UDAR MÓZGU z-p kliniczny charakteryzujący się nagłym pojawieniem ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu, którego objawy utrzymują się >24h i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa
PRZYCZYNY:
-nadciśnienie tętnicze
-zmiany miażdzycowe w naczyniach krwionośnych
-choroby serca(migotanie przedsionków, zastawki 2dzielnej,zawał mięśnia sercowego)
-migrena
-choroby krwi(policytemia, trombocytoza)
-leki(śr. Antykoncepcyjne,amfetamina,przedawkowanie leków p/zakrzep.)
CZYNNIKI RYZYKA
Pewne:
- styl życia i środowisko: przewlekły nikotynizm, alkoholizm, uzależnienie lekowe
- wiek przew. 60-70 lat ale ryzyko zwieksza się 2x co 20 lat
- płeć męska
- czynn. Genetyczne i rodzinne
- nadciś.tętnicz.( wzrost ciś. Rozkurcz.o 5 zwiększa ryzyko o 30%; spadek ciś skurcz. O 10-20 zmniejsza ryzyko o 20%)
- choroby serca( migotanie przedsionków, zawał. Przetrwały otwór owalny, zapal.wsierdzia, sztuczne zastawki, kardiomiopatia)
Prawdopodobne:
- doustne sr. Antykoncep.
-dieta bogata w tluszcze zwierzece
-otyłość - zw. Ryz 3x
-cukrzyca - zw. Ryz.4x
-miażdzyca
-zaburzenia gosp lipidowej,hipercholesterolemia
-mala aktywnosc fiz.
-podagra
-podwyzszone stezenie kwasu moczowego
-niedoczynnosc tarczycy
-zwezenie tetnic np.szyjnej
-ogniska naczyniopochodne w obrazie CT/MRI
-tetniak
-z-p bezdechu sennego
-nagly spadek RR
PODZIAŁ:
Niedokrwienne 85-90%
Krwotoczne 10-15%
NIEDOKRWIENNY
1)TIA przejściowe ataki ischemiczne - przemijający udar, słabo zaznaczone objawy mijają w ciągu 24 h
2)RIND odwracalny udar, objawy utrzymują się do 72h
3)postępujący udar - objawy rozwijają się powoli w ciągu kilku godz./dni
4)CS dokonany udar, trwałe nieodwracalne zmiany w strukturach tk. Mózg.
Dodatkowy podział:
a) zatorowy -materiał zator. To skrzeplina, bakterie, tłuszcz, powietrze, k-m nowotwor.
Przyczyny: chor.serca, bakteryjne zapal.wsierdzia, miażdżyca dużych naczyń, złamania kości długich, z-p dekompresyjny
Nagły początek(stres,wysilek fiz.), u ludzi młodych, utrata przytomności i śpiączka, częste nawroty zatorów, wymioty i drgawki, wyraźne objawy ogniskowego uszkodzenia mózgu.
b)zakrzepowy
Przyczyny: miażdżyca, czerwienica, proces zapalny tętnic
Starsi pacjenci obciążeni chorobami, objawy zwiastunowe: bole glowy, zle samopoczucie, wymioty; stopniowe rozwijanie się objawow; ujawnianie się objawow po nocy, poobiedniej drzemce; przytomnosc zachowana ale u 25% zaburzenia swiadomosci, śpiączka
OBJAWY UDARU
OBJAWY OSTRZEGAWCZE:
-pojawiające się nagle, po jednej stronie niedowłady kończyn, zaburzenia czucia, wykrzywienie twarzy
-utrata zdolności mówienia lub trudności w rozumieniu mowy
-zaburzenia widzenia, bóle i zawroty głowy z niepewnym chodem oraz wymioty
-nagła utrata pamięci i zaburzenia orientacji
OBJAWY DOKONANEGO UDARU:
-osłabienie(hemiparesis) lub paraliż(hemiplegia) połowy ciała lub 1 kończyny - objawy dotyczą strony przeciwnej uszkodzenia mózgu
- problemy z mową o charakterze afazji lub dyzartii
- zaburzenia połykania(dysfagia)
-z-p zaniedbania połowiczego
-zaburzenia f.umysłowych o charakterze: agnozji(wzrokowa,sluchowa,dotykowa), apraksji , zaburzeń orientacji przestrzennej i czasowej, zaburzeń pamięci.
-zaburzenia przytomności i świadomości wyst tylko u 25% chorych
-ubytki i zaburzenia czucia, najczęściej jeden rodzaj czucia - zwykle bólu i temperatury
-napady drgawek i padaczka(10-15%)
-duże napięcie mięśniowe prowadzace do spastyczności i narastania bólu
-labilność emocjonalna, z czasem wielu chorych popada w depresję.
POSTĘPOWANIE PLG W OSTREJ FAZIE UDARU
1. Pacjent przebywa na sali intensywnej op.med. Monitoruje się stan świadomości(s.Glasgow), RR, HR, oddech, temp, pulsoksymetrię, EKG, gazometria
2. Zapewnienie drożności dróg oddechowych, odsysanie zalegającej wydzieliny, podawanie tlenu, intubacja dotchawicza, wentylacja mechaniczna z użyciem respiratora
3. Obrzęk mózgu towarzyszy niemal wszystkim udarom mózgu. Uniesienie głowy do pozycji 30stopni zapobiega narastaniu obrzęku, ułatwia odpływ żylny oraz wentylację płuc
4.Ułożenie w wygodnej pozycji, pod kolana wałki, pod stopy podpórki, drabinki przy łóżku
5.Regularne i częste zmiany ułożenia pacjenta
6.Przed rozpoczęciem karmienia należy sprawdzać zdolność połykania.
7.Bilans płynow
8. Kontorla funkcji pęcherza, monitorowanie diurezy, w razie potrzeby cewnik
9.Obniżenie temperatury przez stosowanie zimnych okłądow na okolicę pach, pachwin, głowy i karku.Leki p/gorączkowe
10. Zapobieganie powikłaniom zakrzeopow-zatorowym poprzez wczesne uruchamianie chorych. Ruchy bierne porażonych kończyn rozpoczyna się w 24 pierwszych godz.
11.profilaktyka p/odlezynowa
UDZIAŁ PLG W PRZYGOTOWANIU DO SAMOOPIEKI:
1. Należy wykonywać ćw. Bopowtarzanie czynności po udarze jest podstawą
2. Usprawnianie ruchowe należy zaczynać od ćwiczeń prostych, utraconych czynności
3.Czynności bardziej skomplikowane powtarzac do momentu gdy przestaną sprawiać trudności
4. Regularna zmiana pozycji leżącej, siedzącej co 1-2 godz.
5. Utrzymanie higieny osobistej. Wskazane korzystanie z łazienki i prysznica bardziej niż z wanny. Zamocowanie uchwytów, krzeseł w wannie.
6. Odzież i obuwie łatwe w używaniu i obsłudze zapinane na rzepy
7 Kontrola funkcji pęcherza, systematyczne chodzenie do toalety co 2 godz., ograniczenie przyjmowania płynów. W razie potrzeby pieluchomajtki i wkładki
8. Unikanie mikrourazów, ponieważ skóra po stronie niedowładu jest delikatna wskutek zaburzeń troficznych i stanowi czynnik ryzyka rozwoju odleżyn
9. Instrukcje podawane choremu powinny być proste
10. Należy koncentrować się na 1 aktualnie wykonywanym zadaniu, unikac rozpraszania przez inne czynności
11. Przy z-p zaniedbania połowiczego należy aktywizować stronę niesprawną, poruszać świadomie słabszą kończyną
12. Karmić małymi kęsami, pokarm lekki i rozdrobniony
13. indywidualne dobranie sprzętu rehabilitacyjnego i korzystanie z niego tylko wtedy gdy jest to niezbedne
Zasady psychoterapii w praktyce pielęgniarskiej
informowanie i instruowanie (przekazywane informacje powinny być proste, klarowne i konkretne. Powinny dawać jasny, realistyczny obraz zaistniałej sytuacji i działać na chorego uspakajająco)
wsparcie psychiczne oznacza dawanie oparcia w sytuacji załamania się, możliwości radzenia sobie, utraty wiary, poczucia beznadziejności i rozpaczy. Terapia wspierająca posługuje się wieloma różnymi technikami
ciepłe i przyjacielskie przywództwo polegające na kierowaniu pacjentem, wyznaczaniu celów i wspólnym ich realizowaniu
uspokajanie, pocieszanie, dawanie choremu otuchy i odwagi
podwyższenie samooceny poprzez pochwały, pozytywne oceny, okazywanie troski, poświęcony czas i szacunek
wzbudzanie nadziei poprzez budowanie optymistycznych wyobrażeń na temat przebiegu choroby lub przyszłego życia z chorobą
MIASTENIA: jest autoimmunologiczną chorobą nerwowo-mięśniową z wytwarzaniem i obecnością we krwi przeciwciał przeciw receptorom ACh mięśni szkieletowych., charakteryzuje ją nadmierna męczliwość mięśni po wysiłku. Objawia się między innymi:
-męczliwość mięśni poruszających gałką oczną i mięśni poruszających powieki. Powoduje to dwojenie się obrazów, niewyraźne widzenie oraz opadanie powiek
-zaburzeniami mowy, trudnościami w gryzieniu i połykaniu pokarmów
-mowa staje się w trakcie mówienia niewyraźna, może dochodzić do opadania żuchwy
-trudności w wykonywaniu codziennych czynności takich jak mycie, czesanie, pisanie, trzymanie telefonu, układanie rzeczy na półkach itp. Przy wykonywaniu tych czynności ręce stopniowo słabną i opadają.
Przełom miasteniczny:
jest to nagłe nasilenie objawów miastenii połączone z wystąpieniem zaburzeń oddechowych w wyniku osłabienia mm. międzyżebrowych , pomocniczych i przepony dochodzi do
niewydolności oddechowej. Objawy:
- pocenie
- ślinotok
- tachykardia
- niepokój
- rozszerzenie źrenic
Przełom cholinergiczny:
występuje w przypadku przedawkowania leków antycholinesterazowych
występują objawy muskarynopodobne
- biegunka
- zlewne poty
- nudności i wymioty
- bóle brzucha
- zaburzenia oddechowe
- objawy nikotynopodobne :
- nużliwość
- drżenia pęczkowe mięśni
- zaburzenia oddechowe
- objawy ośrodkowe :
- niepokój
- senność
- zab. przytomności
- źrenice zwężone !
- ustępuje na krótko po podaniu leku antycholinergicznego
- po podaniu chlorku edrofonium krótkotrwałe pogorszenie
POSTĘPOWANIE:
- udrożnić drogi oddechowe( w razie potrzeby intubacja
- podać tlen przez maskę wentylować za pomocą worka samorozprężalnego
- leki p/cholinoesterazowe na zlecenie
KRWOTOK PODPAJĘCZYNÓWKOWY
krwawienie do przestrzeni podpajęczynówkowej, która znajduje się między pajęczynówką a oponą miękką mózgu.
OBJAWY:
A. obj. oponowe
B. obj. Ogniskowe(niedowłady/porażenia)
C. z-p wzmożonego ciś. Środczaszkowego
D. b.silny ból głowy
Stan chorego określa się wg skali Boterella (5 stopni)w modyf. Hunta i Hessa
POSTĘPOWANIE:
-reżim łóżkowy 6 tyg
-wyreczanie we wszystkich czynnosciach
-nie powinno się transportowac
-pomiar cis tet. Co 15 min (obniżac gdy przekracza 220/120)
OKRESY POWSTAWANIA PRZEPUKLINY JĄDRA MIAŻDZYSTEGO
I. zwyrodnienie jądra miażdż.
Maleje uwodnienie jądra, szczeliny i pęknięcia w pierścieniu włóknistym, masy jądra wypychane są na zewnątrz
II. przemieszczenie jądra miażdż.
Do tyłu- dokanałowo
Do przodu - do więzadeł podlużnych przednich
W osi kręgosłupa pod płytkę chrzęstną
Odbywa się w 3 fazach:
> wnikanie mas jadra w szczelinę pierścienia
>przepuklina- przerwanie pierscienia i przedostanie się do kanalu
>sekwestracja -przedostanie się do kanalu w postaci uszypułowanego guza lub wolnego fragmentu
III. zwłóknienie krążka międzykręgowego
Krążek przerasta tkanka bliznowta czemu towarzyszy zmniejszenie przestrzeni międzykręgowej, wytworzenie osteofitów, zmiany zwyrodnieniowe zniekształcające stawy, usztywnienie jednostki ruchowej
W ODC. SZYJNYM:
-kobiety 30-60 lat
-bóle karku po przebudzeniu lub podczas snu
-bol promieniuje do barku
-zaburzenia czucia i dretwienie konczyn gornych wzdłuz az do palców
-ograniczenie ruchomości
-bóle mięsni przykręgosłupowych
-zawroty głowy
-szum w uszach
-zaburzenia wzroku
-sklonnosci do omdleń
W ODC LĘDŹWIOWYM
- os. W wieku 45-64 lat, mezczyzni
-bole o char. Przeciazeniowym
-zaburzenia czucia w okolicy posladka,bocznej czesci uda,przysrodkowej czesci goleni i stop
-zanik miesnia 4glowego uda
-bole i zaburzenia czucia zdluz nerwu kulszowego, piszczelowego