REWOLUCJA WE FRANCJI

Rewolucja arystokratyczna

Walka stanów generalnych z monarchią absolutną Ludwika XVI.

Pod koniec XVI wieku zaczynają się hasła reform dworu królewskiego i państwa. Pojawia się cały szereg ministrów próbujących tego dokonać

• Turgot - zmniejszenie wydatków dworu i opodatkowanie szlachty i kleru

• Necker - jak wyżej; naraził się szlachcie gdyż opublikował wydatki dworu, odwołany w 1781 roku

• La Fayette - propozycja zwołania Stanów Generalnych, jednak zwołane odmówiły rejestracji nowych podatków królewskich i zostały rozwiązane, król stwierdził, że Necker był mniej szkodliwy i powołał go ponownie, ograniczając jednocześnie Stany Generalne

Rewolucja arystokratyczna wykazała jasno królowi, że bez poparcia szlachty i Stanów, oraz bez pieniędzy ma związane ręce. Burżuazja zaczyna więc walczyć nie tylko z nim, celem staje się również feudalizm.

Necker wymusił na królu zwołanie Stanów generalnych na 1 V 1789 roku.

• liczył na pieniądze

5 V 1789 roku odbyło się oficjalne otwarcie Stanów Generalnych. Do wspólnych obrad zaproszono wszystkie stany. Szlachta się jednak temu sprzeciwiła, wobec czego stan trzeci uznał się za Zgromadzenie Narodowe, przejmując dla siebie kompetencje podatkowe. Król w takiej sytuacji zamknął salę obrad - Zgromadzenie Narodowe zaczęło zbierać się gdzie popadanie przyznając sobie jednocześnie prawo do zmiany dotychczasowego ustroju państwa. Do stanu trzeciego przyłączyło się duchowieństwo. Król zaś stwierdził, że ma inne problemy na głowie i machnął na tę kwestię ręką. Poniewczasie zorientował się, że był to błąd, gdyż Zgromadzenie Narodowe zaczęło się umacniać - próbował naprawić sytuację za pomocą siły. To doprowadziło do tego, że również szlachta poparła Zgromadzenie Narodowe.

9 VII 1789 roku Zgromadzenie Narodowe obwołało się Zgromadzeniem Konstytucyjnym - Konstytuantą, której zadaniem stało się opracowanie zasad nowego ustroju.

Rewolucja Ludowa

26 VI 1789 roku król zaczął gromadzić wojsko pod Wersalem. Jednocześnie zdymisjonował Neckera. W Paryżu zaczęły się rozruchy ludności, pod przewodnictwem burżuazji, która obawiała się, że król siłą zlikwiduje Zgromadzenie Narodowe.

• 12-13 VII w Paryżu zaczyna się powstanie

• lud się zbroi - zdobycie Koszar Inwalidów i Bastylii

• władzę w Paryżu przejmuje Konstytuanta

Król poddał się władzy ludu - mianował z powrotem Neckera i wrócił do Paryża.

Nie zahamowało to dalszego rozwoju wypadków. Rewolucja weszła w fazy municypalną i chłopską.

• władza królewska w miastach przestała istnieć - zaprzestano płacenia podatków, burzono cytadele, usuwano urzędników królewskich, tworzono oddziały gwardii narodowej

• miasta stały się praktycznie niezależne

• wieś francuska również przezywała burzę - odmawiano świadczeń i płacenia dziesięcin, atakowano dwory i zamki szlacheckie

• w takiej sytuacji pojawił się projekt likwidacji praw feudalnych szlachty

5 VIII 1789 roku podjęto decyzje antyfeudalne:

• zniesiono niewolę chłopów

• zniesiono przywileje podatkowe szlachty

• przy okazji uderzono w duchowieństwo znosząc dziesięcinę kościelną

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

26 VIII 1789 roku uchwalono Deklarację Praw Człowieka i Obywatela

• wolność, równość, braterstwo i własność

• suwerenność ludu

• tolerancja religijna

• wolność słowa i prasy

• powszechny udział wszystkich w ustalaniu praw i podatków

• odpowiedzialność urzędników

• prawo własności prywatnej

Konstytucja zlikwidować miała ostatecznie ustrój stanowy - zastępując go konstytucyjnym

Nie zahamowało to wewnętrznych tarć. W Zgromadzeniu nastąpiły podziały.

• Prawica

• arystokracja i wyższy kler wystąpiły przeciwko konstytucji

• monarchiści - Anglicy - dążyli do monarchii konstytucyjnej

• patrioci - konstytucjonaliści - prawa ludu, zniesienie niewolnictwa, skasowanie tytułów szlacheckich, przeciwni jednak byli prawu wyborczemu dla wszystkich

• Lewica - równe prawa wyborcze, rola króla tylko do czynności reprezentacyjnych

Oprócz tradycyjnego podziału pojawiły się również nowe formy grup politycznych - tzw. kluby, wzorowane na lożach wolnomularskich

• 1790 - Stowarzyszenie Przyjaciół Praw Człowieka i Obywatela - Klub Kordelierów

• Danton i Marat

• Od potocznej nazwy franciszkanów, w których klasztorze się zbierali

• 1792 - Klub Bretoński - Stowarzyszenie Jakobinów Przyjaciół Wolności i Równości

• od klasztoru dominikanów - pod wezwaniem Św. Jakuba

• Robespierre

• 1792 - Stowarzyszenie Roku 1789 - Żyrondyści

• Teleyrand i La Fayette

• Departament Gironde

Konstytucja 1791

Prace nad konstytucją zbiegły się z uderzeniem w duchowieństwo.

Państwo w wyniku wewnętrznych starć i chaosu stanęło na skraju bankructwa, wobec czego postanowiono sięgnąć po dobra duchowieństwa.

• 2 XI 1789 roku Zgromadzenie Narodowe uznało, że dobra kościelne mają zostać oddane do dyspozycji państwa, na pokrycie długu państwowego

• sprawa sekularyzacji pociągnęła również za sobą problem zakonów, które zostały zniesione w roku 1790

• 12 VII 1790 roku - wydano ustawę cywilną o duchowieństwie

• zmniejszono liczbę biskupstw

• ustalono nowe zasady wyboru urzędników kościelnych, którym odtąd wypłacano pensje jako urzędnikom państwowym

• zlikwidowano annaty

Księży zmuszono do przysięgi na wierność ustawie, tym którzy tego nie zrobili ograniczono swobodę kultu.

14 IX 1791 roku, po nieudanym zamachu stanu, w czasie król próbował obalić Konstytuantę, zmuszono Ludwika XVI do zaakceptowania konstytucji.

1. Podział kraju na 83 departamenty, te zaś dzielono na dystrykty, kantony i gminy

2. Na czele każdego departamentu stała rada, której podlegały - policja, gwardia i wojsko danego okręgu

3. Władzę prawodawczą przejmowało Zgromadzenie Prawodawcze - Legislatywa - 745 deputowanych wybieranych na 2 lata

4. Władzę wykonawczą sprawować miał król przez ministrów.

5. Konstytucja dzieliła ludzi pod względem stanu majątkowego

1. Bierni - bez prawa wyborczego, gdyż nie posiadali własności - 20 mln.

2. Czynni - ci, którzy ukończyli 25 lat; płacili podatki; nie byli w zależności służebnej; wybierali elektorów - 4,3 mln.

3. Elektorzy - właściciele i użytkownicy ziemi; wybierali biskupów, proboszczów, sędziów, deputowanych, członków administracji - 50 tys.

4. Wybieralni - stan najbogatszy o odpowiednim statusie majątkowym

6. Konstytucja odrzucała zniesienie niewolnictwa murzynów

Legislatywa

• prawica - Feuillanci - popierający konstytucję 1791 roku

• lewica - Jakobini, Kordelierzy i Żyrondyści - za mało reform

• centrum - monarchiści

Wyjście z kryzysu we Francji wszyscy widzieli w wojnie z cesarzem Austrii Leopoldem II. Dzięki niej

• Feuillanci - wzmocnienie władzy królewskiej i rządu

• Żyrondyści - chcieli obalić króla i przejąć władzę

• Dwór królewski - chciał przegrać, by cesarz wprowadził dawny porządek

Pretekstem do wojny stała się sprawa emigrantów francuskich, którzy w Koblencji, pod przewodnictwem brata króla Karola założyli rząd francuski na emigracji. Zaczęli również przygotowywać tam armię, która miała uderzyć na Francję w celu przywrócenia monarchii.

25 III 1792 roku wystosowano do Austrii ultimatum, żądając przerwania zbrojeń i zahamowania kontaktów z Prusami. Celowo wybrano ten moment - Leopold II umierał, zastąpił go Franciszek II, który nie będąc jeszcze cesarzem nie mógł odpowiedzieć - był tylko królem Czech i Węgier. W takiej sytuacji przy braku odpowiedzi Francja wypowiedziała wojnę Austrii.

• 30 IV 1792 roku - Francuzi uciekli z pola walki na sam widok Austriaków

• 6 VII 1792 roku po stronie Austrii do wojny włączyły się Prusy

• Francja znalazła się w odwrocie

• 11 VII 1792 roku Legislatywa wydaje uchwałę Ojczyzna w Niebezpieczeństwie - ogłoszenie stanu wojennego i wezwanie do broni wszystkich obywateli

• Zanosiło się na powstanie ale 25 VII przyszła do Paryża odezwa wojsk inwazyjnych

• Oswobodzić króla i królową

• Paryż ma się ukorzyć

• Legislatywa pod topór

• Gdyby coś stało się królowi, Paryż zostanie spacyfikowany

Na wieść o tym w Paryżu wybuchła druga rewolucja - sankiuloci /bez krótkich spodni/

• 3 VIII uchwała o detronizacji króla

• 9 VIII władzę przejmuje Danton

• 10 VIII wybrano nowe Zgromadzenie Narodowe

10 VIII 1792 roku to data drugiej rewolucji, która obaliła króla, wprowadziła republikę demokratyczną, oraz wyniosła Dantona prawie na dyktatora.

Dzięki rządom terroru udało się im opanować sytuację we Francji i po kontrofensywie wyprzeć Prusaków z terytorium Francji.

Tymczasem zebrane 20 IX 1792 roku nowe Zgromadzenie Narodowe już na początku się podzieliło. Poszło o wnioski co należy zrobić z królem.

• Jakobini - lewica tzw. górale - Danton, Marat, Robespierre - chcieli jego śmierci

• Żyrondyści - prawica - tylko detronizacji

21 IX 1792 roku złożono wniosek o zniesieniu monarchii we Francji, zakończony śmiercią Ludwika XVI. Tego też dnia wprowadzono nowy kalendarz republikański, który nie utrzymał się jednak długo - każdy miesiąc 30 dni - niedziela co 10 dni.

Śmierć Ludwika wywołała szerokie oburzenie w całej Europie. Przeciwko Francji wspomagając Austrię i Prusy wystąpiła Anglia - bojąc się rosnącej potęgi Francji

• Hiszpania - Karol IV, jej król był kuzynem Ludwika XVI

• Królestwo Neapolitańskie

• Portugalia

Do IV 1793 roku koalicja zajęła prawie całą Francję.

5 IV 1793 roku utworzono w Paryżu komitet Ocalenia Publicznego z Dantonem na czele.

2 VI 1973 roku pod naciskiem tłumu konwent podejmuje decyzję o aresztowaniach Żyrondystów - rozpoczęła się dyktatura Jakobinów.

• 24 VI 1793 roku Konwent uchwala konstytucję - która nie weszła jednak w życie z powodu skomplikowanej sytuacji w kraju

• Jakobini nie mogli dość do porozumienia. U władzy wciąż były bowiem dwa ugrupowania - Dantoniści i Robespierryści - do rozstrzygnięcia doszło 5 IV 1794 roku. - aresztowano i ścięto Dantona.

• Nowym dyktatorem rewolucji stał się Robespierre, który rozpoczął okres Wielkiego Terroru. Francja już jednak tego nie wytrzymała. Wszyscy zwrócili się przeciwko dyktatorowi -tzw. przewrót termidoriański 27 VII 1794 roku ( 8 thermidora - miesiąc upałów ), który skończył na gilotynie 29 VII 1794 roku. Wraz z jego śmiercią skończyła się dyktatura jakobinów.

Tymczasem na wojnie Francuzi zaczęli wygrywać. Z pewnością pomogła im kwestia powstania kościuszkowskiego w Polsce. Dzięki temu 5 IV 1795 roku w Bazylei zawarto pokój pomiędzy Prusami i Francją, zaś w VII 1795 roku pokój z Hiszpanią.

Po obaleniu dyktatury Jakobinów rozpoczęły się we Francji rządy termidorianów.

22 VIII 1795 roku uchwalili oni nową konstytucję

1. Władza ustawodawcza - parlament dwuizbowy

1. Rada 500 - projekty ustaw

2. Rada Starszych - 250 członków - moc prawna

2. Prawa wyborcze - każdy obywatel po 21 roku życia płacący podatki

3. Władza wykonawcza - 5 dyrektorów wybieranych przez Radę Starszych na 5 lat

4. tolerancja religijna

5. swoboda handlu i przemysłu

6. nienaruszalność własności prywatnej

Dyrektoriat szybko stał się niepopularny. Próby zamachu stanu dokonane przez Jakobinów (Sprzysiężenie Równych - Franciszka Baboufa) i monarchistów nie powiodły się stłumione przez Dyrektoriat za pomocą Napoleona Bonaparte ( 1769-1821) we IX 1795 roku. Po tym incydencie rozpoczął się okres II Dyrektoriatu.

Zakończenie wojny z Prusami i Hiszpanią nie oznaczało końca z Austrią i Królestwem Neapolu. Wojna wciąż trwała na dwóch frontach reńskim i włoskim. Ten drugi przez obie strony został zlekceważony, jako mniej istotny. Tam też został skierowany Bonaparte. Szybko zakończył konflikt z Wiktorem Amadeuszem III i zmusił go do podpisania w 1796 roku pokoju. Bitwy pod Lodi i Mantuą. Pod Lodi w 1796 roku Napoleon sam dowodził atakiem i od tego momentu zaczęła się również tworzyć jego legenda. Następnie Napoleon zdobył Mediolan, gdzie proklamował Republikę Lombardzką, zajął Państwo Kościelne w 1796 roku (pokój w Tolentino 20 II 1797 roku, zakładający zapłatę wysokiej kontrybucji) i wyszedł na tyły armii austriackiej.

9 I 1797 roku Napoleon zawarł układ z rządem Republiki Lombardzkiej o utworzeniu Legionów Polskich

• w 1799 roku zostaje utworzona Legia Naddunajska pod dowództwem Karola Kniaziewicza

• po pokoju w Luneville w 1801 roku część legionistów opuszcza Napoleona przestając wierzyć w jego obietnice

• pozostałych wysłano na San Domingo w celu likwidacji powstania murzyńskiego, które wybuchło tam przeciwko władzy Francuzów

W roku 1797 kontynuując swoje podboje we Włoszech, Napoleon sprowokował powstanie antyfrancuskie w Wenecji, którą następnie zajął w maju 1797 roku. Stał się tym samym panem Włoch. Wszystko to miało dwa skutki:

1. Austria zaczęła dążyć do pokoju - kartą przetargową miała być Wenecja

2. Wywołało to kontrolowany sprzeciw Dyrektoriatu, gdyż decyzje Napoleona były samowolne - niemniej jednak wygrywał

Ostatecznym efektem działalności Napoleona był pokój w Campo Formio - 17 X 1797 roku

• cesarz zrzekł się na rzecz Francji Lombardii, Belgii i posiadłości Rzeszy na zachód od Renu, w zamian odzyskując Wenecję

• z Włoch utworzono Rzeczypospolitą Cisalpińską

Nie zakończyło to natomiast problemu włoskiego. Jego ostatnim epizodem stało się zajęcie Rzymu, gdzie w roku 1798 proklamowano republikę i zniesiono władzę papieską.

• samego papieża Piusa VI wywieziono do Francji

Pokonano wszystkich wrogów oprócz Anglii.

Pojawił się więc projekt, by przenieść wojnę na terytorium Afryki

• daleko od Francji

• blisko do angielskich kolonii - Indii

• można się pozbyć Napoleona, który stał się za bardzo popularny

Wyprawa ruszyła 19 V 1798 roku

• zajęto Maltę

• w 24 VII 1798 roku wkroczyli do Kairu, po rozbiciu armii Mameluków - władcy Egiptu, potomkowie gwardii faraonów - w bitwie pod piramidami.

• 40 wieków spogląda na was

• 1 VIII 1798 roku doszło do bitwy pod Abukirem i zniszczenia floty francuskiej

• Napoleon musiał jednak wrócić do Francji, gdyż zawiązała się przeciw niej nowa koalicja - Anglia, Rosja, Prusy i Neapol.

Napoleon po powrocie przeprowadza zamach stanu. 9 XI 1799 roku ( 18 brumaira - miesiąc mgieł - VIII roku republiki) Dyrektoriat zostaje obalony, a jego miejsce zajmuje Rada Konsularna - jest to również data zakończenia Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

• na czele Rady Konsularnej staje Napoleon Bonaparte, poza nim są tam również Roger Ducos i Emmanuel Sieyes

• oczekiwano od niego, że w jakiś cudowny sposób zakończy wojnę i zlikwiduje chaos we Francji.

• 24 XII 1799 roku - Napoleon ogłosił nową konstytucję, na mocy której władzę wykonawczą i ustawodawczą sprawować miał pierwszy konsul - w konstytucji zabrakło zapisu o prawach obywatelskich

Losy dalszej wojny stały pod znakiem zwycięstw Napoleona

• car Paweł I wycofał się z wojny i wystąpił przeciwko Anglii

• Napoleon wygrał w bitwach roku 1800 pod Marengo 14 VI, pod Hochstadt i Hohenlinden 3 XII

• Cesarz Franciszek II musiał zgodzić się na pokój w Luneville - 9 II 1801 roku, który w zasadzie potwierdzał postanowienia z Campo Formio

• Ponownie została tylko Anglia z którą w 27 III 1802 roku podpisano również pokój w Amiens

• Anglia - Cejlon i Trynidad

• Malta - Joannitom

• Umożliwienie powrotu Francuzom z Egiptu

• Francja zrzekła się Neapolu, Państwa Kościelnego i Egiptu

Pokój trwał do roku 1803, kiedy to Paweł I został uduszony i na tronie carskim pojawił się Aleksander I - obawiając się hegemonii Francji w Europie zaczął tworzyć przeciwko niej kolejną koalicję.

Reformy Napoleona

W 2 VIII 1802 roku Napoleon zostaje mianowany konsulem dożywotnim

• reforma walutowa - nowe banknoty, zahamowanie inflacji, utworzenie Banku Francji

• przywrócono tytuły szlachecki

• tworzono nową arystokrację

• pozwolono wrócić emigrantom

• w 1801 roku w Paryżu podpisano ugodę z papieżem Piusem VII - przywrócenie kultu, jednak Napoleon posiadał prawo nominacji nowych biskupów

• wprowadzono pensje dla duchowieństwa

• kodeks cywilny z 21 III 1801

• wolność i równość wobec prawa

• swoboda wyboru zawodu

• wolność sumienia i wyznania oraz śluby cywilne

• nienaruszalność własności prywatnej

• zakaz tworzenia robotniczych związków zawodowych

• Kodeks uzupełniono o prawa Isaaca La Chapeliera

• Zakaz strajków i stowarzyszeń robotniczych

• Wprowadzenie książeczek pracy

25 II 1803 roku miała miejsce konferencja państw niemieckich zwołana przez Napoleona

• zniesiono 31 z 64 państw niemieckich i 42 z 48 wolnych miast

• terytoria te podzielono pomiędzy Bawarię, Badenię i Wirtembergię, oraz Prusy - jako rekompensatę za ziemie na lewym brzegu Renu

• cel - uzależnienie państw niemieckich

2 XII 1804 roku - koronacja na cesarza Francuzów

25 V 1805 roku - koronacja na króla Włoch

Od zwycięstw do klęski

11 IV 1805 roku Anglia doprowadziła w Petersburgu do zawarcia kolejnego przymierza przeciwko Francji. Jej celem miało być przywrócenie Francji do granic z roku 1792.

• Rosja

• Anglia

• Austria

• Szwecja

• Neapol

• Prusy neutralne

• Hiszpania i państwa niemieckie z Napoleonem

21 X 1805 roku wojna zaczęła się od bitwy pod Trafalgarem. Napoleon przegrał, jednak zginął Horacy Nelson

Na lądzie:

• Napoleon zajął Wiedeń 13 XI 1805 roku

• 2 XII 1805 doszło do bitwy trzech cesarzy pod Austerlitz - Sławkowo na Morawach

• Aleksander I, Napoleon, Franciszek II

• 26 XII 1805 Franciszek II zgodził się na pokój w Preszburgu - Bratysławie

• Austria oddała Wenecję, Istrie i Dalmację, oraz traciła swoje wpływy w Rzeszy na rzecz niemieckich sprzymierzeńców Napoleona

• Zależni od Napoleona książęta Rzeszy utworzyli 12 VII 1806 roku Związek Reński - 16 państw niemieckich - Napoleon został ich protektorem - Rzesza przestała istnieć

Do wojny włączyły się Prusy w X 1806 roku, zaniepokojone powstaniem Związku Reńskiego

• rozbito ich pod Jeną i Auerstadt 14 X 1806 roku, po czym wkroczono do Berlina

Napoleon nie zapomniał o Anglii - 21 XI 1806 wydał dekret o blokadzie Anglii

• konfiskata okrętów

• zakaz handlu

Wojna z Rosją i Prusami się przedłużała. W roku 1807 doszło do bitew pod Iławą - 8VI Pruska, nierozstrzygnięta i Frydlandem - 14 VI, które przyniosły koniec wojny.

Pokój w Tylży - podpisany na tratwie na rzece Niemen

• 7 VII 1807 roku - Francja z Rosją

• 9 VII 1807 roku - Francja z Prusami

Prusy traciły ziemie II i III zaboru Polski, z których utworzono Księstwo Warszawski

Rosja dostała obwód białostocki - musiała ogłosić w zamian blokadę Anglii

Anglia pozostawał wciąż głównym wrogiem. Sojusz z nią trzymała Portugalia. Napoleon postanowił na nią uderzyć w 1807 roku. Napoleon wykorzystując waśnie wśród Burbonów doprowadził do pacyfikacji Hiszpanii obwołując tam królem swojego brata Józefa.

Władza nowego króla nie przypadła do gustu Hiszpanom, którzy rozpoczęli walkę partyzancką - guerilla, tzw. Mała wojna. Józef musiał uciekać z Madrytu, co stało się pretekstem dla Napoleona, tym bardziej że w Portugalii wylądował Wellington. W roku 1808 wojska Napoleona wkraczają na półwysep

• 30 XI - Samosierra - szwoleżerowie pod dowództwem Jana Kozietulskiego

• zginęło 57 żołnierzy

• 2 XII - zajęcie Madrytu - ponowne wprowadzenie Józefa

• I 1809 Napoleon musi wracać do Francji, gdyż szykuje się następna koalicja

Austria, Anglia, Hiszpania i Portugalia

Napoleon wygrywa pod Wagram 5 - 8 VII 1809 roku. Potem podpisuje pokój w Schonbrunn 14 X 1809 z Austrią, która utraciła Triest i Krainę, oraz ziemie III zaboru polskiego na rzecz Polski.

Powrócono do blokady Anglii

Tymczasem pojawił się problem szwedzki

• 1809 po wojnie rosyjsko-szwedzkiej Rosja zajęła Finlandię (od XII w. prowincję szwedzką) i Wyspy Alandzkie

• W marcu 1809 roku król Szwecji Gustaw IV został zdetronizowany przez grupę oficerów , którzy nie chcieli już dalszej wojny z Rosją

• Tron obejmuje jego stryj Karol XIII - zawarł on pokój z Rosją, w którym oficjalnie przekazał im Finlandię

• Jako swego następcę wyznacza on marszałka Napoleona Jeana Baptiste Bernadotte - od 1818 roku panującego jako Karol XIV Jan

1810 rozwód Napoleona z Józefiną Beauharnais /Boerne/ - brak potomka - i poślubia Marię Ludwikę, córkę cesarza Franciszka

1811 - rodzi się syn Napoleona - Fransois Charles Joseph Bonaparte - Napoleon II

• zmarł na gruźlicę w wieku lat 20 na dworze Franciszka I

• przez Bonapartystów zwany był Orlątkiem

• Napoleon wcześniej nadał mu tytuł Króla Rzymu

24 II 1812 roku Napoleon zmusił Prusy do zawarcia przymierza. Podobnie uczynił z Austrią 14 III 1812 roku.

24 VI 1812 roku rozpoczęła się kampania rosyjska:

• car mianował na głównodowodzącego Michaiła Kutuzowa, który zastąpił gen. de Tolly

• 5 -7 IX 1812 roku - bitwa pod Borodino ( Możajsk ) - nierozstrzygnięta - Michał Kutuzow się wycofał - zginęło po obu stronach 86 tys. - 28 tys. po stronie francuskiej

• 14 IX Napoleon wkroczył do Moskwy - druga stolica Rosji - jak Wersal we Francji - Napoleon liczył, że ten cios zmusi Rosjan do podjęcia rokowań pokojowych

• przebywał w niej 35 dni

• od X 1812 roku rozpoczyna się odwrót

• 26-29 XI - bitwa nad Berezyną

• w I 1813 roku Rosjanie wkraczają do Księstwa Warszawskiego

• 16 III 1813 roku Fryderyk Wilhelm III podpisuje w Kaliszu umowę z Rosją, na mocy której wypowiada wojnę Francji.

• Napoleon zgadza się na zawieszenie broni

• Pozwala to na okrzepnięcie obu stron.

• Wojna ponownie wybucha 12 VIII 1813 roku, kiedy to wojnę Francji wypowiada Austria, dołączając do Anglii, Prus i Szwecji

• 16-19 X 1813 roku - bitwa narodów - Napoleon przegrał

• wojskami pruskimi dowodził Gebhard von Blucher

• dupy dali Niemcy przechodząc na stronę wroga

• ginie książę Józef w czasie przeprawy przez Elsterę

• 31 III 1814 roku - wojska koalicji wkraczają do Paryża

• 6 IV 1814 roku Napoleon abdykuje bezwarunkowo

• dożywotni tytuł cesarza, na wyspie Elbie z 400 ludźmi z gwardii

• Nowym królem Francji został Ludwik XVIII

• Ludwik XVII uznany po śmierci królem Francji przez rojalistów - umiera w roku 1795

• wojnę oficjalnie zakończono 30 V 1814 roku - I traktat paryski

• Francja powróciła do granic z roku 1792

• Potwierdzono zjednoczenie Niderlandów - Holandia i Belgia

Kongres Wiedeński 1815

Tańczący Kongres

• Aleksander I Romanow

• MSZ Anglii Robert Castelreagh

• Franciszek I Habsburg

• Fryderyk Wilhelm III

Rozpoczął się we IX 1814 roku.

• decydujące państwa - Francja i Hiszpania, Prusy, Austria, Rosja i Anglia

• dwie zasady obowiązujące podczas obrad

• legitymizmu - Telleyrand - żaden monarcha nie może być pozbawiony władzy przez swoich poddanych - powrót monarchów na trony

• równowagi europejskiej - Metternich - kanclerz Austrii

W trakcie obrad przyszłą wiadomość, że Napoleon uciekł z Elby - uznano go za wroga cywilizowanego świata.

25 III 1815 roku Anglia, Austria, Prusy i Rosja zawarły przymierze przeciwko Napoleonowi. Kongres jednakże nie przerwał obrad.

Akt końcowy podpisano 9 VI 1815 roku

1. Sprawa Księstwa Warszawskiego - podzielono je

1. Prusy - 2/5 Saksonii, departament poznański i bydgoski plus Gdańsk i Toruń

2. Austria - obwód tarnopolski i Wieliczka

3. Kraków - miasto neutralne pod kontrolą zaborców

4. Rosja - reszta Księstwa - Aleksander został królem Polski - utworzono konstytucyjne Królestwo Polskie

2. Niemcy - utworzono Związek Niemiecki - 34 państwa i 4 wolne miasta - naczelnym organem władzy miał być Sejm - przewodnictwo w związku należało do Austrii

3. Włochy - przywrócono Państwo Kościelne papieżowi

1. Austria dostała Wenecję, Lombardię i Dalmację

2. Neapol połączono z Sycylią tworząc Królestwo Obojga Sycylii

4. Szwajcaria - wieczysta neutralność

5. Dania zrzekła się Norwegii, którą włączono do Szwecji

6. Uchwalenie norm dyplomatyki międzynarodowej i zakaz handlu niewolnikami

7. powołanie do życia Świętego Przymierza - Rosja Austria i Prusy + z czasem 16 innych państw, bez Anglii, Turcji i Państwa Kościelnego

Cesarstwo 100 dniowe

Ludwika XVIII przyjęto w Paryżu bardzo chłodno

• ludzi drażniło zachowanie monarchistów i arystokracji

• wprowadził rozdwojenie w armii powołując na oficerów ludzi, którzy kiedyś walczyli przeciwko Napoleonowi - przez co zaczął się rodzić kult Napoleona

1 III 1815 roku Napoleon wylądował w Europie i ruszył na Paryż

• dzięki szerokiemu poparciu w armii szybko zajął stolicę

• 18 VI 1815 roku doszło do bitwy pod Waterloo

• poprzedzonej bitwą 16 VI 1815 roku pod Ligny - gdzie Napoleon pokonał Bluchera - ale go nie rozbił

• Napoleon został pokonany przez Artura Wellingtona

• 22 VI 1815 roku Napoleon ponownie abdykuje - jego odnowione cesarstwo trwało jedynie 113 dni - skazany na wygnanie zmarł na wyspie św. Heleny 5 V 1821 roku

Zwycięzcy domagali się kolejnego rozbioru Francji

20 XI 1815 roku podpisano II pokój paryski, który zakończył epokę Napoleońską cofając Francję do granic z roku 1790.

STANY ZJEDNOCZONE - początki i wojna secesyjna

Początek Stanom Zjednoczonym dała ang. kolonizacja - pierwszą trwałą osadę Anglicy zał. 1607 na wyspie Jamestown (ob. w Wirginii)

W połowie XVIII w. było 13 kolonii: Connecticut, Delaware, Georgia, Karolina Pn. i Karolina Pd., Maryland, Massachusetts, New Hampshire, New Jersey, Nowy Jork, Pensylwania, Rhode Island i Wirginia;

1760 liczyły one ok. 1,7 mln mieszk. (największe miasta: Filadelfia — 20 tys., Nowy Jork — 17 tys., Boston — 15 tys.).

Wzmagająca się w skali świat. rywalizacja państw europejskich doprowadziła w Ameryce Pn. do wojen ang.-franc. 1689-97, 1701-13, 1744-48 i 1754-63; ostatnia zakończyła się wyparciem Francji przez W. Brytanię z  Nowej Francji (ob. Kanady) i osłabiła militarną opiekę W. Brytanii nad jej koloniami.

• W koloniach — z wyjątkiem Delaware, Maryland i Pensylwanii, które były własnością prywatną (nadania król.) — rządzili przedstawiciele króla bryt. (gubernatorowie)

• jednocześnie rozwijały się w nich instytucje przedstawicielskie, które w poł. XVIII w. miały więcej władzy politycznej niż urzędy królewskie.

Polityka bryt. w stosunku do kolonii sprowadzała się w swej istocie do traktowania ich jako źródła surowców, podatków i rynku zbytu; po wojnie siedmioletniej

• / 1756-63 /, wywołanej zaborem Śląska przez Fryderyka II oraz bryt.-franc. rywalizacją kolonialną; prowadzona przez Prusy, sprzymierzone z W. Brytanią (z Hanowerem), Hessen-Kassel i Brunszwikiem, przeciw koalicji: Austrii, Rosji, Francji, Saksonii, Szwecji i państw niem.; toczyła się jednocześnie w Europie, gdzie Austria usiłowała odebrać Prusom utracony Śląsk oraz w Ameryce Pn. i Indiach; zakończona przyznaniem Śląska Prusom (pokój w Hubertusburgu 1763); wojna w koloniach przyniosła klęskę Francji, która utraciła na rzecz W. Brytanii m.in. Kanadę i niektóre inne kolonie franc. w Ameryce i Indiach (paryski traktat 1763).

brytyjski parlament, dążąc do przerzucenia części ciężarów podatkowych na kolonistów, uchwalił Sugar Act (1764) i  Stamp Act

• ustawa stemplowa, ustawa parlamentu bryt. z 1765, która wprowadziła w koloniach bryt. w Ameryce Pn. obowiązkową opłatę skarbową od gazet, czasopism, publikacji, dokumentów prawnych i handl.; wpływy z opłat miały pokryć koszty obrony kolonii.

Polityka ta hamowała rozwój gosp. kolonii i budziła ich opór, co prowadziło do niepokojów społ. i zamieszek, m.in. w Bostonie (1770 bostońska masakra, 1773 tzw. bunt herbaciany), a wreszcie do zwołania 5 IX - 26 X 1774 I Kongresu Kontynentalnego, który miał zadecydować o wspólnych działaniach kolonii przeciwko Koronie.

19 IV 1775 doszło do starć zbrojnych kolonistów z wojskami bryt. pod Lexington i Concord, co rozpoczęło wojnę o niepodległość Stanów Zjednoczonych (1775-83);

• Podjął ją I Kongres Kontynentalny 10 V 1775 roku.

• Dowództwo armii objął George Waszyngton

• Kongres stał się najwyższą władzą stanów

4 VII 1776 II Kongres Kontynentalny w Filadelfii uchwalił Deklarację niepodległości Stanów Zjednoczonych.

• 13 stanów

• zerwano wszelkie więzi z Wielką Brytanią

• opracowana została przez Thomasa Jeffersona

• prawo do życia i wolności

• wszyscy ludzie są równi

• prawa państwa wolnego i niepodległego

17 X 1777 roku doszło do bitwy pod Saratogą - punkt zwrotny w wojnie o niepodległość - Anglicy ją przegrali tracąc ¼ swoich sił w Ameryce

Do kapitulacji Anglików doszło pod Yorktown 19 X 1781 roku

Traktat pokojowy zawarty w Paryżu 3 IX 1783 wprowadził Stany Zjednoczone na mapę polityczną świata jako niepodległe państwo.

W 1787 Kongres Kontynentalny uchwalił Konstytucję Stanów Zjednoczonych, która nadała im charakter republiki związkowej.

• na czele miał stać prezydent wybierany na kadencję 4 - letnią

• do niego należała władza wykonawcza

• powoływanie ministrów

• naczelny dowódca wojska i marynarki

• prawo do zawierania traktatów z innymi państwami z ratyfikacja senatu

• prawo weta wobec uchwał kongresu

• władza ustawodawcza - Kongres

• Izba reprezentantów - obecnie 435

• Senat - po 5 senatorów ze stanu

• władza sądownicza - Sąd Najwyższy - 7 sędziów wybieranych przez prezydenta

• każdy stan posiadał inne prawa cywilne i karne, własną policję i skarb

• zaakceptowano ją 17 IX 1787 roku, na konferencji w Annapolis

• konstytucja weszła w życie 4 III 1789 roku

• w 1791 roku uzupełniono ją 10 poprawkami (Bill of Rights), gwarantującymi wolności białym obywatelom.

Na pierwszego prezydenta wybrano G. Washingtona, a po nim innych współtwórców państwa: Johna Adamsa 1797 - 1801, Thomasa Jeffersona 1801 - 1809, Jamesa Madisona 1809 - 1817 i Jamesa Monroego 1817 - 1825.

1829 - 1837 Andrew Jackson

Wojna meksykańska 1846 - 1848

Zaczęło się od konfliktu granicznego kiedy w roku 1845 USA anektowały Teksas, potem zaś w wyniku konfliktów na zaanektowanym terytorium 13 V 1846 roku wypowiedziały wojnę Meksykowi

• wojskami USA dowodził Zachary Taylor

• 4 I 1847 roku udało mu się zająć Kalifornię

• 22-23 II 1847 roku doszło do decydującej bitwy pod Angosturą, gdzie wojska meksykańskie zostały rozbite

• 14 IX 1847 roku wojska USA zajęły Meksyk

Traktat pokojowy zawarto w Guadelupe Hidalgo 2 II 1848 roku

- Meksyk oddał USA Teksas, Nowy Meksyk, Arizonę, Nevadę, Utah, Kalifornię, Kolorado i Wyoming w zamian za 15 mln dolarów

Nie zakończyło to problemów w tamtym rejonie. Przegrana wojna stała się przyczyną wybuchu rewolucji burżuazyjno-liberalnej.

• W 1855 obalono dyktaturę generała A. Santa Anny, a władzę przejęli liberałowie.

• W 1857 wprowadzono w życie nową konstytucję, zakładającą oddzielenie państwa od Kościoła, likwidację i konfiskatę dóbr kościelnych.

• W roku 1860 prezydentem państwa został wybrany Benito Juarez Garcia, który zaczął realizację postanowień konstytucji.

• W takiej sytuacji w sprawy Meksyku wmieszała się Europa

• Uzależniony od klery Napoleon III po wstępnych rozmowach z Hiszpanią i Wlk. Brytanią zdecydował się na interwencję.

• Korzystano tu przy okazji z wojny secesyjnej licząc na to że zajęte nią Stany Zjednoczone nie zdecydują się na realizację Doktryny Monroe - ogłoszona w roku 1923 przez ówczesnego prezydenta Jamesa Monroe zakładała stworzenie amerykańskiej strefy wpływów w obu Amerykach i wprowadzała zasadę izolacjonizmu od spraw europejskich

• Przybyłymi do Meksyku francuskimi wojskami interwencyjnymi dowodził austriacki arcyksiążę , który przybył na miejsce dopiero w roku 1864, jako kandydat na cesarza.

• Hiszpania i Wielka Brytania szybko wycofały się z Awantury Meksykańskiej

• Wojska francuskie poprowadziły szybką kamapanię i do roku 1864 zajęły praktycznie cały Meksyk

• Gdy pod naciskiem Stanów Zjednoczonych, w których skończyła się wojna secesyjna, z Meksyku wycofały się wojska francuskie, w kraju wybuchło powstanie dowodzone przez .

• Cesarz Maksymilian, który nie chciał opuścić swojego nowego cesarstwa, został wzięty do niewoli i w 1867 rozstrzelany

Abolicjonizm i Secesja

W USA zaczyna się tworzyć podział gospodarczy

• północ - przemysł

• południe - rolnictwo

Po roku 1830 zaczynają powstawać pierwsze ruchy abolicyjne (abolition - zniesienie prawa). Ma to miejsce głównie na północy. Pod tym kątem wigowie - liberałowie amerykańscy tworzą w roku 1854 partię republikańską

• zniesienie niewolnictwa

• wzmocnienie władzy centralnej w państwie

• wprowadzenie ceł ochronnych

Kiedy w roku 1857 wybuchł kryzys gospodarczy w państwie, republikanie oskarżyli o jego wywołanie demokratów.

Poza tym wybuchło w 1859 roku powstanie niewolników pod przywództwem Johna Browna.

W takiej sytuacji nowym prezydentem został mianowany kandydat republikanów Abraham Lincoln - XI 1860

• 20 XII 1860 roku Karolina Pd. wystąpiła z unii nie uznając tym samym nowego prezydenta - akt ten nazwano secesją

• Karolinę poparło 10 innych stanów, które wspólnie utworzyły Konfederację Stanów Ameryki Pd. W Unii pozostały 22

• Nowym prezydentem południa został mianowany Jefferson Davis

Początek konfliktu rozpoczął się 12 IV 1861 roku, kiedy wojska Karoliny Pd. zaatakowały Fort Sumter, zmuszając go do kapitulacji.

Dowódcy

• północ - William Tecumseh Sherman i Ulysses Grant

• południe - Robert Lee

1 I 1863 roku Lincoln ogłosił dekret o zniesieniu niewolnictwa w całych Stanach Zjednoczonych + Homestead Act - Akt o Domostwach - 60 ha za min. Cenę na zachodzie stanów, jako zachęta dla ochotników

• XIII poprawka do konstytucji - od 1865 roku

• Murzyni dostawali wolność ale nie ziemię

• Przesądziło to sprawę możliwego kompromisu pomiędzy Południem i Północą

W pierwszej fazie wojny do roku 1862 wygrywało południe.

• Bull Run 21 VII 1861

• Bull Run 29 VIII 1962

• Atietam 17 IX 1862 - bitwa po której Francja i Anglia wycofały się z mediacji

Sytuacja zmieniła się po bitwie pod Gettysburgiem 1-3 VII 1863 roku. Generał Lee został zmuszony do wycofania się spod Waszyngtonu.

Otoczony przez Unitów zmuszony został do podpisania aktu kapitulacji 9 IV 1865 roku w Appomattox - umowny koniec wojny

Wojna trwała 4 - lata - 1861-1865

• rezultaty

• wyzwolenie 4 mln. Murzynów

• zniesienie wielkiej roli plantatorów

• zwiększenie znaczenia burżuazji przemysłowej

• około 700 000 zabitych

14 IV 1865 roku Lincoln został zamordowany przez Johna Bootha. Po nim prezydentem został mianowany Andrew Jackson do roku 1869, potem zaś republikanie powołali Granta

Nie zakończyło to problemu niewolnictwa w USA

W roku 1866 powstał KU KLUX KLAN, formalnie rozwiązany w roku 1877, reaktywowany jednak w roku 1915 w Atlancie przez pastora metodystów Simmonsa.

W roku 1870 wprowadzono do Konstytucji USA XV poprawkę ustalającą prawa wyborcze dla wszystkich ludzi - bez kobiet

WIOSNA LUDÓW,

Miały one różne przyczyny:

• walczono o zjednoczenie kraju (Włochy, Niemcy),

• o ustrój republikański (Francja, częściowo Niemcy),

• o konstytucję (Niemcy, Prusy, monarchia habsburska),

• o wyzwolenie kraju spod obcej okupacji (pn. Włochy, Węgry i inne kraje wchodzące w skład monarchii habsburskiej, Wielkie Księstwo Pozn.)

• o zniesienie pozostałości ustroju feud. (Niemcy, monarchia habsburska, ziemie pol.),

• ponadto ujawnił się konflikt między robotnikami a właścicielami (Francja, Niemcy).

• W państwach o wielonar. składzie ludności, jak Prusy (Niemcy, Polacy), a zwł. monarchia habsburska (Niemcy, Polacy, Czesi, Ukraińcy, Rumuni, Węgrzy, Włosi, Chorwaci, Słowacy i in.), pojawiły się konflikty na tle narodowym.

Charakterystyczną cechą Wiosny Ludów były jednoczesne wystąpienia rewol. w wielu krajach, a sukcesy lub porażki w jednym z nich oddziaływały na pozostałe.

• Zaskoczone powszechnością rewolucji rządy były zmuszone do ustępstw.

• Postulaty wysuwane przez rewolucjonistów nie były jednolite: od liberalnych do socjalistycznych, od wyzwoleńczych do ugodowych. Ułatwiło to rządom walkę z rewolucją, która we wszystkich krajach zakończyła się klęską i represjami.

Za początek Wiosny Ludów uważa się rewolucję lutową we Francji 22-24 II 1848, zapoczątkowaną przez kryzys monarchii.

• kryzys gospodarczy

• bankructwo fabryk i bezrobocie

• oskarżenia rządu za kryzys

• uaktywnienie opozycji na tzw. bankietach

• rząd zakazał bankietu organizowanego na 22 II 1848 roku

• ludność popierana przez gwardię wyszła na ulice

• król odwołał rząd Guizota, co nie powstrzymało już rozruchów

• Ludwik Filip I abdykował i uciekł z Paryża

• władzę objął Rząd Tymczasowy

• Proklamowana została II Republika

• Zniesiono karę śmierci

• Wprowadzono zasadę powszechnego głosowania do parlamentu

• Zniesiono niewolnictwo w koloniach

• Wprowadzono wolność pracy i zebrań

• W celu rozwiązania spraw robotników powołano Komisję Luksemburską

W wyborach do Zgromadzenia Narodowego 23 IV 1848 roku, w których po raz pierwszy wprowadzono powszechne prawo głosu (tylko dla mężczyzn), wzięło udział 9 mln Francuzów.

Zwycięzcy republikanie wycofali się ze swych ustępstw wobec robotników, nakazując wysiedlenie z Paryża bezrobotnych.

Doprowadziło to 23 VI 1848 do wybuchu powstania, krwawo stłumionego przez wojsko.

• zlikwidowano kluby robotnicze

• zlikwidowano Komisję Luksemburską

• robotnikom pomiędzy 18 i 25 rokiem życia dano alternatywę - wstąpić do wojska, albo być skreślonym z list bezrobotnych

• wprowadzono Biały Terror - aresztowania i zakaz zebrań i przemówień

Klęska powstania położyła kres Wiosny Ludów we Francji.

4 XI 1848 roku powołano do życia nową konstytucję - tzw. dyktowaną

• wprowadzono głosowanie powszechne

• jedną izbę prawodawczą - 880 członków na 3 lata

• urząd prezydenta na kadencję 4 letnią - możliwość jednorazowego kandydowania

Wybrany wg zasad nowej konstytucji 10 XII 1848 prezydentem Ludwik Napoleon Bonaparte nie zamierzał jednak rezygnować z władzy

• w VII 1849 roku zażądał rewizji konstytucji, gdyż chciał ponownie kandydować na prezydenta

• odmówiono mu, wobec czego Napoleon dokonał z 2 na 3 XII 1851 roku zamachu stanu

• 14 I 1852 roku wprowadzono nową konstytucję

• prezydent kadencja 10 letnia

• odpowiedzialność tylko przed narodem

• 9 X 1852 roku Bonaparte zapowiedział ponowne wprowadzenie cesarstwa

• 21 XI 1852 roku odbył się plebiscyt, który potwierdził pragnienia Ludwika Napoleona

• Rewolucja we Francji zakończyła się wprowadzeniem monarchii absolutnej

• Ścisła cenzura

• Tajna policja

• Oparcie na armii, katolickim duchowieństwie i bogatej burżuazji

Wiosna Ludów w Niemczech

W Niemczech, składających się z 36 państw, sytuację komplikowało duże zróżnicowanie społ. i gospodarcze.

Wiadomość o wydarzeniach we Francji doprowadziła do ogólnego podniecenia w Niemczech

• żądano wolności prasy, zawodu, sumienia, zebrań, powołania gwardii narodowej

• zwołania parlamentu ogólno niemieckiego

Rewolucja w Berlinie zaczęła się 18 III 1848 od 3 dni krwawych walk ludu z wojskiem (200 zabitych). Fryderyk Wilhelm IV w celu uspokojenia sytuacji usunął wojsko z miasta, oraz zgodził się na zlikwidowanie cenzury i zwołanie sejmu.

„Rząd marcowy”, złożony gł. z burżuazji nadreńskiej ogłosił powszechną amnestię, oraz zatwierdził wolność prasy, zebrań, stowarzyszeń i wyznania.

Liberałowie doprowadzili do zwołania 18 V 1848 parlamentu ogólnoniemieckiego do Frankfurtu nad Menem. Już na wstępie doszło do wyraźnego podziału

• prawica - konserwatyści wrodzy rewolucji

• centrum - suwerenność ludu ale bez zmian ustroju

• lewica - zjednoczenie Niemiec, na zasadach federacji

• 9 VIII powołano rząd państwa niemieckiego, na czele z księciem Leiningiem i rozwiązano Radę Związkową

• regentem został arcyksiążę Jan habsburski

Pojawiły się w tym czasie dwie koncepcje zjednoczenia:

• Małe Niemcy - Hohenzollernowie

• Duże Niemcy - Habsburgowie

W październiku parlament rozpoczął pracę nad konstytucją, (88 profesorów) wprowadzając do niej paragraf o zniesieniu szlachectwa, tytułów i orderów.

• Fakt ten, a także wiadomość o upadku powstania w Wiedniu pobudziły aktywność władz.

• Rewolucja załamała się. 5 XII 1848 roku Fryderyk Wilhelm narzucił konstytucję

• Równość wobec prawa

• Wolność prasy, stowarzyszeń i wyznania

• Prawo veta absolutnego dla króla, wraz z prawem ogłoszenia stanu wojennego i prawem zawieszania praw podstawowych

Narzuconej konstytucji nie uznał Parlament i 28 III 1849 roku ogłosił własną

• Niemcy - federacja państw z dziedzicznym cesarzem i wspólnym rządem

• Dwuizbowy Parlament

• Duża autonomia poszczególnych państw

• Cesarzem wybrano Fryderyka Wilhelma IV

Król Prus nie przyjął korony, nie uznawał bowiem suwerenności narodu. Rozwiązał Zgromadzenie Narodowe przy pomocy wojska tłumiąc tym samym Wiosnę Ludów w Niemczech

Wiosna Ludów w Austrii - Ferdynand I

Rewolucja w Wiedniu 13-15 III 1848 spowodowała nagłe załamanie się systemu politycznego.

• Kraje należące do monarchii habsburskiej dążyły do autonomii (Czechy, Galicja, Chorwacja)

• albo do niepodległości (pn. Włochy, także Węgry w drugim etapie rewolucji).

Co prawda próbowano rewolucję zahamować poświęcając kanclerza Metternicha, który przed tłumem musiał uciekać z Wiednia, oraz powołując konstytucję 25 IV 1848 roku

• wolność wiary i sumienia

• wolność prasy, słowa, zebrań i organizacji.

• poszerzona 15 V o powszechne prawo głosu, dzięki czemu do parlamentu weszła spora grupa chłopów

• niezadowolone tym faktem drobnomieszczaństwo doprowadziło do kolejnych wystąpień

15 V 1848 roku wybuchło drugie powstanie w Wiedniu, stłumione tym razem przez burżuazję, która dzięki armii zahamowała dalszy rozwój rewolucji.

Zmusiła ona do abdykacji Ferdynanda I, jakoby odpowiedzialnego za sukcesy Wiosny Ludów w Austrii, i 2 XII 1848 powołała na tron Franciszka Józefa;

4 III 1849 w jego imieniu ogłoszono konstytucję Franca Serafina von Stadiona, likwidującą ustępstwa poprzednika na rzecz autonomii krajów wchodzących w skład monarchii. - tylko teoretycznie, w praktyce bowiem Austria miała stanowić dalej państwo jednolite

Wiosna Ludów we Włoszech

Rewolucja marcowa w Austrii dała możliwość zjednoczenia Włochom Północnym

• 22 III 1848 roku garnizon austriacki wycofał się z Wenecji, która ogłosiła się republiką

• powstania wybuchły również w Lombardii, Parmie i Modenie

• Na czele włoskich powstańców stanął król Sardynii Karol Albert

• Rozpoczął on regularną wojnę z Austrią pod koniec III 1848 roku

• 27 VII 1848 roku doszło do bitwy pod Custozzą, gdzie wojska włoskie zostały rozbite

• musieli zgodzić się jednak na zawieszenie broni ze względu na chaos we własnym państwie. - w zamian za rozejm Austriacy dostali Lombardie i Wenecję

Klęska pod Custozzą doprowadziła do nasilenia tendencji radykalnych i republikańskich w Rzymie

• papież Pius IX musiał uciec do Gaety, skąd zaapelował do państw europejskich o pomoc w przywróceniu porządku w Rzymie

• 9 II 1849 roku Zgromadzenie Konstytucyjne w Rzymie zniosło władzę doczesną papieża i przekształciło Państwo Kościelne w republikę Rzymską

Pod naciskiem opinii publicznej Karol Albert zerwał zawieszenie broni w III 1849 roku, przegrał jednak na wszystkich frontach i musiał abdykować na rzecz swojego syna Wiktora Emanuela II. Włochy ponownie znalazły się pod wpływami Austrii. Na taki rozwój sytuacji nie zgodziła się jednak do końca Francja. W VII 1849 roku wojska francuskie spacyfikowały Rzym wprowadzając tam ponownie papieża.

Z państw włoskich jedynie Piemont i Toskania zachowały niepodległość kosztem wysokiej kontrybucji

Wojna krymska 1853-1856

Przyczyny :

1. sprzeczne interesy mocarstw na Bałkanach

2. Rosja zajmuje Wołoszczyznę i Mołdawię w roku 1853

3. Turcja wypowiada Rosji wojnę w obronie swojej integralności terytorialnej

Rozwój:

Pierwsze starcia rosyjsko-tureckie przyniosły zwycięstwa Rosji.

• Największe z nich odniosła flota rosyjska pod dowództwem admirała Pawła Nachimowa, niszcząc dużą część floty tureckiej na Morzu Czarnym - pod Synopą, w listopadzie 1853 r.

• Jednak w 1854 r. gwałtownie pogorszyła się sytuacja międzynarodowa Rosji.

• W marcu tegoż roku, zaniepokojone możliwością sukcesów rosyjskich, do wojny po stronie Turcji przystąpiły Francja i Wielka Brytania. Peryferyjna wojna rosyjsko-turecka stalą się wojną mocarstw europejskich.

• Na początku 1855 r. do wojny z Rosją przyłączyło się Królestwo Sardynii, licząc, że w ten sposób zwiększy swoje znaczenie na arenie międzynarodowej.

Działania wojenne prowadzono głównie na Półwyspie Krymskim, stąd wojnę nazwano krymska.

• Na Krymie wylądowały kilkudziesięciotysięczne korpusy Francji i Wielkiej Brytanii.

• Państwo austriackie, jak określono w Rosji, “zadziwiło cały świat swą niewdzięcznością" i nie tylko nie udzieliło pomocy Rosji, ale wysłało swe wojska do Mołdawii i Wołoszczyzny, zmuszając tym samym Rosję do wycofania się z tych terenów.

• Główne walki toczyły się o miasto i twierdzę Sewastopol.

• Rosjanie pod wodzą admirałów Władimira Korniłowa i Pawła Nachimowa bronili się prawie rok, ale we wrześniu 1855 r. byli zmuszeni do opuszczenia ruin miasta.

• Obrona Sewastopola stała się bohaterską legendą dziejów Rosji. Wojska brytyjskie i francuskie dysponowały lepszą technicznie bronią, karabiny używane przez Anglików i Francuzów trafiały z odległości 900 m, gdy rosyjskie tylko - z 200 m.

• Armia rosyjska, poza gorszym uzbrojeniem, cierpiała z powodu złego zaopatrzenia, a część dowódców wykazała dużą nieudolność w walce.

Wojna krymska przyniosła konsekwencje ważne dla całej ludzkości,

• w polowych szpitalach armii brytyjskiej od 1854 r. zaczęła pracować Florence Nightingale, organizując nowoczesną służbę pielęgniarską.

• W czasie gdy trwały walki o Sewastopol, nastąpiła zmiana na tronie cesarskim.Mówiono, że śmierć Mikołaja I przyspieszyły wiadomości o ponoszonych klęskach, podejrzewano nawet, że car popełnił samobójstwo. Monarcha, który przez wiele lat czuł się najpotężniejszym władcą w Europie, nie mógł znieść porażki.

• W marcu 1855 r. nowym carem został syn Mikołaja, Aleksander II.

Po zakończeniu walk o Sewastopol obie strony dążyły do zaniechania działań wojennych. W 1856 r. podjęto rokowania pokojowe zakończone Traktatami paryskimi:

1. Rosja vs. Wielka Brytania, Francja, Turcja, Sardynia, Austria, Prusy

2. Rosja zwróciła Turcji - Kars

3. neutralność i demilitaryzacja Morza Czarnego

4. Rosja oddała Mołdawii deltę Dunaju i pd. Besarabię

5. Swoboda żeglugi na Dunaju

6. autonomia Mołdawii, Wołoszczyzny i Serbii w ramach Imperium Osmańskiego

7. nieingerencja w sprawy wewnętrzne Turcji

zjednoczenie Włoch

W połowie XIX wieku tylko Piemont, czyli Królestwo Sardynii, był monarchią konstytucyjną o wyraźnie liberalnym charakterze.

• Panujący od 1849 r. młody król Wiktor Emanuel II był zdecydowanie antyaustriacki i dość otwarty na program reform.

• Włochy północne znajdowały się pod panowaniem Austńi, środkowe zajmowało papieskie Państwo Kościelne, na południu panował skrajnie reakcyjny reżim „króla bomby", czyli Ferdynanda sprawującego władzę w Królestwie Obojga Sycylii

• Wiosna Ludów zakończyła się wprawdzie klęską, ale przeorała świadomość mieszkańców Półwyspu Apenińskiego.

• Dość słabe poprzednio tendencje odbudowy państwa włoskiego uległy znacznemu wzmocnieniu, choć równocześnie okazało się, że droga rewolucyjna nie daje gwarancji osiągnięcia celu.

Piemont stanowił najbardziej uprzemysłowioną część Półwyspu Apenińskiego z szybko rozwijającym się przemysłem tekstylnym i metalurgicznym.

Politykiem, który w procesie jednoczenia Włoch odegrał olbrzymią rolę był turyński szlachcic Camillo Benso di Cavour.

• Znał dobrze Europę, był jednym z redaktorów pisma 11 Risorgimento, - odtworzenie - następnie deputowanym.

• Zwrócił na siebie uwagę interesującą publicystyką ekonomiczną i został powołany do rządu Sardynii jako minister handlu. Był też później ministrem marynarki, ministrem finansów.

• Na wszystkich tych stanowiskach znakomicie się sprawdzał i w wieku 42 lat w 1852 r. został premierem, który to urząd z niewielkimi przerwami sprawował przez dziewięć następnych lat, aż do śmierci.

• Politycznie można go określić jako oświeconego konserwatystę, jeśli chodzi zaś o poglądy ekonomiczne - jako liberała.

• W polityce zagranicznej, podobnie jak Wiktor Emanuel II, poszukiwał sojuszników przeciwko Austrii.

• Był bardzo zręcznym politykiem i udało mu się przekonać włoskich rewolucjonis­tów, że Sardynia powinna odegrać główną rolę w procesie jednoczenia Włoch.

• W 1857 r. powstało Narodowe Stowarzyszenie Włoskie, które opowiedziało się za zjednoczeniem Włoch przez dynastię sabaudzką. Głosiło hasło: „Włochy i Wiktor Emanuel". Jednym z jego czołowych dzia­łaczy był Giuseppe Garibaldi.

W lipcu 1858 r. w Plombieres, w Wogezach, odbyło się potajemne spotkanie Napoleona III z Cavourem.

• Był to sukces włoskiego polityka, jako że początkowo francuski cesarz nie chciał się angażować w poparcie sardyńskich planów wojny z Austrią, choć żywił równocześnie sym­patie do programu jednoczenia Włoch, licząc, że zdoła wzmocnić tu wpływy Francji.

• Zawarto tajne porozumienie, które przewidywało, że jeśli Austria zaatakuje Piemont, Francja udzieli mu pomocy i poprze zjednoczenie północnych Włoch przez dynastię sabaudzką.

• Zapłatą była rezygnacja na rzecz Francji z Nicei i Sabau­dii oraz małżeństwo córki Wiktora Emanuela II z cesarskim kuzynem Hieronimem.

Teraz zadanie Cayoura polegało na sprowokowaniu Austrii. Uczynił to, gwałtownie rozbudowując armię sardyńską, wzmacniając twierdze, zezwalając Garibaldiemu na zorganizowanie zaciągu ochotniczego.

• Na efekty nie trzeba było długo czekać.

• W kwiet­niu 1859 r. cesarz Franciszek Józef zażądał zmniejszenia armii sardyńskiej, a ponieważ ultimatum zostało odrzucone, 29 kwietnia dowodzone przez gen. Franciszka von Guylaia, liczące 120 tyś. żołnierzy i 400 dział wojska austriackie wkroczyły do Piemontu.

• Armia sardyńska liczyła dokładnie o połowę mniej żołnierzy i dział, ale dzięki twierdzom mogła się skutecznie bronić do czasu nadejścia francuskiej pomocy.

• Ułatwił to zresztą austriacki dowódca, dokonując bezsensownych prze­grupowań swych wojsk, zamiast zaatakować armię sardyńska póki miał ilościową przewagę.

• Wojska francuskie liczące ok. 110 tyś. żołnierzy i 300 dział zostały przerzucone do Piemontu koleją, co znacznie przyspieszyło transport i zaskoczyło Austriaków. Gen. Guylai okazał się marnym dowódcą i pod naciskiem wojsk francusko-sardyńskich rozpoczął odwrót, aby ochronić zagrożony Mediolan. I to się jednak nie powiodło.

• 4 czerwca Austriacy przegrali bitwę pod Magentą, a trzy dni później Mediolan został zdobyty. 8 czerwca wjechali tam Napoleon III i Wiktor Emanuel II.

• Do następnej wielkiej bitwy doszło na linii San Marino-Solferino. Rozstrzygnięcie nastąpiło pod Solfeńno, gdzie Francuzom udało się przełamać, z największym zresztą trudem, opór Austriaków. Straty obu stron były bardzo wysokie: Austriaków - 21 tyś. zabitych i rannych, wojsk francusko-włoskich - 17 tyś. zabitych i rannych.

• Były to jatki. Stałyby się zapewne jeszcze większe, gdyby nie gwałtowna burza, która przerwała walkę i umożliwiła Austriakom wycofanie się. Tysiące żołnierzy umierało z ran na pobojowisku. Świadkiem tych wstrząsających scen był przypad­kowo szwajcarski finansista Jean Henri Durant, który pod ich wrażeniem zainspirował powołanie międzynarodowej organizacji udzielającej pomocy rannym. W 1863 r. dzięki aktywnym działaniom szwajcarskiego prawnika Gustawa Moyniera powstał Międzynarodowy Czerwony Krzyż.

Bitwa pod Solferino nie przyniosła rozstrzygnięcia wojny i obie strony szyko­wały się do dalszych działań, gdy nagle, zaskakując wszystkich, 6 lipca 1859 r. Napoleon III zaproponował Franciszkowi Józefowi zawieszenie broni i rozmowy pokojowe.

• Na tę decyzję złożyło się kilka przyczyn.

• Niewątpliwie zaniepokoił Napoleona III rozwój wydarzeń na Półwyspie Apenińskim.

• Wojna z Austrią spowodowała, nie bez .udziału agentów Cavoura, wybuch powstania w Toskanii, które zmusiło do ucieczki księcia Leopolda II.

• Za Toskanią poszły Parma i Modena, a za nimi prowincje Państwa Kościelnego.

• Wszędzie tam powstawały prowizoryczne rządy, które pro­klamowały połączenie się z Piemontem, co Wiktor Emanuel II akceptował.

• Na­stępował więc spontaniczny proces jednoczenia Włoch, nad którym Napoleon III utracił kontrolę.

• Wywołało to zaniepokojenie Prus i Rosji, nie wspominając o Wielkiej Brytanii, która od początku obawiała się wzmocnienia pozycji Francji na Morzu Śródziemnym.

• Prusy nie chciały dopuścić do klęski Austrii, obawiając się, że następnym krokiem zwycięskiej Francji może być próba oparcia granicy na Renie, na północ od Alzacji.

• Napoleon III nie mógł tych wszystkich obaw zlek­ceważyć i musiał dojść do wniosku, że im szybciej zawrze pokój z Austrią, tym lepiej.

12 lipca 1859 r. zostały więc podpisane preliminaria pokojowe,

• na mocy których Austńa zrzekała się Lombardii na rzecz Francji

• (Francja przekazała Lom­bardię Sardynii),

• w innych księstwach i prowincjach powrócić miał stan sprzed wojny. Wszyscy panujący we Włoszech (również cesarz Austrii) utworzyć mieli federację z papieżem na czele.

Okazało się jednak, że postanowień dotyczących powrotu dawnych władców nie da się wprowadzić w życie, ponieważ opór ludności jest zbyt silny.

• Ostatecznie Cavourowi udało się przekonać Napoleona III do idei przeprowadzenia we Włoszech środkowych plebiscytu.

• W marcu 1860 r. ludność tych terenów opowiedziała się za przyłączeniem do Królestwa Sardynii.

• Przeprowadzono też plebiscyty w Nicei i Sabaudii. Ludność opowiedziała się za przyłączeniem do Francji, co umożliwiło wywiązanie się z zaciągniętych przez Cavoura zobowiązań.

Pozostawały Włochy środkowe i południowe, czyli Państwo Kościelne i Królestwo Obojga Sycylii.

• Papież Pius IX był zdecydowanym przeciwnikiem jednoczenia Włoch, słusznie się obawiając, że oznaczać to będzie jeśli nie likwidację, to drastyczne uszczuplenie terytorialne Państwa Kościelnego.

• Obłożył ekskomuniką „grabieżców" Państwa Kościelnego, ale nie mogło to powstrzymać zapoczątkowanych procesów.

• Neapolitańskiego Ferdynanda II usiłował Cavour, ale bezskutecznie, wciągnąć do koalicji antyaustriackiej.

• Ferdynand zmarł w czasie wojny, a na tron wstąpił jego syn Franciszek II, który kurczowo trzymał się polityki ojca, bo do prowadzenia samodzielnej polityki nie był przygotowany.

• Obu popierał car Aleksander II, uważając Królestwo Obojga Sycylii za domenę swych wpływów.

• Było ono zacofane, źle rządzone, a Burboni - powszechnie znienawidzeni. Po­stanowił to wykorzystać włoski rewolucjonista Giuseppe Mazzini i przygotować powstanie na Sycylii. Pozyskał dla tych planów Garibaldiego. Powstanie wybuchło, zostało jednak szybko i okrutnie stłumione.

Nie zniechęciło to Garibaldiego, który 6 maja 1860 r. na czele ok. 1200 źle uzbrojonych ochotników (wyprawa „tysiąca" - la spedizione del mille) wypłynął dwoma statkami z niewielkiego portu Quarto pod Genuą.

• Pięć dni później wylądowali w zachodniej części Sycylii.

• Nosili czerwone koszule i dlatego nazywano ich armią czerwonych koszul.

• 27 maja, po zaciętych walkach, zajęli Palermo.

• Początkowo Sycylijczycy przyjęli oddział Garibaldiego z rezerwą, ale gdy zaczął on odnosić sukcesy, a jego przywódca ogłosił radykalny program społeczny, obiecując ziemię chłopom, poczęli napływać ochotnicy.

• Garibaldi stworzył z ochotników Sycylijskich Legion Etny

• 15 maja doszło pod Calatafimi do bitwy z wojskami Franciszka II usiłującymi powstrzymać marsz czerwonych koszul na Palermo. Garibaldi zwyciężył. Walki o stolicę Sycylii były zacięte, ale 6 czerwca Palermo skapitulowało.

• Trzy miesiące później, 7 września 1860 r., witany entuzjastycznie przez mieszkańców. Garibaldi wkroczył do Neapolu.

• Franciszek II uciekł ze stolicy i do rozstrzygającej bitwy doszło w dniach 1-2 października nad rzeką Valtumo. Wojska Garibaldiego liczyły ok. 21 tyś. żołnierzy - wojska królewskie ok. 30 tyś. żołnierzy, ale mimo tej dość znacznej przewagi Garibaldi odniósł sukces.

Pogłębiło to zaniepokojenie Cavoura, który obawiał się radykalizmu społecznego Garibaldiego i miał zupełnie odmienną odeń wizję zjednoczenia Włoch.

• Ostatnią przeszkodą w procesie jednoczenia było Państwo Kościelne oddzielające Północ od Południa.

• Cavour postanowił uprzedzić Garibaldiego i zająć dwie prowincje Państwa Kościelnego: Marchię i Umbrię, w ten sposób łącząc Włochy północne z połu­dniowymi.

• 7 listopada 1860 r. Wiktor Emanuel II dokonał triumfalnego wjazdu do Neapolu. Towarzyszył mu Garibaldi, co było ze strony króla gestem kurtuazyjnym, bo w rzeczywistości chciał się on jak najszybciej pozbyć kłopotliwego rewolucjonisty.

• Kilka miesięcy później, w marcu 1861 r., złożony z przedstawicieli wszystkich części zjednoczonych Włoch parlament w Turynie zaakceptował przyjęcie przez Wiktora Emanuela II tytułu króla Włoch. Oznaczało to wielki triumf Cavoura, którego cel życiowy oto się spełnił.

• Cavour niedługo jednak się nim cieszył, 6 czerwca 1861 r. bowiem zmarł na malarię.

Poza państwem włoskim pozostawała wciąż znajdująca się pod panowaniem austriackim Wenecja oraz obsadzony przez wojska francuskie Rzym stanowiący część Państwa Kościelnego.

• Wiedeń nie chciał nawet słyszeć o uznaniu państwa włoskiego, a tym bardziej o przyłączeniu doń Wenecji.

• Z inicjatywy Franciszka Józefa I w końcu października 1860 r. zjechali do Warszawy car Aleksander II, regent pruski Wilhelm i onże cesarz Austrii, który chciał uzyskać aprobatę Rosji i Prus dla interwencji we Włoszech. Spotkanie to skończyło się fiaskiem, bo interesy państw niedawnego Świętego Przymierza zbyt już były rozbieżne.

• Ostatecznie Wenecja wróciła do Włoch jesienią 1866 r., po klęsce Austrii w wojnie austriacko-pruskiej.

To samo stało się z Rzymem, cztery lata później, po klęsce Francji w wojnie francusko-pruskiej. Wtedy dopiero stał się stolicą Włoch, zaś świecka władza papieża ograniczyła się do Watykanu.

• Pius IX rozgoryczony utratą Państwa Kościelnego ogłosił się „więźniem Watykanu", co miało budzić współczucie międzynarodowej społeczności katolickiej.

Zjednoczenie Włoch dokonało się w wyniku działań dynastii sabaudzkiej, a rów­nocześnie procesów rewolucyjnych, których symbolem był Garibaldi.

• W nowo powstałym państwie przetrwało wiele reliktów feudalizmu zarówno w ustroju społecz­nym (nieprzeprowadzenie reformy rolnej uwłaszczającej chłopów),

• jak i politycznym (monarchia konstytucyjna wprawdzie, ale o znacznych uprawnieniach króla).

• Pomię­dzy zamożną, kapitalistyczną Pomocą a biednym, zacofanym Południem istniała głęboka przepaść.

ZJEDNOCZENIE NlEMIEC

Porażka Austrii w wojnie włoskiej i zjednoczenie Włoch uzmysłowiły cesarzowi Franciszkowi Józefowi ko­nieczność zasadniczych reform państwa.

• Wielonarodowościowa monarchia habsburska, jeśli nie chciała podzielić losu imperium osmańskiego, musiała wewnętrznie się przeobrazić.

• Niezwykle ważną kwestią było też określenie przyszłości Związku Niemieckiego i roli w nim Austrii.

• Nieuniknione więc stawało się starcie z Prusami, które dążyły do zjednoczenia Niemiec pod swoim przewod­nictwem.

W 1863 r. cesarz Franciszek Józef zwołał do Frankfurtu zjazd książąt Rzeszy, dążąc do zjednoczenia Niemiec pod hegemonią Austrii.

• Rezultaty były mniej niż nikłe, bo kierujący od połowy 1862 r. rządem pruskim Otto von Bismarck skutecznie sparaliżował inicjatywę austriackiego monarchy

Obejmując urząd Bismarck oświadczył, że Niemcy potrzebują siły, bo wielkie zadania, które przed nimi stoją rozwiązane być mogą tylko „krwią i żelazem".

• O ile Bismarck był tym polity­kiem, który mógł zjednoczyć Niem­cy, to generał Helmuth von Mokkę był tym, który mógł przygotować ar­mię pruską, a potem zjednoczonych Niemiec, do zwycięstw.

• Miał 58 lat, gdy w 1858 r. został szefem sztabu generalnego. Był do tej funkcji świet­nie przygotowany, ponieważ dosko­nale rozumiał nadchodzące czasy. Przysposobił armię pruską do trzech kolejnych wojen, jakie przyszło jej toczyć w procesie jednoczenia Nie­miec.

Pierwsza to wojna z Danią o księstwa Hol­sztyn i Szlezwik.

• Sojusznikiem Prus w tej woj­nie, która zaczęła się l lutego 1864 r., była Austria.

• Poszło o Szlezwik. Fryderyk VII nie miał potomków i chciał narzucić jako swojego następcę swego szwagra Chrystiana, ogłosił więc w roku 1863, wcielenie Szlezwiku do Danii, dzięki czemu otwierał mu drogę do trony jako Chrystianowi IX, księstwa północne się jednak zbuntowały chcąc swojego własnego władcę. W ich imieniu i w kwestii obrony ich praw wystąpiły Austria i Prusy

• Działania zbrojne zakończyły się w 1865 r. zwycięstwem prusko-austriackiej ko­alicji

• 20 X 1864 roku podpisano w Wiedniu pokój

• Dania zrzekła się praw do Księstw

• ugoda w Gastein w 1865 roku doprowadziła do oficjalnego podziału

• Holsztyn przypadł Austrii, zaś Szlezwik - Prusom.

Ale sojusz prusko-austriacki nie był, bo być nie mógł, konstrukcją trwałą.

W czerwcu 1866 r. doszło do wojny Prus i sprzymierzo­nych z nimi Włoch z Austrią.

• na wojnę Bismarck zdecydował się dopiero po spotkaniu z Napoleonem III w Biarvick w X 1865 roku, gdzie Francja zapewniła neutralność w tym konflikcie

• oraz po zawarciu przymierza z Włochami 8 IV 1866 roku

• Wojna rozpoczęła się od wkroczenia wojsk pruskich do Holsztynu

• Trwała krótko, a o jej wyniku zadecydowała bitwa pod Sadową (Kóniggratz), która odbyła się 3 lipca 1866 roku z udzia­łem łącznie pół miliona żołnierzy.

• Działaniami armii pruskiej, na czele której oficjalnie stał król, dowodził Moltke, armią austriacką - gen. Ludwig von Benedek. Przez pewien czas waży­ły się losy bitwy, ale ostatecznie skończyła się ona porażającą klęską Austriaków. Armia pruska okazała się o wiele bardziej nowo­czesna, o wiele lepiej przygotowana do wojny, o wiele lepiej dowodzona.

• To byty rezultaty pruskiej reformy wojskowej wprowadzającej trzyletnią, obowiązkową służbę wojskową, po której następował czteroletni pobyt w rezerwie zakończony skierowaniem do landwery, czyli swego rodzaju pospolitego ruszenia.

• Podpisano zawieszenie broni, które zakończyło się ostatecznie pokojem w Pradze 23 VIII 1866 roku

• Austria zgodziła się na rozwiązanie Związku Niemieckiego i nową organizację Niemiec bez swojego udziału, już jako Związku Północno niemieckiego

• Zrzekła się również praw do Szlazwiku i Holsztynu

• Oraz obiecała zapłacić 40 mln. talarów

1 VII 1867 roku polityka Bismarka doprowadziła do powołania nowej konstytucji

• powstało państwo związkowe z przewagą Prus

• władza prawodawcza - Rada związku i sejm związku

• władza wykonawcza kanclerz - odpowiedzialny przed królem Prus, który miał funkcjonować jako prezydent

• veto absolutne

• wódz naczelny

• decyzje o wojnie i pokoju

• władza prezydencka miała być dziedziczna

Klęska zmusiła cesarza Franciszka Józefa do głębokich reform wewnętrznych.

• Przede wszystkim zawarta została ugoda z Węgrami 3 IV 1867 roku, na mocy której powstała monarchia dualistyczna (podwójna) Austro-Węgry.

• Utworzono więc dwa odrębne państwa z własnymi rządami i parlamentami, ale ze wspólnym monarchą.

• W Austńi nosił on tytuł cesarza, na Węgrzech - króla.

• Wspólne były też ministerstwa spraw zagranicznych, wojny i obsługujące je ministerstwo finansów.

• Umowa z Węgrami miała obowiązywać przez dziesięć lat, co dawało Węgrom dogodną pozycję przetar­gową przy jej odnawianiu.

• Granica pomiędzy Austrią i Węgrami wyznaczona została na położonej na wschód od Wiednia rzeczce Litawa i dlatego często nazywano Austrię Przedlitawią, zaś Węgry - Zalitawią.

Ostatni etap jednoczenia

Można powiedzieć, że inicjatorem wojny francusko-pruskiej był Bismarck, choć to Francja ją wypowiedziała.

• Ale na tym właśnie polegało mistrzostwo gry dyplomatycznej kanclerza Pms.

• Napoleon III przygotował Francję do wojny z Pru­sami, przeprowadzając częściową reformę armii francuskiej opartą w dużej mierze na doświadczeniach pruskich.

• Nie był to czas sposobny do reform, Francja bowiem przeżywała właśnie kryzys gospodarczy.

• Armia nie została więc zmodernizowana, służba w niej trwała 7 lat, a pobór prze­prowadzany był drogą losowania.

• Francuski korpus oficerski był marnie wyszkolony, a służby kwatermistrzowskie fatalne.

• Armia francuska dysponowała natomiast rewelacyjnym na owe czasy karabinem iglicowym Chassepota, o zasięgu o wiele większym niż iglicówki pruskie.

• Posiadała też karabin maszynowy (mitrailleuse} oddający sto pięćdziesiąt strzałów na minutę. Pamiętać należy, że walczono wciąż jeszcze w zwartych szykach kompanijnych i pułkowych kolumn i karabin maszynowy mógł czynić jatki.

• W praktyce nie został jednak wykorzystany, bo rozwój sytuacji wojennej całkowicie zaskoczył dowództwo fran­cuskie. W tej wojnie armia pruska po raz pierwszy zastosowała też nowy szyk walki - tyralierę, czyli atakowanie oddziałami rozciągniętymi w linię, co w jakiejś mierze chroniło atakujących od kuł i pocisków artyleryjskich.

Napoleonowi III nie udało się zmontować koalicji antypruskiej.

• Włochy nie widziały dla siebie żadnych korzyści w poparciu Francji, a przeciwnie - wykorzystały jej klęskę, by zlikwidować ostatni relikt feudalizmu, wspierane przez Francję Państwo Kościelne i włączyć Rzym do Włoch.

• Papieżowi pozostawiono Watykan.

• Cesarz Franciszek Józef byłby skłon­ny do rewanżu na Prusach, ale Węgrzy, z którymi musiał się liczyć, byli wojnie przeciwni, ostatecznie więc Austro-Węgry pozostały neutralne.

• Dość naiwnie liczono też w Paryżu na państwa południowoniemieckie, że w obawie przed hegemonią pruską poprą Fran­cję, ale były to rachuby bez pokrycia.

• Francja miała nad Prusami przewagę liczebną i generalicja francuska była przekonana, że odniesie łatwe i szybkie zwycięstwo.

Pretekstem do wypowie­dzenia Prusom wojny stała się, sfałszowana przez Bismar-cka, tzw. depesza emska.

- Otóż w tym czasie nie był ob­sadzony tron hiszpański po detronizacji Izabeli II i zwrócono się jako do jednego),

z kandydatów do księcia Leopolda Hohenzollem-Sigmaringen.

• Wywołało to natych­miastową reakcję Paryża.

• Poseł francuski w Berlinie dostał polecenie zażądania od króla Prus, Wilhelma I, by ten spowodował odrzucenie przez Leopolda korony hiszpańskiej.

• Wilhelm I przyjął posła francuskiego w uzdrowisku Ems, gdzie wypo­czywał i rzeczywiście 12 lipca 1870 r. Leopold oświadczył, że nie zamierza ubiegać się o tron hiszpański.

• Napoleonowi III to jednak nie wystarczyło i zażądał od Wilhelma I oświadczenia, że nigdy nie wyrazi zgody, by Hohenzollernowie obsadzili tron hiszpański.

• Było to żądanie upokarzające i król pruski nie mógł się na nie zgodzić, odmówił więc przyjęcia posła francuskiego, wyjaśniając swoją decyzję w depeszy do Bismarcka. Ten dokonał w tekście istotnych zmian i polecił opub­likować.

• Wersja depeszy, która ujrzała światło dzienne, była prowokacyjnie obraźliwa dla Francji.

19 lipca Francja wypowiedziała wojnę Prusom.

• Dowództwo armii francuskiej objął cesarz Napoleon III, który 28 lipca wydał w twierdzy Metz rozkaz do armii kończący się stwierdzeniem, że „od naszych sukcesów zawisła przyszłość, wolność i cywilizacja".

• Ale nadal armia francuska nie przystępowała do walki, bo mobilizacja przeprowadzana była nieudolnie.

• 4 sierpnia przejęli inicjatywę Prusacy. Armią pruską dowodził król Wilhelm I, ale rzeczywistym architektem działań pruskich był feldmarszałek Moltke, którego plany realizowano z zegarmistrzowską dokładnością.

• Prusacy uderzyli na Alzację i Lotaryngię i zmusili armię marszałka Maurice'a Edme Mac-Mahona do wycofania się z Alzacji w kierunku Chalons nad Mamą z zamiarem stworzenia osłony Paryża.

• Armią francuską w Lotaryngii dowodził marszałek Achille Bazaine, który wycofał się w rejon twierdzy Metz.

• Jemu to właśnie ciężko chory Napoleon III przekazał naczelne dowództwo.

• Marszałek Bazaine okazał się wodzem równie nieudolnym, co cesarz i wraz ze 180 tyś. żołnierzy schronił się w Metzu, zachowując się całkowicie biernie.

• W tej sytuacji marszałek Mac-Mahon dostał rozkaz marszu na odsiecz wojskom uwięzionym w Metzu. Prusacy jednak zepchnęli Mac-Mahona pod Sedan, gdzie przebywał Napoleon III.

• Tu właśnie 1 września rozpoczęła się bitwa, która zakończyła się całkowitą klęską Francuzów.

• 2 września wojska francuskie walczące pod Sedanem kapitulowały.

• Do niewoli dostali się Napoleon III, marszałek Mac-Mahon, 39 generałów i prawie 100 tyś. żołnierzy.

• Na wieść o kapitulacji cesarzowa Eugenia uciekła do Anglii, gdzie w pół roku później przybył zwolniony z niewoli cesarz.

• Tak, w niesławie, zakończyło się Drugie Cesarstwo.

• Doprowadził do tego Napoleon III.

Narodziła się Trzecia Republika, która trwać będzie przez 70 lat i padnie po klęsce Francji w 1940 r.

• Pierwszym gabinetem republikańskiej Francji był rząd pod prezesurą gen. Louisa Trochu, dotychczasowego gubernatora Paryża.

• Ministrem wojny i spraw wewnętrznych został radykalny republikanin Leon Gambetta. Wydostał się balonem z oblężonego od 19 września Paryża i z niezwykłą energią rozpoczął odtwarzanie armii francuskiej.

• Nie uznał rządu republikańskiego marszałek Bazaine, który oblężony w Metzu zachowywał bierność, licząc na to, że przy pomocy swych wojsk przywróci cesarstwo. Nic z tego nie wyszło. 27 października poddał Metz Prusakom, co zostało uznane za zdradę i okryło marszałka hańbą.

Wojna trwała nadal. Wojska pruskie otoczyły Paryż.

• Sytuacja w mieście robiła się coraz bardziej dramatyczna, bo kończyły się zapasy żywności i zaczynał się głód.

• Na wieść o zdradzie marszałka Bazaine'a wybuchło w Paryżu 31 października 1870 r. powstanie. Zostało po paru godzinach stłumione. Trzy miesiące później, 22 stycznia 1871 r., kolejna rewolta ogarnęła stolicę Francji. I tę stłumiono, ale tym razem było już 30 zabitych. Sytuacja w mieście stawała się coraz bardziej napięta.

Wojna z Francją stała się ostatnim impulsem w procesie zjednoczenia Niemiec.

• Ponieważ to Francja ją wypowiedziała, więc w odruchu patriotyzmu do wojny przystąpiły państwa południowoniemieckie: Bawaria, Wirtembergia i Hesja.

• Teraz pozostawało Bismarckowi przełamać obawy, że zjednoczenie Niemiec oznaczać będzie kres władzy lokalnych dynastii. Nie było to zadanie łatwe, ale sobie z nim poradził.

18 stycznia 1871 r. w Sali Lustrzanej pałacu w Wersalu ogłoszony został akt powstania cesarstwa niemieckiego, czyli przekształcenia Związku Północnego Niemieckiego w Rzeszę Niemiecką (Deutsches Reich).

• Król pruski Wilhelm I wyraził zgodę na skierowaną doń „w imieniu całej niemieckiej ojczyzny na podstawie zjednoczenia jej książąt" propozycję króla Ludwika II Bawarskiego i przyjął tytuł cesarza niemieckiego (der deutsche Kaiser).

• Wszystko to było głęboko przemyślane. Wilhelm I zostawał cesarzem z nadania niemieckich rodów panujących, a i sam tytuł (cesarz niemiecki, a nie cesarz Niemiec lub cesarz Niemców) ani nie podważał pozycji królów i książąt niemieckich, ani nie sugerował, że jest on emanacją woli narodu.

• Symboliczne znaczenie miało też celebrowanie tej uroczystości w zdobytym Wersalu, gdy cesarz Napoleon III znajdował się w pruskiej niewoli.

Główny cel wojny z Francją został osiągnięty - powstały zjednoczone Niemcy.

• Teraz, z punktu widzenia Bismarcka, należało zakończyć wojnę, osiągając dodatkowe korzyści.

• 28 stycznia 1871 roku Niemcy zgodziły się na trzytygodniowy rozejm, w czasie którego przeprowadzone zostały (również na terenach okupowanych) wybory do Zgromadzenia Narodowego (8 lutego).

• Dały one zdecydowane zwycięstwo monarchistom, którzy wprowadzili 400 posłów do liczącego 768 posłów Zgromadzenia.

• Premierem został Adolphe Thiers. Miał wówczas 74 lata i spore doświadczenie w sprawowaniu wysokich urzędów państwowych.

• Jemu to właśnie Bismarck podyktował warunki pokojowe.

• l marca 1871 r. przyjęło je obradujące w Bordeaux Zgromadzenie Narodowe.

• Francja traciła na rzecz Niemiec Alzację i północną część Lotaryngii z Metzem. Zobowiązywała się też do zapłacenia 5 miliardów franków w złocie, jako kontrybucję. Niemcy mieli prawo wkroczyć do Paryża, by dokonać jeszcze jednego upokorzenia Francuzów - zorganizować defiladę wojsk niemieckich na Polach Elizejskich.

Ostatecznie traktat pokojowy został podpisany 10 maja 1871 r. we Frankfurcie nad Menem.

Przeprowadzone 8 lutego 1871 r. wybory do Zgromadzenia Narodowego dały w Paryżu odmienne od reszty Francji wyniki.

• W Paryżu zwy­ciężyli republikanie i przedstawiciele skrajnej lewicy.

• W oblężonej stolicy Francji nastroje panowały bardzo radykalne.

• Spora część mieszkańców należała do Gwardii Narodowej i była uzbrojona. W ich imieniu decyzje polityczne podejmował Komitet Centralny Gwardii Narodowej.

• W połowie marca odmówił wydania wojsku dział zakupionych ze składek ludności. 18 marca, gdy wojsko usiłowało odebrać te działa, doszło do rozruchów. Działa obroniono, a przy okazji rozstrzelano dwóch generałów.

W obawie przed ludem Paryża premier Thiers postanowił ewakuować rząd i armię do Wersalu. To oddało władzę w mieście w ręce Komitetu Centralnego Gwardii Narodowej, który zarządził wybory do Rady Generalnej Komuny Paryża.

• Odbyły się one 26 marca.

• Wybrano 86 członków Komuny, w tym ponad 60 przedstawicieli ugrupowań rewolucyjnych.

• Komuna natychmiast po wyborach zaczęła wydawać dekrety dotyczące niemal wszystkich sfer życia.

• Zniesiono wojsko i policję, których funkcje przejąć miała Gwardia Narodowa,

• wprowadzono zasadę wybieralności urzędników na wszystkich szczeblach aparatu państwowego, określono ich maksymalne płace.

• Opuszczone przez właścicieli zakłady przekazano robotnikom, ustalono minimalne płace robot­nicze.

• Wydano też dekret o zakładnikach i na jego mocy przeprowadzono aresz­towania. Równało się to zastosowaniu zasady odpowiedzialności zbiorowej, ponieważ zakładnicy mieli być zgładzeni w wypadku aktów sabotażu czy terroru.

Komuna wyłoniła Komisję Wykonawczą składającą się z delegatów dziewięciu komisji problemowych - było to ciało dość liczne i w ostatnim okresie istnienia Komuny zastąpił je Liczący 5 osób Komitet Ocalenia Publicznego.

• Władze Komuny wydały ponadto oświadczenie, że działania ich nie są skierowane przeciwko Niemcom.

• Podjęto też pertraktacje, zresztą nieudane, mające skłonić Niemców do zadeklarowania neutralności.

• Niemcy otaczali Paryż od pomocy i od wschodu.

• Od zachodu i częściowo od południa sytuację kontrolowała armia rządowa, której dowództwo, podobnie jak i rząd, mieściło się w Wersalu.

• Na czele armii wersalskiej stanął zwolniony z niemieckiej niewoli gen. Mac-Mahon.

2 kwietnia rozpoczęły się walki, ale przez pierwsze kilka tygodni rząd gromadził siły i walki miały niewielkie natężenie.

• 8 kwietnia komendantem miasta został postyczniowy emigrant gen. Jarosław Dąbrowski.

• W połowie maja armia wersalska zdobyła fort Vanves, stanowiący ważny element systemu obronnego Paryża. Wersalczycy walczyli okrutnie. Dobijano rannych, roz­strzeliwano jeńców.

• 21 maja rozpoczął się krwawy tydzień walk ulicznych w Paryżu.

• 23 maja zginął w walce gen. Jarosław Dąbrowski.

• Ostatnim bastionem oporu komunardów był cmentarz Pere Lachaise, który padł 28 maja.

• W czasie tych walk wersalczycy stracili 2 tyś. żołnierzy. Komunardów i cywilów zginęło ok. 30 tysięcy.

• Aresztowano ok. 38 tyś. osób, z czego prawie 8 tyś. wysłano do Nowej Kaledonii do katorżniczej pracy.

• Utworzono specjalne obozy, do których wysyłano aresz­towanych.

• Szczególnie silne represje dotknęły Polaków, których obarczono zbiorową od­powiedzialnością za udział w Komunie.

Komuna Paryska trwała zaledwie 72 dni.

Zdławienie Komuny Paryskiej otwierało nowy okres w dziejach Europy.

• Upokarzająca klęska Francji i powstanie potężnego państwa niemieckiego zniszczyły całkowicie dotychczasową równowagę sił w Europie.

• Rozpoczęła się dominacja II Rzeszy Niemieckiej

Wojny burskie, wojny prowadzone przez
przeciwko
w latach 1880-1881 i 1899-1902 w celu opanowania bogatych złóż diamentów i złota w republikach burskich (
i
).

W 1877 Anglicy anektowali Transwal, co doprowadziło do zbrojnego powstania (1880), a następnie odzyskania przez republikę niepodległości (1884). Sojusz wojskowy Oranii i Transwalu (1897), wymierzony przeciwko ingerencji angielskiej, doprowadził do wybuchu II wojny burskiej (12 października 1899), zakończonej dzięki przewadze militarnej (350 tys. Brytyjczyków, 60 tys. Burów) zwycięstwem Anglików.

Na mocy traktatu pokojowego z
(31 maja 1902) obie republiki wcielono do posiadłości kolonialnych Wielkiej Brytanii (od 1910 w Związku Południowej Afryki).

Krüger Paulus, znany jako Oom Paul (1829-1904), południowoafrykański mąż stanu. Jeden z pierwszych osadników burskich w
. Przywódca powstania
przeciwko Brytyjczykom. Współtwórca i prezydent Republiki Transwal w latach 1883-1902. Podczas nowej
wybuchłej w 1899 organizował opór Transwalu i
przeciw Wielkiej Brytanii. W trakcie swej podróży europejskiej (1900) bezskutecznie zabiegał o pomoc dla Burów w Paryżu i Berlinie. Po klęsce Burów (1902) pozostał na wygnaniu, zmarł w Szwajcarii.

Polityka

Boulanger Georges-Ernest-Jean-Marie (1837-1891)

Francja, Europa

Boulanger Georges-Ernest-Jean-Marie (1837-1891), francuski polityk i generał. Od 1856 w armii, uczestnik kampanii we Włoszech, Algierii i Indochinach. Instruktor w szkole wojskowej Saint-Cyr. Brał udział w wojnie z Prusami w latach 1870-1871, a także w walkach z komunardami w 1871. W 1882 na czele departamentu piechoty w ministerstwie wojny. Od 1884 generał dywizji, naczelny dowódca wojsk okupacyjnych w Tunisie w 1884. Od stycznia 1886 do maja 1887 minister wojny, przeprowadził reformy w armii. Przywódca nacjonalistów i rewanżystów dążących do wojny z Niemcami, jego zwolenników określa się mianem bulanżystów. Domagał się zmiany konstytucji, która miała wprowadzić silny system prezydencki. W 1888 usunięty z armii. W latach 1888-1889 deputowany. Przewodził Lidze Patriotów; rzecznik walki z korupcją, zwolennik ograniczenia swobód demokratycznych i rozwiązania parlamentu. W 1889 oskarżony o bonapartyzm zmuszony był do ucieczki do Wielkiej Brytanii, a następnie do Belgii, gdzie popełnił samobójstwo.

Panamski Kanał, Panama Canal, jeden z najważniejszych kanałów żeglugowych świata, przecinający
i łączący Ocean
ze
. Długość 81,6 km, szerokość 91,5-305 m, głębokość minimalna 13,7 m.

Budowę zainicjował
w 1879, rozpoczęła ją francuska spółka w 1881, przerwała na skutek bankructwa w 1889. Zrealizowana w latach 1904-1914 przez
. Stany Zjednoczone sprawowały zarząd nad strefą kanału w latach 1914-1999 na mocy umowy o
. 14 grudnia 1999 odbyły się oficjalnie uroczystości związane z przekazaniem przez USA zarządu nad kanałem Panamie. Faktyczne przekazanie zarządu nastąpiło 31 grudnia 1999.

Na Kanale Panamskim znajdują się 3 zespoły
, dzięki którym statki pokonują wysokość 26 m: w Gatun, Pedro Miguel i Miraflores. Śluzy są dwukierunkowe, dzięki czemu w tym samym czasie może się odbywać transport w obie strony. Pokonanie Kanału Panamskiego zajmuje 24-30 godzin. Podróż Kanałem Panamskim skraca drogę morską ze wschodnich do zachodnich wybrzeży USA o 8 tys. mil morskich. Służy głównie do transportu ropy naftowej, węgla kamiennego i zboża.

Opłaty uzyskiwane od statków korzystających z Kanału Panamskiego wynoszą ok. 500 mln dolarów rocznie.

Dreyfus Alfred (1859-1935), francuski kapitan sztabu generalnego, z pochodzenia Żyd. W 1894 aresztowany pod fałszywym zarzutem szpiegostwa. W jego obronie wystąpił
. Tzw. sprawa Dreyfusa wywołała walkę polityczną we Francji. W 1906 zrehabilitowany.

Socjaldemokratyczna Partia Niemiec, Sozialdemokratische Partei Deutschlands, SPD, początki jej sięgają Powszechnego Niemieckiego Związku Robotników (lassalczycy) oraz
(eisenachczycy). Partie te połączyły się w 1875 na zjeździe w Gotha, tworząc
, która w 1890, po wznowieniu legalnej działalności zakazanej w 1878, przybrała nazwę SPD.

Na zjeździe w Erfurcie w 1891 uchwalono nowy program partii w 2 wersjach: minimum (bieżące sprawy społeczno-polityczne) i maksimum (główny cel - przekształcenie
w
).

Program erfurcki stał się wzorcowy dla wielu partii socjaldemokratycznych na świecie. Na przełomie XIX i XX w. ukształtowały się w SPD nurty: rewizjonistyczny (
), lewicowy (
) oraz centrystyczny (
). W latach 1912-1933 SPD posiadała mocną frakcję parlamentarną, jej przywódca
został pierwszym prezydentem
.

Po dojściu
do władzy w 1933 zdelegalizowana. Po
wznowiła działalność w strefie zachodniej, w strefie radzieckiej została zmuszona do połączenia się z KPD i wejścia w skład Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności (SED).




W Niemczech Zachodnich, następnie w
jedna z czołowych partii politycznych. W 1966 po raz pierwszy po wojnie weszła do rządu. Aktywnie uczestniczy w pracach
. W październiku 1989 SPD powstała w NRD. We wrześniu 1990 SPD z obu państw niemieckich połączyła się w jedną partię. Główni przywódcy:
,
,
. Centralnym organem prasowym jest tygodnik Vorwärts.

Socjaldemokratyczna Partia Robotników, Sozialdemokratische Arbeiterpartei, ugrupowanie utworzone w trakcie obrad zjazdu
w Eisenach w dniach 7-9 IX 1869 (stąd nazwa członków tej partii - eisenachczycy). W 1875 na zjeździe w Gotha Socjaldemokratyczna Partia Robotników i Powszechny Niemiecki Związek Robotników połączyły się tworząc
.

Po 1871 Zjednoczone Niemcy stały się pierwszoplanową potęgą europejską. Bismarck wiedział, że budowa silnego państwa musi dalej postepować.
W 1872 rozpoczął politykę kulkturkamftu- wojna o kulturę, polityka ta była skierowana przeciwko Kościołowi, chciano go podporządkować w pełni rządowi niemieckiemu.
Wkrótce wydano paragraf, na mocy którego wszyscy duchown, którzy wykazywali zbyt małą lojalność wobec państwa mogli być więzieni.
Nastepnie wydano dekret zakazujący jezuitom osiedlania się na terenie Niemiec.
Znaki walki z kościołem:
-aby podporządkować duchowieństwo państwu wprowadzono przymusową maturę, studia wyższe i egzamin państwowy (nie wystarczało wykształcenie seminaryjne)
-wprowadzenie przymusowych ślubów cywilnych
-na ziemiach polskich wprowadzono zakaz wygłaszania kazań w języku polskim (kto się nie podporządkował był aresztowany, m.in. biskup Ledachowski, który razem ze 100 innymi duchownymi został wydalony z terytorium niemieckiego do Rzymu
Walka z polskością objęła także kościół Polski
-akcja kolonizacyjna:
-aby osłabić polskość postanowiono wyemigrować z ziemi i odesłać za granicę tych Polaków którzy nie mieli niemieckiego obywatelstwa
Akcja ta rozpoczęła się w 1885, uzyskała nazwę RUGI PRUSKIE (ok. 30 tys Polaków zostało wydalonych)
-1886- rozpoczęła działalność Komisja kolonizacyjna. Była to komisja powołana do wykupywania ziemi z rąk polskich i przekazywania jej kolonistom z głębi Niemiec
Na początku XXw. Gdy komisja Kolonizacyjna zorientowała się, że jej wysiłek idzie na marne, wprowadzono zakaz stawiania budynków mieszkalnych na nowo kupionej ziemi
-HAKATA- 1894- nazwa pochodzi od nazwisk 3 założycieli. To związek do spraw popierania niemczyzny na kresach wschodnich (akcje, festyny, odczyny)
-wydano ustawę kagańcową, która zakazała uzywania języka polskiego w miejscu publicznym

Austro-Węgry, dualistyczna monarchia stworzona 1867 przez cesarza
(1848-1916), w wyniku przekształcenia centralistycznego cesarstwa austriackiego w związek dwóch równouprawnionych państw: Austrii (noszącej oficjalnie nazwę Królestwa i Kraje reprezentowane w Radzie Państwa, zw. potocznie Przedlitawią) i Węgier (Kraje Korony Św. Stefana, potocznie Zalitawia). Obydwa państwa połączone były unią realną, miały wspólnego monarchę z dynastii Habsburgów (tytułującego się cesarzem Austrii i królem Węgier), politykę zagraniczną, armię, finanse, walutę oraz obszar celny, natomiast odrębne: konstytucje, rządy i parlamenty.




Austro-Węgry były państwem wielonarodowym (11 gł. narodowości), w którym występowały liczne konflikty na tle etnicznym. W skład monarchii wchodziły: 1) kraje cesarstwa austriackiego -
,
,
,
, Karyntia, Kraina,
,
, Gorycja, Gradiska,
,
,
,
,
,
,
i Lodomeria oraz
; 2) kraje królestwa węgierskiego - Węgry (wraz ze stanowiącą ich integralną część Słowacją),
,
,
oraz Fiume (
); 3) kraje okupowane od 1878, a anektowane 1908 - Bośnia i
, odebrane Turcji.

Austro-Węgry zajmowały 677 tys. km² , stanowiąc drugie (po Rosji) pod względem wielkości państwo europejskie, zamieszkane przez 52,8 mln osób (1914). Duże zróżnicowanie stanu gospodarki, zarówno obu części państwa, jak i poszczególnych krajów wchodzących w skład monarchii, stawiało Austro-Węgry na pozycji państw gospodarczo zacofanych, opóźnionych w stosunku do rozwiniętych krajów Europy i Stanów Zjednoczonych. Austro-Węgry odgrywały jednak znaczącą rolę w polityce europejskiej. Wyparcie Austrii z Włoch (1859) i Niemiec (1866) czyniło Bałkany jedynym kierunkiem ekspansji Austro-Węgier, przyczyniając się do narastania antagonizmu austriacko-rosyjskiego, a tym samym doprowadzając do zbliżenia z Niemcami, które zaowocowało powstaniem silnego bloku wojskowego (
), obejmującego także Włochy.

Ogłoszenie przez Austro-Węgry aneksji Bośni i Hercegowiny (1908) zaostrzyło konflikt z Serbią i jej protektorką - Rosją, powodując dalsze pogorszenie się położenia międzynarodowego Austro-Węgier.
stał się bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej, w której Austro-Węgry walczyły u boku Niemiec. Poniesione straty wojenne, pogłębiające się trudności gospodarcze oraz coraz trudniejsza sytuacja wewnętrzna (wzmagające się dążenia odśrodkowe narodów słowiańskich, a także działalność opozycji wewnętrznej) przyspieszyły rozpad monarchii. 11 XI 1918 cesarz Karol I, będący następcą zmarłego Franciszka Józefa I, abdykował.

Wojna rosyjsko-japońska 1904-1905, konflikt zbrojny wywołany aspiracjami ekonomicznymi
, dotyczącymi terytoriów Korei i Mandżurii, kolidującymi z interesami
na tych terenach.

1896 Rosja otrzymała od
koncesję na budowę
, przebiegającej przez teren
. 1898 wydzierżawiła
z twierdzą Port Artur, uzyskując koncesję na eksploatację zasobów leśnych w Korei (1902), następnie wprowadziła na jej obszar swoje wojska. Politykę rosyjskiej ekspansji gospodarczej i wojskowej na Dalekim Wschodzie popierały rządy niemiecki i angielski.

Odrzucenie japońskich propozycji podziału stref wpływów na Dalekim Wschodzie (Korea - japońska, Mandżuria - rosyjska) doprowadziło do zerwania stosunków dyplomatycznych przez Japonię (6 lutego 1904) i ataku na bazę wojsk rosyjskich w Port Artur (8-9 lutego 1904). 10 lutego
wypowiedział wojnę Japonii. Działania zbrojne toczyły się przede wszystkim na
, na
i w Mandżurii. Wydarzeniami decydującymi o zwycięstwie Japonii były: poddanie się 2 stycznia 1905 garnizonu rosyjskiego w Port Artur, przegrana rosyjska w bitwie pod
(luty-marzec 1905) i klęska carskiej floty bałtyckiej koło wyspy
(27-28 maja 1905).

Dzięki mediacji amerykańskiej, konflikt został zakończony pokojem w Portsmouth (5 września 1905), na mocy którego Japonia przejęła Półwysep Liaotuński wraz z Port Artur, połowę wyspy
, fragment rosyjskiej linii kolejowej zbudowanej w Mandżurii, uzyskała prawo protektoratu nad Koreą i prawo połowu ryb na dalekowschodnich wodach terytorialnych Rosji. Klęska Rosji w wojnie unaoczniła słabość militarną oraz polityczną państwa i stała się bezpośrednią przyczyną

"Rewolucja 1905-1907 roku w Rosji i na ziemiach polskich."







Rywalizacja Rosji z Japonią o wpływy na dalekim wschodzie (Chiny, Mandżuria, Korea) doprowadziła do wybuchu wojny w 1904 roku. W wyniku tej wojny Rosja poniosła znaczące straty i musiała zawrzeć pokój na niekorzystnych dla siebie warunkach. Ta kosztowna przegrana doprowadziła do zaostrzenia niezadowolenia ludu z samowładnych rządów cara. Gwałtowny wzrost cen artykułów żywnościowych, zamykanie nierentownych fabryk, a w związku z tym wzrost bezrobocia dotknęły przede wszystkim robotników. Niekorzystny przebieg wojny budził także wzrost krytycyzmu wobec władz ze strony rosyjskiej burżuazji oraz warstw i grup społecznych z nią związanych. W miastach zaczęły wybuchać strajki, protestowali robotnicy, chłopi. Kraje podbite przez Rosję oczekiwały momentu w którym mogłyby się upomnieć o swoje prawa.

22 stycznia 1905 roku Towarzystwo Robotników Petersburga zorganizowało pokojową demonstrację przed Pałacem Zimowym. Delegacja demonstrantów miała wręczyć carowi petycję która zawierała prośbę o wzięcie w opiekę wyzyskiwanych i gnębionych przez burżuazję robotników. W tej demonstracji wzięło udział około 140 tysięcy ludzi. Wsród demonstrantów było wiele kobiet i dzieci. Car Mikołaj II wydał rozkaz otwarcia ognia do zgromadzonych ludzi, w wyniku czego zginęło około tysiąc osób, w tym wiele kobiet oraz dzieci. To wydarzenie zapoczątkowało wybuch rewolucji. Odpowiedzią na to były zorganizowane w styczniu - marcu 1905 antycarskie wystąpienia. Udział w nich wzięło ponad 400 tysięcy robotników. Po pierwszej fali strajków wrzenie rewolucyjne wzmogło się w okresie wiosna - lato tegoż roku i ogarnęło wszystkie większe ośrodki przemysłowe imperium rosyjskiego. Do walki z carem przystąpili także chłopi, którzy domagali się przeprowadzenia reformy rolnej. Ich wystąpienia polegały na zajmowaniu siłą i dzieleniu gruntów dworskich. Objęły one olbrzymie tereny Rosji centralnej oraz Ukrainy. Nastroje rewolucyjne pojawiły się także w armii, czego przejawem był bunt marynarzy na pancerniku "Patiomkin" oraz w późniejszym czasie artylerzystów w Kronsztadzie i marynarzy na krążowniku "Oczakow". Robotnicy, chłopi oraz żołnierze zaczęli powoływać rady swych przedstawicieli, by kierowali ich walką (Rady Delegatów Robotniczych, Rady Delegatów Chłopskich, Rady Żołnierskie). Walka toczyła się przede wszystkim przeciw samowładztwu carskiemu oraz o demokratyczne reformy ustrojowe, a także o poprawę warunków bytowych ludzi pracujących. W rewolucji tej rolę odgrywały także ugrupowania takie jak: Stronnictwo Konstytucyjno - Demokratyczne (dążyło do przekształcenia Rosji w monarchię konstytucyjną), Stronnictwo koneserwatywne (pragnęło jedynie złagodzić samowładztwo cara). Najbardziej aktywną działalność w czasie rewolucji prowadzili jednak bolszewicy (odłam socjaldemokracji rosyjskiej), którym marzyło się przechwycienie władzy poprzez rad delegatów. Starali się to zrobić poprzez organizowanie i podsycanie zbrojnych wystąpień. Takim wystąpieniem było powstanie robotnicze w Moskwie w grudniu 1905. Jednak nie zostało one poparte dość zdecydowanie przez inne skupiska robotnicze oraz wojsko po 8 dniach zostało krwawo stłumione. W 1906 roku fala nastrojów rewolucyjnych w Rosji opadła a w 1908 r. praktycznie zanikła.



W tym samym czasie na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego zaczęły się ścierać różne koncepcje w sprawie wykorzystania wojny Rosji z Japonią. Jedni liczyli na to, że car wobec trudności będzie musiał iść na ustępstwa wobec Polaków. Do przyjęcia takich poglądów skłaniała się Liga Narodowa. Chciała ona zmienić rolę Polski z petenta na partnera Rosji. Endecja uznała przygotowanie akcji niepodległościowej za nierealne, a Dmowski liczył na zjednoczenie wszystkich zaborów w razie konfliktu międzynarodowego. Piłsudzki i działacze PPS liczyli na powstanie zbrojne wspierane przez masy robotnicze narodów uciskanych przez Rosję. PPS zaczęła się zbrojnie przygotowywać do walki. Niezadowolenie społeczeństwa polskiego rosło i w 1905 roku doszło do strajków i demonstracji, które objęły miasta oraz wsie. 13 listopada 1904 roku Piłsudski zorganizował manifestację na Placu Grzybowskim w Warszawie. Gdy po mszy św. ruszył pochód, został zaatakowany przez policję. Odpowiedzią na to były strzały młodych bojówkarzy polskich. To starcie było pierwszym starciem zbrojnym z zaborcą po upadku Powstania Styczniowego. Od tego czasu do starć dochodziło w wielu polskich miastach. PPS zaczęła organizować specjalne oddziały wojskowe. 28 stycznia 1905 r. dotarła do Warszawy wieść o "krwawej niedzieli" w Petersburgu. Warszawa zastrajkowała, a w następnych dniach strajk powszechny ogarnął cały zabór rosyjski. Na ulicach budowano blokady, robotnicy domagali się poprawy warunków pracy i płacy. W rewolucji uczestniczyli także studenci i uczniowie (domagali się wprowadzenia języka polskiego do szkół, upowszechnienia oświaty i likwidacji policyjnej kontroli).

Liga Narodowa i Stronnictwo Demokratyczno - Narodowe uznały, że osłabiona Rosja musi pójść na kompromis z Polakami. Starzy działacze PPS najwięcej uwagi skupili na Organizacji Bojowej, która swą działalność miała kształtować nastroje narodu. W 1906 roku w PPS doszło do rozłamu. W wyniku tego utworzyły się dwa odłamy: "starzy" - wierni pierwotnemu programowi (na pierwszym miejscu walka o niepodległość); "młodzi" - zwolennicy rewolucji socjalnej. "Starzy" utworzyli PPS - Frakcję Rewolucyjną, "Młodzi" - PPS Lewicę. Część członków PPS w rewolucji widziała walkę o zmianę ustroju społecznego lub jego zreformowanie. Głównym celem było jednak wywalczenie niepodległości Polski. Członkowie Organizacji Bojowej organizowali napady na konwoje i kasy, by zdobyć fundusze niezbędne do prowadzenia działalności rewolcyjnej oraz organizowano zamachy na przedstawicieli władz rosyjskich. Ludzie ci zmierzali do wywołania powstania przeciw Rosji, a nie rewolucji proletariackiej przeciw kapitalizmowi. W czasie rewolucji powstawały mniejsze organizacje obejmujące chłopów i inteligencje popierające do dążenia. Same jednak pragnęły ograniczyć się do pokojowych manifestacji. Uważały one, że tą drogą uzyskają ustępstwa ze strony Rosji i doprowadzą do przebudowy ustroju oraz nadania Polakom praw narodowych. Przeciw rewolucji występowała jedynie endecja, której przywódca był skłonny do współpracy z Rosją w zamian za dopuszczenie w przyszłości do autonomii Królestwa, a obecnie do przywrócenia języka polskiego w szkołach i administracji.

Władze rosyjskie przy pomocy wojska i policji zdławiły ostatecznie rewolucję i przeszły do masowych represji. Rewolucja była walką polityczną i społeczną Polaków, pierwszą od Powstania Styczniowego. Mimo kolejnej klęski i śmierci wielu ludzi, miała korzystne następstwa. Przyniosła robotnikom pewną poprawę sytuacji materialnej i dała możliwości zorganizowania silnego ruchu związkowego. Naród polski uzyskał zezwolenie na:

- wprowadzenie języka polskiego do urzędów,

- zakładanie prywatnych szkół z jezykiem polskim jako wykładowym,

- zgodę na legalną działalność różnych stowarzyszeń naukowych, kulturalnych i społecznych.

Te mobilizowały Polaków do jeszcze większej walki o prawa narodowe.

Rewolucja 1905-1907 w Rosji, cykl rewolucyjnych zamieszek, będący rezultatem kryzysu ekonomicznego i klęsk ponoszonych
(1904-1905). Zapoczątkowana "
" 22 I 1905 w Petersburgu, charakteryzowała się masowymi strajkami, wystąpieniami chłopskimi i żołnierskimi oraz aktami terroru przeciwko funkcjonariuszom państwowym.
Krwawa Niedziela, potoczne określenie wydarzeń, jakie rozegrały się 22 I 1905 w
. Tego dnia, liczącą ok. 2,5 tys. osób pokojową demonstrację ostrzelały na placu przed Pałacem Zimowym oddziały wojska. Zginęło i ciężko rannych zostało ponad 40 osób.

Uczestnicy manifestacji zamierzali przedstawić carowi petycję, w której domagano się m.in.: ośmiogodzinnego dnia pracy dla robotników, ziemi dla bezrolnych chłopów, zakończenia wojny z Japonią. Petersburska masakra robotników stała się bezpośrednią przyczyną wybuchu

Wykształciła się również liberalna opozycja polityczna. Pod jej wpływem
ogłosił 30 X 1905 manifest wprowadzający swobody obywatelskie, ustanawiający urząd premiera oraz
posiadającą uprawnienia ustawodawcze. Po klęsce bolszewickiego powstania w grudniu 1905 w Moskwie nastroje rewolucyjne opadły, mimo licznych strajków 1906.

Rozwiązanie II Dumy 16 VI 1907 i uchwalenie nowej ordynacji wyborczej, zwiększającej znaczenie ziemiaństwa, zakończyło rewolucję. W jej wyniku rozpoczęto modernizację struktur państwa rosyjskiego w kierunku monarchii parlamentarnej, przeprowadzono reformę agrarną.

Międzynarodówka II, międzynarodowe zrzeszenie partii i organizacji socjalistycznych. Skupiała organizacje polityczne o zbliżonym profilu programowym, służyła jako płaszczyzna wymiany poglądów na forum międzynarodowym. Powołana w stulecie zburzenia Bastylii w Paryżu 14 lipca 1889, z inicjatywy socjaldemokratycznych partii Niemiec, Francji, Belgii i Anglii.

W latach 1889-1914 odbyło się 9 kongresów II Międzynarodówki, kolejno: w Paryżu (1889), Brukseli (1891), Zurychu (1893), Londynie (1896), Paryżu (1900), Amsterdamie (1904), Stuttgarcie (1907), Kopenhadze (1910), Bazylei (1912). W latach 1900-1914 wśród działaczy II Międzynarodówki wyłoniły się trzy kierunki: reformistyczny (E. Bernstein), centrowy (K. Kautsky), lewicowy (R. Luksemburg i W. Lenin).

Po wybuchu I wojny światowej wewnątrz II Międzynarodówki dokonał się rozłam spowodowany odejściem komunistów W. Lenina, co w rezultacie doprowadziło do zawieszenia działalności II Międzynarodówki. Reaktywowana w 1919, działała do 1940.

Kontynuacją II Międzynarodówki jest Międzynarodówka Socjalistyczna.

36

Powszechna - XIX wiek

43

---