Dr Hanna Treder

WYKŁAD 1 25.02.2007

RYZYKO W DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

• ryzyko

• określenie źródeł ryzyka

• określenie kosztów ryzyka

• metody postępowania z ryzykiem a w szczególności koncepcja risk management

PROCES DECYZYJNY - ETAPY

• zbieranie informacji o okolicznościach w jakich będzie przebiegać określone postępowanie

• formułowanie możliwych wariantów działania

• wybór określonego wariantu działania

• wdrożenie działania wg dokonanego wcześniej wyboru

• obserwacja skutków działania

Decydent - podmiot realizujący kolejne etapy procesu decyzyjnego

Ryzyko, pewność, niepewność - odnoszą się do procesu decyzyjnego

Pewność - sytuacja, w której decydent dokonuje wyboru spośród skończonej liczby możliwych (alternatywnych) rozwiązań i gdy jest on w stanie dokładnie i jednoznacznie przewidzieć skutki każdego z możliwych wariantów działania; w sytuacji pewności brak ryzyka

Niepewność - sytuacja, w której decydent nie jest w stanie przewidzieć wszystkich możliwych wariantów działania i nie jest w stanie określić dokładnie i jednoznacznie skutków każdego z możliwych wariantów działania; niepewność jest kategorią niemierzalną

Ryzyko - związane z niepewnością; ryzyko jest kategorią mierzalną; do jego pomiaru służy rachunek prawdopodobieństwa, ryzyko należy do przedziału (0,1)

Ryzyko - jest to możliwość niepowodzenia a w szczególności możliwość zdarzeń niezależnych od podmiotu działającego, których nie może on dokładnie przewidzieć i których nie może w pełni zapobiec, a które przez zmniejszanie wyników użytecznych i/lub przez zwiększanie nakładów odbierają działaniu cechę skuteczności, korzystności lub ekonomiczności

Wnioski z definicji:

1. ryzyko jest zawsze związane z podmiotem podejmującym decyzje, ale nie ma on (podmiot) wpływu na zdarzenia, które mogą mieć miejsce
   ryzyko ma charakter subiektywny - związane jest z konkretnym podmiotem i postrzegane z jego pkt-u widzenia
   ryzyko ma charakter obiektywny - bo występuje niezależnie od podmiotu i jego woli

2. ryzyko jest utożsamiane z możliwością niepowodzenia; mówiąc o ryzyku mamy na myśli skutek negatywny
   pure risk - ryzyko straty - ryzyko, którego skutkiem jest strata, zniszczenie
   speculative risk - ryzyko zysku lub straty - ryzyko, które może mieć skutek negatywny lub pozytywny, np. ryzyko kursowe

3. negatywny skutek ryzyka nie musi polegać na nieosiągnięciu zamierzonego celu; może polegać na poniesieniu kosztów większych niż zamierzono

ŹRÓDŁA RYZYKA

Źródła wszelkich ryzyk

• naturalny porządek = naturalne zjawiska = zmienność rzeczywistości - od momentu zebrania informacji do momentu podjęcia decyzji i wdrożenia jej w życie upływa czas i następują zmiany w rzeczywistości; im dłuższy ten czas tym więcej zmian może nastąpić

Źródła poszczególnych ryzyk

• różnica systemów prawnych, gospodarczych, kulturowych - dla handlu zagranicznego

• inne specyficzne, szczególne rodzaje ryzyka związane tylko z daną działalnością (górnictwo, lotnictwo, itp.)

KOSZTY RYZYKA (dla podmiotów gospodarczych)

• koszty polegające na wystąpieniu straty wynikającej ze zniszczenia; ewidentne straty

• koszty ukryte - wynikające z podjęcia mniej korzystnych dla siebie decyzji ale bezpieczniejszych (obarczonych mniejszym ryzykiem)

Zarządzanie ryzykiem ma doprowadzić do minimalizowania jego skutków. Poznawanie źródeł pochodzenia ryzyka jego kosztów i konsekwencji pozwala doprowadzić do jego ograniczenia i zmniejszenia jego negatywnych skutków oraz zmniejszenia jego kosztów lub do wyeliminowania ryzyka

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM

Identyfikacja ryzyka (zdefiniowanie ryzyka)

Ocena ryzyka

• obliczenie wielkości ryzyka

• oszacowanie skutków ryzyka (określenie dotkliwości ryzyka)

Określenie możliwych wariantów postępowania

• zaniechanie działań związanych z ryzykiem -

• zastosowanie działań prewencyjnych - pozwalają wyeliminować lub przynajmniej w dużej mierze ograniczyć ryzyko

• przeniesienie ryzyka na kontrahenta

• rozproszenie ryzyka przy udziale ubezpieczycieli - nie zmniejsza ryzyka, natomiast łagodzi jego skutki - ubezpieczyciel kompensuje stratę

• zatrzymanie ryzyka - pogodzenie się z nim (niewielkie prawdopodobieństwo wystąpienia i mało dotkliwe w skutkach)

Wprowadzenie w życie podjętej decyzji

Obserwacja skutków wykonywanego działania

WYKŁAD 2 10.03.2007

MIEJSCE UBEZPIECZEŃ W ZARZĄDZANIU RYZYKIEM

• pojęcie ubezpieczeń

• ubezpieczenia wzajemne

• ubezpieczenia komercyjne

• formy rozpraszania ryzyka

• formy i f-cje reasekuracji

Ubezpieczenia - kompensacyjne zarządzanie ryzykiem

• samoubezpieczenie - sam podmiot zagrożony określonym ryzykiem gromadzi rezerwy finansowe na pokrycie ewentualnych strat (fundusze ryzyka)

• finansowanie szkód z budżetu państwa - kataklizmy, powodzie, huragany, itp.

• ubezpieczenia

• polegają na przejęciu przez ubezpieczycieli części ryzyk w zamian za odpowiednią zapłatę (UB mają charakter komercyjny)

• nie zmniejszają ryzyka wystąpienia strat lecz przenoszą negatywne skutki wystąpienia ryzyka na ubezpieczycieli

• nie mogą być źródłem zysków nadzwyczajnych przekraczających wartość / wielkość szkody ← zasada odszkodowania

• istotą UB jest kompensowanie rzeczywiście poniesionych strat

F-cje ubezpieczeń

• ochrona ubezpieczeniowa - realizują ją ubezpieczyciele

• prewencyjna - zawarcie umowy z ubezpieczycielem związane jest z przyjęciem przez ubezpieczającego pewnych warunków i czynności do wykonania (odpowiednie zamki w drzwiach, zamykanie drzwi na klucz, okna antywłamaniowe, itp.)

• lokacyjna - zakłady UB-eń są elementem w systemie finansowym każdego państwa, uczestniczą one w przepływach finansowych; ubezpieczyciele gromadzą środki (składki) i lokują je w odpowiednie instrumenty finansowe (swoboda podejmowanych decyzji jest ograniczona ustawą)

• wspieranie przedsiębiorczości i rozwoju gospodarczego - przejmowanie ryzyk od podmiotów wykonujących działalność gospodarczą i odciążenie ich od skutków ryzyka powoduje możliwość rozwoju działalności gospodarczej

UB wzajemne

Działalność realizowana przez Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych (TUW) - są to stowarzyszenia samych ubezpieczonych; członkowie TUW wnoszą składki z czego powstaje fundusz, z którego wypłacane są odszkodowania za skutki zdarzeń losowych objętych UB.
TUW mogą oferować swoje usługi również „na zewnątrz” podmiotom nie będącym członkami, ale jest to dużo mniejsza skala działalności niż w przypadku SA;
TUW - nie są nastawione na zyski; są to podmioty małe i dotyczą ich mniejsze wymogi prawne

Formy rozpraszania ryzyka

• 
  Samoubezpieczenie - dodatkowe źródło finansowania ewentualnych strat

• UB proste (pierwotny podział ryzyka)

• Koasekuracja - suma wypłaconych odszkodowań nie może przekroczyć wartości szkody; w przypadku wystąpienia szkody ubezpieczający dochodzi odszkodowań OSOBNO od każdego z ubezpieczycieli

• 
  
  Reasekuracja - przekazanie przez ubezpieczyciela innemu ubezpieczycielowi części ryzyka wraz z odpowiednią częścią składek; w przypadku wystąpienia szkody ubezpieczający dochodzi odszkodowania TYLKO od pierwszego ubezpieczyciela

reasekuracja czynna - przejęcie części ryzyka przez reasekuranta

reasekuracja bierna - oddanie całego ryzyka reasekurantowi

Formy reasekuracji

• fakultatywna - funkcjonuje na zasadzie analogicznej do umowy ubezpieczenia; strony mają swobodę co do wysokości udziału reasekuratora w odszkodowaniu; zasady określa umowa podpisana między cedentem i cesjonariuszem

• obligatoryjna (umowna) - strony raz określają jakie udziały we wszystkich ryzykach ubezpieczyciel będzie przekazywał reasekurantowi; po zawarciu takiego porozumienia cedent jest zobowiązany przekazać część każdego rodzaju ryzyka cesjonariuszowi a ten jest zobowiązany je przyjąć

• kwotowa - ubezpieczyciel odstępuje reasekurantowi stały, określony w % udział w każdym zawartym przez siebie UB

• ekscedensowa - ubezpieczyciel określa udział własny ← zachowek, a nadwyżkę ← ekscedent, przekazuje na rzecz reasekuratora

• kwotowo-ekscedensowa

• mieszana (fakultatywno-obligatoryjna) - ubezpieczyciel określa jakie rodzaje ryzyka przekazuje reasekurantowi a ten musi je przyjąć na wcześniej określonych warunkach

F-cje reasekuracji

• stabilizuje wyniki finansowe ubezpieczyciela - zapobiega gwałtownym wahaniom sytuacji finansowej (wypłata dużego odszkodowania)

• zwiększa możliwości akceptacyjne ubezpieczyciela - może przyjąć do UB duże/wielkie ryzyko

• umożliwia objęcie ochroną ubezpieczeniową ryzyk o charakterze katastrofalnym

• stymuluje rozwój UB

• wpływa na rozwój ubezpieczyciela przez sprzyjanie nawiązaniu współpracy z reasekuratorem - ważne dla mniejszych, słabszych ubezpieczycieli

STRUKTURA RYNKU UBEZPIECZEŃ

• główne podmioty na rynku UB

• formy organizacyjne ubezpieczycieli

• pośrednicy

• instytucje pomocnicze

Instytucje pomocnicze

• przedsiębiorstwo rzeczoznawstwa i kontroli

• stowarzyszenia ubezpieczeniowe - mogą skupiać ubezpieczycieli, pośredników (brokerów) - reprezentują swoich członków np. wobec organów państwowych lub innych instytucji

• instytucje arbitrażowe - polubowne rozstrzyganie sporów

• stowarzyszenia naukowe - określają tendencje, trendy, badają rynki UB

Ubezpieczyciel - jest to podmiot, który zobowiązuje się do świadczenia innemu podmiotowi (ubezpieczonemu) ochrony ubezpieczeniowej za opłatą

Ubezpieczający = ubezpieczony
ubezpiecza samego siebie

Ubezpieczający
ubezpieczony
zawiera umowę UB dla kogoś innego

Formy organizacyjne ubezpieczycieli

• sp. prawa handlowego

• TUW

• Org. osób fizycznych - w PL nie może obowiązywać taka forma; tylko na rynku międzynarodowym

WYKŁAD 3 31.03.2007

ZASADY FUNKCJONOWANIA RYNKU UBEZPECZEŃ GOSPODARCZYCH

• pierwotne formy ubezpieczeń

• ubezpieczenia współczesne

• ochrona ubezpieczeniowa jako przedmiot obrotu na rynku

• funkcje ubezpieczeń (już zostało omówiona na wykładzie 2)

PIERWOTNE FORMY UBEZPIECZEŃ

Pierwsze ubezpieczenia związane były z handlem morskim i działały na zasadzie ubezpieczeń wzajemnych:

• awaria wspólna - stosowana do dziś - w celu uniknięcia niebezpieczeństwa grożącego morskiej wyprawie (statek + towar) poświęcano umyślnie część mienia zaangażowanego w wyprawę; istotą awarii wspólnej jest to, że ci, którzy odnosili korzyść ze świadomego i celowego poświęcenia mienia musieli solidarnie uczestniczyć w skutkach zagrożenia

• jest jedną z najstarszych form ubezpieczenia działalności kupieckiej

• powstała w wyniku rozwinięcia się gospodarki towarowo-pieniężnej

• stanowiła swoistą formę ubezpieczenia wzajemnego ograniczonego do mienia (statek + ładunek) zaangażowanego w morskiej wyprawie handlowej

• zachowała znaczenie i instytucjonalną odrębność do czasów współczesnych

• pożyczka morska - stosowana już w starożytności w celu sfinansowania przedsięwzięcia - morskiej wyprawy handlowej - kupiec zaciągał pożyczkę na pokrycie wydatków; pożyczka wysoko oprocentowana (procent większy niż inne pożyczki); kapitał + procent były zwracane pożyczkodawcy tylko jeśli wyprawa morska zakończona była powodzeniem

Elementy wspólne pożyczki morskiej z ubezpieczeniem:

• ryzyko

• cena za ochronę ubezpieczeniową (nadwyżka ponad procent innych pożyczek)

• brak konieczności zwrotu pożyczki w przypadku utraty statku i mienia

• bodmeria - pożyczka pod zastaw statku zaciągana przez kapitana jeśli w trakcie wyprawy morskiej zaistniała potrzeba zdobycia dodatkowych środków finansowych (np. na naprawę statku); pożyczka zwracana była tylko w przypadku zakończenia wyprawy powodzeniem

UBEZPIECZENIA WSPÓŁCZESNE / OCHRONA UBEZPIECZENIOWA JAKO PRZEDMIOT OBROTU NA RYNKU

• ubezpieczenia w formie znanej obecnie zaczęły pojawiać się ok XII wieku

• obrotem na rynku jest ochrona ubezpieczeniowa NIE polisa ubezpieczeniowa

Zastosowanie ubezpieczeń w działalności gospodarczej:

• ubezpieczenia transportowe

• ubezpieczenia przemysłowe

• ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej

• ubezpieczenia finansowe

Ubezpieczenia transportowe

Grupa I ryzyka związane z procesem transportu - w momencie ruchu (ryzyko zderzenia, wykolejenia, itp.)

Grupa II ryzyka elementarne - związane nie tylko z faktem przemieszczania się towaru (ryzyko kradzieży, pożaru, itp.)

Klasyfikacja ryzyk wg kryterium podmiotowego - kto ponosi odpowiedzialność za straty:

1. ryzyka, za które odpowiada wyłącznie przewoźnik (opóźnienie dostawy z winy przewoźnika) - na podstawie umowy o przewóz

2. ryzyka, za które odpowiada ubezpieczyciel (np. zdarzenia losowe) - na podstawie umowy ubezpieczeniowej

3. ryzyka, za które odpowiada przewoźnik (na podstawie umowy o przewóz) jak i ubezpieczyciel (na podstawie umowy ubezpieczeniowej)

4. ryzyka, za które odpowiada ubezpieczający (nie przewoźnik ani ubezpieczyciel)

Ubezpieczenia przemysłowe - np. ubezpieczenia budowlano-montażowe

Elementy umowy ubezpieczeniowej:

• ubezpieczający/ubezpieczony - wykonawca robót budowlano-montażowych, czasami zleceniodawca i podwykonawca

• przedmiot ubezpieczenia - wszelkiego rodzaju obiekty budowlane gotowe lub w trakcie budowy, sprzęt budowlany, mienie należące do zleceniodawcy, rzeczy osobiste pracowników, odpowiedzialność cywilna

• suma ubezpieczenia - oznacza górna granicę, do której ubezpieczyciel odpowiada za szkodę, suma ubezpieczenia nie może przekroczyć wartości mienia, suma ubezpieczenia może być wyrażona osobno dla różnych obiektów budowlanych

• rodzaje ryzyka - wskazane w umowie rodzaje ryzyk, które obejmuje ubezpieczenie (ogień, woda, kradzież, itp.)

• wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela - często strajk, rozruchy, wady materiałowe, błędy projektowe, itp.

Ubezpieczenia finansowe (Ust. o ubezpieczeniach, załącznik, dział II w gr. 14, 15 i 16)

1. ubezpieczenia kredytu, w tym ryzyko:




• ogólnej niewypłacalności

• kredytu eksportowego

• spłaty rat

• kredytu hipotecznego

• kredytu rolniczego

gwarancje ubezpieczeniowe

• bezpośrednie

• pośrednie (regwarancje)

4. ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych, w tym ryzyko:

• zatrudniania

• niewystarczającego dochodu

• złych warunków atmosferycznych

• utraty zysku

• utraty wartości rynkowej

• innych strat finansowych

Gwarancje ubezpieczeniowe - zobowiązanie zakładu ubezpieczeń (w zamian za składkę) do uregulowania należności wobec beneficjenta, kiedy dłużnik odmówi wykonania swoich zobowiązań; zleceniodawcą jest dłużnik

Rodzaje gwarancji:

• kontraktowe - zabezpieczające obie strony kontraktu; chronią sprzedawcę przed nierzetelnym kupującym i nabywcę przed nierzetelnym sprzedającym; zabezpieczają wystąpienie wad i usterek; zwiększają bezpieczeństwo transakcji handlowych

• zabezpieczające zapłatę cła i podatków

• od sprzeniewierzenia

• wymagane przy rozpoczynaniu działalności gospodarczej

Cechy ubezpieczeń finansowych

1. zależność wyników działalności ubezpieczeniowej od fazy cyklu koniunkturalnego

2. niewielkie znaczenie statystyki ubezpieczeniowej przy podjęciu decyzji o zawarciu ubezpieczenia

3. koncentracja oceny ryzyka skupia się na ocenie przyszłej zdolności podmiotu do obsługi zaciągniętych zobowiązań

4. aktywna rola ubezpieczyciela w czasie trwania umowy ubezpieczeniowej

5. regres w ubezpieczeniach finansowych jest zasadą

6. ustalanie wpływu innych ubezpieczeń majątkowych na podjęcie decyzji o podjęciu ubezpieczenia

WYKŁAD 4 14.04.2007

INSTYTUCJE POMOCNICZE:

• urząd nadzoru

• aktuariusze

• Polska Izba Ubezpieczeń

• Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

• Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych

Krajowe zakłady ubezpieczeń:

• prowadzenie działalności ubezpieczeniowej wymaga uzyskania zezwolenia, wydawanego przez organ nadzoru

• zezwolenie wydawane jest w określonym zakresie (jednej lub kilku grup ubezpieczeniowych)

• grupy ubezpieczeniowe odpowiadają rodzajom ryzyk, które są podzielone na dwie grupy i zebrane w dwóch działach:
  DZIAŁ I: ub. na życie (life)
  DZIAŁ II: ub. Finansowo-majątkowe (non life)

• podmiot może świadczyć usługi ubezpieczeniowe na życie LUB finansowo-majątkowe (nie może w dziale I i II jednocześnie)

Zagraniczne zakłady ubezpieczeń (spoza UE):

• zagraniczny zakład ubezpieczeń może prowadzić działalność w Polsce poprzez tzw. Główny Oddział, na zasadach obowiązujących w kraju

• dodatkowe ograniczenia / zabezpieczenia:
  → działalność koncesjonowana
  → kaucja

• zagraniczny zakład ubezpieczeń odpowiada za zobowiązania swojego Głównego Oddziału całym swoim majątkiem

Zakłady ubezpieczeń z UE:

• SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG UBEZPIECZENIOWYCH

• krajowe zakłady ubezpieczeń mogą wykonywać działalność ubezpieczeniową na terytorium państw członkowskich UE

• zagraniczny zakład ubezpieczeń z UE może wykonywać działalność ubezpieczeniową na terytorium Polski, ale pod warunkiem uzyskania odpowiedniego zezwolenia wydanego w państwie w którym ma siedzibę

• zagraniczny zakład ubezpieczeń z UE podlega kontroli swojego macierzystego organu nadzoru, ale działalność ZZUb jest monitorowana przez PL organ nadzoru, oragny te (PL i zagraniczny) wymieniają się informacjami

• ZZUb z UE jest zobowiązany stosować prawo PL (w szczególności ubezpieczeniowe, ale nie tylko)

PL PRAWO DOPUSZCZA PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ W FORMIE SA LUB TUW

Ubezpieczyciele - spółki akcyjne

• źródłem prawa dla zakładów ubezpieczeniowych w formie SA w sytuacjach nie uregulowanych ustawą o ubezpieczeniach jest KSH

• akcje zakładu ubezpieczeń mogą być tylko akcjami imiennymi a obrót nimi jest kontrolowany

• co najmniej połowa członków zarządu musi wykazać się co najmniej 5-letnim stażem pracy na samodzielnych stanowiskach kierowniczych w instytucjach finansowych

• członkiem organu zarządzającego zakładem ubezpieczeń nie może być osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji finansowej

Ubezpieczyciele - TUW i małe TUW

• TUW musi być wpisane do krajowego rejestru sądowego

• organ nadzoru uznaje TUW za małe TUW gdy:

• ubezpiecza jedynie swoich członków

• członkami towarzystwa jest zdefiniowany krąg podmiotów wykonujących określony zawód lub grupę zawodów lub wykonujących określony rodzaj działalności gospodarczej lub działających na określonym terenie

• roczny przypis składki nie przekracza 5mln euro

• nie może wykonywać reasekuracji czynnej (może, powinno - bierną)

• małe TUW może się przekształcić w SA

składka przypisana - składka należna zakładowi ubezpieczeń z tytuły zawartych umów ubezpieczeniowych

składka zebrana - odpowiada kwotom, które faktycznie wpłynęły do ubezpieczyciela

ORGAN NADZORU

Nadzorem objęta jest:

• działalność ubezpieczeniowa

• działalność w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego

Organem nadzoru jest: Komisja Nadzoru Finansowego - zintegrowany nadzór nad całym sektorem finansowym z wyjątkiem sektora bankowego (od 1.01.2008 też zostanie objęty nadzorem KNF)

Kompetencje KNF - wykonuje m.in. czynności w zakresie działalności ubezpieczeniowej:

• wydaje i cofa zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej

• chroni interesy ubezpieczonych

• zatwierdza statut zakładu ub.

• nadzoruje gospodarkę finansową zakładu ub.

• sprawuje nadzór nad działalnością zagranicznych zakładów ub.

• kontroluje obrót akcjami zakładu ub.

• zatwierdza uchwały o przekształceniu TUW w SA

• zatwierdza połączenia zakładów ub.

• prowadzi rejestr aktuariuszy

• ustanawia kuratora i zarząd komisaryjny dla zakładów ub.

• współpracuje z organami nadzoru w innych krajach

pośrednictwo ubezpieczeniowe - polega na wykonywaniu przez pośrednika za wynagrodzeniem czynności faktycznych lub czynności prawnych związanych z zwieraniem lub wykonywaniem umów ubezpieczeniowych

AGENT

• Agentem ubezpieczeniowym jest przedsiębiorca wykonujący działalność agencyjną na podstawie umowy agencyjnej zawartej z zakładem ubezpieczeń i wpisany do rejestru agentów ubezpieczeniowych

• Za szkodę wyrządzoną przez agenta ub. w związku z wykonywaniem czynności agencyjnych odpowiada zakład ubezpieczeń na rzecz, którego pracuje agent, jeśli pracuje on tylko dla jednego zakładu ub.

• Jeśli agent wykonuje czynności na rzecz kilku zakładów ubezpieczeń (multiagent), to odpowiada on sam za szkody wyrządzone (odpowiedzialność cywilna, ub. cywilne)

• Agent ub. nie może wykonywać działalności brokerskiej

• Nadzór nad działalnością agenta ub. sprawuje zakład ub. na rzecz, którego on działa

• Czynności agencyjne są wykonywane na mocy pełnomocnictwa do wykonywania określonych czynności

• Agent ub. jest zobowiązany:

• okazywać klientowi dokument pełnomocnictwa

• zachować w tajemnicy wszystkie informacje uzyskane w związku z wykonywaniem czynności agencyjnych

• powiadomić klienta czy pracuje na rzecz jednego czy kilku zakładów ub.

BROKER

• Brokerem ubezpieczeniowym jest osoba fizyczna lub prawna posiadająca wydane przez organ nadzoru zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej i wpisana do rejestru brokerów ub.

• Nadzór nad działalnością brokerską prowadzi organ nadzoru

• Broker ub. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej

• Broker ub. nie może wykonywać jednocześnie działalności agencyjnej

• Broker ub. jest zobowiązany:

• okazywać zakładowi ub. i zleceniodawcy zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej

• przed zawarciem umowy ub. udzielić na piśmie porady opartej na wszechstronnej i rzetelnej analizie dostępnych ofert ub. wystarczającej do opracowania rekomendacji najwłaściwszej umowy ub. oraz pisemnie wyjaśnić podstawy na których opiera się rekomendacja

• zachować w tajemnicy wszystkie informacje uzyskane w związku z wykonywaniem czynności brokerskich, obowiązek ten ciąży na brokerze również po rozwiązaniu stosunku umowy ze zleceniodawcą

AKTUARIUSZ

• Aktuariuszem jest osoba fizyczna wykonująca czynności w zakresie matematyki ubezpieczeniowej, finansowej i statystyki; wpisana do rejestru aktuariuszy

• Do zadań aktuariusza należy:

• ustalenie wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

• wyliczenie marginesy wypłacalności

• sporządzenie rocznego raportu o stanie portfela zakładu ub.

• ustalenie wartości składników zaliczanych do środków własnych

rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe - fundusz ub. z którego pokrywane są wszystkie bieżące i przyszłe zobowiązania zakładu ub.

• WYKŁAD 5 21.04.2007

POLSKA IZBA UBEZPIECZEŃ

• krajowe i zagraniczne zakłady ubezpieczeń wykonujące działalność na terytorium RP tworzą Ubezpieczeniowy Samorząd Gospodarczy

• członkostwo w Izbie jest obowiązkowe i powstaje z chwilą podjęcia przez zakład ubezpieczeń działalności ubezpieczeniowej na terenie RP

• podstawowymi zadaniami Izby jest reprezentowanie i podejmowanie działań w celu ochrony wspólnych interesów członków Izby, współdziałania w zapobieganiu zagrożeniom rynku ubezpieczeń, kształtowanie, upowszechnianie i czuwanie nad przestrzeganiem zasad uczciwej konkurencji i zasad etyki w działalności ubezpieczeniowej

Do zadań Izby należą:

• reprezentowanie członków Izby wobec organów władzy publicznej oraz podejmowanie działań w celu ochrony ich interesów

• wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych zawierających regulacje dotyczące działalności ubezpieczeniowej lub z nią związane i współdziałanie przy ich opracowywaniu

• reprezentowanie członków Izby w międzynarodowych organizacjach ubezpieczeniowych

• współdziałanie z organizacjami, stowarzyszeniami i instytucjami krajowymi i zagranicznymi w zakresie ubezpieczeń

• inicjowanie i wykonywanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ubezpieczeń oraz współpraca w zakresie szkolenia i doskonalenia zawodowego kadr ubezpieczeniowych

• pozyskiwanie, gromadzenie i przekazywanie informacji o funkcjonowaniu rynków ubezpieczeniowych w kraju i za granicą

• tworzenie i wykonywane informatycznych baz danych w zakresie statystyki ubezpieczeniowej

• stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między członkami izb

RZECZNIK UBEZPIECZONYCH

Powołuje go prezes Rady Ministrów na wspólny wniosek ministra właściwego do spraw instytucji finansowych i ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego

Do zadań Rzecznika Ubezpieczonych należy podejmowanie działań w zakresie ochrony osób, których interesy reprezentuje a w szczególności:

• rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do rzecznika

• występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania ubezpieczeń

• informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli oraz Polskiej Izby Ubezpieczeniowej o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeniowych

• stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi, uposażonymi lub uprawnionymi z umów ubezpieczeniowych a zakładami ubezpieczeniowymi

• inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ochrony ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczeniowych

UBEZPIECZENIOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY

• członkiem Fundusz jest zakład ubezpieczeniowy posiadający zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w zakresie ubezpieczeń obowiązkowych

• członkiem Funduszu jest również zagraniczny zakład ubezpieczeniowy działający na terytorium RP

Do zadań Funduszu należy zaspokajanie roszczeń z tytułu ubezpieczeń obowiązkowych:

• na osobie - gdy nie jest ustalona tożsamość kierującego pojazdem mechanicznym

• w mieniu i na osobie - gdy posiadacz pojazdu mechanicznego lub rolnik nie byli ubezpieczeni od OC

• w przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń do zadań Funduszu należy również zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych z:

• umów ubezpieczeń obowiązkowych

• umów na życie w wysokości 50% wierzytelności do kwoty nie większej niż równowartość w zł 30 000 euro

POLSKIE BIURO UBEZPIECZYCIELIKOMUNIKACYJNYCH

Członkami Biura są zakłady ubezpieczeń wykonujące na terytorium RP działalność ubezpieczeniową z tytułu OC

Przedmiotem działalności Biura jest:

• wystawianie dokumentów ubezpieczeniowych ważnych w innych państwach

• zawieranie z zagranicznymi biurami narodowymi umów o wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezpieczeniowych

• organizowanie likwidacji szkód lub bezpośrednia likwidacja szkód spowodowanych na terytorium RP przez posiadaczy pojazdów mechanicznych zarejestrowanych za granicą

ZASADY PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ

Działalność ubezpieczeniowa - wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych

• zakład ubezpieczeń nie może wykonywać innej działalności poza działalnością ubezpieczeniową i bezpośrednio z nią związaną

• zakład ubezpieczeń nie może wykonywać jednocześnie działalności w dziale I i II załącznika do ustawy

• wykonywanie działalności ubezpieczeniowej wymaga zezwolenia organu nadzoru

• zakład ubezpieczeń może prowadzić działalność ubezpieczeniową wyłącznie w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

• akcje zakładu ubezpieczeń mogą być tylko akcjami imiennymi

Czynnościami ubezpieczeniowymi są:

• zawieranie umów ubezpieczenia, umów reasekuracji oraz umów gwarancji ubezpieczeniowych bądź zlecanie ich zawierania uprawnionym pośrednikom ubezpieczeniowym

• składanie oświadczeń woli

• ustalanie składek i prowizji należnych z tytułu zawieranych umów oraz ich egzekwowanie

• ustanawianie w drodze czynności cywilnoprawnych zabezpieczeń rzeczowych lub osobistych, jeśli są one bezpośrednio związane z zawieraniem umów ubezpieczeniowych

• wypłacanie ustalonych odszkodowań i innych należnych uprawnionym świadczeń z tytułu umów ubezpieczeniowych

• przejmowanie i zbywanie przedmiotów lub praw nabytych przez zakład ubezpieczeń w związku z wykonywaniem umowy ubezpieczenia lub umowy gwarancji ubezpieczeniowej

• ocena ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych oraz umowach gwarancji ubezpieczeniowych

• ustalenie wartości przedmiotu ubezpieczenia

• kontrola przestrzegania przez ubezpieczających zastrzeżonych w umowie bądź ogólnych warunków ubezpieczeń obowiązków i zasad bezpieczeństwa odnoszących się do przedmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową

• ustalenie przyczyn i okoliczności wypadków ubezpieczeniowych

• ustalenie wysokości szkód oraz rozmiaru odszkodowań oraz innych świadczeń należnych uprawnionym z umów ubezpieczenia lub umów gwarancji ubezpieczeniowych

• prowadzenie postępowań regresowych

• marketing i reklama w zakresie świadczonych usług ubezpieczeniowych

• lokowanie środków zakładów ubezpieczeń

• inne czynności przewidziane na mocy innych ustaw

• jako czynności ubezpieczeniowe traktuje się także czynności zapobiegania powstawaniu bądź zmniejszeniu skutków wypadków ubezpieczeniowych, jeżeli są one wykonywane przez zakłady ubezpieczeń

WYKŁAD 6 06.05.2007

UMOWA UBEZPIECZENIA

1. Cechy umowy ubezpieczenia

2. Podstawy prawne zawierania umowy ubezpieczenia

3. Elementy umowy ubezpieczenia

4. Dokumenty ubezpieczeniowe

5. Ubezpieczenie generalne

UMOWA UBEZPIECZEŃ MORSKICH JEST UMOWĄ (CECHY):

• Umową konsensualną - dochodzi do skutku przez samo zgodne oświadczenie woli stron

• Adhezyjną - szczegółowe warunki są zwykle ustalane przez ubezpieczyciela, a ubezpieczający zazwyczaj przystępuje do umowy.

• Wzajemną - w wyniku zawarcia umowy powstają wzajemne świadczenia stron (ubezpieczający wnosi składkę, a ubezpieczyciel udziela ochronę ubezpieczeniową)

• Odpłatną - na ubezpieczającym ciąży obowiązek zapłacenia składki ubezpieczeniowej za ponoszone przez ubezpieczyciela w danym czasie ryzyko

• Losową - powstanie obowiązku ubezpieczyciela jest uzależnione od przypadku (zajścia zdarzenia losowego)

• Dwustronnie zobowiązującą - w wyniku umowy powstają wzajemne uprawnienia i obowiązki przysługujące ( i ciążące) każdej ze stron

• Przyczynową - między zdarzeniem losowym objętym umową ubezpieczenia a zaistniałym skutkiem musi wystąpić związek przyczynowy.

UMOWA UBEZPIECZENIA WEDŁUG KODEKSU MORSKIEGO

Przez umowę ubezpieczenia morskiego ubezpieczyciel zobowiązuje się w zamian za składkę ubezpieczeniową wypłacić odszkodowanie za szkody poniesione w skutek niebezpieczeństw, na jakie przedmiot ubezpieczenia jest narażony w związku z żeglugą morską.

• ubezpieczyciel może reasekurować zawarte przez siebie umowy.

• ubezpieczenie nie może być źródłem korzyści nadzwyczajnych.

• przedmiotem ubezpieczenia morskiego może być każdy interes majątkowy, związany z żeglugą morską i dający się ocenić w pieniądzach.

• w szczególności przedmiotem ubezpieczenia morskiego mogą to być: statek, ładunek, fracht, opłata za przewóz pasażerów, opłata czarterowa, spodziewany zysk na ładunku, prowizja, wydatki awarii wspólnej, zobowiązanie z odpowiedzialności cywilnej oraz wierzytelność zabezpieczona na statku, ładunku lub frachcie.

Kto może posiadać interes majątkowy (przystąpić do umowy ubezpieczenia)?

Właściciel przedmiotu, którego wartość można wyrazić w pieniądzu:

• dzierżawca

• przewoźnik (nie jest właścicielem przedmiotu, ale jeżeli przedmiot ulegnie zniszczeniu to ponosi stratę, gdyż za to odpowiada)

Interes majątkowy musi być wyrażony w pieniądzu.

ELEMENTY UMOWY UBEZPIECZENIA

• wartość ubezpieczenia - jest to zwykła rynkowa wartość przedmiotu ubezpieczenia. Kwota na utratę której jest narażony ubezpieczający w chwili rozpoczęcia ubezpieczenia łącznie z kosztami ubezpieczenia.

• suma ubezpieczenia - wyznacza górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela; powinna być określona w umowie ubezpieczeniowej.

suma ubezpieczenia ≤ wartość ubezpieczenia≥

Jeżeli:
suma ubezpieczenia ≥ wartość ubezpieczenia - to umowa ubezpieczeniowa nie ma skutku prawnego co do nadwyżki sumy ponad wartość ubezpieczenia.

• składka ubezpieczeniowa - cena ochrony ubezpieczeniowej, kwota płacona ubezpieczycielowi

• stawka ubezpieczeniowa - wskaźnik służący do wyliczania wysokości składki ubezpieczeniowej, wyraża stosunek wysokości składki do sumy ubezpieczenia (wyrażony w procentach)

DOKUMENTY UBEZPIECZENIOWE

Polisa ubezpieczeniowa - podstawowy dokument potwierdzający zawarcie umowy ubezpieczeniowej określającej, na jakich warunkach została zawarta.

Polisa powinna zawierać:

• oznaczenie ubezpieczyciela

• oznaczenie przedmiotu ubezpieczenia

• oznaczenie niebezpieczeństw objętych umową ubezpieczeniową

• określenie czasu lub podróży, na które zawarto umowę ubezpieczenia

• sumę ubezpieczenia

• miejsce i datę wystawienia polisy

• podpis ubezpieczyciela

Polisa może być wystawiona imiennie na określonego ubezpieczającego (polisa imienna), na zlecenie lub na okaziciela. Może być zawarta na rzecz osoby trzeciej (ubezpieczonego).

Polisa jednostkowa - potwierdza każdą jednorazową umowę ubezpieczenia

Polisa generalna - jest dowodem zawarcia umowy ubezpieczenia generalnego; jedną umową objęty jest większy zakres działalności ubezpieczającego.
Umową ubezpieczenia można objąć wszystkie lub niektóre rodzaje ładunków, jakie ubezpieczający będzie wysyłał lub otrzymywał w określonym czasie (ubezpieczenia generalne).
Przedmiotem ubezpieczenia generalnego może być również inny interes majątkowy.

Rodzaje ubezpieczenia generalnego:

Polisa odpisowa - w umowie określona jest pewna, większa suma ubezpieczenia, w trakcie realizacji tej umowy od sumy odpisywane są poszczególne sumy przesyłek, które ubezpieczający wysyła lub otrzymuje.

Polisa obrotowa - ubezpieczeniu podlega cały obrót handlowy przedsiębiorstwa, składkę ustala się proporcjonalnie do obrotu tego przedsiębiorstwa; przesyłki muszą mieć charakter jednorodny.

Ubezpieczający ,który zawarł umowę ubezpieczenia generalnego obowiązany jest zgłaszać ubezpieczycielowi każde wysłanie lub nadejście ładunku objętego umową

W ubezpieczeniu generalnym ubezpieczyciel obowiązany jest na żądanie ubezpieczającego wystawić polisę lub zaświadczenie o ubezpieczeniu dla każdego ładunku lub innego odrębnego przedmiotu ubezpieczenia.

Certyfikat ubezpieczeniowy - jest to zaświadczenie dla każdego zgłoszonego przedmiotu ubezpieczenia w ramach ubezpieczenia generalnego.

Dokument ten:

• stwierdza, że ubezpieczający zawarł umowę generalną i w jej ramach został ubezpieczony przedmiot oznaczony w certyfikacie

• zawiera klauzulę stwierdzającą, że wypłacone będzie odszkodowanie według warunków ubezpieczenia

• jest przenaszalny przez indos

• może być wystawiony na zlecenie

• zawiera informację kogo należy powiadomić w razie szkody oraz instrukcję określającą tryb postępowania w przypadku zaistnienia szkody.

• jest dokumentem uzupełniającym w stosunku do umowy generalnej

Nota pokrycia - jest to tymczasowy dokument stwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia

Dokument ten jest wystawiany, gdy:

• pozostają jeszcze do uzgodnienia mniej istotne warunki ubezpieczenia

• ubezpieczyciel nie mógł wystawić polisy lub sporządzić tekstu ramowej umowy ubezpieczenia przed terminem, od którego rozpoczyna się jego odpowiedzialność.

• w ramach zawartej umowy generalnej dokument ten może potwierdzać, że w odniesieniu do określonego przedmiotu ubezpieczenia strony uzgodniły stosowanie szczególnych warunków, różniących się od umowy generalnej.

Slip maklerski - jest to dokument sporządzony przez maklera, w którym określone są propozycje do przyszłej umowy ubezpieczenia

ZAWARCIE I WYKONYWANIE UMÓW UBEZPIECZENIA:

Zasada dobrej wiary

1. Przy zawieraniu umowy ubezpieczenia morskiego ubezpieczający obowiązany jest podać do wiadomości ubezpieczyciela wszystkie okoliczności, które są lub powinny być mu znane, a mogą mieć wpływ na ocenę niebezpieczeństwa oraz na decyzję ubezpieczyciela o przyjęciu i warunkach ubezpieczenia.

2. Przepis ten nie dotyczy okoliczności powszechnie znanych oraz okoliczności, które powinny być znane ubezpieczycielowi.
   Zasada dobrej wiary odnosi się do faktów znanych ubezpieczającemu.

3. W razie naruszenia obowiązku określonego w punkcie 1 i 2 ubezpieczyciel może odstąpić od umowy zachowując prawo do pełnej składki ubezpieczenia.

4. Jeżeli nie zawiadomienie lub niezgodne z rzeczywistością zawiadomienie ubezpieczyciela o okolicznościach wymienionych w punkcie 1 i 2 nastąpiły bez winy ubezpieczającego lub ubezpieczonego, ubezpieczyciel nie może od umowy odstąpić, lecz ma prawo do odpowiednio zwiększonej składki ubezpieczeniowej.

Zasada sprowadza się do zadeklarowania istotnych dla ubezpieczyciela faktów. Nie ukrywa takich okoliczności.

WYKONANIE UMOWY UBEZPIECZENIA - PRZEWAGĘ POSIADA UBEZPIECZYCIEL

OBOWIĄZKI UBEZPIECZAJĄCEGO:

• zapłacić składkę

• zgłosić każdą istotną zmianę niebezpieczeństwa, na jakie narażony jest przedmiot ubezpieczenia

• zawiadomić o każdym wypadku

• zabezpieczyć przedmiot przed dalszymi stratami i zabezpieczyć roszczenia odszkodowawcze

zasada subrogacji - jest to nabycie praw zaspokojonego wierzyciela przez osobę, która zapłaciła dług; ma zastosowanie w stosunku do roszczeń odszkodowawczych.

Ubezpieczyciel wypłacając odszkodowanie ubezpieczonemu przejmuje jego prawa dochodzenia roszczeń w stosunku do sprawcy szkody.

WYKŁAD 7 12.05.2007

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI UBEZPIECZYCIELA (OBOWIĄZKI)

• Zasada przyczynowości bezpośredniej - ubezpieczyciel odpowiada za szkody będące bezpośrednim następstwem niebezpieczeństw objętych umową ubezpieczenia (musi zostać wykazany związek przyczynowo skutkowy między zdarzeniem a powstałą stratą)

• ubezpieczyciel odpowiada za szkody z każdego wypadku objętego ubezpieczeniem do wysokości sumy ubezpieczenia (suma ubezpieczenia wyznacza górną granicę wysokości odszkodowania)

• ubezpieczyciel zobowiązany jest zwrócić ubezpieczającemu wszelkie niezbędne i celowe wydatki poniesione w celu zachowania przedmiotu ubezpieczenia, zapobieżeniu szkodzie lub zmniejszeniu jej rozmiarów, ustalenia charakteru i rozmiarów szkody, sporządzenia dyspaszy, sprzedaży przedmiotu ubezpieczenia oraz inne wydatki poniesione zgodnie ze wskazówkami ubezpieczyciela.

dyspasza - dokument rozliczenia awrii wspólnej, sporządzony przez dyspaszera. Rozliczenie obejmuje ustalenie faktu awarii wspólnej i zestawienie jej kosztów, oszacowanie wartości statku, ładunku i frachtu oraz obciążenie kosztami awarii wszystkich uczestników przedsięwzięcia morskiego, proporcjonalnie do wartości środków zaangażowanych przez nich w tym przedsięwzięciu

• ubezpieczyciel obowiązany jest zwrócić ubezpieczającemu wydatki poniesione na przywrócenie do stanu poprzedniego lub na naprawienie uszkodzonego przedmiotu ubezpieczenia, jak również zależne od niego oraz uchwał w statutach awarii wspólnej wynagrodzenie za ratownictwo

• ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody powstałe z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa ubezpieczającego

• przy ubezpieczeniu statku ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody powstałe w skutek:

• wyruszenia w podróż statku niezdatnego do żeglugi, nienależycie ubezpieczonego i zaopatrzonego, z niedostateczną załogą lub bez niezbędnych dokumentów

• wieku lub zużycia

• załadowania na statek za wiedzą ubezpieczającego a bez wiedzy ubezpieczyciela- materiałów i przedmiotów wybuchowych, łatwo zapalnych lub innych ładunków niebezpiecznych, bez zachowania przepisów obowiązujących przy przewozie ładunków tego rodzaju

• przy ubezpieczeniu ładunku lub spodziewanego zysku ubezpieczyciel odpowiada za szkody powstałe wskutek ukrytej wady, neutralnej lub szczególnej właściwości lub nienależytego opakowania ładunku albo wskutek zwłoki w jego dostarczeniu

• ubezpieczyciel może przez zapłatę pewnej sumy ubezpieczenia bez względu na wysokość powstałej szkody zwolnić się od wszelkich dalszych zobowiązań wynikających z umowy ubezpieczenia, a w szczególności od obowiązku zwrotu kosztów zachowania przedmiotu ubezpieczenia lub przywrócenia go do poprzedniego stanu

KLASYFIKACJA SZKÓD I AWARII W UBEZPIECZENIACH MORSKICH.

I. wg kryterium podmiotowego (kogo te szkody obciążają)

awaria poszczególna - szkodę ponosi bezpośrednio podmiot posiadający interes majątkowy, np. właściciel statku w przypadku uszkodzenia statku, czy właściciel ładunku w przypadku uszkodzenia ładunku

awaria wspólna - ekonomiczne następstwa awarii rozkładają się pomiędzy wszystkich uczestników wyprawy morskiej

II. wg kryterium ilościowego

szkoda częściowa - polega na uszkodzeniu lub utracie części przedmiotu ubezpieczenia; ubezpieczyciel wypłacając odszkodowani nie przejmuje prawa do dysponowania przedmiotem ubezpieczenia

szkoda całkowita - polega na zniszczeniu lub całkowitej utracie przedmiotu ubezpieczenia; ubezpieczyciel wypłacając pełną kwotę odszkodowania przejmuje prawo do dysponowania pozostałościami po przedmiocie ubezpieczenia

• szkoda całkowita rzeczywista - ubezpieczony przedmiot jest do tego stopnia uszkodzony, że stracił swe cechy sprzed wypadku (mienie jest w taki sposób zniszczone, że przestaje być tym przedmiotem, którym był przed zaistnieniem szkody - traci swoje właściwości rzeczywiste), np. zatonięcie statku, koszty będą przekraczały wartość statku.

• szkoda całkowita konstruktywna - polega na tym, że to zniszczenie mienia nie jest zupełne, ubezpieczony ,czyli właściciel nie jest całkowicie pozbawiony mienia w sposób ostateczny i nieodwracalny, możliwe jest odzyskanie tego mienia i możliwe jest skorzystanie z tego przedmiotu.

FRANSZYZA - ograniczenie odpowiedzialności ubezpieczycielał polega na zwolnieniu ubezpieczyciela od odpowiedzialności za straty lub szkody do wysokości uzgodnionej wcześniej granicy

Rodzaje fanszyzy:

• bezwarunkowa (potrącalna, redukcyjna) - ubezpieczony ma określony udział w każdej szkodzie, która zaistnieje

• warunkowa (integralna) - w przypadku gdy odszkodowanie nie przekroczy pewnej ustalonej granicy obciąża ona tylko poszkodowanego (nie dostanie nic), jeśli jednak ustalona granica zostanie przekroczona to szkodę w całości ponosi ubezpieczyciel

Franszyza skłania ubezpieczającego do większej dbałości o przedmiot

FUNKCJONOWANIE ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ

• otoczenie zakładu ubezpieczeń

• kształtowanie produktu ubezpieczeniowego

• pojęcie ogólnych warunków ubezpieczeń

• zasady etyki w działalności ubezpieczeniowej

OTOCZENIE ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ, KSZTAŁTOWANIE PRODUKTU UBEZPIECZENIOWEGO, OGÓLNE WARUNKI UBEZPIECZEŃ

Towarem na rynku ubezpieczeń jest ochrona ubezpieczeniowa

Kształtowanie produktu na rynku ub. odbywa się poprzez ustalanie ogólnych warunków ubezpieczeń:

• określenie samego przedmiotu ubezpieczenia

• ustalenie zakresu ubezpieczenia (jakie zdarzenia losowe są objęte ochroną ubezpieczeniową)

• określenie praw i obowiązków stron ubezpieczenia

• sposób ustalania wysokości szkody

• sposób obliczania wysokości odszkodowania / świadczenia na rzecz osób uprawnionych z umowy

• formy ograniczenia zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela

• taryfa stawek ubezpieczeniowych

W przypadku ubezpieczeń dobrowolnych ogólne warunki ubezpieczenia kształtuje ubezpieczyciel

W przypadku ubezpieczeń obowiązkowych ogólne warunki ubezpieczenia kształtowane i ustalane są w ustawach i ich przepisach; np.

• data powstania obowiązku umowy

• podstawowy zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń

• minimalna suma gwarancyjna

• prawa i obowiązki stron umowy

Taryfę stawek ustala ubezpieczyciel

Polityka kształtowania produktów ubezpieczeniowych musi uwzględniać fakt, że przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe działa w określonych warunkach otoczenia, do którego należą:

• otoczenie ekonomiczne - stan gospodarki, koniunktura gospodarcza, poziom inflacji, wielkość siły nabywczej

• otoczenie społeczne i demograficzne - struktura społeczno-zawodowa ludności, itp.

• otoczenie technologiczne - nowe technologie wytwarzania prowadzą do powstawania nowych produktów, niektóre ryzyka zostają wyeliminowane a na ich miejsce powstają nowe, dotychczas nieznane

• otoczenie instytucjonalno-prawne - system prawny, struktura instytucjonalna w państwie

• otoczenie kulturowe - normy moralne, zwyczaje (należy uwzględnić gł. przy akcji reklamowej i promocyjnej)

• nabywcy - ich potrzeby i otoczenie należy rozpoznać w celu dostosowania produktów

• konkurenci - działania konkurencji powinny być obserwowane, uwzględniane i analizowane w celu jak najlepszego kształtowania własnej polityki sprzedaży produktów ubezpieczeniowych

ZASADY ETYKI W DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ

Powinności ubezpieczyciela wobec klienta

POWINIEN:

• działać w dobrze rozumianym interesie klienta

• wspierać działania umacniające zaufanie do podmiotów występujących na rynku ubezpieczeń

• informować klienta o zasadach, zwyczajach, uprawnieniach

• unikać w reklamie sformułowań wprowadzających w błąd

NIE POWINIEN:

• różnicować klienta wg kryteriów nie związanych z techniczno-organizacyjnymi zasadami prowadzenia działalności

• ujawniać informacji o klientach

• wymuszać na kliencie zmiany umowy ubezpieczenia czy zmiany brokera

• uzależniać jakość obsługi klienta od spodziewanego dochodu z danej umowy

Powinności ubezpieczyciela wobec pracowników

POWINIEN:

• wykluczyć możliwość żądania od pracownika zachowania sprzecznego z obowiązującymi normami moralnymi, ogólnymi czy zawodowymi

• opracować standardy pożądanego zachowania moralnego pracowników w danym zakładzie ubezpieczeń

• dbać o rozwój zawodowy pracowników

Etyczne powinności ubezpieczyciela wobec konkurentów

POWINIEN:

• respektować zasady tzw. uczciwej konkurencji, tzn. m.in. nie utrudniać dostępu do rynku, nie nakłaniać pracowników konkurencyjnych zakładów do działania na ich niekorzyść

• zachować w tajemnicy informacje poufna

• rozwiązywać ewentualne spory najpierw na drodze polubownej

• przekazywać informacje o swoim zakładzie w przyjętym zakresie

Etyczne powinności ubezpieczyciela wobec pośredników

POWINIEN WZGLĘDEM AGENTÓW:

• tworzyć odpowiednie warunki do pracy agentów

• sprzyjać doskonaleniu zawodowemu agentów

• ułatwiać rozwiązywanie konfliktów między agentami

POWINIEN WZGLĘDEM BROKERÓW:

• tak układać stosunki z brokerami aby mogli oni między sobą konkurować

• zachować neutralność wobec brokerów (takie same warunki)

• przekazywać informacje związane z obsługą polis

• określić kryteria akceptacji ryzyka i warunki współpracy

Etyczne powinności agenta wobec podmiotów z którymi się kontaktuje

WOBEC KLIENTÓW:

• zachować tajemnicę zawodową

• nie wymuszać zmiany umowy

• wspomagać klienta w uzyskaniu odszkodowania

WOBEC ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ:

• zachować lojalność wobec zakładu ub.

• informować o kliencie

• nie narażać dobrego imienia zakładu ub.

• nie wspierać nieuzasadnionych roszczeń klienta

• pozyskiwać klientów dla zakładu ub.

Etyczne powinności brokera wobec podmiotów z którymi się kontaktuje

WOBEC KLIENTÓW:

• stawiać interes klienta ponad interesy innych podmiotów

• działać zgodnie z zasadami uczciwości zawodowej

• jak najlepiej wykorzystać swoją wiedzę i kwalifikacje

• wybrać zakład o dobrej kondycji finansowej

• pomagać klientowi w zarządzaniu ryzykiem

• informować klienta o zasadach i obyczajach obowiązujących w ubezpieczeniu

WOBEC ZAKŁADÓW UB.:

• przedstawiać propozycje kompletne i udokumentowane

• udzielić odpowiedzi na wszystkie pytania zakładu ub. dotyczące ryzyk

• dążyć do sprawnej współpracy z zakładem ub.

• nie wspierać nieuzasadnionych roszczeń klienta

• nie rozpowszechniać nieprawdziwych informacji o zakładzie ub.

WYKŁAD 8 26.05.2007

NA JAKOŚĆ USŁUGI UBEZPIECZENIOWEJ WPŁYWAJĄ:

ZAWARCIE UMOWY	sposób wykonywania pracy przez osoby występujące jako ubezpieczyciele, ocena ich sprawności, kompetencji wygląd, wyposażenie miejsca, w którym ubezpieczyciel przyjmuje klientów
WYKONANIE UMOWY	szybkość wypłaty odszkodowania brak zwłoki przy ustalaniu wysokości strat i podejmowaniu decyzji o wypłacie należności czy otrzymujemy odszkodowanie w oczekiwanej wysokości

KSZTAŁTOWANIE SKŁADKI UBEZPIECZENIOWEJ

• zbyt niska składka ubezpieczeniowa zagraża interesom ubezpieczonego (nie zabezpieczy w pełni możliwości wypłaty odszkodowania)

• kalkulacja wysokość składki powinna być oparta na prawdopodobieństwie wystąpienia określonego ryzyka

składka netto - służy pokryciu wypłat przyszłych zobowiązań i roszczeń

składka brutto - (płacona przez nas): składka netto + część przeznaczona na pokrycie kosztów działalności zakładu ub.

OCENA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ POWINNA BYĆ PRZEPROWADZONA POD KONTEM OCENY JAKOŚCIOWEJ I ILOŚCIOWEJ

OCENA / ANALIZA JAKOŚCIOWA - KRYTERIA:

• rozłożenie ryzyka - struktura portfela ubezpieczonego pod kontem:

• dywersyfikacji ryzyk przyjętych do ubezpieczenia (jednorazowa duża wypłata może zachwiać sytuacją finansową zakładu ub.)

• częstość występowania ryzyk tego samego rodzaju (jednoczesna wypłata bardzo wielu pojedynczych, niewielkich sum odszkodowań również może zachwiać sytuacją finansową zakładu ub.)

• struktura kapitału - relacja pomiędzy kapitałem własnym a obcym

• trafność obliczania rezerw techniczo-ubezpieczeniowych - wpływa na wypłacalność zakładu ub.

• jakość aktywów - pod kontem bezpieczeństwa, rentowności i płynności tych aktywów; dywersyfikacja portfela w zależności od tego jakie ryzyka znajdują się w portfelu ubezpieczyciela

• program reasekuracyjny - czy prowadzi reasekurację bierną

OCENA / ANALIZA JAKOŚCIOWA - powinna się opierać na kryteriach ustawowych i rynkowych (wskaźniki finansowe):

Ustawowe kryteria oceny sytuacji finansowej zakładu ub.:

• margines wypłacalności - określony przez MF, oddzielnie dla działu I i działu II; może zostać określony na podstawie:

• zebranej składki - procentowo

• wielkości wypłaconych świadczeń - procentowo

• kapitał gwarancyjny - może być określony jako:

• minimalny - wielkość środków, które zakład ub. musi posiadać „na starcie” w momencie wystąpienia o koncesję

• wymagalny - wyznacza obszar bezpiecznej działalności zakładu ub., odpowiada ¹/₃ wysokości marginesu wypłacalności

Określane na różnym poziomie w zależności od działu (I czy II) i formy organizacyjnej zakładu ub. (SA>TUW)

• suma ubezpieczenia od pojedynczego ryzyka na udziale własnym nie może przekroczyć ¹/₄ łącznej wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych i kapitału własnego

• rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe muszą mieć pełne pokrycie w lokatach nie tylko w ilości zgromadzonych środków ale również w strukturze / sposobie zagospodarowania (stopień płynności lokat musi być dostosowany do struktury ryzyk przyjętych do ubezpieczenia)

RYNKOWE KRYTERIA OCENY SYTUACJI FINANSOWEJ ZAKŁADU UB.

?

WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI

rentowność sprzedaży =	zysk netto	×100
			składka przypisana brutto

rentowność kapitału =	zysk netto	×100
			kapitał własny

rentowność aktywów =	zysk netto	×100
			aktywa

Pokazują zyskowność działalności zakładu ub.

Zyskowność działania - w jaki sposób wykorzystywane są zasoby finansowe zakładu ub.

rentowność majątku =	składka przypisana brutto	×100
			aktywa

przychodowość kapitałów własnych =	składka przypisana brutto	×100
			kapitał własny

dynamika wzrostu składki =	wzrost składki przypisanej brutto	×100
			udział własny w określonym przedziale czasowym

szkodowość =	suma wypłaconych odszkodowań i świadczeń w danym okresie	×100
			składka zarobiona

ŹRÓDŁA DANYCH

Bilans zakładu ub. - stanowi zestawienie wartościowe jego majątku i kapitałów sporzadzane na dany dzień

Aktywa - obejmują majątek zakładu ub. (środki rzeczowe, finansowe)

Pasywa - obejmują zobowiązania zakładu ub. (wobec ubezpieczonych, udziałowców, wierzycieli)

Bilans należy uzupełnić o RZiS, aby w pełni ocenić sytuację zakładu ub. na podstawie danych w nim zawartych, gdyż bilans jest zestawieniem statycznym (na dany moment)

Dz.Us. 2003r
4 ustawy

ZASADY ZARZĄDZANIA LOKATAMI ZAKŁADU UB.

Lokaty muszą być:

• rentowne

• płynne - odpowiednio do ryzyk ubezpieczyciela

• bezpieczne

Art.153, 154.5 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
o działalności ubezpieczeniowej

Aktywami stanowiącymi pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych mogą być (Art. 154.6):

• papiery wartościowe

• obligacje

• inne dłużne papiery wartościowe

• jednostki uczestnictwa

• udziały

• listy zastawne

• środki pieniężne

Aktywa stanowiące pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych nie mogą przekraczać (Art. 155.1)

• 40% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w papierach wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu na rynku regulowanym i jednostkach uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych;

• 25% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w nieruchomościach oraz inwestycjach w certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych, dokonujących lokat wyłącznie w nieruchomości, a także pożyczkach zabezpieczonych hipotecznie, z zastrzeżeniem, że aktywa te nie mogą przekraczać:
  a) 10% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w jednej nieruchomości lub kilku nieruchomościach, które ze względu na swoje położenie powinny być uznane za jedną lokatę,
  b) 5% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w pożyczce zabezpieczonej hipotecznie udzielonej temu samemu pożyczkobiorcy lub grupie pożyczkobiorców związanych ze sobą;

• 10% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w listach zastawnych, udziałach, akcjach nie dopuszczonych do publicznego obrotu na rynku regulowanym i innych papierach wartościowych o stałej lub zmiennej stopie dochodu, z zastrzeżeniem, że udział zakładu ubezpieczeń w przedsiębiorstwie, które jest emitentem tych papierów wartościowych nie przekracza 10% jego kapitału podstawowego;

• 10% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w certyfikatach inwestycyjnych funduszy inwestycyjnych zamkniętych;

• 10% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w dłużnych papierach wartościowych o stałej kwocie dochodu i pożyczkach zabezpieczonych przez instytucje finansowe;

• 5% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w papierach wartościowych jednego emitenta lub grupy emitentów powiązanych albo w pożyczkach jednego pożyczkobiorcy lub grupy pożyczkobiorców związanych ze sobą;

• 5% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w pożyczkach, które nie są zabezpieczone hipotecznie albo przez instytucje finansowe, przy czym aktywa te nie mogą przekraczać 1% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w jednej pożyczce;

• łącznie 25% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w należnościach od cedentów, reasekuratorów, ubezpieczających lub pośredników ubezpieczeniowych oraz udziale reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych, przy czym wartość tych należności oraz udziału reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych niezabezpieczonych hipotecznie albo przez instytucje finansowe nie przekroczy 5% łącznej wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych; nie są wymagane zabezpieczenia od reasekuratorów, którzy uzyskali pozytywną opinię organu nadzoru;

• 5% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w środkach trwałych, z zastrzeżeniem pkt 2;

• 3% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w środkach pieniężnych;

• 3% wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w zarachowanych czynszach i odsetkach.

GŁÓWNE TENDENCJE W ROZWOJU PL RYNKU UBEZPIECZEŃ

• liczba zakładów ub. na PL rynku ubezpieczeniowym rośnie

• zakładów ub. jest ok 70

• liczba zakładów ub. w dziale I ≈ liczba zakładów ub. w dziale II

• PL rynek ub. gospodarczych dynamicznie się rozwija

• wzrost wartości składki przypisanej brutto

• największy udział w rynku: PZU, po nim WARTA

• stopień koncentracji rynku powoli się zmniejsza

• największy udział w portfelu ryzyk stanowią ubezpieczenia komunikacyjne (ok 60%)

23

UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE

Utworzony przez Ania Marzec

ubezpieczyciel

ubezpieczający

ochrona
ubezpieczeniowa

zapłata

..............

II ubezpieczyciel

I ubezpieczyciel

ubezpieczający

ubezpieczający

I ubezpieczyciel
(cedent)

II ubezpieczyciel
(reasekurator, cesjonariusz)

..........

retrocesja

ubezpieczyciele

ubezpieczający

pośrednicy

Agenci

Brokerzy

POPYT

PODAŻ

reprezentują stronę podażową; oferują na rachunek i w imieniu ubezpieczyciela produkty UB

reprezentują stronę popytową; na zlecenie poszukują odpowiednich produktów UB dla swoich zleceniodawców

ochrona ubezpieczeniowa

składka

PODAŻ

ubezpieczyciele

Zakłady:

• krajowe

• zagraniczne

UE

inne

SA

TUW

---