FILOZOFIA(1), Pedagogika przedszkolna(licencjat)


FILOZOFIA - umiłowanie mądrości

OGÓLNY PODZIAŁ FILOZOFII

- ogólna nauka o bycie

- ogólna nauka o poznaniu

- ogólna nauka o wartościach

PODZIAŁ FILOZOFII WG. STAROŻYTNYCH GREKÓW:

- fizyka (nauka o bycie)

- logika (nauka o poznaniu)

- etyka (nauka o wartościach)

- metafizyka

PODZIAŁ METAFIZYKI:

- nauka o przyrodzie (kosmologia)

- nauka o duszy (psychologia)

- nauka o bogu (teologia)

PODZIAŁ AKSJOLOGII:

- etyka (dobro a zło)

- estetyka (piękno)

PODZIAŁ EPISTYMOLOGII:

- teoria poznania (przebieg poznawania)

- krytyka poznania (ocenia wyniki poznania)

PODZIAŁ DZIEJÓW FILOZOFII EUROPEJSKIEJ:

PODZAIŁ DZIEJÓW FILOZOFII STAROŻYTNEJ - FILOZOFII GRECKIEJ

ZWIASTUNY I PODSTAWY FILOZOFII GRECKIEJ:

- wierzenia religijne (te same pytania o początek i strukturę świata, które stawiali grecy wobec bogów - przejęli filozofowie)

- umiejętności praktyczne (grecy uczyli się u innych narodów - wszystko oparte na liczbach)

- reguły życiowe (przepisy etyczne jak postępować w konkretnych sytuacjach tworzyli tzw. Mędrcy. Mówi się o 7 mędrcach. Byli praktycy, działacze zajmujący ważne stanowiska: Bias, Solon, Pittakos, Tales) np.

# umiar jest najlepszy

# znaj chwilę sposobną

# od młodości obieraj mądrość

# rozkosze są śmiertelne-cnoty nieśmiertelne

Na początku istniały dwa europejskie ośrodki filozofii greckiej:

- w Joni (ośrodek Joński) - przyroda

- na Sycylii (ośrodek Halski) - wierzenia

TALES - pytał o arche (początek)-zadanie całej filozofii.

- początkiem wszystkiego jest WODA

- wszystko jest z wody-z wody powstało i z wody się składa

- wszystko jest ożywione

Twórca teorii HYLEMORFIZMU - obecność ruchu świadczy o istnieniu duszy (hyle-ruch, morphe-kształt).

ANAKSYMANDER - pochodził z Miletu, uczeń Talesa

- początek jest nie tylko początkiem, ale też naturą rzeczy

- początkiem materialnym jest POWIETRZE

- początek (arche) ma dwa znaczenia: powietrze i natura rzeczy

- powietrze znajduje się w bezkresie, więc jest nieograniczone

- istota rzeczy też jest nieograniczona

ANAKSYMENES - uczeń Anaksymandra. Napisał „Dzieło o przyrodzie”

- świat jest bezkresny, ruch jest wieczny

- początkiem wszystkiego jest POWIETRZE

- powietrze może być skumulowane

- kamień to najbardziej zagęszczone powietrze

- ogień to ciało najgorętsze i najbardziej rozrzedzone

HERAKLIT - autor traktatów: kosmologicznego, politycznego, teologicznego. Zachowało

się aż 130 fragmentów traktatów.

- początkiem wszystkiego jest OGIEŃ

- ogień staje się powietrzem, morzem, ziemią i znów ogniem

Autor powiedzenia pantarej - wszystko płynie. Zmienność jest jedyną stałą rzeczą.

WARIABILIZM=HERAKLITYZM-TEORIA ZMIENNOŚCI:

- zmienność jest stała

- obrazem zmienności jest rzeka i śmierć

- zmiennością kieruje rozum

- rozum to siła kosmiczna

Heraklit mówi o

- moralności przeciętnej - moralność tłumu

- moralności wyższej - moralność mędrca

Mówi o kulcie jednostki wyższej: aby w tłumie choć jeden człowiek był mądry.

Jednostka najdoskonalsza wystarcza za cały tłum: jeden wart tyle co 10 tys. jeśli jest mądry.

PARMENIDES (SZKOŁA ELEJSKA) - byt istnieje a niebytu nie ma

- byt nie ma początku

- byt jest wieczny

- byt jest ciągły

- byt jest nieruchomy i niezmienny

- byt jest niepodzielny

- byt jest jeden i stały

MELISSOS - uczeń Parmenidesa, zamienił miecz na filozofię

- byt jest wieczny-nieskończony w czasie i w przesrzeni

- byt jest jedyny i niezmienny

- byt nie doznaje bólu ani żadnego innego cierpienia

GORGIASZ z Sycylii - napisał „Dzieło o przyrodzie”

- nie ma nic

- gdyby coś było - byłoby niepoznawalne

- gdyby nawet było niepoznawalne to byłoby przyczyną nieporozumień

SZKOŁA MEGAREJSKA - wymyślanie teorii, tez i zbijanie ich kontrargumentami.

Szukanie sprzeczności w świecie.

EMPEDOKLES - napisał dzieło pt. „O naturze” pisane systemem poetyckim. Składa się

z trzech części:

- I cz. Mówi o świecie, o siłach i żywiołach w nim obecnych

- II cz. Mówi o roślinach i zwierzętach

- III cz. Mówi o rzeczach boskich i o duszy

- nic nie postanie z niczego

- proste byty nie giną, giną tylko złożone

- są cztery składniki bytu (materie): ogień, woda, powietrze, ziemia tzw.

korzenie wszechrzeczy (pierwiastki)

- składniki rzeczy mogą się łączyć i rozłączać

- miłość łączy te składniki-niezgoda rozłącza

Podział historii świata wg. Empedoklesa:

najdoskonalszym ładzie.

Wg. Empedoklesa istoty mniej doskonałe zawsze powstawały przed istotami doskonalszymi. Postrzeganiu służą wypływy z oczu, które spotykają się w połowie drogi i dzięki temu możemy się zobaczyć.

Empedokles stworzył naukę o temperamentach, gdzie każdy temperament człowieka jest uzależniony od dominacji lub braku dominacji konkretnego żywiołu w organiżmie człowieka.

ANAKSAGORAS - osiadł w Atenach.

- byt nie może przestać być

- w każdym bycie różnie rozkładają się składniki (cztery żywioły)

- niektóre buty łączą cztery żywioły w sobie (np. chleb)

- istnieje duch NOUS-siła zewnętrzna, siła rozumna

- materia, każdy byt jest rozumny ze względu na rozumnego stwórcę

- rozum zakłada rozumność

Postrzeganie wg. Anaksagorasa:

- postrzegamy to, co jest nam przeciwne

- postrzeganie zależy od natury narządów zmysłowych (lepsze postrzeganie zależy od

wielkości oka)

- intensywność postrzegania może rodzić ból.

LEUCYP - twórca teorii atomizmu.

DEMOKRYT - uczeń Leucypa, rozbudował teorię atomizmu, nazywany ojcem

materializmu.

- atomizm - materia składa się z atomów

- atomy są cząstkami niezmiennymi i niepodzielnymi

- atomy poruszają się w próżni

- poruszając się łączą się ze sobą tworząc konkretne byty

- atomy różnią się od siebie położeniem, porządkiem, kształtem, barwą

- ruch atomów w próżni jest nieustanny (gdyby miał kres byty

przestałyby w pewnym momencie istnieć, powstawać)

- materią jest dusza, która składa się z atomów

Demokryt mówi, że najwyższym dobrem jest zadowolenie.

Zadowolenie - stan harmonii, ciszy i spokoju ducha. Osiąga się je poprzez umiar. Rozum czuwa nad czerpaniem z życia. Czyny moralne to czyny spełniane dobrowolnie.

PITAGOREJCZYCY

PITAGORAS - związek pitagorejski miał dwa oblicza:

- religijne

- naukowe (matematyczne)

ASPEKT RELIGIJNY FILOZOFII PITAGOREJSKIEJ

DUSZA A CIAŁO

- dusza może istnieć oddzielnie od ciała

- dusz może łączyć się z każdym ciałem

- dusza jest trwalsza od ciała

- ciało jest więzieniem dla duszy

- dusza wyzwoli się od ciała gdy odkupi swoje winy

Drogi odkupienia winy:

- wegetarianizm

- asceza

- uczestnictwo w misteriach

- zakaz składania przysięgi

ASPEKT NAUKOWY FILOZOFII PITAGOREJSKIEJ

- GEOMETRIA - pojęcia: parabola, elipsa, hiperbola

- ARYTMETYKA - rozwinęli liczby parzyste i nieparzyste, liczby kwadratowe,

niewymierne, liczby doskonałe i niedoskonałe

- MUZYKA - rytm, długość nut (opiera się na liczbach)

STOSUNKI LICZBOWE SĄ PODSTAWĄ WSZYSTKIEGO

Pitagorejska symbolika liczb:

Istnieje 10 ciał niebieskich we wszechświecie:

- pięć planet

- niebo gwiazd stałych

- słońce

- ziemia

- księżyc

- dziesiąte ciało istnieje ale jeszcze nie odkryte

Najdoskonalszy ruch to ruch okrężny.

Najdoskonalszy kształt to kształt kulisty.

Muzyka sfer - planety poruszają się ruchem okrężnym, w związku z tym z ruchu planet wydobywają się dźwięki. Są tak doskonałe, że są niesłyszalne dla naszego ucha.

Przeciwieństwa zmagają się ze sobą. Podstawowe przeciwieństwa:

- granica i bezkres

- parzyste i nieparzyste

- jedność i mnogość

- kierunek w prawo i w lewo

- pierwiastek męski i żeński

- spokój i ruch

- linia prosta i krzywa

- światło i ciemność

- dobro i zło

- figura podłużna

SOKRATES - leń, obibok, utrapienie dla żony. Był żołnierzem, urzędnikiem - porzuca wszystko i naucza. Zaczepia ludzi na ulicy i dyskutuje. Uczy cnoty. Kładzie akcent na moralność. Uważa, że ucząc ludzi cnoty uczy rozumu. Zyskał wielu zwolenników i uczniów m.in. Ksenofont, Platon. Krytycy posądzali go o nauczanie młodzieży bezbożności. Nie pozostawił żadnych pism, dzieł. Zajmował się etyką i logiką.

ETYKA - pojęcie cnoty (w j. greckim arete - aretologia)

- wszystkie cnoty są powszechne (odnosi się do mężczyzn i do kobiet)

- cnota jest największym dobrem

- cnota jest dobrem bezwzględnym

- dla niej trzeba poświęcić wszystko

- cnota wiąże się z pożytkiem i ze szczęściem

- dobro jest zależne od pożytku i odwrotnie

- cnota czyni charakter szlachetnym

- brak cnoty to niewiedza

- człowiek nie wiedząc jak dobrze czynić - czyni źle (negatywnie postępuje)

- należy cnoty uczyć aby każdy postępował dobrze

- cnota jest wiedzą gdyż się jej uczy

- cnota jest jedna bo wiedza jest jedna

LOGIKA - dwie metody dyskusji Sokratesa z uczniami:

- metoda elenktyczna - zbijania (służy oczyszczaniu umysłu. W tej metodzie

pojawia się tzw. ironia Sokratesa)

- metoda maientyczna - położnicza (służy wydobyciu prawdy z ucznia.

Stawianie pytań zamkniętych: tak/nie)

PLATON - prawdziwe imię: Arystokles. Napisał wiele dzieł. Żył 80 lat. Faza rozkwitu Aten. Uczeń Sokratesa. Założył szkołę AKADEMOS. Jako pierwszy stworzył dialogi:

- Laches - o odwadze

- Charmides - o roztropności

- Protagoras - o cnocie

- Gorgiasz - o retoryce

- Kartyl - o języku

- Menon - o możności uczenia się cnoty

- Fajdros - o duszy

- Fedon - o nieśmiertelności duszy

- Uczta - o miłości

- Teajtet - o poznaniu

- Parmenides - o metodzie

- Sofista - o bycie,

prawa: „O idealnym państwie”

Timajos - początki stworzenia

Eutyfron - o pobożności

Nauka o ideach:

- idea jest bytem rzeczywistym; rzecz istniejąca jest cieniem ideii

- idee bytują w zaświatach (w niebiańskich sferach)

- idea dobra wyraża się w rzeczach, ludziach, zwierzętach, w czynach.

Ale ta istota czy czyn jest ulotna, nietrwała. Dlatego obumiera, odchodzi,

Przemija

- najwyższym wyrazem idei dobra jest miłość

- idee tworzą hierarchię

- idea dobra jest najwyżej położona, jest najważniejsza

Nauka o duszy:

- wszystko ma duszę

- ruch świadczy o duszy

- dusza świata

- dusza ludzka

- dusza ma funkcję poznawczą

- wiedza jest osadzona w naturze (anamneza)

- dusza sobie również przypomina

- dusza ma świadomość idei

- dusza jest elementem boskim

- dusza jest niematerialna i nieśmiertelna

- dusza jest niezależna

- dusza świata jest niezłożona

- dusza człowieka jest złożona

- dusza składa się z elementu:

* zmysłowego

* impulsywnego

* rozumnego

- dusza jest doskonalsza niż ciało

Nauka o przyrodzie (kosmologia):

- przyroda jest ułożona celowo i rozumnie

- przyroda jest harmonijna

- przyroda jest doskonała

- stwórcą przyrody musiał być ktoś kto istnieje poza tym światem - Demiurg

- materia jest odwieczna

- Demiurg ma moc sprawczą i celową

PLATON I JEGO NAUKA O POZNANIU

POZNANIE wg. Platona ma za przedmiot ideę.

- poznanie rozumowe - możemy postrzegać prawdziwe idee (prawdziwy byt)

- poznanie zmysłowe - postrzegamy tylko cienie (odbicie) idei

- poznanie wrodzone anamnezie - przypominanie sobie idei

Etyka Platona:

- I temat - cnoty

- II temat - miłość

- III temat - doskonałe państwo

Nauka o cnotach - Platon odnosi cnoty do trzech części duszy (rozumnej, impulsywnej, pożądliwej).

Nauka o miłości - idee stanowią hierarchię

Triady Platona:

- I wartość - Prawda

- II wartość - Dobro trzy wartości na tym samym poziomie

- III wartość - Piękno

Miłość jest najwyższym wyrazem idei.

Pierwszym przedmiotem miłości są dobra realne:

Od rzeczy materialnych, w których wyraża się piękno przechodzi się do źródła czyli idei piękna.

Przez widzialne do niewidzialnego - ta myśl została pogłębiona przez Pseudo-Dionizego (Areopagita).

Państwo doskonałe - Platon stworzył utopię państwa (nie ma mowy o prawach obywateli). W Gaju Akademosa zrealizował utopię - państwo doskonałe. Cechy państwa doskonałego:

- na czele stoją władcy czyli filozofowie

- strażnicy czyli wojsko

- rzemieślnicy

- władcy - mądrość

- strażnicy - męstwo

- rzemieślnicy - panowanie nad sobą

ESTETYKA WEDŁUG PLATONA

Platon uważał siebie za pośrednika między bogami a ziemią, przez niego przemawiają bogowie. Do sztuk pięknych zaliczano tylko poezję i muzykę. Architektura, rzeźba i malarstwo to tylko rzemiosło, technika. Rzemiosło opiera się na naśladowaniu. MIMETYZM od MIMESIS-naśladowanie.

ARYSTOTELES - ur. 384r. zm. 322r. pne w Stagirze. Pochodził z rodziny lekarskiej. W Akademii Platońskiej spędził 20 lat. Opuszcza ją i osiada w Azji. W latach 343-342 powołany został przez Filipa Macedońskiego na nauczyciela Aleksandra Wielkiego. Po opuszczeniu Aleksandra wraca do Aten i zakłada szkołę w Likeonie. Szkoła otrzymała nazwę Perypatetyckiej (od spacerowania). Przewodzi tej szkole od 335 do 323r. Pisma Arystotelesa dzielą się na trzy grupy:

materiały naukowe o treści historyczne, literackiej i przyrodniczej

Typologia dzieł Arystotelesa:

- pisma logiczne - nazywano je organom - narzędzie; traktaty:

- pisma przyrodnicze - traktaty dot.:

„Fizyka” w VIII tomach (zwojach):

- o niebie

- o stawaniu się i ginięciu

- meteorologia

„Historia naturalna zwierząt”:

- o częściach zwierząt

- o pochodzeniu zwierząt

- o ruchu zwierząt

- o poruszaniu się przestrzennym zwierząt

„O duszy”

- pisma o metafizyce - „Metafizyka” w XIV tomach

- pisma praktyczne - obejmują etykę i politykę

„Etyka Eudemejska”

„Etyka Nikomachejska”

„Etyka wielka”

- pisma poetyczne

„Poetyka”

LOGIKA wg. Arystotelesa - istnieją dwie drogi dojścia do prawdy. Najważniejsze miejsce zajmują pojęcia i sądy.

Podstawą pojęć jest definicja; podstawą sądów jest dowód.

Od szczegółu do ogółu.

Sądy i pojęcia tworzą hierarchię. W tej hierarchii szczegółowy sąd jak i szczegółowe pojęcie zawsze odnosi się do sądu lub pojęcia bardziej ogólnego czyli mniej szczegółowego. Ta hierarchia ma swój kres. W dowodzeniu lub tworzeniu pojęć dochodzimy do najbardziej ogólnego pojęcia i ogólnego sądu. Ponad tym najbardziej ogólniejszym sądem lub pojęciem nie ma czegoś bardziej ogólnego - jest kres.

SĄD POJĘCIE

Niedoskonały ogół Człowiek ogół

Słaby Myśliciel

Przemijający Filozof

Śmiertelny szczegół Sokrates szczegół

Praforma i pramateria - pierwsza forma i pierwsza materia.

Praforma - to stwórca wszystkich bytów

Pramateria - bezkształtna materia, tworzywo, z którego stwarza się świat

Prafoma = Prabyt

Prabyt jest:

- nieruchomy i niezmienny

- niezłożony

- niematerialny

- rozumem

- celem świata

- jest jeden

- konieczny

- doskonały

STRUKTURA ŚWIATA - cała rzeczywistość dzieli się na dwa okręgi:

- okręg niebiański

- okręg ziemski

CECHY OKRĘGU NIEBIAŃKIEGO:

CECHY OKRĘGU ZIEMSKIEGO:

PSYCHOLOGIA WG. ARYSTOTELESA

Arystoteles dzieli duszę na trzy rodzaje:

- ucieczka od przykrości i pożądanie przyjemności

Posiada uczucia i popędy. Ta dusza posiada życie psychiczne.

ETYKA WG. ARYSTOTELESA

Nie ma dóbr idealnych tylko dobra realne, do których dąży człowiek. Reakcją człowieka po osiągnięciu dobra jest zadowolenie tzw. eudajmonia.

EUDAJMONIA - oznacza szczęście i zadowolenie.

PROBLEM CNÓT (aretologia)

Cnota jest gwarancją harmonii i zadowolenia (doktryna środka)

Podział cnót:

- dianoetyczne (mądrość i rozsądek)

- etyczne (hojność i męstwo)

zuchwalstwo ← męstwo → tchórzostwo

skrajność umiar skrajność

złoty środek

rozrzutność ← hojność → skąpstwo

Cnota - usposobienie zachowujące środek.

ESTETYKA WG. ARYSTOTELESA

Sztuka jest naśladowaniem. Uwzględnia w sztuce czynniki uczuciowe i formalne (na widok np. pięknej rzeźby można się wzruszyć)

GNOSTYCYZM

GNOZA z j. greckiego gnosis - wiedza tajemna

Pisma gnostyków skupiają się na kosmologii i dualizmie np. „Pistis Sofia”

KOSMOLOGIA GNOSTYCZNA

U początku stworzenia stoją EONY (istoty wieczne, boskie)- duchy stwarzające. Jest 7 duchów stwarzających świat (w Babilonie 7 eonów jest odpowiednikiem 7 planet). Jest hierarchia eonów. Nad siódmym eonem jest matka (odpowiednikiem babilońskim jest Isztar). Nad matką znajduje się ojciec (nie ma odpowiednika). Świat, materia jest stworzony jako zły. Duch jest dobrem. Gnostycy głosząc wyzwolenie świata od zła głosili wyzwolenie człowieka z materii jako złej. (Platon i Pitagorejczycy). Im więcej w człowieku materii, z której się nie wyzwolił tym gorszy człowiek.

Ludzkość jest dzielona na dwie klasy:

- ludzie należący wyłącznie do zmysłowego materialnego świata

- ludzie posiadający iskrę świata wyższego

Dzielą również ludzi na:

- hilicy (przeważa materia)

- psychicy (pomiędzy materią a duszą)

- pneumatycy (idealni-gnostycy)

Dlaczego chrześcijaństwo odrzuciło doktryny gnostyczne:

SZKOŁY OKRESU HELLENISTYCZNEGO

Pojawiają się między III a I wiekiem pne.

STOICY - szkoła założona przez Zenona z Cypru (z Kiotion). Rozbudowuje i usystematyzowuje ją Chryzyp. Zenon z Kiotion żył w latach 336 - 264 pne. Opiekował się szkołą przez 30 lat.

FIZYKA WG. STOIKÓW

Element boski = Element duchowy = Pneuma (duch, tchnienie i ogień)

STOICY

ETYKA wg. stoików - żeby osiągnąć szczęście trzeba być jak kamień (być twardym i obojętnym na wszystko).

Drogi do szczęścia:

Stoik to człowiek zrównoważony, apatyczny, obojętny nie wobec człowieka ale wobec odczuć, emocji.

cnota=natura

Charakter natury=cnoty

Cechy dobra:

Podział dóbr:

ALE CNOTNA I TAK JEST NAJWAŻNIEJSZA !!!

Afekty=emocje=namiętności - afekt sam w sobie jest z natury obojętny.

Cztery zasadnicze afekty negatywne:

Czyny - czyn jest dobry wtedy, gdy u podstaw tego czynu leży dobra intencja, nawet jeśli czy w skutkach okaże się zły.

ETYKA SPOŁECZNA

Mamy różne kręgi społeczne, które otaczają człowieka. Najbliższy krąg to:

Obowiązki stoika mają taką samą wagę, czyli ciężar powinnościowy wobec rodziny, przyjaciół, społeczności wiejskiej czy miejskiej, narodu czy świata.

EPIKUREJCZYCY

EPIKUR i jego szkoła - (341-270) jego szkoła to Ogród Epikura a uczniowie to filozofowie z ogrodów. Szkołą założona w 306r. pne. Dzieła Epikura to: „37 ksiąg o naturze”, „Zasady”. Dzieła Epikura przekazał dalej Diogenes Laertios.

Epikur głosił, że życie jest po to, aby czerpać z niego przyjemności; hedonizm - konieczność czerpania z życia przyjemności a unikanie cierpienia.

Epikur mówił, że przyjemności są mniej lub bardziej przyjemne. Do przyjemności nie wiodą zmysły, ale cnota i rozum. Przyjemność to szczęście a do szczęścia prowadzi cnota i rozum.

Cierpienie i obawa przeszkadza przyjemności.

Cztery przyczyny nieszczęśliwego życia:

Epikur jest agnostykiem, mówi, że bogowie wprawdzie są, ale nie zajmują się ludźmi, światem. Jest wielka przepaść między bogami a człowiekiem. Starożytny grek obawiał się gniewu bożego. Ten gniew owocowałby cierpieniem. Ale bogowie są zbyt oddaleni od nas by patrzeć nam na ręce i nie należy się bać kary od bogów. A dusza jest śmiertelna więc nie będzie cierpieć po śmierci.

Poznanie (epistemologia) wg. Epikura

- Poznanie dokonuje się tylko przez zmysły, konkretnie przez wrażenia zmysłowe. One dostarczają nam prawdy o świecie, są miarą naszego poznania.

Modyfikacja myśli Epikura:

- Wrażenia nigdy nie kłamią, ale dotyczą bezpośrednio nie samych przedmiotów, ale podobizn tychże przedmiotów. Te podobizny odrywają się od przedmiotów i wędrują do narządów zmysłowych osoby postrzegającej. Wrażenia mogą być przyjemne lub przykre.

PLOTYN - (203-269 lub 270) zamierzał założyć miasto filozofów o nazwie Platonopolis. Jego dzieła to enneady:

- I enneada dot. etyki

- II dot. fizyki

- III dot. kosmologii

- IV dot. duszy

- V dot. rozumu

- VI transcendentalna - dot. bytu, dobra, jedności

Plotyn jest twórcą systemy emanacyjnego.

Jednia

Krąg ducha

Krąg duszy

----------Krąg materii

Hierarchia stwarzania bytów polega na zmniejszaniu się doskonałości. Człowiek ze sfery duszy może upaść w sferę materii. Taka sytuacja uwłacza człowiekowi, jest dla niego poniżająca. Materia to nie miejsce dla człowieka.

Są trzy drogi powrotu człowieka nie tyle do sfery duszy ale przede wszystkim do jedni:

SEMESTR II

FILOZOF NIE BYŁBY FILOZOFEM, GDYBY PROSTEJ RZECZY NIE SKOMPLIKOWAŁ.

FILON - (25 r. pne - 50 r. ne) usiłował łączyć poglądy żydowskie, chrześcijańskie i hellenistyczne (greckie). Był Żydem z Aleksandrii. Jeździł do Rzymu do cesarza Kaliguli.

Dzieła Filona:

- Alegorie Prawa

- O ofiarach Abla i Kaina

- O Cherubinie

Cele (poglądy) Filona:

- złamanie dualizmu (przepaści dzielącej stwórcę od stworzenia i między materią a

duchem)

- ukazuje trzy obrazy:

Obraz Boga:

Spojrzenie hellenistyczne: Bóg jest:

- jeden

- niezłożony

- niezmienny

- wieczny

- ponadczasowy i ponadprzestrzenny

Spojrzenie żydowskie: Bóg jest:

- niedostępny

- niepojęty

- poza światem

- dobrotliwy

- potężny

- wszechwiedzący

- doskonalszy i wyższy ponad ludzkie pojęcia

Obraz materii: materia jest

- bezkształtna

- bezwładna

- bezduszna

- potencją, czyli tylko możliwością stąd byt może być dopiero ukształtowany

- może być znikoma lub zła

- nie może być tworem bożym

- jest odwieczna

Obraz Logosu - Logos jest:

- pośrednim ogniwem między Bogiem a światem materialnym

- to idea, myśl i siła boża

- idea jest zakorzeniona w umyśle Boga

- myśl rozważa jak stworzyć byt

- siła boża obraca myśl w czyn

- Logos to osoba, anioł, wysłannik, zastępca Boga, syn boży, drugi Bóg

Dusza ludzka - łączy w sobie to, co złe i to, co dobre; to, co materialne z tym, co boskie. Materia zawsze będzie zła. W duszy zsadza się wola ludzka. To od woli człowieka zależy, czy dobrym czynem obudzi to, co dobre, czy złym czynem obudzi to, co złe. Logos występuje również w duszy jako idea i jako myśl Boga. Dwie drogi dojścia do Boga dzięki dobrej części duszy:

- poprzez kontemplację zwieńczoną ekstazą

- poprzez studiowanie Biblii

Św. AUGUSTYN - (354 r. ne Tagasta, Numidia) największy urwis, należał do sekty, zatruwał życie matki św. Moniki, uganiał się za babami. Nauczyciel retoryki. Po chrzcie w 387 r. wrócił do Afryki. Został biskupem.

Dzieła przed nawróceniem:

- Przeciw akademikom

- O życiu pięknym

Dzieła po nawróceniu:

- O jakości duszy

- Wyznania

- O Trójcy

- O państwie bożym

Poglądy św. Augustyna:

Św. Augustyn wspomina o trzech przewagach:

Bóg przeważa nad światem ponieważ:

- istnieje ze swej natury (samoistnie)

- jest bytem niezależnym (pozostały byt stworzony zależy od Boga)

- jest on przyczyną i celem wszelkiego bytu

- jest przyczyną przemian bytu (przeobrażeń)

- kieruje światem

- tworzy zawsze na nowo

- jest najważniejszym przedmiotem poznania

- jest najwyższym dobrem i przyczyną wszelkiego dobra

Przewaga duszy nad ciałem wyraża się w:

- nie jest własnością ciała

- nie jest również jakimś ciałem

- jest niematerialna

- nie ma wymiaru biologicznego

- myśl

- wolę

- pamięć

Wola i uczucie przeważa nad rozumem ponieważ:

Św. Augustyn opiera się na Platonie, a Tomasz z Akwinu na Arystotelesie

Św. Augustyn uznaje istnienie dwóch światów: (to bazuje na nauce Platona o ideach)

- idealnego (świat boski, doskonały)

- realnego (świat ziemski, niedoskonały)

TEODYCEA - obrona Boga:

Los stworzenia (kosmologia)

Dzieje wg. św. Augustyna są zmaganiem się państwa bożego z państwem ziemskim. Dzieli dzieje świata na VI okresów oznaczonych wydarzeniami biblijnymi:

- I-wszy okres - powstanie świata

- VI okres - zaczął się od narodzin Chrystusa i będzie trwał do końca świata. Po

końcu świata czas zostanie wchłonięty przez wieczność. W tym momencie

państwo ziemskie zostanie całkowicie zatracone, a państwo boże wejdzie w

wieczną szczęśliwość.

BOECJUSZ - nazywany ostatnim rzymianinem (480-525). Chciał przetłumaczyć Arystotelesa, Plotyna i Platona. Przełożył tylko pisma Arystotelesa i Morfina. Napisał „O pocieszeniu, jakie daje filozofia”.

ERIUGENA - (ur. Początkiem IXw. W Brytanii). Został wezwany na dwór króla Karola Wielkiego. Pisał poezję w języku greckim. Napisał traktaty:

- „O przeznaczeniu” o charakterze religijno-etycznym

- „O podziale natury” o charakterze metafizycznym

Poglądy Eriugeny - przez swoje poglądy musiał uciekać, nazwany heretykiem. Zajmuje się koncepcją Boga i koncepcją stworzenia.

- Bóg jest wszystkim i Bóg jest niczym

- jest niczym, ponieważ nie jesteśmy w stanie objąć go myślą, sięga poza myśl,

- jest wszystkim, ponieważ jest źródłem wszystkiego, z niego wszystko pochodzi

- panteizm (wszystko jest boskie)

- każdy byt to cząstka boga, wyłania się z niego

- stwarzanie jest momentem

Etapy istnienia świata od początku do jego końca:

- natura niestworzona i tworząca (Bóg)

- natura tworząca i stworzona (zespół idei w umyśle Boga - Logos)

przez te idee Bóg objawia się i tym samym daje się poznać

- natura stworzona i nietworząca (świat, który nas otacza)

- natura niestworzona i nietworząca

Nauka o przeznaczeniu - predestynacja

Wg Eriugeny nie ma grzechu

ŚW. ANZELM Z CANTERBURY - ojciec scholastyki, od niego się wszystko zaczęło, był Włochem. Jego dzieła: „Monologiem” i „Proslogion” - dowody na istnienie Boga, dzieło logiczne „Dialog o gramatyce” i „Dialog o prawdzie”.

Scholastyka opiera się na rozumieniu, jest racjonalna.

- rozum ma być na służbie wiary

- rozum wyjaśnia prawdy wiary

- rozum uzasadnia prawdy wiary

- rozum nie ma dochodzić do prawdy

- do prawdy dochodzimy przez wiarę (rozmaite dogmaty)

- rozum ludzki jest wolny i samodzielny, ale w granicach dogmatu

Św. Anzelm jest autorem dewizy scholastycznej - wiara poszukująca zrozumienia, rozumu, poznania intelektualnego. Można dowieść wszystkich tajemnic wiary.

Dwa dowody na istnienie Boga:

- byt mniej doskonały wskazuje na istnienie bytu najdoskonalszego;

- byt względny wskazuje na istnienie bytu bezwzględnego

Ukazuje takie same dowody Tomasz z Akwinu

- istota doskonała musi istnieć zarówno w umyśle jak i poza nim, (czyli w świecie)

Gdybyśmy tylko mieli pojęcie Boga w umyśle Bóg byłby niedoskonały, gdyby Bóg istniał tylko w rzeczywistości a nie w naszym umyśle to też nie byłby doskonały. Doskonałość Boga domaga się jego istnienia w umyśle (pojęcie Boga) jak również istnienia Boga w rzeczywistości. Zatem pojęcie Boga wskazuje na realne istnienie Boga.

ŚW. BERNARD Z CLAIRVAUX - reprezentuje nurt mistyczny. Jego dzieła: „O stopniach pokory i pychy”, „O łasce i wolnym sądzie”, „O przeznaczeniu”. Drogą do poznania Boga jest pokora i miłość.

Trzy szczeble pokory:

- poznajemy własną nędzę

- przez poznanie własnej nędzy współczujemy nędzy bliźnich

- cierpiąc nad własną i cudzą nędzą oczyszczamy swe serca i uzdalniamy je do kontemplacji

rzeczy boskich. Szczytem tej kontemplacji jest ekstaza (zapominanie o sobie i upodabnianie się

do Boga).

Różnice między myślą mistyczną a panteizmem:

- w mistycyzmie dusza w ekstazie upodabnia się do Boga a w panteiźmie utożsamia się z Bogiem

- w mistyce poznanie Boga jest nadprzyrodzone, w panteizmie jest poznaniem naturalnym

- poznanie mistyczne jest aktem uczucia (kontemplacji), w panteizmie iset tylko aktem umysły

Relacja między mistyką a scholastyką (jeśli chodzi o metodę i drogi poznania):

Czym jest wiedza - minusy wiedzy świeckiej i teologicznej u Bernarda:

- wiedza jest czysto racjonalna - opiera się tylko na intelekcie

- wiedza jest autonomiczna, niezależna

- wiedza sama jest w sobie celem

HUGON OD ŚW. WIKTORA- szkoła filozoficzna św. Wiktora w Paryżu; usiłował powiązać ze sobą mistykę i scholastykę. Pochodził z Saksoni. Umysł wszechstronny. Zajmował się kosmologią, matematyką, historią. Jego dzieło: „Didascalion” (encyklopedia nauk wyzwolonych i teologicznych). Pisał również kroniki, traktaty z zakresu geometrii i gramatyki.

UCZ SIĘ WSZYSTKIEGO, ZOBACZYSZ POTEM, ŻE NIC NIE JEST ZBĘDNE

Podział wiedzy świeckiej:

- teoretyczna

- praktyczna

- mechaniczna

- logiczna

Wiedza teoretyczna to wiedza szukająca prawdy, obejmuje:

- matematykę

- fizykę

- teologię

Wiedza praktyczna to wiedza kierująca obyczajami, obejmuje:

- etykę indywidualną, czyli właściwą

- etykę domową, czyli ekonomikę

- etykę polityczną, czyli polityka

Wiedza mechaniczna to wiedza obejmuje sztuki niewyzwolone:

- tkactwo

- armatura, czyli produkcja narzędzi

- żeglarstwo

- rolnictwo

- łowiectwo

- medycyna

- teatryka (umiejętność zabawiania ludzi)

Wiedza logiczna obejmuje:

- gramatykę

- sztukę dyskutowania

- teorię dowodu

- retorykę

- dialektykę

Wiedza świecka - jej podstawą jest doświadczenie, jest to wiedza empiryczna (a posteriori-Kant), dopiero później w oparciu o zebrany materiał wyciąga się wnioski, tworzy się abstrakcję, pojęcia i sądy. Służy życiu ziemskiemu.

Wiedza mistyczna - prowadzi do upodobnienia się do Boga.

Dusza ma oczy.

- przez oczy ciała dusza widzi świat zewnętrzny-ten proces nazywa myślenie

- przez oczy rozumu dusza widzi siebie - jest to rozmyślanie

- przez oczy kontemplacji dusza widzi Boga - to kontemplacja

Myślenie ma za cel rzeczy zewnętrzne - jest poznaniem zmysłowym i obrazowym

Rozmyślanie jest poznaniem pojęciowym

Kontemplacja jest wszechoograniającą intuicją - poznaniem intuicyjnym

Funkcje kontemplacji:

- rozszerzenie umysłu

- podnosi umysł

- dokonuje przemiany umysłu

Wiara - istnieją prawdy będące przedmiotem wiary i wiedzy.

Wiedza zajmuje się rzeczami przeszłymi i obecnymi, natomiast wiara - przyszłymi.

Podział prawdy:

- prawdy wywodzące się z rozumu

- prawdy zgodne z rozumem

- prawdy przekraczające rozum

- prawdy sprzeciwiające się rozumowi

Dla wiary dostępne są prawdy zgodne z rozumem i sięgające ponad ten rozum.

Szkoła w Chartres - Platon, Arystoteles i Demokryt. Duszę świata utożsamili z duchem świętym.

Teodoryk z Chartres wyjaśniał teorię świata w oparciu o opowieść Platona o Demiurgu-jako stwórcy wszechświata. Inicjatorem wejścia w antyk był Bernard z Chartres. Teodoryk przełożył topikę i analityki Arystotelesa. Zajmowali się oni również historią - Jan z Selisbury - pisał kroniki, zajmował się również przyszłością. Zajmował się medycyną, astronomią, matematyką i przyrodą.

BONAWENTURA - Giovani Fidanza (1221-1274) był Włochem, pochodził z Toskanii, studiował w Paryżu, został kardynałem. Napisał „Komentarze do czterech ksiąg sentencji Piotra Lombarda”. Był przedstawicielem filozofii mistycznej.

Teoria poznania:

- poznanie zaczyna się od postrzeżeń

- postęp w procesie poznania polega na ujmowaniu tego, co zawarte w postrzeżeniach

- dzięki pośrednictwu zmysłów umysł dochodzi do wniosków na podstawie materiału

dostarczonego przez zmysły

- dalszym krokiem umysłu po wnioskowaniu jest oczyszczenie materiału (wiedzy o danym bycie)

prowadzące do wytwarzania przez umysł pojęć o danej rzeczy

- te prawdy dotyczące danego bytu wiodą do prawd wiecznych

- prawdy wieczne znajdują się w Bogu i tylko w nim można je oglądać

- prawdy wieczne są idealnymi wzorami wszystkich rzeczy

Egzemplaryzm - każda rzecz ma swój idealny wzór w wyzwolenia duszy ze zła

umyśle Boga
(Augustyn, Bonawentura i Tomasz z Akwinu)

Iluminizm -przez oświecenie możemy poznać Boga

- poznanie prawd wiecznych w Bogu prowadzi do poznania samego Boga.

- to poznanie utożsamia z widzeniem

Istnieje VI stopni widzenia, czyli poznania:

Stopnie poznania Boga:

Metafizyka światła:

- każda rzecz ma dwie formy: zewnętrzną-kształt; wewnętrzną-światło

- światło to siła działająca w materii

Racje zarodkowe - myśl Boża zaszczepiona przez Boga w ciele, zarodek to „forma” rzeczy. Zarodek wywołuje rozwój ciała i kieruje tym rozwojem w sposób celowy.

TOMASZ Z AKWINU - nazywany Akwinata ur. 1225-1274. Studiował u benedyktynów. Został Dominikaninem. Stworzył summę filozoficzną

Składniki bytu:

- istota - essentia

- istnienie - existntia

- w przypadku Boga istota jest identyczna z istnieniem

- istnienie Boga jest niezależne

- w przypadku każdego stworzenia istnienie jest uzależnione od Stwórcy

- istota wszystkich stworzeń jest dana od Boga

- w przypadku stworzeń życie, czyli istnienie jest odmienne od istoty, czyli natury

- istota rzeczy materialnych składa się z formy i z materii

Forma jest podstawą tego, co w rzeczach gatunkowe, czyli powszechne

Materia jest podstawą tego, co w rzeczach różnorodne, czyli indywidualne

- duchowe byty składają się tylko z formy

- najważniejszą formą duchową jest Bóg

- forma jest aktem a materia jest potencją

- materia może istnieć, ale nie musi

- zakład się jednak istnienie rzeczy materialnych, czyli możliwość ich istnienia

Teologia: V dróg na istnienie Boga (są to dowody kosmologiczne, czyli opierające się na założeniu, że szereg przyczyn nie może iść w nieskończoność, ale musi istnieć pierwsza przyczyna):

- dowód z istnienia ruchu (wszelki ruch wskazuje na swoją pierwszą przyczynę, czyli na Boga)

- dowód z niesamoistności świata (istnieje istota samoistna będąca przyczyną świata)

- dowód z przypadkowości rzeczy (istnieje istota konieczna, nieprzypadkowa)

- dowód z faktu, że istnieją istoty różnej doskonałości (mniejsza lub większa doskonałość w

stworzeniu wskazuje na istotę absolutnie doskonałą)

- dowód z powszechnej celowości przyrody (istnieje istota najwyższa rządząca przyrodą i

działająca rzeczowo)

Przymioty Boga możemy określić na drodze negacji i eminencji.

Droga negacji polega na zaprzeczeniu, czym Bóg nie jest: jest niezmienny, niematerialny, niezłożony, nieposiadający rodzaju, nie mający przyczyny.

Droga eminencji polega na ustaleniu, jaki Bóg jest przez wzmożenie cech istot stworzonych: jest wszechmocny, wszechwiedzący, doskonały, wszechmądry

Kosmologia (nauka o świecie)

- świat został stworzony przez Boga z niczego, nie istnieje pramateria

- świat został stworzony bezpośrednio przez Boga, bez udziału istot pośrednich

- Bóg stworzył ten świat aktem woli a nie konieczności

- stworzył ten świat wg idei bożych, czyli wg wzorców, które posiadał w umyśle

- stworzenie nastąpiło w czasie i tą prawdę można odkryć tylko na drodze wiary

Cechy świata:

- świat jest uporządkowany

- rozwija się celowo wg plany boskiego

- Bóg jest celem świata i on kieruje jego rozwojem

- świat rozumny, celowy jest pełen rozmaitych stworzeń

- mnogość i różnorodność stworzeń jest potrzebna, bo bez niej Bóg nie mógłby wyrazić pełni

swojej istoty

- wszystkie te stworzenia znamy z doświadczenia

- między światem i między Bogiem istnieją byty pośrednie, które nie poznają tak jak człowiek

za pomocą zmysłów i rozumu (bytami pośrednimi są aniołowie)

- aniołowie poznają świat przez oświecenie (iluminacja)

Czy jednostka odpowiada gatunkowi, czy rzecz odpowiada temu co jest ogólne?

Uniwersalia - coś co wyraża się w każdej jednostce.

Innymi słowy: Czy to co ogólne (natura ludzka lub ludzkość) wyraża się w tym co indywidualne? (czyli w jednostce, czyli w człowieku). Czy natura ludzka utożsamia się z człowiekiem?

Abelard Piotr (1079-1142) oraz spór o uniwersalia.

Spór o uniwersalia rozwiązał Tomasz z Akwinu i Abelard.

Dzieła Abelarda: „O jedności i troistości Boskiej”, „Dialektyka”, „Teologia”.

Nauka Abeladra o uniwersaliach:

Nurty, które zajmują się problemem uniwersaliów:

Średniowieczna filozofia Arabska

Arabscy filozofowie przekazali dzieła Arystotelesa nie naruszone złym przykładem.

Avicenna i Awerroes

Avicenna (980-1037) lekarz i filozof, pochodził z Iranu. Napisał „Szifa”-księga uzdrowienia. Porusza w niej logikę, fizykę, matematykę, metafizykę. Napisał również podręcznik naukowy „Kanon medycyny”, tworzył komentarze do Arystotelesa.

Awerroes (1126-1198) pochodził z Kordoby (Hiszpania). Tworzył komentarze do Arystotelesa, napisał cztery traktaty „O jedności rozumu oraz o zgodności religii i filozofii”, polemikę ze zwalczającym filozofię Algazelem Pt. „Zniszczenie zniszczenia”

Montekalemini - islamscy ortodoksi, którzy chcą godzićfilozofię z Koranem.

Avicenna -

- świat jest dziełem myśli a nie woli Boga

- świat jest wieczny, ale został stworzony z materii

- świat nie został stworzony od razu i nie został jak cały stworzony bezpośrednio przez Boga

- Bóg jest jednością i z tej jedności może powstać tylko jedność, natomiast wszelka mnogość

rzeczy jest wynikiem dalszego tworzenia

- na początku jako pierwszy byt został stworzony jeden najwyższy intelekt - on stoi najwyżej

w hierarchii bytów

- następnie zostały stworzone inteligencje niższe są to inteligencje, które zamieszkują i tóre poruszają sfery niebieskie

- potem inteligencje najniższe - to intelekt czynny obecny w każdym człowieku

- najniżej znajdują się formy rzeczy materialnych

- w świecie przeważa ogól, czyli gatunek

- istnieją jednostki, ale ich rola jest niesamodzielna

- nawet wiedza boża nie sięga do jednostek, ale kończy się na ogółach

- dlatego Bóg rządzi tylko gatunkami, czyli tym, co ogólne

- Bóg może zajmować się też jednostkami, ale pod jednym warunkiem: o ile te jednostki

podlegają ogólnym prawom

- istnieje rozum nieśmiertelny, który dzieli się na rozum bierny i czynny

- rozum bierny a nie czynny jest władzą indywidualną człowieka

- rozum czynny jest nadindywidualną zasadą

- rozum czynny znajduje się poza duszami ludzkimi, a rozum bierny w duszy

- rozum czynny jest tylko jeden dla wszystkich ludzi

- rozum bierny należy do jednostki

- rozum bierny jest wieczny, a ta wieczność zapewnia nieśmiertelność indywidualną duszy ludzkiej

- rozumem biernym nie dotrzemy do poznania prawdy

- do poznania prawdy docieramy rozumem czynnym

- powszechniaki dzielimy na trzy rodzaje:

1. są to wzory wszechrzeczy w umyśle Boga

2. są istotą rzeczy

3. są wytworami abstrakcji

Awerroes - (pochodził z Kordoby, teolog, prawnik, matematyk, uchodził za największego filozofa, tworzył komentarze do Arystotelesa, napisał 4 traktaty „O jedności rozumu oraz o zgodności religii i filozofii”, napisał również polemikę wraz ze zwalczającym filozofię Algazelem Pt. „Zniszczenie zniszczenia”) kontynuuje myśl Avicenny jedyna różnica dotyczy natury rozumu i nieśmiertelności duszy:

- istnieje tylko jeden rozum

- rozum jest nieśmiertelny i bezosobowy

- nieśmiertelność rozumu nie jest nieśmiertelnością duszy

- dusze jednostkowe umierają wraz z ciałem w związku z tym umiera również rozum

- jednostki są śmiertelne

- jedynie nieśmiertelna jest ludzkość (to, co ogólne)

Montekalemini

- rzeczy, które tworzą świat składają się z materialnych atomów

- Bóg tworzy te rzeczy przez łączenie i rozłącznie atomów

- wszystkie atomy są jednorodne, ale różnią się własnościami

- te własności to akcydensy

- atomy mogą same z siebie zmieniać własności

- własności są przelotne, czyli przemijające

- nie istnieje własność stała, własność to cecha wyróżniająca

- rzeczy są pozbawione zdolności działania, bowiem byłaby to stała własność każdej rzeczy

- przyczyną wszystkich rzeczy jest Bóg, on tworzy rzecz z atomów oraz porusza atomy

- człowiek jest bierny

- nie ma stałych związków między rzeczami

- Bóg może czynić z atomami, co zechce

- wszystko, co Bóg uczyni jest dobre, mądre i piękne

- ponieważ tylko Bóg działa a stworzenie nie, w związku z tym wola ludzka nie może przeciwstawić się woli bożej

Mistycy sceptyczni ich przedstawicielem był Algazer, napisał „Zniszczenie filozofów” i „Dążenia filozofów”. Krytykuje filozofię. W matematyce, logice i fizyce dostrzega pewne zalety, natomiast w filozofii widzi same błędy - filozofia nie daje żadnej pewności, nie prowadzi do prawdy oraz głosi, co jest błędem, że z przyczyny wynika skutek, wszystko jest skoncentrowane na Bogu, drogą do poznania prawdy jest objawienie, a zyskujemy je przez pokonanie zmysłów, opanowanie popędów oraz skupienie woli i myśli na Bogu.

Duns Szkot (1270-1308) szkoła franciszkańska mówi o przewagach:

- wiary nad rozumem - wiara w prawdy religijne jest ważniejsza od poznania rozumowego

- intuicji nad abstrakcją - intuicja to akt bezpośredniego poznania danej rzeczy i odnosi się

ona tylko do danego przedmiotu

- intuicja ustala, to co jest cechą właściwą danemu przedmiotowi

- przewaga jednostki nad ogółem

- istotną cechą bytu jest forma gatunkowa

- każdy byt ma formę indywidualną i gatunkową

- przewaga woli nad myślą - wola wolna kieruje rozumem jako najdoskonalsza

wola człowieka

FILOZOFIA NOWOŻYTNA

Giordano Bruno - (1548-1600) napisał „O przyczynie zasadniczej i jedynej”, „O nieskończonym kosmosie i świecie”. Głosi:

- nieskończoność (mimo, że świat jest nieskończony to widzimy jedynie cząstkę tego świata)

- tylko w całości świat jest doskonały, natomiast my poznajemy tylko jego cząstkę a więc poznajemy niedoskonale.

- świat jest nieskończony stąd nie może być ujęty pojęciem ludzkim

- świat jest jednorodny - materia nieba i ziemi jest tylko jednego rodzaju,

- świat składa się z monad (Leibnitz) monas-jednostka

- elementem zespalającym wszystkie monady jest siłą duchowa. Siłą duchową jest Bóg

- kształt każdej monady jest niepowtarzalny

- każda monada jest częścią i zarazem obrazem jedynego świata

- każda monada jest obdarzona życiem

- każda monada jest żywym organizmem

- świat jest zespołem sił żywych

- świat jest harmonijny, bo jest doskonały, ale w całości

- świat jest doskonały, bo jest obrazem Boga

Franciszek Bacon - (1561-1626) napisał „Wielkie ustanowienie nauk” „Eseje” i „Nowa Atlantyda” Dzieli naukę na trzy grupy odpowiednio do trzech władz duszy:

Podział historii:

- naturalna (fakty dotyczące przyrody)

- społeczna, czyli historia człowieka

Podział filozofii:

- filozofia ogólna

- filozofia przyrody (dzieli na spekulatywną, czyli poznająca prawa; operatywną, czyli stosującą te prawa)

- antropologię (mówi o człowieku

- politykę, która mówi o społeczeństwie

Cele nauki

- celem nauki jest pokonanie przyrody i opanowywanie świata

- najważniejszą nauką jest wiedza techniczna

- bo technika najlepiej służy praktycznym celom

- takim celem jest zapanowanie nad siłami przyrody

- nowum stanowi usytuowanie techniki wśród innych nauk

- nauka ma się opierać na doświadczeniach - a posteriori (I. Kant)

- eksperyment i indukcja dwie metody dojścia do prawdy o świecie

Indukcja (przejście od szczegółu do ogółu)

W indukcji Bacona dochodzi się stopniowo do prawd ogólnych.

W każdym poznaniu nawet opartym na doświadczeniu jest możliwy błąd. Ten błąd nazywa złudzeniem. Nauka ma usuwać wszelkie złudzenia, czyli błędy.

Istnieją cztery podstawowe rodzaje złudzeń:

Suarez (1540-1617) usiłował połączyć scholastykę z myślą humanistyczną. Napisał „Dysputy metafizyczne”. Poddaje krytyce myśl scholastyczną głoszoną przez Tomasza z akwenu, ale pewne rzeczy zachowuje z scholastyki. Prawdy przejęte bez zmian z myśli scholastycznej:

- przeciwstawienie bytu skończonego, czyli stworzonego i bytu nieskończonego, czyli Boga

- w tym Bogu całe stworzenie ma swoje źródło

- łańcuch przyczyn i celów nie jest nieskończony, stąd istnieje pierwsza przyczyna i ostateczny cel

Tomasz z Akwinu

Suarez

  • wszystko, co istniej jest indywidualne i tę indywidualność nadał wszystkiemu Bóg

  • jednostkowy byt można rozłożyć na prostsze składniki, czyli na istotę i istnienie, formę i materię oraz akt i potencję

  • duch jest czystym aktem, a materia jest tylko potencjalna (możliwa)

  • materia jest tylko składnikiem bytu i jest elementem potencjalnym

  • natura stworzona jest złożoną, natura Boska jest prostą

  • istnieje przepaść pomiędzy naturą Boga i naturą świata (dualizm)

  • rozum kieruje wolą

  • każdy byt ma od początku wrodzoną indywidualność.

  • te składniki są tylko operacjami umysłu

  • byt potencjalny w ogóle nie jest bytem ponieważ co nie istnieje aktualnie to w ogóle nie istnieje

  • materia jest składnikiem aktualnym, nie może istnieć bez formy

  • każda natura jest prosta

  • istnieje łączność między naturą Boga i naturą świata ponieważ Bóg udziela się stworzeniom

  • wola kieruje rozumem

Galileusz Galileo Galilei (1564-1642) jest twórcą nowożytnej mechaniki i astrofizyki. Odkrył prawo spadania, skonstruował teleskop i dzięki niemu mógł podać rozłożenie drogi mlecznej. Popierał teorię Kopernika. Jego dzieła „Probierca złota” (filozofia); „Dialog o dwóch głównych systemach wszechświata”. Jego poglądy:

- cała wiedza ma się opierać na doświadczeniu

- wszelka nauka powinna mieć postać ścisłą

- nauka jest ścisła wtedy, gdy może zmierzyć swój przedmiot

- aby zmierzyć przedmiot musi go rozłożyć na części pierwsze (dokonać analizy)

- analiza polega na mierzeniu poszczególnych części

- po wyprowadzeniu wniosków wynikających z analizy na nowo następuje złożenie tych części (synteza)

- Galileusz nazywa analizę metodą rezolutywną a syntezą metodą kompozytywną

- dają się zmierzyć tylko kształt i ruch

- najdoskonalszą nauką jest matematyka

- Galileusz chce wniknąć w naturę rzeczy, czyli poznać ich istotę. Żeby to uczynić zajmuje się prawami

przyczynowymi.

- nie zajmuje się skutkiem, celem

Kartezjusz Renĕ Descartes (1596-1650) (Myślę więc jestem-Cogito ergo sum) Napisał „Eseje” dot. geometrii i fizyki oraz umieścił dysputę o metodzie; główne dzieło to „Medytacje o pierwszej filozofii”, poza tym „Reguły filozofii”, „Poszukiwanie prawdy”, „Cierpienia duszy” (monografia psychologiczna).

Metafizyka Kartezjańska:

Problem duszy, ciała i Boga:

Istnienie Boga wg Kartezjusza:

- jaźń jest mimo wszystko niedoskonała, ponieważ nie istnieje samoistnie stąd musi mieć

swoją przyczynę, przyczyna jest doskonała (podobnie myśli Tomasz z Akwenu)

- istnienie Boga wynika z idei, jaką mamy o Bogu

- jest to idea doskonała

- jaźń ludzka nie może być przyczyną tej doskonałej idei

- tą ideę umieścił w jaźni Bóg

- nieskończoność oraz absolutna wola

- wola Boga jest nieograniczona

Istnienie duszy

- jaźń jest duszą a ta dusza jest myśleniem

- dusza: jaźń, myślenie, świadomość

- dusza jest czynnikiem myśli

Kartezjusz podzielił byty na świadome, czyli posiadające duszę oraz nieświadome, nieposiadające duszy.

Kwestia ciała:

- przymiotem ciał jest rozciągłość

- na rozciągłość składa się przestrzenność oraz ruch

Dualizm duszy i ciała:

- istnieją w świecie dwie substancje: myśląca i rozciągła, czyli dusza i ciało

- ciała są rozciągłe i pozbawione świadomości

- dusze są świadome i pozbawione rozciągłości

- dusza i ciało nie stykają się ze sobą

- jedyną organizmem, w którym dusza i ciało są połączone jest człowiek

- ciało ludzie jest automatem, w którym mieszka dusz

- dusza i ciało wpływają w człowieku na siebie, ale dusza nic nie może zmienić w przebiegu cielesnym, a ciało w duchowym

- ciało może wpłynąć na zmianę kierunku przebiegu duszy, czyli tego, co dzieje się w duszy, natomiast dusza może wpłynąć na zmianę kierunku, tego, co dzieje się w ciele

Epistemologia wg Kartezjusza

- miarą poznania jest rozum

- on jest najważniejszy

- zmysły stoją niżej w tym procesie poznawczym

- jedynie rozum poznaje

- to poznawanie świata owocuje w człowieku pewnymi przedstawieniami, a te przedstawienia to idee; idee dzielą się na trzy rodzaje:

# wrodzone (idea boga, idea duszy)

# nabyte (idea drzewa, słońca)

# stworzone przez nas samych (idea Pegaza, idea Gryfa)

jeżeli powiemy, że Gryf istnieje to jest to kłamstwo, jeżeli powiemy, że idea Gryfa istnieje to jest to prawda

- błąd pojawia się, gdy opiniujemy, osądzamy

- kiedy mówimy, że coś istnieje nie zakłada błędu

Charakterystyka idei wrodzonych:

Afekty wg Kartezjusza:

- wywoływane przez przedmioty zewnętrzne mają charakter pośredni.

- bezpośrednio te afekty są wywoływane wewnątrz.

- pobudzają duszę do działania

- popęd do ucieczki nie jest tylko następstwem, ale jest podstawowym czynnikiem afektu strachu

- są afekty proste i pierwotne

Najważniejsze afekty:

Wilhelm Leibniz (1646-1716) jego dzieła „O naturze jednostki” „Substancja” i „Teodycea”, „Rozprawa o metafizyce”. „O nowym systemie naturalnym”.

„Substancja”-

- entelechia (monada G. Bruno)

- wszystkie rzeczy a także abstrakcje łączą się nieprzerwanie ze sobą (tzw. prawo ciągłości)

- każda substancja może być przejściem między pozostałymi substancjami

Charakterystyka substancji:

- mnogość substancji

- mnogość tkwi w naturze bytu

- substancje są jakościowo odrębne (mają inne własności); jeżeli istnieją dwie substancje bliźniaczo podobne do siebie to jest to w rzeczywistości jedna substancja

- w związku z tym, że każda substancja jest odrębna to jest ona także indywidualna

- substancje nie działają jedna na drugą ponieważ „monada nie okien”

- każda monada jest zamkniętym kosmosem

- nie istnieje działanie na substancję mające przyczynę zewnętrzną

- każda monada ma w sobie źródło ruchu, a więc źródło przemian

- zdolność do zmian w monadzie jest jej najważniejszą cechą

- monady są obdarzone siłą

- monady są nierozciągłe

- substancje mają takie własności jak: światło, kształt, ciepło i barwę

- własności to elementy tworzące zjawiskową otoczkę (materię) substancji

- wszystkie substancje działają celowo (mają swój cel)

- substancje tworzą hierarchię

- wyznacznikiem miejsca substancji w hierarchii jest doskonałość

- najniższe miejsce zajmuje monada pozbawiona samowiedzy

- wyższe miejsce zajmuje dusza

- niższe cechujące się postrzeżeniami i pamięcią

- wyżej mamy dusze posiadające rozum i świadomość

- najwyżej znajduje się monada doskonała, czyli Bóg

- substancje tworzą harmonijny zespół (zgadzają się ze sobą i sobie odpowiadają)

„Teodycea”-

- najważniejszym motywem Teodycei jest obrona doskonałości świata a w konsekwencji Boga

- ta niedoskonałość jest konieczna dla większej doskonałości świata

- tą niedoskonałość tworzy trojakie zło

- zło metafizyczne (ograniczoność ludzkiego bytu, czyli kruchość)

- zło fizyczne, czyli cierpienie

- zło moralne, czyli grzech

- niedoskonałość jest apelem o doskonalenie siebie

- żaden dobry czyn nie ginie, ponieważ przyczynia się do ulepszania wszechświata

Immanuel Kant (1724-1804) ur. w Królewcu. Pierwszy filozof uniwersytecki z wszystkimi tytułami. Jego dzieła „Krytyka czystego rozumu”-teoria poznania; „Krytyka praktycznego rozumu”-etyka; „Krytyka władzy sądzenia”-estetyka oraz filozofia świata organicznego; „Uzasadnienie metafizyki i moralności”

Teoria poznania wg Kanta: istnieją dwa równorzędne pnie poznania, czyli rozum i zmysły

- dwa podziały sądów

Pierwszy podział

- sądy a posteriori (oparte na doświadczeniu)

- sądy a priori (a priori bazują na tylko na umyśle)

Drugi podział sądów:

- sądy analityczne (objaśniające wiedzę już posiadaną)

- sądy syntetyczne (rozszerzające wiedzę już posiadaną)

Trzeci podział sądów:

- sądy analityczne a priori

- sądy syntetyczne a posteriori (cechuje je powszechność i konieczność)

- sądy syntetyczne a priori

Logika wg Kanta:

- podstawą logiki jest myślenie

- myślenie pełni dwie funkcje:

# posiada zdolność tworzenia pojęć na podstawie danego materiału (tzw. rozsądek)

# posiada zdolność wyciągania wniosków wybiegających poza materiał doświadczalny

w dziedzinę bytu absolutnego (tzw. rozum)

Postrzeganie konkretnej rzeczy skutkuje w nas wrażeniami. Po usunięciu tych wrażeń pozostaje w naszym umyśle jedynie wyobrażenie tych rzeczy. Rozum łączy te wszystkie wyobrażenia.

- w naszym umyśle istnieje pierwotne wyobrażenie, czyli wyobrażenie czasoprzestrzeni

- czas i przestrzeń nie istnieje poza nami, nie ma źródła na zewnątrz lecz w naszym umyśle

- nie ma wielu przestrzeni, nie ma mnogości czasu, istnieje jeden czas i jedna przestrzeń

- najważniejszą nauką, która realizuje w pełni założenia Kanta jest matematyka

Trzy cechy matematyki wg Kanta

- matematyka zawiera sądy konieczne i powszechne (sąd syntetyczny a posteriori)

- sądy te mają za przedmiot czasoprzestrzeń

- matematyka opiera się również na sądach a priori

Rozsądek i jego sądy:

- dwa rodzaje sądów:

# sądy postrzegawcze

dot. tylko podmiotu, czyli nas

orzekają o stanie tego podmiotu

są oparte wyłącznie na doświadczeniu zmysłowym (np. jest mi ciepło)

# sądy doświadczalne

wykracza poza podmiot i kieruje się ku przedmiotowi (ku słońcu)

wykracza on poza dane zmysłowe (np. słońce grzeje więc jest mi ciepło)

Zasady, czyli pojęcia rozsądku:

- ilość

- jakość

- stosunek

- substancja

- przyczynowość

- wzajemne działanie

- modalność

Metafizyka -

- krytykuje dawną średniowieczną metafizykę:

# nie można duszy nazywać substancją bo substancja to dusza

- krytykuje dawną kosmologię: zaprzecza

# że świat ma początek w czasie i granice w przestrzeni

# że wszystko w świecie jest prostym składnikiem, bądź składa się z prostych składników

# że istnieje w świecie wolność (nie ma w świecie wolności bo wszystko dokonuje się

wg praw przyrody

# że istnieje konieczna istota będąca częścią lub przyczyną świata

- krytykuje teologię racjonalną:

# krytykuje dowód ontologiczny wyprowadzany z pojęcia Boga (istnienie czegokolwiek, w

tym Boga może być stwierdzone tylko przez doświadczenie a ie wyprowadzine z pojęcia

# krytykuje dowód kosmologiczny, który wnosi o istnieniu świata w oparciu o istnienie

pierwszej przyczyny; Kant mówi, że zasadę przyczynowości można stosować tylko w obrębie doświadczalnego świata a nie poza nim

# krytykuje dowód fizyko-teologiczny - ten dowód z organizacji świata wnosi o istnieniu

stwórcy. Kant mówi, że ten dowód jeśli już to mówi jakimś budowniczym ale nie o

stwórcy.

Etyka:

- człowiek realizuje dobro, jeśli spełnia obowiązek

- człowiek wykazuje się dobrą wolą, kiedy usiłuje spełnić obowiązek

- człowiek w realizacji obowiązku jest wolny

Krytyka władzy sądzenia, czyli estetyka:

- koncentruje się na upodobaniu estetycznym (zachwyt piękną rzeczą)

- cechy upodobania estetycznego:

# bezinteresowność - upodobanie jest niezależne od istnienia realnego

podobającego się przedmiotu (podoba się tylko wyobrażenie)

# bezpojęciowość - napawamy się bezpośrednim wrażeniem pięknej

rzeczy, a nie pojęciem, jakie o niej mamy

# przedmiotem tego upodobania jest nie cała rzecz, ale tylko jej forma

i to w formie leży piękno rzeczy

NA KOLOKWIUM DO NAUCZENIA:

AUGUSTYN, TOMASZ, KARTEZJUSZ, LEIBNIZ, KANT, HEGEL

DODATKOWO: BRINO, GALLEUSZ, NEWTON. ROSSEAU

SEMESTR III

August Comte - Ojciec pozytywizmu 1798-1857 skończył studia politechniczne w Paryżu. W 1826 wyłożenie przez Comta filozofii pozytywistycznej. Zajmuje się filozofią, metafizyką, religią i socjologią. Dzieła: „Wykład filozofii pozytywnej” VI tomów, „Dyskurs o duchu pozytywnym”, „ Polityczny system pozytywny”.

Filozofia pozytywna zajmuje się:

Cechy pozytywizmu:

Wg minimalistów pozytywizm bada fakty materialne i fakty psychiczne.

Wg Comta rozwój ludzkości przechodzi przez trzy fazy:

Charakterystyka nauki:

Klasyfikacja nauk:

Kryteria klasyfikacja nauk:

Nauką najbardziej ogólną jest matematyka.

Nauką najmniej ogólną jest socjologia.

W matematyce jest astronomia - nazywa ją mechaniką niebios, fizyka, chemia i biologia.

Polityka pozytywna Comte`a

Celem politycznym Comte`a jest znalezienie doskonałego ustroju dla ludzkości. Filozofia ma przygotować ten ustrój.

Hasło sztandarowe: Ludzkość porządek postęp.

Ludwig Feuerbach i naturalizm - 1804-1872. Zajmował się z religią i filozofią. Zerwał z pojęciem ducha i idei. Dzieła: „Historia filozofii od Bacona do Spinozy”, „Istota chrześcijaństwa”, „Zasady filozofii przyszłości”.

Krytyka idealizmu:

Wg Hegla

Wg Feuerbacha

Teoria bytu oraz antropologia:

Poznanie przyrody:

Etyka naturalistyczna:

Naturalistyczna teoria religii

Søren Kierkegaard i jego filozofia wiary - 1813-1855 całą jego filozofię przenika groza. Dzieła: „Albo-albo”, „Lęk i drżenie”, „Pojęcie lęku”, „Etapy drogi życia”, „Dziennik uwodziciela”.

Punktem wyjścia dla jego filozofii jest relacja między wiecznością i doczesnością. Pośrodku tej relacji umiejscowiony jest człowiek. Ten człowiek cierpi pewne rozdarcie spowodowane ucieczką od wieczności i dążeniem ku niej. Źródłem tego cierpienia i lęku przed wiecznością jest Bóg. Bóg objawia się w grozie i w cierpieniu, czyli w lęku i drżeniu. Człowiek nie potrafi uwolnić się od przeciwieństw, od konfliktów wewnętrznych jakie istnieją między niezmiennym bytem a zmiennym istnieniem.

Dwa rodzaje religii:

- religia A

- religia B

Religia A cechuje się:

ukazuje wieczność i jako dalsze tło ludzkiej egzystencji

wieczność religii A jawi się daleko ale jest równie przerażająca

wieczność jest męczarnią i paradoksem

wieczność nie wymaga zerwania z całym naturalnym, porządkiem istnienia

Religia B cechuje się:

Trzy typy życia:

Cechy typu estetycznego:

Cechy typu etycznego:

Cechy typu religijnego:

Herbert Spencer i jego ewolucjonizm - jest agnostykiem (1820-1903) inżynier i filozof. Jego dzieła: „Program systemu filozofii syntetycznej”, „Statyka społeczna”, „Pierwsze zasady”.

Wg Spencera rozwój może osiągnąć kres.

Wg Spencera:

Karol Marks i Fryderyk Engels - wspólne dzieła „Manifest Komunistyczny”, „Ideologia niemiecka”, „Święta rodzina, czyli krytyka krytycznej krytyki”. Dzieła Marksa „Kapitał”. Dzieła Engelsa „Ludwig Feuerbech”, „Zmierzch klasycznej filozofii niemieckiej”.

Karol Marks (1818-1883) osiadł w Paryżu i tam poznał Engelsa

Fryderyk Engels (1820-1895) Hegel-źródłem inspiracji

Dwa rodzaje materializmu:

- radykalny (tylko materia)

- umiarkowany (materia i duch)

Wszystko, co materialne rozwija się w dziejach świata.

Rzeczywistością materialną jest nie tylko przyroda, ale także społeczeństwo.

Przyroda:

Społeczeństwo:

Pięć zasadniczych typów produkcji:

Każda produkcja wpływa na wyobrażenia, sądy i idee.

Stosunki gospodarcze wytwarzają formy prawne, polityczne, religijne, artystyczne i filozoficzne. Te formy są nadbudową ideologiczną mającą podłoże gospodarcze.

Fryderyk Nietzsche - (1844-1900 ) filolog klasyczny, zachorował na chorobę psychiczną, jego dzieła: „Narodziny tragedii”, „Niewczesne rozważania”, „Ludzkie arcyludzkie”, „Jutrzenka”, „Wiedza radosna”, „Poza dobrem i złem”, „Z genealogii moralności”, „Ecce homo”, „Tako rzecze zaratustra”.

Podważył poznanie przez intelekt i etykę nowoczesną.

Teoria poznania:

Teoria wartości (etyka)

nie istnieje obiektywna etyka powszechnie obowiązująca, bo tak naprawdę każdy ma swoją moralność. Każdy ma taką moralność jaka jest mu potrzebna do celów życiowych i jaka odpowiada jego uczuciom tzn. każdy ma taką moralność jaką ma naturę.

moralność dzieli natury na:

- naturę silną (panów)

- naturę słabą (niewolników)

- silną (panów) jest jedyną, właściwą moralnością

- słabą (niewolników)

Silni, czyli panowie cenią sobie:

- dostojność,

- godność osobistą,

- stanowczość,

- sprawność,

- pewność działania i bezwzględność w realizacji swoich zamierzeń.

Słabi, czyli niewolnicy cenią sobie to, co przychodzi ich słabości z pomocą, czyli m.in.:

- litość,

- miękkość serca,

- miłość,

- altruizm,

- względność

Nietzsche uważa, że poddanie się panów moralności niewolników jest zwyrodnieniem i dekadencją.

Krytyka moralności ówczesnej przez Nietzschego:

zasada sprawiedliwości (każdemu należą się te same prawa i dobra)

zasada użyteczności (należy postępować tak, by wytwarzać jak najwięcej dóbr)

zasada altruizmu i miłości bliźniego (należy pamiętać także o dobru i dobrach innych ludzi)

zasada litości (należy dzielić się dobrami z najbardziej potrzebującymi)

zasada prymatu dóbr duchowych (dobra duchowe są wyższe od materialnych i przede wszystkim o nie należy zabiegać)

zasada prymatu ogółu (dobro ogółu jest ważniejsze od dobra jednostki i o nie należy zabiegać)

zasada intencji (najistotniejsza wartość postępowania leży w tym, do czego się zmierza, czyli w celu

zasada wychowania (dla wychowania nie należy szczędzić ani wysiłku ani dbałości)

zasada nagrody i kary (moralne postępowanie otrzyma nagrodę albo w życiu doczesnym albo w życiu przyszłym; niemoralne postępowanie zostanie ukarane albo w życiu doczesnym albo w życiu przyszłym - wyrzuty sumienia są taką karą)

Założenia etyczne Nietzschego:

Istnieją trzy główne założenia moralności panów:

założenie wartości życia (tylko życie posiada wartość bezwzględną i dopiero z tego życia rodzi się wszystko inne, co wartościowe)

założenie wolności silnego (wolność należy się tylko temu, kto posiada dosyć siły by ją sobie zapewnić)

założenie nierówności (ludzie nie są sobie równi bo lepsi i gorsi w zależności od tego, ile mają w sobie siły i życia)

Ideał człowieka w antropologii Nietzschego:

Dwie postawy ludzkie:

Postawa apolińska ceni to, co jasne, przejrzyste, opanowane, zrównoważone, zamknięte, doskonałe i harmonijne.

Postawa dionizyjska (najważniejsza dla Nietzschego) ceni pełnię i pęd życia. Ten pęd życia znosi granice, obala prawa, rozbija harmonię, zaś ta dynamika jest ważniejsza od doskonałości. Wg Nietzschego kultura grecka, czyli apolińska ma osnowę dionizyjską.

Henri Bergson - (1859-1941) Napisał: „Bezpośrednie przesłanki świadomości”, „Materia i pamięć” „Twórcza ewolucja”, „Dwa źródła religii i moralności”, „Wstęp do metafizyki”.

Podważa wiarygodność intelektu: intelekt nie daje prawdziwego obrazu rzeczywistości

jedynie intuicja.

Wady intelektu:

Intuicja jest najlepszym i najdoskonalszym narzędziem poznania.

Intuicja jest bezpośrednią znajomością rzeczy i wydarzeń oraz zdolnością bezpośredniego ujmowania świata w jego całości i zmienności.

Porównanie między instynktem a intelektem:

Instynkt

Intelekt

- działa nieświadomie

- czerpie swą siłę z organizmu

- ujmuje rzeczy od zewnątrz

- ujmuje rzecz pośrednio

- ujmuje tylko stosunki między rzeczami

- ujmuje rzeczy schematycznie

- ujmuje rzeczy ilościowo

- ujmuje rzeczy przez symbole językowe (pojęcia)

- analizuje rzeczy, czyli rozbija je na części

- nagina rzeczy do swoich pojęć i ujmuje je tak jak

domagają się tego potrzeby praktyczne

- działa świadomie

- jest niezależny od organizmu

- przenosi nas do wnętrza rzeczy

- ujmuje rzecz bezpośrednio

- ujmuje same rzeczy

- ujmuje rzeczy indywidualnie

- ujmuje rzeczy jakościowo

- ujmuje rzeczy wprost, nie posługując się pojęciami

- ujmuje rzeczy w całości

- ujmuje rzeczy niezależnie od pojęć i od potrzeb

praktycznych

Psychologia (jaźń głęboka)

Istnieją dwa rodzaje jaźni:

- powierzchowna (odpowiada intelekt)

- głęboka (odpowiada intuicja)

Jaźń głęboka jest w ciągłym rozwoju, ujawnia się w czasie, w strumieniu przeżyć uchwytnym tylko dl intuicji.

Przyroda

Przyroda też podlega rozwojowi w ramach którego wytwarzają się różne formy (przyroda organiczna i ten rozwój jest samotwórczy i samorzutny i nieograniczony

Tej ewolucji przyrody odpowiada intuicja. Jednakże ten rozwój może być hamowany przez bezwładną materię. Wtedy ten rozwój mechanizuje się, czyli ulega zahamowaniu i cofa się.

Źródła etyki i filozofii religii.

Moralność i religia mają dwa źródła:

- statyczne, czyli społeczne (mniej doskonałe)

- dynamiczne (doskonałe)

W etyce źródłem statycznym jest społeczeństwo wytwarzające nakazy i normy moralne, których przestrzegania ono pilnuje.

W religii źródłem statycznym jest kościół ze swoim kodeksem przykazań, jako pociecha i wytwór z potrzeb człowieka.

W etyce źródłem dynamicznym jest człowiek jako wzór moralności.

W religii źródłem dynamicznym jest postać świętego.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
pytania filozofia, Pedagogika przedszkolna(licencjat)
STRUKTURALIZM, Pedagogika przedszkolna(licencjat)
PSYCHOLOGIA - zaliczenie, Pedagogika przedszkolna(licencjat)
psychologia - opracowane zagadnienia, Pedagogika przedszkolna(licencjat)
TPK, Pedagogika przedszkolna(licencjat)
Opis przedmiotu - filozofia, Pedagogika UŚ, Licencjat 2010-2013, I rok - semestr zimowy, Filozofia
pojecia i systemy kolokwium 2, Pedagogika przedszkolna(licencjat)
Łobocki Rozdział IV, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Licencjat, Te
Łobocki Rozdział V, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Licencjat, Teo
Metody oddziaływań grupowych, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Lice
Podstawowe środowiska wychowawcze, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny
metoda perswazyjna, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Licencjat, Teo
WYCIECZKI SZKOLNE, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Licencjat, Moel
Dojrzałość do uczenia się matematyki, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogic
Toki lekcji, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Licencjat, Metodyka w
METODA KARANIA, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Licencjat, Teorety
wartości źródłem wychowania, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Licen

więcej podobnych podstron