:.: Gramatyka - czasownik

CZASOWNIKI I GRUPY

W języku francuskim możemy wyróżnić trzy grupy czasowników.  Do pierwszej grupy czasowników zaliczamy czasowniki  zakończone na -ER w bezokoliczniku. Ale zanim poznacie ich odmianę podam wam kilka przykładów:

infinitif (bezokolicznik)	la signification (znaczenie)
regarder	oglądać
montrer	pokazywać
habiter	mieszkać
aimer	kochać
casser	łamać
rester	zostać
téléphoner	dzwonić
chercher	szukać
détester	nienawidzieć

Zobaczmy teraz jak wygląda odmiana czasowników pierwszej grupy  w czasie teraźniejszym trybu oznajmującego.   Aby szybko sobie poradzicć z odmianą czasowników pierwszej grupy należy "odciąć" końcówkę -ER i w jej miejsce wstawić odpowiednie końcówki ( w tabelce zaznaczone na kolor czerwony). Banalne, prawda? :-)

1. REGARDER - oglądać

osoba	singulier (liczba pojedyncza)	pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je regarde	nous regardons
2 osoba	tu regardes	vous regardez
3 osoba	il/elle/on regarde	ils/elles regardent

2. CHERCHER - szukać

osoba	singulier (liczba pojedyncza)	pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je cherche	nous cherchons
2 osoba	tu cherches	vous cherchez
3 osoba	il/elle/on cherche	ils/elles cherchent

Oto kilka przykładów :

Mes amis gagnent toujours.	Moi przyjaciele zawsze wygrywają.
Je regarde la télé chaque soir.	W każdy wieczór oglądam telewizję.
Il écoute la radio.	On słucha radia.
Vous louez votre maison en été.	Wynajmujecie wasz dom na lato.
Nous jouons aux cartes.	Gramy w karty.
Tu enseignes l'allemand.	Uczysz niemieckiego.
J'aime les animaux.	Lubię zwierzeta.
Cet enfant crie beaucoup.	To dziecko dużo krzyczy.

W tym rozdziale podaję wam wyłącznie odmianę w czasie teraźniejszym.  Formy czasowników poszczególnych czasów są szczegółowo opisane przy prezentacji każdego z nich.
Jak widzicie odmiana czasowników pierwszej grupy nie jest niczym trudnym. Mam jednak parę uwag (dla zainteresowanych), ponieważ kilka czasowników z tej grupy podlega zmianom ortograficznym.

Należą do nich:

1. czasowniki, które kończą się na -GER  np. changer, manger, nager, partager, ranger etc.  W tych czasownikach po -g musi wystąpić e. A to dlatego, że -e nieme a także -i powoduje wymowę -g jako [ż]

MANGER - jeść

osoba	singulier (liczba pojedyncza)	pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je mange	nous mangeons
2 osoba	tu manges	vous mangez
3 osoba	il/elle/on mange	ils/elles mangent

Widzicie w pierwszej osobie liczby mnogiej -E, które nie występuje w czasowniku chercher, czy regarder. Popatrzcie na drugi przykład.

CHANGER - zmieniać

osoba	singulier (liczba pojedyncza)	pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je change	nous changeons
2 osoba	tu change	vous changez
3 osoba	il/elle/on change	ils/elles changent

2. czasowniki, które kończą się na -CER. np. commencer, placer, avancer, lancer, etc. W tych czasownikach przed - a, -o, i -u  -c zamienia się na -ç np.

COMMENCER - zaczynać

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je commence	nous commençons
2 osoba	tu commences	vous commencez
3 osoba	il/elle/on commence	ils/elles commencent

3. czasowniki takie jak  répéter, espérer, posséder, préférer, w których -e przechodzi w -è. Zmiana ta następuje przed e niemym.


REPETER - powtarzać

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je répète	nous répétons
2 osoba	tu répètes	vous répétez
3 osoba	il/elle/on répète	ils/elles répètent

Jak widzicie, zmiana akcentu następuje we wszystkich osobach z wyjątkiem nous i vous.


4. czasowniki takie jak appeler i jeter, które przed e niemym podwajają l - ll lub t - tt. Zobaczcie  odmianę.


APPELER - nazywać, wołać

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	j'appelle	nous appelons
2 osoba	tu appelles	vous appelez
3 osoba	il/elle/on appelle	ils/elles appellent

JETER - rzucać

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je jette	nous jetons
2 osoba	tu jettes	vous jetez
3 osoba	il/elle/on jette	ils/elles jettent

5. czasowniki takie jak payer, essayer, balayer w których przed e niemym, y  zamienia się  na i. UWAGA Czasownik payer ma dwie dopuszczalne odmiany !!!

PAYER - płacić

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je paye/paie	nous payons
2 osoba	tu payes/paies	vous payez
3 osoba	il/elle/on paye/paie	ils/elles payent/paient

6. czasownik aller, który pomimo iż kończy się na - ER jest czasownikiem nieregularnym !!!:-)

ALLER - jechać, iść

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je vais	nous allons
2 osoba	tu vas	vous allez
3 osoba	il/elle/on va	ils/elles vont

7. czasowniki np. se lever, w których e przechodzi na è. Zmiana ta następuje przed e niemym.

SE LEVER - wstawać

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je me lève	nous nous levons
2 osoba	tu te lèves	vous vous levez
3 osoba	il/elle/on se lève	ils/elles lèvent

Skoro znamy już teorię prześledźmy poniższe przykłady.

Elles vont chez le médecin.	One idą do lekarza.
Nous mangeons ensemble chaque soir.	Każdego wieczoru jemy razem.
Elle se lève très tôt.	Ona wstaję bardzo wcześnie.
Nous commençons la deuxième phase du projet.	Zaczynamy drugą fazę projektu.
Je paie avec ma carte de crédit.	Płacę kartą kredytową.
Vous envoyez beaucoup de lettres en vacances?	Wysyłacie dużo listów w wakacje?
Quand préfères - tu partir, aujourd'hui ou un autre jour?	Kiedy wolisz wyjechać, dziś czy innego dnia?
Elle achète un ordinateur.	Ona kupuje komputer.
J'envoie surtout des e-mail.	Wysyłam przeważnie e-maile.
Nous payons par chèque.	Płacimy czekiem.
Comment t'appelles -tu?	Jak się nazywasz?
Je vais chez mes amis boire un verre et après nous allons au théâtre.	Idę do przyjaciół na drinka, a potem idziemy do teatru.
Nous partageons notre appartement avec ma belle-mère.	Dzielimy mieszkanie z moją teściową. (Niestety)
Ils préfèrent la musique classique.	Oni wolą muzykę klasyczną.
Nous achetons une montre, et toi, qu'est-ce que tu achètes?	Kupujemy zegarek, a ty co kupujesz?

CZASOWNIKI II GRUPY

Do drugiej grupy czasowników francuskich zaliczamy te,króre w bezokoliczniku zakończone są na -IR.
Oto niektóre z nich :

infinitif (bezokolicznik)	la signification (znaczenie)
adoucir	łagodzić
affaiblir	osłabiać
agir	działać
applaudir	klaskać
blanchir	bielić
choisir	wybierać
compatir	współczuć
convertir	zamieniać / przekształcać
définir	definiować
farcir	faszerować
finir	kończyć
maigrir	chudnąć
nourrir	żywić / karmić
obéir	być posłusznym
punir	karać
remplir	wypełniać
salir	brudzić
trahir	zdradzać
unir	łączyć / jednoczyć
vieillir	starzeć się

A teraz spójrzmy jak odmieniają się te czasowniki w czasie teraźniejszym trybu oznajmiającego.Warto podkreślić,że wszystkie czasowniki drugiej grupy są regularne,więc z odmianą nie będzie większych problemów.Wystarczy tylko zapamiętać końcówki osobowe ( w tabelkach są zaznaczone kolorem czerwonym ),które dodajemy do tematu czasownika,po odjęciu  końcówki -R .Zobaczcie sami,że nie jest to trudne...

1. CHOISIR-  wybierać

osoba	singulier	pluriel
1 osoba	je choisis	nous choisissons
2 osoba	tu choisis	vous choisissez
3 osoba	il/elle/on choisit	ils/elles choisissent

2.  FINIR-  kończyć

osoba	singulier	pluriel
1 osoba	je finis	nous finissons
2 osoba	tu finis	vous finissez
3 osoba	il/elle/on finit	ils/elles finissent

3. AGIR- działać

osoba	singulier	pluriel
1 osoba	j'agis	nous agissons
2 osoba	tu agis	vous agissez
3 osoba	il/elle/on agit	ils/elels agissent

4. PUNIR- karać

osoba	singulier	pluriel
1 osoba	je punis	nous punissons
2 osoba	tu punis	vous punissez
3 osoba	il/elle/on punit	ils/elles punissent

5. TRAHIR- zdradzać

osoba	singulier	pluriel
1 osoba	je trahis	nous trahissons
2 osoba	tu trahis	vous trahissez
3 osoba	il/elle/on trahit	ils/elles trahissent

6. REMPLIR- wypełniać

osoba	singulier	pluriel
1 osoba	je remplis	nous remplissons
2 osoba	tu remplis	vous remplissez
3 osoba	il/elle/on remplit	ils/elles remplissent

I tak postępujemy ze wszystkimi czasownikami tej grupy.
Przejdźmy teraz do zdań,na przykładach których,zobaczycie omawiane zagadnienie w całości :

Je finis mes cours à 15 heures.	Kończę zajęcia o godzinie piętnastej.
Il choisit cette chanson.	On wybiera tę piosenkę.
On vieillit vite.	Szybko się starzejemy.
Je maigris très vite.	Chudnę bardzo szybko.
Elle obéit à son patron.	One jest posłuszna swojemy szefowi.
Vous finissez  de laver la voiture.	Wy kończycie myć samochód.
Elle rempit ce formulaire.	Ona wypełnia ten formularz.
Nous aplaudissons ce spectacle.	My oklaskujemy ten spektakl.
Mon voisin nourrit les oiseaux.	Mój sąsiad karmi ptaki.
Les enfants obéissent aux parents.	Dzieci są posłuszne swoim rodzicom.
A quelle heure finit ce film?	O której godzinie kończy się ten film?
Tu trahis ta femme.	Ty zdradzasz swoją żonę.
Ils punissent leurs enfants.	Oni karzą swoje dzieci.
Ils choisissent la voiture rouge.	Oni wybierają czerwony samochód.
Vous agissez avec imprudence.	Wy działacie z nierozwagą.

CZASOWNIKI ZWROTNE

LES VERBES PRONOMINAUX

Les verbes pronominaux czyli czasowniki zwrotne stanowią odrębną grupę czasowników.  Dlaczego? Jak zobaczycie poniżej zależy to nie od odmiany czasownika (odmiana jest regularna w zależności od końcówki czasownika), ale od zaimka zwrotnego, który znajduje się przed czasownikiem i który dostosowuje się do danej osoby.  Zwróćcie również uwagę na tłumaczenie zdań. W języku polskim  zjawisko zaimka zwrotnego nie istnieje. Czasowniki zwrotne odpowiadają naszym formom z się (jednak nie zawsze!!!). Oto kilka przykładów.

infinitif (bezokolicznik)	la signification (znaczenie bezokolicznika)
se laver	myć się
se réveiller	budzić się
se maquiller	malować się
se lever	wstawać
se vetir	ubierać się
s'occuper	zajmować się
s'appeler	nazywać się
se tapir	przycupnąć
se souvenir	pamiętać, przypominać sobie

Tak jak wspomniałam, odmiana czasowników zwrotnych jest regularna w zależności od końcówki czasownika (odmianę poszczególnych grup znajdziecie w pliku poświęconym czasownikowi). Natomiast zdecydowana większość czasowników zwrotnych są to czasowniki pierwszej grupy i na ich przykładzie przedstawię wam odmianę dla czasu teraźniejszego.

SE LAVER - myć się

osoba	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 osoba	je me lave	nous nous lavons
2 osoba	tu te laves	vous vous lavez
3 osoba	il/elle se lave	ils/elles se lavent

SE MAQUILLER - malować się

osoba	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 osoba	je me maquille	nous nous maquillons
2 osoba	tu te maquilles	vous vous maquillez
3 osoba	elle se maquille	elles se maquillent

Zakreślone na czerwono elementy czasownika to właśnie formy zaimka zwrotnego dostosowane do osoby.
Na tym polega magia czasownikow zwrotnych i jest to jedyna nowa informacja którą należy zapamiętać.
Podsumowując, czasowniki zwrotne posiadają formę zaimka zwrotnego SE którą należy dostosowac do osoby, natomiast sama odmiana czasownika zależy od tego z której jest grupy. Prześledźcie poniższe przykłady zwracając szczególną uwagę na tłumaczenie.

Les enfants se réveillent à 7.00	Dzieci budzą się o siódmej rano.
Je ne m'ennuie pas quand la conférence est intéressante.	Nie nudzę się kiedy konferencja jest interesująca.
Tu te lèves tôt le dimanche?	Wstajesz wcześnie w niedzielę?
Elle s'habille toujours avec des vêtements à la mode.	Ona zawsze ubiera się w modne ciuchy.
Nous voulons faire du sport. Nous nous inscrivons dans un club.	Chcemy uprawiać sport. Zapisujemy się do klubu.
Quand vous êtes fatiqués, vous vous reposez.	Kiedy jesteście zmęczeni, odpoczywacie.
Les enfants se disputent souvent pour des bêtises.	Dzieci kłócą się często o głupoty.
J'habite loin de chez mes parents, nous nous voyons une fois par mois.	Mieszkam daleko od moich rodziców, widujemy się raz na miesiąc.
Elle se couche très tôt.	Ona kładzie się spać bardzo wcześnie.
Je m'occupe de ton chien.	Opiekuję się twoim psem.
Quand il fait chaud, nous nous douchons deux fois par jour.	Kiedy jest ciepło bierzemy prysznic dwa razy w ciągu dnia.
Ils se promènent tous les jours.	Oni spacerują każdego dnia.

Jeśli chodzi o występowanie czasowników zwrotnych w innych czasach, chciałam tylko nadmienić, że podlegają takim samym zasadom jak czasowniki pierwszej, drugiej i trzeciej grupy w poszczególnych czasach.

CZASOWNIKI MODALNE

LES VERBES MODAUX


Les verbes modaux czyli czasowniki modalne należą do grupy czasowników wyrażających przyzwolenie, konieczność, możliwość itd. Spójrzcie na poniższą tabelkę:

Verbe modal Czasownik modalny	La forme polonaise Tłumaczenie
devoir	musieć
vouloir	chcieć
pouvoir	móc
savoir	wiedzieć, umieć, potrafić

Odmiana tych czasowników jest nieregularna i wymaga nauczenia się jej na pamięć. Pocieszające jest to, że jest ich tylko 4!! :)
Prześledźmy teraz ich odmianę.

1. DEVOIR - MUSIEĆ

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je dois	nous devons
2 osoba	tu dois	vous devez
3 osoba	il/elle/on doit	ils/elles doivent

2. POUVOIR - MóC

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je peux	nous pouvons
2 osoba	tu peux	vous pouvez
3 osoba	il/elle/on peut	ils/elles peuvent

3. VOULOIR - CHCIEĆ

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je veux	nous voulons
2 osoba	tu veux	vous voulez
3 osoba	il/elle/on veut	ils/elles veulent

4. SAVOIR - UMIEĆ, POTRAFIĆ, WIEDZIEĆ

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je sais	nous savons
2 osoba	tu sais	vous savez
3 osoba	il/elle/on sait	ils/elles savent

Czasowniki modalne na ogół nie występują samodzielnie i jako takie również zaliczają się do kategorii czasowników posiłkowych.  Teraz kilka przykładów z polskim tłumaczeniem. Zauważcie, że po czasowniku modalnym występuje bezokolicznik!!!

Je dois être à l'heure	Muszę być punktualnie.
Ils veulent venir avec nous?	Oni chcą przyjść z nami?
Tu peux téléphoner à la banque?	Możesz zadzwonić do banku?
Il sait faire du ski.	On umie jeździć na nartach.
Nous voulons manger avec les doigts.	Chcemy jeść palcami.
Elles peuvent dormir chez nous?	Mogą spać u nas?
Tu veux rester.	Chcesz zostać.
Vous voulez apprendre le français.	Chcecie uczyć się francuskiego.
Je dois rentrer tôt.	Muszę wrócić wcześnie.
On peut ici écouter du jazz.	Tutaj można słuchać jazzu.
Elle veut avoir des bonbons.	Ona chce cukierki.
Ils savent piloter un avion.	Oni potrafią pilotować samolot.
Tu sais parler espagnol?	Umiesz mówić po hiszpańsku?
Ils peuvent entrer à 7 heures.	Mogą wejść o 7.
Je dois noter ton numéro de téléphone.	Muszę zapisać twój numer telefonu.
Vous pouvez prendre mon stylo.	Możecie wziąć mój długopis.
Tu dois revenir avant minuit.	Musisz wrócić przed pólnocą
Nous savons jouer au football.	Umiemy grać w piłkę nożną.
Elles veulent faire trois gateaux.	One chcą upiec trzy ciasta.
Je sais conduire.	Umiem prowadzić samochód

10

---