OGRODNICTWO

ĆWICZENIE 1 Biologia rozwoju

Cykl życiowy,  cykl rozwojowy ; Proces przemian prowadzących do pełnego rozwoju organizmu od czasu jego powstania, aż do śmierci. Skomplikowany cykl rozwojowy występuje zazwyczaj u organizmów o niskim szczeblu organizacji ciała. Rytmika cyklów życiowych jest właściwością poszczególnych gatunków i opisywana jest z perspektywy taksonów

W trakcie cyklu rozwojowego dochodzi zwykle do  przemiany pokoleń.

HEMIMETABOLIA

RÓŻNICE MIĘDZY NIMFĄ A IMAGO ZWIAZANE SĄ ZE SZCZEGÓŁOWĄ BUDOWĄ NARZĄDÓW, BRAKIEM FUNKCJONUJĄCYCH SKRZYDEŁ ORAZ BRAKIEM MOŻLIWOŚCI ROZRODCZYCH. NARZĄDY LARWARNE PRZEKSZTAŁCAJĄ SIĘ W NARZĄDY DOCELOWE PODCZAS SERII LINIEŃ. PODCZAS KOLEJNYCH LINIEŃ NASTĘPUJE RÓWNIEŻ WYDATNE ZWIĘKSZENIE ROZMIARÓW CIAŁA AŻ DO UZYSKANIA WIELKOŚCI POSTACI DOJRZAŁEJ.

LICZBA LINIEŃ JEST STAŁA I CHARAKTERYSTYCZNA DLA DANEJ GRUPY OWADÓW

OWADY O PRZEOBRAŻENIU NIEZUPEŁNYM

• Rząd: ODONATA; WAŻKI

• Rząd: EPHEMEROPTERA ; JĘTKI

• Rząd: ORTHOPTERA; SZARAŃCZAKI , ŚWIERSZCZE

• Rząd: ISOPTERA; TERMITY

• Rząd: DERMAPTERA ; SKORKI

• Rząd: ANOPLURA ; WSZY

• Rząd: HETEROPTERA ; PLUSKWY, NARTNIKI

• Rząd: HOMOPTERA; MSZYCE, CYKADY, CZERWCE

PRZEOBRAŻENIE ZUPEŁNE - HOLOMETABOLIA

WYSTĘPUJĄ TU CZTERY STADIA ROZWOJU

JAJO → LARWA → POCZWARKA → IMAGO

PRZEOBRAŻENIE REGULOWANE JEST HORMONALNIE ZA SPRAWĄ NEUROHORMONÓW:

EKDYZONU - HORMON LINIENIA NADZORUJĄCY PRZEOBRAŻENIE GĄSIENICY W POCZWARKĘ I POCZWARKI W IMAGO

HORMONU JUWENILNEGO - WYDZIELANY PRZEZ CIAŁA PRZYLEGŁE (corpora allata), POWSTRZYMUJE METAMORFOZĘ U OWADÓW NA ETAPIE WYLINKI LARWALNEJ,

• GDY JEGO POZIOM SPADNIE ZACHODZI METAMORFOZA;

LARWA → POCZWARKA

• BRAK OBECNOŚCI TEGO HORMONU POWODUJE PRZEOBRAZENIE; POCZWARKA→OWAD DOROSŁY

OWADY O TAKIM PRZEOBRAŻENIU WIĘKSZĄ CZĘŚĆ ŻYCIA SPĘDZAJĄ W POSTACI LARWY. LARWA WYLĘGAJĄCA SIĘ Z JAJA ZNACZNIE RÓŻNI SIĘ BUDOWĄ OD POSTACI DOROSŁEJ CIAŁO LARWY MA OBŁY `ROBAKOWATY' KSZTAŁT LARWY POSIADAJĄ PRYMITYWNY APARAT GĘBOWY TYPU GRYZĄCEGO

OWADY O PRZEOBRAŻENIU ZUPEŁNYM

• Rząd: NUROPTERA

• ZŁOTOKI

• Rząd: LEPIDOPTERA; BIELINEK KAPUSTNIK, RUSAŁKA PAWIK

• Rząd: DIPTERA; KOMARNICE, NSIONNICA TRZEŚNIÓWKA, MUSZKI OWOCOWE

• Rząd: SIPHONAPTERA; PCHŁY

• Rząd: COLEOPTERA; BIEGACZE, BIEDRONKI

• Rząd: HYMENOPTERA; MRÓWKI, PSZCZOŁY, OSY

LARWA

NIEDOJRZAŁE, WOLNO ŻYJĄCE STADIUM WYSTĘPUJĄCE U RÓŻNYCH ZWIERZĄT,

NAJCZĘŚCIEJ NIE PODOBNE DO OSOBNIKA DOROSŁEGO I RÓŻNIĄCE SIĘ OD NIEGO SPOSOBEM ŻYCIA

WYRÓŻNIA SIĘ NASTĘPUJĄCE TYPY LARW; POLIPLOIDALNA , OLIGOPODIALNA, APODIALNA

LARWA POLIPLOIDALNA - GĄSIENICE

TYP LARW MOTYLI I BŁONKÓWEK Z PODRZĘDU ROŚLINIAREK

W ODRÓŻNIENIU OD OWADÓW DOROSŁYCH POSIADAJĄ APARAT GĘBOWY GRYZĄCY

OCZKA PROSTE UMIESZCZONE PO 6 Z KAŻDEJ STRONY GŁOWY, CIAŁO POKRYTE MIĘKKM ELASTYCZNYM OSKÓRKIEM KTÓREGO POWIERZCHNIA OSŁANIAJĄ CZĘSTO KOLCE LUB SZCZECINKI

LARWY WIELONOŻNE POSIADAJĄCE 3 PARY NÓG TŁOWIOWYCH ORAZ OD 5 ( U MOTYLI ) DO 8 ODNÓŻY ODWŁOKOWYCH GRUCZOŁY PRZĘDNE NAJCZĘŚCIEJ W WARDZE DOLNEJ

STADIUM LARWALNE TRWA ZAZWYCZAJ ok. MIESIĄCA

LARWA POLIPLOIDALNA

LARWA OLIGOPODIALNA

CIAŁO WYDŁUŻONE, SCHITYNIZOWANA PUSZKA GŁOWOWA Z KRÓTKIMI CZUŁKAMI

APARAT GĘBOWY TYPU GRYZĄCEGO, LARWY OLIGOPODIALNE MOŻEMY PODZIELIĆ NA:

• KAMPODEALNE - BARDZO RUCHLIWE O APARACIE GĘBOWYM SKIEROWANYM DO PRZODU , CIAŁO ZAZWYCZAJ LEKKO SPŁASZCZONE I PROSTE

ZALICZAMY TU LARWY DRAPIEŻNYCH CHRZASZCZY

( BIEGACZOWATYCH, BIEDRONKOWATYCH, PŁYWAKOWATYCH)

• PĘDRAKI - NIERUCHLIWE O ROBAKOWATYM KSZTAŁCIE, WALCOWATE, NIEFOREMNIE ZGRUBIAŁE, CZĘSTO ZAGIĘTE ŁUKOWATO

NALEŻĄ DO TEJ GRUPY LARWY ROŚLINOŻERNE CHRZĄSZCZY

( STONKOWATYCH, CHRABĄSZCZOWATYCH, KÓZKOWATYCH I BOGATKOWATYCH )

LARWY APODIALNE - LARWY BEZNOGIE

DZIELĄ SIĘ NA:

• LARWY POSIADAJĄCE WYRAŹNĄ GŁOWĘ O CIELE ZWYKLE BIAŁYM, GRUBYM, CZĘSTO ŁUKOWATO ZGIĘTYM

(LARWY BŁONKÓWEK - ŻĄDŁÓWEK I CHRZĄSZCZY Z RODZINY RYJKOWCOWATYCH, KORNIKOWATYCH)

• LARWY BEZ WYRAŹNIE ZAZNACZONEJ GŁOWY ZWANE CZERWIAMI

(WYSTĘPUJĄ U MUCHÓWEK ORAZ ŻĄDŁÓWEK: PSZCZÓŁ I OS)

POCZWARKA

OSTATNIE ZE STADIÓW ROZWOJOWYCH OWADÓW O PRZEOBRAŻENIU ZUPEŁNYM ZWYKLE NIERUCHOMA I NIE POBIERAJĄCA POKARMU

WEWNĄTRZ POCZWARKI NARZĄDY LARWALNE ULEGAJĄ CZĘŚCIOWEJ HISTOLIZIE (ROZPUSZCZENIU), FAGOCYTOZIE (USUNIĘCIU PRODUKTÓW ROZPADU TKANEK PRZEZ FAGOCYTY) , ROZWÓJ NOWYCH NARZADÓW ZACHODZI DROGĄ HISTOGENEZY (NA DRODZE RÓŻNICOWANIA SIĘ TKANEK) Z PŁYTEK IMAGINALNYCH, KTÓRE WYODREBNIAJA SIĘ JUŻ U MŁODYCH LARW I ZBUDOWANE SĄ Z KOMÓREK EMBRIONALNYCH- ZDOLNYCH DO INTENSYWNYCH PODZIAŁÓW

W STADIUM POCZWARKI OWADY CZĘSTO PRZECHODZĄ DIAPAUZĘ

POCZWARKA TYPU WOLNEGO - Pupa libera

BEZ TWARDEJ OJKRYWY

NARZĄDY PRZYSZŁEGO OWADA SĄ DOBRZE WIDOCZNE

(POCZWARKI CHRZĄSZCZY I BŁONKÓWEK)

POCZWARKA RZEKOMA - BOBÓWKA - Pupa coarctata

BARYŁKOWATA OKRYWA Z OSTATNIEJ NIEODRZUCONEJ WYLINKI LARWALNEJ OKRYWA POCZWARKĘ WOLNĄ

(U NIEKTÓRYCH MUCHÓWEK)

POCZWARKA ZAMKNIĘTA - Pupa obtecta

ZASKLEPIONA W CHITYNOWEJ OKRYWIE PRZEZ KTÓRĄ PRZEŚWITUJĄ NARZĄDY FORMUJACEGO SIĘ OWADA OWAD ABY UWOLNIĆ SIĘ Z OKRYWY MUSI JĄ ROZERWAĆ (TEN TYP CHARAKTERYSTYCZNY DLA MOTYLI)

DIAPAUZA

STEROWANY WEWNĘTRZNIE (HORMONALNIE LUB NEUROHORMONALNIE) OKRESOWY STAN SPOWOLNIENIA ROZWOJU OSOBNICZEGO

JEDEN Z DWUCH PRZEJAWÓW SPOWOLNIENIA PROCESÓW ROZWOJOWYCH, ZJAWISKO INDUKOWANE ZEWNĘTRZNYMI BODŹCAMI ŚRODOWISKOWYMI, PROCES DO ZAISTNIENIA KTÓREGO NIEZBĘDNA JEST STYMULACJA (HORMONALNA, NEUROHORMONALNA), PROCES DIAPAUZY MOŻE TRWAĆ DŁUGO PO USTĄPIENIU CZYNNIKA NIEKORZYSTNEGO

PROCES ZALEŻNY OD CZYNNIKÓW DZIEDZICZNYCH,

POJAWIA SIĘ NA RÓŻNYCH ETAPACH ROZWOJU OWADÓW , ZAJMUJE ONA ZAZWYCZAJ JEDNO GENETYCZNIE UWARUNKOWANE MIEJSCE W ONTOGENEZIE POSZCZEGÓLNYCH GATUNKÓW

• JAJA I LARWY U PASIKONIKA O DWULETNIM CYKLU ROZWOJU

• LARWY np. GĄSIENICA KOKONICY JEŻYNÓWKI

• POCZWARKI

• IMAGO

MOŻE MIEĆ CHARAKTER OBLIGATORYJNY I POJAWIAĆ SIĘ W ROZWOJU KAŻDEGO OSOBNIKA

LUB FAKULTATYWNY I WYSTĘPOWAĆ U NIEKTÓRYCH TYLKO OSOBNIKÓW NARAŻONYCH BEZPOŚREDNIO NA ODDZIAŁYWANIE CZYNNIKÓW SELEKCYJNYCH (POKOLENIA ZIMUJĄCE)

Diapauza

Diapauza embrionalna - w czasie diapauzy jaja są wysuszone, mają niski metabolizm, ich diapauza jest indukowana długością dnia na organizm rodziców (np.jedwabnik (Bombyx mori), ozdobnik lucernowiec (Adelphocoris lineolatus), mszyca brzoskwiniowa (Myzodes persicae))

Diapauza larwalna - następuje wysuszenie larw, spadek metabolizmu, zahamowanie wzrostu i nagromadzenie tłuszczu. Larwy takie nieruchomieją. Indukowana w okresie jaja (owocówka jabłkóweczka (Carpocapsa pomonella), omacnica prosowianka (Pyrausta nubilalis), gnatarz rzepakowiec (Athalia colibri), złotook (Chrysopa spp.))

Diapauza poczwarkowa - spadek metabolizmu, zahamowanie różnicowania narządów imago, oraz odpornością na niedobory wody (piętnówka kapstnica (Barathra brassicae), bielinek (Pieris spp.), śmietka (Hylemyia sp.))

Diapauza imaginalna - brak rozmnażania się, nagromadzenie dużych zapasów tłuszczu, mogą żerować (stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata), oprzędzik (Sitona sp.), chowacz (Ceutorrhynchus sp.), miodówki (Psylla sp.))

ESTYWACJA- FORMA DIAPAUZY

ESTYWACJA - SPOCZYNEK LETNI

SPOWOLNIENIE PROCESÓW ŻYCIOWYCH O CHARAKTERZE PRZYSTOSOWAWCZYM , KTÓRE ZWIĘKSZA TOLERANCJĘ ORGANIZMÓW WOBEC NIESPRZYJAJĄCYCH WARUNKÓW ŚRODOWISKA, ODRĘTWIENIE W JAKI ZAPADAJĄ ORGANIZMY PODCZAS LATA, WYWOŁANY WPŁYWEM ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO

(BRAK WILGOCI, POKARMU) I WEWNETRZNEGO, ZJAWISKO TYPOWE U WIELU ORGANIZMÓW PUSTYNNYCH I TROPIKALNYCH, NA OBSZARACH Z SILNIE WYODRĘBNIONA PORĄ SUCHĄ I DESZCZOWĄ

DLA WIELU ZWIERZĄT JEST STAŁĄ FAZĄ CYKLU ŻYCIOWEGO

ODRĘTWIENIE z ang. TORPIDYTY

PROCES TEN JEST TYLKO KONSEKWENCJĄ DZIAŁANIA NIEKORZYSTNYCH CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH BEDĄCYCH PRZYCZYNĄ ZMIAN FIZJOLOGICZNYCH PO USTĄPIENIU KTÓRYCH ORGANIZM SZYBKO POWRACA DO STANU NORMALNEJ AKTYWNOŚCI ŻYCIOWEJ

FORMY ZIMUJACE OWADÓW

OGRODNICTWO ĆWICZENIE 2

Gatunki wielożerne drzew i krzewów użytkowych (sady, jagodniki, parki) cz. I

Typ: Stawonogi - Arthopoda

• zamieszkują wszystkie środowiska nadające się do życia

• jest to możliwe dzięki ich licznym przystosowaniom:

• fizjologicznym,

• biologicznym,

• anatomicznym,

• oraz dużej rozrodczości

wiele osobników ma zdolności do diapauzy dzięki czemu mogą przetrwać niekorzystne warunki panujące w środowisku, długość życia jest bardzo zróżnicowana, żyją od kilku dni do kilkudziesięciu lat np. kraby

Gromada: Pajęczaki Arachnida

Rząd: Roztocze Acarina

• ok. 30 tys. gatunków, wiele gatunków nadal nieopisanych,

• rząd obejmujący zwierzęta od mikroskopijnych do 3-centymetrowych.,

• roztocze są saprofagiczne (np. mechowce), ale także są wśród nich pasożyty (głównie ektopasożyty),

• niektóre mogą przenosić choroby lub być szkodnikami magazynowymi,

• zamieszkują wszystkie strefy klimatyczne, również obszary polarne,

• dostosowały się do różnych środowisk: żyją w glebie, kurzu domowym, a nawet w gorących źródłach

Przędziorek owocowiec - Panonychus ulmi

• samica wiśniowa z białymi brodawkami i szczecinkami długości 0,38-045mm

• samiec kształtu gruszkowatego 0,36mm

• zimują jaja na korze drzew

• wylęg larw następuje przed kwitnieniem

• płodność - 20 jaj, rozwój pokolenia trwa 3-5 tygodni, 5-8 pokoleń na rok

• masowo w Polsce na śliwach, jabłoniach i różowatych.

• powoduje żółknięcie i przedwczesne opadanie liści

Żerowanie;

• atakują głównie drzewa i krzewy owocowe, masowo śliwy oraz jabłonie, powodując żółknięcie i przedwczesne opadanie liści. Żerują na liściach, kwiatach, młodych pędach i zawiązkach owoców.
  Zwalczanie

• usuwanie zaatakowanych liści,

• opryskiwanie zarażonych roślin roztworami preparatów chemicznych (grupa akarycydów),

• utrzymywanie gleby w strukturze gruzełkowatej

• szklarnie intensywnie wietrzyć, by powietrze nie było zbyt wilgotne, a temperatura zbyt wysoka

Przędziorek Chmielowiec - Tetranychus urticae

• powszechny szkodnik, żerujący na różnych roślinach

• samice maja kształt owalny, zmieniają barwę w zależności od pory roku

• zimujące samice są koloru ceglasto-pomarańczowego, natomiast w lecie są koloru żółto-zielonego

• samice mają zdolność do wytwarzania pajęczynki

• samce są kształtu romboidalnego i mniejsze od samic

• uszkadzają pajęczaki dorosłe, larwy i nimfy

• wysysają soki, żerując na spodniej części liścia.

• powodują powstawanie mozaikowych, żółtych plam

• przy mocno zaatakowanych liściach następuje stopniowe zasychanie i w końcu opadają

• na zaatakowanych roślinach można zauważyć lekką pajęczynę, występującą głównie na spodzie liści

• roztocz ten występuje m.in. na fasoli, papryce, truskawce i na wielu roślinach ozdobnych

• żeruje zarówno w szklarniach jak i w uprawach polowych

• w szklarniach występuje kilka pokoleń w ciągu roku, natomiast w uprawach polowych - 3,4,5 pokoleń

• stadium zimującym jest zapłodniona samica, która chowa się w glebie

• jaja są składane po spodniej stronie liści

• w uprawach szklarniowych można do zwalczania stosować drapieżnego dobroczynka szklarniowego

Przędziorek sosnowiec - Oligonychus ununguis

• Atakuje świerk pospolity i biały, cyprysy, jałowce, żywotniki i jodłę koreańską.

• Zaatakowane drzewa i krzewy najczęściej tracą naturalną barwę.

• W wyniku zwiększonej transpiracji część igieł może opadać.

• Drzewa źle się rozwijają, łatwo przemarzają i są bardziej podatne na atak przez inne szkodniki.

• Przędziorki rozpoczynają żerowanie na igłach od dołu krzewu przesuwając się ku górze, powodując początkowo mozaikowate żółknięcie igieł, ale z czasem igły brązowieją i opadają, co łatwo dostrzec w lipcu-sierpniu.

• Przędziorek zimuje w formie jaj koloru bursztynowego składanych przez samice na korze pędów. Z nich pod koniec kwietnia lub na początku maja wylęgają się larwy, które żerują intensywnie na igłach przez około 3 tygodnie zanim staną się samicami, które u nasady i na igłach składają jaja letnie, które są barwy jasnozielonej lub czerwonawej.

• W ciągu roku rozwija się 4-5 pokoleń, a od września do późnej jesieni samice składają jaja zimowe.

• Przędziorka sosnowca najlepiej niszczyć po zakończeniu wylęgania się larw z jaj zimowych, co przypada zazwyczaj na połowę lub koniec maja. 

Przędziorki — lustracje

Termin lustracji	Sposób pobierania próby i jej wielkość w odniesieniu do ok. 5 ha sadu	Próg zagrożenia
Okres bezlistny drzew	Przejrzeć ok. 40 drzew, po jednej 2-, 3-letniej gałęzi na obecność złóż zimowych jaj przędziorka owocowca	Liczne grupy złóż jaj o średnicy powyżej 0,5 cm
Różowy pąk	Przejrzeć ok. 40 losowo wybranych drzew, po 1 rozetce liściowo-kwiatowej na obecność form ruchomych przędziorków (razem ok. 200 liści)	Średnio 3 i więcej form ruchomych przędziorków na 1 liść
II połowa lipca i później	Przejrzeć ok. 40 losowo wybranych drzew, po 5 liści z drzewa z obwodu korony (razem 200 liści	Średnio 7 i więcej form ruchomych przędziorków na 1 liść

Rodzina; Szpecielowate - Eriophyidae

• najmniejsze gatunki stawonogów o długości 0,08-0,27 mm

• szpecielowate mają dwie pary odnóży oraz ciało silniej wydłużone niż inne roztocza

• powodują tworzenie się galasów i narośli na pędach i liściach roślin, są również roznosicielami wielu wirusów powodujących choroby roślin

Pordzewiacz azaliowy  - Aculus atlantazaleae

• Szpeciele z uwagi na bardzo małe ich rozmiary są trudne do zauważenia, swobodnie można je oglądać pod co najmniej 30-krotnym powiększeniem.

• Zimują samice w spękaniach kory, w sąsiedztwie pąków lub w pąkach pomiędzy łuskami.

• Wychodzą one w kwietniu i zasiedlają rozwijające się pąki.

• Na pąkach żerują intensywnie i po pewnym czasie zaczynają składać jaja u nasady ogonków liściowych.

• Następnie żerują na dolnej stronie liści w pobliżu nerwu głównego.

• Szkodniki te występują od kwietnia do lipca lub sierpnia, żerując na sukcesywnie rozwijających się roślinach.

• Na skutek żerowania pordzewiaczy na liściach powstają początkowo drobne jasne plamki, które zlewają się ze sobą i brunatnieją.

• Liście przebarwiają się, tracą połysk i mogą przedwcześnie opadać.

Na trudności w zwalczaniu szkodliwych roztoczy ma wpływ kilka czynników. Są to m.in.:

• bytowanie szkodliwych roztoczy po spodniej stronie blaszek liściowych;

• małe ich rozmiary — trudności w czasie lustracji i identyfikacji gatunków;

• bardzo duża płodność samic;

• duża liczba pokoleń w sezonie;

• zimowanie bezpośrednio na drzewach;

• wczesny pojaw — połowa, koniec kwietnia;

• dynamiczny rozwój populacji nawet w gorszych warunkach atmosferycznych;

• możliwość migracji;

• nakładanie się poszczególnych pokoleń na siebie;

• występowanie w cyklu rozwojowym stadiów nieruchliwych;

• zmiany w składzie gatunkowym przędziorków i związane z tym trudności z identyfikacją gatunków;

• pojaw w ostatnim czasie większej populacji przędziorka chmielowca, który jest trudniejszy w identyfikacji i mniej wrażliwy na akarycydy;

• zmiany klimatyczne, ciepłe i suche lata sprzyjające przędziorkomi pordzewiaczom.

Rodzina: Rozkruszkowate - Acaridae

• występują w magazynach.

• roztocza długości ok 0,5 mm.

• rozwój ciągły, kilkanaście pokoleń w ciągu roku

• płodność około 250 jaj, jaja składane na produkty

• przy temperaturze 18-20ºC i wilgotności 80%, żyją około 2 miesiące

• produkty uszkadza larwa, nimfa oraz postać dorosła

• żeruje na suszach, mąkach - nagryza je, zjada, zawilgaca oraz zanieczyszcza odchodami i wylinkami, co prowadzi do pleśnienia

• mąka zaatakowana przez tego rozkruszka pachnie stęchlizną i nie nadaje się do spożycia

• z nasion wygryza bielmo

• nie żeruje na pokarmach, które mają poniżej 12% wilgotności

• optymalna temperatura to 25-28ºC

RZĄD: PLUSKWIAKI RÓWNOSKRZYDŁE - HOMOPTERA

• ZNANYCH JEST OKOŁO 42500 GATUNKÓW, W POLSCE OKOŁO 10000

• CIAŁO SPŁASZCZONE, OKRĄGŁAWE, DWIE PARY BŁONIASTYCH SKRZYDEŁ

• CZĘSTE FORMY BEZSKRZYDŁE, ODNÓŻA TYPU KROCZNEGO

• APARAT GĘBOWY KŁUJĄCO-SSĄCY W POSTACI CZŁONOWANEJ KŁUJKI

• U NIEKTÓRYCH KŁUJKA UWSTECZNIONA LUB JEJ BRAK

• PRZECHODZĄ PRZEOBRAŻENIE NIEZUPEŁNE

• OPRUCZ ROZMNAŻANIA PŁCIOWEGO SPOTYKA SIĘ PARTOGENEZĘ I DODATKOWO SKOMPLIKOWANĄ PRZEMIANĘ POKOLEŃ

• ŻYWIĄ SIĘ GŁÓWNIE SOKIEM ROŚLIN

PODRZĄD: MSZYCE - APHIDODEA

• PODRZĄD TEN OBEJMUJE PONAD 3,5 tyś GATUNKÓW, W POLSCE OK. 750 - 800

• OWADY MAŁE O MIĘKKIM I DELIKATNYM CIELE ORAZ BŁONIASTYCH SKRZYDŁACH CZĘSTO ZREDUKOWANYCH

• ODWŁOK BARYŁKOWATY Z WYRAŹNIE ZAZNACZONĄ SEGMENTACJĄ

• UCIĄŻLIWE SZKODNIKI WIELU ROŚLIN UPRAWNYCH, WYSTĘPUJĄCE MASOWO, ŻERUJĄ NA ROŚLINACH WYSYSAJĄC Z NICH SOKI

• DODATKOWA ICH SZKODLIWOŚĆ ZWIĄZANA JEST Z PRZENOSZENIEM CHORÓB WIRUSOWYCH ORAZ PRODUKCJĄ SPADZI NA KTÓREJ ROZWIJAJĄ SIĘ GRZYBY

• NIEKTÓRE GATUNKI MSZYC ŻYJĄ W SYMBIOZIE Z MRÓWKAMI - WYDALINA MSZYC CZYLI SPADŹ JEST WYKORZYSTYWANA PRZEZ NIEKTÓRE GATUNKI MRÓWEK np. MRÓWKA ĆMAWA

• WYSTEPOWANIE W ROKU WIELU POKOLEŃ ORAZ MAŁE ROZMIARY UTRUDNIAJĄ ZWALCZANIE MSZYC

• NATURALNYM WROGIEM MSZYC SĄ BIEDRONKI

Rodzina: MSZYCOWATE - APHIDIDAE

MSZYCOWATE POSIADAJĄ DOBRZE ROZWINIĘTE

CZUŁKI I SYFONY

ROZMNAŻANIE JEST SKOMPLIKOWANE I PRZEBIEGA WEDŁUG DWÓCH SCHEMATÓW

ROZRÓŻNIA SIĘ TU GATUNKI;

HOLOCYKLICZNE - O PEŁNYM ROZWOJU

ANHOLOCYKLICZNE - O ROZWOJU NIEPEŁNYM

MSZYCA BRZOSKWINIOWA - MYZODES PERSICAE

• GATUNEK DWUDOMNY

• FORMA BEZSKRZYDŁA; CIAŁO OWALNE, BARWY OLIWKOWO ZIELONEJ, DŁUGOŚCI ok. 1,8 mm, SYFONY ŚREDNIEJ DŁUGOŚCI, CZUŁKI SIĘGAJĄ RUREK ODWŁOKOWYCH

• OSOBNIK USKRZYDLONY; CIAŁO SMUKŁE, DŁUGOŚCI DO 2,3 mm, GŁOWA I TUŁÓW CZARNE, ODWŁOK OLIWKOWO ZIELONY

• ZIMUJĄ JAJA NA BRZOSKWINI, MOGĄ ZIMOWAĆ W SZKLARNIACH I INNYCH POMIESZCZENIACH W FORMIE KOLONII NA ROŚLINACH

• WIOSNĄ PRZENOSZĄ SIĘ NA POLA ZWŁASZCZA NA UPRAWY ZIEMNIAKÓW

• NA POLACH ROZWIJA SIĘ PARTENOGENETYCZNIE KILKA POKOLEŃ

• JESIENIĄ USKRZYDLONE OSOBNIKI WRACAJĄ NA BRZOSKWINIE GDZIE SAMICE PO ZAPŁODNIENIU SKŁADAJĄ JAJA ZIMUJĄCE

Zrostek jodłowy - mindarus abietinus

• ATAKUJE GŁÓWNIE JODŁY POSPOLITE, SYBERYJSKIE I KAUKASKIE

• JAJA ZIMUJĄ WOKÓŁ PĄKÓW NA NAJMŁODSZYCH PĘDACH

• LARWY ZAŁOŻYCIELEK RODU WYLĘGAJĄ SIĘ W KWIETNIU

• POCZĄTKOWO LARWY ŻERUJĄ PRZY PODSTAWIE PĄKÓW, NASTĘPNIE PRZECHODZĄ NA MŁODE PEDY PRZEPOCZWARCZAJĄ SIĘ I TU POD KONIEC MAJA RODZĄ SIĘ LARWY

• ŻEROWANIE TYCH MSZYC POWODUJE SKRĘCANIE SIĘ IGIEŁ , CZERWIENIENIE I ZASYCHANIE PĘDÓW

MSZYCA TRZMIELINOWO -BURAKOWA = Mszyca burakowa APHIS FABEA

• WYSTEPUJE W POLSCE POWSZECHNIE

• GATUNEK DWUDOMNY, ZIMUJE W POSTACI JAJ PRZYTWIERDZONYCH DO KORY PNIA I GAŁĄZEK TRZMIELINY I KALINY

• KRZEWY SĄ ŻYWICIELEM PIERWOTNYM, NA KTÓRYM WIOSNĄ ROZWIJAJĄ SIĘ 2-4 POKOLENIA

• USKRZYDLONE MSZYCE PRZELATUJĄ NA ŻYWICIELA WTÓRNEGO - LETNIEGO, KTÓRYM SĄ BURAKI ĆWIKŁOWE I INNE ROŚLINY WARZYWNE JAK BÓB, FASOLA, POMIDORY ORAZ CHWASTY: KOMOSA, OSET

• USZKODZENIA:

• NA DOLNEJ STRONIE LIŚCI BURAKÓW W PIERWSZYM ROKU UPRAWY ORAZ NA PĘDACH I KWIATOSTANACH NASIENNKIKÓW ZAUWAŻYC MOŻNA KOLONIE CZARNYCH MSZYC

• LIŚCIE BURAKA KURCZĄ SIĘ, KĘDZIERZAWIĄ I ZAWIJAJĄ BRZEGAMI W DÓŁ, ROSLINY ŹLE ROSNĄ A OPANOWANE W BARDZO WCZESNYM STADIUM GINĄ

• SZKODLIWOŚĆ POŚREDNIA TO PRZENOSZENIE CHORÓB WIRUSOWYCH

• ZWALCZANIE:

• IZOLACJA PRZESTRZENNA PLANTACJI KONSUMPCYJNYCH OD NASIENNYCH,

• STOSOWANIE PREPARATÓW CHEMICZNYCH PO ZAOBSERWOWANIU NALOTU JEJ OSOBNIKÓW NA LIŚCIACH

Mszyca świerkowa zielona - elatobium abietinum

• ODBYWA PEŁEN CYKL ROZWOJOWY NA ŚWIERKU

• ZIMUJĄ JAJA NA PĘDACH

• W POŁOWIE KWIETNIA WYLĘGAJĄ SIĘ LARWY Z KTÓRYCH POWSTAJĄ BEZSKRZYDŁE SAMICE

• GDY BEZSKRZYDŁA KOLONIA STAJE SIĘ ZBYT LICZNA SAMICE DAJĄPOCZĄTEK USKRZYDLONYM KOLONIOM

• USKRZYDLONE SAMICE PRZELATUJĄ NA KOLEJNE ROŚLINY I DAJĄ POCZĄTEK NASTĘPNYM KOLONIOM

• NAJWIĘKSZĄ LICZEBNOŚĆ MSZYC ODNOTOWUJE SIĘ NA PRZEŁOMIE KWIETNIA I MAJA

• ŻEROWANIE MSZYC POWODUJE ŻÓŁKNIĘCIE I ZAMIERANIE IGIEŁ

• ŻEROWANIE ODBYWA SIĘ NA PĘDACH ROCZNYCH I STARSZYCH

• NIE NISZCZY TEGOROCZNYCH PRZYROSTÓW DZIĘKI CZEMU DRZEWA NIE ZAMIERAJĄ

• REGENERACJA USZKODZONYCH PĘDÓW MOŻE TRWAĆ LATAMI

• ŻEROWANIE NA SPODNIEJ STRONIE IGIEŁ LATEM ODBYWA SIĘ WYSYSANIE Z NICH SOKÓW , JESIENIĄ SKŁADANIE JAJ ZIMUJĄCYCH

• ŚLINA TYCH MSZYC ZATYKA PORY IGIEŁ (ŻÓŁKNIĘCIE I OPADANIE)

• NADMIAR CUKRU POCHODZĄCEGO Z SOKÓW ROŚLINNYCH MSZYCE WYDZIELAJĄ W POSTACI SPADZI BĘDĄCEJ POŻYWKĄ DLA GRZYBÓW CZERNIOWYCH

• W PRZYPADKU NIEZWALCZANIA MSZYCA MOŻE SKOLONIZOWAĆ CAŁE DRZEWO

• LICZEBNOŚĆ POPULACJI ZACZYNA MALEĆ WRAZ Z KOŃCEM MAJA

• LATEM MOŻNA SPOTKAĆ POJEDYŃCZE OSOBNIKI BEZSKRZYDŁE, OSOBNIKI USKRZYDLONE POJAWIAJĄ SIĘ Z KOŃCEM LATA

• POKOLENIE USKRZYDLONE ZASIEDLA NOWE DRZEWA

• POJAWIAJĄCE SIĘ POKOLENIE PŁCIOWE SKŁADAJĄCE JAJA ZIMUJĄCE

Zwalczanie mszyc

Sposobem walki z mszycami jest stosowane w ciągu całego sezonu wegetacyjnego chemicznych środki mszycobójcze, które powinniśmy pierwszy raz zastosować już wczesną wiosną, bezpośrednio po zauważeniu rozwoju pierwszych kolonii.

Pierwszy zabieg należy wykonać przed ruszeniem wegetacji.

Najbardziej charakterystycznym i najlepszym okresem będzie pora kwitnienia forsycji.

Zabieg wykonujemy po południu bądź wieczorem, ostre słońce może bowiem spalić rośliny.

Zastosowane przez nas chemiczne środki mszycobójcze działające systemicznie dostaną się bezpośrednio do naczyń roślin i wraz z sokami będą transportowane do każdej komórki rośliny.

Ochojnikowate - Adelgidae

Ochojnikowate żerują wyłącznie na drzewach iglastych.

W zależności od gatunku związane są np. ze świerkiem, modrzewiem, sosną lub innymi gatunkami bądź też w trakcie rozwoju zmieniają gatunek drzewa, na którym żyją.

Zimują larwy.

Ochojnik świerkowy zielony - Sacchiphantes viridis

• DWULETNI CYKL ROZWOJOWY

• SAMICE ZIMUJĄ W WOSKOWEJ OSŁONIE NA GAŁĘZIACH ŚWIERKA I POPRZEZ WSTRZYKNIĘCIE ŚLINY POWODUJĄ POWSTANIE 3-5 Cm GALASÓW DO KTÓRYCH SKŁADAJĄ 100-150 JAJ

• LARWY ROZWIJAJĄ SIĘ WEWNĄTRZ GALASÓW

• PO PRZEPOCZWARCZENIU DOROSŁE FORMY USKRZYDLONE PRZENOSZĄ SIĘ NA MODRZEWIE NA KTÓRYCH SKŁADAJĄ PO KILKADZIESIĄT NIEZAPŁODNIONYCH JAJ Z KTÓRYCH WYLĘGAJĄ SIĘ OSOBNIKI BEZSKRZYDŁE, KTÓRE PO PRZEZIMOWANIU KONTYNUUJĄ ŻEROWANIE

• POKOLENIE TO SKŁADA JAJA Z KTÓRYCH ROZWIJA SIĘ BEZSKRZYSŁE POKOLENIE PŁCIOWE

• Z ZAPŁODNIONYCH JAJ WYLĘGAJĄ SIĘ SAMICE ROZPOCZYNAJĄCE CAŁY CYKL OD NOWA

• NIEKIEDY CYKL ULEGA UPROSZCZENIU POPRZEZ WYELIMINOWANIE POKOLEŃ ŻERUJĄCYCH NA MODRZEWIU

Ochojnik Świerkowiec - Sacchiphantes abietis

• DŁUGOŚCI OK. 2 mm, ŻERUJE WYŁĄCZNIE NA ŚWIERKACH

• W CIĄGU ROKU 2 POKOLENIA

• ZIMUJĄ LARWY W POBLIŻU PĄKÓW

• POD WPŁYWEM ŚLINY WYDZIELANEJ PODCZAS ŻEROWANIA TWOŻĄ SIĘ GALASY Z LICZNYMI MAŁYMI KOMORAMI

• GALASY TWORZONEPRZY PODSTAWIE MŁODYCH PĘDÓW, POCZĄTKOWO ZIELONE NASTĘPNIE BRZEGI ICH KOMÓR ZMIENIAJĄ BARWĘ NA CZERWONĄ

• PUSTE GALASY ZASYCHAJĄ

• W POŁOWIE MAJA LARWY PRZEKRZTAŁCAJĄ SIĘ W ZAŁOŻYCIELKI RODU I SKŁADAJĄ DO 200 JAJ

• WYLĘGAJĄCE SIĘ LARWY WPEŁZAJA DO WNĘTRZA KOMÓR GALASÓW GDZIE ŻERUJĄ DO SIERPNIA OSIĄGAJĄC STADIUM NIMFY

• PO WYJŚCIU NA ZEWNĄTRZ PRZEKRZTAŁCAJĄ SIĘ W FORMY USKRZYDLONE PRZY WIĘKSZYM ZAGĘSZCZENIU PRZELATUJĄ NA SĄSIADUJĄCE ŚWIERKI

• SAMICE SKŁADAJĄ JAJA NA IGŁACH A WYLĘGŁE LARWY ZIMUJĄ

Ochojnik jodłowy - Aphrastasia pectinatae

• ŻERUJE PRAWIE WYŁĄCZNIE NA DOLNEJ STRONIE IGIEŁ POWODUJĄC NA NICH ŻÓŁTE ROZMYTE PLAMY

• ATAKUJE RÓŻNE GATUNKI JODEŁ (jodła koreańska i kalifornijska)

• W CIĄGU ROKU 3-4 POKOLENIA

• ZIMUJĄ LARWY 2 STADIUM NA DOLNEJ STRONIE IGIEŁ

• PORAŻONE DRZEWKO MA Z DALEKA WIDOCZNE ŻÓŁTOBRĄZOWE IGŁY POKRYTE OBFITYM NALOTEM WOSKOWYM POD KTÓRYM UKRYTE SĄ SAMICE, SILNIE PORAŻONE GAŁĘZIE ZASYCHAJĄ W KRÓTKIM CZASIE

• ZWALCZANIE CHEMICZNE W 2 OKRESACH;

• -I TERMIN; OD PÓŹNEJ JESIENI DO WCZESNEJ WIOSNY, NAJPÓŹNIEJ DO POŁOWY MARCA - NISZCZYMY ZIMUJĄCE LARWY LUB SAMICE ZANIM ZDĄŻĄ ZŁOŻYĆ JAJA STOSUJĄC PREPARATY OLEJOWE, GDY TEMPERATURA PRZEKROCZY 12°C KRZEWY OPRYSKUJEMY DWUKROTNIE PREPARATEM Z GRUPY PYRETROIDÓW SYNTETYCZNYCH

• - II TERMIN- LETNI; GDY NA MODRZEWIACH ZAUWAŻAMY PIERWSZE SAMICE OTOCZONE BIAŁYM WOJŁOKIEM STOSUJEMY PREPARATY ODZIAŁANIU UKŁADOWYM

Zwalczanie ochojników

Ochrona iglaków przed ochojnikami polega na wczesno wiosennym - w marcu- zabiegu chemicznym.

Kolejne zabiegi należy wykonywać preparatami  z grupy pyretroidów syntetycznych.

Pojawiące się galasy należy wycinać i palić, zanim latem uwolnią się z nich larwy.

Gdy nie możemy usunąć wszystkich galasów, drzewo należy podlać preparatem systemicznym.

PODRZĄD: CZERWCE - COCCOIDEA

• OWADY O MAŁYCH ROZMIARACH 1 - 5 mm

• SILNY DYMORFIZM PŁCIOWY

• SAMICE MAŁE, PRZEWAŻNIE 1 PARA SKRZYDEŁ I UWSTECZNIONE NARZADY GĘBOWE

• SAMICE I LARWY MAJĄ ZREDUKOWANE NOGI, OCZY I CZUŁKI, SĄ OSŁONIĘTE WYDZIELINĄ WYTWARZANĄ PRZEZ SPECJALNE GRUCZOŁY

• U NIEKTÓRYCH GATUNKÓW SAMCE GINĄ BEZPOŚREDNIO PO ZAPŁODNIENIU SAMICY

• DAWNIEJ NIEKTÓRE GATUNKI CZERWCÓW WYKORZESTYWANO GOSPODARCZO:

• CZERWIEC POLSKI WYKORZYSTYWANY BYŁ DO PRODUKCJI BARWNIKA

• SAMIC KERMES ILICIS ORAZ KERMES VERMILIO UŻYWANO DO WYTWARZANIA BARWNIKA KARMAZYNOWEGO

Rodzina: TARCZNIKOWATE - DIASPIDIDAE

• RODZINA LICZACA ok. 1400 GATUNKÓW W WIĘKSZOŚCI SZKODNIKÓW ROŚLIN UPRAWNYCH

• OWADY NIEWIELKIE - DO KILKUNASTU mm

• CIAŁO SPŁASZCZONE GRZBIETOWO-BRZUSZNIE

• NOGI, OCZI I CZUŁKI ZREDUKOWANE CZĘŚCIOWO LUB CAŁKOWICIE

• ROZMNAŻANIE PARTENOGENETYCZNE LUB PŁCIOWE

• U CZĘŚCI GATUNKÓW WYLĘG LARW W CIELE SAMICY

• LARWY PO WYLĘGU SZUKAJĄ MIEJSCA DO ŻEROWANIA A NASTĘPNIE WYTWAŻAJĄ TARCZKĘ OKRYWOWĄ I PROWADZĄ OSIADŁY TRYB ŻYCIA

• SAMCE TARCZNIKOWATYCH SĄ OWADAMI USKRZYDLONYMI

SKORUPIK JABŁONIOWY - LEPIDOSAPHES ULMI

• GROŹNY SZKODNIK DRZEW I KRZEWÓW

• ŻERUJĄ LARWY I SAMICE

• OBJAWY W POSTACI MOZAIKOWATYCH, JAŚNIEJSZYCH PRZEBARWIEŃ NA LIŚCIACH

• TARCZKI SAMIC BRĄZOWAWOSZARE

• LARWY BIAŁE, KSZTAŁTU PRZECINKOWATEGO WYLĘGAJĄ SIĘ NA POCZĄTKU CZERWCA

• LARWY POCZĄTKOWO WĘDRUJĄ PO ROŚLINIE , SZUKAJĄ MIEJSCA W KTÓRYM SIĘ OSIEDLĄ

• - NA LIŚCIACH I PĘDACH

• W SIERPNIU LARWY PRZEKSZTAŁCAJĄ SIĘ W SAMICE KTÓRE DO PAŹDZIERNIKA SKŁADAJĄ JAJA POD SWOJE CIAŁO A NASTĘPNIE ZAMIERAJĄ

• ZWALCZAMY W OKRESIE WYLĘGANIA LARW I ICH WĘDRÓWKI PO ROŚLINIE CO PRZYPADA W OKRESIE KWITNIENIA GŁOGÓW

Tarcznik jałowcowiec - Carulaspis juniperi

• CZĘSTY SZKODNIK JAŁOWCÓW

• USZKODZENIA BARDZO WIDOCZNE; USZKODZONE PĘDY NIE ROSNĄ, WYKRZYWIAJĄ SIĘ, IGŁY ŻÓŁKNĄ I ZASYCHAJĄ

• SAMIIEC PODŁUŻNY

• SAMICA OKRĄGŁA , ŚREDNICY 1-1,5 mm, LEKKO WYPUKŁA, BIAŁA

• ZIMUJĄ ZAPŁODNIONE SAMICE NA NAJMŁODSZYCH PĘDACH

• JAJA SKŁADAJĄ W POŁOWIE MAJA

• WYLĘG LARW PO 3-4 TYGODNIACH

• LARWY ŻERUJĄ NA PĘDACH I IGŁACH DO KOŃCA LIPCA

• SZKODNIKI TE ZWALCZA SIĘ W OKRESIE WYCHODZENIA MŁODYCH LARW SPOD TYARCZEK SAMIC CO MAM MIEJSCE W CZERWCU I LIPCU

Tarcznik niszczyciel - Quadraspidiotus perniciosus

• ZAWLECZONY DO EUROPY Z AMERYKI PÓŁNOCNEJ

• POLIFAG ATAKUJĄCY WIELE DRZEW I KRZEWÓWOW OCOWYCH ORAZ DRZEWA I KRZEWY SIEDLISK NATURALNYCH

• ŻEROWANIE JEGO POWODUJE WYSYCHANIE DRZEW

• WYRAŹNY DYMORFIZM PŁCIOWY;

• SAMIEC POSIADA SKRZYDŁA I ODNÓŻA

• - SAMICA NIERUCHOMA KSZTAŁTU GRUSZKOWATEGO O ZABARWIENIU CYTRYNOWOŻÓŁTYM

• TARCZNIK TEN WYDZIELA ZNACZNE ILOŚCI ROSY MIODOWEJ BĘDĄCEJ POŻYWKĄ DLA GRZYBÓW SADZAKOWYCH

Rodzina; MISECZNIKOWATE - LECANIIDAE

• CIAŁO DŁUGOŚCI KILKUNASTU mm

• SILNY DYMOFIRZM PŁCIOWY

• SAMICE O SILNIE ZREDUKOWANYCH CZUŁKACH I ODNÓŻACH

• SAMICE GINĄ PO ZŁOŻENIU JAJ, CIAŁO ICH OSŁANIA ZŁOŻONE JAJA I WYKLUWAJĄCE SIĘ LARWY

• SAMCE NIELICZNE U WIĘKSZOŚCI GATUNKÓW POSIADAJĄ SKRZYDŁA

• JAJA CZĘSTO ROZWIJAJĄ SIĘ NA DRODZE DZIEWORÓDZTWA

• LARWY MISECZNIKOWATYCH UMIEJSCAWIAJĄ SIĘ PRZEWAŻNIE NA STAŁE NA LIŚCIACH I PĘDACH ROŚLIN

MISECZNIK ŚLIWOWIEC - PARTHENOLECANIUM CORNI

• GATUNEK POLIFAGICZNY ZASIEDLAJĄCY PONAD 300 GATUNKÓW ROŚLIN

• LARWY ŻERUJĄ NA IGŁACH LUB ŁUSKACH WYSYSAJĄC SOKI CO POWODUJE ŻÓŁKNIECIE I OPADANIE IGIEŁ

• DODATKOWO WYDZIELAJĄ DUŻO ROSY MIODOWEJ NA KTÓREJ ROZWIJAJĄ SIĘ GRZYBY SADZAKOWE

• STADIA SZKODLIWE TO SAMICE I LARWY ŻERUJĄCE NA PĘDACH

• SAMICA BEZSKRZYDŁA, ZE ZREDUKOWANYMI NOGAMI, NIERUCHLIWA, OKRYTA TWARDYM, WYPUKŁYM PŁASZCZEM TWORZĄCYM BRĄZOWĄ PÓŁKOLISTĄ MISECZKĘ

• ZIMUJĄ LARWY II STADIUM

• WIOSNĄ LARWY OSIEDLAJĄ SIĘ NA MŁODYCH PĘDACH I WYSYSAJĄ Z NICH SOKI JEDNOCZEŚNIE WSTRZYKUJĄC ŚLINE Z TOKSYNAMI POWODUJĄCĄ ZAMIERANIE ŁYKA I DREWNA W PROMIENIU 2 mm

• ZWALCZANIE POPRZEZ WYKONYWANIE ZABIEGU W OKRESIE ŻEROWANIA LARW , NA POCZĄTKU WEGETACJI ROŚLIN

• STOSOWANIE INSEKTYCYDÓW O DZIAŁANIU KONTAKTOWO-WGŁĘBNYM LUB PYRETROIDÓW SYNTETYCZNYCH

Misecznik miechun =Miechun świerkowiec - Eulecanium tiliae

• SZKODNIK ŚWIERKÓW SREBRNYCH I KARŁOWATYCH

• POWODUJE ZAMIERANIE GAŁĘZI A NAWET CAŁYCH ROŚLIN

• ŻERUJĄCE LARWY WYDZIELAJĄ OBFICIE ROSĘ MIODOWĄ - POŻYWKĘ GRZYBÓW SADZAKOWYCH , POWODUJĄCYCH CZERNIENIE IGIEŁ

• W ROKU JEDNO POKOLENIE

• ZIMUJĄ LARWY DRUGIEGO STADIUM

• PO PRZEZIMOWANIU LARWY ŻERUJĄ DO POŁOWY KWIETNIA LUB POCZĄTKÓW MAJA

• PO ŻEROWANIU LARWY OSIĄGAJĄ DOJRZŁOŚC I ROZPOCZYNAJĄ SKŁADANIE JAJ

• NOWE POKOLENIE WYLĘGA SIĘ OD KOŃCA CZERWCA DO POŁOWY LIPCA

OGRODNICTWO ĆWICZENIE 3

Gatunki wielożerne drzew i krzewów użytkowych
(sady, jagodniki, parki)
cz. II

• Rząd; MOTYLE - LEPIDOPTERA

Druga pod względem liczebności grupa owadów

Na świecie około 150 tysięcy gatunków

W Polsce ponad 3 tyś. gatunków

Występują na wszystkich kontynentach, oprócz Antarktydy

Najbardziej zaawansowane ewolucyjnie owady

Ich ciało, składające się z segmentów, chroni chitynowy oskórek

Poszczególne segmenty połączone błoniastymi stawami, umożliwiają swobodę ruchu

Oskórek pokrywa warstwa drobnych łusek

• Rodzina: Brudnicowate - Lymantriidae

Motyle nocne

Około 2500 gatunków

Najliczniej występuje w Afryce

Motyle średniej wielkości, owłosione

Odwłok samicy zakończony pęczkiem długich włosów

Skrzydła najczęściej jasne

Aparat gębowy znacznie uwsteczniony

Gąsienice owłosione i jasne

Niektóre motyle należące do rodziny brudnicowatych:

białka wierzbówka Leucoma salicis syn. Stilpnotia salicis

brudnica mniszka Lymantria monacha

brudnica nieparka Lymantria dispar

kuprówka rudnica Euproctis chrysorrhosa

kuprówka złotnica Euproctis similis

szczotecznica szarawka Calliteara pudibunda

znamionówka tarniówka Orgyia antiqua

• Kuprówka rudnica - Euproctis chrysorrhoea

Motyl pospolity na terenie całego kraju o śnieżnobiałych skrzydłach, których rozpiętość dochodzi do około 40 mm. Odwłok ma zakończony rudymi włoskami (A).

Gąsienice około 30 mm długości, szaroczarne pokryte żółtobrunatnymi włoskami, wzdłuż jej ciała biegną dwie czerwone i białe linie. Gąsienice kuprówki rudnicy pokryte są włoskami, kontakt z którymi powoduje stany zapalne skóry (B)

Gąsienice zimują w dużych gniazdach, znajdujących się na wierzchołkach pędów, zrobione z zaschniętych liści otoczonych przędzą (C). Wiosną w fazie pękania pąków rozpoczynają żerowanie, najpierw na pąkach, a następnie na liściach. Po około 7 tygodniach przepoczwarczają się i już pod koniec czerwca można zaobserwować aktywne wieczorem i w nocy kuprówki.

Samice składają jaja na spodniej stronie liści w ilości do 300 jaj. Około lipca pojawiają się gąsienice, które po krótkim okresie żerowania rozpoczynają budowanie zimowych gniazd.

Objawy:

Gąsienice żerując na liściach i pąkach prowadzą często do gołożerów, a tym samym drzewa mogą się zazielenić dopiero w połowie lata, po rozwinięciu się liści i pąków śpiących.

Zwalczanie:

W okresie pękania pąków aż do fazy zielonego pąka, należy wykonać zabieg chemiczny.

Rośliny podatne: szkodnik około 80 gatunków roślin drzewiastych, m.in. dąb, jabłoń, śliwa, wiśnia, grusza.

• Brudnica nieparka - Lymantria dispar

Motyl szeroko rozprzestrzeniony, czasami występuje masowo

Rozpiętość skrzydeł 4-6 cm.,

-samce są jasnobeżowe z ciemnymi plamkami wokół skrzydeł, pękate;

- samice ciemniejsze z jasnymi plamkami wokół skrzydeł

Roi się w sierpniu i wrześniu w lasach i w sadach

Jaja składają w płaskich okrągłych skupiskach na korze pni i konarów w miejscach jasnych i słonecznych

Samica pokrywa złoże jaj kitowatą substancją i brunatnymi włoskami z odwłoka

Zimują gąsieniczki w jajach.

Gąsienice wylęgają się w kwietniu następnego roku

Pozostają gromadnie przez kilka dni w miejscu wylęgu, tworząc tam tzw. lusterko

W razie niedoboru pożywienia snują nici przędzy, z którymi wiatr przenosi je na znaczne odległości, gdzie znów podejmują żer.

Przepoczwarczają się w lipcu i sierpniu przyczepione do podłoża i umieszczone w luźnych oprzędach.

Spoczynek poczwarki trwa 2-3 tygodnie, po czym lęgnie się motyl.

1 pokolenie w roku

Gąsienice są często szkodnikami drzew owocowych i leśnych.

• Znamionówka tarniówka - Orgyia antiqua

Występuje na otwartych terenach z zagajnikami, mniej gęstych lasach.

Rozpiętość skrzydeł 22-30 mm.

U samców skrzydła są koloru ciemnobrunatnego z subtelnym paskowaniem, skrzydła z tyłu mają barwę rudo-brunatną.

Samice są żółtoszare, wełniście owłosione, mają silnie zredukowane, białawe skrzydła.

Gąsienice są kolorowe: na grzbiecie od 4-7 segmentu mają pędzelki żółtawych włosków, dwa pędzelki czarnych włosków przy głowie, dwa na bokach 5 segmentu i jeden na 11 segmencie.

Poczwarki są żółtoszare, otoczone jajowatym oprzędem.

Samica składa jaja gromadnie na przygotowanym oprzędzie.

Jaja kremowo-jasnobrązowe, z jaśniejszym wieczkiem z ciemniejszą plamką w środku wieczka.

Gąsienice żywią się różnymi gatunkami drzew liściastych i iglastych.

W Polsce występują dwa pokolenia w ciągu roku; pierwsze pokolenie wylęga się z przezimowanych jaj i występuję na przełomie czerwca i lipca, drugie pojawia się na przełomie sierpnia i września.

Zimują jaja w złożach na korze pni, gałęzi, zaschniętych owocach, na kokonach poczwarek.

Gąsienice legną się w maju i żerują do pierwszych dni sierpnia, wtedy oprzędzają liście, i w nich przepoczwarczają się.

Poczwarki tkwią w kokonikach.

Płodność samicy 200 jaj.

Szkodliwe są gąsienice które żerują na pakach, potem na liściach szkieletując je.

Progiem zagrożenia są 2 gąsienice w 200 rozetach.

Oprysk w fazie różowego pąka Owadofos, inhibitory syntezy chityny Nomolt, Dimilin. Bakteryjne : Dipel, Thuridan, Bacilan,

• Rodzina: Barczatkowate - Lasiocampidae

Motyle nocne

Do rodziny tej należy w Polsce 19 gatunków

Skrzydła przednie - szerokie, w zarysie najczęściej trójkątne

Skrzydła tylne - w zarysie najczęściej owalne

Na brzegach bocznych obu par skrzydeł może występować delikatne karbowanie lub ząbkowanie, nieraz posunięte do tego stopnia, że skrzydła przypominają uschnięty liść (A)

Ubarwienie skrzydeł - ma znaczenia maskujące

Jaja składane są przez samicę pojedynczo lub w zespołach, składane grupowo mogą tworzyć różnorodnego kształtu złoża

Samice niektórych gatunków pokrywają złoża jaj kępkami włosków ze swojego odwłoka.

Gąsienice - dorastają do dużych rozmiarów, ich ciało jest najczęściej masywne i gęsto owłosione

• Pierścienica nadrzewka - Malacosoma neustria = Prządka nadrzewka

Rozpiętość skrzydeł około 3 cm, a ubarwienie jasnoochrowe do czerwonobrunatnego

Jaja złożone przez samice, ułożone są wokół gałązek na kształt pierścienia w postaci mocno zlepionych obrączek szerokości około 1 cm na jednorocznych lub dwuletnich gałązkach jabłoni i śliw

Wykluwające się z nich następnego roku w okresie pękania pąków gąsienice barwy popielato-niebieskiej w podłużne biało-czerwone pręgi,

tworzą oprzędy, wewnątrz których przebywają tzw. lustra

Żerują na młodych liściach drzew, podczas masowego pojawu doprowadzają do znacznych strat w sadach owocowych - mogą powodować gołożery

Żerują nocami, niszczą rozwijające się pąki oraz młode, a potem starsze liście

Wyrośnięte gąsienice osiągają długość 45 cm

Żerują głównie na jabłoniach, śliwach i dębach

Aby zmniejszyć populację tych szkodników, trzeba zimą zeskrobywać pierścienie jaj, w okresie wiosennego cięcia drzew niszczyć gałązki, na których je znajdziemy, a wiosną niszczyć dobrze widoczne lustra z gąsienicami

• Rodzina; Miernikowcowate  - Geometridae

 rodzina obejmująca kilkanaście tys. gatunków, o niewielkich rozmiarach i delikatnej budowie,

nazwa rodziny pochodzi od sposobu poruszania się gąsienic, które nie posiadają 3 par odnóży odwłokowych, przez co poruszają się wyginając środkową część ciała łukowato w górę i przemieszczając na przemian tył i przód ciała, co sprawia wrażenie odmierzania kolejnych odcinków przebytej drogi,

przedstawicielem miernikowcowatych jest m.in. piędzik przedzimek Operophtera brumata, szkodnik drzew owocowych,

inni przedstawiciele miernikocowatych są szkodnikami drzew

• Piędzik przedzimek - Operophtera brumata

zamieszkuje głównie lasy liściaste i sady całego obszaru Europy,

samiec osiąga rozpiętość skrzydeł do 30 mm, ma ubarwienie jasnobrązowe ze słabo zaznaczonym wzorem,

samica znacznie mniejsza o słabo rozwiniętych skrzydłach, szaro ubarwionych,

samice składają jaja jesienią na korze i pędach drzew liściastych,

wylęgające się wiosną gąsienice, barwy brudnozielonej w białe pasy po bokach ciała, żerują na rozwijających się pędach, liściach i zawiązkach owoców uszkadzając je, w przypadku masowych pojawów całkowicie ogałacają drzewo z liści

Jest on aktywny w temperaturze 4-8 stopni C.

Późnojesienny okres występowania i nietypowa budowa samicy związane są ze strategią rozrodczą.

Motyle dorosłe pojawiają się pod koniec jesieni.

Lot godowy samców odbywa się po zapadnięciu zmroku.

W dzień samice ukrywają się przeważnie gdzieś w trawie przy pniu lub w szczelinach drzew. W nocy wspinają się na pnie, a nawet na szczyty drzew. Tam oczekują na samce.

Po zapłodnieniu samice składają jaja, które zimują do wczesnej wiosny. Wtedy z jaj wylęgają się gąsienice.

Pokarmem gąsienic są liście drzew owocowych i liściastych, najczęściej są to dęby i brzozy.

Nieliczne gąsienice zapoczwarczają się pod powierzchnią ziemi. Tam spędzają lato w postaci poczwarki. Dopiero spadek temperatury przyspiesza ich rozwój. Późną jesienią wylęga się następne pokolenie motyli.

• Rodzina: Zwójkowate - Tortricidae

motyle drobne o rozpiętości skrzydeł

do ok. 25 mm.

aktywne o zmierzchu i w nocy

gąsienice wielu gatunków

(choć nie wszystkie)

zwijają za pomocą przędzy liście roślin, na których żerują

druga co do liczebności rodzina motyli

w Polsce - do tej pory wykazano występowanie prawie 450 gatunków

Wielożerne szkodniki, które zasiedlają różne gatunki drzew liściastych, w tym także różne gatunki drzew owocowych.

W sadach do gatunków o największym znaczeniu ekonomicznym

należą: zwójka siatkóweczka, zwójka bukóweczka, wydłubka oczateczka, płatkówka pstrocineczka i zwójka różóweczka.

Gatunki te występują powszechnie na obszarze całego kraju.

Niektóre z nich są aktywne od wczesnej wiosny do końca lata; są to: zwójka

siatkóweczka, zwójka bukóweczka (mają dwa pokolenia w sezonie wegetacyjnym) oraz wydłubka oczateczka, która ma jedno pokolenie, ale rozciągnięty okres występowania.

Gąsienice żerują na pąkach, liściach, zawiązkach owoców lub na wyrośniętych owocach. W trakcie żerowania mogą tworzyć różnego rodzaju kryjówki w zwiniętych lub sprzędzionych liściach.

Szkodliwość

Obniżenie jakości plonu, a ponadto nawet niewielkie uszkodzenia owoców stanowią miejsca łatwiejszego wnikania patogenów i mogą być przyczyną zwiększonego gnicia owoców w chłodniach i przechowalniach.

Lustracje

Przeglądanie rozet liściowo-kwiatowych w okresie kwiecień - maj oraz przeglądanie długopędów w okresie czerwiec - wrzesień. Szczególnie ważne są dokładne lustracje w okresie wczesnej wiosny, aby uchwycić moment, kiedy na drzewach występują zarówno gąsienice tych gatunków, które zimują w stadium gąsienic, jak i tych, które zimowały w stadium jaj. Takim okresem, kiedy występują małe gąsienice obydwu tych grup gatunków, jest zwykle okres pogranicza zielonego i różowego pąka kwiatowego.

Czynniki ograniczające

Przede wszystkim pasożyty jaj, gąsienic i poczwarek, a w okresie zimowym również ptaki, szczególnie sikory.

Zwalczanie chemiczne

Pierwszy najważniejszy termin zwalczania to koniec zielonego pąka kwiatowego, drugi, w zależności od tego, jakie gatunki dominują, to druga połowa czerwca lub druga połowa lipca, a trzeci to druga połowa sierpnia lub początek września.

• Zwójka różóweczka - Archips rosana

gatunek wielożerny, który atakuje także porzeczki

zimują jaja w złożach, na pędach różowatych

gąsienice wylęgają się w końcu kwietnia i na początku maja

żerują one w zwiniętych i sprzędzionych przez siebie liściach, powodując niekiedy szkody w uprawach porzeczek, głównie w matecznikach

w sezonie wegetacyjnym rozwija się jedno pokolenie

opryskiwania przeprowadza się tylko na zagrożonych plantacjach, wiosną, po wylęgnięciu się larw skuteczne są preparaty o działaniu kontaktowym i wgłębnym

• Wydłubka oczateczka - Spilonota ocellana

Rozpiętość skrzydeł 12-16mm.

Skrzydła u nasady ciemnoszare, w środkowej części białe a w szczytowej szare z widocznym rysunkiem.

Dorosłe gąsienice dł. 12mm brązowe z ciemną błyszczącą głową o ciele pokrytym brodawkami z których wyrastają włoski.

W roku jedno pokolenie.

Zimują gąsienice ukryte w kokonach, w pobliżu pączków lub rozwidleniu gałązek.

Gąsienice wychodzą w okresie pękania pączków, wgryzają się do nich i tam żerują.

Przepoczwarczenie w czerwcu, trwa około 2 tygodnie.

Samica może złożyć około 80 jaj - po jednym na liściu bądź ogonku liściowym.

Gąsienice wylęgają się w połowie sierpnia, szkieletują liście lub zżerają skórkę owoców.

Gąsienice na zimowanie chowają się w październiku.

Zwalczanie chemiczne; przed pękaniem pąków, w fazie zielonego pąka kwiatowego.

• Zwójka porzeczkóweczka - Pandemis ribeana

Gąsienica, żółtawozielona lub zielona, z żółtozieloną gową dorasta do 20 mm.

Stadium zimujące: gąsienice w oprzędach.

Liczba pokoleń: 2 w sezonie wegetacyjnym.

Szkodliwość:

żerujące gąsienice szkieletują liście, wygryzają w nich dziurki, pojedyncze liście zwijają w rulonik, a całe rozety liściowe owijają przędzą. Przy licznym wystąpieniu niszczą znaczącą część lici, kwiaty oraz zawiązki owoców, co ma ujemny wpływ na jakość owoców i plonowanie krzewów.

Zwalczanie; Jaja zwójek są ograniczane przez kruszynka, a gąsienice i poczwarki są skutecznie ograniczane przez błonkówki z rodziny Braconidae i Ichneumonidae.

Ochronę chemiczną prowadzi się tuż przed kwitnieniem lub bezpośrednio po kwitnieniu.

• Zwójka sosnóweczka - Rhyacionia buoliana

Motyl roi się w czerwcu i lipcu, samice składają jaja pojedynczo na łuskach pączków, igłach lub korze pędów.

Młode gąsieniczki najpierw minują nasadę igieł, a następnie wgryzają się do wnętrza młodych, najchętniej okółkowych pączków.

W pączkach okółkowych pozostają na zimę, przygotowawszy wcześniej rozpięty między igłami luźny oprzęd, który z czasem okleja żywica.

Następnej wiosny gąsienice wgryzają się w nasadę pączków szczytowych lub w rdzeń młodego pędu, zaatakowane części roślin szybko marnieją lub pozostają trwale kolankowato zgięte.

Inne trwałe uszkodzenia powodowane przez te gąsienice to czarcie miotły, rozdwojenie strzały lub deformacje zwane ptasim gniazdem.

Często dochodzi do uszkodzenia większości, a nawet wszystkich pączków lub młodych pędów w okółku, ponieważ gąsienice przechodzą z jednego do drugiego.

Przepoczwarczenie odbywa się w czerwcu u nasady młodych pędów, z których poczwarka nieco się wysuwa, zanim po trzech tygodniach wylęgnie się motyl.

Najczęściej wybierają drzewka w wieku 6-12 lat.

Generacja roczna.

Owad ten powoduje duże szkody, przede wszystkim w dobrze nasłonecznionych młodnikach sosnowych rosnących na suchych glebach, gdzie częściowo lub całkowicie niszczy pędy szczytowe i boczne drzewek. Zasiedlone pędy należy od połowy maja do połowy czerwca zbierać i palić.

Zapobieganie: zakładanie upraw wielowiekowych, utrzymywanie młodników w pełnym zwarciu, usuwanie rozpieraczy i przerostów. Zwalczanie: Insektycydy kontaktowe (latem) oraz pułapki feromonowe (Archodor).

• Rodzina: Trociniarkowate - Cossidae

Cechą charakterystyczną dla rodziny jest uwsteczniony narząd gębowy. Owady dorosłe nie pobierają pokarmu. Czułki są krótkie, piłkowane, a czasem grzebieniaste. Osiągają duże rozmiary, mają długi odwłok, masywną budowę ciała, skrzydła pierwszej pary znacznie dłuższe od tylnych, o rozpiętości 2-10 cm, gęsto owłosione. Ubarwienie ochronne, szaro-beżowe, brunatne lub brunatno-szare, z deseniem imitującym powierzchnia kory drzewa.

Gąsienice żerują na drewnie drzew i krzewów, mają potężnie rozwinięte narządy gębowe typu gryzącego, głównie w pniach i korzeniach drzew i krzewów, czyniąc niekiedy znaczne szkody w drzewostanie. Rozwój larw trwa przeciętnie 2-4 lata.

Występuje ok. 800 gatunków, najbardziej znanymi są:

Trociniarka czerwica Cossus cossus, której gąsienice atakują drzewa liściaste, głównie drzewa owocowe, wierzby, dęby i topole.

Torzyśniad kasztanówka Zeuzera pyrina, o skrzydłach, osiągających do 65 mm rozpiętości, żyjący głównie na jesionach, klonach oraz wiązach.

• Rodzina; Wystrojowate - Lyonetiidae

• Wystrój wężowiaczek - Lyonetia clerkella

Motyl długości około 3mm, skrzydła przednie srebrnobiałe z brązowym rysunkiem.

Dorosła gąsienica długości 5mm, zielona o głowie i odnóżach czarnych.

W roku 2-3 pokolenia.

Zimują motyle.

Jaja składane w pobliżu nerwu głównego.

Gąsienice żerują wewnątrz liścia.

Przepoczwarczenie w kokonach zawieszonych w bardzo charakterystyczny sposób na czterech nitkach.

Zwalczanie chemiczne; przed kwitnieniem drzew.

• Rodzina; Pochwikowate - Coleophoridae

Pochwiki min.;

-Pochwik plamaczek - Coleophora hemerobiella

-Pochwik modrzewiaczek - Coleophora laricella

Gatunki minujące igły i liście, których gąsienice konstruują z wyciętych fragmentów liści pochewkę, stanowiącą ich schronienie i miejsce rozwoju, szkodniki te tworzą na liściach niewielki miny, ograniczone do wielkości ciała gąsienicy, która żerując, tylko nieznacznie wysuwa się z pochewki, miny pochwików są ciemnobrązowe, najpierw okrągłe, z czasem przyjmują zarys kanciasty ograniczony nerwami liścia, pochwik modrzewowiec żeruje nieco inaczej - jego gąsienice pojawiają się w kwietniu i wyjadają środek igieł.

• Pochwik plamaczek - Coleophora hemerobiella

Motyl dł. 6mm, białawy z szaroniebieskim rysunkiem na skrzydłach. Gąsienica żółtawa z czarną głową.

Zimują gąsienice w pochewkach przytwierdzonych w pobliżu pączków lub w rozwidleniach gałęzi.

Motyle pojawiają się w sierpniu.

Samica składa jaja na dolnej stronie liści w pobliżu nerwu głównego.

Gąsienice żerują w tkance liścia tworząc małe miny.

Następnie budują pochewką która w pierwszym roku jest zagięta a w roku drugim prosta.

Rozwój pokolenia trwa dwa lata.

W latach dużego nasilenia mogą spowodować poważne straty wskutek niszczenia pączków i uszkadzania owoców.

Zwalczanie chemiczne; przed kwitnieniem drzew.

• Pochwik modrzewiaczek - Coleophora laricella

Występuje niekiedy masowo i uporczywie na modrzewiu.

Lot motyli w maju i początku czerwca.

Samica składa jaja na igłach.

Gąsieniczka minuje igłę tworząc z niej pochewkę, w której zimuje.

Wiosną ze starej osłony i nowej igły robi oprzęd w którym przepoczwarcza się.

Żer obejmuje głównie obrzeże korony.

Generacja roczna.

• Rząd: Chrząszcze - Coleoptera

• Rodzina: Żukowate - Scarabaeidae

rodzina licząca ok. 20-30 tysięcy gatunków

żukowate charakteryzują się dość znacznym zróżnicowaniem wyglądu, wszystkie jednak mają twardy chitynowy pancerz

przeważnie dużych rozmiarów i silnej budowy

posiadają charakterystycznie wyglądające czułki, krótkie z wachlarzowatą buławką

larwy żukowatych rozwijają się zazwyczaj w nawozie zwierząt

w Polsce występuje ok. 200 gatunków żukowatych, w tym:

Chrabąszcz majowy

Chrabąszcz kasztanowiec

Guniak czerwczyk (A)

Kruszczyca złotawka (B)

Pachnica dębowa (C)

Rohatyniec nosorożec

• Chrabąszcz majowy Melolontha melolontha i Chrabąszcz kasztanowiec - Melolontha hippocastani

Oba gatunki są do siebie biologicznie zbliżone

imago wykształca się z poczwarki jesienią (IX)

zimuje w glebie a wiosną udaje się na żer uzupełniający na liściach drzew liściastych (ale także na modrzewiu)

samice wychodzą z gleby później niż samce i po rójce - owady latają po zmierzchu - składa jaja w glebie na głębokości nawet 40cm po czym udaje się na żer regeneracyjny

cykl ten może powtórzyć się 3 razy

rozwój embrionalny trwa 4-6 tygodni po czym młode pędraki rozpoczynają żerować "stadnie" na butwiejących szczątkach roślinnych, a po przezimowaniu na korzeniach drzew i krzewów

na zimę pędraki schodzą nawet na 1m w głąb gleby (C)

generacja 4 - 5-cioletnia

u kasztanowca 5-cioletnia

owad przepoczwarcza sie w VII i VIII

Znaczenie gospodarcze:

larwy niszczą czasem całe uprawy a imago może powodować gołożery

Czynniki sprzyjające występowaniu:

chrabąszcz (częściej kasztanowiec) preferuje przerzedzone drzewostany (halizny, płazowiny i bardzo duże zręby);

bardzo lubi grunty porolne - nieużytki

Czynniki ograniczające:

niskie temperatury;

obfite, częste deszcze w czasie rójki;

bakterie, grzyby pasożytnicze (Bauweria densa);

ptaki owadożerne i ssaki

Prognozowanie: kontrola zapędraczenia gleb

Profilaktyka: polega na bieżącym zalesianiu zrębów, likwidacji płazowin i halizn oraz zakładaniu małych zrębów

Zwalczanie:

podczas rójki stosowanie środków kontaktowych chemicznych, najczęściej stosuje się dezynsekcję gleby na szkółkach i powierzchniach zagrożonych

• Ogrodnica niszczylistka - Phyllopertha horticola

Pędraki ogrodnicy niszczylistki do 20 mm, kremowobiały, wygięty w podkówkę´, z brunatną głowąi trzema parami nóg.

Szkodliwość:

Pędraki podgryzają szyjkę korzeniową i niszczą korzenie roślin. Uszkodzone młode rośliny gwałtownie więdną i zasychają, starsze są osłabione, łatwo dają się wyrwać z gleby. Chrząszcze nalatują na plantację i szkieletują licie truskawki w okresie tuż przed zbiorem owoców.

Stadium zimujące: larwy - pędraki oraz dorosłe owady w glebie.

W roku jedno pokolenie.

Zwalczanie:

Plantacje powinno się zakładać na polu wolnym od pędraków, w razie konieczności stosuje się preparaty doglebowe przed założeniem plantacji.

• Rodzina: Ryjkowcowate - Curculionidae

chrząszcze o głowie wydłużonej w charakterystyczny ryjek, zakończony gryzącymi narządami gębowymi

długość ryjka jest różna: czasami jest krótki i szeroki, czasami cienki i bardzo długi; wiele gatunków chowa go w bruzdę na przedpiersiu

czułki kolankowato zgięte, zakończone buławką

nogi krępe, u nielicznych gatunków skoczne

pokrywy, a także nie zakryte części ciała nagie lub pokryte różnobarwnymi włoskami (owłosione) tworzącymi określone wzory

samce zwykle mniejsze od samic o krótszym i bardziej urzeźbionym ryjku

larwy beznogie, białawe, zwykle łukowato wygięte, posiadają dobrze wyodrębnioną, okrągłą lub owalną głowę

zarówno larwy jak i imagines są roślinożercami

stadium szkodliwe: imago, larwa lub obie postacie

• Rodzaj: Naliściak - Phyllobius sp

Naliściak (Phyllobius) -  ryjek stosunkowo krótki , wyraźnie uwypuklone pokrywy. Osiągają długość do 10 mm.

W Polsce występuje ponad 20 gatunków naliściaków, trudnych do odróżnienia, m.in. 

• naliściak pączkojad Phyllobius oblongus, 

• naliściak truskawczak Phyllobius calcaratus, 

• naliściak brzozowiak Phyllobius betulae.

Postacie dorosłe odżywiają się liśćmi, wyjadają w nich nieregularne otwory i strzępią blaszki liściowe.

Larwy zaś żerują na korzeniach drzew liściastych i iglastych.

• Rodzaj: Tutkarz - Rhynchites sp

Długość 4-9 mm. Spośród ryjkowcowatych tutkarze wyróżniają się wyprostowanymi czułkami.

Ubarwienie zazwyczaj brązowe, zielone bądź czarne, często z metalicznym połyskiem. Ciało niektórych gatunków pokryte włoskami.

Cechą tutkarzy jest instynkt opieki nad potomstwem, przejawiający się w trosce o jaja, chronione przez samicę w zwiniętych liściach drzew i krzewów. Samice niektórych gatunków nacinają korę, pąki lub owoce i składają tam jaja.

Larwy drążą następnie korytarze, doprowadzając do obumierania części roślin.

Liczne tutkarze są szkodnikami sadów oraz lasów.

W Polsce znanych jest ok. 30 gatunków, najbardziej pospolite są:

- tutkarz bachusek (Rhynchites bacchus), o złotobrązowym ubarwieniu, składający jaja do owoców, głównie śliwek i jabłek,

- tutkarz topolowiec (Byctiscus betulae), zwany też zwijaczem lub zdobnikiem cygarowcem, ubarwiony ciemnozielono, nacinający i zwijający liście brzóz, klonów, topoli i lip.

• Rodzaj: Opuchlak - Otiorrhynchus sp

Długości do 11 mm. Pokryty licznymi podłużnymi żeberkami i charakterystycznymi plamkami.

Atakują liście i korzenie ligustru, różaneczników i roślin kubłowych.

Dorosły opuchlak ma ciemne zabarwienie. Żerując wieczorami, po zmroku tworzy zatokowe wyżerki wzdłuż liści.

Najczęściej pojawia się na ligustrze oraz zimozielonych różanecznikach z początkiem mają. Jeśli nie podejmiemy żadnych zabiegów, intensywny żer doprowadzi do intensywnego uszkodzenia rośliny. 

Larwy chrząszcza są koloru białego i żyją w ziemi obgryzając korzenie żywych roślin. Bardzo często można je także znaleźć w podłożu roślin doniczkowych.

Zwalcza się głównie chrząszcze strząsając je na tacę pokrytą lepką substancją (oczywiście w godzinach wieczornych), a gdy liczba wyżerek jest bardzo duża najlepiej jest zastosować preparat.

Larwy możemy zauważyć jedynie w czasie przesadzania rośliny, wtedy należy je zabijać przez zgniecenie. 

• Szeliniak sosnowiec - Hylobius abietis

Osiąga długość 6-14 mm. Ubarwienie pokryw skrzydłowych ciemnobrunatne w jaśniejsze poprzeczne plamy.

Samice szeliniaka sosnowca składają jaja na korzeniach pniaków świerków i sosen, larwy wylęgają się po upływie 2-3 tygodni, żywią się łykiem korzeni wygryzając podłużne chodniki pod korą.

Dorosłe owady żerują wiosną na sadzonkach zjadając korę oraz łyko sosny, świerka, modrzewia, jodły i daglezji, latem mogą uszkadzać gałęzie drzew sosnowych. Żery szeliniaka sosnowca w uprawach mogą powodować znaczne szkody.

Szeliniak sosnowiec jest częstą przyczyną śmiertelności sadzonek wykorzystywanych do nasadzeń drzew iglastych. Zazwyczaj osobniki dorosłe odżywiają się korą z głównych pędów, a gdy uszkodzenia są rozległe i głębokie - młode sadzonki giną. 

W zależności od ryzyka i prawdopodobnej intensywności ataku istnieją 3 alternatywne metody działania:

- opóźnienie sadzenia na kolejny sezon

- sadzenie i późniejsza ochrona chemiczna,

- zastosowanie preparatu HYLONEM zawierającego pożyteczne nicienie (Heterohabditis downesi) do zwalczania larw szeliniaka we wrześniu  poprzedzającym sadzenie.

---