1. Nauka o międzynarodowych stosunkach ekonomicznych:

• teorii międzynarodowych stosunków ekonomicznych;

• międzynarodowej polityki ekonomicznej.

2. Polityka ekonomiczna:

• zagraniczna polityka ekonomiczna;

• międzynarodowa polityka ekonomiczna.

3. Zagraniczna polityka ekonomiczna:

(cechy i zadania)

• prowadzona przez pojedyncze państwa;

• odpowiada na pytanie jakie działania powinien podjąć kraj aby podnieść korzyści płynące z rozwoju;

• przedmiotem nauki jest określenie właściwych środków za pomocą których poszczególne kraje będą w stanie osiągnąć cele tej polityki;

• w jej skład wchodzą narzędzia makroekonomiczne (służące państwu do oddziaływania na gospodarkę jako całość), mikroekonomiczne (oddziaływujące wyłącznie na powiązania gospodarcze za granicą)

• taryfowe,

• parataryfowe,

• pozataryfowe.

4. Międzynarodowa polityka ekonomiczna:

(cechy i zadania)

• prowadzona jest przez grupy państw;

• jest dziedziną międzynarodowych stosunków ekonomicznych;

• jest stosunkowo młodą dziedziną od zagranicznej polityki ekonomicznej;

• koncentruje się na metodach koordynacji zagranicznej polityki ekonomicznej oraz instytucjach koordynujących;

• skupia się na wymianie informacji pomiędzy poszczególnymi krajami;

• poddaje analizie prowadzenie wspólnej polityki międzynarodowej;

• stawia na integracje regionalna;

• analizuje podmioty kształtujące międzynarodową politykę ekonomiczną.

5. Nauka koncentruje się na badaniu zasad gospodarowania skali przedsiębiorstwa:

• mikroekonomia.

6. Nauka koncentruje się na badaniu zasad gospodarowania skali kraju:

• makroekonomia.

7. W Międzynarodowych Stosunkach Ekonomicznych akcent położony jest na powiązania pomiędzy…

• przedsiębiorstwami, krajami i grupami krajów występujących w skali międzynarodowej.

8. Międzynarodowy podział pracy (MPP):

• jest następstwem zjawisk występujących w ramach społecznego podziału pracy;

• ma charakter strukturalny, czyli z jednej strony jest wynikiem różnic w strukturach gospodarczych z drugiej zaś strony służy dopasowaniu tych struktur do potrzeb współpracujących krajów;

• pojawia się dopiero wtedy, gdy proces społecznego podziału pracy w poszczególnych krajach osiągnął poziom, przy którym dalsza intensyfikacja produkcji jest bardzo ograniczona, a istnieją już zorganizowane struktury w współpracujących krajach.

9. Czynniki determinujące międzynarodowy podział pracy (MPP):

• czynniki strukturalne;

• czynniki techniczne;

• czynniki instytucjonalne;

• czynniki koniunkturalne.

10. 3 grupy różnic czynników decydujących o międzynarodowym podziale pracy (MPP):

• różnice w warunkach naturalnych;

• różnice w poziomie uprzemysłowienia;

• różnice w poziomie techniki i technologii.

11. Różnice miedzy społecznym, a międzynarodowym podziałem pracy (MPP):

• głównym podmiotem międzynarodowego podziału pracy jest państwo;

• międzynarodowy podział pracy ma trwalszy charakter niż społeczny podział pracy;

• międzynarodowy podział pracy może zapewnić korzyści wszystkim uczestniczącym w nim podmiotom gospodarczym.

12. Międzynarodowa komplementarność struktur gospodarczych:

• wzajemne dopasowanie tych struktur w obrębie dwóch lub większej liczby krajów - może być traktowana jako stan lub jako proces.

13. Na czym polega komplementarność międzygałęziowa - różnice tkwią w...

...w zasobach czynników produkcji, tj. bogactw naturalnych, pracy, kapitału.

14. Na czym polega komplementarność wewnątrzgałęziowa - różnice tkwią w...

...w wydajności czynników produkcji.

15. Cztery metody zwiększania międzynarodowej komplementarności:

• międzynarodowa specjalizacja produkcji;

• międzynarodowa kooperacja produkcji;

• produkcja na wielką skalę;

• produkcja wielkoseryjna.

16. Grupa G8:

• Francja;

• Niemcy;

• Wielka Brytania;

• Włochy;

• Rosja;

• Japonia;

• Stany Zjednoczone;

• Kanada.

17. Gospodarka światowa:

• zespół powiązań ekonomicznych między podmiotami uczestniczącymi w międzynarodowym podziale pracy;

• system trwałych powiązań ekonomicznych, włączających gospodarki narodowe poszczególnych krajów w procesy produkcji i wymiany o zasięgu globalnym - zasięg i intensywność tych powiązań ulegają ewolucji wraz z postępem technicznym.

18. 4 aspekty pojęcia gospodarka światowa:

• aspekt geograficzny;

• aspekt ekonomiczny;

• aspekt systemowy;

• aspekt czasowy.

19. Cechy współczesnej gospodarki światowej:

• znaczne zróżnicowanie form powiązań międzynarodowych;

• zwiększanie przepływu czynników produkcji;

• wzrasta udział podmiotów międzynarodowych;

• specjalizacja o charakterze międzygałęziowym ustępuje miejsca specjalizacji wewnątrzgałęziowej, a wymiana wyrobów gotowych wymianie podzespołów i części wyrobów gotowych;

• wzrasta znaczenie wzajemnych powiązań gospodarczych w obrębie krajów rozwiniętych gospodarczo i maleje znaczenie powiązań między krajami rozwiniętymi gospodarczo, a krajami słabo rozwiniętymi;

• gospodarka światowa przestaje być sumą gospodarek narodowych, a staje się gospodarką globalną, w obrębie której następuje integracja gospodarek narodowych w jeden organizm gospodarczy;

• uzależnienie gospodarki od środowiska międzynarodowego;

• we współczesnej gospodarce światowej maleje znaczenie rozwoju przemysłowego, wzrasta zaś rola postępu naukowo - technicznego.

20. Wskaźnik PKB jest wskaźnikiem:

• makroekonomicznym.

21. Czy PKB powoduje wzrost kursu waluty krajowej w stosunku do obcej:

• można stwierdzić, że „TAK” - przy uwolnionym kursie walutowym wzrost PKB powoduje również wzrost kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych.

22. Skróty:

• EWG - Europejska Wspólnota Gospodarcza;

• EFTA - Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu;

• EBOiR - Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju;

• IBRD - powszechnie znany jako Bank Światowy;

• IMF - Międzynarodowy Fundusz Walutowy;

• GATT - Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu;

• WTO - Światowa Organizacja Handlu;

• RWPG - Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej;

• OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.

23. Przedstawiciele teorii klasycznych:

• Adam Smith;

• David Ricardo.

24. Przedstawiciele teorii neoklasycznych:

• John Stuart Mill;

• Alfred Marshall;

• Eli Heckscher;

• Bertil Ohlin;

• Wasilij Leontief;

• Paul Anthony Samuelson.

25. Przedstawiciele teorii współczesnych:

• Jacob Viner;

• Gottfried Haberler;

• Rudiger Dornbusch;

• Stanley Fisher;

• Roy Forbes Harrod.

26. Adam Smith:

• „teoria przewagi absolutnej - kosztów absolutnych”.

27. David Ricardo.

• „teoria przewagi względnej (komparatywnej) - kosztów komparatywnych”.

28. John Stuart Mill:

• „teoria - prawo wzajemnego popytu”.

29. Pojęcie „reprezentacyjnych koszyków towarów” oraz ”zwrotna krzywa podaży i popytu” - wprowadził:

• Alfred Marshall.

30. Eli Heckscher i Bertil Ohlin:

• „teoria proporcji czynników produkcji”.

31. Międzynarodowy handel towarami:

Odzwierciedlenie międzynarodowego podziału pracy, częściowo międzygałęziowego, jednak w przeważającym stopniu wewnątrzgałęziowego.

Charakteryzuje go kilka podstawowych tendencji:

• wzrost udziału handlu zagranicznego w produkcji przemysłowej;

• zmiana struktury towarowej handlu światowego, wyrażająca się wzrostem udziału wyrobów przemysłowych i obniżką udziału surowców żywności;

• zmiana struktury geograficznej handlu światowego, która wyraża się wzrostem w nim udziału krajów rozwiniętych gospodarczo i obniżką udziałów krajów słabo rozwiniętych.

32. Trzecią przyczyną szybszego rozwoju handlu międzynarodowego jest jego liberalizacja.

Składają się na nią:

• obniżki i likwidacje ceł, barier parotaryfowych oraz pozataryfowych.

33. Wzrost gospodarczy to proces …

… ilościowego zwiększania wielkości produkcji w wyniku postępu technicznego, bądź też przyrostu zasobów czynników produkcji (kapitału, pracy, technologii i bogactw naturalnych).

34. Postęp techniczny może być:

• kapitałooszczędny;

• praco oszczędny;

• neutralny.

35. Przez pojęcie mnożnika (inwestycyjnego, eksportowego) będziemy rozumieli:

• współczynnik określający przyrost dochodu narodowego z tytuły wzrostu gospodarczego (przyrostu inwestycji, eksportu) - może się kształtować w przedziale od jedności do nieskończoności.

36. Mnożnik równy jedności oznacza:

• że wzrost gospodarczy nie zwiększa dochodu narodowego - gdy dochód narodowy zwiększa się o tyle, o ile rosną inwestycje, bądź eksport, to mnożnik jest równy jedności.

37. Mnożnik większy od jedności oznacza:

• że przyrost dochodu narodowego przewyższa przyrost inwestycji, bądź eksportu - przewaga ta osiąga maksimum, gdy mnożnik jest nieskończenie wielki.

38. Recesja:

• oszczędności są większe od inwestycji, to wzrost dochodu narodowego jest mniejszy niż mógłby być, gdyby oszczędności zostały w całości wykorzystane.

Nierównowaga gospodarcza przybiera w tym wypadku formę „recesji”.

39. Przegrzanie gospodarki:

• inwestycje są większe od oszczędności, wzrost dochodu narodowego jest większy niż powinien być w warunkach równowagi gospodarczej (nierównowaga przybiera w takiej sytuacji formę „przegrzania gospodarki”).

40. Klasyfikacja usług według klasyfikacji przedmiotowej i podmiotowej:

• klasyfikacja przedmiotowa:

• usługi materialne (szewskie, krawieckie, czy budowlane);

• usługi niematerialne (bankowe, socjalne, czy turystyczne).

• klasyfikacja podmiotowa:

• usługi rządowe (misje pokojowe wojsk);

• usługi komunalne (drogowe);

• usługi prywatne (bankowe, finansowe, teleinformatyczne).

41. Klasyfikacja usług według skali międzynarodowej:

• usługi samodzielne (ewidencjonowane w statystykach międzynarodowych, obejmują usługi turystyczne, bankowe, telekomunikacyjne itp.);

• usługi niesamodzielne (nie ewidencjonowane w statystykach międzynarodowych, a ich eksport jest efektem przepływu siły roboczej, kapitału, wiedzy technicznej, a także transferów i transakcji rządowych).

42. Czynniki determinujące międzynarodowy handel usługami:

• czynniki prawne;

• czynniki ekonomiczno - społeczne;

• czynniki techniczne.

43. 4 cechy usług:

• niematerialność;

• niejednolitość;

• nierozdzielność;

• nietrwałość.

44. Przepływy wchodzą w międzynarodowy przepływ czynników produkcji:

• międzynarodowe przepływy siły roboczej;

• międzynarodowe przepływy kapitału;

• międzynarodowe przepływy technologii.

45. Co to jest migracja, emigracja, imigracja:

• migracja to przenoszenie się ludności przez granice narodowe na dłuższe okresy (nie krótsze niż 1 rok), dzieli się na:

• emigrację, tj. opuszczanie przez ludzi ich dotychczasowego miejsca zamieszkania.

• imigrację, tj. napływ ludności z zagranicy do danego kraju na pobyt stały lub długookresowy.

46. Przyczyny migracji pozaekonomicznej:

• motywy religijne ( konieczność opuszczenia dotychczasowego kraju stałego zamieszkania ze względu na przekonanie religijne);

• motywy ideologiczne ( związane ze zmianą ustroju na kolidującym z ideami wyzwaniami przez pewną część ludności);

• motywy polityczne (związane ze zmianą polityki na dyskryminującą np. mniejszości narodowe).

47. Przyczyny migracji ekonomicznej:

• chęć znalezienia pracy (przez bezrobotnych);

• nadzieja na lepiej płatne zatrudnienie;

• zwiększenie dochodów;

• poprawa statusu zawodowego poprzez podniesienie kwalifikacji;

• zdobycie fachowego wykształcenia;

• uzyskanie dostępu do specjalistycznej aparatury badawczej.

48. Podział międzynarodowego przepływu kapitału:

• przepływ komercyjny (przynosi zyski eksportowi i importowi kapitału - zaliczymy do nich odpłatne i zwrotne transfery kapitału).

• przepływ niekomercyjny (nie przynosi zysków eksportowi i importowi kapitału - zaliczymy do nich nieodpłatne i bezzwrotne transfery kapitału).

49. Formy międzynarodowych przepływów kapitału:

• kredyty;

• bezpośrednie inwestycje kapitałowe;

• inwestycje portfelowe.

50. Wiedza techniczna ogólna to:

przekazywanie dorobku intelektualnego powstałego w trakcie badań podstawowych i stosowanych oraz doświadczeń w toku procesów produkcyjnych.

Przekazywana jest w formach:

• kongresów naukowych;

• seminariów naukowych.

51. Wiedza techniczna konkretna to:

przekazywanie wiedzy technicznej i umiejętności jej stosowania przy produkcji określonych wyrobów.

Jej przepływ odbywa się w trzech formach:

• handlowej;

• produkcyjnej;

• licencyjnej.

52. Cena międzynarodowa:

• wyrażona w pieniądzu wartości międzynarodowa towaru, usług, czynników produkcji (pracy, kapitału, wiedzy technicznej i bogactw naturalnych).

53. Podstawowym rynkiem towarów standaryzowanych jest:

• giełda towarowa funkcjonująca w określonym miejscu i czasie (oprócz giełd towarowych wyróżnia się giełdę usług w tym usług morskich i transakcyjnych);

• aukcje na które trafiają towary jednolite w różnych odmianach i gatunkach (kawa, czy herbata).

54. Pojęcie terms of trade:

tłumaczone jest często jako:

• „warunki wymiany” lub

• „stosunki wymiany”,

inaczej to stosunek wymienny na rynku międzynarodowym towarów eksportowanych i importowanych.

55. 4 rodzaje terms of trade:

• cenowe;

• wolumenowe;

• jednoczynnikowe;

• dwuczynnikowe.

56. Co to jest bilans płatniczy

• to zestawienie wszelkich zobowiązań i należności, a więc wszelkich wpływów zagranicznych środków płatniczych uzyskanych w danym okresie oraz płatności dokonanych na rzecz zagranicy w tym okresie - zarówno wpływy, jak też wydatki dokonywane są przez tzw. rezydentów krajowych (osoby prawne i fizyczne zamieszkałe na stałe na terytorium danego kraju, bądź czasowo np. turyści, a także firmy zagraniczne ulokowane na terytorium danego kraju).

• to także sporządzone za dany okres zestawienie wykazujące sytuacje płatniczą kraju z tytułu kontaktów zagranicznych - zestawienie wszystkich międzynarodowych transakcji ekonomicznych i płatniczych w ciągu roku między danym krajem a resztą świata.

57. Struktura bilansu płatnicze - trzy podstawowe części:

• bilans obrotów bieżących;

• bilans kapitałowy;

• bilans obrotów wyrównawczych.

58. Równowaga bilansu płatniczego:

• z formalnego punktu widzenia bilans płatniczy jest zawsze w równowadze, sprawia to podwójny zapis każdej transakcji - zgodnie z nim sumy rachunku obrotów bieżących, obrotów kapitałowych oraz obrotów wyrównawczych są równe zeru, to znaczy, że strona „winien” = strona „ma” (równoważeniu deficytów z jednego okresu, nadwyżkami z drugiego).

59. Metody równoważenia bilansu płatniczego w długim i krótkim okresie:

1. w długim okresie - metodą:

• prowadząc politykę dostosowawczą - mechanizm:

• klasyczny (cenowy - oparty na stałym kursie walutowym);

• neoklasyczny (kursu walutowego - oparty na stałym kursie walutowym);

• keynesowski (dochodowy - stałość poziomu cen i kursu walutowego);

• współczesny (monetarny - przepływy kapitałowe);

2. w krótkim okresie (do roku) - metodą:

• uruchamiając mechanizm automatycznego przywracania równowagi.

60. Deprecjacja to:

• spadek ceny towarów eksportowanych wyrażonych w walucie zagranicznej oraz rosnące ceny towarów importowanych wyrażonych w walucie krajowej (zwiększenie eksportu i obniżenie importu - poprawa bilansu handlowego i płatniczego).

61. Aprecjacja to:

• rosnące ceny towarów krajowych wyrażone w walucie zagranicznej i malejące ceny towarów importowanych wyrażone w walucie krajowej (ograniczenie eksportu i zwiększenie importu - pogorszenie bilansu płatniczego i handlowego).

62. Międzynarodowy rynek walutowy - rynek dewizowy to:

• zasady oraz instytucje regulujące postępowanie podmiotów wymieniających waluty jednych krajów na waluty innych krajów (z technicznego punktu widzenia to sieć połączeń telefaksowych, telefonicznych, komputerowych, integrujących podmioty zlokalizowane w różnych krajach i zajmujące się zakupami i sprzedażą walut państw obcych - oprócz banknotów i monet tych państw, są to dewizy, czyli czeki, weksle, przelewy bankowe.

63. Zasada funkcjonowania rynku walutowego:

• gdy podaż danej waluty rośnie, a popyt jest stały (lub malejący), to cena tej waluty maleje;

• obniżka podaży danej waluty na rynku międzynarodowym i wzrost popytu powodują, że jej cena rośnie.

64. Podmioty międzynarodowego rynku walutowego:

• banki komercyjne (53% wszystkich transakcji walutowych);

• banki centralne;

• instytucje niebankowe (w tym fundusze inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe i instytucje prowadzące działalność handlową lub inwestycyjną), a także osoby fizyczne uczestniczące w operacjach walutowych;

• spekulanci walutowi;

• brokerzy (pośrednicy) walutowi.

65. Transakcje arbitrażowe to:

• osiąganie zysku z tytułu różnic w stopie procentowej występujących między krajami - realizowane są na rynku pieniężnym, na którym w danym momencie istnieją najkorzystniejsze stopy procentowe (zaliczane są do transakcji międzynarodowego rynku walutowego, bo wymagają kupna i sprzedaży walut).

66. Transakcje spekulacyjne to:

• oczekiwane zmiany kursu walutowego, które są podstawą korzyści czerpanych z zakupu lub sprzedaży walut (jeżeli przewidywania spekulanta, co do przyszłych zmian kursu walutowego sprawdzą się, wtedy osiągnie on korzyści, jeżeli nie, to poniesie straty).

67. Kurs walutowy to:

• cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej, bądź też cena jednostki waluty krajowej wyrażona w walucie obcej.

68. Rodzaje kursu walut:

1. według kryterium stabilności kursu walutowego:

• kurs sztywny (niezależny od podaży i popytu na walutę);

• kurs stały (zakres wahań kursu jest kontrolowany);

• kurs płynny „czysty” (kształtowany swobodnie na rynku bez interwencji państwa);

• kurs płynny kontrolowany „brudny” (przy interwencji państwa),

2. według kryterium odniesienia do kursu równowagi:

• kurs nadwartościowy (podaż waluty obcej jest zbyt duża w stosunku do popytu na nią);

• kurs podwartościowy (podaż waluty obcej jest zbyt mała w stosunku do popytu ze strony posiadaczy waluty krajowej).

69. Dewaluacja to:

• podwyższenie kursu wymiennego waluty obcej na krajową, poprawia konkurencyjność towarów krajowych w stosunku do towarów zagranicznych.

70. Rewaluacja to:

• obniżenie kursu wymiennego waluty obcej na krajową, jest narzędziem deflacyjnym, obniża koniunkturę, zmniejsza tempo wzrostu eksportu i przyspiesza tempo wzrostu importu.

71. Zagraniczna polityka ekonomiczna (ZPE):

• oddziaływanie (aktywne, całościowe i świadome) państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą.

72. Rodzaje charakteru zagranicznej polityki ekonomicznej (ZPE):

• aktywny charakter zagranicznej polityki ekonomicznej polega z jednej strony inicjowanie działań niepodejmowanych samodzielnie przez podmioty gospodarcze, z drugiej ograniczanie działalności niekorzystnej z punktu widzenia państwa jako całości);

• całościowy charakter zagranicznej polityki ekonomicznej oznacza, że jest ona ściśle zintegrowana z ogólną polityką ekonomiczną kraju);

• świadomy charakter zagranicznej polityki ekonomicznej oznacza, że u jej podłoża znajduje się bilans korzyści i strat z nią związanych (ekonomicznych, społecznych, politycznych).

73. Rodzaje zagranicznej polityki ekonomicznej (ZPE):

• polityka autonomiczna - prowadzona bez konsultacji z zagranicą:

• polityka umowna - prowadzona z konsultacją z zagranicą:

• polityka wolnego handlu:

• polityka protekcjonizmu (protekcyjna).

74. Narzędzia makroekonomiczne:

• narzędzia umożliwiające państwu oddziaływanie na gospodarkę jako całość, w tym zwłaszcza na dochód narodowy, konsumpcję, inwestycje, oszczędności, dochody i wydatki budżetu państwa, popyt na pieniądz i podaż pieniądza, zatrudnienie i bezrobocie, bilans handlowy i płatniczy - za pomocą tych narzędzi państwo może oddziaływać na tempo rozwoju gospodarczego, poziom inflacji, poziom bezrobocia, stan budżetu państwa i saldo bilansu płatniczego.

75. Wymień i opisz krótko narzędzia makroekonomiczne:

• polityka kursu walutowego, służy państwu przede wszystkim do kształtowania bilansu handlowego, bilansu płatniczego, gdy jest on w dłuższym okresie ujemny lub dodatni państwo za pomocą odpowiedniej polityki kursu walutowego doprowadza do jego zrównoważenia. Zmiana kursu walutowego - jako stosunku wymiennego różnych krajów - jest bowiem równoznaczna ze zmianą ceny, jaką trzeba zapłacić w danej walucie za nabycie jednostki waluty innego kraju (o wysokości jej ceny decyduje podaż i popyt na waluty obce);

• polityka stopy procentowej, to relacja należności, którą płaci się za użytkowanie kapitału pieniężnego lub uzyskuje z udostępnienia kapitału (na ogół w ciągu roku) od wielkości tego kapitału - odgrywa również ważną rolę w kształtowaniu stosunków gospodarczych z zagranicą jak polityka kursu walutowego (obie te polityki są ze sobą ściśle sprzężone). Służy państwu do oddziaływania na rozwój gospodarczy i bilans płatniczy. Na stopę procentową należy patrzeć z dwu stron: pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy.

• polityka pieniężna, pieniądz pełni w polityce ekonomicznej poszczególnych krajów, jak i w ich zagranicznej polityce ekonomicznej szczególnie istotną funkcję, tj.: miernik wartości, środek cyrkulacji, środek płatniczy i środek gromadzenia rezerw, pieniądz ułatwia proces wymiany, w tym także wymiany międzynarodowej (jednocześnie pieniądz ułatwia rozwój innych form działalności gospodarczej, np. produkcji). W skali międzynarodowej bez pieniądza niemożliwy byłby rozwój kooperacji w produkcji, inwestycjach, nauce i technice. W gospodarce rynkowej polityka pieniężna prowadzona jest przez bank centralny dwiema metodami: bezpośrednio i pośrednio.

• polityka fiskalna, to kształtowanie przez państwo zasad podatkowych, a w konsekwencji oddziaływanie na strukturę dochodów i wydatków ludności. Rozróżniamy opodatkowanie bezpośrednie, podatki dochodowe, majątkowe i od spadków i darowizn oraz pośrednie, podatki od wartości dodanej, cła akcyzowe i inne;

• polityka dochodowa, to oddziaływanie państwa na dochody realne ludności, a więc płace, dochody pozapłacowe i ceny.

Polityka dochodowa bezpośrednia - państwo może oddziaływać na sektor publiczny, ustalając obowiązujące stawki płac oraz ceny produktów dostarczanych przez ten sektor - ceny minimalne i maksymalne, np. żywności. Polityka ta może również dotyczyć sektora prywatnego, a także kształtować dochody pozapłacowe ludności, np. emerytury i renty.

Polityka dochodowa pośrednia - państwo reguluje ceny i płace w sektorze prywatnym. są regulowane ceny i płace w sektorze prywatnym.

W obu politykach najważniejszym narzędziem są podatki, istotna jest też polityka zapobiegająca naruszaniu zasad wolnego rynku i handlu, zwłaszcza przeciwdziałanie monopolizacji;

• polityka budżetowa, to pochodna wszystkich pozostałych elementów polityki makroekonomicznej, w tym polityki: kursu walutowego, stopy procentowej, pieniężnej, fiskalnej i dochodowej. To także oddziaływanie państwa na przychody i wydatki niezależnie od szczebla struktury polityczno administracyjnej, ma prowadzić do przeciwdziałania narastaniu długu publicznego.

76. Jakich narzędzi używa się do kształtowania polityki pieniężnej:

• narzędzia bezpośrednie gwarantują dużą skuteczność w osiąganiu sformułowanych celów polityki pieniężnej. Ich mankamentem (wadą) jest obniżenie efektywności rynku finansowego. Przykładem mogą być: limity kredytowe stosowane wówczas, gdy stopa procentowa okazuje się niewystarczającym instrumentem regulującym popyt na kredyt;

• narzędzia pośrednie mają zastosowanie w przypadku rozwiniętego i zrównoważonego rynku pieniężnego, gdy rola banku centralnego sprowadza się wyłącznie do stymulowania poszczególnych segmentów rynku pieniężnego, nie zaś do stawiania barier przed określonymi transakcjami.

Do podstawowych narzędzi pośrednich polityki pieniężnej banku centralnego zaliczamy: rezerwy obowiązkowe, operacje otwartego rynku i transakcje depozytowo - kredytowe.

77. Międzynarodowa polityka ekonomiczna (MPE):

• zbliżone bądź jednolite w skali dwóch lub więcej krajów cele, środki i narzędzia tej polityki (w porównaniu z zagraniczna polityka ekonomiczną, międzynarodowa polityka ekonomiczna jest pojęciem względnie nowym - pojawiło się w połowie ubiegłego stulecia i z biegiem lat nabierając coraz większego znaczenia, spycha na drugi plan zagraniczna politykę ekonomiczną).

78. Międzynarodowa polityka ekonomiczna (MPE) może być prowadzona przez:

• specjalne organizacje lub instytucje reprezentujące zainteresowane kraje, przedsiębiorstwa (producentów ropy naftowej, miedzi, kawy, pszenicy), ruchy konsumenckie.

79. Koordynacja ex post (konsultacje)to:

• najprostszą formą wypracowania międzynarodowej polityki ekonomicznej. Jest ona dokonywana wtedy, gdy kraje prowadząc własną politykę zagraniczną, wymieniają co jakiś czas informacje na temat tej polityki. Tego typu forma wypracowania międzynarodowej polityki ekonomicznej nosi nazwę konsultacji. Uzyskane informacje podczas konsultacji mogą być wykorzystywane do zbliżenia tej polityki. Poszczególne kraje nadal prowadzą autonomicznie zagraniczną politykę ekonomiczną (polityka ochrony środowiska naturalnego, polityka zatrudnienia, polityka migracyjna, forma prosta), dopasowując wzajemnie w miarę potrzeb cele, środki i narzędzia tej polityki.

80. Koordynacja ex ante (uzgodnienia - umowy)to:

• bardziej zaawansowana forma wypracowania międzynarodowej polityki ekonomicznej. W tym przypadku międzynarodowa polityka ekonomiczna jest efektem uzgodnień celów, środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej w przyszłości. Koordynacja ex ante służy neutralizacji negatywnych celów polityki ekonomicznej prowadzonej przez poszczególne kraje. Może ona też zapewnić korzyści zamiast strat krajom, które skoordynowały politykę narodową. Często koordynacja polega na kompromisie, a wtedy każdy kraj odnosi korzyści w zakresie jednego celu, ale traci w zakresie innego. Często koordynacja krajowej polityki ekonomicznej następuje na podstawie kompromisu, a wtedy każdy kraj odnosi korzyści w zakresie jednego celu, ale traci w zakresie innego, osiągając korzyści netto.

• metody prowadzenia ex ante;

ad hoc - w formie uzgodnień konkretnych celów, lub w formie współpracy w postaci różnego typu porozumień umownych. Ad hoc, to np. poziomy ograniczeń taryfowych, para i pozataryfowych, a zinstytucjonalizowana współpraca to np. system z Bretton Woods, system SDR-ów, Europejski System Walutowy.

81. Narzędzia międzynarodowej polityki ekonomicznej (MPE) to:

skoordynowane w skali grupy krajów, regionów bądź globalne narzędzia:

• regulujące wymianę handlową miedzy parami krajów:

• umowy dwustronne (bilateralne);

• regulujące rozwój handlu o charakterze multilateralnym:

• międzypaństwowe układy ogólne;

• umowy wielostronne regulujące międzynarodowy handel towarami i usługami;

• rundy negocjacyjne;

• klauzule największego uprzywilejowania o charakterze wielostronnym;

• systemy preferencji celnych;

• protokoły międzynarodowe;

• regulujące handel międzynarodowy między przedsiębiorstwami, bądź między różnego typu organizacjami i kooperacjami:

• umowy;

• porozumienia;

• kontrakty kooperacyjne.

Najważniejszymi międzynarodowymi porozumieniami towarowymi są:

• międzynarodowa umowa cukrowa, zawarta po raz pierwszy w 1931 roku;

• międzynarodowa umowa kawowa zawarta w 1972 roku;

• międzynarodowa umowa kawowa zawarta w 1962 roku;

• międzynarodowa umowa pszeniczna zawarta w 1933 roku;

• międzynarodowa umowa cynowa zawarta w 1931 roku;

• międzynarodowa umowa w sprawi wełny zawarta w 1929 roku.

Pierwsze z tych umów zostały zawarte w okresie międzywojennym ubiegłego stulecia ( 1918-1939), a w większości po II wojnie światowej. Ich członkami są zarówno państwa produkujące i eksportujące surowce rolne i mineralne, jak i importerzy tych towarów.

82. Podmioty występujące w międzynarodowej polityce ekonomicznej (MPE):

• podmioty podstawowe:

• państwa;

• korporacje transnarodowe;

• międzynarodowe organizacje gospodarcze;

• kartele międzynarodowe;

• podmioty powszechne (uniwersalne):

• Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ);

• podmioty grupowe (wyspecjalizowane):

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW);

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju nazywany Bankiem Światowym (IBRD);

• Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOiR);

• Światowa Organizacja Handlu (WTO) uprzednio Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT);

• Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD);

• Konferencja Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju (UNCTAD).

83. Polityka integracyjna to:

• identyczne dla krajów-członków ugrupowania integracyjnego cele, środki i narzędzia tej polityki - pochodna pojęcia Integracja, czyli tworzenie nowych organizmów ekonomicznych o możliwościach znacznie przekraczających sumę potencjałów narodowych.

84. Formy polityki integracyjnej

• formy proste (regulujące przepływ towarów i usług):

• strefa wolnego handlu;

• unia celna,

• formy złożone (regulujące przepływ czynników produkcji, bądź sprzyjających powstawaniu nowych form powiązań miedzy krajami):

• wspólny rynek;

• unia monetarna;

• unia ekonomiczna;

• unia polityczna;

• pełna integracja ekonomiczna.

85. Strefa wolnego handlu:

• najprostsza forma polityki integracyjnej;

• zakres zróżnicowany (od wybranych grup towarów począwszy do całości wymiany towarowej);

• przynosi dwojakie korzyści krajom członkowskim:

1. ułatwia dostęp towarów produkowanych przez kraje członkowskie do rynku ugrupowania , obniżając cenę o wielkość zniesionego cła;

2. utrudnia dostęp towarom spoza ugrupowania, wobec, których cło się nie zmienia, towary są droższe w porównani z towarami ze strefy;

Strefa wolnego handlu przede wszystkim rozszerza więc rynek zbytu krajów członkowskich. W konsekwencji przyczynia się do zwiększania skali produkcji, obniżki kosztów jednostkowych i wzrostu korzyści wymiany (jest najprostszym rozwiązaniem instytucjonalnym, oznacza ona likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między określoną grupą krajów, kraje te zachowują autonomiczną zewnętrzną taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę wobec krajów trzecich).

Przykłady:

• EFTA (Europejska Strefa Wolnego Handlu - Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria Szwecja, Wielka Brytania);

• CEFTA (Środkowoeuropejska Strefa Wolnego Handlu - Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, Rumunia);

• NAFTA (Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu - USA, Kanada, Meksyk);

• BFTA (Bałtycka Strefa Wolnego Handlu - Litwa Łotwa, Estonia);

• AFTA (Azjatycka Strefa Wolnego Handlu - Chiny i kraje ASEAN: Brunei, Filipiny, Indonezja, Kambodża, Laos, Malezja, Myanmar, Singapur, Tajlandia, Wietnam).

86. Unia celna:

• obejmuje (strefę wolnego handlu);

• nieco bardziej złożona instytucjonalnie forma integracji niż strefa wolnego handlu;

• polega na ujednolicaniu ceł w stosunkach tworzących strefę wolnego handlu z krajami nie członkowskimi, spoza strefy;

• tworzy ograniczenia ilościowe.

Podstawowe zadanie to zapobieżanie importowi na teren strefy wolnego handlu towarów z spoza niej, przez kraje członkowskie, które mają relatywnie najniższe cła w stosunku z innymi krajami nie członkowskimi.

87. Wspólny rynek:

• obejmuje (strefę wolnego handlu i unię celną);

• wyższa forma integracji - członkowie są zobowiązani do spełnienia wszystkich warunków strefy wolnego handlu i unii celnej (zniesienie ceł we wzajemnych obrotach i wprowadzenie wspólnej waluty celnej wobec krajów trzecich) oraz dodatkowo do swobodnego przepływu siły roboczej, kapitału i technologii w obrębie ugrupowania;

• kraje maja swobodny dostęp zarówno do towarów wytwarzanych w obrębie ugrupowania, jak też tamtejszych czynników produkcji.

W strefie wolnego handlu i unii celnej znajdowały się możliwości jednego kraju, natomiast we wspólnym rynku stanowią je możliwości ugrupowania jako całości, determinuje to strukturę zarówno handlu wzajemnego, jak też handlu z krajami nie członkowskimi.

88. Unia monetarna:

• obejmuje (strefę wolnego handlu, unię celną i wspólny rynek);

• sprzyja ujednoliceniu polityki pieniężnej;

• kraje członkowskie zobowiązane są do spełnienia wszystkich warunków strefy wolnego handlu, unii celnej, wspólnego rynku oraz do utrzymywania stałych kursów walutowych;

• zapobiega oddziaływaniu państw członkowskich na decyzje produkcyjne i handlowe przedsiębiorstw za pośrednictwem zmiany wartości walut krajowych.

Chodzi o to aby decyzje te podejmowane były wyłącznie na podstawie różnic w kosztach produkcji, jednocześnie zobowiązuje kraje do ujednolicania emisji pieniądza na rynku pieniężnym.

89. Unia ekonomiczna:

• obejmuje (strefę wolnego handlu, unię celną, wspólny rynek i unię monetarną);

W jej ramach prowadzona jest jednolita polityka:

• przepływu towarów w obrębie ugrupowania i w jego stosunkach z krajami nie członkowskimi;

• przepływu czynników produkcji w obrębie ugrupowania;

• monetarna;

• finansowa (w tym fiskalna);

• budżetowa;

• kredytowa;

• kapitałowa;

• społeczna, itp.

Chodzi , oto, aby postępowanie podmiotów gospodarczych w krajach ugrupowania integracyjnego nie było zróżnicowane przez odmienną politykę ekonomiczną, prowadzona przez te kraje. Podmioty te mają nieograniczony dostęp do wszystkich towarów i czynników produkcji w obrębie ugrupowania.

90. Unia polityczna:

• obejmuje (strefę wolnego handlu, unię celną, wspólny rynek, unię monetarną i unię ekonomiczną);

• wyraża się w jednolitym podejściu wszystkich integrujących się krajów i to zarówno do polityki wewnętrznej , jak i polityki zagranicznej (oznacza koordynację polityki).

W polityce wewnętrznej - jest warunkiem, zastosowania jednolitych rozwiązań w tej dziedzinie we wszystkich integrujących się krajach, w tym dotyczących instytucji i mechanizmów.

W polityce zagranicznej - stwarza możliwość ujednolicania celów, środków i narzędzi realizacji tej polityki w stosunkach z krajami z spoza unii.

Pełna integracja ekonomiczna odzwierciedlająca jednolity organizm ekonomiczny nie jest bowiem możliwa bez jednej polityki wewnętrznej i zagranicznej.

91. Pełna integracja ekonomiczna:

• jest to jedna polityka w ramach ugrupowania, stosowana wyłącznie w modelu integracji ponadkrajowej (kraje na tym etapie ujednolicają politykę gospodarczą i powołują organ ponadnarodowy, którego decyzje są wiążące dla państw wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego);

• jej funkcjonowanie wymaga jednego podejścia całego ugrupowania integracyjnego zarówno do wolnego przepływu towarów i czynników produkcji w obrębie ugrupowania i ograniczeń w tej dziedzinie w stosunkach z krajami spoza ugrupowania, jak i do stosowania jednej polityki monetarnej, finansowej, budżetowej, kredytowej, społecznej itp.

92. Globalna polityka ekonomiczna to:

• polityka prowadzona przez pryzmat gospodarki światowej w warunkach jej globalizacji - globalizacja to proces tworzenia się jednolitego rynku towarów, usług i czynników produkcji, a więc kapitału, siły roboczej, technologii i bogactw naturalnych, obejmującego wszystkie kraje i regiony gospodarcze (w jedna całość łączy się przy tym rynki zarówno narodowe, jak i międzynarodowe).

93. Integracja regionalna to:

• przejaw globalizacji, stanowiący formę przejściową między gospodarowaniem w skali jednego państwa i w skali globalnej - jest ograniczoną terytorialnie globalizacją „na zamówienie” zainteresowanych państw.

94. Rodzaje zależności globalnej:

• jednostronna (kraju od gospodarki globalnej);

• dwustronna (kraju od gospodarki globalnej i gospodarki globalnej od kraju) - współzależność.

Zależność globalna może mieć charakter;

• ilościowy (związek między rozwojem handlu zagranicznego pojedynczego kraju, a rozwojem handlu światowego);

• jakościowy (wpływ zmian cen światowych na ceny uzyskiwane i płacone na rynkach międzynarodowych przez pojedyncze kraje, a także na ceny wewnętrzne tego kraju).

95. Polityka ekonomiczna w warunkach globalizacji może mieć charakter…

• całościowy, a więc obejmować wszystkie kraje, wszystkie rodzaje działalności gospodarczej i wszystkie problemy związane z globalizacją,

• albo charakter wycinkowy, przy czym można wyróżnić trzy kryteria tej dezagregacji: geograficzne, branżowe i problemowe.

96. Polityka ekonomiczna typu hardware:

• polityka globalna, która jest pochodną uniformizacji zarówno polityki makro-, jak i mikroekonomicznej państw uczestniczących w procesie globalizacji.

97. Polityka ekonomiczna typu software:

• sprowadza się do otwierania rynków poszczególnych krajów dla przepływu towarów, usług i czynników produkcji, może mieć różne formy instytucjonalne od luźnych porozumień międzynarodowych począwszy, na porozumieniach ściślejszych skończywszy - zapoczątkowana po II wojnie światowej wraz z liberalizacją handlu międzynarodowego, ważna rolę w tej dziedzinie odegrał GATT, a obecnie WTO.

2

---