GEOGRAFIA

PLAN PRACY DYDAKTYCZNO - WYCHOWAWCZEJ

KLASA I GIMNAZJUM

(opracowanie: Małgorzata Palikot)

Podstawa Programowa Przedmiotu Geografia

Treści nauczania - wymagania szczegółowe (realizacja w klasie I)

1. Mapa - umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń:

1) wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na

mapie; posługuje się skalą mapy do obliczenia odległości w terenie;

2) odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych;

3) posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie);

4) identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych;

5) dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych;

6) określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie;

7) lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa itp.);

8) analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych;

9) projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych.

2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń:

1) podaje główne cechy kształtu i wymiarów Ziemi; odczytuje współrzędne geograficzne na globusie;

2) posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy; podaje cechy ruchu obrotowego; wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i granica zmiany daty; posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi;

3) podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi; przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku;

4) podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.

3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń:

1) charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat;

2) charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych; oblicza amplitudę i średnią temperaturę powietrza; wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza;

3) wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi;

4) podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi oraz wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi;

5) podaje główne cechy płytowej budowy litosfery; wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi;

6) posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji; przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących, fal morskich, wiatru, lądolodów i lodowców górskich;

7) rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych.

Lp.	Temat lekcji i zakres treści	Wiadomości i umiejętności uczniów wyrażone celami operacyjnymi		Procedury osiągania celów	Cele wychowawcze	Odniesienie do treści Podstawy Programowej
	PODSTAWY GEOGRAFII
1.	Organizacja pracy na lekcjach geografii w klasie I. ♦ program nauczania geografii ♦ wymagania i kryteria oceniania		Uczeń: • przedstawi główne zagadnienia z programu nauczania geografii w klasie I • przedstawi wymagania i kryteria oceniania	− prezentacja podręcznika, atlasu geograficznego
2.	Czego będziemy się uczyć na lekcjach geografii? główne źródła informacji geograficznej przedmiot badań geografii, jej związki z innymi naukami i dziedzinami życia		Uczeń • wskaże źródła wiedzy geograficznej • wymieni sposoby poznawania treści geograficznych • proponuje sposoby poznawania wybranych zagadnień i tematów	- analizowanie różnych źródeł informacji geograficznej	- rozwijanie przekonania o użyteczności edukacji geograficznej w życiu codziennym oraz kształceniu ustawicznym
3.	Współrzędne geograficzne - podstawą określania położenia punktów i obszarów na kuli ziemskiej. ♦ długość i szerokość geograficzna ♦ współrzędne geograficzne ♦ położenie geograficzne punktu na mapie i globusie ♦ długość i szerokość geograficzna ♦ położenie geograficzne		Uczeń: • wyznaczy południk miejscowy • wyznaczy kierunki w terenie, na globusie i mapach • opisze kształt południków i równoleżników na globusie i wyjaśni przyczyny ich zniekształcenia na mapach • odczytuje współrzędne geograficzne punktu odczyta za pomocą globusa i map w różnej skali, współrzędne geograficzne danego punktu na Ziemi • odszuka za pomocą współrzędnych geograficznych, położenie podanego miejsca	Ćwiczenia: − wykorzystanie globusa i map do określania położenia geograficznego − analizowanie plansz przedstawiających rodzaje sitek kartograficznych − odczytywanie położenia geograficznego − odszukiwanie położenia obiektów za pomocą współrzędnych geograficznych	- rozwijanie dociekliwości poznawczej	1. Mapa - umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń: 5) dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych; 6) określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie; 7) lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa itp.); 2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń: 1) podaje główne cechy kształtu i wymiarów Ziemi; odczytuje współrzędne geograficzne na globusie;
4.	Określanie położenia geograficznego punktów i obszarów - ćwiczenia. ♦ wykorzystanie i rola współrzędnych geograficznych		Uczeń: • określa współrzędne geograficzne danego punktu i miejsca na Ziemi • odszuka położenie obiektów za pomocą współrzędnych geograficznych na globusie i mapach w różnych skalach	Ćwiczenia: − odczytywanie za pomocą globusa i map współrzędnych geograficznych −odszukiwanie położenia podanego miejsca	- rozwijanie dociekliwości poznawczej	1. Mapa - umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń: 5) dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych; 6) określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie; 7) lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa itp.); 2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń: 1) podaje główne cechy kształtu i wymiarów Ziemi; odczytuje współrzędne geograficzne na globusie;
5.	Mapa obrazem Ziemi. ♦ pojecie mapy ♦ skala i jej rodzaje ♦ elementy mapy		Uczeń: • wyjaśni, co to jest mapa • wymieni elementy mapy i poda ich charakterystyczne cechy • poda rodzaje skali • oblicza odległości na mapie i w terenie • przedstawi praktyczne wykorzystanie map	− czytanie map, interpretacja ich treści - prezentowanie przykładów praktycznego wykorzystania skali i mapy − rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem skali		1. Mapa - umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń: 1) wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie; posługuje się skalą mapy do obliczenia odległości w terenie; 2) odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych; 4) identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych; 5) dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych;
6.	Mapa jako szczególne źródło informacji. ♦ rodzaje map ♦ znaczenie map ♦ generalizacja ♦ przedstawianie zjawisk na mapach		Uczeń: wymieni rodzaje map omówi znaczenie poszczególnych rodzajów map wyjaśnia metody - poziomicową i hipsometryczną - przedstawiania rzeźby powierzchni terenu na mapie wyjaśnia różnicę między wysokością względną a bezwzględną wyjaśnia konieczność generalizacji mapy	- analizowanie różnych rodzajów map i sposobu ich wykorzystania − praca metodami aktywizującymi ćwiczenia w obliczaniu wysokości względnej		1. Mapa - umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń: 1) wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie; posługuje się skalą mapy do obliczenia odległości w terenie; 2) odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych; 3) posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie); 4) identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych; 5) dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych;
7 .	Czytamy mapę ♦ czytanie i interpretowanie map ♦ analiza planów i map		• posługuje się w terenie mapą topograficzną, turystyczną i samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie) • lokalizuje na mapach (również konturowych) najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, • analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych i tematycznych	praca z atlasem geograficznym czytanie planów i map - interpretacja ich treści prezentacja przykładów praktycznego wykorzystywania planów i map	- uświadomienie, iż umiejętność czytania mapy jest niezwykle potrzebna w codziennym życiu	1. Mapa - umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń: 3) posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie); 4) identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych; 5) dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych; 6) określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie; 7) lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa itp.); 8) analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych; 9) projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych
8.	Podsumowanie wiadomości i utrwalenie umiejętności - Podstawy geografii		Cele lekcji zgodne z celami jednostek nr 2-7	- zadania utrwalające „karta pracy”		1. Mapa - umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń: 1) wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie; posługuje się skalą mapy do obliczenia odległości w terenie; 2) odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych; 3) posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie); 4) identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych; 5) dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych; 6) określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie; 7) lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa itp.); 8) analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych; 9) projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych 2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń: 1) podaje główne cechy kształtu i wymiarów Ziemi; odczytuje współrzędne geograficzne na globusie
9.	Test sprawdzający osiągnięcia ucznia.		Cele lekcji zgodne z celami jednostek 2- 7
	RUCHY ZIEMI
10.	Ruch obiegowy i jego skutki. Położenie Ziemi we wszechświecie i Układzie Słonecznym kształt i rozmiary Ziemi Inne ciała niebieskie (planetoidy, komety, meteoroidy) globus - model Ziemi cechy ruchu obiegowego następstwa ruchu obiegowego zaćmienie Słońca i Księżyca kalendarz	Uczeń: • wyjaśni pojęcia: Wszechświat, Galaktyka, Droga Mleczna, Układ Słoneczny • poda krótką charakterystykę ciał niebieskich • wymieni planety Układu Słonecznego • omówi historię poglądów na miejsce Ziemi we wszechświecie • opisze kształt Ziemi i jak zmieniały się poglądy na jej kształt i wielkość • poda najważniejsze wymiary Ziemi • omówi osiągnięcia K. Kolumba i F. Magellana w poznaniu kształtu i wielkości Ziemi • opisze globus jako model Ziemi • poda charakterystyczne cechy ruchu obiegowego • wyjaśni, jakie są następstwa istnienia ruchu obiegowego • wyjaśni rolę kalendarza		analizowanie plansz i schematów omówienie na podstawie planszy dydaktycznej ruchu obiegowego Ziemi wskazanie przykładów świadczących o wpływie ruchu obiegowego Ziemi na życie	- uświadomienie, że miejsce Ziemi we Wszechświecie nie jest w ogóle uprzywilejowane i niczym nas nie wyróżnia	2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń: 3) podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi; przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku; 4) podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.
11.	Zmiany oświetlenia Ziemi w ciągu roku. ♦ zależność ogrzania Ziemi od wysokości Słońca nad horyzontem ♦ oświetlenie Ziemi w ciągu roku Strefy oświetlenia Ziemi.	Uczeń: • wyjaśni zależność ogrzania Ziemi od wysokości Słońca nad horyzontem • poda daty rozpoczęcia astronomicznych pór roku • opisze oświetlenie Ziemi w poszczególnych dniach równonocy, przesilenia letniego i zimowego• wymieni strefy oświetlenia Ziemi • opisze poszczególne strefy • omówi „wędrówkę” zenitalnego górowania Słońca • wyjaśni, co to jest dzień polarny i noc polarna		− analizowanie plansz i schematów − obliczanie wysokości górowania Słońca	- rozbudzanie ciekawości i chęci zdobywania nowej oraz poszerzania dotychczasowej wiedzy o Ziemi jako części Wszechświata	2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń: 3) podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi; przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku; 4) podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.
12.	Ruch obrotowy Ziemi i jego następstwa. ♦ ruch obrotowy ♦ następstwa ruchu obrotowego ♦ prędkość liniowa i kątowa	Uczeń: • wyjaśni pojęcia: sklepienie niebieskie, sfera niebieska • opisze ruch obrotowy • przedstawi następstwa ruchu obrotowego		− wykorzystywanie globusa − analizowanie plansz i schematów	- rozwijanie zainteresowań astronomicznych	2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń: 4) podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi. 2) posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy; podaje cechy ruchu obrotowego; wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i granica zmiany daty; posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi;
13.	Rachuba czasu na Ziemi. ♦ południe słoneczne ♦ rodzaje czasu ♦ strefy czasu ♦ linia zmiany daty	Uczeń: • wyjaśni zjawisko zwane południem słonecznym lub momentem górowania Słońca • wymieni rodzaje czasu i je opisze • wymieni strefy czasowe i poda ich lokalizację • rozwiązuje zadania dotyczące czasu		− analizowanie mapy stref czasowych − rozwiązywanie zadań	- rozwijanie zainteresowań astronomicznych	2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń: 2) posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy; podaje cechy ruchu obrotowego; wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i granica zmiany daty; posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi; 3) podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi; przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku;
14.	Powtórzenie i utrwalenie wiadomości i umiejętności - Ruchy Ziemi ♦ zakres treści jak w lekcjach nr 10 - 13	Cele lekcji jak podczas realizacji jednostek nr 10 - 14		- ćwiczenia utrwalające przygotowane na arkuszach dla każdego ucznia		2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń: 1) podaje główne cechy kształtu i wymiarów Ziemi; odczytuje współrzędne geograficzne na globusie; 2) posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy; podaje cechy ruchu obrotowego; wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i granica zmiany daty; posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi; 3) podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi; przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku; 4) podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.
15.	Test sprawdzający wiadomości i umiejętności z działu „Ruchy Ziemi”	Cele lekcji jak podczas realizacji jednostek nr 10 - 14
	ATMOSFERA I HYDROSFERA
16.	Skład i budowa atmosfery. Temperatura powietrza ♦ stałe i zmienne składniki powietrza atmosferycznego ♦ warstwy atmosfery i ich charakterystyka ♦ cyrkulacja atmosfery ♦ średnie temperatury powietrza: dobowe, miesięczne i roczne ♦ amplituda temperatury ♦ izotermy i mapy klimatyczne	Uczeń: • wyjaśni pojęcie atmosfera • wymieni stałe i zmienne składniki powietrza atmosferycznego • wymieni warstwy atmosfery i scharakteryzuje warunki w nich panujące • wymieni składniki pogody • opisze schemat cyrkulacji atmosfery • wykonuje pomiar temperatury powietrza • oblicza średnią dobową i amplitudę temp. powietrza		− analiza plansz i schematów − obserwacja pionowego przekroju przez atmosferę − czytanie danych statystycznych wartości temperatury - sporządzanie i analizowanie wykresu temperatury - analiza cyrkulacji mas powietrza na Ziemi - obliczanie średnich temperatur i amplitudy - sporządzanie i analizowanie wykresu temperatury	− zainteresowanie omawianą problematyką	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 1) charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat; 2) charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych; oblicza amplitudę i średnią temperaturę powietrza; wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza; 3) wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi;
17.	Ciśnienie atmosferyczne, wiatr, opady i wilgotność powietrza. ♦ ciśnienie powietrza i przyrządy do jego pomiaru ♦ powstawanie wiatru ♦ wiatry stałe i okresowo zmienne występujące na kuli ziemskiej ♦ rodzaje opadów i osadów atmosferycznych ♦ warunki powstawania poszczególnych osadów atmosferycznych	oblicza na podstawie danych statystycznych średnią roczną temperaturę powietrza, średnią roczną amplitudę temperatury powietrza, roczną sumę opadów atmosferycznych wskazuje na mapie świata obszary o najwyższych i najniższych rocznych sumach opadów atmosferycznych wyjaśnia przyczyny powstawania wiatrów podaje przykłady wiatrów stałych, okresowo zmiennych i lokalnych wskazuje na mapie świata obszary występowania pasatów wymienia elementy klimatu wymienia czynniki klimatotwórcze opisuje na podstawie mapy klimatycznej i klimatogramów strefy klimatyczne na Ziemi		− praca z podręcznikiem i słownikiem pojęć geograficznych − analiza wykresów przebiegu temperatury powietrza, wielkości opadów, map klimatycznych	− rozwijanie zainteresowań omawianą tematyką − wdrażanie do współodpowiedzialności za prace grupową	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 1) charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat; 2) charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych; oblicza amplitudę i średnią temperaturę powietrza; wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza; 3) wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi;
19.	Zróżnicowanie klimatu kuli ziemskiej i jego skutki. ♦ czynniki kształtujące klimat i ich rola ♦ główne źródło ciepła na Ziemi ♦ strefy klimatyczne i typ klimat	Uczeń: • wymieni czynniki kształtujące klimat • opisze rolę poszczególnych czynników na klimat • wymieni i wskaże strefy klimatyczne na Ziemi • scharakteryzuje poszczególne strefy klimatyczne • odczyta treść map klimatycznych • odczyta i interpretuje treść tabel i wykresów klimatycznych		− praca z atlasem − analizowanie treści wykresów i tabel klimatycznych − analizowanie zasięgu stref klimatycznych	− rozwijanie zainteresowań omawianą tematyką − wdrażanie do współodpowiedzialności za prace grupową	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 1) charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat; 3) wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi;
20.	Zasoby wodne Ziemi. ♦ pojęcie hydrosfery ♦ zasoby wodne Ziemi ♦ pojęcia: wszechocean, ocean, morze, zatoka, cieśnina, kontynent ♦ rozmieszczenie lądów i oceanów ♦ obszary nadmiaru i deficytu wody ♦ gospodarcze wykorzystanie wszechoceanu ♦ zanieczyszczenie środowiska morskiego ♦ przykłady gospodarczego wykorzystania rzek i jezior	Uczeń: • wyjaśni pojęcie hydrosfera • omówi zasobu wodne Ziemi • wyjaśni pojęcia: wszechocean, ocean, morze, zatoka, cieśnina, wyspa, archipelag • wskaże obiekty geograficzne na mapie i globusie • wymieni i scharakteryzuje główne rodzaje ruchów wody morskiej • poda źródła zanieczyszczeń wód morskich i sposoby ich eliminacji • opisze gospodarcze wykorzystanie wszechoceanu oraz rzek i jezior • wymieni obszary nadmiaru i deficytu wody na Ziemi i wyjaśni tego przyczyny		− praca z mapą w atlasie geograficznym − analiza map batymetrycznych - rozmieszczenie i granice oceanów i mórz, rozmieszczenia jezior i ich głębokości, wykresów długości rzek i ich przepływu, − analizowanie ilustracji, plansz i schematów	− kształtowanie przekonań o potrzebie racjonalnego gospodarowania zasobami wody	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 1) charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat; 2) charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych; oblicza amplitudę i średnią temperaturę powietrza; wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza; 3) wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi;
21.	Podsumowanie - atmosfera i hydrosfera.	Cele lekcji jak podczas realizacji jednostek nr 16 - 20		- ćwiczenia utrwalające przygotowane na arkuszach dla każdego ucznia		3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 1) charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat; 2) charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych; oblicza amplitudę i średnią temperaturę powietrza; wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza; 3) wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi;
22.	Test wiadomości i umiejętności - atmosfera i hydrosfera.	Cele lekcji jak podczas realizacji jednostek nr 16 - 20
	WNĘTRZE ZIEMI
23.	Budowa wnętrza Ziemi. ♦ warstwy Ziemi − skorupa ziemska − płaszcz Ziemi − jądro Ziemi ♦ przebieg fal sejsmicznych♦ pojęcia: minerał, skał a, skamieniałości ♦ podział skał ♦ występowanie skał i ich znaczenie	Uczeń: • opisze metody pozwalające dowiedzieć się jak zbudowana jest Ziemia • omówi budowę poszczególnych warstw • określi skład chemiczny skorupy ziemskiej • objaśni przebieg fal sejsmicznych • wyjaśni, czym jest minerał, skała i skamieniałość • przedstawi podział skał • poda lokalizacje poszczególnych skał i ich znaczenie		− analiza schematu przedstawiającego budowę wnętrza Ziemi − praca z materiałem źródłowym - praca ze słownikiem geograficznym i podręcznikiem - rozpoznawanie minerałów i skał	− rozwijanie zainteresowań procesami geologicznymi	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 5) podaje główne cechy płytowej budowy litosfery; wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi;
24.	Procesy wewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi. ♦ trzęsienia ziemi ♦ wulkanizm	Uczeń; • wymieni procesy kształtujące powierzchnię Ziemi • scharakteryzuje procesy wewnętrzne • wymieni procesy, które kształtowały i dalej kształtują powierzchnie Ziemi		- praca z materiałem źródłowym; wyjaśnianie pojęć - analiza plansz, schematów, ilustracji i fotografii	− rozwijanie zainteresowań procesami geologicznymi	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 5) podaje główne cechy płytowej budowy litosfery; wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi
25.	Powstawanie gór. ♦ ruchy górotwórcze ♦ najważniejsze orogenezy w dziejach Ziemi ♦ przykłady gór fałdowych, zrębowych i wulkanicznych ♦ lokalizacja na mapie świata wielkich form ukształtowania powierzchni	• podaje we właściwej kolejności nazwy okresów w dziejach Ziemi • wymienia najważniejsze orogenezy w dziejach Ziemi • wymienia wielkie formy ukształtowania dna oceanów • podaje przykłady gór fałdowych, zrębowych i wulkanicznych • wskazuje na ogólnogeograficznej mapie świata przykłady wielkich form ukształtowania powierzchni lądów		ိ praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy − czytanie i analizowanie map ိ samodzielne wyszukiwanie źródeł informacji	- uświadomienie w czym tkwi różnorodność i piękno form terenu na Ziemi	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 5) podaje główne cechy płytowej budowy litosfery; wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi;
26.	Procesy zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi. ♦ wietrzenie ♦ procesy krasowe	Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminu „wietrzenie” • wymienia rodzaje wietrzenia • podaje nazwę produktu wietrzenia • wyjaśnia proces wietrzenia fizycznego, chemicznego i biologicznego • wyjaśnia zjawisko wietrzenia mrozowego i łuszczenia się skał • wyjaśnia znaczenie terminu „krasowienie” • wymienia nazwy skał ulegających krasowieniu		ိ praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy − czytanie i analizowanie map ိ samodzielne wyszukiwanie źródeł informacji	- uwrażliwienie na piękno i niepowtarzalność wielkich form ukształtowania powierzchni	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 5) podaje główne cechy płytowej budowy litosfery; wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi; 6) posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji; przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących, fal morskich, wiatru, lądolodów i lodowców górskich; 7) rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych.
27.	Rzeźbotwórcza działalność rzek, lodowców górskich i lądolodów. ♦ formy powstałe w wyniku niszczącej i budującej działalności rzeki ♦ czynniki warunkujące powstawanie lodowców górskich i lądolodów ♦ formy terenu powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów	• wyjaśnia znaczenie terminów: „erozja wgłębna”, „erozja wsteczna”, „erozja boczna”, „akumulacja” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata przykłady najdłuższych rzek świata • wyjaśnia znaczenie terminu „granica wiecznego śniegu” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary współcześnie zlodowacone • wskazuje różnice między lodowcem górskim a lądolodem • wymienia czynniki warunkujące powstawanie lodowców górskich i lądolodów • wymienia formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów		- praca z materiałem źródłowym; wyjaśnianie pojęć - analizowanie map - projekcja filmów lub przeźroczy - analiza schematów i plansz	- docenianie roli odkryć naukowych i geograficznych w rozwoju wiedzy o świecie i warunków naszego życia	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 6) posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji; przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących, fal morskich, wiatru, lądolodów i lodowców górskich; 7) rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych.
28.	Rzeźbotwórcza działalność morza. ♦ formy powstałe w wyniku rzeźbotwórczej działalności morza ♦ typy wybrzeży morskich i ich lokalizacja na mapie ogólnogeograficznej	• podaje przykłady form powstałych w wyniku rzeźbotwórczej działalności morza • wymienia typy wybrzeży morskich • omawia, korzystając z ilustracji, proces cofania się klifu oraz proces powstawania mierzei • wskazuje na ogólnogeograficznej mapie świata typy wybrzeży morskich		ိ praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy − czytanie i analizowanie map ိ samodzielne wyszukiwanie źródeł informacji	− zainteresowanie omawianą problematyką	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 6) posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji; przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących, fal morskich, wiatru, lądolodów i lodowców górskich; 7) rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych.
29.	Rzeźbotwórcza działalność wiatru. ♦ niszcząca i budująca działalność wiatru na pustyniach ♦ pojęcia „deflacja”, „korazja” ♦ formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiatru	• wyjaśnia znaczenie terminów: „deflacja”, „korazja” • podaje przykłady niszczącej i budującej działalności wiatru na pustyniach • wymienia rodzaje pustyń ze względu na rodzaj podłoża • wskazuje na mapie ogólno-geograficznej świata największe pustynie		− praca z podręcznikiem i innymi materiałami źródłowymi − analiza schematów przedstawiających rzeźbotwórczą działalność wiatru − obserwacja i analiza ilustracji, fotografii − praca metodami i technikami aktywizującymi	− uświadomienie znaczenia bogactwa naturalnego	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 6) posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji; przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących, fal morskich, wiatru, lądolodów i lodowców górskich; 7) rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych.
30.	Gleby i roślinność na Ziemi ♦ proces glebotwórczy ♦ profil glebowy ♦ rodzaje gleb i ich przydatność rolnicza ♦ strefy klimatyczno - glebowo - roślinne	Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminu „żyzność gleby” • wskazuje i nazywa poziomy glebowe na ilustracji przedstawiającej profil glebowy • podaje przykłady gleb strefowych i astrefowych • omawia znaczenie gleb w przyrodzie i gospodarce człowieka • wskazuje strefy roślinne na mapie ogólnogeograficznej świata		− obserwacja profili glebowych − praca z mapą i atlasem − analiza tabeli „Strefy klimatyczno - glebowo - roślinne świata (podręczni	- uświadomienie w czym tkwi różnorodność i piękno form terenu na Ziemi	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 4) podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi oraz wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi;
31.	Powtórzenie i utrwalenie wiadomości i umiejętności. ♦ zakres treści jak w lekcjach nr 17 - 26	Cele lekcji jak podczas realizacji jednostek nr 23 - 30.		- ćwiczenia utrwalające przygotowane na arkuszach dla każdego ucznia	- uświadomienie w czym tkwi różnorodność i piękno form terenu na Ziemi	3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 1) charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat; 2) charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych; oblicza amplitudę i średnią temperaturę powietrza; wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza; 3) wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi; 4) podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi oraz wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi; 5) podaje główne cechy płytowej budowy litosfery; wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi; 6) posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji; przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących, fal morskich, wiatru, lądolodów i lodowców górskich; 7) rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych.
32.	Test sprawdzający wiadomości i umiejętności.	Cele lekcji jak podczas realizacji jednostek nr 23 - 30.

Zajęcia terenowe - czytanie mapy topograficznej, turystycznej, samochodowej i planu, pomiar wysokości względnej, busola i azymut, wyznaczanie południka miejscowego za pomocą gnomonu, pomiar i obserwacja składników pogody, rozpoznawanie skał i minerałów, odkrywka geologiczna, kamieniołom, rozpoznawanie form rzeźby terenu powstałych w wyniku działania procesów rzeźbotwórczych, odkrywka glebowa, wizyta w ogrodzie botanicznym

Do dyspozycji nauczyciela 3 jednostki lekcyjne przeznaczone na zajęcia terenowe lub dodatkowe jednostki lekcyjne.

10

---