Fizykoterapia w traumatologii i po urazach sportowych

Urazy narządu ruchu

Urazy narządu ruchu są szeroko pojętymi schorzeniami, do których zaliczamy między innymi:

• złamania,

• zwichnięcia,

• skręcenia

• stłuczenia

Zespoły przeciążeniowe

Są spowodowane długotrwałą dysproporcją pomiędzy obciążeniem a zdolnością jego wytrzymania przez tkanki.

Jednostronne, długo działające, zbyt duże obciążenia prowadzą do małych uszkodzeń, których nagromadzenie jest przyczyną powstawania zespołu przeciążeniowego

Dotyczy on najczęściej ścięgien, pochewek ścięgien i stawów, czyli struktur, które nie adaptują się do obciążenia zbyt szybko, jak to jest w przypadku tkanki mięśniowej.

Odpowiedzią tkanki na nadmierne przeciążenie jest zwykle uszkodzenie mechaniczne bądź stan zapalny, który prowadzi do destrukcji innych okolicznych tkanek powodując m.in.:

• zapalenie ścięgna,

• pochewki ścięgna,

• bolesność mięśni,

• zapalenie kaletki i chrząstki stawowej

• neuropatie.

Złamania

Złamaniem kości nazywamy przerwanie jej ciągłości, objawiające się bólem, obrzękiem, oraz w przypadku złamań z przemieszczeniem, patologiczną ruchomością odłamów. Szczególnie niebezpieczne są złamania otwarte, w których dochodzi do zranienia skóry z przerwaniem jej ciągłości.

Leczenie złamań w zależności od ich typu i lokalizacji może być zachowawcze lub operacyjne.

Leczenie zachowawcze

Działanie fizykalne jest uzależnione od okresu złamania:

• Okres unieruchomienia

• Okres po zdjęciu unieruchomienia

• Okres unieruchomienia

Magnetoterapia

Charakterystyczną cechą pola magnetycznego jest PRZENIKANIE, bez zmiany natężenia i kierunku, zarówno przez wszystkie struktury organizmu (inne postacie energii ulegają pochłonięciu przez tkanki na określonej głębokości) jak i przez ubranie i wszystkie materiały stosowane w medycynie (np. watę, gazę, opatrunki gipsowe itp.) !!!

SKUTKI DZIAŁANIA MAGNETOTERAPII

• Regeneracyjne

• Przeciwbólowe

• Przeciwzapalne

• Przeciwobrzękowe

• Wpływa na zwiększenie procesów utylizacji tlenu i oddychania tkankowego

• Zwiększa przepływ krwi w naczyniach tętniczych i w kapilarach

• Przyspiesza procesy gojenia się ran i złamań

Parametry zabiegu

CZĘSTOTLIWOŚĆ IMPULSÓW

• w stanach ostrych (1 - 5)Hz

• w stanach podostrych (5 - 20)Hz

• w stanach przewlekłych (20 - 50)Hz

INDUKCJA POLA MAGNETYCZNEGO

• w stanach ostrych (z dużą bolesnością) BႣ3mT

• w stanach podostrych BႣ5mT

• w leczeniu schorzeń przewlekłych B Ⴓ 5mT.

KSZTAŁT POLA

• impulsy prostokątne są zalecane w schorzeniach i urazach narządu ruchu

• impulsy sunusoidalne w schorzeniach narządów miąższowych i skóry

Laseroterapia

W gojeniu się złamań kości pod wpływem biostymulacji laserowej podkreśla się następujące efekty:

• przyspieszenie migracji makrofagów

• wzrost produkcji cytokin i prostaglandyn

• wzrost poziomu TGF-ß i pobudzenie przemian tkanki kostnej początkowo przez jej resorpcję

• poprawę mikrokrążenia

Ponadto laseroterapia działa:

• przeciwbólowo

• przeciwobrzękowo

• przeciwzapalnie

Pamiętaj!!!

• Chcąc wykonać zabieg należy wyciąć okienko w opatrunku gipsowym.

• Chcąc zadziałać na miejsce złamania dobieramy długości fali penetrujące głębiej (np. 810, 820, 830, 780nm) oraz większe moce - najlepiej 400, 500 mW.

• Obecnie coraz większą popularność, między innymi w leczeniu złamań zdobywają lasery o mocy większej niż 500mW (np. 1500mW).

• Niektórzy badacze twierdzą, że tylko za pomocą tak wysokiej mocy można dotrzeć do miejsca złamania i wpłynąć na stymulację procesów naprawczych (Tadashi 2003).

• Nie do końca udowodnione są efekty laseroterapii niskoenergetycznej w procesie gojenia złamań kości, ze względu na jej niewielką penetrację.

• Duża moc impulsowa oprócz efektów fotochemicznych powoduje powstanie na powierzchni docelowej tkanki fali akustycznej, która dodatkowo stymuluje formowanie kostniny.

Okres po zdjęciu unieruchomienia

• można kontynuować zabiegi laseroterapii i magnetoterapii,

• krioterapia,

• elektroterapia (galwanizacja, diadynamik, prądy Trauberta, prądy interferencyjne)

• mięśnie osłabione po zdjęciu unieruchomienia można stymulować prądami Kotza,

• kąpiele wirowe,

W przypadku niepełnego zrostu kostnego można zastosować jonoforezę wapniową

• jeżeli jest pełen zrost kostny można zastosować zabiegi cieplne, które przygotowują pacjenta do kinezyterapii.
  

Powikłania po złamaniach

• Zespół Sudecka

• Zespół algodystroficzny (inne nazwy to: zespół odruchowej dystrofii współczulnej, zespół Sudecka, zespół ramię-ręka, kauzalgia)

• Rzadki zespół chorobowy, charakteryzujący się bólem i obrzękiem kończyny połączony z zaburzeniami krążenia w obrębie tejże kończyny, zmianami troficznymi skóry i osteoporozą w obrębie zajętej kończyny. Obecnie obowiązująca nazwa to CRPS (complex regional pain syndrom).

Choroba przebiega trójfazowo:

• faza I - parzący ból i obrzęk dystalnej części kończyny, którym towarzyszy ocieplenie, nadmierna tkliwość skóry, wzmożone pocenie i często nadmierny porost włosów, ograniczone i bolesne ruchy w stawach

• faza II - pojawia się w przeciągu 3-6 miesięcy i przejawia się zanikami skóry - skóra staje się cienka, chłodna i ma błyszczący wygląd

• faza III - pojawia się po kolejnych 3-6 miesiącach, przejawia się dalszymi zmianami zanikowymi skóry, która się staje sucha i towarzyszą jej przykurcze w obrębie stawów, co powoduje szponowanty wygląd kończyny, w badaniu rtg kości stwierdza się obecność plamistego zaniku.
  

W okresie ostrym należy unikać zabiegów z zakresu termoterapii.

Można zastosować zabiegi atermiczne (magnetoterapia, laseroterapia). W tym okresie podstawą jest farmakoterapia.

Po ustąpieniu okresu ostrego ostrożnie wprowadzamy zabiegi fizykalne z zakresu termoterapii, elektroterapii, światłolecznictwa.

Zespół Volkmana ( przykurcz ischemiczny Volkmanna, contractura ischemica)

Jest spowodowany postępującym zwyrodnieniem mięśni i nerwów w następstwie niedokrwienia kończyny. Przykurcze mięśni i porażenia nerwów są objawami wtórnymi.

Występuje jako powikłanie po:

• złamaniu nadkłykciowym k.ramiennej zwłaszcza w typie wyprostowanym

• złamaniach obu kości przedramienia

• w zwichnięciu stawu łokciowego

• w złamaniu nadkłykciowym wyprostnym dochodzi do ucisku tętnicy ramiennej miedzy fałdem rozcięgna m. dwugłowego ramienia a bliższym odłamem k. ramiennej.

Głównymi objawami są:

• ból,

• zasinienie kończyny,

• brak tętna na tętnicach,

• usztywnienie palców,

• szponowate ustawienie ręki

Zabiegi fizykalne stosowane w przykurczu niedokrwiennym Volkmanna mają na celu:

• poprawienie krążenia obwodowego,

• rozluźnienie tkanek miękkich,

• zmniejszenie bólu kauzalgicznego.

Stosujemy:

• masaż wirowy,

• jonoforezę z hialuronidazy, nowokainy lub jodową,

• prądy diadynamiczne,

• ultradźwięki,

• elektrostymulację

Skręcenie i zwichnięcie stawu

Skręcenie stawu

Skręcenie jest to zamknięte uszkodzenie stawu spowodowane zbyt obszernym w nim ruchem.

Powierzchnie stawowe zostają czasowo przemieszczone względem siebie, po czym powracają do prawidłowego ustawienia.

Przy silnym skręceniu może dojść do uszkodzenia więzadeł i torebki stawowej. Objawami są ból, ograniczenie ruchów i obrzęk.

Zwichnięcie

Urazowe zwichnięcie stawu można zdefiniować jako całkowite przemieszczenie względem siebie powierzchni stawowych kości tworzących staw.

Jest to uraz bardzo poważny, któremu zawsze towarzyszy rozerwanie torebki stawowej i więzadeł.

W odróżnieniu od skręcenia, przy zwichnięciu niemożliwe są wszelkie ruchy w stawie.

Nieprawidłowe położenie jest utrwalone, często występuje sprężynujący opór.

Miejscowa reakcja tkanek po silnym skręceniu i zwichnięciu stawu jest odpowiedzią między innymi na rozciągnięcie i rozdzielenie uszkodzonego więzadła.

Torebka stawowa jest strukturą bardzo dobrze unerwioną, dlatego też pojawiają się dolegliwości bólowe.

Nawet niewielkie przerwanie ciągłości tkanek, powoduje wynaczynienie krwi i powstanie reakcji zapalnej.

Ból po skręceniu stawu jest spowodowany także uszkodzeniem włókien nerwowych oraz uciskiem na wolne zakończenia nerwowe, a zwiększona objętość płynu tkankowego powoduje wzrost ucisku i zwiększenie dolegliwości [Beckerman 1992]

Postępowanie fizykalne w skręceniach i zwichnięciach stawów

W skręceniach I i II stopnia poddającym się leczeniu zachowawczemu, w pierwszym etapie leczenia stosujemy metodę RICE :

R -est (odpoczynek)

I -ce (chłodzenie)

C -ompression (opatrunek uciskowo-modelujący)

E -levation (ułożenie przeciobrzękowe)

Pamiętaj!!!

W świeżych stanach po urazach wyeliminuj wszystkie zabiegi cieplne, które mogą zaostrzyć stan zapalny, zwiększyć obrzęk, krwiak i ból.

W zwichnięciach i skręceniach stawów problemem terapeutycznym jest:

• Ból

• Obrzęk

• Wylew

• Uszkodzenie powierzchni stawowych

Laseroterapia

Chcąc zadziałać na struktury stawowe:

• wybieramy dłuższe długości fali, które penetrują głębiej (810, 820., 830nm, 904nm)

• działamy punktowo, aplikując wiązkę promieniowania w szczeliny stawowe

Działając na obrzęk i krwiak:

• wybieramy krótsze długości fali, które penetrują płycej (670, 680.,632,8nm)

• działamy punktowo, aplikując wiązkę promieniowania na okolicę obrzęku

Magnetoterapia

CZĘSTOTLIWOŚĆ IMPULSÓW

• w stanach ostrych (1 - 5)Hz

• w stanach podostrych (5 - 20)Hz

• w stanach przewlekłych (20 - 50)Hz

INDUKCJA POLA MAGNETYCZNEGO

• w stanach ostrych (z dużą bolesnością) BႣ3mT

• w stanach podostrych BႣ5mT

• w leczeniu schorzeń przewlekłych B Ⴓ 5mT.

KSZTAŁT POLA

• impulsy prostokątne są zalecane w schorzeniach i urazach narządu ruchu

• impulsy sunusoidalne w schorzeniach narządów miąższowych i skóry

W okresie podostrym

• sonoterapia (fonoforeza)

• jonoforeza

• prądy diadynamiczne

• prądy interferencyjne

• impulsowe pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości (Terapuls)

Stłuczenia

Stłuczenie jest uszkodzeniem mechanicznym tkanki podskórnej lub mięśnia połączonym z wylewem krwi do tkanki. Powstaje zazwyczaj jako następstwo uderzenia, które rozrywając małe naczyńka krwionośne, powoduje krwawienie w otaczającej tkance.

Postępowanie fizykalne

Faza ostra

• Krioterapia

• Laseroterapia

• Magnetoterapia

Faza podostra

• Sonoterapia (fonoforeza)

• Impulsowe pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości

Fizjoterapia po uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego ACL

Jest jednym z czterech głównych stabilizatorów stawu kolanowego.

Pełni funkcje stabilizacji stawu szczególnie w położeniach zgięciowych,

łączy kość udową z piszczelowa,

zabezpiecza kość piszczelową przed znacznym przesunięciem kości w przód pozwalając przy tym na wykonywanie czynności fizycznych, w których występują siły obrotowe i ściskające

Przyczyny urazu i ryzyko :

• Mechaniczna

• Anatomiczna

• Hormonalna

• Płeć : kobiety

• Dysbalans mięśniowy pomiędzy : m.czworogłowym a m.dwugłowym uda (osłabiony mięsień dwugłowy uda)

• Słabe mięśnie : m.czworogłowy, m.dwugłowy uda

Większość przypadków uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego powstaje z przyczyny mechanicznej - kontaktowej podczas:

• biegu

• szybkiej zmiany pozycji w koszykówce

• sportów zimowych (siły ścinające)

• podczas zmniejszenia prędkości

• lądowania po skoku - zgięcie stawów kolanowych (siły kompresujace)

• podczas grania na powierzchniach

Najbardziej powszechnym mechanizmem uszkodzenia jest kombinacja takich ruchów jak :

• nagłe zatrzymanie i skręt lub obrót na nodze.

Objawy i zmiany :

• w trakcie uszkodzenia występuje charakterystyczny trzask (świeży uraz)

• samoistne ugięcie , uciekanie kolana (stary uraz)

• rzadko występuje ból, lub po kilku godzinach

• obrzęk , wylew krwi do stawu

• utrudnione poruszanie
  Prawidłowe i zerwane więzadło krzyżowe przednie widziane podczas artroskopii

Leczenie :

Rekonstrukcje więzadła wykonuje się metodą artorskopową , materiałem na przeszczep jest:

• Ścięgno mięśnia półścięgnistego

• Dwa ścięgna: mięśnia półścięgnistego i smukłego, jeśli wymiary jednego ścięgna są niewystarczające do utworzenia poczwórnie złożonego przeszczepu.

• Centralne więzadła rzepki z bloczkami kostnymi lub pasmo centralne ścięgna mięśnia prostego uda z bloczkiem kostnym rzepki.

Postępowanie fizykalne

Przed operacją : zmniejszenie bólu, stanu zapalnego, obrzęku i wysięku w stawie

• Laseroterapia

• Magnetoterapia

• Krioterapia

Unikamy zabiegów cieplnych !!!

Po operacji:

• - działanie przeciwbólowe

• - poprawa ukrwienia

• odzyskanie siły i prawidłowego bilansu mięśniowego

Bezpośrednio po operacji postępujemy zgodnie z metodą RICE

• R - Rest

• I - Ice

• C - Compression

• E - Elevation

W fazie podostrej:

• Laseroterapia

• Magnetoterapia

• Impulsowe pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości - dawki atermiczne

• Sonoterapia (fonoforeza) - dawki atermiczne

• Prądy interferencyjne i Kotza w celu zapobiegania zanikom mięśniowym

ENTEZOPATIE

Zmiany chorobowe rozwijające się w miejscu przyczepu ścięgien i wiązadeł określa się mianem entezopatii.

Choroba objawia się bólem okolicy przyczepu, który nasila się nocą po przeciążeniu.

Ból może utrzymywać się ze zmiennym nasileniem nawet przez kilka miesięcy.

Ponadto obserwuje się osłabienie siły mięśnia z chorym przyczepem.

Przykładem entezopatii może być łokieć tenisisty, łokieć golfisty i ostroga piętowa

Łokieć golfisty - (zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej)

Postępowanie fizykalne

• Sonoterapia (fonoforeza z żelem przeciwbólowym i przeciwzapalnym np. Mobilat, Diklofenac, Fastum itp. )W fazie ostrej stosuj mniejsze dawki energii (fala impulsowa), aby uniknąć efektu cieplnego !!!

• Laseroterapia (najlepsze efekty - fala impulsowa: 904, 905 nm)

• Krioterapia

• Magnetoterapia

• Jonoforeza z lekiem przeciwbólowym i przeciwzapalnym

• Terapuls (faza podostra i przewlekła)

Przykurcz Dupuytrena

Jest to choroba tkanki łącznej, w której dochodzi do bliznowacenia rozcięgna dłoniowego.

Zwykle występuje pomiędzy 30 a 50 rokiem życia, od 5 do 7 razy częściej u mężczyzn.

Często dotyczy obu rąk.

Przeważnie rozpoczyna się w łokciowej części rozcięgna dłoniowego.

Do dzisiaj nie są znane przyczyny choroby. Stwierdzono jedynie, że ta choroba występuje często wśród członków rodziny (uwarunkowanie genetyczne).

Objawy

• Objawy choroby są widoczne najpierw na palcu V, oraz na palcu IV.

• Do początkowych objawów zaliczyć można guzki w obrębie rozcięgna dłoniowego w postaci stwardnień i zgrubień powstających na wewnętrznej powierzchni dłoni.

• Stopniowo dochodzi także do zbliznowacenia rozcięgna i przykurczu zdjęciowego palców a następnie do zmian troficznych i zwiększonej potliwości ręki.

• W zaawansowanym stadium zmiany chorobowe ścięgien uniemożliwiają zginanie i poruszanie palcami.
  

Postępowanie fizykalne

• Sonoterapia (fonoforeza np.Contratubex comp.)

• Jonoforeza (1% jodek potasu, hialuronidaza, Contractubex comp., Kinetin 150 IE w roztworze fizjologicznym)

• Laseroterapia

• Krioterapia

• Ciepłolecznictwo (parafina, lampa Sollux f. czerwony, borowina)

Ostroga piętowa

Przyczyną powstania ostrogi piętowej jest przewlekły stan zapalny toczący się w okolicy pięty (dokładnie rozcięgna piętowego), który jest spowodowany podrażnieniem włókien nerwowych tej okolicy, przewlekłym przeciążaniem więzadeł lub zapaleniem pochewek ścięgien.

Jeśli stan zapalny trwa długo, w okolicy pięty tworzy się dziobata narośl kostna, tzw. ostroga, która jest widoczna na zdjęciu rentgenowskim.

Powstaniu ostrogi towarzyszy ból okolicy pięty, na początku tylko podczas długiego stania, później siedzenia, a nawet w spoczynku.

Postępowanie fizykalne

• Sonoterapia (fonoforeza z żelem przeciwbólowym i przeciwzapalnym np. Mobilat, Diklofenac, Fastum itp. )

• Laseroterapia (najlepsze efekty - fala impulsowa: 904, 905 nm)

• Krioterapia

---