POLITYKA REGIONALNA POLSKI - tezy

Uściślenia definicyjne

Region jest rozumiany jako największa jednostka podziału administracyjnego kraju, czyli obecne województwo.

Polityka regionalna to świadoma i celowa działalność organów władzy publicznej zmierzająca do rozwoju regionalnego. Polityka regionalna może być prowadzona jako polityka interregionalna, a więc polityka centralnych organów władzy publicznej wobec regionów oraz jako polityka interregionalna, a więc polityka prowadzona przez organy władzy publicznej reprezentujące poszczególne regiony.

W innym ujęciu terminologicznym pod pojęciem polityki regionalnej rozumie się tylko działania podejmowane przez władze centralne, ukierunkowane na problemy zlokalizowane regionalnie. W tym przypadku działania mające na celu rozwój regionu podejmowane oddolnie - czyli przez regionalne władze samorządow,e określa się mianem polityki rozwoju regionu.

Obie te konwencje terminologiczne mogą być jednak stosowane zamiennie, opisują bowiem treści nie odbiegające od siebie pod względem merytorycznym i akcentują dualizm działań władz centralnych państwa z jednej strony, oraz władz regionalnych - z drugiej. Dualizm ten wynika z pewnej odrębności sfer interesu ogólnopaństwowego oraz interesu regionalnego, między którymi, w konkretnych sytuacjach, mogą zachodzić skomplikowane i zróżnicowane zależności - od wzajemnej sprzeczności, poprzez punkty styczne, aż do harmonijnego pokrywania się. Niemniej jednak ów dualizm: interesy państwa realizowane przez władze centralne - interesy regionalne realizowane przez władze regionów powinien być harmonizowany właśnie za pomocą instrumentów polityki regionalnej/polityki rozwoju regionu, a działania obu stron - powinny mieć wzajemnie wspierający i uzupełniający się charakter.

Rozwój regionalny to wzrost potencjału gospodarczego regionów, trwała poprawa ich konkurencyjności i poziomu życia ich mieszkańców, przyczyniające się do rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.

Polityka zagospodarowania przestrzennego jest innym, choć komplementarnym w stosunku do polityki regionalnej, wymiarem polityki społeczno-gospodarczej. O ile w przypadku polityki rozwoju regionalnego chodzi o oddziaływanie na podmiotowo rozumiane gospodarki regionalne, co oznacza, że przestrzeń nie jest traktowana jako fizyczna całość, o tyle w przypadku polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest odwrotnie: przestrzeń traktowana jest właśnie jako fizyczna całość będąca przedmiotem świadomego i celowego działania.

Problemy ustroju regionu

Układ Europejski (umowa o stowarzyszeniu między Polską z UE) w sposób pośredni nałożył na Polskę obowiązek zbudowania podmiotów polityki regionalnej. Podmioty takie powstały w wyniku reformy administracyjnej z 1999 r., chociaż w nowo utworzonych 16 polskich województwach brakuje jeszcze tradycji i procedur dobrej współpracy regionalnej. Model gry i współpracy instytucji według uporządkowanych procedur musi być tworzony od nowa.

Nie istnieje jedna, powszechnie obowiązująca czy uznawana, spójna definicja regionu. W Europie region definiuje się najczęściej jako obszar, w którym istnieje władza polityczna pochodząca z wyborów; przedmiotem funkcjonowania regionu są zawsze sprawy regionalne interesu ogólnego, a nie sprawy lokalne.

Polskie regiony-województwa powołała ustawa o samorządzie wojewódzkim z dnia 7 maja 1998 r. Nakłada ona na władze samorządowe nowe zadania w zakresie rozwoju regionalnego. Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa, która jest realizowana poprzez programy wojewódzkie i uwzględniaj w szczególności m.in. następujące cele: podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa, zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń, kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

Niezmiernie istotne są art. 12 i 18 ustawy o samorządzie wojewódzkim, które pozostawiają do wyłącznej właściwości sejmiku województwa:

• uchwalanie strategii rozwoju województwa oraz wieloletnich programów wojewódzkich,

• uchwalanie "Priorytetów współpracy zagranicznej województwa",

• podejmowanie uchwał w sprawie przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń regionalnych i zawierania umów o współpracy regionalnej,

Rola wojewody

Ustawa z dnia 7 maja 1998 r. o administracji rządowej w województwie nakłada na wojewodę, będącego przedstawicielem administracji rządowej w województwie, odpowiedzialność m.in. za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa w zakresie dostosowania do miejscowych warunków szczegółowych celów polityki rządu, zwłaszcza w zakresie prowadzonej na obszarze województwa polityki regionalnej państwa i współdziałania w sprawach zagranicznych.

Ramy prawne i podstawowe dokumenty strategiczne polityki regionalnej

Zasadnicze ramy prawne polskiej polityki regionalnej tworzy ustawa z dnia 12 maja 2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego (Dz. U. nr 48, poz. 550). Ustawa określa zasady i formy wspierania rozwoju regionalnego oraz zasady współdziałania w tym zakresie Rady Ministrów oraz organów administracji rządowej z samorządem terytorialnym, a w szczególności wskazuje: 1) instytucje wspierające rozwój regionalny, 2) tryb prowadzenia działań z zakresu wspierania rozwoju regionalnego, 3) zasady zawierania i wykonywania kontraktu wojewódzkiego.

Zgodnie z ustawą; zrównoważony rozwój państwa ma zagwarantować kilka instrumentów. Podstawowy - to Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego (NSRR). Za przygotowanie jej projektu odpowiada minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego, przyjmuje ją na sześć lat Rada Ministrów w uchwale. Jej projekt musi być opiniowany przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego, zarządy województw oraz przedstawicieli partnerów społecznych i gospodarczych. Informacje rządu o realizacji strategii rozpatrywać ma Sejm co trzy lata.

Na podstawie strategii opracowywany jest kolejny akt, tzw. program wsparcia.

STRATEGICZNE PODSTAWY ROZWOJU REGIONALNEGO POLSKI

Strategia polityki regionalnej w Polsce

Podstawowe znaczenie dla długofalowej strategii rozwoju regionalnego Polski ma perspektywa integracji z Unią Europejską.

Szanse wynikające z walorów położenia mogą zostać wykorzystane do osiągnięcia kilku celów strategicznych, a mianowicie:

• pobudzenia rozwoju społeczno-gospodarczego przez intensyfikację współpracy międzynarodowej, zarówno w skali całej gospodarki narodowej, jak i w skali regionalnej i lokalnej;

• umacniania bezpieczeństwa narodowego przez kształtowanie ponadnarodowych i regionalnych układów równowagi i współzależności, co pozwoli osłabić sprzeczności interesów narodowych oraz zróżnicować kierunki powiązań w tym zakresie;

• tworzenia warunków prowadzących do rewitalizacji ekologicznej stref zdegradowanych i utrwalanie ochrony ich zasobów przez kształtowanie i umacnianie międzynarodowego systemu ochrony ekologicznej przez zwiększenie efektywnego wsparcia kapitałowego i technologicznego.

Polska polityka regionalna, wykorzystując europejskie mechanizmy integrujące, powinna kształtować warunki rozwoju konkurencji, innowacji i aktywności indywidualnej, pobudzanych przez gospodarkę rynkową. Powinna też inicjować i wspomagać przedsięwzięcia społeczno-gospodarcze, w tym instytucji kapitałowych i samorządów terytorialnych oddziaływujących na dynamizację rozwoju kraju. Aktywna polityka państwa powinna oddziaływać na przyspieszenie rozwoju stref i ośrodków (regiony czy miasta) zapóźnionych cywilizacyjnie z przyczyn historycznych lub w konsekwencji dotychczasowych procesów transformacji ustrojowej poprzez tworzenie warunków do realizacji przedsięwzięć efektywnych społecznie i ekonomicznie. Zarówno w pierwszym jak i w drugim wypadku w kształtowaniu tych warunków należy uwzględnić wykorzystanie:

• historycznie ukształtowanej struktury przestrzennej kraju, której racjonalność stwarza korzystne warunki dynamizacji rozwoju kraju (jednak utrwalone w procesie dotychczasowego rozwoju dysproporcje w poziomie zagospodarowania stanowią istotne zagrożenie osiągnięcia celów strategicznych);

• walorów środowiska przyrodniczego, którego bogactwo i unikatowe w skali europejskiej wartości stwarzają korzystne warunki szybkiego osiągnięcia europejskich parametrów rozwoju i standardów życia polskiego społeczeństwa, a walory różnorodności biologicznej wskazują na konieczność przestrzegania zasad rozwoju ekologicznie zrównoważonego;

• przesłanek demograficznych wskazujących na konieczność racjonalnego ich “zagospodarowania”, polegających na znaczącym ekonomicznie przyroście zasobów pracy już do roku 2005 r. (ok. 2 milionów). Przyrost zasobów pracy przy niskiej obecnie mobilności przestrzennej społeczeństwa oraz skali i koncentracji przestrzennej bezrobocia (uwzględniając ok. 1 milion bezrobocia ukrytego w rolnictwie), stanowi poważne wyzwanie dla gospodarki narodowej i systemu edukacji, bowiem wymaga restrukturyzacji i przebudowy całej sieci szkół średnich i wyższych;

• przygranicznego i tranzytowego położenia kraju na styku dwóch dużych struktur: Unii Europejskiej i grupy państw powstałych w wyniku rozpadu ZSRR - do dynamizacji rozwoju zwłaszcza zapóźnionej gospodarczo wschodniej części kraju. Istotne znaczenie dla rozwoju kraju może mieć też potencjalna funkcja tranzytowa na kierunku Północ-Południe, gdzie Polska leży na styku wyodrębniających się w przestrzeni europejskiej dwóch nowych obszarów: Bałtyckiego i Południowo-Wschodniego (kraje naddunajskie i Bałkany).

Polska polityka regionalna, wykorzystując europejskie mechanizmy integrujące, powinna kształtować warunki rozwoju konkurencji, innowacji i aktywności indywidualnej, pobudzanych przez gospodarkę rynkową. Powinna też inicjować i wspomagać przedsięwzięcia społeczno-gospodarcze, w tym instytucji kapitałowych i samorządów terytorialnych oddziaływujących na dynamizację rozwoju kraju. Aktywna polityka państwa powinna oddziaływać na przyspieszenie rozwoju stref i ośrodków (regiony czy miasta) zapóźnionych cywilizacyjnie z przyczyn historycznych lub w konsekwencji dotychczasowych procesów transformacji ustrojowej poprzez tworzenie warunków do realizacji przedsięwzięć efektywnych społecznie i ekonomicznie. Zarówno w pierwszym jak i w drugim wypadku w kształtowaniu tych warunków należy uwzględnić wykorzystanie:

• historycznie ukształtowanej struktury przestrzennej kraju, której racjonalność stwarza korzystne warunki dynamizacji rozwoju kraju (jednak utrwalone w procesie dotychczasowego rozwoju dysproporcje w poziomie zagospodarowania stanowią istotne zagrożenie osiągnięcia celów strategicznych);

• walorów środowiska przyrodniczego, którego bogactwo i unikatowe w skali europejskiej wartości stwarzają korzystne warunki szybkiego osiągnięcia europejskich parametrów rozwoju i standardów życia polskiego społeczeństwa, a walory różnorodności biologicznej wskazują na konieczność przestrzegania zasad rozwoju ekologicznie zrównoważonego;

• przesłanek demograficznych wskazujących na konieczność racjonalnego ich “zagospodarowania”, polegających na znaczącym ekonomicznie przyroście zasobów pracy już do roku 2005 r. (ok. 2 milionów). Przyrost zasobów pracy przy niskiej obecnie mobilności przestrzennej społeczeństwa oraz skali i koncentracji przestrzennej bezrobocia (uwzględniając ok. 1 milion bezrobocia ukrytego w rolnictwie), stanowi poważne wyzwanie dla gospodarki narodowej i systemu edukacji, bowiem wymaga restrukturyzacji i przebudowy całej sieci szkół średnich i wyższych;

• przygranicznego i tranzytowego położenia kraju na styku dwóch dużych struktur: Unii Europejskiej i grupy państw powstałych w wyniku rozpadu ZSRR - do dynamizacji rozwoju zwłaszcza zapóźnionej gospodarczo wschodniej części kraju. Istotne znaczenie dla rozwoju kraju może mieć też potencjalna funkcja tranzytowa na kierunku Północ-Południe, gdzie Polska leży na styku wyodrębniających się w przestrzeni europejskiej dwóch nowych obszarów: Bałtyckiego i Południowo-Wschodniego (kraje naddunajskie i Bałkany).

DŁUGOOKRESOWE CELE PRZEKSZTAŁCEŃ REGIONALNYCH - STRATEGIA RÓWNOWAŻENIA ROZWOJU

Dysproporcje w strukturze regionalnej kraju, jak i niebezpieczeństwa ich utrwalenia, wynikające z uwarunkowań rozwoju przestrzeni europejskiej, przemawiają za przyjęciem strategii równoważenia rozwoju jako wiodącej zasady polityki regionalnej państwa. Strategia ta wynika z przyjęcia trzech współzależnych założeń:

• polaryzacja struktury gospodarczo-przestrzennej Polski jest nieuchronnym wynikiem dążeń podmiotów gospodarczych do poprawy efektywności w globalnym systemie gospodarowania,

• istotnym długookresowym zadaniem strategicznym państwa jest dążenie do jak najszerszej realizacji zasady równych szans w zróżnicowanych przestrzennie uwarunkowaniach rozwoju kraju,

• najlepszą drogą równoważenia rozwoju struktury regionalnej kraju jest wspieranie przenikania efektywności z biegunów wzrostu układu spolaryzowanego na całą jego przestrzeń.

Założenia te wyznaczają generalne kierunki polityki regionalnej państwa. Po pierwsze jest to kształtowanie węzłów, nisz, pasm i stref aktywności, przedsiębiorczości i innowacji w miejscach, które kreowane będą przez mechanizmy gospodarki rynkowej. Polityka państwa powinna stymulować rozwój tych struktur, dążąc jednocześnie do dyfuzji ich aktywizującego oddziaływania na cały kraj oraz do stopniowego kształtowania ogniw równowagi, zgodnie z uwarunkowaniami przestrzennymi, społecznymi i ekonomicznymi. Tempo działań stymulujących powinno być dostosowane do możliwości ekonomicznych i sytuacji kreowanych przez rynek.

Po drugie: jest to wspieranie zasobów własnych stref, ośrodków, regionów w celu wywołania synergicznego efektu ich rozwoju, a tym samym poprawy warunków ich konkurowania w układzie regionalnym. Najbardziej efektywną drogą wsparcia są inwestycje infrastrukturalne i edukacja.

Głównym celem strategicznym określający jednocześnie politykę przestrzenną i regionalną państwa, jest dynamizacja rozwoju kraju i osiągnięcie na tej drodze europejskich standardów życia społeczeństwa w wyniku zwiększenia konkurencyjności gospodarki narodowej w otwartym systemie światowym. Ściśle związane z celem głównym są następujące strategiczne cele cząstkowe:

• Stopniowa, lecz stała i społecznie odczuwalna poprawa standardu cywilizacyjnego społeczeństwa. Będzie ona osiągana wraz z postępującym rozwojem gospodarczym według zasady “tworzenia szans dla każdego”. Społecznie pożądanym minimum tych zmian jest coroczna poprawa warunków życia obiektywnych i subiektywnych mierników.

• Ochrona i racjonalne kształtowanie środowiska przyrodniczego, wkomponowane w procesy rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego, prowadzące stopniowo do coraz pełniejszego urzeczywistniania idei rozwoju ekologicznie zrównoważonego.

• Ochrona dziedzictwa kulturowego narodu poprzez niekonfliktogenne wkomponowywanie zagospodarowania kraju, regionów, miast i osiedli w przestrzeń historyczną. Kształtować to będzie i utrwalać tożsamość polskiej przestrzeni w systemie europejskim.

• Podnoszenie zdolności obronnych państwa w nowej sytuacji geopolitycznej Europy, co zapewniać będzie niezawodność i ciągłość funkcjonowania państwa w trudnych do przewidzenia sytuacjach ekstremalnych oraz możliwie maksymalne bezpieczeństwo i ochronę ludności.

• Kształtowanie ładu przestrzennego stanowiącego czynnik poprawy jakości życia, co będzie wyrazem efektywności gospodarowania i wspomagania jakości środowiska.

(patrz plik pt Strategia równoważenia Polski)

Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego (NSRR)

Celem strategicznym Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego jest:

Tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską.

Uwarunkowania ogólne

Mechanizm polityki wspierania rozwoju regionalnego w Polsce powstaje przy uwzględnieniu zasadniczych uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych. Uwarunkowania te dotyczą między innymi:

• decentralizacji struktur administracyjnych, a także przestrzennego zróżnicowania i terytorialnego skoncentrowania zagadnień problemowych oraz szans rozwojowych - co w efekcie wymusza stopniowe przechodzenie od polityki realizowanej sektorowo na rzecz działań zorientowanych regionalnie oraz wymaga pełniejszego uwzględnienia roli nowowykreowanych struktur samorządowych i przemodelowania relacji pomiędzy centrum a władzami terytorialnymi;

• ograniczonej ilości środków finansowych, wymuszającej skoncentrowanie instrumentów interwencji (wsparcia) państwa w obszarze wybranych priorytetów i regionów;

• konieczności zbudowania systemu instytucjonalno-prawnego i programowego zdolnego do przyjęcia i zagospodarowania pomocy przedakcesyjnej, a następnie do efektywnego realizowania programów polityki strukturalnej i regionalnej UE.

NSRR jest jednym z sześciu dokumentów koniecznych dla przygotowania Narodowego Planu Rozwoju. Plan ten będzie podstawą przygotowania Podstaw Wsparcia Wspólnoty (Community Support Framework)

NSRR w rozumieniu ustawy o zasadach wspierania rozwoju regionalnego jest częścią ogólnej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski i jednym z narzędzi jej realizacji. Wraz z NSRR przygotowywany jest bowiem cały pakiet średniookresowych (2000-06) strategii strukturalnych, które mają m.in. harmonizować programowanie rozwoju w Polsce z zasadami programowania UE. Są to obok NSRR:

• Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich (2000 r.),

• Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa (1999 r.),

• Narodowa Strategia Ochrony Środowiska (projekt),

• Narodowa Strategia Rozwoju Transportu (projekt),

• Narodowa Strategia Rybołówstwa (projekt).

Polityka rozwoju regionalnego jest integralnym elementem całościowej polityki strukturalnej państwa. Oznacza to, że cele i kierunki działań polityki regionalnej zostały określone w ścisłym związku z celami i priorytetami projektowanej oraz realizowanej polityki społeczno-gospodarczej, zarówno długo- jak i średniookresowej. Związek ten dotyczy tak polityki makroekonomicznej, jak i poszczególnych polityk strukturalnych. W związku z tym twórcy NSRR (a dotyczy to również strategii sektorowych) musieli zharmonizować treść przygotowywanych dokumentów z całym „otoczeniem” planistycznym, uwzględniając kierunki polityki państwa wynikające z zasadniczego trzonu dokumentów programowych rządu, który tworzą:

• Polska 2025 - Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju (26 lipca 2000 r.),

• Strategia finansów publicznych i rozwoju gospodarczego, Polska 2000-2010 (22 czerwca 1999 r.),

• Koncepcja średniookresowego rozwoju kraju do 2002 roku (15 czerwca 1999 r.),

• Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju (5 października 1999 r.),

Wskazania dla polityki rozwoju regionalnego wynikają również z innych dokumentów programowych rządu, takich jak:

• Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw w latach 1998-2002,

• Reforma górnictwa węgla kamiennego w latach 1998-2002,

• Program restrukturyzacji przemysłu hutnictwa żelaza i stali w Polsce,

• Zwiększanie innowacyjności gospodarki w Polsce do roku 2006,

• Program rozwoju handlu wewnętrznego do 2003 roku.

Funkcje NSRR

• Umożliwienie operacjonalizacji celów rozwoju regionalnego,

• Spójność rozwoju regionalnego z polityką makroekonomiczną,

• Efektywny odział samorządów i innych podmiotów,

• Instytucjonalne podstawy wsparcia dla regionów,

Uwarunkowania NSRR

Trendy globalne	Integracja europejska	Uwarunkowania i konsekwencje dla ustroju terytorialnego i gospodarczego	Zmniejszanie międzyregionalnych zróżnicowań
Narastanie konkurencji, Polaryzacja, Wzrost roli czynnika ludzkiego, Wzrost znaczenia wielofunkcyjnych aglomeracji	Dostosowanie polskich standardów polityki regionalnej do unijnych, Wsparcie z Funduszy Strukturalnych w wysokości 4 % PKB rocznie Przeznaczenie na pr. krajowych środków w wys. 1% PKB (2% budżetu),	Ograniczanie roli centrum, Zapewnienie spójności NSRR ze strategiami regionów, Indykatywne mechanizm realizacji priorytetów NSRR w regionach, Realizacja polityki makroekonomicznej i sektorowej, a w szczególności Strategia finansów publicznych i rozwoju gospodarczego Koncepcja średniookresowego rozwoju kraju do 2002 roku, Polska 2015 - Długookresowa Strategia Rozwoju, Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju „Polska 2000 plus”, Utrwalenie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, Wysoka stopa oszczędności, Prywatyzacja oraz zmniejszenie redystrybucyjnej funkcji budżetu, Przyspieszenie restrukturyzacji, Silny wzrost zatrudnienia	Zapobieganie trwałej marginalizacji, Kreowanie alternatywnych miejsc pracy, Pomoc w restrukturyzacji regionów, Lepsza organizacja funkcjonalno-przestrzenna miast

Priorytety i cele strategiczne NSRR

1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów,

2. Restrukturyzacja i dywersyfikacja bazy ekonomicznej regionów,

3. Rozwój zasobów ludzkich,

4. Wsparcie obszarów wymagających aktywizacji w wysokim stopniu zagrożonych marginalizacją

5. Rozwój międzynarodowej współpracy regionów

Instrumenty realizacji NSRR

1. Programowanie rozwoju regionalnego,

2. Wsparcie rozbudowy i modernizacji infrastruktury,

3. Wspieranie przedsiębiorczości,

4. Wsparcie rozwoju zasobów ludzkich,

5. Wzmocnienie instytucjonalnego układu prowadzenia pol. Reg.

NSRR a program wsparcia i system kontraktów wojewódzkich

Program wsparcia

Zgodnie z postanowieniami ustawy o wspieraniu rozwoju regionalnego, jednym z instrumentów realizacji NSRR jest program wsparcia, który umożliwić ma przełożenie jego zapisów na szereg przedsięwzięć realizowanych w poszczególnych regionach. Na podstawie programu wsparcia zawierane są kontrakty wojewódzkie, poprzez które strona rządowa zobowiązuje się wspierać te spośród priorytetów wojewódzkich programów operacyjnych (realizujących strategie wojewódzkie), które pozostają w zgodzie z priorytetami NSRR.

Program wsparcia na lata 2001-2002 został przyjęty rozporządzeniem rady ministrów z dnia 28 grudnia 2000 r. (Dz.U. nr 122, poz. 1326)

Program wsparcia określa przede wszystkim:

• zakres, tryb i warunki wspierania przez państwo programów wojewódzkich;

• tryb powoływania, skład i zadania komitetu monitorującego, oceniającego skuteczność programu wsparcia.

Generalnym celem programu wsparcia jest wspieranie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz poszczególnych jego regionów dla wzmacniania konkurencyjności, wzrostu poziomu życia i spójności społecznej, ekonomicznej oraz przestrzennej, zarówno w relacjach wewnętrznych, jak i z państwami oraz regionami Unii Europejskiej.

Cel generalny realizowany jest poprzez działania wynikające z programów wojewódzkich, które uzyskają wsparcie rady ministrów. Na wsparcie mogą liczyć te działania, które koncentrują się na realizacji celów będących uszczegółowieniem priorytetów zapisanych w NSRR. Będą to następujące cele:

W przypadku priorytetu : „Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów”:

• rozwój infrastruktury technicznej i społecznej o znaczeniu ponadlokalnym;

• rozwój funkcji metropolitalnych największych aglomeracji i miast;

• rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego.

W przypadku priorytetu: „Restrukturyzacja i dywersyfikacja bazy ekonomicznej regionów i tworzenie warunków jej dywersyfikacji”:

• stymulowanie lokalizacji inwestycji oraz wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw;

• wspieranie tworzenia i absorpcji innowacji, w tym transfer technologii;

• rozwój turystyki, rekreacji i ochrona dziedzictwa kulturowego.

W przypadku priorytetu: „Rozwój zasobów ludzkich”:

• zwiększanie zatrudnienia, rozwój zasobów ludzkich i edukacja.

W przypadku priorytetu „Wsparcie obszarów wymagających aktywizacji w wysokim stopniu zagrożonych marginalizacją”:

• aktywizacja obszarów wiejskich;

• rewitalizacja bazy ekonomicznej miast.

W przypadku priorytetu „Rozwój międzynarodowej współpracy regionów”:

• rozwój współpracy przygranicznej.

O ile pierwsze trzy pierwsze priorytety będą mogły być realizowane na obszarze całego kraju, o tyle priorytet czwarty - rozwój zasobów ludzkich - będzie realizowany na obszarach wsparcia wyodrębnionych w oparciu o kryterium poziomu PKB na mieszkańca województwa niższego od 80% średniego PKB na mieszkańca w kraju oraz kryterium wysokości stopy bezrobocia w powiatach przekraczającej w każdym z ostatnich trzech lat 150% średniej krajowej bezrobocia. Natomiast priorytet piąty - rozwój międzynarodowej współpracy regionów - będzie wdrażany jedynie na obszarze jednostek terytorialnych (zasadniczo będą to grupy powiatów) przylegających do lądowej lub morskiej granicy kraju.

Z kolei w ramach poszczególnych priorytetów wyróżnia się następujące rodzaje zadań, które realizują cel generalny i mogą uzyskać współfinansowanie w ramach programu wsparcia:

• rozwój przedsiębiorczości, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorców, innowacje gospodarcze, transfer technologii;

• restrukturyzacja wybranych dziedzin usług publicznych oraz gospodarki lokalnej i regionalnej, opierająca się na zasadach zrównoważonego rozwoju;

• tworzenie nowych, stałych miejsc pracy;

• inwestycje w zakresie infrastruktury technicznej i transportowej, poprawiające warunki realizowania inwestycji gospodarczych;

• przedsięwzięcia z zakresu edukacji, w tym edukacji dorosłych;

• przedsięwzięcia z zakresu kultury regionalnej i lokalnej, będących składnikami kultury narodowej oraz ochrony i rozwoju dziedzictwa narodowego;

• inwestycje poprawiające stan środowiska;

• inne zadania związane ze wspieraniem rozwoju regionalnego.

Przewidywany podział środków przeznaczonych na finansowanie działań realizowanych w ramach pięciu wyodrębnionych wyżej priorytetów, ustalony został w sposób następujący:

Lp.	Nazwa priorytetu	%
1	Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów	50
2	Restrukturyzacja bazy ekonomicznej regionów i tworzenie warunków jej dywersyfikacji	15
3	Rozwój zasobów ludzkich	12
4	Wsparcie obszarów wymagających aktywizacji i zagrożonych marginalizacją	18
5	Rozwój współpracy regionów	5

Podział ten odnosi się do całości środków, przeznaczonych na działania wynikające z programów wojewódzkich. Podział ten może różnić się nieco w poszczególnych województwach, w zależności od sytuacji społeczno-gospodarczej i realizowanej strategii rozwoju województwa.

Z kolei sposób podziału na województwa środków przeznaczonych na finansowanie działań wynikających z programów wojewódzkich przeprowadzony został w ten sposób, że:

• 80% środków dzielone jest pomiędzy wszystkie województwa proporcjonalnie do liczby ich ludności,

• 10% środków dzielone jest proporcjonalnie do liczby mieszkańców pomiędzy województwa, w których poziom PKB na mieszkańca jest niższy od 80% średniego poziomu PKB na mieszkańca w kraju,

• 10% środków dzielone jest proporcjonalnie do liczby mieszkańców w powiatach, w których stopa bezrobocia przekraczała w każdym z 3 ostatnich lat 150% średniej krajowej stopy bezrobocia.

Mechanizm i struktura polityki rozwoju regionalnego w Polsce

Polityki sektorowe

Polityka ekologiczna

Polityka przestrzenna

KONTRAKTY WOJEWÓDZKIE
1	2	3	4
5	6	7	8
9	10	11	12
13	14	15	16

Kontrakty wojewódzkie

Zawierane na podstawie ustawy o wspieraniu rozwoju regionalnego oraz programu wsparcia kontrakty wojewódzkie mają być instrumentem, za pomocą którego, z jednej strony rząd może wpływać na rozwój poszczególnych regionów, z drugiej zaś - regiony mogą uzyskiwać wsparcie finansowe na realizację przedsięwzięć zapisanych w wojewódzkich strategiach rozwoju oraz wdrażających je programów operacyjnych. Kontrakty regulują bowiem zakres, tryb i warunki realizacji tych zadań wynikających z programów wojewódzkich, które rząd zdecydował się wspierać.

Stronami kontraktu są Rada Ministrów, czyli strona rządową i samorząd województwa, czyli strona samorządowa. W imieniu stron kontrakty zawiera minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego z marszałkiem województwa. Kontrakty nie są deklaracjami politycznymi ani papierowymi umowami. Budżet państwa w razie opóźnień w przekazywaniu województwu wynegocjowanych przez jego samorząd pieniędzy zapłaci odsetki za zwłokę. Ustalenie w kontrakcie wojewódzkim określonego zadania stanowi podstawę roszczeń bądź zobowiązań uprawnionych jednostek samorządu terytorialnego. Niedotrzymanie terminu przekazania środków jednostce samorządowej spowoduje konieczność zapłacenia ustalonych odsetek. Odsetki takie zapłaciłby też inny partner, np. opieszale uczestnicząca w finansowaniu wspólnego zadania sąsiednia jednostka samorządu wojewódzkiego.

Jednostki samorządu terytorialnego będą dostawać pieniądze w sposób określony w ustawie o finansach publicznych. Mają tu zastosowanie przepisy o dotacjach celowych na zadania własne jednostek samorządu terytorialnego. Nie wyklucza się innych form finansowania, np. w efekcie umowy międzynarodowej. Zadania rozwoju regionalnego nie ujęte w kontrakcie mogą być finansowane z dotacji celowych budżetu państwa jedynie w wypadku klęsk żywiołowych, nagłych sytuacji kryzysowych i realizacji programów pilotażowych testujących nowe rozwiązania.

Funkcje, zawartość i procedurę zawarcia kontraktu wojewódzkiego definiuje art. 16 i następne ustawy o wspieraniu rozwoju regionalnego

Co do zawartości funkcji i zawartości kontraktu to określa on zakres, tryb i warunki realizacji:

1. zadań wynikających z programów wojewódzkich, które uzyskały wsparcie rządu,

2. zadań należących do spraw nadzorowanych przez sektorowych ministrów właściwych, które wspierane są przez jednostki samorządu terytorialnego i inne uprawnione podmioty.

Rokowania dotyczące kontraktu oraz jego zmian przeprowadza się uwzględniając m.in. ustalenia strategii rozwoju regionalnego, programu wsparcia oraz limitów finansowych wynikających z ustawy budżetowej. Kontrakty kształtowane będą w każdym z województw w drodze odrębnych rokowań. Ich punktem odniesienia mają być nie tylko zamierzenia programu wojewódzkiego popierane przez rząd. Możliwa jest także sytuacja odwrotna: kontrakt będzie zawierany w celu realizacji zamierzenia ministerialnego wspieranego przez dany samorząd województwa

Po podpisaniu kontraktu przez ministra i marszałka województwa kontrakt i jego zmiany wymagają zatwierdzenia przez sejmik województwa oraz przez Radę Ministrów.

Sama procedura negocjowania kontraktu wygląda następująco: Zarząd województwa ubiegającego się o wsparcie zadań zawartych w programie wojewódzkim przedstawia ministrowi ds. rozwoju regionalnego, w terminie jednego miesiąca od dnia ogłoszenia programu wsparcia, wniosek o przyznanie środków. Właściwe rokowania rozpoczynają się nie później niż w miesiąc od przedstawienia wniosku. Rząd nie może odmówić podjęcia rokowań. Powinny się one zakończyć nie później niż w miesiąc po ogłoszeniu ustawy budżetowej. W trakcie rokowań strony muszą udzielać sobie wszelkich niezbędnych informacji, m.in. także o sytuacji ekonomicznej firm angażowanych w spełnienie programu.

Wniosek samorządu województwa powinien zawierać: 1) cele, na które ma być udzielone wsparcie, ze wskazaniem ich zgodności z kierunkami i priorytetami polityki rozwoju regionalnego państwa zawartymi w strategii i ich uszczegółowieniem zawartym w programie wsparcia, 2) wykaz zadań, na które ma być udzielone wsparcie, 3) źródła sfinansowania planowanych zadań i wysokość środków z każdego z tych źródeł, 4) oczekiwane efekty realizacji zadań i wskaźniki oceny tych efektów, 5) oczekiwania co do formy i wysokości wsparcia, 6) określenie podmiotów uprawnionych, 7) informację o przebiegu konsultacji z partnerami samorządowymi, społecznymi i gospodarczymi.

Do wniosku zarząd województwa załącza strategię rozwoju województwa i program wojewódzki. Jednostki samorządu terytorialnego funkcjonujące na terenie województwa, ubiegające się o umieszczenia określonego zadania w kontrakcie zobowiązane jest do złożenia stosownego wniosku do samorządu województwa. Nie mogą one negocjować wsparcia z budżetu państwa bezpośrednio z władzami rządowymi.

W trakcie negocjowania kontraktu wojewódzkiego strony określając wzajemne zobowiązania ustalają w szczególności: 1) okres obowiązywania kontraktu, 2) zadania objęte kontraktem, 3) tryb i harmonogram wykonania zadań, a także zasady nadzoru nad ich wykonywaniem, 4) określenie podmiotów uprawnionych, 5) łączne nakłady na wykonanie zadań objętych kontraktem oraz zakres, sposób i źródła sfinansowania tych zadań, 6) sposób i termin rozliczeń finansowych, 7) zakres i tryb sprawozdawczości, 8) zasady oceny i sposób kontroli wykonania zadań, w tym kontroli finansowej, 9) postępowanie w przypadku wykrycia nieprawidłowości w wykonaniu lub finansowaniu zadań, 10) zasady i tryb rozwiązywania sporów oraz zaspokajania roszczeń stron kontraktu, w tym roszczeń finansowych, 11) zasady wypowiadania i zmiany kontraktu z uwzględnieniem przepisów art. 21 i 22 ustawy o wspieraniu rozwoju regionalnego, 12) zasady i tryb zaspokajania roszczeń podmiotów uprawnionych w przypadku zmiany lub rozwiązania kontraktu, 13) tryb powoływania, skład i zadania wojewódzkiego komitetu monitorującego, oceniającego efektywność i jakość wprowadzania kontraktu.

Ustalenie w kontrakcie dofinansowania określonego zadania stanowi podstawę roszczeń bądź zobowiązań uprawnionych jednostek samorządu terytorialnego wobec Skarbu Państwa. Na etapie wdrażania kontraktów dofinansowanie dla jednostek samorządu terytorialnego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych za pośrednictwem wojewodów w terminach i na zasadach określonych w kontrakcie.

Kontrakt może być rozwiązany lub zmieniony. Jeśli nie stanie się to za zgodą obu stron, można go wypowiedzieć lub poddać specjalnej procedurze modyfikacji. W szczególnych sytuacjach, np. klęsk żywiołowych, zarząd województwa może występować do Rady Ministrów o zaniechanie wykonywania zdań, które w tej sytuacji byłyby bezcelowe.

Zasadniczo kontrakt powinien obejmować całość finansowania zadań o znaczeniu regionalnym pochodzącego z budżetu państwa. Istnieją jednak i pozostają pewne zadania z zakresu rozwoju regionalnego nie ujęte w kontrakcie, jednakże mogą być one finansowane z dotacji celowych z budżetu państwa wyłącznie, jak wyżej wspomniano, w przypadkach realizacji: 1) programów interwencyjnych tworzonych i realizowanych w przypadku klęsk żywiołowych, nagłych sytuacji kryzysowych, w szczególności na rynku pracy i w gospodarce, 2) programów pilotażowych testujących nowe rozwiązania i instrumenty rozwoju regionalnego, 3) programów doradczych i informacyjnych zwiększających zdolność przyjmowania budżetowego wsparcia finansowego programów wojewódzkich.

Finansowanie wsparcia rozwoju regionalnego ze środków ministrów sektorowych

Również zasady koordynacji działań ministrów sektorowych (i wydatkowania środków finansowych pozostających w ich dyspozycji) w kontekście celów i priorytetów polityki wspierania rozwoju regionalnego zostały bliżej opisane w ustawie o wspieraniu rozwoju regionalnego. Zgodnie z art. 7.1., do zadań ministrów sektorowych należy dostosowanie nadzorowanych przez nich spraw dotyczących wspierania rozwoju regionalnego do działań ministra d/s rozwoju regionalnego. Dostosowanie, o którym tu mowa polegać ma na:

1) wyodrębnieniu spośród planowanych przez poszczególnych ministrów sektorowych zadań, które:

1. mieszczą się w obrębie zadań związanych z rozwojem regionalnym;

2. są terytorialnie ukierunkowane,

2) określeniu priorytetów i celów danego ministra sektorowego właściwego, którym służyć ma wykonanie zadań, o których mowa w pkt 1.

O ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej, środki przeznaczone na te zadania są wyodrębnione w ustawie budżetowej i wydatkowane są na podstawie kontraktu wojewódzkiego. W projekcie rozporządzenia ustalającego rządowy program wsparcia dla wojewódzkich programów rozwoju minister d/s rozwoju regionalnego zamieszcza stosowne postanowienia określające wydatkowanie środków sektorowych przeznaczonych na kontrakty wojewódzkie tak, aby zapewnić realizację priorytetów i celów o których mowa wyżej i w zakresie przeznaczonych na to środków.

Kierunki i priorytety polityki regionalnej

a. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów

Ustalenie tego priorytetu NSRR ma prowadzić do wzmocnienia konkurencyjności województw, odpowiednio do ich endogenicznych potencjałów rozwojowych i perspektyw funkcjonowania egzogenicznych sektorów aktywności. Ten segment polityki rozwoju regionalnego dotyczyć będzie wszystkich województw.

Zadaniem polityki rozwoju regionalnego państwa jest z jednej strony koordynacja działań rozwojowych podejmowanych w ramach polityk horyzontalnych, z drugiej zapewnienie odpowiedniego współfinansowania komplementarnych projektów realizowanych przy współudziale samorządów i innych podmiotów publicznych i prywatnych.

W ramach tego priorytetu definiuje się trzy podstawowe komponenty, które tworzą podstawy konkurencyjności regionów Polski:

1. Rozwój infrastruktury o znaczeniu ponadlokalnym,

2. Rozwój funkcji metropolitalnych największych aglomeracji i miast,

3. Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego.

b. Restrukturyzacja bazy ekonomicznej regionów i tworzenie warunków jej dywersyfikacji

Wsparcie dla restrukturyzacji i dywersyfikacji bazy ekonomicznej regionów ma na celu zarówno zwiększanie produktywności i rentowności istniejących gałęzi gospodarki regionalnej, jak i promowanie nowych form działalności sprzyjających zmianie wizerunku ekonomicznego oraz wzbogaceniu oferty zatrudnienia w regionie. Elementem służącym restrukturyzacji i dywersyfikacji bazy ekonomicznej regionów powinny stać się również, zarówno ogólnokrajowe, jak regionalne, działania służące przyrostowi produkcji eksportowej. Głównym podmiotem interwencji państwa w ramach priorytetu będzie sektor produkcyjny - przedsiębiorstwa (w tym MSP) oraz jego otoczenie (infrastruktura biznesu). Celem wsparcia powinny stać się również niektóre sektory usług (rozwój turystyki i jej otoczenia).

W ramach tego priorytetu wyróżnia się trzy podstawowe kierunki działań:

1. Stymulowanie lokalizacji inwestycji oraz wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,

2. Wspieranie tworzenia i absorpcji innowacji, w tym transferu nowoczesnych technologii,

3. Rozwój turystyki, rekreacji i ochrona dziedzictwa kulturowego.

3. Rozwój turystyki, rekreacji i ochrona dziedzictwa kulturowego

W ramach komponentu realizowane będą działania mające na celu wsparcie MSP świadczących usługi turystyczne, rozbudowę i modernizację infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, promocję alternatywnych form turystyki oraz wykorzystywanie możliwości gospodarczych, społeczno-kulturowych oferowanych przez środowisko naturalne, stanowiska archeologiczne i obiekty historyczne.

Komponent będzie realizowany poprzez projekty rozwoju regionalnych produktów i pakietów produktów zidentyfikowanych marek turystycznych, konkurencyjnych także na rynku krajowym i międzynarodowym. Wsparcie uzyskają regionalnie zdefiniowane:

• projekty ukierunkowane na rozwój MSP sektora turystycznego:

• projekty podmiotów zamierzających rozpocząć działalność turystyczną;

• projekty przedsiębiorstw oferujących usługi turystyczne, ze szczególnym zwróceniem uwagi na podejmujących działalność w nowych miejscach i sektorach turystycznych, oferujących nowe produkty turystyczne;

• projekty z zakresu turystyki alternatywnej;

• projekty instytucji sektora publicznego:

• projekty z zakresu komunalnej infrastruktury turystycznej i rekreacji,

• projekty z zakresu zagospodarowania turystycznego obiektów historycznych i środowiskowych,

• projekty z zakresu promocji i informacji turystycznej.

4. Rozwój zasobów ludzkich oraz wzmocnienie instytucjonalne polityki regionalnej

Celem jest tutaj odpowiednie wzmocnienie zdolności kadry urzędniczej do programowania, monitorowania i kontroli finansowej programów rozwoju regionalnego, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym, co będzie miało decydujące znaczenie dla efektywności prowadzenia polityki w tym zakresie, w tym możliwości pozyskania środków Wspólnoty przeznaczonych na wsparcie rozwoju regionalnego.

Odrębnym zagadnieniem związanym z rynkiem pracy jest wspieranie aktywizacji zawodowej młodych i bezrobotnych na obszarach zagrożonych bezrobociem strukturalnym oraz trwale zagrożonych społeczną marginalizacją. Obok województw rolniczych Polski południowo-wschodniej taka sytuacja występuje na znacznym terenie województw pasa północnego.

Priorytet ten podzielony jest na dwa komponenty:

• rozwój zasobów ludzkich i edukacji

• wzmocnienie umiejętności programowania i udziału w polityce spójności kadr administracji publicznej

5. Wsparcie obszarów wymagających aktywizacji i zagrożonych marginalizacją

Celem priorytetu jest aktywizacja społeczna i gospodarcza obszarów zagrożonych marginalizacją oraz włączenie ich w procesy rozwojowe kraju i Europy.

W jego ramach wyróżnia się następujące kierunki działań:

1. Aktywizacja obszarów wiejskich,

2. Rewitalizacja bazy ekonomicznej miast ,

3. Rewitalizacja obszarów wielkomiejskich zagrożonych marginalizacją społeczno-gospodarczą.

Spodziewane rezultaty obejmują:

• wzrost poziomu przedsiębiorczości mierzony wzrostem liczby prywatnych MSP poza rolnictwem,

• ograniczenie zjawisk patologii społecznych na terenach wsi, w szczególności na obszarach popegeerowskich oraz restrukturyzowanych miast,

• podniesienie poziomu życia mieszkańców obszarów wiejskich i małych miast ,

• wzrost atrakcyjności miast i obszarów wiejskich w zakresie lokalizacji przedsiębiorstw,

• podniesienie poziomu mobilności przestrzennej ludności.

6. Rozwój międzynarodowej współpracy regionów

Międzynarodowa współpraca regionów jest jednym z motorów spójności społeczno-gospodarczej współczesnej Europy, a także ważnym czynnikiem budowania jej tożsamości kulturowej. Polska od początku przemian ustrojowych aktywnie zaangażowała się w procesy współpracy regionów europejskich, w tym współpracy w ramach euroregionów. Reforma organizacji terytorialnej kraju i ustanowienie na poziomie regionalnym organów odpowiadających za prowadzenie polityki rozwoju rozszerzyła istotnie możliwości intensyfikacji takiej współpracy.

W ramach tego priorytetu wyróżnia się następujące kierunki działań:

• Rozwój współpracy przygranicznej,

• Rozwój współpracy transnarodowej oraz współpracy województw z regionami różnych krajów europejskich.

Ocena wniosków i dołączonych do nich programów wojewódzkich, proponowanych do wsparcia w ramach polityki rozwoju regionalnego państwa oraz zawartych w nich zadań i proponowanych instrumentów realizacji, odbywać się będzie na podstawie następujących kryteriów:

• kompleksowego zapewnienia realizacji celów polityki rozwoju regionalnego państwa

• zapewnienia celów polityki spójności społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej,

• wpływu na sytuację społeczno-gospodarczą w regionie,

• stopnia akceptacji społecznej dla przedstawianych propozycji,

• stopnia przygotowania proponowanych zadań do wdrożenia,

• pozytywnych doświadczeń we wdrażaniu proponowanych metod i instrumentów realizacji programów rozwoju regionalnego,

• pozytywnej oceny zasobów kadrowych i instytucjonalnych niezbędnych do ich stosowania tak w regionie, jak i na poziomie centralnym,

• realnego zapewnienia przez beneficjanta możliwości współfinansowania w horyzoncie realizacyjnym programu,

• zgodności proponowanych działań z zasadami konkurencji i przepisów o pomocy publicznej w Unii Europejskiej i prawie polskim.

Podział środków na poszczególne priorytety realizowane w ramach wojewódzkich programów operacyjnych rozwoju regionalnego będzie wynikał z realizowanej strategii rozwoju danego województwa. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę skalę problemów strukturalnych oraz preferowane kierunki wsparcia polityki regionalnej państwa, przyjęto indykatywny podział środków na poszczególne priorytety Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego.

W okresie po-akcesyjnym w warunkach znacznego zwiększenia się ilości środków dostępnych na realizację polityki rozwoju regionalnego państwa zmieni się procentowy udział wydatków na poszczególne priorytety NSRR. Ulegnie wyraźnemu zwiększeniu udział środków przeznaczonych na priorytet pierwszy „Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów”. Wydatnemu zmniejszeniu ulegnie natomiast udział programów współpracy przygranicznej w ogólnej wartości środków przeznaczonych na realizację polityki rozwoju regionalnego państwa.

Zwiększenie pomocy zagranicznej oznaczać będzie konieczność przeznaczenia z budżetu państwa rocznie wyłącznie na współfinansowanie środków UE przeznaczonych na politykę rozwoju regionalnego państwa od 400 do 1300 mln zł, podobnie z budżetu jednostek samorządów terytorialnych.

Indykatywna wysokość środków do roku 2002 przeznaczonych na rozwój regionalny w podziale na poszczególne lata i województwa zostanie określona w programie wsparcia, natomiast ze względu na charakter roczny programowania Phare w okresie przedakcesyjnym wielkości szczegółowe będą ustalane corocznie.

Szacuje się, że po akcesji pomoc unijna dla Polski wzrośnie 4-8-krotnie i w latach 2003-2006 wyniesie 18,9 mld EURO, tj. 4,7 mld EURO średniorocznie. Zgodnie z obowiązującym państwa członkowskie UE pułapem, potencjalne transfery nie będą mogły jednak przekroczyć 4% PKB Polski rocznie (ok. 8 mld EURO).

Tabela . Prognozowane środki na działania strukturalne dla Polski po akcesji w mln EURO (środki na płatności)

	2003	2004	2005	2006	2003-2006
Prognozowane przez Ministerstwo Finansów środki na działania strukturalne dla Polski	2 964	4 097	5239	6585	18 885

CELE ROZWOJU PRZESTRZENNEGO POLSKI PÓŁNOCNEJ:

globalna modernizacja systemu zwalczania bezrobocia strukturalnego;

prowadzenie polityki społecznej opartej na zasadach subsydiarności i społecznej gospodar­ki rynkowej;

zapewnienie bezpieczeństwa ży­cia zbiorowego;

wzmocnienie w hierarchii europejskiej miejsca powiązań infrastrukturalnych dla przebiegających przez Polskę na kierunku północ - południe korytarzy transportowych (TEM, TER, autostrada A3) z Trójmiasta i Szczecina;

zapewnienie odpowiedniej roli polskim portom morskim w strategii rozwoju szlaków komu­nikacyjnych Obszaru Bałtyckiego;

wzmocnienie współpracy i znaczenia projektów transgranicznych jako narzędzi stymulowania rozwoju terenów przygranicznych (np. ak­ty­wizacja obszarów przygranicznych, a także takich inicjatyw jak: sieć portów jachtowych w południowej i zachodniej części Bałtyku);

ukazanie na szerszym międzynarodowym fo­rum potencjału turystycznego i wysokiej jakości środowiska naturalnego obszarów Po­morza (promocja projektu Zielone Płuca Polski i Europy);

modernizacja i rozwój aglomeracji portowo-miejskich, szczególnie w zakresie infrastruktury technicznej;

transformacja terenów ekologicznie zagrożonych uwzględniającą zasady rozwoju zrównoważonego, proekologiczna strategia go­spodarowania zasobami wodnymi i leśnymi;

przebudowa struktury rolnej i modernizacja wsi;

reorientacja strategii rozwoju turystyki jako elementu wielofunkcyjnego rozwoju wsi i rolnictwa;

PRIORYTETY POLSKI PÓŁNOCNEJ - ELEMENTY HIPOTEZY

rozwiązywanie problemów bezrobocia struktu­ralnego;

prowadzenie polityki społecznej opartej na zasa­dach subsydiarności i społecznej gospodarki rynkowej;

przebudowa zasad i polityki bezpieczeństwa życia zbiorowego;

odbudowa roli gospodarki morskiej, oraz powiązanie portów morskich z zapleczem;

modernizacja i rozwój aglomeracji portowo-miejskich szczególnie w zakresie infrastruktury technicznej;

wykorzystanie walorów przyrodniczych Polski północnej - zachodnia część (płat) "Zielonych Płuc Polski" jako element globalnej koncepcji "Zielonych Płuc Europy";

transformacja rozwoju terenów ekologicznie zagrożonych z uwzględnieniem zasad rozwoju zrównoważonego;

proekologiczna strategia gospodarowania zaso­bami wodnymi i leśnymi;

przebudowa struktury rolnej i modernizacja wsi;

reorientacja strategii rozwoju turys­tyki jako elementu wielofunkcyjnego rozwoju wsi i rolnictwa

WSPÓŁPRACA TRANSGRANICZNA WOJEWÓDZTW

1. Brak równorzędnych partnerów i nieporównywalne struktury administracyjne pod względem wielkości, potencjału społecznego, gospodarczego a przede wszystkim zakresu kompetencyjnego w zakresie współpracy transgranicznej.

2. Brak jednoznacznego określenia kompetencji władz lokalnych (samorządowych) w nawiązywaniu współpracy transgranicznej..

3. Odmienność tempa transformacji systemowej - inna jest sytuacja na zachodniej granicy, a inna na wschodniej i północnej .

4. Silnie zróżnicowany poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i zagospodarowania przestrzennego obszarów przygranicznych

5. Słabo rozwinięta infrastruktura transgraniczna a zwłaszcza mała ilość przejść granicznych i ich standard. Na granicy zachodniej znajduje się około 25% przejść, ale jest 56% ruchu osobowego i aż 66% samochodów.

6. Słaba dostępność komunikacyjną przejść granicznych.

7. Drastyczne podniesienie kosztów tzw. “zielonej karty”.

8. Negatywne stereotypy (Niemca, Ukraińca, Polaka), słabą znajomość języka sąsiadów,

SZANSE WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ

1. Korzystne położenie geograficzne.

2. Zasoby i warunki naturalne.

3. Stosunkowo dobre zainwestowanie w bazę turystyczno - wypoczynkową.

4. Dobre linie kolejowe i drogowe.

5. Korzystne warunki naturalne, społeczne, ekonomiczne, polityczne i co najważniejsze dobra wola społeczeństw przygranicznych.

6. Istnienie licznych traktatów i umów w sprawie obszarów przygranicznych.

7. Istnienie licznych instytucji promujących różne formy współpracy.

8. Możliwość korzystania ze środków pomocowych, w tym PHARE-CBC

9. Szybsza modernizacja struktury gospodarczej i przestrzennej

10. Większy napływ kapitału i nowych technologii na obszary przygraniczne

11. Wspólna Odra.

12. Przezwyciężenie uprzedzeń

Źródło: Rzeczpospolita 2002

Ścieżki finansowania polityki regionalnej w Polsce

Ustawa budżetowa zawiera limit wydatków na sfinansowanie zadań objętych programem wsparcia uchwalonym w roku poprzedzającym rok budżetowy, a w razie obejmowania przez program okresu dłuższego niż rok, ustawa budżetowa określa również limity wydatków w roku budżetowym oraz w kolejnych latach budżetowych.

Lista tych zadań został zamieszczona w art. 5 ust. 3 ustawy o wspieraniu rozwoju regionalnego i obejmuje: 1) rozwój przedsiębiorczości, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorców, innowacje gospodarcze, transfer technologii, 2) restrukturyzację wybranych dziedzin usług publicznych oraz gospodarki lokalnej i regionalnej opierającą się na zasadach zrównoważonego rozwoju, 3) tworzenie nowych, stałych miejsc pracy, 4) inwestycje w zakresie infrastruktury technicznej i transportowej poprawiające warunki realizowania inwestycji gospodarczych, 5) przedsięwzięcia z zakresu edukacji, w tym edukacji dorosłych, 6) przedsięwzięcia z zakresu kultury regionalnej i lokalnej będących składnikami kultury narodowej oraz ochrony i rozwoju dziedzictwa kulturowego, 7) inwestycje poprawiające stan środowiska, 8) rozwój instytucji działających na rzecz pobudzania aktywności i wspomagania działań samorządowych wspólnot regionalnych i lokalnych, 9) studia i badania niezbędne do prowadzenia polityki rozwoju regionalnego, 10) inne zadania związane ze wspieraniem rozwoju regionalnego.

Środki na płatności opisują wielkość faktycznych wydatków z budżetu unijnego w danym roku.

Środki Ministrów sektorowych i funduszy celowych

Środki Ministra ds. Rozwoju Regionalnego

Fundusz PHARE

Budżet państwa

Kontrakty wojewódzkie

Cele i priorytety strategii wojewódzkich

Fundusz SAPARD

Fundusz ISPA

PHARE - Program Spójności Społeczno-Gospodarczej

Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego

Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich

PHARE - program współpracy przygranicznej (CBC)

PHARE - program rozwoju instytucjonalnego (IB)

Województwa

Wojewódzkie programy operacyjne rozwoju regionalnego**

Wojewódzkie programy operacyjne Phare*

Unia Europejska

Rząd RP

© Adam Mikołajczyk, Witold Toczyski, Gdańsk 2001

SZ

C

ZEBEL

CENTRA

LNY

SZ

C

ZEBEL

CENTRA

LNY

Polska 2000 - 2025

Długofalowa Strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju

Długofalowa strategia rozwoju regionalnego Polski

Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju

Polityka społeczno-gospodarcza

NARODOWA STRATEGIA ROZWOJU REGIONALNEGO

PROGRAM WSPARCIA

Program Przedakcesyjny ISPA

Program Phare Spójność Społeczno - Gospodarcza

Program Przedakcesyjny SAPARD

PROGRAM WOJEWÓDZKI

SZ

CZ EBEL

REGIONA

L

NY

Projekt A

Projekt B

Projekt C

Plan zagospodarowania przestrzenneg0 województwa

Projekt D

Projekt F

Projekt X

ProjektEX

Projekt G

Projekt Y

Projekt I

Projekt Z

Projekt K

STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA

© Adam Mikołajczyk, Witold Toczyski, Gdańsk 2001

---