digitalizacja - rejestracja punktów wskazanych na mapie ułożonej na powierzchni dygitalizatora promień fałdu - odstęp miedzy powierzchniami osiowymi sąsiednich form fałdowych (antykliny i synkliny) mierzony prostopadle do tych powierzchni dygitacja - fałdy (załamania, odkształcenia) na powierzchni grzbietowej lub czołowej płaszczowiny; fałd odgałęziający się od czołowej masy płaszczowiny oś fałdu - to linia biegnąca wzdłuż przegubu w połowie jego wysokości izolinia - linia na mapie lub wykresie łącząca punktu o takim samym natężeniu bądź czasie występowania zjawiska, o takich samych wartościach np. wysokość n.p.m szariaż - proces przemieszczania się mas skalnych łuska - fałd który uległ skróceniu tektonicznemu (w wyniku zuskokowanie) skiba - zespół łusek szerokość geograficzna - kąt jaki tworzy kierunek pionu w tym punkcie z płaszczyzną równika ziemskiego. długość geograficzna - kąt dwuścienny między płaszczyznami południka miejscowego i południka Greenwich przyjętego jako początkowy mapa - uogólniony obraz powierzchni Ziemi lub jej części, wykonany na płaszczyźnie, w skali, wg zasad odwzorowania kartograficznego, przy użyciu umownych znaków graficznych. Skala mapy - stosunek wielkości modelu Ziemi dla jakiego opracowano odwzorowanie kartograficzne danej mapy, do rzeczywistej wielkości Ziemi. Almukantarat - okręgi kół małych, których płaszczyzny są równoległe do płaszczyzny koła wielkiego poziomego, zwanego horyzontem. Przechodzą przez punkty o tej samej wysokości nad horyzontem. Almukantarat jest wykorzystywany we współrzędnych azymutalnych, które z kolei odnoszą się do wyznaczania położenia punktu w odwzorowaniach kartograficznychpołudniki Równoleżniki geograficzne - płaszczyzny wzajemnie równoległe i prostopadłe. Mają kształt małych kuł. Południki geograficzne - połowy kół wielkich - Wertykałów, czyli obwodowych kół Ziemi zbiegających się na biegunach. Punkty na tym samym południku mają taką samą długość geograficzną.ortodroma Ortodroma - łuk koła wielkiego wyznaczający na powierzchni Ziemi najkrótszą odległość między obranymi punktami, inaczej linia prostobieżna Loksodroma - jest linią krzywą na powierzchni kuli przecinającą wszystkie południki pod tym samym kątem poziomica (warstwa) - to linia krzywa na mapie łącząca punkty o takiej samej wys. nad poziomem morza bieg warstwy - nazywamy azymut linii biegu, czyli krawędzi przecięcia się powierzchni strukturalnej (takiej jak strop czy spąg warstwy) z powierzchnią terenu. kąt upadu - to kąt między linią upadu, czyli linią największego spadku powierzchni strukturalnej a płaszczyzną warstwicową. kierunek nachylenia - rzut linii upadu na płaszczyznę poziomą zasada superpozycji - zakłada, że w serii niezaburzonych warstw, najstarsze znajdują się na spodzie sekwencji i są przykryte przez coraz młodsze warstwy odkucie - odspojenie i przesunięcie wzdłuż granicy warstw o różnych własnościach mechanicznych. Najczęstszy sposób powstawania struktur nasunięciowych (szariażowych) obraz intersekcyjny - obraz linii intersekcyjnych autochton - masy skalne, które pozostały na miejscu swojego tworzenia się, zakorzenione w podłożu, często znacznie zdeformowane (pocięte uskokami, sfałdowane) para autochton - masy, które uległy nieznacznym przemieszczeniom antyklinorium - zespół fałdów, których obwiednia, przynajmniej górna jest wypukła ku górze

synklinorium - ciąg fałdów składających się z synklin i oddzielających je wąskich antyklin, tworzących razem strukturę wklęsłą obwiednia - styczne do powierzchni stropowej lub spągowej, którejś z ławic sfałdowanych peryklina - zamykanie się wychodni fałdów w wyniku wygięcia osi ku dołowi antykliny centyklina - zamykanie się wychodni fałdów w wyniku wygięcia osi ku górze synkliny czapa tektoniczna - odizolowana część nasunięć płaszczowiny lub też fałdu. Odizolowanie następuje wskutek procesów erozyjnych i denudacji okno tektoniczne - obszar na powierzchni ziemi, różnej wielkości i kształtu, na którym w wyniku intensywnych procesów erozji, nastąpiło rozcięcie płaszczowiny i odsłonięcie się utworów starszych kompresja - proces ściskania, prowadzący do zmniejszenia się rozmiarów skorupy ziemskiej. Skutkiem jest powstawanie deformacji tensja - rodzaj sił lub naprężeń działających w skorupie ziemskiej powodujący jej rozciąganie i prowadzących do zwiększenia jej rozmiarów w kierunku ich działania. Skutkiem jest powstawanie takich struktur jak np. rowy tektoniczne antyforma - każda forma wypukła ku górze synforma - każda forma wklęsła ku górze brachyantyklina - antyklina, które szerokość w przybliżeniu odpowiada długości wergencja - kierunek nachylenia powierzchni osiowej fałdu lub po prostu kierunek pochylenie fałdu wirgacja - rozwidlenie łańcucha górskiego? płyta ____________- fragment platformy kontynentalnej, której fundament przykryty jest leżącymi poziomo lub bardzo słabo zaburzonym kompleksem skał pokrywy platformowej o znacznej miąższości monoklina - zespół warstw skalnych zapadających w jednym kierunku pod niewielkim kątem na dość dużym obszarze płaszczowina - nasunięcie o charakterze regionalnym, powstałe w wyniku przemieszczenia i przeważnie warstw sfałdowanych „odkutych” od podłoża, na którym się osadziły miąższość rzeczywista - grubość warstwy mierzona prostopadle do stropu i spągu miąższość pozorna - odległość między stropem a spągiem mierzona pod kątem innym niż 90o; m. pozorna jest zawsze większa od m. rzeczywistej linia intersekcyjna - jest to krawędź przecięcia się płaszczyzny warstwy z linią terenu wychodnia - jest to powierzchnia terenu ograniczona liniami intersekcyjnymi stropu i spągu warstwy; obszar występowania jakiejś warstwy na powierzchni terenu intersekcja - granice utworów geologicznych wynikające z przecięcia (intersekcji) stropu lub spągu warstwy z powierzchnią terenu Undulacje - to wygięcia osi fałdu w górę lub w dół, poza którymi oś wraca do poprzedniego położenia. Elewacja - undulacja skierowana w górę. Depresja - undulacja skierowana w dół. Nasunięcie - to przemieszczenie mas skalnych wzdłuż połogiej powierzchni (zarówno proces jak i wytworzona przezeń struktura. Zazwyczaj dodaje się do tego warunek dużej amplitudy; jeśli ona jest mała mówi się o uskoku poziomym, połogim itp. Mapa rastowa - bitmapa będąca cyfrową reprezentacją mapy wykonanej w konkretnej skali i odwzorowaniu kartograficznym najczęściej tworzona poprzez skanowanie map analogowych.  Mapa wektorowa - numeryczne opracowanie kartograficzne złożone z obiektów typu punkt, linia, obszar i ich odmian, dla których współrzędne zostały zapisane w bazie danych, następnie obraz mapy jest generowany w zależności od ustawionej skali, tak że nie występuje zjawisko pikselizacji.

ELEMENTY PŁASZCZOWINY allochton - ciało płaszczowiny, które w stosunku do autochtonu i innych płaszczowin danego regionu cechuje zwykle mniejsza lub większa odmienność facjalna, często też stratygraficzna. autochton - nieprzemieszczone podłoże parautochton - masa skalna znajdująca się miedzy allochtonem i autochtonem, nieco przemieszczona, ale zachowująca bezpośredni związek z autochtonem korzenie płaszczowiny - strefa od której rozpoczął się transport płaszczowiny okno tektoniczne - odsłonięte przez rozcięcie erozyjne podłoże płaszczowiny czapka tektoniczna - pozostawiony w wyniku rozcięcia erozyjnego izolowany ostaniec masy allochtonicznej digitacje - rozwidlenia czołowej partii płaszczowiny płaszczowiny cząstkowe - to sięgające głębiej, nieco usamodzielnione elementy składowe płaszczowin Cios - jest to zbiór spękań seryjnych wykazujących pewne uporządkowanie geometryczne o odstępach co najmniej kilku centymetrów. Poszczególne spękania podlegające takiemu uporządkowaniu to spękania ciosowe albo powierzchnie ciosowe. Jeżeli odstępy spękań wynoszą kolka lub kilkanaście milimetrów, mówi się o kliważu spękaniowym. Zespół ciosu - uporządkowanie geometryczne spękań ciosowych, polegające na ich występowaniu w ugrupowaniach równoległych. System ciosu - dwa lub więcej zespołów powiązanych wspólną genezą. 27 Sieć ciosu - to ogół spękań ciosowych na danym obszarze. Formy rzeźby 1.wypukłe: wierzcholek -najwyższa czesc wypuklej formy terenu (układ poziomic o rosnących cechach). szczyt -najwyższy punkt na wypuklej formie terenu. Stok - kazda nachylona pow rozciagajaca się pomiedzy wierzchołkiem a podnozem lub dnem doliny (prosty, wypukly, wklęsły,schodkowy). Zalom - linia wzdłuż której nastepuje wyrazna zmiana nachylania stoku. Grzbiet - wyraznie wydłużony wierzcholek gory albo wzgorza albo Pogoria, może to być również grupa wzniesien o wydłużonej wierzchowinie. (układ poziomic o rosnących cechach i coraz to mniejszych dowodach wydłużonych, zamkniętych konturow). Grzbiet opadający - którego linia grzbietowa obniza się w jednym kierunku. (układ poziomic o rosnących cechach o coraz to mniejszych, wydłużonych, otwartych konturach). Przelecz (siodlo) obniżenie linii grzbietowej. (czesto układ czterech grup poziomic zwróconych do siebie wypukłościami, przy czym w dwoch przeciwległych grupach cechy rosna, w dwoch kolejnych przeciwległych grupach cechy maleja). 2.rowne - rownina 3.nachylone o zarysie wachlarza - stozek 4.wklęsłe: Kotlina - rolegla wklesla forma terenu, otoczona ze wszystkich stron wzniesieniami o niezbyt wydluzona. (układ poziomic o malejacychc cechach o coraz to mniejszych obwodach). Niecka - wklesla forma terenu o Pologich zboczach, otwarta w jednym kierunku. Dolina - dluga wklesla forma terenu o jednostronnym spadku ( układ poziomic coraz to malejących cechach i coraz to mniejszych obwodach). Bieg - krawędź przecięcia danej płaszczyzny z dowolna plaszczyzna pozioma; dowolna prosta pozioma lezaca na danej płaszczyźnie. Upad - kierunek największego Spadku płaszczyzny. Kierunek nachylenia - rzut prostokątny upadu płaszczyzny na płaszczyznę pozioma. Azymut biegu - to jeden z dwoch katow (alfa) jaki tworzy bieg z kierunkiem N zgodnie z ruchem wskazowek zegara. Azymut kierunku nachylanie - to kat (beta) jaki kierunek ten tworzy z N, liczący od N zgodnie z ruchem wskazowek zegar

Kąt upadu - kat zawarty miedzy Upadem płaszczyzny a jej Kierunkiem nachylenia. - kat Dwuścienny pomiedzy badana plaszczyzna a plaszczyzna pozioma, pomierzony w płaszczyźnie pionowej, prostopadlej do biegu płaszczyzny badanej. Linia intersekcyjna - krawiedz przecięcia pow geologicznej pow terenu. Poziomica - krawędź powstala z przecięcia pow terenu z plaszczyzna warstwowa, rzutowana prostokątnie na płaszczyznę odniesienia. Lezace powyżej maja cechy dodatnie, poniżej maja cechy ujemne. Płaszczyznę odniesienia lokujemy na poziomie oceanow. Poziomica strukturalna - krawędź przecięcia pow geologicznej z poziomymi płaszczyznami warstwowymi lezacymi na określonych wysokościach. Kazda poziomica struk jest Jednoczesnie biegiem płaszczyzny. Moduł intersekcyjny - odległość Pomiedzy poziomicami strukturalnymi mierzona prostopadle do nich. Uskok - struktura powstala w wyniku wzajemnego (wzglednego) przemieszczania dwoch czesci osrodka skalnego wzdłuż dzielącej je powierzchni utworzonej jednoczesnie z przemieszczeniem lub wczesniej. Uskok zrzutowy -kierunek ruchu jest równoległy upadu pow uskokowej. (normalny, inwersyjny (odwrócony, progowy). Uskok przesuwczy -kierunek ruchu względnego jest równoległy do biegu pow uskokowej, prawoskrętne, lewo. Uskok zrzutowoprzesuwczy kierunek lezy miedzy upadem a biegiem. Pow uskokowej. Alpejska: T,J,Cr,Pg,Ng,Pl Waryscyjacka: D,C,P Kaledonska: Cm,O,S W zależności od położenia powierzchni osiowej wyróżnia się następujące rodzaje fałdów : -stojący: gdy powierzchnia osiowa jest pionowa -pochylony gdy powierzchnia osiowa jest nieco wychylona od pionu (kat z płaszczyzna pozioma 90° - 45°) -obalonygdy powierzchnia osiowa jest mocno wychylona (kat z płaszczyzna pozioma <45°) -leżącygdy powierzchnia osiowa jest pozioma -przewalony gdy powierzchnia osiowa tworzy z poziomem kat wiekszy od 180 ° Techniki pomiarowe i lokalizacyjne (GPS, kompas geologiczny, proste techniki geodezyjne, krokówka, analiza zdjęć lotniczych). Prowadzenie marszrut. Monoklina jest to obszar występowania warstw nachylonych w jedną stronę i pod mniej więcej tym samym kątem. W monoklinie warstwy nie powtarzają się i zapadają w kierunku warstw młodszych

Kartowanie geologiczne - polega na lokalizacji i graficznym utrwaleniu na podkładzie topograficznym zjawisk i procesów geologicznych stwierdzonych w wyniku badań terenowych. Zdjęcie geologiczne - termin mający dwa znaczenia: - mapa geologiczna, terenowa, rękopiśmienna - kartowanie geologiczne, w znaczeniu terenowym Mapa geologiczna - stanowi syntetyczny, graficzny obraz stanu wiedzy geologicznej o badanym i kartowanym terenie. Treść mapy geologicznej jest przedstawiana za pomocą: - barw (zwykle wiek utworów), - sygnatur czyli znaków umownych (np. położenie warstw, stanowiska fauny, jaskinie etc.), - symboli literowych (stratygrafia, litologia, niekiedy geneza), - szrafur (stosowanych czasami do określenia litologii). Kompletna mapa geologiczna składa się z: - mapy - przekroju geologicznego, - profilu litologiczno-stratygraficznego, - tekstu objaśniającego. Piętro strukturalne - kompleks skał oddzielonych w spągu i stropie od kompleksów przyległych powierzchniami regionalnych niezgodności strukturalnych o znacznej wartości kątowej (mającej zatem własny styl tektoniczny), zwykle wykazujący odrębność zespołów skalnych, magmatyzmu i metamorfizmu. Piętro tektoniczne - kompleks skał w pewnym przedziale głębokość, poddany deformacjom tektonicznym jednocześnie z kompleksami przyległymi od dołu i od góry, ale z powodu odrębnych własności skał i/lub odmiennych warunków deformacji wykazujący odrębny styl tektoniczny. Jednostka tektoniczna (strukturalna) - złożona struktura tektoniczna lub zbiór struktur, wyodrębniona z obszarów otaczających pewnymi cechami budowy i/lub genezy i w związku z tym stanowiąca pewną całość tektoniczną.

Mapy geologiczne mają znaczenie zarówno teoretyczne, jak i praktyczne.Są podstawą planowania gospodarczego i odgrywają zasadniczą rolę w rozwiązywaniu problemów surowcowych, budownictwa, zaopatrzenia w wodę, rolnictwa. Stąd też w zależności od celu takiej mapy wyróżniamy różne typy map geologicznych pod względem zawartych w nich treści. PODZIAŁ MAP (ogólny) I. PRZEZNACZENIE 1. podstawowa (kompleksowa) zawiera jak nawiecej info geologicznego (bitologia, stratygrafia, hydrologia, geomorfologia, tektonika, surowce mineralne) może być dołączona legenda i książeczka z objaśnieniami 2. stratygraficzna - ma wydzielone jednostki stratygraficzne bez litologii 3. litologiczna = petrograficzna - pokazuje rodzaje skał 4. geologiczno-tektoniczna - wszelkie przejawy struktury tektonicznej, może być wzbogacona o litologie, stratygrafie itp. 5. paleogeograficzna - przedstawia przeszłość paleologiczna 6. geologiczno-inzynierska - zróżnicowane podłoze pod względem możliwości budownictwa na danym terenie 7. hydrogeologiczna - wody powierzchniowe, gruntowe i ich zrodla 8. surowcowa - gdzie wystepuja wszelskie surowce II.NA DOKŁADNOŚĆ MAPY (w zależności od skali) 1. ogólne: 1:1mln i mniejsze 2.przeglądowe: 1:500000 i 1:300000 3. podstawowe: 1:200000 i 1:100000 4. szczegółowe: 1:50000 i 1:25000 6. plany geologiczne: 1:10000, 1:5000, 1:2000, 1:1000 III. NA PODKŁAD TOPOGRAFICZNY 1. mapa ma kompletny podkład topograficzny 2. mapa ma uproszczony podkład topograficzny, zostają poziomice, drogi główne itp 3. bez podkładu topograficznego

OCENA I POMIARY ODLEGŁOŚCI Ocena “na oko” to najmniej dokładny “pomiar” odległości. Jednak dzięki rutynie doświadczony topograf może szacować długości z dokładnością od 5 do 10%. Oprócz doświadczenia istotny i niekiedy znaczny wpływ na wielkość błędu oszacowania mają warunki zewnętrzne Pośredni pomiar odległości metodą linijki milimetrowej umożliwia - twierdzenie o proporcjonalności odcinków równoległych przecinających ramiona kąta. Dokładność pomiaru odległości D zależy głównie od znajomości rzeczywistej wysokości [W] obiektu służącego za podstawę pomiaru. Oprócz niej należy zmierzyć długość [R] wyciągniętej ręki od oka do trzymanej w niej linijki. Na niej odczytujemy ilość milimetrów [L] odciętych promieniami wcinającymi podstawę i wierzchołek obiektu o znanych rozmiarach. D = ( W x R ) : L Pomiar odometrem to stosowana dawniej metoda pomiaru odległości kołem o znanym promieniu (obwodzie) zaopatrzonym w licznik obrotów. Pomiar cyrklem mierniczym wykonanym z drewnianych listew zwykle o długości ok. 2 m znajdował duże zastosowanie w wielu pracach pomiarowych związanych z rolnictwem. Pomiar odległości krokami tzw. krokówka jest prostą i bezpośrednią metodą pomiaru, w której odległość mierzy się liczbę przebytych kroków, a jej błędy nie przekraczają zwykle 5% mierzonej odległości. W praktyce pomiar dokonywany jest za pomocą dwukroku.Zmianę długości kroku spowodowane różną wielkością kąta nachylenia powierzchni terenu wzdłuż przemierzanej trasy, określić można, wykorzystując tzw. tablicę Jordana. Do pomiarów odległości w terenie używane są także optyczne przyrządy pomiarowe zwane dalmierzami. Spośród wielu typów najczęściej używany jest dalmierz koincydencyjny składający się z systemu luster, pryzmatów i soczewek. Do pomiarów dokładniejszych używane są dalmierze laserowe. Dokładne pomiary odległości możliwe są obecnie dzięki satelitarnym metodom GPS.

POMIARY WYSOKOśCI Wyznaczanie różnic wysokości pomiędzy punktami w terenie nazywa się niwelacją. W jej wyniku otrzymujemy wartości tzw. deniwelacji, czyli różnice wysokości położenia tych punktów (wysokości względne). Wyznaczanie podstawowych dla tych pomiarów lokalnych powierzchni poziomych odbywa się za pomocą libelli (poziomic) opartych na poziomym położeniu swobodnego lustra wody. Używa się dwa ich rodzaje pudełkowe (sferyczne) i rurkowe. *metody niwelacji: - barometryczną [altymetrem] - wykorzystuje zmianę ciśnienia atmosferycznego następującego wraz ze zmianą wysokości; - trygonometryczną [spadkomierzami: klizymetrem, eklimetrem, klinometrem, pochylnikiem] - to określenie różnicy wysokości w sposób pośredni przez pomiar odległości rzeczywistej i średniego kąta spadku terenu -geometryczną [niwelatorem geodezyjnym] - określenie pionowych odległości ŁA i ŁB punktów terenowych A i B względem wyznaczonej przestrzeni, za pomocą libelli, poziomej powierzchni lub libii pomiarowej. Do pomiaru odległości puuktów od tej libii pomiarowej używa się łat niwelacyjnych. POMIARY WYSOKOśCI ZA POMOCą ALTYMETRU Altymetr, czyli wysokościomierz, jest rodzajem barometru puszkowego (aneroidu) pozwalającego na pomiar tak wysokości względnej, jak i bezwzględnej w oparciu o zjawisko zmniejszania się ciśnienia atmosferycznego wraz ze wzrostem wysokości. Aby uzyskane wyniki pomiarów były poprawne należy uwzględniać poprawki wynikające z dobowych zmian ciśnienia atmosferycznego. Ważne jest więc odnotowywanie czasu - godziny obserwacji. POMIARY KLIZIMETREM Klizymetr to uniwersalne urządzenie o stosunkowo prostej budowie umożliwiające szybkie i dość dokładne pomiary odległości, kątów nachylenia stoków i wysokości poszczególnych punktów w terenie. Do wyznaczania różnic wysokości konieczna jest znajomomć wysokości położenia oczu obserwatora. Pomiaru dokonujemy schodkując zbocze lub mierząc kąt jego nachylenia a odległość mierzymy na mapie. POMIARY KOMPASEM Przy pomocy kompasu możliwa jest lokalizacja na mapie punktów terenowych bez konieczności prowadzenia pomiarów odległościowych. Lokalizacji dokonuje się na podstawie pomiarów azymutów względem jednoznacznie zidentyfikowanych punktów na mapie i w terenie dokonując tzw. wcięć. Wyróżniamy wcięcie w przód, wstecz i w bok. Wcięcie w przód stosujemy do lokalizowania punktów drogą mierzenia azymutów z dwu lub trzech punktów, których położenie zidentyfikowaliśmy na mapie i w terenie. Przecięcie się wykreślonych na mapie azymutów wcinających, wyprowadzonych z odpowiednich stanowisk, wyznacza nam położenie szukanego punktu.

---