CZEŚĆ II.        WYBÓR WYPOSAŻENIA I MASZYN

 

A.      Zasady ogólne

Jest powszechnie wiadomo, że w przeważającej liczbie przypadków u podłoża nieszczęśliwych wypadków znajduje się wyposażenie, a wypadki mogą następować w wyniku:

•            upadku,

•            przewrócenia,

•            kontaktu z poruszająca się/niezabezpieczoną maszyną.

Znaczącym powodem występowania wypadków przy pracy z maszynami lub podczas kierowania pojazdami jest stan odurzenia (albo alkoholowego, albo po zażyciu określonych lekarstw lub narkotyków). Przyjmując prostą rygorystyczną zasadę postępowania w tej sprawie, możesz polepszyć znacząco swoje bezpieczeństwo. Ale zrobiwszy to, to co możesz więcej zrobić, aby żyć długo i szczęśliwie? Przez rozważny wybór sprzętu i maszyn, które kupujesz i dopasowanie kryteriów wydajności do potrzeb twojego gospodarstwa rolnego wejdziesz na dalekosiężną drogę umożliwiającą zapewnienie tobie bezpieczeństwa. Istnieją użyteczne wskazówki ułatwiające realizację tego zamierzenia, które zostaną dalej przedstawione.

Kiedy już nabędziesz twoją maszynę lub wyposażenie, musisz szkolić siebie i każdego, kto będzie ją obsługiwał, jak używać ją  bezpiecznie. Powinieneś uświadomić sobie i innym:

• Co może powodować wystąpienie szkody (błędu)?

• Jak uniknąć tej szkody?

• I co zrobić jeżeli pomimo tego nadal występuje szkoda?

Na następnych stronach omówimy te zagadnienia w odniesieniu do najbardziej rozpowszechnionych na fermach maszyn i elementów wyposażenia.

B.      Eksploatacja ciągnika

Ciągniki są główną przyczyną śmiertelnych wypadków na fermach. Na przestrzeni lat, wielu rolników i innych ludzi mieszkających lub przyjeżdżających na wieś, zostało zabitych albo poważnie rannych, przy upadkach z ciągnika podczas jazdy, przy kolizji z ciągnikiem, albo zostało zmiażdżonych podczas jego wywrotki.

Rozeznaj zagrożenia

Regularnie sprawdzaj zagrożenia odniesione do ciągnika, dołączonych do niego narzędzi i warunków polowych. Obszary zagrożeń mogą dotyczyć części ciągnika, wyszkolenia kierowcy, innych ludzi,  zasad pracy, niebezpiecznego ubioru, warunków klimatycznych, stosowanych chemikaliów, nierówności terenu oraz wszystkich innych potencjalnych przypadków zranień i niebezpiecznych wypadków. Prowadź notatki, aby dysponować wszystkimi rozpoznanymi zagrożeniami.

Oszacuj niebezpieczeństwo

Skoro możliwe zagrożenie zostało określone, określ prawdopodobieństwo zranienia albo wystąpienia wypadku. Na przykład, zagrożenie dzieci bawiących się w pobliżu ciągnika będzie zmieniało się, w zależności od tego co traktorzysta wykonuje, jak daleko znajdują się one od ciągnika i czy wie on, gdzie dzieci się znajdują. Rozważ sposób postępowania, aby zminimalizować zagrożenie.

Wprowadź zmiany

Poniżej przedstawiono szereg wskazówek których realizacja zwiększy bezpieczeństwo traktorzysty i osób postronnych:

• Czytaj i stosuj się do procedur bezpieczeństwa zawartych w fabrycznej instrukcji obsługi.

• Wyposaż ciągnik w zatwierdzonego typu  kabinę lub ramę bezpieczeństwa  zabezpieczającą przed skutkami wywrotki (ang. roll-over protective structure ROPS)

• Wyposaż ciągnik z ramą bezpieczeństwa w pasy bezpieczeństwa i używaj ich.

• Jeżeli występuje ryzyka upadku obiektów, zastosuj osłonę zabezpieczającą (ang. fall-on protective structure FOPS).

• Aby zmniejszyć zagrożenie bólem kręgosłupa stosuj siedzisko (fotel) traktorzysty z podparciami bocznymi i podparciem tylnim.

• Używaj ochronników słuchu i pamiętaj, że nie wszystkie kabiny traktorów są dźwiękoszczelne.

• Utrzymuj dzieci z dala od ciągników i innych maszyn.

• Wyjmuj kluczyki ze stacyjki ciągnika, kiedy go nie używasz.

• Miej aktualny plan przeglądów i napraw ciągnika.

• Przestrzegaj zasad bezpiecznego utrzymania ciągnika,

• Zapewnij, żeby traktorzysta był właściwie przeszkolony do wykonywania każdego rodzaju pracy

• Ureguluj położenie siedziska w taki sposób aby dostęp do elementów sterowniczych ciągnika był wygodny i bezpieczny

• Utrzymuj wszystkie osłony zabezpieczające na swoich miejscach, także osłonę startera silnika (ang. the power take-off - PTO).

• Uruchamiaj silnik siedząc tylko na miejscu kierowcy.

• Nigdy nie przewoź pasażerów.

Kiedy obsługujesz ciągnik

• Prowadź dostatecznie wolno, aby w porę zareagować na niespodziewane zdarzenia.

• Zmniejszaj prędkość przed skrętem albo zamierzonym hamowaniem.

• Uważaj na rowy, kloce drewna, kamienie, doły i nasypy.

• Na strome zbocza, gdy nie masz dołączonego wyposażenia, dla większego bezpieczeństwa wjeżdżaj tyłem.

• Używaj zawsze sprzęgła delikatnie, zwłaszcza gdy jedziesz pod górę lub holujesz.

• Pracując na stokach i pochyłym terenie stosuj tak szeroki rozstaw kół, jak to tylko możliwe.

• Nigdy nie wskakuj ani wyskakuj podczas ruchu ciągnika.

• Upewnij się przed opuszczeniem ciągnika, że hamulec postojowy działa skutecznie.

• Rób regularnie krótkie przerwy, gdy pracujesz przez wiele godzin.

Gdy ciągniesz za sobą narzędzia

• Dobierz wyposażenie zgodnie z instrukcją fabryczną.

• Zawsze dołączaj narzędzia do zaczepu trójpunktowego i lub miejsc  przewidzianych przez producenta.

• Nigdy nie zmieniaj, modyfikuj lub zwiększaj wysokości trójpunktowego układu zawieszenia, chyba, że nowy został dostarczony przez producenta.

• Regularnie sprawdzaj stan zawleczek zabezpieczających elementy ruchome podnośnika, aby upewnić się czy nie są one uszkodzone.

• Sprawdź przed rozpoczęciem pracy, czy wszystkie zabezpieczenia maszyn ciągnionych są na swoim miejscu.

• Nigdy nie reguluj lub pracuj na maszynie pozostającej w ruchu

• Nigdy nie łącz ciągnika z inną maszyną, dopóki dostęp do przycisku startera silnika nie jest chroniony osłoną .

• Gdy parkujesz, pozostaw trójpunktowy układ zawieszenia w najniższym położeniu.

Aby uniknąć przemęczenia

• Dopasuj położenie siedzenia ciągnika, aby było zapewnione wygodne oparcie plecom.

• Gdy kupujesz ciągnik, upewnij się że siedzisko jest komfortowe i bezpieczne. Sprawdź wysokość siedziska, jego głębokość, kąt i wysokość podparcia pleców, zakres przesuwania do przodu i do tyłu oraz nachylenie siedziska, rodzaj firmowego pokrycia, możliwość częściowego obrotu (jeżeli będziesz spędzać dużo czasu patrząc do tyłu) oraz zawieszenie tłumiące drgania.

• Wychodź z ciągnika na zewnątrz mniej więcej co godzinę i przez 5 lub 10 minut wykonuj coś aktywnie.

• Wysiadaj schodząc po stopniach, a nie zeskakując, korzystaj z każdego zamontowanego stopnia i poręczy.

 

C.       Użytkowanie wózków motocyklowych (traktorków)

Nazwa „wózki motocyklowe” odnosi się do wózków używanych do prac w gospodarstwie,  niezależnie od tego czy jeżdżą na dwóch, trzech czy czterech kołach.  Trójkołowce i czterokołowce są często nazywane pojazdami terenowymi (ang. all terrain vehicles' - ATVs).

Rozeznaj zagrożenia

Większość uszkodzeń ciała będących skutkiem wypadków z wózkami motocyklowymi wynika z braku treningu i doświadczenia, szybkości, nierównego albo nieznanego terenu, przeszkód na drodze, pagórków, przewożenia pasażera lub wadliwie rozlokowanego ładunku, nieodpowiedniej odzieży ochronnej i niebezpiecznej jazdy. Znacząco bardziej zagrożeni są młodzi ludzie pomiędzy 10 a 24 rokiem życia.

Oszacuj niebezpieczeństwo

Uszkodzenia ciała będące skutkiem wypadków z wózkami motocyklowymi dotyczą przede wszystkim nóg, a następnie ramion i głowy. Trójkołowce i czterokołowce przewracają się często na kierowcę przypiętego pasami lub rolują po drodze. Oceń prawdopodobieństwo wystąpienia ciężkich kontuzji. Opracuj zasady bezpiecznego użycia wózka, dopasowane do wielkości zagrożenia.

Wprowadź zmiany

Następujące sugestie mogą być pomocne zmniejszeniu zagrożenia:

• Nigdy nie jeźdź wózkiem bez kasku.

• Długie rękawy i spodnie, solidne buty i rękawiczki będą chronić twoje ciało, gdy wypadniesz z pojazdu.

• Okulary ochronne lub szybka w kasku ochroni przed poważnym zranieniem twoich oczu przez owady, kamienie lub gałęzie.

Utrzymanie

• Sprawdź wózek przed jego użyciem.

• Zwróć uwagę na wskazówki zawarte w instrukcji obsługi.

• Sprawdzaj regularnie hamulce i ogumienie.

• Stosuj oryginalne części zamienne lub równoważne oryginalnym do twojego typu wózka

Urządzenia dodatkowe

• Zachowaj szczególną uwagę, gdy obciążasz wózek urządzeniami dodatkowymi jak np. zbiornikiem opryskiwacza. Zmieni się wtedy położenie środka ciężkości, a w rezultacie stateczność pojazdu.

• Upewnij się, czy urządzenia dodatkowe są przeznaczone do współpracy z twoim wózkiem

Jazda terenowa

• Uważaj na potencjalne zagrożenia podczas jazdy. Kamienie, wyboje, urządzenia melioracyjne oraz cała przyroda mają możliwość przyczynić się do wypadku i powinieneś zachować ostrożność

• Zachowaj szczególną uwagę na terenie nieznanym lub nierównym.

• Zawsze tam gdzie to możliwe, korzystaj z dróg które znasz.

• Bądź szczególnie ostrożny, gdy zawracasz, zbliżasz się do wyniosłości terenu lub pokonujesz przeszkodę. Jeżeli nie jesteś pewny swoich możliwości pokonania przeszkody, znajdź inną drogę lub zawróć.

Powierzchnie utwardzone i drogi publiczne

•            Nie jeźdź wózkami terenowymi po powierzchniach utwardzonych i drogach publicznych. Nie są one przeznaczone do jazdy na drogach o gładkich nawierzchniach i mogą na nich być trudne do opanowania.

•            Nigdy nie jeźdź wózkami terenowymi na drogach publicznych. Możesz mieć trudności w uniknięciu kolizji z innymi użytkownikami dróg.

Pasażerowie i dzieci

•            Wózki terenowe nie zostały zaprojektowane do przewozu pasażerów. Jazda na nich wymaga balansowania ciałem kierowcy. Pasażer na wózku ogranicza możliwości kierowcy w tym zakresie.

•            Nigdy nie pozwalaj dzieciom kierować wózkiem bez odpowiedniego uprzedniego treningu oraz odpowiedniego nadzoru.

•            Dzieci nie zawsze maja odpowiednią wagę, długość kończyn, umiejętności i rozum aby bezpiecznie panować nad pojazdem.

Popisy i jazda z nadmierną prędkością

•            Nigdy nie próbuj skakać wózkiem, zawracać w miejscu lub popisywać się innymi sztuczkami.

•            Prowadź z prędkością odpowiednią do ukształtowania terenu, twoich umiejętności i warunków widoczności.

Leki, alkohol i zmęczenie

•            Nigdy nie prowadź po spożyciu alkoholu i  niektórych leków (czytaj ulotkę dołączoną do leku informujące cię o tym, czy ma on wpływ na twoją sprawność jako kierowcy). Alkohol, a także niektóre leki mają wpływ na twoje zrównoważenie, spostrzeganie, osąd i koncentrację.

•            Zmęczenie może również ograniczać twoją zdolność do bezpiecznego panowania nad pojazdem. Prowadzenie wózka terenowego jest bardziej wyczerpujące fizycznie niż prowadzenie samochodu.

•            Zapewnij sobie wygodny i stosowny ubiór - niewygodne ubranie spowoduje, że szybciej ulegniesz zmęczeniu.

Znaj instrukcję obsługi

•            Bądź obeznany z właściwościami twojego pojazdu

•            Przeczytaj ze zrozumieniem instrukcje obsługi, w tym szczególne informacje dotyczące bezpieczeństwa.

•            Znaj znaczenie naklejek ostrzegawczych umieszczonych przez producenta na pojeździe.

Odpowiedzialność właściciela

•            Jako właściciel wózka terenowego musisz w pełni zdawać sobie sprawę z zagrożeń, z jakimi związana jest jego eksploatacja i posiadać wiedzę dotyczącą zapewnienia środków ostrożności. Musisz zapewnić, że każdy kto prowadzi twój wózek posiada potrzebne umiejętności i rozumie jak kierować nim  bezpiecznie i odpowiedzialnie.

•            Jeżeli jesteś pracodawcą, masz obowiązek wynikający z uregulowań prawnych zapewnić, aby stan techniczny wózka był właściwy, aby był on użytkowany zgodnie z przeznaczeniem podanym przez producenta, a pracownicy byli właściwie przeszkoleni i używali wyposażenia ochronnego. 

D.      Przeglądy i naprawy ciągników

Podczas przeglądów i napraw ciągników rolniczych ludzie giną lub ulegają poważnym kontuzjom. Główne zagrożenia występują wówczas, gdy nie są stosowane właściwe procedury bezpieczeństwa podczas zdejmowaniu kół z ciągnika na podnośniku. Zagrożenie zwiększa się, gdy czynność ta jest wykonywana w polu lub na nieutwardzonym podłożu. Regularnie wykonywane przeglądy ciągnika oraz maszyn współpracujących mogą zapobiegać występowaniu niebezpiecznych sytuacji na polu.

Rozeznaj zagrożenia

Planując przegląd ciągnika sprawdź, czy wyposażenie służące do podnoszenia ciągnika, zdejmowania kół i innych zadań jest sprawne. Osoba wykonująca te czynności powinna być doświadczona i postępować zgodnie z ustalona procedurą bezpiecznego wykonywania tych czynności. Podnoszenie i przenoszenie ciężarów może powodować nadwyrężenia. Dzieci powinny być utrzymywane z dala od  warsztatów. Specyfika napraw ciągników niesie za sobą ryzyko charakterystycznych zranień i kontuzji.

Oszacuj zagrożenia

Im ryzyko zranień lub niebezpiecznych sytuacji jest większe, tym pilniejsza jest potrzeba wprowadzenia zmian je zmniejszających lub eliminujących.

Wprowadź zmiany

Poniżej przedstawiono kilka wskazówek umożliwiających podniesienie bezpieczeństwa wykonywania czynności obsługowych:

•            Dokonuj rutynowych przeglądów hamulców, sprzęgła, i napędu zgodnie z zaleceniami instrukcji obsługi.

•            Zadbaj, aby układ kierowniczy i wydechowy oraz hamulce były zawsze sprawne

•            Wyłącz silnik przed tankowaniem, naprawami lub smarowaniem, jeżeli to możliwe, tankuj przy zimnym silniku.

•            Nigdy nie zdejmuj lub wymieniaj pasków klinowych, gdy koło pasowe jest napędzane.
  

•            Utrzymuj stopnie i platformy robocze w stanie niezabrudzonym smarami lub olejem, aby uniknąć poślizgnięcia się i upadku.

Gdy podnosisz ciągnik

•            Podnoś ciągnik na płaskim podłożu, najlepiej na posadzce betonowej

•            Unikaj pracy bez asysty. Poproś kogoś z doświadczeniem o pomoc.

•            Postępuj zgodnie z zasadami zawartymi w fabrycznej instrukcji obsługi lub zapewnij sobie profesjonalną pomoc.

•            Używaj podnośników o odpowiednim standardzie technicznym

• Jeżeli używasz stojaków do podparcia podnoszonego ciągnika, powinny one spełniać odpowiednie wymagania i mieć odpowiednią nośność.

Klocki i kliny

•            Przy podnoszeniu ciągnika na miękkim podłożu używaj klocków wykonanych z twardego drzewa.

•            Podłóż klocki pod wszystkie koła, które przy podnoszeniu ciągnika pozostaną na gruncie, z przodu i z tyłu każdego koła. Nie używaj kamieni - skutek ich działania jest niepewny.

•            Zaklinuj wszystkie koła pojazdu przegubowego w celu uniemożliwienia skręcania się ich podczas podnoszenia

•            Przed podniesieniem maszyny zaciągnij hamulec, wrzuć bieg i wyłącz zapłon.

•            Podczas podnoszenia nie wchodź pod ciągnik.
  

Gdy wymieniasz koła

•            Poluzuj śruby mocujące koło przed podniesieniem ciągnika, aby uniknąć jego osunięcia, gdy zostanie on podniesiony

•            Wypuść powietrze przed zdjęciem opony z felgi

•            Użyj właściwych narzędzi i zastosuj bezpieczną metodę rozdzielenia obręczy w celu uniknięcia poważnych obrażeń ciała.

•            Nigdy nie podnoś jednocześnie więcej niż jedno koło, gdy ciągnik znajduje się na polu.

•            Jeżeli oba tylnie koła muszą zostać zdemontowane, wykonaj tą czynność na płaskim, poziomym podłożu betonowym, w warsztacie.

•            Gdy demontujesz koła tylnie, unieruchom koła przednie przez kliny umieszczone pomiędzy osią a nadwoziem.

E.       Osłony części maszyn
w ruchu

Wytwórcy maszyn i urządzeń są obecnie zobowiązani przez odpowiednie przepisy do zabezpieczenia niebezpiecznych części maszyn tak, aby użytkownik lub osoby postronne nie były narażone na zranienia lub kontuzje.

Z drugiej strony, niektóre stare maszyny w gospodarstwie mogą nie być wyposażone w konieczne zabezpieczenia. Wirujące części maszyn takie jak bębny i koła pasowe mogą mieć wielorakie zastosowanie. Oryginalne zabezpieczenia fabryczne mogą zostać zdemontowane podczas przeglądu maszyny i nie założone ponownie.

Zdarza się, że użytkownik maszyny podczas jej pracy może zechcieć sięgnąć do miejsc położonych ponad, pod, wokół lub w maszynie. W takim razie wszystkie poruszające się części lub stanowiące inne zagrożenie muszą być właściwie chronione przed możliwością kontaktu z ciałem człowieka.

Rozeznaj zagrożenia

Niektóre z zagrożeń związanych z maszynami, skutkujące możliwością wystąpienia uszkodzeń ciała to:

•            obracający się wałek odbioru mocy (WOM) i inne wały;

•            przekładnie zębate (wraz z przekładniami ciernymi), liny stalowe, koła łańcuchowe, sprzęgła, krzywki lub łopatki wentylatora;

•            miejsce „ wyjścia” paska napędowego, liny lub łańcucha. Wszystkie paski napędowe są niebezpieczne, zwłaszcza jeżeli ich połączenie nie jest „gładkie”;

•            każde koło pasowe lub zamachowe wokół którego nie ma graniczenia dostępu;

•            miejsca w których mogą występować złamania lub oderwania materiału, np. przenośniki ślimakowe, przenośniki rolkowe, przenośniki taśmowe;

•            koła lub układ gąsienicowy, osłonięty występami, szczeblami itp., w pobliżu miejsca przebywania pracownika (platforma, siedzenie, podnóżek);

•            obracające się noże, ostrza, zęby albo podobne części maszyn polowych;

•            każde elementy maszyn które tną, mielą, rozcierają, rozdrabniają itp. produkty wytworzone w gospodarstwie rolnym;

•            gorące części każdej maszyny i urządzenia, których powierzchniowa temperatura przekracza 120⁰C podczas normalnej pracy.

Oszacuj zagrożenia

Kiedy rodzaj zagrożenia zostanie rozpoznany - oceń prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznych skutków wypadku pracownika i osób postronnych oraz prawdopodobieństwo poważnego uszkodzenia ciała lub wystąpienia poważnej szkody. Więcej informacji uzyskasz zaglądając do^* "Plant in the Workplace: A Guide to Managing Risks from Plant in the Workplace for Employers and Employees" (National Occupational Health and Safety Commission).

Wprowadź zmiany

Zapewnij stosowanie osłon:

• wykonanych w taki sposób, aby chronić dostęp do niebezpiecznego miejsca ale umożliwić wykonywanie pracy i potrzebnych czynności związanych z utrzymaniem i konserwacją maszyny,

• chroniących zawsze przed niebezpiecznymi częściami maszyn, chyba, że są one umiejscowione tak, że są zawsze poza miejscem dostępu użytkowników i osób postronnych,

• tak zamocowanych, aby prawdopodobieństwo ich trwałego usunięcia przez użytkowników i serwisantów było małe,

• wystarczająco odpornych mechanicznie i trwałych,

• chroniących użytkowników i osoby postronne przed oparzeniami od gorących części maszyny,

• umożliwiających wentylowanie urządzenia, tam gdzie to konieczne aby uniknąć jego przegrzania,

• niemożliwych do usunięcia przed zatrzymaniem maszyny i oznakowaniem/ zabezpieczeniem wyłącznika (umożliwiającego uruchomienie maszyny bez osłony), oraz zneutralizowaniem wszystkich innych istotnych mediów mogących stwarzać zagrożenie np. ciśnienia w instalacji hydraulicznej.

Dzieci i maszyny

Dzieci oraz osoby odwiedzające gospodarstwo rolne są często zagrożone wypadkami spowodowanymi przez maszyny. Możesz zmniejszyć to zagrożenie ucząc dzieci ostrożności i powodując, aby przekazywały  informację o potrzebie zachowania bezpieczeństwa swoim rówieśnikom.

• Maszyny rolnicze nie są miejscem zabaw dla dzieci.  Dopilnuj, aby maszyny były wyposażone w osłony bezpieczeństwa, zwłaszcza  gdy dzieci mogą znaleźć się w pobliżu.

• Pamiętaj, że dziecko może wsadzić palec lub rękę w osłonę i penetrować obszary niebezpieczne, ponieważ wymiary osłon są dostosowane do wymiarów osób dorosłych i tylko wobec nich osłony pełnią funkcje ochronne.

Procedura bezpieczeństwa.

Wprowadź procedurę bezpieczeństwa zabezpieczającą ciebie przed zagrożeniami od maszyn.

• Przy przeglądach/naprawach maszyn wprowadź listy kontrolne czynności, która będą zawierały również punkty dotyczące sprawdzania, czy wszystkie osłony bezpieczeństwa są na swoim miejscu i są właściwie zamocowane.

• Stosuj odpowiednie wyłączniki bezpieczeństwa i wywieszki przeznaczone do zamocowania na nich, w celu zapobieżenia przypadkowemu włączeniu urządzeń podczas przeglądu.

• Wprowadź zmiany do trybu pracy z maszyną w celu ograniczenia zagrożenia wywołanego ruchem jej części.

• Pozbądź się maszyn i wyeliminuj procesy, które nie mogą być wykonywane bezpiecznie.

• Zastąp maszyny niebezpieczne bezpieczniejszymi.

• Stosuj przemyślane i dopasowane osłony do urządzeń przez ciebie wykonanych.

F.      Bezpieczeństwo w warsztacie

Być może rolnictwo, bardziej niż jakiekolwiek inne zajęcie, wymaga posiadania szeregu rożnych umiejętności. Rolnicy i pracownicy najemni pracujący w gospodarstwach rolnych podejmują się zadań, które w przemyśle byłyby wykonywane przez ludzi o różnych zawodach.

Naprawy i czynności obsługowe przy maszynach oraz związana z nimi praca warsztatowa są często związane z wypadkami w gospodarstwie rolnym.

Zidentyfikuj potencjalne zagrożenia i wprowadź procedury bezpiecznego postępowania przy wykonywaniu wszelkiego rodzaju prac, w szczególności prowadź szkolenia i nadzór dla młodych i niedoświadczonych pracowników.

Rozpoznaj zagrożenia

Rozpoznaj potencjalne zagrożenia wynikające z układu budynków, instalacji elektrycznej, narzędzi elektrycznych i wyposażenia, stosowanych drabin i kozłów, aparatów spawalniczych i procedur spawania, sposobu bezpiecznego przechowywania niebezpiecznych materiałów i wyposażenia, dostępności dla dzieci oraz zagrożenia wynikające ze sposobu podnoszenia i przenoszenia ciężkich i nieporęcznych przedmiotów.

Oszacuj zagrożenie

Określ każde potencjalne zagrożenie i prawdopodobieństwo wystąpienia uszkodzenia ciała lub innej szkody. Podejmij w pierwszej kolejności działania w celu wyeliminowania największego zagrożenia. Oszacuj zagrożenia przy przyjęciu różnych środków bezpieczeństwa.

Wprowadź zmiany

• Zapewnij odpowiednią ilość miejsca do każdego zajęcia.

• Wprowadź i używaj osobiste wyposażenie ochronne w sytuacjach, gdy jest ono potrzebne.

• Sprawdź czy masz wystarczającą wentylację i oświetlenie.
  

• Nie zastawiaj przejść i wyjść.

• Utrzymuj sprzęt przeciwpożarowy i apteczkę pierwszej pomocy z aktualnym terminem ważności

• Zapewnij właściwą instalację oraz serwisowanie urządzeń dostarczających sprzężone powietrze, parę, prąd, paliwo i inne media.

Narzędzia i wyposażenie

• Zapoznaj się z instrukcją obsługi nowych elektronarzędzi i wyposażenia przed ich użyciem.

• Postępuj zgodnie z wskazówkami bezpieczeństwa zawartymi w instrukcji obsługi.

• Upewnij się, czy elektronarzędzi i wyposażenie mają odpowiednie zabezpieczenia.

• Używaj szlifierki kątowej tylko do szlifowania a nie do cięcia. Na rynku są dostępne bezpieczne narzędzia do cięcia.

• Upewnij się, czy wszystkie zabezpieczenia i osłony podczas używania narzędzia są na swoim miejscu.

• Używaj imadła i zacisków, jeżeli występuje konieczność utrzymania w miejscu obrabianego materiału.

• Przechowuj narzędzia w bezpiecznym miejscu tak, aby zapobiec ich uszkodzeniu lub użyciu bez pozwolenia.

Drabiny i kozły

• Przed wejściem a drabinę, postaw ją na podłożu w odległości ¼ długości drabiny od ściany albo górnego punktu podparcia.

• Przed pracą na drabinie - zabezpiecz ją  przed możliwością ześlizgnięcia się

• Nigdy nie stawiaj drabiny przed drzwiami dopóki ich nie zakluczysz lub w inny sposób nie zabezpieczysz przed niespodziewanym otwarciem.

• Unikaj stawiania drabiny na belkach, skrzynkach lub klockach.

Elektryczność

• Zastąp skrzynkę ze starymi bezpiecznikami  skrzynką zawierającą nowoczesny wyłącznik różnicowo-prądowy.

• Lub używaj przenośnego układu z wyłącznikiem różnicowo-prądowym tych miejscach gdzie podłączasz elektronarzędzia.

• Pamiętaj, że gdy ktoś ulegnie porażeniu prądem elektrycznym, prąd musi być odłączony przed dotykaniem osoby porażonej i udzielaniem jej pomocy.

• Sprawdzaj regularnie stan kabli elektrycznych w celu stwierdzenia czy zewnętrzna izolacja nie jest naruszona i przewody elektryczne nie wystają na zewnątrz izolacji.

• Pozbądź się starych, zniszczonych lub uszkodzonych kabli elektrycznych.

Spawanie

• W celu ochrony oczu noś ochronne okulary z osłonami bocznymi jak również używaj osłony spawalniczej.

• Zabezpiecz skórę przed gorącymi odpryskami, używaj odzieży płóciennej, odpornej na zapalenie lub wełnianej.

• Kiedy spawasz, nie noś sandałów lub „otwartego” obuwia. Buty powinny mieć podeszwę z gumy, która chroni przed poślizgiem i stanowi izolację elektryczną.

• Stosuj się do wskazówek dotyczących bezpieczeństwa przy spawaniu.

• Przeczytaj  odpowiedni rozdział w tej książce, dotyczący spawania.

G.      Bezpieczne korzystanie z prądu elektrycznego

Najlepszym zabezpieczeniem przed porażeniem prądem w gospodarstwach rolnych jest zainstalowanie wyłącznika różnicowo-prądowego. Stały wyłącznik różnicowo-prądowy może być zamontowany w skrzynce bezpiecznikowej w twoim domu, szopie lub warsztacie, lub możesz używać przenośnego wyłącznika różnicowo-prądowego przy pracy z elektronarzędziami.

Rozpoznaj zagrożenia

Oceń stan instalacji elektrycznej, przewody, izolację, wyłączniki, gniazdka, wtyczki, uziemienie i zabezpieczenie. Szukaj zwarć albo iskrzenia. Unikaj używania sprzętu elektrycznego w wilgoci. Nie naprawiaj instalacji elektrycznej sam, wezwij elektryka.

Oszacuj zagrożenia

Jeżeli występuje zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym powinieneś mieć procedurę postępowania która zapewni, że niebezpieczne urządzenie zostanie wycofane z użytku i schowane w bezpiecznym miejscu dopóki nie zostanie naprawione lub usunięte z gospodarstwa.

Wprowadź zmiany

Przedstawione poniżej wskazówki mogą być pomocne w zmniejszeniu lub wyeliminowaniu zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym.

• Zapewnij, aby wszystkie elektronarzędzia trzymane w rękach były podłączone do sieci elektroenergetycznej zabezpieczonej wyłącznikiem różnicowo-prądowym.

• Zawsze zatrudniaj elektryka do napraw i modernizacji instalacji.

• Zapewnij dobry stan instalacji , przewodów, gniazd i wtyczek.

• Nie przeciążaj twojej instalacji elektrycznej.

• Nie usuwaj pokryw lub drzwiczek skrzynek elektrycznych

• W miejscach narażonych na wiatr i deszcz zawsze używaj gniazdek i wyposażenia odpornego na warunki atmosferyczne.

• Unikaj używania na zewnątrz budynku wyposażenia elektrycznego przy deszczowej pogodzie.

• Wszystkie lampy narażone na stłuczenia powinny być zabezpieczone przez osłony druciane.

• Stara instalacja elektryczna w izolacji gumowej jest obecnie niebezpieczna i powinna zostać zastąpiona nową.

Przewody uziemiające

• Przewód uziemiający stanowi niezbędny element zabezpieczenia. Służy on do odprowadzania do ziemi prądu rażenia i powoduje, że ewentualne przebicie w instalacji omija potencjalną ofiarę. 

• Przewód uziemiający jest zwykle nieizolowanym przewodem miedzianym lub przewodem w izolacji o barwie żółtozielonej, połączonym z ziemią poprzez specjalnie umieszczony w ziemi pręt lub  instalację wodną wykonaną z rur stalowych. Przewód ten nigdy nie powinien być usuwany lub rozłączany.

Zewnętrzne przewody elektryczne

•            Zaplanuj rozkład dróg w gospodarstwie w taki sposób, aby nie krzyżowały się one z napowietrznymi przewodami elektrycznymi.

•            Zawsze sprawdzaj przed rozpoczęciem pracy, czy przewody napowietrznych linii energetycznych są na „swoim miejscu”.

•            Zawsze sprawdź na planie położenie kabli podziemnych przed rozpoczęciem robót ziemnych.

•            Nigdy pod liniami energetycznymi nie parkuj maszyn lub układaj (magazynuj) rur.

•            Nigdy nie ponoś pionowo rur, przed spojrzeniem w górę. Podnoś rury w położeniu poziomym.

•            Pamiętaj, ze ocena wysokości położenia napowietrznych przewodów linii energetycznej jest zwodnicza. Znaj normalną i maksymalną wysokość twojej maszyny.

•            Jeżeli masz wątpliwości, skontaktuj się z zakładem energetycznym w celu ich wyjaśnienia.

•            Kontroluj ciągle swoje położenie, jeżeli pracujesz w pobliżu linii energetycznych.

•            Gdy widzisz uszkodzenie linii energetycznej , zerwane przewody, nie podchodź w pobliże i zawiadom policje, która zabezpieczy teren i powiadomi odpowiednie służby energetyczne.

•            Jeżeli prowadzisz opryski lub nawożenie z wykorzystaniem samolotu, poinformuj pilota o rozkładzie wszystkich linii napowietrznych na twoim i przylegającym terenie.

Bezpieczniki i wyłączniki różnicowo-prądowe

•            Jeżeli bezpieczniki przepalą się lub „wyskoczą” - przed ich wymianą lub ponownym załączeniem wyłącz i sprawdź używane urządzenia elektryczne.  Jeżeli bezpieczniki ponownie wyłączą prąd - wezwij elektryka.

•            Kiedy wymieniasz bezpiecznik, zwróć uwagę na jego „amperaż”, który powinien być odpowiedni do twojej instalacji elektrycznej

•            Jeżeli zadziała wyłącznik różnicowo-prądowy, sprawdź czy nie ma widocznego zwarcia. Jeżeli wyłącznik nadal odłącza zasilanie elektryczne - wezwij elektryka.

•            Pamiętaj, że wyłącznik różnicowo-prądowy zapobiega śmiertelnemu porażeniu prądem elektrycznym, ale nie chroni cię od „kopnięcia” prądem.  Weź to pod uwagę jeżeli pracujesz na wysokości lub obsługujesz niebezpieczne urządzenie.

Elektronarzędzia

•            Jeżeli kupujesz elektronarzędzia, pamiętaj że narzędzia posiadające podwójną izolację elektryczną  są bezpieczniejsze w użyciu(II klasa ochronności urządzeń elektrycznych).

•            Nie używaj narzędzi z uszkodzoną obudową. Uszkodzony przewód zasilający lub wtyczka powinny zostać wymienione.

•            Kontroluj stan elektronarzędzi pod względem ich uszkodzeń zewnętrznych i prowizorycznych napraw. Dotyczy to również przewodu zasilającego i wtyczki.

•            Nie nastawiaj i reguluj narzędzia włączonego do prądu. Przed podjęciem tych czynności przestaw wyłącznik w pozycje „OFF” i wyjmij wtyczkę z gniazdka.

•            Wszystkie elektronarzędzia zamontowane na stałe w warsztacie, takie jak piły mechaniczne lub szlifierki, powinny być skutecznie uziemione, chyba , że są wykonane w podwójnej izolacji.

•            Nie używaj prowizorycznego oświetlenia. Lampy, którymi oświetlasz pole pracy powinny mieć osłonę wokół klosza i rączki z materiału elektroizolacyjnego.

Sprzęt spawalniczy

•            Wyłącz zasilanie przed włożeniem elektrody spawalniczej w uchwyt.

•            Sprawdź, czy przewody spawalnicze są poprawnie dołączone do zacisków w aparacie spawalniczym.

•            Upewnij się, czy zasilacz i żywotne części aparatu są właściwie osłonięte i zabezpieczone.

•            Sprawdź, czy obudowa aparatu spawalniczego jest skutecznie uziemiona.

•            Nie używaj przewodów spawalniczych jeżeli są one odcinkami pozbawione izolacji. Wymień je.

•            Nigdy nie chwytaj gołymi rękoma metalowych części uchwytu na elektrodę lub elektrody przy włączonym aparacie spawalniczym. Nigdy nie opieraj elektrody o swoje ciało.

•            Utrzymuj aparat spawalniczy i jego otoczenie w czystości.

Czy :

•            Masz pewność, że wszystkie urządzenia i elektronarzędzia są przyłączone do prądu poprzez wyłączniki bezpieczeństwa albo wyłącznik różnicowoprądowy?

•            Masz pewność, że zmiany i lub naprawy urządzeń elektrycznych wykonywane są przez fachowca - elektryka?

•            Sprawdzasz regularnie stan przewodów zasilających i wtyczek?

H. Bezpieczeństwo przy spawaniu i innych pokrewnych pracach naprawczych

Zagrożenia występujące przy spawaniu, cięciu i szlifowaniu nie powinny być niedoceniane. Każdy, kto wykonuje te czynności powinien być należycie przygotowany do bezpiecznego korzystania z odpowiednich urządzeń i mieć rozpoznanie dotyczące istniejących zagrożeń.

Rozpoznaj zagrożenia

Zagrożenia związane z pracami spawalniczymi są następujące:

• Łuk elektryczny. Temperatura łuku osiąga 600⁰C. Intensywne promieniowanie ultrafioletowe i podczerwone może być szkodliwe zarówno dla spawającego jak i osób znajdujących się w pobliżu. Uszkodzenia nieosłoniętej skóry mogą być podobne do oparzenia słonecznego, a niezabezpieczone oczy mogą stać się skrajnie czerwone i bolesne, a w skrajnych przypadkach może nastąpić trwałe uszkodzenie wzroku.

• Gazy spawalnicze. Ulatnianie się tlenu może wzbogacić powietrze tak znacznie, że byle iskra, papieros lub zwarcie elektryczne może być niebezpieczne.

• Gryzące opary. Powinno się unikać spawania w zamkniętej i nie wentylowanej przestrzeni, ponieważ wdychanie powietrza zanieczyszczonego wytwarzanymi oparami może prowadzić do śmierci. Gdy nie jest możliwe zapewnienie skutecznej wentylacji, może być potrzebne używanie maski gazowej zasilanej czystym powietrzem.

• Opary a eksplozja. Unikaj spawania, cięcia lub podgrzewania pustych beczek. Ludzie ulegali śmiertelnym wypadkom, gdy śladowe resztki paliwa w beczkach wyparowywały i wybuchały. Zawsze sprawdzaj co znajduje się w pojemniku, i jeżeli to konieczne, wyczyść go przed pocięciem, spawaniem lub podgrzewaniem. Podczas spawania są wytwarzane także toksyczne gazy na skutek przemian chemicznych. Unikaj spawania metalu pokrytego jakąś warstwą ochronną np. galwaniczną.

• Ciepło. Gorąca powierzchnia metalu, opiłki i iskry mogą spowodować dotkliwe oparzenie nieosłoniętej skóry.

• Porażenie prądem elektrycznym. Występuje duże zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym. Wszystkie zagrożenia prądem powinny zostać rozpoznane. Sprawdź informacje zawarte w instrukcji fabrycznej.

Oszacuj zagrożenia

Przeanalizuj  możliwość wystąpienia wypadku w każdym z wyżej wymienionych obszarów zagrożeń. Odnieś się do informacji o wypadkach, zasad bezpiecznej pracy, wiedzy i doświadczenia pracowników wykonujących niebezpieczne prace. Jeżeli rozpoznasz ryzyko wystąpienia wypadku, podejmij kroki aby je zmniejszyć lub wyeliminować.

Wprowadź zmiany

Poniżej przedstawiono kilka zaleceń dotyczących bezpieczniejszego prowadzenia prac spawalniczych. Odpowiedni strój ochronny powinien składać się z:

• osłony spawalniczej lub hełmu z szybką z filtrem ochronnym,

• czapki lub beretu filcowego,

• rękawic ognioodpornych i fartucha ze skóry,

• skórzanych butów ze sprzączkami,

• ochrony ręki - długich rękawów, najlepiej skórzanych,

• ognioodpornego kombinezonu.

Aby nie dopuścić do utraty funkcji zabezpieczającej, cały ubiór ochronny powinien być przechowywany w odpowiedni sposób, w stanie gotowości do pracy.

Aparat spawalniczy

• Nigdy nie próbuj podłączyć lub zmienić podłączenia kabli spawalniczych przed wyłączeniem aparatu przy pomocy głównego wyłącznika.

• Zawsze instaluj aparat spawalniczy jak najbliżej punktu zasilania.

• Używaj tylko przewodów spawalniczych, które posiadają izolację na pełnej ich długości, zapewnij  dobry kontakt elektryczny ich połączenia z aparatem.

• Pracuj na podkładce elektroizolacyjnej wszędzie tam, gdzie jest to możliwe.

• Noś obuwie na podeszwie gumowej.

• Zawsze używaj suchych rękawiczek, gdy manipulujesz wyposażeniem pod napięciem, np. kiedy zakładasz elektrodę do uchwytu,

• Zawsze korzystaj z usług wykwalifikowanego elektryka do jakichkolwiek napraw sprzętu elektrycznego.

• Nie zamykaj obwodu spawalniczego przez rury gazowe lub wodociągowe- unikniesz wybuchu lub porażenia kogoś prądem elektrycznym.

Spawanie gazowe

Podstawowym zagrożeniem w spawaniu gazowym jest ulatnianie się gazów. Podczas gdy wyciek gazu używanego w gospodarstwie domowym jest łatwy do zauważenia ze względu na jego zapach, tlen używany do spawania gazowego jest bezwonny, a przez to jego ulatnianie może być niezauważone. Ulatniający się tlen wzbogaca jego zawartość w powietrzu atmosferycznym i otwarty ogień, papieros lub iskra elektryczna grożą niebezpieczeństwem. Równocześnie w obecności czystego tlenu oleje i tłuszcze mogą zapalić się samoczynnie.

• Nie dopuść w żadnych okolicznościach do zanieczyszczenia żadnej części aparatu acetyleno-tlenowego olejem lub smarem.

• Nie smaruj złączy, manometrów ani żadnych innych części składowych.

• Zlecaj regularnie wykonywanie przeglądów  zaworów  kompetentnym fachowcom.

• Regulatory mogą zawieść w dwóch sytuacjach - przy kontrolowanym wypływie gazu, lub powrotnym przepływem innego gazu do przewodu gazowego. Regularne przeglądy pozwalają uniknąć wadliwego działania regulatorów.

• Niesprawność działania zaworów można rozpoznać poprzez odczyt ciśnienia na manometrze, jeżeli wskazówka manometru wskazuje ciśnienie wyższe niż faktycznie ustawione do spawania lub cięcia. Jeżeli taka sytuacja występuje, należy przerwać pracę, zakręcić zawory butli gazowych i oddać aparat gazowy do naprawy.

• Zadbaj, aby nie rzucać i nie uszkodzić  palnika z zaworami i manometrami.

• Nadmierne ciśnienie lub obecność innego gazu w regulatorze może spowodować ogień i eksplozję o różnym natężeniu, powodującą zniszczenie wyposażenia i obrażenia spawacza.

• Używaj węży do gazów zalecanych przez producenta, o odpowiednim kolorze i typie. Pamiętaj, ze miedź nie może być nigdy stosowana w instalacji acetylenowej, jako materiał niestabilny, który może samorzutnie detonować.

• Aparaty tlenowo-acetylenowe lub na tlen z gazem propan-butan nie powinny być pozostawiane w pobliżu gorących elementów. Wycieki gazu można zlokalizować używając wody i mydła.

• Właściwa konserwacja sprzętu jest  niezbędna dla zapobieżenia wypadkom.

• Nie zapalaj palnika przy pomocy zapalniczki do papierosów lub zapałek, stosuj przeznaczoną specjalnie do tego celu zapalniczkę piezoelektryczną lub „krzemieniową”.

• Nie pal tytoniu podczas spawania lub w pobliżu miejsca w którym spawa ktoś inny. Nie trzymaj zapalniczki do papierosów w kieszeni, gdy spawasz - może ona wybuchnąć. Prosta prewencja może uchronić od groźnych następstw.

• Miej w pogotowiu gaśnicę, gdy spawasz, tniesz, podgrzewasz lub szlifujesz.

• Zapoznaj się z danymi katalogowymi elektrod i topików i zwróć uwagę na zagrożenia związane z ich używaniem.

---