ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE - PEDAGOGIKA SPOŁECZNA

1.Geneza i rozwój pedagogiki społecznej w Polsce i na świecie.

1. Okres działań praktycznych, okres prekursorski.

Po raz pierwszy pojęcie pedagogiki społecznej użył w 1834 roku F. Adolf Diesterweg w "Przewodniku do kształcenia nauczycieli niemieckich". Dostrzegał on, podobnie jak inni pedagodzy pod koniec dziewiętnastego wieku, zróżnicowanie społeczeństwa pod względem ekonomicznym i klasowym. Widzieli oni różnorodne warunki bytowe uczniów szkolnych: z jednej strony bogactwo i przepych, a z drugiej - ubóstwo, nędzę, głód i niedostępność szkoły. Chciał zmienić tą sytuację. Propagował oświatę ludu i szkoły ludowe. Chciał, aby nauczyciele byli przygotowani na różną sytuację dzieci, które będę trafiały do szkoły, aby umieli im świadczyć pomoc w różnych trudnościach. Nauczyciele powinni zatem zostać przeszkoleni nie tylko pod względem nauczania swojego przedmioty, ale także pod względem umiejętności radzenia sobie z trudną sytuacją ich podopiecznych. Diesterweg upatrywał w szkole ważną rolę, jaką miała spełniać w podnoszeniu poziomu życia w społeczeństwie. Pedagogika społeczna wychodziła jednakże poza teren szkoły, koncentrując się na środowisku życia ucznia. Poszerzeniu uległy zatem tereny praktyki wychowawczej. Swoim zasięgiem pedagogika społeczna objęła także instytucje kulturalne i socjalne i doceniła ich ważne miejsce w procesie wychowania i nauczania. Można więc powiedzieć, że pedagogika społeczna skoncentrowała się na społeczno - kulturalnych komponentach, składnikach procesu wychowania. Kolejny działacz z początków pedagogiki społecznej to Robert Owen - utopijny socjalista. Działał wśród robotników, zbudował dla nich fabrykę, pomógł zdobyć mieszkania. Jego działalność socjalna na rzecz robotników była nowością. Powoływał on również do istnienia nowe instytucje opiekuńczo - wychowawcze: żłóbki i przedszkola, szkoły dla młodzieży dorastającej, kluby , biblioteki, czytelnie i place zabaw. Rozumiał on ludzi jako twory warunków swojego życia, akcentował wpływ środowiska na człowieka.

2. Okres działalności teoretycznej.

Pedagogika społeczna zaczęła się rozwijać jako nauka spekulatywna. Paul Bergemann odwołał się do odkryć empirycznych i teorii ewolucji Karola Darwina i pedagogiki naturalistycznej Henryka Spencera. Był to czas kiedy nauki przyrodnicze bardzo się rozwijały i stały się pomocne dla rozwoju pedagogiki społecznej. Dowiedziono, że na psychikę ludzką duży wpływ ma biologia i chemia (psychofizjologia - Wundt). Wykazano zasadność teorii dziedziczenia cech psychicznych. Był to również czas rozwoju nauk społecznych. Powstała socjologia jako nauka. Filozofowie zwrócili się również w stronę społeczeństwa. A. Comte podkreślał, że jednostka powinna się podporządkować dobru wspólnemu, że jest ściśle związana ze społeczeństwem. Rozwijała się socjologia wychowania: Florian Znaniecki, Emil Durkheim. Akcentowali wychowawczą funkcję społeczeństwa. Wychowanie traktowano jako proces społeczny, który polega na metodycznym uspołecznieniu jednostki. Wychowanie miało się stać spoiwem łączącym jednostkę ze społeczeństwem. Postulowano system powszechnego wychowania, a więc otwartość szkoły na środowisko w którym funkcjonuje. Szkoła ma w sposób aktywny wpływać na społeczeństwo i przeobrażać go. Te przemiany społeczno - kulturowe wpłynęły na rozwój pedagogiki społecznej. Paul Bergemann sięgając do tego dorobku rozpoczął działalność teoretyczną i praktyczną. Uważał on, że pedagogika powinna mieć zarówno charakter indywidualny jak i społeczny. Człowiek jest specyficznym indywiduum. Nie żyje jednak w zawieszeniu, ale w konkretnym środowisku. Jest więc istota społeczną. Wychowanie jest więc procesem społecznym. Bergemann podkreślał znaczenie najbliższego środowiska wychowawczego dziecka - rodziny, która pełni podstawową rolę w procesie wychowania dziecka. Uważał za konieczne objęcie rodziny opieką i kontrolą publiczną, aby ujednolicić treści, które przekazuje szkoła i rodzina. Zwracał też uwagę na potrzebę organizowania pracy oświatowej i kulturalno - wychowawczej dla osób, które ukończyły już edukację w szkole (edukacja dorosłych, wychowanie pozaszkolne). Miało to za zadanie wdrażać do samowychowania i samokształcenia. Wychowanie dla Bergemanna polegało między innymi na likwidowaniu różnic społeczno - kulturalnych wewnątrz danego społeczeństwa. Ważną postacią dla tego okresu był również J. H. Pestalozzi (1746-1827). Na początku dwudziestego wieku ponownie odkryto jego naukowy dorobek. Zapoczątkował on ideę oświaty ludu przez rozwój moralny i gospodarczy środowiska wiejskiego. Chciał pobudzić siły, które tkwią w tym środowisku. Wypracował również model ośrodka rodzinno - opiekuńczego, i sam zaczął w jednym z nich pracować. Ośrodek stał się dla niego jakby naturalnym rozszerzeniem jego rodziny. Dzieci otrzymywały tu miłość i wykształcenie, głównie rzemieślnicze, przygotowujące do pełnienia zawodu. Praca spełniała w ośrodku element wychowawczy. U progu XX wieku podjęto próbę odnowienia jego koncepcji szkoły ludowej, elementarnej i ośrodków opiekuńczych dla dzieci i młodzieży. Z jego działalności praktycznej czerpano idee dla teorii pedagogiki społecznej. Podkreślano wpływ środowiska rodzinnego i lokalnego na kształtowanie się postaw wychowanków, na ich proces wychowania. Zwrócono również uwagę na osobowość nauczyciela. Postulowano podjęcie starań mających na celu nie tylko przygotowanie merytoryczne nauczycieli, ale również dbanie o rozwój ich osobowości, ich nastawienia do społeczeństwa, zaangażowania na rzecz innych. Zauważono również, że na efekty pracy szkoły duży wpływ ma środowisko, w którym ona funkcjonuje. Zaczerpnięto od Pestalozziego koncepcję konieczności pozytywnych bodźców rozwojowych w procesie wychowania, które powinno dostarczyć środowisko wychowanka.

3. Okres rozwoju badań empirycznych w pedagogice społecznej; kształtowanie się metodologii pedagogiki społecznej. Główna postać tego okresu - Stanisław Szacki - radziecki pedagog społeczny. Wraz z grupą innych pedagogów społecznych wypracował uogólnienia teoretyczne dla pedagogiki społecznej, oparte na wieloletniej praktyce wychowawczej. Stanisław Szacki przez całe swoje życie poświęcał się praktyce aktywności wychowawczej. Prowadził kolonie dla dzieci pod szyldem: "odważne życie". Uczył i wychowywał dzieci przez pracę fizyczną i działalność artystyczną. Podejmował współpracę ze środowiskiem lokalnym, w którym odbywały się te kolonie. Z działalności praktycznej wyciągał wnioski odnośnie procesu wychowania i środowiska. Uważał, że w skład środowiska wychowawczego wchodzą czynniki fizyczne, społeczne i ekonomiczne. Zwrócił uwagę na fakt kształtowania się dziecka w środowisku lokalnym, formowania jego osobowości w okresie zanim pójdzie do szkoły, a także po szkole. Dziecko przebywa w szkole tylko kilka godzin z całego swego czasu. Sama szkoła nie jest więc w stanie wywołać pozytywnych zmian w jego osobowości. Potrzeba jest podjęcia współpracy z środowiskiem pozaszkolnym. Szkoła powinna, według Szackiego, spełniać cztery podstawowe funkcje: dostarczać dzieciom wiadomości i kształcić ich umiejętności; organizować życie społeczności dziecięcej; wspomagać rodzinę w wypełnianiu jej wychowawczej funkcji; wpływać pozytywnie na całe środowisko lokalne, w którym się znajduje. Główne cechy jakimi powinien odznaczać się wychowawca - pracownik społeczny: szerokie spojrzenie na całą rzeczywistość, zdolność do wnikliwej obserwacji, umiejętność planowania swojej pracy i badania procesów jakie zachodzą w wychowaniu.

2. Pedagogika społeczna jako nauka - funkcje, zadania, przedmiot.

Pedagogika społeczna jako nauka:

Wg Radlińskiej - Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną, rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem ( teorią i historią kultury) dzięki własnemu punktowi widzenia. Można go najkrócej określić jako zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartościom przez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału.

CECHY:

nauka praktyczna (opracowuje strategie działań),

nauka prakseologiczna (odpowiada jak skutecznie działać),

ściśle powiązana z potrzebami środowiska

Funkcje pedagogiki społecznej:

-kompensacja - wyrównanie braków utrudniających prawidłowy rozwój jednostki

-profilaktyka - zapobieganie powstawania niekorzystnych zjawisk

-doskonalenie - rozwijanie prac własnych, by doskonalić siebie i otoczenie

Zadania pedagogiki społecznej:

-zmiana niekorzystnych warunków rozwojowych

-ulepszanie wpływów pozytywnych

Przedmiot pedagogiki społecznej:

Środowisko życia człowieka:
- środowisko naturalne - rodzina, grupa rówieśnicza
- środowisko wychowania instytucjonalnego - kulturowo - oświatowe, opiekuńczo - wychowawcze
- instytucje wychowania pośredniego - telewizja, media, zakład pracy

(Przedmiotem jest środowisko wychowawcze człowieka. Interesuje się nie tylko najbliższym środowiskiem, ale także tym co dociera do niego w sposób pośredni np., przez media. Skupia się na tym jak środowisko wpływa na wychowanie, analizuje warunki umożliwiające zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych okresach jego życia i różnych sytuacjach, jest jednocześnie teorią i praktyką środowiska. Teoretyzuje to co dzieje się w praktyce i dostarcza teorii którą wykorzystuje się w praktyce.)

3. Związki pedagogiki społecznej z innymi dziedzinami nauk o wychowaniu.

Pedagogika społeczna wyodrębniła się z pedagogiki ogólnej i jest łącznikiem pomiędzy naukami o rozwoju, wychowaniu, społeczeństwie, kulturze. Czerpie dorobek z innych nauk i najściślej współpracuje z: teorią wychowania, socjologią wychowania, socjologią kultury, psychologią społeczną, polityką społeczną.

Pewną rolę w wychowaniu odgrywa również ekonomia, głównie ekonomika wzrostu gospodarczego, ekonomika kształcenia, która bada rolę oświaty oraz demografia, zajmująca się stanem liczbowym ludności, przyrostem naturalnym, migracjami oraz strukturą wieku, płci a także strukturą zawodową, narodowościową i wyznaniową. Pozwala ona na lepsze zrozumienia sytuacji pokoleń. Antropologia natomiast jest nauką, która zajmuje się badaniem człowieka jako jednostki i jako społeczności.
1. Nauki pedagogiczne
• historia wychowania,
• kulturologia wychowania (stosunek dziedziny kultury do pedagogiki),
• antropologia wychowania (nauka o istocie, naturze i egzystencji człowieka),
• biologia wychowania (nauka o podstawach biologicznych wychowania),
• psychologia wychowania (nauka o rozwoju psychicznym oraz o funkcjonowaniu psychiki w procesie wychowania i nauczania),
• socjologia wychowania (nauka o zjawiskach społecznych w wychowaniu),
• filozofia wychowania (wyjaśniająca je na gruncie teorii rzeczywistości, bytu, filozofii człowieka i filozofii wartości),
• teologia wychowania (ujmująca wychowanie w świetle Objawienia i konieczna dla pedagogiki religijnej)

2. Nauki współdziałające z pedagogiką
a) nauki realne, jak
• higiena z naukami medycznymi,
• ekonomika oświaty i kształcenia,
• demografia,
b) nauki formalne, związane z matematyzacją, jak
• cybernetyka (nauka o kierowaniu i informowaniu),
• prakseologia (nauka o działaniu),
• logika z metodologią nauk i naukoznawstwem,
c) nauki aksjologiczne:
• estetyka (nauka o pięknie),
• etyka (nauka o moralności).

4. Pedagogika społeczna a socjologia wychowania- różnice i podobieństwa.

5. Główne ośrodki pedagogiki społecznej w Polsce i kierunki badań.

1957 - powstanie Katedry Pedagogiki Społecznej w Uniwersytecie Warszawskim (Ryszard Wroczyński)

1962 - Uniwersytet Łódzki - reaktywowanie Katedry Pedagogiki Społecznej (Aleksander Kamiński),

1970 - UAM w Poznaniu (Stanisław Kowalski),

1972 - WSP w Bydgoszczy (Edmund Trempała),

1976 - UMK w Toruniu (Stanisław Kawula)

1978 - Filia UW a Białymstoku (J. Izdebska),

1983 - WSP w Olsztynie (Stanisław Kawula),

1983 - WSP w Zielonej Górze (E. Hajduk),

6. Postać Heleny Radlińskiej - życie i twórczość.

HELENA RADLIŃSKA (1879 -1954) działacz oświatowy, pedagog, historyk, profesor na UW. Udział w działalności rewolucyjnej w 1906 spowodował zesłanie na Syberię. Po ucieczce osiadła w Krakowie, gdzie rozpoczęła intensywną działalność oświatową. Opracowała tam podstawy teoretyczne ped. społ. Po I wojnie wróciła do W -wy i podjęła się kształcenia kadry pracowników społ. - oświat.

Helena Radlińska, uważana za twórczynię pedagogiki społecznej. Urodzona 2 maja 1879 roku w Warszawie w rodzinie inteligenckiej. Działała na rzecz odzyskania niepodległości. Przygotowywała małe formy literackie w których starała się przybliżyć młodzieży postacie z historii Polski - uważała że historia i edukacja muszą być powiązane. W 1897 roku ukończyła Zakład Naukowy Henryki Czarnockiej. Działała w Towarzystwie Pedagogicznym powołanym w 1903 roku w Warszawie. Pracowała w Kole Oświat Ludowej oraz w Bibliotece Zamojskej. Wstąpiła również w szeregi Polskiej Partii Socjalistycznej. Pracowała także jako pielęgniarka w szpitalach. Uczestniczyła w nielegalnych kompletach. Towarzyszyła swojemu mężowi w zesłaniu na Syberię, ale po kilu miesiącach udaje im się uciec do Krakowa.

Podjęła studia historyczne na UJ. W 1916 pojęła współpracę z Piłsudksim i Sikorskim - społeczeństwo trzeba umiejętnie przygotować do działania, aktywizacja. Po 18918 roku wróciła do Warszawy. Zaczęła dużo pisać, prowadziła badania w zakresie działaności społecznej. Od 1925 roku w Studium Pracy Oświatowej (Wolna Wszechnica Polska) w Warszawie kształciła pracowników oświatowych. W 1937 roku ukończyła książkę - „Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkoły”.

Przeniosła się do Łodzi gdzie zorganizowała Instytut Służby Społecznej, napisała tez książkę - „Rodziny zastępcze Łodzi”. W październiku 1945 roku umiera w Łodzi.

4 okresy jej życia:

1. 1879 - 1905 - pierwszy okres warszawski-działalność społeczna

2. 1906 (ucieczka z Syberii) - 1918 - okres krakowski - dużo publikacji, praca oświatowa i społeczna, powoływanie działalności w zakresie wsparcia i pomocy

3. 1918 - 1945 2 okres warszawski - książka najważniejszym narzędziem edukacji, zainteresowanie polityką społeczną, diagnoza społeczna i wywiad środowiskowy wprowadzone w Polsce (od Merry Richmond), aktywizacja społeczności lokalnej

4. 1945 - 1954 -okres łódzki- wychowanie przez całe życie, oddziaływanie środowiska niewidzialnego, 1950 - przymusowy urlop (władze socjalistyczne)

I okres warszawski trwający od 1897 do 1905 roku: w tym okresie Radlińska skupiła się na ukazywaniu dziejów kraju, najważniejszych osiągnięciach kultury przybliżając na łamach swojego piśmiennictwa sylwetki wielkich i zasłużonych Polaków mające głównie za cel kształtowanie tożsamości narodowej. Należy tu wymienić takie prace jak: broszura Kto to był Mickiewicz z 1897, O naszych pierwszych książkach, dawnych szkołach i uniwersytecie krakowskim z 1901, Pogadanki historyczne z 1905, Rozwój społeczny Polski z 1911. Na gruncie tych prac powstały takie wydawnictwa metodyczne jak: Z metodyki nauczania historii w szkole (1913), Nauka rzeczy ojczystych (1914). Na łamach czasopisma Książka w latach 1901 - 1902 Radlińska krytykowała wydawnictwa dla dzieci.

II okres krakowski, który możemy umiejscowić w przedziale od 1906 do 1917 roku. Podobnie jak w przypadku pierwszego okresu tak i tu mieści się piśmiennictwo pełne zamówień i apelów do zagorzałej walki o niezależną, wolną od nacisku oświatę i wezwania do czynu narodowowyzwoleńczego, zmierzającego do stworzenia życia społeczno - kulturalnego niepodległego kraju. Praca oświatowa, jej zadania, metody, organizacja wydana w 1913 roku była pierwszym w kraju książką, podręcznikiem prezentującą dzieje, tradycję, teorię oraz metodykę pracy społeczno - oświatowej. H. Radlińska wraz m.in. z Z. Daszyńską - Golińską, J. Dziubińską, L. Krzywickim, W. Weychert - Szymanowską stworzyła profesjonalny podręcznik oświaty pozaszkolnej.

III okres drugi okres warszawski to zarazem najdłuższy, bo trwający 26 lat, ale jednocześnie najbardziej owocny czas, w którym powstawały prace naukowe Radlińskiej. Europejskie gremia naukowe, udział w polskich towarzystwach ogólnokrajowych i regionalnych, badania historyczno - teoretyczne, problemy pracy oświatowej, tematyka pracy socjalnej, także badania empiryczne oraz projekty rozwiązań praktycznych - to dość liczne obszary, którymi z wielką skrupulatnością zajmowała się ta działaczka, zaś centralną kategorią tej aktywności była teoria i praktyka pedagogiki społecznej.

IV okres trwający 9 lat okres łódzki to kontynuowanie przerwanego przez wojnę programu badań naukowych ze zwróceniem uwagi na szczególne zagadnienie, jakim była problematyka sieroctwa wojennego.

Ważne dzieła:

1.Kto to był Mickiewicz?
2.Podstawy wychowania narodowego
3.Na ziemi polskiej przed wielu laty
4.Rozwój społeczny Polski
5.Kołłątaj jako pedagog. Hugona Kołłątaja nieznane listy o wychowaniu
6.Kołłątaj jako wychowawca
7.Jak prowadzić biblioteki wędrowne. Wskazówki i przykłady
8.Stanisław Staszic
9.Książka wśród ludzi
10.Szkoły pracy społecznej w Polsce
11.Służba społeczna pielęgniarki
12.Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego. Szkice z pedagogiki społecznej
13.Oświata dorosłych. Zagadnienia - dzieje - formy - pracownicy - organizacja
14.Badania regionalne dziejów pracy społecznej i oświatowej

7. Walory praktyczności pedagogiki społecznej.

Przez określenie „pedagogika społeczna jest nauką stosowaną" (prakty­czną, prakseologiczną) rozumieć będziemy, iż w przedmiocie tej dyscypliny znajdują się elementy i ich zespoły, które:

a) wiążą się z praktyką, przeznaczone są do zastosowania w praktyce, Cechy szczególnie odnoszące się do działania ludzkiego i społecznego;

b) są przydatne - pod takim lub innym względem - albo są korzystne (wygodne, odpowiednie, pożyteczne) ze względu na określony cel;

c) wskazują na takie cechy działającego podmiotu, które są warunkiem lub sprzyjają sprawności w osiąganiu danego celu.

Pedagogika społeczna - jako nauka stosowana - dotyczy tego, co może nastąpić pod wpływem celowych - opartych na wartościowaniu albo doświadczeniu powinności - działań ludzkich w zakresie objętym kompetencją pedagogiczną.

Pedagogika społeczna poszukuje odpowiedzi na główne pytanie typu prakseologicznego: „jak być może?"

Praktyczność pedagogiki społecznej przejawia się w stosowanych przez nią terminach. Dotyczą one:

l) działania,

2) podmiotów działających; czło­wieka działającego, społeczności ludzi działających.

Terminy te odnoszą się do czynności poznawczych (np. poszu­kiwanie celów, sposobów, warunków działania) oraz czynności aplikacyjnych (np. stosowanie wyników badań w projektowaniu, przetwarzaniu środowiska).

Szczególną osobliwością pedagogiki społecznej - jako dyscypliny stosowanej - jest:

• tworzenie i stosowanie wzorca. Jego praktycznym walorem jest przede wszystkim to, że pozwala na racjonalną (teoretyczną) interpretację faktycznego stanu rzeczy i w znacznej mierze stanowi przesłanki dla formu­łowania praktycznych wskazań (dyrektyw); nakazów i zakazów oraz zaleceń i przestróg.

• swoiste powiązanie badań z działaniem, wyrażające się w stosowaniu diagnozy decyzyjnej i w praktyce projektowania.

8. Specyfika środowiska miejskiego i wiejskiego a proces wychowania.

MIASTO - przestrzeń miasta to skupisko społeczne postrzegane jako miejsce formowania się wzorów, postaw, stylu życia. Stanowi specyficzne środowisko społeczne i wychowawcze.

Podział miast ze względu na aspekt administracyjny i liczbę mieszkańców:

• małe

• średnie

• duże

Cechy charakterystyczne dla społeczności miejskiej (wg J. Ziółkowskiego) :
- uczestnictwo mieszkańców , a szczególnie młodzieży w wielkiej liczbie grup celowych ;
- dominacja więzi rzeczowych w życiu społecznym i powierzchowny charakter stosunków międzyludzkich
- obniżenie społecznego znaczenia rodziny i zanik tradycyjnych autorytetów ; brak społecznych autorytetów osobowych;
- bezosobowa i nierygorystyczna kontrola społeczna ; dominacja postaw przyzwalających i izolacyjnych ;
- anonimowość życia i działania ; powszechne poczucie braku przynależności ; nikłe postawy patriotyzmu lokalnego ;
- zanik instytucji sąsiedztwa ; życie towarzyskie regulowane raczej kryteriami zawodowymi niż terytorialnymi ;
- tolerancja wobec różnic , racjonalizacja myślenia i sekularyzacja zachowań obyczajowych ;
- wielka ruchliwość przestrzenna i możliwości dla awansu i przemieszczeń społecznych ;
- ogromne zróżnicowanie struktury zawodowej i uwarstwienia społecznego ;
- przestrzenna segregacja warstw i klas społecznych .

Modele miast:

• koncentryczny - handel, administracja, urzędy w centrum, w sferze przejściowej zakłady, firmy, instytucje a trzecia sfera to sfera mieszkalna

• sektorowy - sektory wzdłuż linii kolejowych, odrębne kierunki rozwoju

• wieloośrodkowy - określone działalności w różnych ośrodkach

WIEŚ - stanowi lokalną społeczność zupełną , tzn. zamkniętą w sobie , obejmującą wszystkie prawie funkcje życia zbiorowego swoich członków

Cechy , składniki , funkcje i przemiany charakterystyczne dla wsi :
- mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne ;
- poczucie jedności i poczucie względnej izolacji ;
- dominacja rolniczego charakteru pracy i instytucji ;
- społeczny charakter instytucji obsługi i kultury ;
- specyficzny układ autorytetów osobowych i instytucjonalnych ;
- podział pracy i usług ;
- dominacja przyrody i przyrodniczy rytm życia zawodowego ;
- kultura ludowa i folklor jako ważne składniki świadomości ;
- presja zewnętrznego świata informacji i kultury ;
- postępująca dezintegracja więzi pod wpływem czynników migracyjnych , urbanizacyjnych i kulturowych ;
- narastające konflikty wewnętrzne międzypokoleniowe ;
- szczególna rola szkoły i nauczyciela .
- Wieś jest żywym eksponatem środowiska lokalnego

9. Aktywizacja społeczności lokalnej - wymóg demokracji czy potrzeba codziennego życia?

Wg Kamińskiego aktywizacja społeczności lokalnej odnosi się do opieki społecznej. Jest to ulepszanie sytuacji życiowej i bytowej społeczności lokalnej. Jeśli zdiagnozuje się występowanie sytuacji kryzysowej, pewnego braku lub problemu należy zainicjować i podjąć

pewne działania oparte na działalności bezpośredniej członków społeczności lokalnej (mogą być one wspomagane przez zewnętrzne instytucje).

Są to działania oparte na konkretnych projektach jak np. usprawnianie działania jakiejś placówki. Od projektu do podjęcia jego realizacji występuje niewielki odstęp czasowy. Aktywizacja społeczności lokalnej opiera się na uświadomieniu ludziom że pewnych zmian, udogodnień mogą dokonać sami nie koniecznie kosztem dużych nakładów finansowych.

Cel aktywizacji - podleganie procesowi rozwoju, nabywanie nowych umiejętności i doskonalenie już posiadanych.

Etapy:

1. diagnoza, określenie pewnych potrzeb, problemów...

2. organizowanie grupy osób (grupa inicjatywna)

3. powołanie osób chętnych do działania, pomocy - tych które dostrzegają niesprawności. Podział zadań, określenie możliwości jednostkowych

4. koordynowanie działań - zaplanowanie i podział zadań, podział odpowiedzialności, określenie czasu potrzebnego na realizację

5. realizacja projektu

6. weryfikacja i kontrola

10. Animacja społeczno-kulturalna.

ANIMACJA - swoiste ożywienie, wprawienie w ruch, uaktywnienie jednostek. Każde działanie wymaga uświadomienia celów i podjęcia za nie odpowiedzialności.

-działanie skierowane na aktywizację (cel animacji). Odnosi się do adaptacji do rzeczywistości - nie tylko jako zgoda na zastany stan rzeczy. Adaptacja powinna odbywać się poprzez własna aktywność.

3 PODSTAWOWE ZAKRESY:

• odkrywanie - swoiste poznanie, zdiagnozowanie siebie ( jakie dyspozycje, umiejętności posiadam) Nie jest to łatwe ale jest konieczne.

• organizowanie relacji - stosunki między jednostką a grupami istniejącymi w danym społeczeństwie i okolicznościach

• proces twórczy - podejmowanie konkretnych działań, aspekt uświadomiony

Animacja zaczęła funkcjonować w drugiej połowie lat 90' - jako podstawowa funkcja społeczna, jest swego rodzaju praca u podstaw na wniosek konkretnych grup społecznych.

Kitorowicz - animacja związana jest z potrzebą realizacji postawy twórczej w edukacji międzykulturowej przy zachowaniu swoistości kultury.

Animacja sprawdza się najlepiej kiedy dotyczy jednego problemu. Problem musi zostać dostrzeżony, następnie należy podjąć działania i znaleźć grupę która dokona „naprawy”, kompensacji. Później trzeba stworzyć plan działania, wykonać go i zweryfikować.

FAZY ANIMACJI:

1. przed animacja - czynności wstępne, diagnoza zjawiska, problemu, sytuacji trudnej oraz potencjału osób podejmujących działania

2. czynności przygotowawcze - określenie celu i planu działania, przydział ról i dobór osób

3. akceptacja planu - plan tworzy kilkuosobowa grupa a ma służyć wielu osobom. Musi zostać zaakceptowany, ewentualnie usprawniony

4. realizacja działań - mogą dotyczyć sfery psychicznej, fizycznej, kulturalnej, społecznej...

5. kontrola bieżąca - czy realizacja planu jest skuteczna

CELE ANIMACJI:

• integracja społeczna (wzrost socjalizacji, potrzeby wspólnotowości i przynależenia)

• budowanie współodpowiedzialności

• rozwijanie wiedzy, doświadczenia

• zmiany postaw wobec siebie, innych -otwartość

• zmiana hierarchii wartości

11. Zadania, istota i działanie stowarzyszeń społecznych - wybrane przykłady.

Stowarzyszenie - grupa dorosłych lub młodzieży posiadająca własną strukturę organizacyjną: członkowie grupy podejmują wspólne zadania i podporządkowują się obowiązującym normom postępowania; przynależność do tej grupy ma charakter dobrowolny. Tworzą je ludzie działający na mocy prawa. Podejmują oni określoną działalność dobrowolną, świadomą i bezpłatną.
STOWARZYSZENIE
1). Przynależność jest dobrowolna.
2).Jest grupą zorganizowaną wedle reguł formalnych.
3). Posiada określone cele.
4).Posiada strukturę, organizację wewnętrzną i członków..
5). Kieruje się ustalonymi wzorami zachowań.

6).Posługuje się ustalonymi sankcjami wobec członków..

W rejonie zamieszkania funkcjonują przeważnie stowarzy­szenia:

• lokalne, jak: komitet osiedlowy, rada sołecka, komitet rodzicielski, samo­rządy dziecięce i młodzieżowe, rada parafialna itd.;

• ponadlokalne, np. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Społeczne Towarzystwo Oświatowe, TKKF, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej itd.; organizacje te obejmują swoim zasięgiem cały kraj i posiadają swoje centralne organy, w rejonie zamieszkania funkcjonują jedynie koła terenowe tych organizacji

Ze względu na wiek członków stowarzyszenia można po­dzielić na:

• dziecięco-młodzieżowe (np, ZHP)

• zrzeszające dorosłych (np. TPD, STO).

Kamiński wymienia trzy podstawowe funkcje:

• afiliacyjną - opartą na zasadzie „sąsiedztwa z wyboru",

• integracyjną (przez to, że „stanowią dla jednostek pomost między rodziną i społecznością lokalną z jednej strony -a narodem i wspólnotą ogólnoludzką z drugiej"),

• ekspresyjną (stwarzają warunki ich członkom do przeżyć i wyrażania upodobań).

Ze względu na zasięg i kierunek działalności stowarzyszeń i organizacji społecznych można wyodrębnić:

• funkcje dośrodkowe „wewnętrzne" - związane z zaspokajaniem potrzeb, zainteresowań i aspiracji stowarzyszonych;

• funkcje odśrodkowe, „zewnętrzne" - związane z realizacją potrzeb pierwotnych i wtórnych (społeczno-kulturalnych) całej społeczności lokalnej lub określonej jej części:

1. f. opiekuńczo - wychowawcza: zadania związane z organizowaniem nauki dzieci i młodzieży, aktywności kreatywnej, aktywności rekreacyjnej, aktywności społecznie użytecznej, dotyczące rozwijania aktywności o charakterze opiekuńczym

Jeśli chodzi o kierunek działalności integracyjnej stowarzyszeń to przy jego wyborze duże znaczenie ma:

- uwzględnianie wszystkich czynników i ogniw oddziaływania wychowaw­czego oraz eliminowanie wpływów przypadkowych i negatywnych (kore­kcja środowiska),

- aktywizacja społeczności lokalnej wokół spraw wychowania i opieki nad dziećmi i młodzieżą (stymulacja),

- optymalna współpraca (kooperacja),

- koordynacja poczynań opiekuńczo-wychowawczych w środowisku,

- funkcjonowanie zespołu placówek opiekuńczo-wychowawczych i kultural­nych (instytucjonalizacja).

12. Bezpieczeństwo w środowisku lokalnym, wsparcie w sytuacji kryzysowej.

Wsparcie społeczne - to wszelkie działania podejmowane w celu rozwiązania trudnej sytuacji drugiego człowieka. Jest to wszelka pomoc jednostce w sytuacji trudnej, przełomowej, kryzysowej... (pomoc w jej przezwyciężeniu); istnieje cały czas, a aktywizuje się w sytuacjach trudnych

Systemy wsparcia społecznego mogą mieć charakter:

• spontaniczny (pomoc przyjacielska, sąsiedzka)

• ciągły (wsparcie rodzinne, organizacyjne)

Mówiąc o pomocy społecznej warto wymienić pojęcie sieci pomocy - połączenie wsparcia społecznego oraz aktywności systemu w wymiarze instytucjonalnym i osobowym. Jest to pojęcie neutralne. Spirala życzliwości jest pojęcie pozytywnym i polega na wzajemnym udzielaniu sobie wsparcia w oparciu o zasadę korzystności w zachodzących relacjach. Permanentne wsparcie społeczne jest natomiast pojęciem negatywnym, polega na nadmiernej opiece, uzależnianiu od pomocy.

Płaszczyzny wsparcia społecznego:

- wsparcie emocjonalne

- wsparcie wartościujące

- wsparcie instrumentalne

- wsparcie informacyjne


13. Metody pracy socjalnej. Praca socjalna - potrzeby i rodzaje zabezpieczeń.

Def wg H. Radlińskiej - „Praca społeczna polega na wydobywaniu i pomnażaniu sił ludzkich, na ich usprawnianiu i organizacji wspólnego działania dla dobra ludzi”

Osobiste usługi społeczne i realizowana w związku z nimi praca socjalna nakierowane są na realizację trzech podstawowych zadań:

- socjalizacja i rozwój jednostki,

- terapia, rehabilitacja, pomoc i ochrona (wobec osób z różnego typu deficytami),

- zapewnienie dostępu do usług, informacji i poradnictwa.

Formy pracy socjalnej:

1)RATOWNICTWO- pomoc doraźna. Przy­kładami działań ratowniczych będą: pomoc dla powodzian w uzyskaniu schronienia, działalność noclegowni dla bezdomnych, dożywianie w szkołach dzieci z ubogich rodzin.

2)POMOC- działania mające wspierać pomyślny rozwój zarówno osób z jakichś względów zagrożonych, jak i wszystkich członków społeczności .Taki charakter ma na przykład działalność poradni społeczno-zawodowych, klubów seniora, świetlic mło­dzieżowych, poradni rodzinnych.

3)OPIEKA- jest działalnością wyraźnie zindywidualizo­waną. Jest formą zawierającą w sobie pierwiastki zależności podopiecznego od opiekuna. W relacjach tego typu opiekun przejmuje w jakimś stopniu odpowiedzialność za losy drugiego człowieka. Opieka jest formą dominującą w zakładach dla przewlekle chorych, w działalności opiekunek domowych, w domach małego dziecka.

4) KOMPENSACJA SPOŁECZNA - będąca „wyrównywa­niem braków środowiskowych, utrudniających pomyślny bieg życia jednostki lub grupy". Instytucjami kompensacyjnymi są między innymi domy dzie­cka, rodziny zastępcze, kuratorzy sądowi, domy dla osób samotnych

Metody pracy socjalnej:

-m. indywidualnego przypadku,

-m. grupowa,

-m. pracy środowiskowej

METODA INDYWIDUALNEGO PRZYPADKU

Wg Kamińskiego- jest sztuką, w której wiedza życiowa i nauka o człowieku oraz środowisku, a także umiejętność obcowania z ludźmi- są użyte w celu zmobilizowania sił w jednostce i odpowiedniej pomocy w społeczeństwie dla ulepszenia wzajemnego przystosowania jednostki i jej środowiska.

Trzy etapy metody indywidualnego przypadku:

1. diagnoza społeczna- czyli rozpoznawanie przyczyn i ich nasilenia. Narzędziem jest w tym etapie wywiad środowiskowy oparty na kwestionariuszu z pacjentem dopełniony obserwacją.

Czynności diagnostyczne to:

- zebranie informacji i diagnoza właściwa,

2. opracowanie planu postępowania skierowanego na korygowanie środowiska oraz na postępowanie wychowawcze,

3. prowadzenie przypadku drogami rewalidacji:

- metoda rzeczowo- środowiskowa, zależna głównie od polityki społecznej,

- metoda psychowychowawcza, zależna od pracowników socjalnych,

Procesy rewalidacyjne są kosztowne i długotrwałe, a ich rezultat może być pomyślny lub pośredni.

Podstawowe zasady tej metody:

- akceptowanie jednostki taką, jaka jest,

- wiara w tę jednostkę,

- przerzucanie mostu życzliwości,

- dążenie do nastawienia jednostki, aby sama chciała skorygować swoje życie oraz dobrze rozpoznać się we własnej osobowości

METODA PRACY GRUPOWEJ

W metodzie tej oddziałuje się na jednostkę za pośrednictwem małej grupy do której ta jednostka należy.

Celem pracy grupowej jest uczynienie grupy zespołem wychowawczym.

Rodzaje grup:

- grupa rozwojowo- wychowawcza (np. na gruncie pracy kulturalno- oświatowej),

- grupa psychoterapeutyczna (organizowana dla osób nieprzystosowanych społecznie, w której słucha się zwierzeń, dyskutuje, prowokuje intelektualny akt krytyki i emocjonalnej decyzji poprawy). Przedmiotem zabiegów jest jednostka,

- grupa rewalidacyjna (dla osób wykolejonych lub zagrożonych tymczasowo), np. drużyny podwórkowe, grupy obozowe oraz rodziny problemowe. Trudną przeszkodą dla tychże grup są grupy szkodliwe społecznie- np. przestępcze. Należy wtedy stworzyć grupę konkurencyjną.

ORGANIZOWANIE SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ (METODA ŚRODOWISKOWA) inaczej — środowiska naturalnego grupy ludzi, którą łączy bliskość zamieszkania.

Metoda organizowania społeczności jest najtańszą z metod pracy społeczno-wychowawczej.

Metoda środowiskowa, to inaczej mówiąc organizowanie społeczności lokalnej dla zadań socjalnych (społeczno-wychowawczych). Polega ona na ulepszaniu sytuacji społeczności lokalnej zjednoczonymi wysiłkami organizacji publicznych i społecznych, mobilizujących wszelkie siły społeczne do działań opartych na wspólnym planie, wypracowanym za pomocą odpowiednich badań kompleksowych.

Podstawową zasadą metody środowiskowej jest to, że poczynań nie prowadzi się dla społeczności, lecz przez społeczność i wspólnie z nią.

Po dokonaniu lustracji społecznej, przystąpić należy do planowania ulepszeń środowiska lokalnego.

Stabilizacja poczynań organizujących społeczności lokalne może mieć trojaką postać:

- objęcie kierownictwa poczynań przez odpowiednią grupę,

- objęcie kierownictwa poczynań przez samorząd osiedlowy,

- powołanie w tym celu specjalnej organizacji.

14. Środowisko szkolne w procesie wychowania.

Szkołę jako środowisko można rozpatrywać w dwóch aspektach:

• szkoła jako środowisko społeczno-wychowawcze;

• środowisko społeczno-instytucjonalne, do którego należy szkoła (oto­czenie najbliższe szkole).

W szkole tradycyjnej instytucja zastępuje człowieka co powoduje nie tylko sztuczność i teatralność zwykłych codziennych zachowań, ale powoduje daleko idącą rozbieżność między założoną wychowawczą funkcją szkoły a jej funkcją rzeczywiście realizowaną

Wychowanie instytucjonalnie oparte jest głównie na systemie norm, które różnią się od norm rządzących strukturami państw niedemokratycznych tylko co do treści i zasięgu. Oddziaływanie tych norm powoduje, że wychowanek zmuszony jest do „urządzenia się" w tych formalnych ramach uniformizujących jego życie osobiste.

A więc stąd:

- orientacja na karę i unikanie złego postępowania ze względu na zagrożenie ze strony przełożonych;

- orientacja instrumentalisty c zna prowadząca do zaspokojenia wyłącznie własnych potrzeb (nawet działania prospołeczne traktowane są przez wycho­wanków w kategoriach wymiany dóbr czy usług, z myślą o uzyskaniu czegoś w zamian);

- wyraźny brak orientacji typu „umowa społeczna";

- wyraźny niedobór orientacji na uniwersalne zasady etyczne. Z reguły mówi się w tym miejscu o potrzebie takich zmian w układzie środowiska szkolnego, by zapewnić uczniom „podmiotowość", co jest wa­runkiem ich samorozwoju, samorządności itp. Niewątpliwie jest to kierunek słuszny, tyle tylko, że ucznia-podmiot może skutecznie wychowywać tylko nauczyciel, który może i umie być samemu podmiotem! (podmiotowość nauczyciela wyraża się w jego samowiedzy pedagogicznej)

Zadaniem szkoły jako instytucji wychowawczej jest:

1.     stworzenie jednostce warunków wszechstronnego rozwoju,

2.     pozwolenie jej na samodzielne ukształtowanie swojego światopoglądu
i systemu wartości,

3.     pokazanie, iż konsekwencją tej samodzielności jest konieczność wzięcia odpowiedzialności za podjęte decyzje.

Szkoła jest jedną z instytucji, poza rodziną i kościołem, która zajmuje się wychowaniem młodego pokolenia w istotnym zakresie. Spójność działań na tych trzech płaszczyznach daje szanse na skuteczne wychowanie. Szczególna zgodność powinna dotyczyć wyznawanych wartości

Wychowanie szkolne powinno godzić oczekiwania i interesy społeczne z oczekiwaniami, rozwojem i nabywaniem tożsamości osobowej przez wychowanka, a także stanowić wspomaganie jego indywidualnego rozwoju, wspieranie go w urzeczywistnianiu swojego człowieczeństwa w kontakcie z innymi.

Współczesna szkoła wychowuje przez grupę i w ramach grupy. Klasa szkolna to mała grupa społeczna , utworzona w sposób instytucjonalny, o dwoistej strukturze społecznej ( formalnej i nieformalnej), przy czym nie jest ona wyizolowana, lecz stanowi jedno z ogniw w strukturze szkoły.

- W klasie dziecko przebywa od wczesnych lat, wtedy gdy jest najbardziej podatne na wszelkie wpływy otoczenia.
- Okres wpływu grupy klasowej jest bardzo długi. W tym czasie dokonuje się olbrzymi rozwój osobowości.
- Dziecko uczestniczy w życiu klasy pełnią swej osobowości. Zdobywa wiedzę, umiejętności, nawyki, zaspokaja bardzo ważne potrzeby psychiczne (uznania, akceptacji, kontaktu emocjonalnego), rozwija zainteresowania, uczy się współżycia i współdziałania z innymi, przechodzi niezbędny trening w nawiązywaniu kontaktów społecznych.
- Klasa jest grupą poddaną przewodnictwu i kontroli nauczyciela-wychowawcy, który nie tylko czuwa nad przebiegiem procesów wychowawczych, ale je kształtuje, celowo i świadomie wpływa na bieg wydarzeń i stosunki w klasie.

W organizacji procesu wychowania ogromną rolę odgrywają cztery różne, ale powiązane ze sobą czynniki, tj. wychowawca, wychowanek , cel i sytuacje wychowawcze

15. Uwarunkowania możliwości zaspokajania potrzeb edukacyjnych.

16. Odpowiedzialność wychowawcza rodziny i środowiska lokalnego.

Rodzina jako środowisko wychowawcze- to zespół bodźców ukierunkowanych celowo na wartości społeczno-moralne jej członków.

• to najważniejsze i niezastąpione środowisko wychowawcze, które przez swoją specyfikę, intymność, indywidualność, bezpośredniość tworzy warunki dla rozwoju i wychowania.

• jest miejscem pierwszych kontaktów międzyludzkich, więzi psychicznych dziecka z rodzicami, rodzeństwem, dziecko uczestnicząc w naturalnych sytuacjach życia rodzinnego poznaje wzory zachowań związane z pełnieniem roli ojca, matki, przyswaja elementarną wiedzę o otaczającym świecie

• tworzy je:

• kultura rodziny

• umiejętności komunikacji pomiędzy członkami

• umiejętności wyrażania emocji

• interakcje pomiędzy członkami

• świat symboli kulturowych , które członkowie poznają

Podział postaw rodziców według Marii Ziemskiej.

1. Postawy negatywne:

- nadmiernie chroniąca,

- nadmiernie wymagająca

- odtrącająca

- unikająca (obojętność na problemy dziecka)

2. Postawy właściwe:

- postawa akceptacji

- postawa współ działania (demokratyczna)

- postawa rozumnej swobody

- postawa uznania praw dziecka

Obok rodziny najważniejszym czynnikiem socjalizacji jest środowisko lokalne. Jego znaczenie i siła wynika m.in. stąd, iż jest ono nieodłącznym i nieuchronnym elementem otoczenia życia jednostki. Czło­wiek niekiedy pozbawiony jest rodziny, nieświadomie lub instrumentalnie może wyłączyć się z grupy rówieśniczej (towarzyskiej), nie może jednak żyć poza społecznością lokalną.

Do właściwości, kreujących siły wychowawcze środowiska i tworzących system socjalizacji członków społeczności lokalnej, należą:

- tożsamość etniczna, religijna i kulturowa,

- zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków,

- jednolitość (względna) ekonomiczna i zawodowa.

Nie ulega wątpliwości, że wolność jednostki w społeczności lokalnej zredukowana jest do granic wyznaczonych interesem zbiorowości, że w określaniu celów i zasad wychowania dominuje interes grupy, że wreszcie główne instrumenty socjalizacji - to konformizm i rygoryzm, wobec których wolność jednostki schodzi na drugi plan. Takie zasady i prawidło­wości dyktował interes grupy, jej bezpieczeństwo i potrzeba rozwoju.

17. Instytucje wychowawcze w środowisku: świetlica środowiskowa, ośrodki kultury.

Świetlica środowiskowa - ośrodek użyteczności publicznej, najczęściej działający na zasadzie wolontariatu, wspierający lokalną społeczność w procesie wychowywania dzieci i młodzieży. Działania świetlic środowiskowych najczęściej ukierunkowane są na dzieci i młodzież wywodzące się z rodzin patologicznych lub mających trudną sytuację materialną.

Formy pomocy:

• Pomoc w kryzysach szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych i osobistych

• Pomoc psychologiczna

• Wsparcie wychowawcy

• Zajęcia socjoterapetutyczne (socjoterapia to grupowa terapia dla dzieci mających trudności z funkcjonowaniem społecznym)

• Pomoc socjalna

Ogólne cele działania świetlic środowiskowych:

• współudział w procesie wychowywania z rodziną oraz szkołą

• pomoc w nauce

• zapewnianie posiłków podopiecznym

• organizacja czasu wolnego przez prowadzenie zajęć sportowo - rekreacyjnych

• działania mające na celu rozwój zainteresowań podopiecznych

• wsparcie psychologiczne i materialne podopiecznych oraz ich rodzin

Ośrodki kultury w naszym regionie:

• Miejski Ośrodek Kultury w Katowicach

• Regionalny Ośrodek Kultury w Katowicach

• „Trójkąty” Mysłowicki Ośrodek Kultury i Sztuki

• Ośrodek Kultury w Będzinie

Ośrodki proponują następujące formy zajęć: plastyczne, malarstwo, modelarstwo, warsztaty wokalne, zajęcia taneczne, warsztaty teatralne, nauka języków, aerobik itp. Zajęcia są płatne, przeznaczone dla dorosłych, młodzieży i dzieci.

18. Profilaktyka krzywdzenia dzieci i kobiet - przyczyny, skutki, formy pomocy.

4 perspektywy postrzegania przemocy:

• prawna - działania zabronione przez prawo, kara wobec osób stosujących przemoc i opieka i pomocy dla osób doświadczających przemocy

• moralna - krzywdzenie, przemoc jest złem moralnym (zło moralne - wyrządzanie drugiej osobie krzywdy)

• psychologiczna - zjawiska realizujące się w psychice człowieka - poczucie krzywdy, cierpienie które ktoś odczuwa.

• społeczna - rozmiar zjawiska które w danym momencie ma miejsce; obejmuje dużą grupę społeczną, również forma zaniedbań

Definicja przemocy:

• w szerokim zakresie - WHO - przemoc, maltretowanie dziecka to każde zamierzone i nie zamierzone działanie osoby dorosłej, społeczeństwa lub państwa które ujemnie wpływa na zdrowie, rozwój fizyczny i psychiczny dziecka (również społeczny)

• w średnim zakresie - przemoc wobec dziecka to nieprzypadkowe zachowania dorosłych które wykraczają poza funkcjonujące społecznie standardy i normy postępowania z dzieckiem, w wyniku których doznaje ono krzywdy w postaci bezpośrednich czynów lub zaniedbań

• w wąskim zakresie - przemoc wobec dziecka to świadome i zamierzone zachowanie o charakterze drastycznym i skrajnym o widocznych bezpośrednio następstwach fizycznych i psychicznych

Formy przemocy:

• fizyczna - użycie najczęściej siły przez agresora (oparzenia, stłuczenia, złamania...)

• psychiczna - dręczenie zmierza do zniszczenia lub zaburzenia obrazu samego siebie - najczęściej stosowana wobec osób w okresie adolescencji

• przemoc seksualna - wykorzystywanie dzieci w celu uzyskania satysfakcji seksualnej przez dorosłych

• zaniedbania (zaniechania) - często nieświadome, dotyczą często sfery emocjonalno - psychicznej

• nadopiekuńczość

Przyczyny zachowań agresywnych/cechy agresorów:

• niska odporność na stres

• modele władzy (np. autorytarny - rodzice podejmują decyzje)

• cechy będące rezultatem wychowania agresora

• zmiana struktury rodziny (np. rozwód)

• konflikty w małżeństwie

• bark porozumienia między rodzicami względem wychowania

• zaburzona komunikacja

• brak dojrzałości do realizowania ról rodziców

Sutki przemocy:

• bezpośrednie - to co widoczne - zadrapania, rany, oparzenia, złamania,

• pośrednie - załamania nerwowe, zaburzenia lękowe, negatywna edukacja osób doświadczających krzywdy - często powielają te wzorce.

Pomoc:

• telefon zaufania,

• Komitet Ochrony Praw Dziecka

• Poradnie Życia Rodzinnego

• Rzecznik Praw Dziecka

Przyczyny przemocy wobec kobiet:

• dominacja jednej płci

• aspekt kulturowy pełnienia ról w rodzinie

• dyskryminacja zawodowa

• stres sytuacyjny

• wg agresora-złe pełnienie ról przez kobietę

Terapia:

• rezydencjonalna - terapeuta wprowadza się do mieszkania

• 12 kroków - dla alkoholików i ich żon

19. Istota i wspomaganie człowieka starego.

Istota człowieka starego ? - 4 okresy starzenia się człowieka:

• 55- 60 r.ż. jest okres tuz przed opuszczeniem pracy zawodowej, obniżenie wydolności, wycofywanie się lub ograniczanie ról społecznych

• 60 - 70 r.ż. czas świadczeń emerytalnych, większa potrzeba identyfikacji rodzinnej i zacieśniania więzi rodzinnych - potrzeba bycia potrzebnym

• 70 - 90 r.ż. wiek starczy, coraz większa niewydolność psychofizyczna

• 105 - 110 r.ż. załamanie funkcji i zgon

Ludzie starsi mają poczucie lęku, niepewności oraz dostrzegają bariery w dostępie do dóbr które sami wytworzyli. Warunki ekonomiczne regulują ich życie.

Wspomaganie człowieka starego:

• stwarzanie warunków społecznych w których osoby starsze będą czuły się pełnoprawnymi obywatelami,

• podejmowanie działań mających na celu zapobieganie wycofywaniu się z aktywności osób starszych

• pomoc socjalna i opiekuńcza

• placówki dla osób starszych potrzebujących opieki np. domy pomocy społecznej

• domy dziennego pobytu - dla samotnych, zagospodarowywanie czasu - organizowanie zajęć, pomocy medycznej, żywieniowej, poradnictwo

• kluby seniora - forma dynamiczna - wycieczki, wyjścia...

• Uniwersytet Trzeciego Wieku - od 1983 r., dla osób nieaktywnych zawodowo, nieodpłatne zajęcia - jedynie środki dobrowolne

• „adopcja dziadków i babć” - oferty w gazetach (`szukam babci do kochania')

• wolontariat osób starszych np. w Centrum Zdrowia Dziecka

20. Cele i zadania wychowania do starości.

Według Komeńskiego okres starości jest najsłabszym w życiu człowieka, musi podlegać wzmocnieniu i dlatego należy się go uczyć. Od najmłodszych alt należy wypracowywać w sobie odpowiednie postawy i nawyki będące przygotowaniem do starości, należy nabywać świadomość.

Według Radlińskiej człowiek powinien całe życie stawiać sobie cele, rozwijać swoje możliwości.

Wg Dobrowolskiego człowiek powinien mieć program na życie - stawiać sobie cele które może osiągać i realizować - skuteczność ich realizacji ma dawać satysfakcję i motywację do podejmowania kolejnych.

21. Pięć postaw przystosowania do starości.

Wg Bromleya Denisa:

1. KONSTRUKTYWNA - postawa pożądana, okres starości to po prostu kolejny etap życia który daje możliwość efektywnego wykorzystania wolnego czasu np. na realizację zainteresowań, spotkania, podróże... Jednostki optymistyczne, zadowolone z każdego etapu życia.

2. ZALEŻNA - jednostki bierne i słabe które łatwo poddają się sugestiom innych, jest to mechanizm obronny. Uważają, że ich okres aktywności już się zakończył, że przekazały już wiele w kontekście społecznym i zasługują na odpoczynek - nadszedł czas by to nimi się opiekować, oczekują pomocy nawet gdy nie ma takiej potrzeby.

3. OBRONNA - osoby które zakładają „maskę” , nie ujawniają realnych postaw ani uczuć; strach przed ujawnieniem się, potrzeba wsparcia

4. WROGOŚCI - osoby izolujące się od społeczeństwa, nieufne, obwiniają środowisko za swoją sytuację życiową - uważają że to system społeczny i społeczeństwo są winne ich niezaradności, charakteryzuje je brak pewności siebie

5. WROGOŚCI WOBEC SIEBIE - osoby pesymistyczne, bierne i wycofane z aktywności, mające skłonności do depresji - jeśli nie mają zainteresowań podupadają na zdrowiu, ich przestrzeń życiowa ogranicza się do tej między telewizorem, kanapą a hipermarketem.

22. Społeczno - ekonomiczne uwarunkowania bezrobocia i ubóstwa.

Bezrobocie - istnienie w społeczeństwie kategorii osoby pozbawionej pracy zarobkowej chociaż jest ona przez nią pożądana

Bezrobotny - człowiek który wbrew własnej woli pozbawiony został pracy zarobkowej. Ta kategoria powinna być uzupełniona o stwierdzenie iż osoba taka podejmuje gotowość podjęcia pracy

Przyczyny bezrobocia w Polsce:

• rozpad RWPG;

• załamanie handlu z ZSRR - największym odbiorcą wszelkiej produkcji

• przejście na gospodarkę wolnorynkową

• mała restrukturyzacja niektórych gałęzi przemysłu

• niedostosowanie do potrzeb rynku wykwalifikowanych pracowników

• ograniczenie produkcji

• mobilność zawodowa (kiedyś nie było potrzeby przekwalifikowania, zmiany pracy)

• Spadek krajowej produkcji i ograniczenie popytu wewnętrznego.
  

Skutki:

• obniżenie standardu życia

• ubóstwo (dot. sfery materialnej, więzi społecznych) i marginalizacja

• izolacja społeczna jednostki, odpychanie takich osób przez społeczeństwo

• obniżenie statusu społecznego / ekonomicznego

• zaniechanie uczestnictwa w życiu społecznym

• obniżenie kondycji zdrowotnej w sferze fizycznej i psychicznej

• uczucie bezsilności, beznadziejności (często brak wsparcia ze strony bliskich)

• strefa uzależnień - bardzo często alkohol

• dysfunkcje rodziny - kwestia agresji i przemocy

• negatywna edukacja

• generowanie zjawisk demoralizujących, uzależnienia, przemoc

• rozpad rodzin

• poszerzanie się grupy środowisk marginalnych w których dominuje bezrobocie

Ubóstwo - brak dostatecznych środków materialnych do życia, bieda, niedostatek.; stan niezaspokojenia pewnych potrzeb, które w danym społ., są uznawane za konieczne i niezbędne do normalnego rozwoju i funkcjonowania człowieka.

Rodzaje ubóstwa - absolutne i względne (przyjmowanie że posiadane środki nei zapewniają godnego życia); zawinione i niezawinione.

Przyczyny ubóstwa:

• utrata pracy

• niesprawna polityka państwa - niezrównoważony rynek podaży i popytu

• bezdomność

• brak wykształcenia

• dysfunkcjonalność rodziny

• niedostateczna troska o ludzi starszych

• zły stan zdrowia

• 3 kategorie związane z ubóstwem wg Schillera:

1. INNY WINNY - teoria skażonych charakterów, brak odpowiedniej motywacji do podjęcia wysiłku edukacyjnego a następnie zawodowego

2. TEORIA OGRANICZNONYCH MOŻLIWOŚCI - przyczyny poza jednostką, ograniczony dostęp do edukacji, dyskryminacja wstępna

3. TEORIA WIELKIEGO BRATA - winę ponosi państwo, wadliwa polityka społeczna, nadużywanie pomocy społecznej

triada Gidlera - 3 obszary powodujące ubóstwo:

1. PRACA - osoby już ubogie pracują mniej wydajnie przez co obniżają się ich dochody

2. RODZINA - rozpad tradycyjnego małżeństwa i ról. Mężczyzna nie ponosi odpowiedzialności za rodzinę, nie myśli o przyszłości

3. WIARA - brak wiary we własne możliwości

23. Charakterystyka bezdomności, formy pomocy.

Bezdomność - względnie stała sytuacja osoby pozbawionej dachu nad głową, może być:

• ABSOLUTNA (sensus stricte) - osoba fizycznie nie posiada domu

• WZGLĘDNA (sensu lagro) - osoba posiada mieszkanie nie spełniające oczekiwań

Przyczyny:

• ubóstwo i brak środków do życia

• zjawiska patologiczne, brak pracy

• przypadki losowe - pożar, powódź... (szybkie wyjście z bezdomności, ponieważ przyczyna nie tkwi w osobie)

• wadliwa polityka społeczna - państwo nie zabezpiecza odpowiedniej liczby mieszkań socjalnych

• kwestie zawodowe - długotrwała choroba, kalectwo..

• bezdomność z wyboru

5 etapów bezdomności wg Stankiewicz:

• załamanie życiowego planu (utrata pracy, rozpad więzi społecznych, pzremoc)

• określenie sfery ubóstwa (niedostatek, brak pieniędzy na zabezpieczenie potrzeb)

• różne wymiary stawanie się osoba bezdomną (uświadomienie sobie sytuacji, rozpad więzi, destabilizacja więzi, patologia-konflikt z prawem)

• przystosowanie do bezdomności (zatraca się poczucie równowagi i stabilizacji, niemoc - brak perspektyw, nawiązywanie kontaktów z osobami w tej samej sytuacji)

• właściwa bezdomność (utrwalenie nawyków, patologia, kradzieże, wypalenie)

Konsekwencje społeczne :

• nakłady finansowe ze środków społecznych

• zachowania patologiczne i negatywna edukacja społeczna

Działania normalizujące:

• profilaktyka (edukacja, czym jest zjawisko bezdomności, co je generuje)

• kompensacja (formy pomocy, tworzenie przytułków)

Pomoc dla bezdomnych oferowana przez:

• zakłady dysponujące kwaterami zastępczymi dla grup bezproblemowych,

• zakłady długotrwałego pobytu dla określonej grupy bezdomnych z programami dostosowanymi do ich specjalnej opieki ,

• zakłady zapewniające jedynie nocleg i pomoc ograniczoną do podst, potrzeb biologicznych.

• instytucje dyscyplinujące (np.: domy pracy)

• kontrolowane przez państwo programy poprawy warunków życia

• instytucje opiekuńczo - wychowawcze

24. Postać Brata Alberta.

Adam Hilary Bernard Chmielowski ur. 20 sierpnia 1845 r. w Igołomii, 24 września 1880 roku wstąpił do Zakonu Ojców Jezuitów w Starej Wsi. Po roku zrezygnował z powodu depresji i silnego załamania nerwowego. Spokój odnalazł dopiero w regule Zakonu św. Franciszka z Asyżu. W roku 1884 osiadł w Krakowie, przy ulicy Basztowej 4, gdzie dalej malował, ale zaangażował się coraz bardziej w opiekę nad nędzarzami i bezdomnymi. Po pewnym czasie porzucił całkowicie malarstwo, poświęcając się pomocy ubogim. Mieszkał w ogrzewalni miejskiej przy ul. Skawińskiej na Kazimierzu razem z bezdomnymi, alkoholikami i nędzarzami.

25 sierpnia 1887 roku w Kaplicy Loretańskiej kościoła Ojców Kapucynów w Krakowie Adam Chmielowski przywdział szary habit III Zakonu św. Franciszka i od tej pory znany jest jako brat Albert. Śluby zakonne złożył rok później, 25 sierpnia 1888. Dał początek założonemu przez siebie Zgromadzeniu Braci Albertynów. W 1891 roku założył Zgromadzenie Sióstr Albertynek. W Krakowie prowadził przytułek, w którym mieszkał razem z ubogimi. Z czasem powstawały nowe ośrodki m.in. we Lwowie, Tarnowie, Zakopanem.

Chorował na raka żołądka, 25 grudnia 1916 roku zmarł w opinii świętości. Miał wtedy 71 lat. Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim. W 1938 roku otrzymał (pośmiertnie) Wielką Wstęgę Orderu Odrodzenia Polski. W dniu 22 czerwca 1983 roku, podczas mszy św. na krakowskich Błoniach papież Jan Paweł II ogłosił Brata Alberta Chmielowskiego błogosławionym, a następnie 12 listopada 1989 roku, podczas kanonizacji w Rzymie - świętym.

25. Konstytuowanie się ruchu hospicyjnego.

Śmierć nie jest przypadkiem, lecz koniecznością wpisaną od urodzenia w przyszłość każdego człowieka. Medycyna nastawiona jest na wyleczenie chorego i zaniedbała funkcje opieki nad umierającymi. Z pomocą konającym w bólu i osamotnieniu przyszła opieka hospicyjna.
Idea opieki nad umierającymi powstała już w społecznościach starożytnych. Jednak dopiero chrześcijaństwo przyczyniło się do jej rozwoju i nadało jej charakter instytucjonalny. Już uchwały soboru nicejskiego (325 r.) postanowiły, że każde miasto powinno posiadać przytułek dla wszelkiego rodzaju ludzi potrzebujących pomocy - ubogich, pielgrzymów, chorych, a także umierających. Miał być on położony poza miastem i pozostawać pod nadzorem diakona. Fakt ten zainicjował powstanie w IV w. licznych oryginalnych instytucji, które roz­winęły się na ogromną skalę w późniejszych wiekach. Przytułki te były zakładane przez osoby duchowne, najczęściej biskupów, osoby świeckie, a później także przez zgromadzenia zakonne (benedyktyni, augustianie, kamilianie, elżbietanki), których reguły nakazywały m.in. poświęcanie się chorym. Największy rozwój instytucji charytatywnych typu hospicjum następuje w Średniowieczu, a szczególnie w X i XII w - głównie przy klasztorach i kościołach powstawały „izby gościnne" (stąd pochodzi nazwa hospi­cjum, łacińskie słowo hospes znaczy „gość").
W czasach nowożytnych działalność hospicyjna została zapoczątkowana przez irlandzkie Siostry Miłosierdzia, które w 1879 r. założyły i prowadziły w Dublinie Hospicjum Naszej Pani. W 1907 w Londynie powstało Hospicjum św. Józefa.
W 1967 w Londynie Cicely Saunders założyła Hospicjum św. Krzysztofa. Opracowano tam koncepcję opieki hospicyjnej uznana za modelową formę. Obecnie instytucja ta uznawana jest za wzorcową. Pełni rolę światowego centrum szkoleniowego. Zajmuje się kształceniem nowych kadr medycznych dla innych ośrodków tego typu na całym świecie.
W Polsce pierwsze ośrodki hospicyjne powstawały pod koniec XVI w. , a pierwsze stacjonarne hospicjum powstało w Krakowie w 1981 roku, następnie w 1984 w Gdańsku. Obecnie funkcjonuje ponad 50. Jednak najpopularniejsza forma opieki hospicyjnej jest opieka w domu chorego.
W 1991 roku powołano Ogólnopolskie Forum Ruchu Hospicyjnego.

26. Zasady funkcjonowania i pracy w hospicjum.

Opieka hospicyjna opiera się na 7 przyjętych zasadach:
1. Leczenie ukierunkowane jest na objawy choroby (ból, wymioty, osłabienie, zaparcia, duszności, depresja itp.); Ważna jest tu także nie tylko opieka uśmierzająca ból fizyczny, ale także opieka psychiczna i duchowa;
2. Pacjent hospicyjny traktowany jest jak osoba, a nie jak jednostka chorobowa, „rzecz”, która należy uratować, wyleczyć; Ma prawo do decydowania o sobie;
3. Integralna częścią opieki nad umierającym jest opieka nad jego rodzina, zarówno w czasie jego choroby jak i po śmierci;
4. Polega na włączeniu rodziny do opieki nad chorym;
5. Opieka nad chorym prowadzona jest przez zespół pracowników hospicyjnych nawzajem siebie wspierających (lekarz, pielęgniarka, ksiądz i wolontariusze;
6. Opieka hospicyjna ma charakter ciągły, zapewniony przez stały kontakt personelu opiekującego się pacjentem, niezależnie do tego, czy przebywa on w domu, w hosp[icjum czy w szpitalu; Hospicjum nie jest, bowiem dochodzeniem do chorego, ale towarzyszeniem mu;
7. Personel opiekujący się chorym powinien być dostępny w każdej chwili, bez względu na porę dnia i nocy, zarówno dla pacjenta, jak i jego rodziny.

27.Społeczna i indywidualna rola hospicjum.

Osoby pracujące w hospicjum (wg badań) motywują swoje działanie potrzebą uzupełnienia wartości własnego życia bezinteresowną pracą dla innych, doświadczeniem zawodowym, doświadczeniem związanym z opieka kogoś bliskiego, poczuciem winy,czy tez przeżyciem religijnym. Działacze hospicyjni przełamują tabu śmierci, przywracają jej wymiar społeczny, wychowują własnym przykładem do pełnego uczestnictwa w najtrudniejszych przeżyciach drugiego człowieka. Pełniąc tę służbę honorowo pomnażają kapitał postaw prospołecznych, umacniają więzy solidarności międzyludzkiej, łagodzą ostrość skutków znie­czulicy społecznej.

Hospicja są również ważnymi grupami nacisku. Poprzez swoją działalność uświadamiają problemy ludzi chorych terminalnie, potrzebę rozwijania medycyny terminalnej, opieki paliatywnej, nauczania tych przedmiotów w akademiach medycznych i szkołach pielęgniarskich.
Hospicjum nie walczy o prawny zakaz eutanazji, daje alternatywę godnej śmierci i dar życzliwej obecności w tej najtrudniejszej przeprawie na „drugi brzeg”.

Uczy godnych zachowań i wzmacnia więzi międzyludzkie.

28. Idea wolontariatu.

Zadaniem wolontariatu jest dobrowolna, nieodpłatna, świadoma praca na rzecz innych, wykraczająca poza więzi rodzinne, koleżeńskie czy sąsiedzkie

Osoby działające w tym polu określa się mianem społeczników, altruistów itp. Pojęcie „wolontariusz” z łac. voluntarius oznacza dobrowolny, ochotniczy. Taka postawa opiera się na bezinteresownej woli służenia innym ludziom, dlatego też nie jest on motywowany chęcią znalezienia pracy i zarobku. Zaangażowanie wolontariusza jest dobrowolne, a zatem wynika z jego dobrej woli, a nie z jakiś wiążących norm. Ruch jakim jest wolontariat zakłada również pewną ciągłość i systematyczność w działaniach podejmowanych bezpośrednio na rzecz najbardziej potrzebujących. Aktywność ta jest najczęściej profesjonalnie zorganizowane w ramach określonych grup, chociaż można również mówić o wolontariacie indywidualnym.

29. Niepełnosprawność a jakość życia we współczesnym świecie.

30. Zjawiska przemocy, agresji, demoralizacji i przestępczości dzieci i młodzieży.

Do zachowań przestępczych nieletnich zalicza się: przemoc, agresję, napady rabunkowe, włamania i kradzieże, wymuszenia oraz zabójstwa. Osoby nieletnie, wykolejone przestępczo uprawiają takie formy jak:
- przestępczość złodziejską (kradzieże, kradzieże z włamaniem, wyłudzenia);

- przestępczość bandycką (kradzieże rozbójnicze, rozbój, wymuszenie celem zaboru mienia, przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu związane z zaborem mienia);
- przestępczość zabawową (np. uszkodzenie cudzego mienia mające charakter wandalizmu, przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu i godności osobistej, wynikające z motywów zabawowo-agresywnych, bójki, zgwałcenia).

Przestępczość nieletnich jest obecnie poważnym problemem na całym świecie i związana jest z przesunięciem socjalizacyjnym, upadkiem autorytetów, stanowiących podstawy wychowania w rodzinie, grupie rówieśniczej oraz instytucjach zajmujących się edukacją i wychowaniem. Przestępczość nieletnich jest więc objawem zachwianego procesu socjalizacji jednostek.

Przyczyny przestępczości nieletnich:

• reakcja dziecka na określone warunki środowiskowe

• próba rozwiązania konfliktu wynikającego ze zderzenia się potrzeb nieletniego z wymaganiami zewnętrznymi

• chęć zdobycia pieniędzy lub innych korzyści materialnych

• zaimponowanie innym,

• namowa kolegów lub dorosłych osób,

• chęć przebywania i realizowania się w grupach nieformalnych

• powielanie wzorców i zachowań, mających swoje źródło w domu rodzinnym, bądź lansowanych w środkach masowego przekazu, scen przemocy, okrucieństwa, agresji, gwałtu,

• poczucie bezkarności za wcześniejsze czyny oraz poszukiwanie akceptacji, nie mogąc znaleźć oparcia i poczucia bezpieczeństwa wśród rodziców lub opiekunów.

Komenda Główna Policji spośród czynników sytuacyjnych, wpływających na przejawy agresji wymienia:
- działanie w grupie, w której wzajemne oddziaływania i* anonimowość wyzwalają i wzmagają agresję,
- stan nietrzeźwości i związane z* tym okoliczności spożywania alkoholu.

Czynniki rodzinne wpływające na agresję i przestępczość:

• przestępcze wzory zachowań,

• alkoholizm rodziców ,

• brak emocjonalnej więzi rodzinnej,

• zachowania agresywne,

• porzucenie rodziny przez jednego z rodziców,

• brak pozytywnych wzorców stosunku do pracy i realizowania ról społecznych

• stosowanie niewłaściwych metod wychowawczych (niekonsekwencja i rygoryzm)

• pozbawienie opieki (sieroctwo naturalne i społeczne),

• brak środków materialnych (wzrastające dziś bezrobocie)

Istnieje także tzw. mechanizm naznaczania osób mających problemy w nauce. Powoduje on poczucie wrogości wobec szkoły, wykształcenie negatywnego obrazu własnej osoby i potrzebę rekompensowania niepowodzenia w drodze zachowań dewiacyjnych

Rola grupy rówieśniczej w genezie zachowań dewiacyjnych jest uznawana za niezmiernie ważną. W przekształceniu grupy rówieśniczej w przestępczą mogą odgrywać rolą takie czynniki, jak:
- przyjmowanie przez młodzież podkultury przestępczej środowiska, z którego pochodzi lub z którym styka się z racji sąsiedztwa;

- brak kontroli nad zachowaniem grup młodzieży ze strony rodziny i innych instytucji wychowawczych;
- wzmacniająca (dla zachowań dewiacyjnych) rola grup rówieśniczych wśród młodzieży odrzucanej przez inne grupy, znaczące dla prawidłowego rozwoju osobowości człowieka;
- brak jednoznacznych społecznie wzorów zachowania dla dorastającej młodzieży.

31. Wybrane problemy świata globalnego - marginalizacja.

MARGINALIZACJA - proces powstawania nowych lub poszerzania zasięgu istniejących grup marginalnych. Wyraża się w braku uczestnictwa jednostek/grup społecznych w tych sferach życia, w których - stosownie do określonych kryteriów - uzasadnione jest oczekiwanie, że jednostki te i grupy będą uczestniczyły.

Pojęcie m.s. jest relatywne, funkcjonujące zawsze w porównaniu ze stanem uważanym w danej społeczności za normalny. Przynależność do grupy marginalnej może być wynikiem subiektywnego sądu osoby/grupy, niekoniecznie zgodnego z oceną środowiska uważanego w danej społeczności za normalne. Marginalizacja związana z deprecjonowaniem znaczeń i pozycji, dokonujących się przez ograniczenie dostępu do udziału w powszechnie szanowanych i poszukiwanych dobrach: materialnych, kulturowych, politycznych ( np. wykształcenie, władza, dostęp do instytucji ochrony zdrowia itp.)

Przyczyny marginalizacji:

• wolnorynkowy system gospodarczy (podział społ. na biednych i bogatych)

• globalizacja gospodarki światowej

• ubóstwo

• niski poziom oświaty

• migracje ludności w poszukiwaniu lepszych warunków życia i w ucieczce przed międzynarodowymi konfliktami zbrojnymi i wojnami domowymi

• niepełnosprawność

Najważniejsze i najbardziej ogólne wytyczne działania przeciwko światowym zjawiskom m.s.

• osiągnięcie jak najwyższego poziomu wykształcenia ludności świata - inwestycje w oświatę i dobre funkcjonowanie szkolnictwa na wszystkich szczeblach powinny mieć najwyższą rangę w polityce poszczególnych państw;

• skuteczna walka z ubóstwem, szczególnie z bezrobociem wśród młodzieży;

• zmodyfikowanie modelu rozwoju społecznego w kierunku znalezienia równowagi pomiędzy nieograniczonym wzrostem gospodarczym i maksymalizacją zysku a godnością człowieka

• rozwiązanie problemu mieszkaniowego;

• budowanie społeczeństwa obywatelskiego:

• równość praw, w szczególności praw kobiet i młodzieży;

• demokratyzacja;

• decentralizacja;

• rozwój organizacji pozarządowych;

• rozwój infrastruktury społecznej;

• doskonalenie systemów zabezpieczenia społecznego.

Przyczyny marginalizacji;

makrospołeczne, mezospołeczne, indywidualne, jawne, ukryte, zamierzone, niezamierzone

- Mikro - socjalizacja w biedzie, kultura biedy,

- Mezo- obszary społecznie i kulturowo zmarginalizowane ( centrum i peryferie)

- Makro - czynniki sprzyjające marginalizacji, (wykształcenie, status materialny,

zarobki - czynniki statusu społecznego), zmiany gospodarki rynkowej,

Grupy zmarginalizowne, wykluczane, naznaczane inne:

- Kobiety i dzieci

- Biedni

- Bezrobotni,

- Bezdomni,

- Niepełnosprawni

- Cudzoziemcy

- Mniejszości narodowe i etniczne

- Mniejszości religijne

- Mniejszości seksualne

- Chorzy psychicznie, społeczni „wariaci”

32. Działalność profilaktyczna i kompensacyjna jako podstawowe zadania pedagogiki.

Profilaktyka- postępowanie uprzedzające wystąpienie objawów ocenianych jako negatywne, nieporządne, niewłaściwe. Jest to działanie społeczne. To wyprzedzanie, aktywność teraźniejsza wybiegająca w przyszłość.

Za Kamińskim- To szczególnego typu działalność związana z neutralizowaniem wpływu czynników powodujących potencjalne zagrożenie rozwoju biologicznego, społecznego, kulturowego, polegające na ujawnianiu zarówno sytuacji i warunków negatywnych zaburzających rozwój, jak i tych elementów środowiska, które obecnie jeszcze nie wywołają zagrożenia, ale mogą w przyszłości zaburzyć pomyślny przebieg rozwoju jednostki lub środowiska życia.

Profilaktyka wymaga przewidywania sytuacji, zjawisk i obmyśleniu takiego ukierunkowanego postępowania w środowisku, aby zniwelować zagrożenie rozwoju jednostki.

Kompensacja za Radlińską- celowe wyrównywanie braków, uzupełnianie lub zastępowanie niepomyślnych składników sytuacji osobistej, czy grupowej, stwarzanie warunków życia uznawanych a normalne.

Kompensacja za Kamińskim- to właściwe rozpoznawanie (przez wychowawcę) czynników hamujących rozwój, a następnie usuwanie zaistniałych przeszkód- koniecznie przy udziale podopiecznego-celowe, świadome działanie.

KOMPENSACJA SPOŁECZNA oznacza wyrównywanie braków środowiskowych, utrudniających pomyślny przebieg życia jednostki lub grupy.

Przykłady:

a). Rodzina zastępcza lub opiekuńcza, w której umieszczone zostało osierocone dziecko.

b). Klub młodzieży, stający się „drugim domem” młodego człowieka.

c). Kurator sądowy sprawujący opiekę nad wykolejającym się nieletnim, którego rodzice nie mogą zapewnić właściwej opieki wychowawczej.

d). Dom rencistów dla osamotnionych osób starszych.

KOMPENSACJA BEZPOŚREDNIA

-Zasiłek; pomoc w lekcjach.

KOMPENSACJA POŚREDNIA

organizowanie warunków życia np. żeby dziecko samo mogło odrabiać lekcje ( stworzenie odpowiednich warunków).

KOMPENSACJA OPIEKUŃCZA.

kiedy zajmujemy się opieką nad dziećmi.

KOMPENSACJA WYCHOWAWCZA.

-kiedy dostarczamy bodźce o charakterze wychowawczym.

PROFILAKTYKA SPOŁECZNA polega na zapobieganiu tym wszystkim sytuacjom, które powodują wyłanianie się potrzeb z zakresu opieki społecznej, a więc i kompensacji społecznej.

Rozwinięta i dobrze realizowana profilaktyka społeczna powinna redukować przypadki niedostosowania społecznego, wykolejeń, patologii społecznej. Powinna uprzedzać stany zagrożenia moralnego , zdrowotnego, kulturalnego, społecznego, aby uchronić jednostki i grupy danej populacji przed niepożądanymi odchyleniami od stanów normalnych.

Przykłady:

Urządzenia i placówki wspomagające rozwój dzieci młodszych i starszych.

- Przedszkola

- Ogrody jordanowskie

- Place zabaw

- Świetlice podwórkowe

- Samorządy dziecięce w osiedlach

- Drużyny zuchowe i harcerskie

- Koła zainteresowań

- Kluby młodzieżowe domy kultury

- Kluby sportowe

33. Problematyka czasu wolnego.

CZAS WOLNY (wg Izdebskiej) - to ten okres w ciągu doby, który pozostaje po wypełnieniu obowiązków szkolnych, zawodowych, domowych, organizacyjno - porządkowych oraz czynności związanych z zachowaniem zdrowia i higieny. To czas do własnej dyspozycji dzieci, młodzieży, który może być przeznaczony na odpoczynek, rozrywkę i rozwój osobowości.

Wyróżniamy:

1. czas zajęty - obowiązkami koniecznymi np. nauka szkolna, praca zawodowa, spożywanie posiłków

2. czas wolny - od obowiązku wykonania jakiejś czynności, czynności podejmujemy dobrowolnie, występuje tu własna motywacja

Cechy czasy wolnego:

- czynności są podejmowane dobrowolnie

- dowolność wykonania (zmienność decyzji)

- satysfakcjonujący charakter czynności czasu wolnego

- autoteliczność czynności

- realizowanie własnych motywów

Funkcje czasu wolnego:

• w ujęciu szerokim:

1. wypoczynku,

2. rozrywki, zabawy,

3. rozwoju osobowości

• w ujęciu wąskim:

1. poznawczo- kształcąca

2. wychowawcza (dotyczy świadomej i planowej działalności wychowawczej prowadzącej do kształtowania instrumentalnych cech osobowości, wiadomości, zdolności, zainteresowań, potrzeb, postaw, wartości)

Klasyfikacja form spędzania czasu wolnego wg. Przecławskiego

1. indywidualne

2. rodzinne

3. grupowa nieinstytucjonalna np. w grupie nieformalnej (im dziecko jest starsze tym silniejsza staje się tendencja do spędzania czasu w tej grupie)

4. grupowa instytucjonalna np. w grupie formalnej

O pewnych wzorach młodzieży w czasie wolnym możemy mówić przyjmując za punkt wyjścia zasadę akceptowania określonego systemu wartości.

1. Wzór intelektualny - np. uczestnictwo w kulturze, w kołach naukowych, olimpiadach

2. Społeczny - działania na rzecz innego człowieka, wolontariat

3. Artystyczny - np. malarstwo, amatorska twórczość

4. Kulturalny - udział w kulturze masowej lub wyższej

5. Sportowy - uprawianie sportu

6. Turystyczny - uprawianie turystyki górskiej, morskiej itp.

7. Ludyczno - zabawowy - dyskoteki. Imprezy

3 główne kierunki dotychczasowych badań nad czasem wolnym:

1. budżet czasu wolnego

2. wykorzystanie czasu wolnego przez młodzież

3. organizacja czasu wolnego

Budżet czasu wolnego:

• cel badań:

• ilościowe określenie tego czasu w różnych środowiskach oraz czynników, które powodują zróżnicowanie budżet czasu wolnego

• analiza badań wskazuje na zróżnicowanie w zakresie ilości tego czasu jaką dysponują dzieci i młodzież w różnych środowiskach.

Budżet uwarunkowany jest czynnikami:

• nauka szkolna i domowa

• praca w gospodarstwie rolnym

• zatrudnienie rodziców poza rolnictwem

• charakter pracy zawodowej rodziców

• kultura środowiska rodzinnego

• liczba rodzeństwa

• odległość od szkoły

• pora roku

• płeć

Badania nad treścią (wykorzystaniem) czasu wolnego:

• cel: uzyskiwanie inf. na temat różnych zachowań w czasie wolnym, ulubionych form aktywności dzieci, motywacji, potrzeb, zainteresowań

• treść czasu wolnego jest zdeterminowana przez: dostępność, różnorodność, bogactwo instytucji wychowania pozaszkolnego, placówek udostępniających kulturę i sztukę, możliwości szkoły i rodziny w zakresie organizacji czasu wolnego

• wniosek: czas wolny jest wykorzystywany w sposób b. ubogi, nieciekawy, monotonny, głównie TV

Badania nad organizacją czasu wolnego :

• cel: badanie roli i możliwości różnych środowisk, instytucji w organizacji czasu, rola placówek opiekuńczych, środowiska lokalnego, stowarzyszeń, szkoły

• Wyniki: udział szkół w organizacji czasu jest niewielki, rodzina nie rozumie problemu czasu wolnego

34. Współczesne tendencje w pedagogice społecznej.

- Zajmowanie się instytucjami, które osobom i zbiorowością w różnym wieku udzielają wymaganej opieki i pomocy.

- Działanie, tworzenie, przebudowywanie środowiska jednostki- jak postępować , jak zmierzać do wytyczonego celu.

- Organizowanie środowiska wychowawczego. Analiza warunków umożliwiających zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka (grup ludzkich) w różnych fazach jego życia i różnorodnych sytuacjach życiowych ( w pracy, nauce, zabawie, czasie wolnym, w miejscu zamieszkania, rodzinie, grupie rówieśniczej, i towarzyskiej działalności kulturalnej i w innych formach aktywności ludzkiej).

- Koncentruje się na środowisku życia jednostek lub grup oraz na instytucjach celowo powołanych w społeczeństwie do realizacji zadań wychowawczych.

- Przekształcanie środowiska ze względu na cele.

- Zmiana niekorzystnych warunków rozwojowych

- Ulepszanie wpływów pozytywnych

35. Sztuka teatralna: nowy obszar zainteresowań pedagogiki społecznej.

Doświadczenie przeprowadzone przez prezydenta Wrocławia. Chciał zagospodarować przestrzeń wokół domów w taki sposób by ludzie z niej korzystali i brali za nią odpowiedzialność - żeby zaczęli uważać ją za swoją przestrzeń życia. Doświadczenie miało również na celu zacieśnienie więzi społecznych między sąsiadami.

Prezydent miasta podjął następujące działania aktywizujące :

-zaangażował ludzi jako aktorów, organizował przedstawienia

-zaangażował ludzi do wspólnej pracy w kreowaniu swojej wspólnej przestrzeni życiowej

(Legnica, Wałbrzych...)

29

---