1. Jakich znasz autorów podręczników z hydrografii i oceanografii. E. Bajkiewicz-Grabowska, Z. Mikulski - „Hydrologia ogólna”; Buczkowski - „Hydrologia”, Pociask-Karteczka - „Zlewnia - właściwości i procesy”.

2. Podkreśl właściwości wody słodkiej:

- zdolność do rozpuszczania: duża, średnia, mała, znikoma

- przewodnictwo cieplne: bardzo duże, duże, średnie, małe

- pojemność cieplna: duża, średnia, mała, niewielka

- przewodnictwo elektryczne: bardzo duże, duże, średnie, małe

3. Temperatura maksymalnej gęstości wody słodkiej wynosi 3,8^oC , a wody morskiej jest: wyższa, zbliżona, 0^oC, poniżej 0^oC.

4. Jak nazywają się obszary bez sieci rzecznej: areiczne, przykład: Sahara, Środkowa Australia oraz z odpływem wewnętrznym: endoreiczne, przykład: zlewnia Czadu, Morza Kaspijskiego.

5. Wymień 3 główne siły motoryczne decydujące o ruchu wody w przyrodzie: energia cieplna Słońca, siła ciężkości, przyciąganie Słońca i Księżyca.

6. Wymień 3 podstawowe trudności inwentaryzacji zasobów wodnych na Ziemi: ciągły ruch wody, różne stany skupienia (podczas zamarzania woda zwiększa objętość o 11%), budowa geologiczna (trudno ocenić ilość wód podziemnych).

7. Zasoby wodne wynoszą: 1,4 mld km³, z tego 96,5% jest zgromadzone w morzach i oceanach, a 1,725% to wody zawarte w lodowcach.

8. Przedstaw równanie skróconego bilansu wody. Pamiętaj o objaśnieniu stosowanych symboli: P=H+E+ΔR, P-opad, H-odpływ, E-ewapotranspiracja, ΔR-retencja

9. Proces przepływu wody od powierzchni terenu do zwierciadła wody podziemnej nazywamy: infiltracją.

10. Co to jest porowatość? Cecha utworów skalnych; obecność w nich wolnych przestrzeni dostępnych dla przepływu wody.

11. Wymień 3 czynniki decydujące o przepuszczalności. Wielkość wolnych przestrzeni, zawartość substancji koloidalnych, lepkość płynu (zależna od temp), prędkość przepływu wody, powierzchnia.

12. Oblicz współczynnik porowatości przy: Vs=1000cm³, Vp=200cm³, Vz=800cm³. p=(Vp/Vs)*100% p=(200cm3/1000cm3)*100% p=20%

13. Podaj miano współczynnika porowatości p [%] i przepuszczalności Q [m/s] - darcy

14. Podaj przykłady skał wodochłonnych i nieprzepuszczalnych. Iły, gliny ilaste.

15. Podaj przykłady skał o małej wodochłonności i dobrze przepuszczalnych. Rumosz skalny, piasek gruboziarnisty.

16. Czy współczynnik porowatości może być równy współczynnikowi wodochłonności? Kiedy? TAK, gdy wszystkie pory w skale są wypełnione wodą.

17. Podaj możliwe pochodzenie wód podziemnych. Infiltracja opadów (wody infiltracyjne), kondensacja pary z powietrza glebowego (wody kondensacyjne), ostatnia faza krzepnięcia magmy (wody juwenilne), dehydroksyzacja minerałów (wody metamorficzne).

18. Podkreśl wody o naporowym zwierciadle: wgłębne, przypowierzchniowe, głębinowe, gruntowe, zawieszone, kapilarne.

19. Naszkicuj schemat występowania wód gruntowych.

20. Napisz liniowe prawo filtracji i objaśnij symbole. (Wyraża proporcjonalność prędkości filtracji do spadku hydraulicznego). v=k*i; v-prędkość filtracji (ruchu wód podziemnych), i-spadek hydrauliczny (spadek zwierciadła wody podziemnej i=(h1-h2)/l, k-współczynnik przepuszczalności warstwy wodonośnej.

21. Podaj przykłady równowag hydrodynamicznych występujących w klimacie: a) suchym: E>P, nawodnienia, depresyjna odwracalna, drenowania; b) wilgotnym: P>E, parowania, wsiąkowa (infiltracyjna)

22. W oceanicznym typie wahań zwierciadła wód podziemnych max stanów przypada w miesiącu: styczniu,

a min w lipcu.

23. W kontynentalnym typie wahań zwierciadła wód podziemnych max stanów przypada na: kwiecień/maj, a min na: wrzesień/październik.

24. Kierunki ruchu wód podziemnych wyznacza się na mapie: hydroizohips, hydroizobat, działów wodnych. A podziemne działy wodne na mapie: hydroizobat, hydroizohips, gradientów hydraulicznych.

25. Hydroizohipsa: może przecinać, nie przecina sieci rzecznej, a hydroizobata: przecina, nie przecina rzek.

26. Oblicz prędkość przepływu wody podziemnej na drodze l=1000m przy h1=162, h2=160, spadku 2 promile, współczynniku filtracji 20m/d. v=k*i i=(h1-h2)/l i=(162-160)/1000 i=0,002 v=20*0,002 v=0,04m/d

27. Jakie wyróżnia się rytmy zmian temperatury wód podziemnych? Dobowy: do 2m, sezonowy: do 8m, roczny: do 20m.

28. Twardość ogólna wody to suma twardości: węglanowej (przemijającej) i niewęglanowej (stałej).

29. Wartość odczynu obojętnego wody to pH=7, odczyn czystej wody deszczowej to pH=5,6, a rzecznej: pH=8

30. Wymień 4 typy ruchów wody w jeziorze. Falowanie, prądy cyrkulacyjne, sejsze, prądy konwekcyjne.

31. Podaj okresy mieszania całkowitego wód w jeziorach:

- amiktycznych: brak

- monomiktycznych zimnych: raz w roku - lato

- monomiktycznych ciepłych: raz w roku - zima

- dimiktycznych: dwa razy w roku - wiosna, jesień

32. Podkreśl cechy jeziora oligotroficznego:

- życie organiczne: brak, bujne, umiarkowane, słabe

- zawartość tlenu w wodzie: mała, średnia, duża, nadmiar

- rodzaj osadów dennych: brak, sapropel, tyrtopel, pojedyncze skorupiaki

- roślinność brzegowa: bujna, brak, słaba

- kolor wody: niebieski, herbaciany, humusowy, żółtozielony

33. Największa jeziorność jest na kontynencie: Ameryki Północnej, a najmniejsza w: Ameryce Południowej.

34. Największe jezioro Polski to: Śniardwy, a najgłębsze: Hańcza.

35. Wymień 4 główne rzeki Polski: Wisła, Odra, Reda, Łeba, Słupia.

36. Wskaźnikiem gęstości sieci rzecznej w metodzie Malickiego jest: ilość rzek/km², w metodzie Naumanna: długość rzek/km².

37. Do wykreślenia krzywej konsumcyjnej potrzebne są: stany wód i pomiary przepływu.

38. Do czego służy krzywa konsumcyjna?

- do oceny poprawności odczytów stanów wód

- do zmiany przepływów na stany

- do zmiany stanów na przepływy

- do oceny częstości i czasów trwania przepływów

39. Jak najczęściej zmienia się odpływ jednostkowy rzeki z jej biegiem (przyrostem zlewni)? Maleje.

Czy są inne relacje? Kiedy? TAK, w przypadku wystąpienia bardzo dużych opadów.

40. Wymień 3 największe dorzecza na świecie. Amazonki, Kongo, Missisipi z Missouri.

41. Wymień 2 główne czynniki decydujące o wielkości odpływającej wody z dorzecza. Warunki klimatyczne, powierzchnia dorzecza.

42. Podaj miano wskaźnika odpływu: H [mm] oraz odpływu jednostkowego: q [l/s*km²].

43. Podaj wielkości współczynnika odpływu w różnych strefach klimatycznych:

- równikowa: 40-60%

- zwrotnikowa: 0-20%

- umiarkowana: 20-40%

- chłodna: do 50%

44. Podaj wartości składowych bilansu wodnego Polski: opad P=600mm, parowanie E=430mm, odpływ H=170mm.

45. Podaj przykłady reżimów rzecznych uzależnionych głównie od:

- opadów atmosferycznych: górski, oceaniczny, deszczowy

- temperatury powietrza: zimny, lodowcowy, śnieżny

46. W transportowanym materiale przez rzeki najczęściej przeważają: toczyny, wleczyny, zawiesiny, unosiny, materiał rozpuszczony; jedynie w strefie klimatycznej: podzrotnikowej przeważa transport materiału zawiesinowego.

47. Oblicz roczną objętość odpływu z dorzecza o powierzchni 1000km², przy średnim spadku 1% i średnim przepływie 10m³/s. V=Q*t (Q-średni przepływ, t-liczba sekund w danym czasie), V=10m³/s*86400*365 V=315360000m³

48. Wymień formy rzeźby dna oceanicznego zajmujące miejsca najgłębsze: rowy oceaniczne i najpłytsze: szelfy kontynentalne.

49. Naszkicuj wymianę wody przez cieśniny morskie w klimacie o dodatnim bilansie wodnym.

50. Podaj 3 podstawowe różnice w składzie chemicznym wody morskiej i lądowej. Chlorki: w oceanach 88,6g/l, w rzekach 5,2g/l; węglany: w oceanach 0,3g/l, w rzekach 60,1g/l; związki fosforu i krzemu, materia organiczna: w oceanach o,3g/l, w rzekach 24,8g/l.

51. Co decyduje o gęstości i zasoleniu wód powierzchniowych w oceanach? Temperatura, opady, parowanie, dopływ wód słodkich, topnienie lodowców, pionowe i poziome mieszanie wód.

52. Narysuj pionową stratyfikację termiczną wód strefy równikowej i subpolarnej.

53. Średnia temp. wód oceanicznych wynosi 3,8^oC, wód powierzchniowych 17,4^oC, głębinowych ok: 2-3^oC.

54. Jakie znasz przyczyny powstawania prądów morskich? Różnice gęstości wody wywołane zmianami temperatury i zasolenia, ciśnienie powietrza i tarcie wiatru o powierzchnię oceanu, różnice w wysokości zwierciadła wody w sąsiadujących częściach oceanu, siły przyciągania Słońca i Księżyca.

55. Wymień po dwa prądy ciepłe i zimne, podaj miejsca ich występowania. Ciepłe: Zatokowy (Golfsztrom) - wschodnie wybrzeża Ameryki Pn.; Wschodnioaustralijski - wschodnie wybrzeża Australii; Brazylijski - wybrzeża Brazylii; Monsunowy - wybrzeża Indii. Zimne: Benguelski - zachodnie wybrzeża południowej Afryki; Peruwiański - zachodnie wybrzeża Ameryki Pd.; Zachodnioaustralijski - zachodnie wybrzeża Australii; Arktyczny Prąd Okołobiegunowy - wybrzeża Antarktydy.

56. Przyczyny występowania pływów to:

- różnice temperatur

- przyciąganie Słońca i Księżyca

- stałe wiatry - pasaty

- oddziaływanie pola magnetycznego Ziemi

57. Naszkicuj pionowy rozkład zasolenia w strefie polarnej i równikowej.

58. Średnie zasolenie oceanów wynosi: 35‰, w morzach z dodatnim bilansem wodnym: 0-10‰, a w morzach z bilansem deficytowym 40-50‰.

59. Warunki, które wpływają na powstawanie lodowców to:

- duże wysokości n.p.m.

- obfite opady śniegu i jego topnienie

- obfite opady śniegu, niskie temperatury i strome stoki

- mniejsze topnienie śniegu niż jego opad

60. Co rozumiesz pod pojęciami?

- obszar endoreiczny: obszar z odpływem wewnętrznym, rzeki kończą swój bieg na lądzie, np. w jeziorze

- deficyt odpływu: woda, która nie wzięła udziału w odpływie D=P-H (deficyt=opad-odpływ)

- katotermia: odwrócona stratyfikacja termiczna wody - wody cieplejsze o temp. ok. 4^oC zalegają pod zimniejszą ale lżejszą wodą powierzchniową

- mineralizacja wody: cecha chemiczna wody związana z ilością rozpuszczonych w niej substancji [mlg/l]

- zlewisko: zespół dorzeczy odprowadzający wody do jednego wspólnego morza lub oceanu

- pływy: największe i najbardziej regularne ruchy okresowe wód oceanicznych objawiające się rytmicznym wznoszeniem i opadanie poziomu morza, wywołane przyciąganiem Słońca i Księżyca.

61. Jakie znasz właściwości chemiczne wody? Mineralizacja, twardość, odczyn, skład chemiczny.

62. Podaj znaczenie obserwacji stanów wody rzecznej. Informacja o reżimie rzeki, ocena dynamiki zmian stanów wody, głębokość rzeki (transport materiału), urządzenia nad rzekami, wysokość wałów powodziowych i zalewów.

63. Podaj możliwe pochodzenie wody jeziornej. Opady atmosferyczne, wytapianie brył martwego lodu, topnienie lądolodu, wody rzeczne (odcinanie meandrów, przegrodzenie doliny osuwiskiem), wody morskie (oddzielenie od morza, np. wydmami), dopływ wód gruntowych.

64. Co to są niżówki i jakie są ich przyczyny? Okres niskich stanów wody w korycie rzeki spowodowane ograniczonym zasilaniem rzeki wynikającym z wyczerpywania się zasobów wodnych dorzecza. Przyczyny: małe opady (lub ich brak), zimą niskie temperatury.

65. Jakie znasz typy pływów? Syzygijne (w czasie pełni i nowiu) - środki Księżyca, Ziemi i Słońca są w linii prostej. Kwadraturowe (na początku II i IV kwadry) - Słońce i Księżyc tworzą względem Ziemi dwie linie prostopadłe.

Zasoby wodne hydrosfery: 1,4mld km³. 96,5% - woda mórz i oceanów; 1,7% - wody podziemne; 0,001% - wody glebowe; 1,74% - wody lodowcowe i stała pokrywa śnieżna; 0,013% - jeziora; 0,0002% - rzeki; 0,001% - para wodna w atmosferze.

Z całości tych wód 2,5% (35mln km³)to wody słodkie, których: 68,7% - lodowce i stała pokrywa śnieżna; 30,01% - wody podziemne; 0,86% - marzłoć trwała;0,26% - jeziora; 0,05% - wilgoć glebowa; 0,006% - rzeki; 0,04% - para wodna w atmosf.

Bilans wodny globu ziemskiego: P=E=577 000km³

Skrócony bilans wodny: P=H+E+ΔR

WODY PODZIEMNE

Podział ze względu na genezę: infiltracyjne - z przesiąkania opadów; ilość zależy od: ilości opadów, rzeźby terenu, zdolności skał do przewodzenia wody; kondensacyjne - ze skraplania pary wodnej, tylko w obszarach o dużych dobowych wahaniach temperatur; juwenilne - z ostatniej fazy krzepnięcia magmy, na obszarach czynnego wulkanizmu; reliktowe - wyłączone z obiegu, na znacznych głębokościach; metamorficzne - z dehydroksyzacja minerałów.

Podział ze względu na głębokość występowania: przypowierzchniowe (hipodermiczne) - na b. małych głębokościach, praktycznie brak strefy aeracji; gruntowe (freatyczne) - oddzielone od powierzchni strefą aeracji, swobodne; wgłębne - w warstwach wodonośnych przykrytych skałami trudno przepuszczalnymi, zwierciadło napięte; głębinowe - głęboko pod powierzchnią, nie biorą udziału w krążeniu (warstwowe - porowe, szczelinowe, krasowe).

WODA W SREFIE AERACJI

Strefa aeracji (napowietrzona) - przypowierzchniowa część utworów geologicznych, w której współistnieją cząsteczki skał, woda i powietrze. Miąższość od kilku cm do ponad 100m. Woda występuje tu w 3 stanach: stałym, ciekłym i gazowym, czyli jako: para wodna, woda związana chemicznie, woda związana fizycznie, woda kapilarna, woda wolna grawitacyjna.

Para wodna: może przemieszczać się biernie (z powietrzem glebowym) pod wpływem zmian ciśnienia, temperatury i wilgotności lub aktywnie na skutek dyfuzji, dzięki występowaniu gradientu prężności. Woda związana chemicznie (krystalizacyjna): jest składnikiem niektórych związków i minerałów glebowych (np. gipsu, tlenków krzemu), nie rozpuszcza składników pokarmowych i nie jest dostępna dla roślin. Woda związana fizycznie: związana siłami molekularnymi z cząsteczkami gleby okrywa je mikroskopijnymi warstewkami, ma ograniczone możliwości ruchu, nie odcieka pod wpływem grawitacji. Ze względu na możliwości ruchu wyróżnia się: wodę higroskopową, która powstaje w wyniku adsorpcji pary wodnej z powietrza na powierzchni ziaren, otacza ziarno częściowo (higroskopowość niepełna) lub całkowicie (h. pełna), nie ma zdolności ruchu, ma dużą gęstość, b. niską temp zamarzania (-78^oC), nie rozpuszcza innych substancji, nie może być pobierana przez rośliny; wodę błonkowatą, która tworzy warstewki „na” warstewkach wody higroskopowej, gdy skała osiągnie stan maksymalnej wilgotności higroskopowej, ma możliwość przemieszczania się wokół ziaren, w kierunku cieńszej warstwy błonki, nie podlega działaniu siły ciężkości, zamarza przy temp nieco poniżej 0^oC, ma ograniczoną zdolność rozpuszczania soli i poruszania się, na ogół jest niedostępna dla roślin. Woda kapilarna: pośrednia między wodą związaną fizycznie a wodą wolną grawitacyjną; przemieszcza się w próżniach skalnych, jej występowanie w porach i szczelinach jest wywołane napięciem powierzchniowym wody; wysokość wzniosu kapilarnego zależy od średnicy porów i szczelin (im mniejsze kanaliki, tym woda podnosi się wyżej); powstaje gdy wody opadowe przenikają do kapilar lub w wyniku szybkiego opadania zwierciadła wód podziemnych i oderwania się od strefy wzniosu kapilarnego; występuje w stanie płynnym, ma dużą ruchliwość, przemieszcza się od wilgotności większej do mniejszej, aktywnie rozpuszcza i transportuje sole i drobne zawiesiny. Woda wolna grawitacyjna: występuje głównie w postaci wody wsiąkowej; jej obecność wiąże się z wielkością i częstotliwością opadów oraz przepuszczalnością skał; zapełnia większe (niekapilarne) przestwory skalne, przesuwa się w głąb pod wpływem siły grawitacji. W strefie aeracji może występować również woda wolna zawieszona - powstaje gdy występują soczewki skał nieprzepuszczalnych, na których zatrzymuje się i gromadzi woda wsiąkowa. Porusza się ona we wszystkich kierunkach: paruje, spływa na wszystkie strony soczewki i częściowo przesiąka do wód podziemnych.

WODA W STREFIE SATURACJI

Strefa saturacji (nasycenia) - część środowiska w której wszystkie przestwory między ziarnami wypełnia woda wolna grawitacyjna (wokół ziaren występuje również woda związana); górną granicą jest zwierciadło wód podziemnych (swobodne, nad którym jest część tej samej warstwy geologicznej nie zatopiona wodą lub napięte czyli wymuszone przez spąg warstwy nadległej); miąższość jest zmienna w czasie, zależy od wielkości i ciągłości nasycania jej wodami grawitacyjnymi. Utwory zawierające wolną wodę to utwory wodonośne. Przestrzeń skały porowej lub szczelinowej zatopionej w wodzie to poziom wodonośny, często poziomy te mają układ piętrowy. W poziomie wodonośnym woda porusza się w kierunku zgodnym z nachyleniem zwierciadła, niekiedy ruch odbywa się pod wpływem różnicy ciśnień hydrostatycznych.

W utworach wodonośnych zawierających wodę podziemną znajdującą się w ruchu wyróżnia się 3 strefy poziome: zasilania, spływu, drenażu. Strefa zasilania - obszar, na którym warstwa wodonośna wychodzi na powierzchnię terenu i gdzie

następuje przesiąknie (infiltracja) wód opadowych lub powierzchniowych (z rzek i jezior); zasilanie może też pochodzić z dopływu wód podziemnych za niższych poziomów wodonośnych. Cechą charakterystyczną strefy jest pionowy ruch wód: od powierzchni do podstawy warstwy wodonośnej. Strefa spływu - ta część warstwy wodonośnej, gdzie woda przemieszcza się oda strefy zasilania do strefy drenażu nie ulegając zmianom ilościowym; cecha charakterystyczna - poziomy ruch wód. Strefa drenażu - część warstwy wodonośnej, gdzie następuje całkowity lub częściowy odpływ wód podziemnych do sieci powierzchniowej (źródeł, bagien, rzek, jezior, mórz) lub do głębszych poziomów wód wodonośnych.

ŹRÓDŁA

Źródło - samoczynny i skoncentrowany wypływ wody podziemnej na powierzchnię. Występują tam, gdzie powierzchnia topograficzne przecina warstwę wodonośną lub statyczne zwierciadło wody podziemnej. Występują tylko w strefach o klimacie: wilgotnym, umiarkowanie wilgotnym i subniwalnym.

Podział ze względu na rodzaj siły powodującej wypływ: Spływowe (descenzyjne, grawitacyjne, zstępujące) - woda wypływa pod wpływem siły ciężkości czyli płynie z góry w dół; podpływowe (ascenzyjne, wstępujące, artezyjskie) - woda wypływa pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego, płynie z dołu ku górze; lewarowe (intermitujące, syfonowe) - woda wypływa okresowo z kanału lewarowego na zasadzie ssania.

Podział ze względu na warunki geologiczne - rodzaj przewodów wyprowadzających wodę: Warstwowe - wypływają z utworów porowych, zasilane przez wody podziemne występujące w tych utworach (mogą być: warstwowo-erozyjne, warstwowo-kontaktowe, przelewowe, warstwowo-zaporowe); szczelinowe - wyprowadza wody krążące w szczelinach litych skał (pulsujące, podpływowe); uskokowe - wyprowadzają wodę szczeliną uskokową biegnącą przez warstwy nieprzepuszczalne lub wzdłuż płaszczyzny uskokowej; krasowe - w skałach krasowiejących w obniżeniach terenu (gdy dają początek ciekom - wywierzyska).

Podział ze względu na położenie i stosunek do morfologii terenu: Zboczowe (stokowe) - na zboczach dolin; krawędziowe - u podnóża krawędzi morfologicznej (np. klifowe - u podnóża klifu); tarasowe - u podnóża tarasów rzecznych; przykorytowe i korytowe - w korycie rzecznym; grzbietowe - na grzbietach.

Podział ze względu na przyczynę podziemnego piętrzenia wody i jej wypływu na powierzchnię: Zaporowe; przelewowe.

Podział ze względu na charakter litologiczny utworów, w których występują: Skalne - bijące bezpośrednio z niezwietrzonych skał; rumoszowe - z pokrywy zwietrzelinowej o dużych okruchach; zwietrzelinowe - z pokrywy zwietrzelinowej o drobnych okruchach; morenowe - z utworów morenowych; sandrowe - wypływające na obszarach sandrowych; osuwiskowe - z czoła jęzora osuwiskowego; deluwialne - drenujące deluwia.

Podział ze względu na cechy fizyczno-chemiczne wody: Temperatura: zwykłe - temp. poniżej 20^oC; termalne - powyżej 20^oC. Mineralizacja: ultrasłodkie - poniżej 0,1g/dm³; słodkie - 0,1-0,5g/dm³; akratopegi - 0,5-1g/dm³; mineralne - powyżej 1g/dm³ (solankowe, siarczanowe, szczawy).

Podział ze względu na trwałość wypływu: Stałe - ze stałym odpływem, okresowe - drenują wody podziemne tylko przy ich wysokich stanach).

Nieskoncentrowane wypływy wód podziemnych: Młaki - powierzchniowe, rozlewne wypływy wody podziemnej zatorfione lub zabagnione, na ogół dające odpływ; wycieki - bardzo słaby, przeważnie powierzchniowy wypływ wody z odsłoniętej warstwy wodonośnej lub zwietrzeliny skalnej dający widoczny odpływ; wykap - wyciek na stromym zboczu, gdzie woda skapuje kroplami; wysięk - słabe, powierzchniowe sączenie wód podziemnych z utworów luźnych lub odsłoniętych szczelin powodujące zawilgocenie terenu bez widocznego odpływu.

RZEKI

Rzeka - ciek naturalny powstały z połączenia potoków (strumieni) lub wypływający z czoła lodowca, jeziora, źródła (wywierzyska), zasilany powierzchniowo i podziemnie wodą z opadów stałych w jej dorzeczu, mający ukształtowane koryto i płynący pod działaniem siły grawitacyjnej.

Parametry morfometryczne rzek: długość - wzdłuż linii nurtu, od ujścia w górę, aż do źródła; rozwinięcie - stosunek długości rzeki do linii prostej łączącej źródło z ujściem; krętość - stosunek długości rzeki do długości jej doliny.

Podział ze względu na ciągłość zasilania: stałe - płynące cały rok; sporadycznie wysychające - zanikają w czasie długotrwałej suszy; okresowe - prowadzą wodę okresowo ale regularnie; epizodyczne - prowadzą wodę okresowo, nieregularnie, przez krótki czas.

Podział ze względu na długość rzeki i wielkość dorzecza: małe - 100-200km, 1000-10000km²; średnie - 200-500km, 10000-100000km²; duże - 500-25—km, 0,1-1mln km²; wielkie - pow.2500km, ponad 1mln km².

Podział ze względu na charakter środowiska fizycznogeograficznego dorzecza i morfologię doliny: górskie (wyżynne) - głębokie doliny, wąskie koryta, duży spadek; równinne (nizinne) - szerokie, dobrze wykształcone doliny o niewielkim spadku; jeziorne - wypływające z jezior lub płynące przez jeziora; bagienne - przepływające przez bagna lub odwadniające zespoły bagienne; krasowe - zasilane z utworów krasowych.

Podział ze względu na kierunek płynięcia w stosunku do powierzchni inicjalnej: konsekwentne - zgodnie z nachyleniem powierzchni; subsekwentne - dopływające prostopadle do konsekwentnych; resekwentne -

dopływające do subsekwentnych i płynące zgodnie z nachyleniem powierzchni pierwotnej; obsekwentne - dopływające do subsekwentnych ale płynące niezgodnie z nachyleniem powierzchni pierwotnej; insekwentne - dopływające skośnie do konsekwentnych.

Obszary: egzoreiczne - rzeki główne wpadają do mórz i oceanów; areiczne - brak sieci rzecznej; endoreiczne - rzeka kończy bieg w zagłębieniu bezodpływowym (jezioro).

Miary odpływu: odpływ V=Q*t [m³]; odpływ jednostkowy q [l/s*km²]; warstwa odpływu H=V/A; współczynnik odpływu alfa=H*P [mm].

Ustroje rzek wg Wojejkowa: rzeki klimatów zimnych, typu wschodnioeuropejskiego, typu górskiego, klimatu umiarkowanego oceanicznego, typu śródziemnomorskiego, klimatów podzwrotnikowych, typu pustynnego.

Ustroje rzek wg Pardego: ustrój lodowcowy, śnieżny górski, śnieżny równinny, deszczowy oceaniczny, deszczowy międzyzwrotnikowy.

JEZIORA

Jezioro - naturalny zbiornik śródlądowy stanowiący wypełnione wodą zagłębienie terenu o brzegach ukształtowanych pod wpływem falowania i prądów wodnych.

Podział ze względu na procesy rzeźbotwórcze, w wyniku których powstała misa: meteorytowe - uderzenie meteorytu; tektoniczne - ruchy tektoniczne skorupy ziemskiej; wulkaniczne - działalność wulkaniczne (jeziora kalderowe, lawowe); polodowcowe - erozyjna i akumulacyjna działalność lodowców (rynnowe, morenowe, oczka wytopiskowe, kotły i kociołki, sandrowe, przywozowe i drumlinowi, lodowcowe górskie); krasowe - w zapadliskach lub lejach krasowych; rzeczne - starorzecza, z odciętych meandrów; korytowe - rozszerzenie rzeki na pewnej długości; deltowe - w deltach dużych rzek; przybrzeżne - przez oddzielenie od morza niewielkich zatok; eoliczne - w zagłębieniach między wydmami; bagienne - w wyniku utrudnionego odpływu wody gruntowej; zaporowe - przegrodzenie doliny np. osuwiskiem; reliktowe - część dawnego morza lub rozległego jeziora.

Podział ze względu na częstość całkowitego mieszania się mas wodnych: amiktyczne - brak mieszania; monomiktyczne zimne - raz w roku, latem; monomiktyczne ciepłe - raz w roku, zimą; dimiktyczne - dwa razy, wiosna jesień; meromiktyczne ciepłe - raz w roku; oligomiktyczne - słabo zaznaczone mieszanie; polimiktyczne - liczne w ciągu roku (nawet codziennie).

Typy troficzne jezior:

Oligotroficzne - życie organiczne słabe, dużo tlenu, kolor niebieski, uboga roślinność przybrzeżna, osady nieorganiczne, niedobór substancji odżywczych; mezotroficzne - bujna roślinność brzegowa, sapropel na dnie; eutroficzne - woda bardzo żyzna, bujna życie organiczne, deficyt tlenu, sapropel, gytia na dnie, bujna roślinność brzegowa, kolor żółtozielony, dystroficzne - woda kwaśna, słabe życie organiczne, mało tlenu, storfiały osad na dnie, dobrze rozwinięta roślinność brzegowa, kolor herbaciany.

---