Debata Związku Pracodawców Business Centre Club
i Forum Związków Zawodowych pt.:

20 lat Lobbingu w Polsce

Komisja a grupy interesu

Wprowadzenie

Komisja Europejska zawsze była zdania, że regularna wymiana poglądów z zainteresowanymi stronami może mieć pozytywny wpływ na kształt jej polityki i jakość przedstawianych przez nią wniosków legislacyjnych. Po raz pierwszy oficjalnie dała wyraz temu przekonaniu
w grudniu 1992 r. w swoim komunikacie „Otwarty i uporządkowany dialog między Komisją
a grupami interesu”.

W komunikacie „Europa 2010: partnerstwo na rzecz odnowy europejskiej”,
w którym określono cele strategiczne na lata 2005-2009, Komisja potwierdza, że „obywatele Europy muszą mieć możliwość aktywnego uczestnictwa w procesie budowy struktury europejskiej” oraz że „pojęcia konsultacji i uczestnictwa są nierozłącznie związane z ideą partnerstwa”. Tej otwartej postawie, która nabiera szczególnego znaczenia w kontekście inicjatywy „Lepsze stanowienie prawa”, musi towarzyszyć jak największa przejrzystość
w relacjach między Komisją Europejską a grupami interesu. Dlatego też postanowiono
- w kontekście europejskiej inicjatywy na rzecz przejrzystości - określić minimalne ramy tych relacji, czemu służą trzy dokumenty:

1. „Zielona księga − Europejska inicjatywa na rzecz przejrzystości”, 3 maja 2006 r.

2. Komunikat „Zielona księga »Europejska inicjatywa na rzecz przejrzystości« - działania następcze”, 21 kwietnia 2007 r.

3. Komunikat „Europejska inicjatywa na rzecz przejrzystości: Zasady dotyczące stosunków z przedstawicielami grup interesu (rejestr i kodeks postępowania)”,
   27 maja 2008 r.

1. Definicja: Co oznacza pojęcie „grupy interesu”?

W języku potocznym używa się wielu różnych określeń: grupy interesu, grupy nacisku, grupy lobbystyczne itp. Każde z tych sformułowań nawiązuje do jednego z aspektów działalności grup interesu.

Ponieważ wyrażenia „lobbysta” i „lobbing” są czasami odbierane negatywnie, a także aby podkreślić swoje pozytywne nastawienie, Komisja postanowiła przyjąć neutralną terminologię opierającą się na sformułowaniach „grupy interesu” i „reprezentowanie grup interesu”.

Zielona księga z 3 maja 2006 r. i komunikat z 21 marca 2007 r. wprowadzają definicję, którą Komisja posługuje się na potrzeby europejskiej inicjatywy na rzecz przejrzystości.
W dokumentach tych przez „reprezentowanie grup interesu” rozumie się „działania mające nacelu wywarcie wpływu na procesy kształtowania polityki i podejmowania decyzji przez instytucje europejskie”.

Definicja ta powstała w oparciu o działalność tych grup - ich celem jest w istocie wywieranie wpływu na procesy kształtowania polityki i podejmowania decyzji. Aby zaklasyfikować daną organizację do kategorii grup interesu nie bierze się zatem pod uwagę ani charakteru podmiotu, ani interesów jakich broni. Widać zatem, że definicja ta jest dość pojemna
i obejmuje wszystkie możliwe podmioty, takie jak krajowe, europejskie i międzynarodowe stowarzyszenia działające we wszystkich sektorach życia społecznego i gospodarczego, prywatne przedsiębiorstwa, kancelarie prawne, firmy doradcze w dziedzinie spraw publicznych, ale też i organizacje pozarządowe oraz zespoły ekspertów (tzw. think-tanks).

2. Ramy dla relacji między Komisją a grupami interesu

Komisja wychodzi z założenia, że działania grup interesu mają użyteczny charakter i są zgodne z prawem. Zależy jej jednak również na tym, aby kontakty, jakie grupy interesu utrzymują z jej pracownikami, opierały się na zasadzie otwartości i odpowiedzialności.

Dlatego też postanowiła, w kontekście europejskiej inicjatywy na rzecz przejrzystości, ująć relacje między grupami interesu a Komisją w bardziej zorganizowane ramy, tak aby były one bardziej przejrzyste.

2.1 Rejestr grup interesu

Komisja Europejska poinformowała o stworzeniu tego rejestru w komunikacie z 21 marca 2007 r. Według Komisji rejestr ma być źródłem informacji dla obywateli na temat tego, jakie interesy (ogólne lub konkretne) są reprezentowane, gdy wywierany jest wpływ na proces decyzyjny instytucji europejskich, oraz jakie stosuje się w tym celu środki. Rejestr jest dla grup interesu okazją do pokazania społeczeństwu, że zależy im na przejrzystości oraz że ich działalność jest w pełni zgodna z prawem.

Do wpisania się do rejestru zachęcamy wszystkie grupy interesu. Nie obejmuje on natomiast

działalności w zakresie doradztwa prawnego i specjalistycznego w postępowaniu toczącym się przed sądem lub w postępowaniu administracyjnym podobnego rodzaju, działalności partnerów społecznych prowadzonej w ramach dialogu społecznego, działań podejmowanych na bezpośrednie zlecenie Komisji ani działalności władz publicznych.

Podczas wpisywania się do rejestru należy podać między innymi nazwę i adres organizacji oraz nazwisko jej kierownika i jego dane kontaktowe. Trzeba również opisać cele i zakres obowiązków oraz wybrać dziedziny, które są dla niej szczególnie interesujące. Istnieje także możliwość zawarcia informacji o przynależności do stowarzyszeń czy federacji w celu zapewnienia większej przejrzystości relacji z ewentualnymi innymi podmiotami wywierającymi wpływ na procesy decyzyjne. Można też opisać główne działania organizacji

prowadzone w ramach reprezentowania danych interesów. Aby sfinalizować rejestrację, grupy interesu muszą również dostarczyć szereg informacji finansowych:

• Firmy działające w dziedzinie spraw publicznych oraz kancelarie prawne zajmujące się lobbingiem podają wysokość obrotu z tytułu prowadzenia tego rodzaju działalności oraz udział poszczególnych klientów w całkowitych obrotach.

• Grupy „wewnętrzne”, tj. lobbyści w przedsiębiorstwach, oraz grupy prowadzące profesjonalną działalność lobbingową, jak na przykład federacje i stowarzyszenia, podają szacunkowe koszty związane z bezpośrednią działalnością lobbingową prowadzoną przy instytucjach europejskich.

• Organizacje pozarządowe i zespoły ekspertów (tzw. think-tanks) podają, ile wynosi budżet organizacji − kwotę łączną oraz w podziale na główne źródła finansowania. Mogą również podać szacunkowe koszty związane z bezpośrednią działalnością lobbingową.

Wszystkie informacje zamieszczone w rejestrze należy co roku aktualizować.

2.2 Kodeks postępowania grup interesu

Wpisując się do rejestru, przedstawiciele grup interesu muszą zobowiązać się do przestrzegania kodeksu postępowania. Kodeks ten został przyjęty przez Komisję Europejską w następstwie konsultacji społecznych, które odbyły się w okresie między grudniem 2007 r.
a lutym 2008 r. Określono w nim podstawowe zasady, takie jak przejrzystość działań, szczerość i uczciwość, jakimi lobbyści powinni się kierować w swoich kontaktach z Komisją Europejską. Przedstawiono również siedem jasnych zasad postępowania, których zobowiązują się przestrzegać sygnatariusze. Zgodnie z tymi zasadami powinni oni:

1. przedstawiać się, podając swoje nazwisko i nazwę podmiotu lub podmiotów, dla których pracują lub które reprezentują

2. podczas wpisywania się do rejestru podać dokładne informacje, aby nie wprowadzać
w błąd podmiotów trzecich lub pracowników UE

3. informować o tym, jakie interesy lub jakich klientów bądź członków organizacji reprezentują

4. przedstawić informacje, które zgodnie z ich najlepszym stanem wiedzy są obiektywne, kompletne, aktualne i niewprowadzające w błąd

5. nie uzyskiwać informacji lub decyzji, ani nie podejmować prób ich uzyskania, w sposób nieuczciwy

6. nie nakłaniać pracowników instytucji UE do naruszenia zasad i norm postępowania, które ich obowiązują

7. w przypadku zatrudniania byłych pracowników instytucji UE szanować ich zobowiązanie do przestrzegania mających do nich zastosowanie przepisów i wymogów w zakresie poufności.

2.3 System kontroli i sankcji

Kodeks postępowania zawiera siedem jasnych zasad, które obowiązują sygnatariuszy
i których przestrzeganie można skontrolować. Każdy, kto podejrzewa że doszło do naruszenia zasad kodeksu, może złożyć do Komisji skargę. W przypadku otrzymania takiej skargi, jeszcze przed wszczęciem formalnej procedury Komisja zwróci się do podmiotu, którego skarga ta dotyczy, o przedstawienie wyjaśnień. Wezwie go również do przestrzegania zasad lub skorygowania wszelkich nieprawdziwych lub wprowadzających
w błąd informacji, które znalazły się w rejestrze. Aby zapobiec nadużyciom przy składaniu skarg, w kodeksie określono, że Komisja będzie brała pod uwagę tylko skargi oparte na faktach. Jeżeli skarga jest uzasadniona, uruchomiona zostanie procedura administracyjna, która będzie uwzględniać zasadę proporcjonalności i prawo do obrony. Komisja podejmie odpowiednie działania tylko wtedy, jeśli będzie można udowodnić, że naruszona została jedna lub kilka zasad kodeksu postępowania. W takim przypadku może podjąć następujące kroki:

• tymczasowe zawieszenie wpisu w rejestrze na czas określony lub do momentu naprawy sytuacji przez zarejestrowany podmiot; w trakcie obowiązywania zawieszenia przestają przysługiwać wszelkie korzyści wynikające z rejestracji,

• wykluczenie z rejestru - w przypadku poważnego i powtarzającego się naruszania zasad kodeksu.

2.4 Prawa i obowiązki pracowników Komisji Europejskiej

Pracownicy Komisji Europejskiej są zobowiązani przestrzegać szeregu zasad, takich jak postanowienia traktatu (zob. art. 213 i 287 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską)

oraz zasady zawarte w regulaminie pracowniczym (w szczególności art. 11-18) i Kodeksie dobrego postępowania administracyjnego (zwłaszcza część pt. „Obiektywizm
i bezstronność”). Zasady te obowiązują komisarzy i pracowników nie tylko w trakcie pracy
w Komisji, ale także po jej zakończeniu.

2.5 Standardowy formularz online na potrzeby konsultacji społecznych

Aby ułatwić dyrekcjom generalnym przestrzeganie przyjętych przez Komisję norm w zakresie konsultacji, Komisja postanowiła stworzyć standardowy formularz on-line na potrzeby konsultacji społecznych. Skorzystanie z tego formularza proponuje się wszystkim dyrekcjom generalnym, które przeprowadzają konsultacje społeczne. Gwarantuje on, że każda grupa interesu nie wpisana do rejestru zostanie automatycznie poproszona o zarejestrowanie się.

Rejestr grup interesu

W ramach europejskiej inicjatywy na rzecz przejrzystości Komisja Europejska postanowiła utworzyć rejestr grup interesu i tym samym dać obywatelom możliwość dowiedzenia się, jakie interesy, ogólne lub specyficzne, mają wpływ na proces podejmowania decyzji przez instytucje europejskie, oraz jakie środki przeznacza się na tego typu działalność. Rejestrując się dobrowolnie w rejestrze, grupy interesu mają możliwość dowieść swojego zaangażowania na rzecz przejrzystości oraz legalności swego działania. Podczas procesu rejestracji zgłaszający zobowiązują się do przestrzegania kodeksu postępowania.

Na tej stronie przedstawiciele grup interesu mogą wpisywać swoje organizacje do rejestru, aktualizować dostarczone dane oraz przedłużać okres rejestracji. Informacje zawarte w rejestrze są ogólnie dostępne. Za pośrednictwem strony można również złożyć skargę dotyczącą domniemanego naruszenia kodeksu postępowania.

Komisja Europejska uruchamia rejestr na okres próbny jednego roku. W tym czasie zamierza

sprawdzić funkcjonowanie rejestru w praktyce oraz zdobyć cenne doświadczenia na przyszłość.

→ www.ec.europa.eu/transparency/regrin

1

Debata współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

---