PRACOWNIA DIAGNOSTYKI NARZĄDU RUCHU

W Klinice Rehabilitacji Pediatrycznej IPCZD

Pracownia Diagnostyki Narządu Ruchu zajmuje się kompleksową oceną stanu funkcjonalnego narządu ruchu dziecka. Oceny tej dokonuje się przy użyciu ilościowych, obiektywnych metod dostosowanych do potrzeb klinicznych (np. analiza chodu, pomiary momentów sił grup mięśniowych w warunkach izometrycznych, ocena stopnia spastyczności, ocena funkcji równowagi). W przypadku każdej metody dysponujemy bazą danych grupy odniesienia (dzieci zdrowych) i oceną błędów.

Aczkolwiek Pracownia nastawiona jest przede wszystkim na badanie pacjentów do 18 roku życia, to z badań w niej wykonywanych mogą również skorzystać pacjenci dorośli czy w podeszłym wieku (np. analiza chodu, czy ocena funkcji równowagi).

BADANIA

1. Ilościowa, obiektywna analiza chodu

Ilościowa, obiektywna analiza chodu

Jest ona uzupełnieniem standardowego badania klinicznego i badania statycznego. Pozwala lepiej zrozumieć podstawowe mechanizmy i strategie sterowania ruchem, zaplanować postępowanie lecznicze, planować i ocenić wyniki leczenia operacyjnego, ocenić jakość i dopasowanie protez, pozwala ocenić stan funkcjonalny pacjenta po wszczepieniu endoprotez dużych stawów, przeprowadzić diagnostykę funkcjonalną, monitorować postępy leczenia, rozróżnić nieprawidłowe wzorce ruchowe wynikające z neuropatologii.

Klasyfikacja nieprawidłowych wzorców ruchowych zgodnie z zaburzeniami funkcjonalnymi pozwala klinicyście na lepsze dostosowanie metod leczenia do indywidualnych potrzeb pacjentów. Podłożem patologicznego wzorca chodu mogą być deformacje, przykurcze, osłabienie siły mięśniowej, nieprawidłowe neurosterowanie czy ból. Nawet niewielkie zmiany wzorca chodu mogą powodować zwiększenie wydatku energetycznego i pojawienie się nieprawidłowości wtórnych. W celu prawidłowego dobrania metod leczenia konieczne jest rozróżnienie funkcjonalnych kompensacji i problemów pierwotnych.

Pracownia jest jednym z dwóch miejs w Polsce gdzie wykonywane jest to badanie w środowisku klinicznym. Dysponuje systemem analizy ruchu VICON 460 z 6 kamerami, plaformami Kistlera do pomiaru reakcji sił podłoża, oraz systemem do elektromiografii dynamicznej firmy Motion Lab (do rejestracji pracy mięśni podczas ruchu) oraz wideo.

W skład badania wchodzą:

-  pomiar reakcji sił podłoża podczas chodu (uśredniane dane z trzech cykli dla każdej kończyny dolnej) w trzech kierunkach;

- badania elektromiografii dynamicznej: sygnały EMG rejestrowane są z 5 mięśni dla każdej kończyny dolnej (łącznie 10 sygnałów - możliwość rozszerzenia do 16 kanałów); uśredniane dane z 6 do 12 cykli chodu; standardowo stosujemy odprowadzenia z mięśni prostych uda, głów bocznych dwugłowych uda i łydki, piszczelowych przednich oraz pośladkowych - w zależności od potrzeb pacjenta rejetsrowany jest sygnał także z innych mięśni;

- pomiary wielkości kinematycznych (dotyczących ruchu): położenie miednicy w płaszczyznach czołowej, strzałkowej i poprzecznej, kąty w stawach: biodrowym w trzech płaszczyznach (zginanie/prostowanie, odwiedzenie/przywiedzenie oraz rotacja wewnętrzna/zewnętrzna), kolanowym w płaszczyźnie strzałkowej (zginanie/prostowanie), skokowym w płaszczyźnie strzałkowej i poprzecznej (zginanie podeszwowe/grzbietowe oraz rotacja stopy wzgledem podudzia), oraz ustawienie stopy względem linii kierunkowej chodu; uśredniane dane z 6 do 12 cykli chodu; przewidywane jest rozszerzenie o badania tułowia;

- pomiar czasowych parametrów chodu: udział procentowy fazy podparcia w cyklu chodu, prędkość, częstość kroków, długość kroków.

Przed rozpoczęciem pomiarów na ciele pacjenta, w ściśle określonych punktach anatomicznych, umieszcza się 15 markerów o średnicy 14 mm, oklejonych specjalną taśmą odblaskową. Ruch tych markerów w przestrzeni pomiarowej jest rejestrowany przez 6 specjalnych kamer rozmieszczonych w Pracowni. Kamery zbierają dane z częstotliwością próbkowania 60 Hz.

Kamery przekazują obraz markerów do komputera, gdzie jest rejestrowany, a po badaniu poddawany obróbce.

Przed badaniem na brzuścach mięśni pacjenta umieszczane są elektrody powierzchniowe, za pomocą których podczas chodu rejestrowana jest aktywność mięśni. Najczęściej stosuje się odprowadzenia dla mięśni prostych uda, dwugłowych uda, piszczelowych przednich, dwugłowych łydki i pośladkowych wielkich, ale można również badać inne mięśnie.

Sygnały elektromiograficzne, a także reakcje sił podłoża podczas chodu z platform dynamograficznych a także obraz wideo z dwóch kamer ustawionych w płaszczyznach strzałkowej i czołowej są rejestrowane synchronicznie z obrazem z kamer rejestrujących ruch markerów.

Po zarejestrowaniu danych podczas chodu pacjenta następuje ich przetwarzanie i wykonanie obliczeń. Analizie poddawanych jest 6 prawidłowo zarejestrowanych przejść pacjenta i jeden cykl statyczny. W przypadku pacjentów, którzy z trudem się poruszają liczba przejść jest zmniejszana. Wynik przekazywany jest w postaci kilkustronicowego raportu z wykresami, tabelami i opisem słownym. Jeśli jest to kolejne badanie, to porównuje się wyniki aktualne z otrzymanymi poprzednio (przed leczeniem w porównaniu do sytuacji po leczeniu, z zaopatrzeniem ortopedycznym w porównaniu ze stanem bez zaopatrzenia itp.).

Najczęściej badanie wykonuje się u pacjentów z: mózgowym porażeniem dziecięcym, rozszczepem kręgosłupa, zespołami wad wrodzonych układu mięśniowo-szkieletowego; osteoporozą; dystrofiami mięśniowymi; niedowładami różnego pochodzenia; deformacjami kończyn dolnych różnego pochodzenia; dysplazjami; chorobami neurologicznymi wieku podeszłego (choroba Parkinsona, Alzheimera); reumatoidalnym zapaleniem stawów; zespołami móżdżkowymi; chorobami rdzenia; jałowymi martwicami kości; pacjentów po operacjach ortopedycznych kończyn dolnych; pacjentów po wszczepieniach endoprotez stawu biodrowego lub kolanowego (przed operacją i po niej). Nie jest to oczywiście pełna lista.

Warunkiem przeprowadzenia badania jest chód samodzielny (ale może być o kulach, z balkonikiem, lub za rękę z osobą trzecią), oraz rozumienie i wykonywanie poleceń.

2. Badania równowagi metodą stabilogramu

Badanie równowagi metodą stabilogramu

Badanie polega na rejestrowaniu na platformie dynamograficznej trajektorii ruchu rzutu środka ciężkości ciała na płaszczyznę podparcia podczas stania swobodnego pacjenta przy stopach rozsuniętych na szerokość bioder. Rejestracja trwa standardowo 30 sek. Badanie wykonuje się w dwóch warunkach: przy oczach zamkniętych i oczach otwartych. Oblicza się następujące parametry trajektorii rzutu środka ciężkości: średni promień, zakreśloną przez niego powierzchnię, drogę, maksymalne wychylenia w lewo i prawo, oraz w tył i przód. Parametry te porównuje się z parametrami odniesienia osób zdrowych.

3. Pomiary maksymalnych sił momentów sił zginaczy i prostowników stawów kolanowych i skokowych w warunkach izometrycznych

Pomiary maksymalnych momentów sił mięśniowych w warunkach izometrycznych

Badania obejmują kilkakrotne pomiary maksymalnych momentów sił mięśni antagonistycznych (prostowników i zginaczy) dla każdej kończyny osobno. Pomiary dotyczą mm. stawów kolanowych i skokowych. Wykonywane są na własnych stanowiskach pomiarowych, wyniki odnoszone są do własnych układów referencyjnych.

4. Badanie stopnia spastyczności

Ilościowa ocena stopnia spastyczności

Ilościowa ocena zaburzeń spastycznych składa się z kilku testów.

Pierwszy z nich opiera się na podstawie udziału mięśni antagonistycznych (prostowników i zginaczy) w ściśle określonym zadaniu ruchowym oraz reakcji odruchowej na uderzenie w ścięgno przy różnych poziomach pobudzenia mięśni zależnego od woli pacjenta. Do wykonania tego badania konieczna jest współpraca pacjenta.

W grupie pozostałych testów aktywne współdziałanie pacjenta nie jest konieczne. Są to testy: wahadła (Wartenberga), dla kończyn dolnych i górnych, prędkości, również dla kończyn dolnych i górnych, test Duncana-Ely oraz test kąta podkolanowego, oba dla kończyn dolnych. Do pomiarów wykorzystywany jest system analizy ruchu VICON 460, a do zapisu EMG system Motion Lab, sprzężony z VICONem.

---