św. Benedykt - twórca zachodniego monachizmu, stworzył regułę podziału czasu klasztornego na prpacę ręczną, pracę umysłową i zajęcia ściśle duchowe. Od jego czasów w klasztorach przepisuje się i iluminuje rękopisy, są to tez ośrodki produkcyjne

św. Patryk - misjonarz, ewangelizował Irlandię, założył wiele kościołów, zasłynął z cudów, prowadził surowe życie zakonne, patron Irlandii

Kasjodor - zlecił mnichom przepisywanie starych rękopisów, co było wzorem dla późniejszych scriptoriów, założyciel rzymskiej biblioteki,

Izydor z Sewilli - program artes liberales, słownictwo naukowe, przekonanie iż nazwa jest kluczem od natury rzeczy, `najsłynniejszy pedagog wieków średnich' [jest patronem internetu, internautów, Hiszpanii, informatyków, programistów XD]

Boecjusz - tłumaczył dzieła Arystotelesa, Platona, Pitagorasa, Ptolemeusza, Euklidesa, dzięki niemu muzyka zyskała ważne miejsce w kulturze średniowiecza

Beda - omówienie wielorakości znaczeń Biblii, teoria 4 zmysłów, , rozbudza zainteresowanie astronomią i kosmografią

Kolumban - jego reguła konkurowała z regułą św.Benedyktyna, podobna do niej, ale towarzyszą jej obowiązkowe surowe posty, praktyki i ascezy

Artes liberales - 7 sztuk wyzwolonych, podstawa wykształcenia w okresie późnej starożytności oraz średniowiecza,

• Trivium - gramatyka, dialektyka, retoryka

• Quadrivium - geometrię, arytmetykę, astronomię i muzykę

• Dialektyka - sztukę prowadzenia dyskusji i dochodzenia do prawdy przez ukazywanie sprzeczności w sposobie myślenia rozmówcy

• Retoryka - sztuka wymowy, umiejętność dobrego przekonywania słuchaczy, przekazywania mu treści perswazyjnych. Według Arystotelesa, retoryka służy wynajdywaniu tego, co w mowie może mieć znaczenie przekonywujące.

Millenaryzm - pogląd religijny głoszący bliskie nadejście tysiącletniego panowania Królestwa Bożego, oparta na Biblii wiara w Millenium, które ma być okresem zbawienia i szczęśliwości. Również określenie ruchów religijnych uznających to przekonanie.

Spór o uniwersalia - filozoficzny problem dotyczący pojęć ogólnych, przybierał formę dyskusji wokół istnienia idei. Spór ten toczył się na płaszczyźnie metafizycznej i teologicznej. Boecjusz był zwolennikiem realistycznego poglądu, że uniwersalia istnieją w rzeczach poznawanych zmysłowo, ale poznajemy je niezależnie od ciała.

Scholastyka - podstawa teologii. Podstawowe: dogmaty i prawdy wiary są niepodważalne, można je jednak uzasadnić za pomocą rozumu. Okres w rozwoju filozofii katolickiej, który rozpoczął się około XII wieku. Obejmował wiele nurtów filozoficznych, których wspólną cechą było podejmowanie problemu zgodności prawd wiary chrześcijańskiej z rozumem naturalnym. Powstała z potrzeby pełnego zrozumienia tego, w co się wierzy Również metoda (scholastyczna) polegająca na rozwiązywaniu problemów poprzez racjonalne badanie argumentów za i przeciw.

Gry i zabawy ludzi średniowiecza :

• Rycerstwo:

- uczty pełne żonglerów, tancerzy, trubadurów etc..

- turnieje rycerskie z różnorodnymi konkurencjami

- kości, szachy , bule, tarot

- polowania

• Mieszczaństwo, chłopi:

- w mieście występują kuglarze

- przedstawienia sceniczne [sceny stawiane w centrum życia społ, np. na rynkach]

- dożynki i inne święta związane z cyklem natury

• Wspólne:

- jak najbardziej wystawne śluby

- Święto głupców

• Turnieje i sporty wojskowe wyrażają istotę życia rycerskiego, święta ludowe istotę chłopskich wspólnot

Stosunek ludzi średniowiecza do aniołów i diabła:

• wszystko było czarne lub białe, po 1 stronie bóg po 2 diabeł, jeśli uczynek był dobry poch. Od boga, jeśli zły od diabła, w Dzień Sądu dobrzy pójdą do nieba, źli do piekła.

• Diabeł w ikonografii: wąż. Występuje w postaciach antropomorficznych, może się objawić w każdej chwili. Pojawia się albo jako kusiciel stwarzając pozory uroku [ludziom których może pokonać tylko podstępem], albo jako prześladowca, będąc przerażający -zwykle w naturalnej postaci. Ofiary Szatana często podają seksualną ofiarą sukkubów i inkubów.

• Dusza człowieka, jest w chwili jego śmierci stawką walki pomiędzy Szatanem, a św. Michałem

• Cuda może czynić za równo bóg jak i szatan, mogą też czynić je w ich imieniu ludzie [czarna i biała magia]

• Najważniejsza funkcja świętych to egzorcyzmy, pełno jest ludzi opętanych przez szatana lub ofiar złych uroków czarnoksiężników

• Drabina Jakubowa - drabina po której nieustannie ruch między niebem a ziemią, kursują na niej anioły, ludzie z ich pomocą wspinają się po tej drabinie, ich życie to wspinaczka zoczona z upadków i podźwignięć się - najlepszym udaje się dotrzeć na ostatni szczebel. Kolumna wstępująca - życie kontemplacyjne, kolumna schodząca - życie czynne.

• Demony przyciągane przez grzechy napadają na człowieka, przeciwstawiają się temu chóry anielskie. Na 1 człowieka przypada 1 anioł stróż i 1 czyhający demon.

• Społeczność aniołów jest wierną kopią społ. ziemskiego, lub odwrotnie.

• Hierarchia chórów anielskich [u Le-Goffa za Pseudo-Dionizym]:

Serafiny, Cherubiny, Trony, Panowania, Cnoty, Moce, Księstwa, Archaniołowie, Aniołowie

Fuga mundi -nawrócenie się i dobrowolne przyjęcie postawy samotności, wyrzeczenia i modlitwy.

Lasy - schronienie dla pustelników, kochanków, rzezimieszków, wyjętych spod prawa, błędnych rycerzy. Wieśniacy czerpią z lasu dębową korę do garbowania skór, popiół ze spalonych krzewów do prania i farbowania, żywicę na pochodnie i świece, miód dzikich pszczół, zwierzynę, rośliny, zioła. Las był także pełen prawdziwych i zmyślonych niebezpieczeństw: zbójcy, wilki, wilkołaki i inne potwory. Oznaczał ciemność, lub doczesność i jej ułudy.

Własność - prawie nie znana w średniowieczu. Prawie każdy ma nad sobą kogoś kto może go pozbawić dzierżawionej ziemi lub lenna i wysłać na inną, często bardzo oddaloną ziemię. Dlatego też migracje był częste. Majątek mieścił się 1 skrzyni. Z czasem gdy bagaży zaczęło przybywać podróże stały się coraz rzadsze, a pod koniec średniowiecza wędrowcy byli to podejrzani, nielubiani włóczędzy. Symbolem wędrowców był kostur w kształcie litery T, na którym się podpierali.

Drogi - ścieżki, drogi polne, sieć różnych szlaków. Często zbaczano z drogi by ominąć zamek rycerza-rozbójnika, lub by odwiedzić święte miejsce. Częste myta.

4 żywioły - człowiek >mikrokosmos, wszechświat w miniaturze. Ziemia-ciało, woda-krew, powietrze-oddech, ogień-ciepło.

Wschód, Babilon - świat obcy, urzeka seksualnym rozpasaniem, poligamią, nudyzmem, kanibalizmem, wolnością, obfitością jadła. Marzenia o bogatych wyspach zasobnych w cenne metale, rzadkie drzewa i korzenie.

Mongołowie - Tatarzy, poganie którzy najeżdżali Europę Środkową, zachód uważał, że piją krew, jedzą psie i ludzkie mięso. Mit kapłana Jena - uważano, że nawrócił ich na chrześcijaństwo i tylko czekają na odpowiednią chwilę by się ujawnić. Innocenty IV wysłał do nich łącznie 4 misje w celu utworzenia wspólnoty w celu pokonania islamu, ale all mission failed.

Kosmos - system koncentrycznych kół, wg. Bedy ziemię otacza 7 nieb: powietrze, eter, Olimp, przestrzeń płomienista, firmament gwiazd, niebo anielskie i niebo trójcy świętej.

Ikonografia boga - odziedziczona po judaizmie, bóg siedzący na tronie, spoglądający na ludzi z wysokości; przedstawianie boga w kształcie ludzkim. Bardziej rex niż dominus stąd takie atrybuty jak słońce, tron, księżyc, insygnia władzy, dwór starców lub aniołów, niekiedy korona.

Ikonografia Chrystusa - baranek trzymający krzyż, albo chorągiew zmartwychwstania. Antropomorficzny jako pasterz, uczony. Symbole słoneczne, otoczony symbolami takimi jak winne, zwierzęce [orzeł,lew], jednorożec, pelikan, feniks [witraż w Chartres]. Dzieciątko, chrystus cierpiący, z męki pańskiej,

Manicheizm - wiara w 2 bogów. Jeden - dobry, drugi - zły, stworzyciel i władca ziemi. Dla chrześcijan to herezja to stawia boga i szatana na równi.

• Kataryzm - odmiana manicheizmu, miejsce bogów zajmują zasady Dobra i Zła

Pesymizm średniowieczny - świat przeżywa 6 okres wieku, czyli zgrzybiałość. Świat się kończy, umiera. [6 stadiów wieku, jako 6 dni tygodnia. Dzieciństwo, chłopięctwo, młodość, wiek dojrzały, starość, zgrzybiałość.]

Czas - ciągły i linearny. Klepsydry, pacierze, świece w XIII w. we Włoszech zegary na ratuszach. Koło fortun - kto dziś jest na górze, jutro zostanie poniżony i odwrotnie. Ideologiczna armatura gotyckich rozet. Chronologia, wszystko to wielość czasu, wszystko co tyczy się Chrystusa musiało być dokładnie określone czasowo. Czas pański - zajęcia wojenne, okres służby rycerza u wasala.

Światło - noc jest pełna grozy i niebezpieczeństw, sztuczne światło jest rzadkością, lud czasami zapala kaganki, możni i duchowni, świece i pochodnie. W nocy zamyka się drzwi, bramy miast, szczególnie mocno ścigane są zbrodnie popełniane w nocy. Zakaz pracy w nocy. W poezji epickiej noc to pora rozpaczy i przygody. To, co jasne jest dobre, piękne [lśniące zbroje, błękitne oczy, złote włosy] i dobre. `Piękny jak dzień'. Zima i lato. Szukanie światła i lęk przez nocą objawiało się też poprzez zamiłowanie do jaskrawych barw, polichromii, witraży. Powiększanie okien w kościołach, wprowadzanie szyb w zwykłych domach. Uczonych fascynuje tęcza. Święci mieli mieć ciała różnych kolorów przy Sądzie Ostatecznym.

Kościoły - plan rotundy lub krzyża, oba oddawały obraz doskonałości, mikrokosmos.

Piękno - to co kolorowe, bogate, jasne. Atrybut świętości, święci mają nie tylko 7 darów duszy, ale i 7 darów ciała.

Miłość - odbicie stosunków feudalnych. Miłość dworna jest antymatrymonialna.

Ubiór - ważne znaczenie społeczne, klasztory szczegółowo ustalają w czym mogą chodzić mnisi, by nie dopuścić do zbytku. Każda kategoria społeczna miała swój `kostium'. Mnisi biali, czarni, szarzy. Doktorzy uniwersyteccy > długie rękawiczki i berety. Rycerze - ostrogi i herby. Ludzie bogaci - ubiór zbytkowny, jedwab haftowany złotem, szkarłaty, błękity, zielenie, futra, klejnoty.

Ciało - mnisi umartwiają się ascetycznymi praktykami, ograniczają higienę uchodzącą za zbytek i zniewieściałość. Nagość jest grzeszna, bezbożna. Ideał rycerski wielbi ciało - biała skóra, jasne, kręcone włosy, atleci. Ciała świętych są czczone, konserwuje się je po śmierci [rtęcią, pachnącymi substancjami, wybebeszaniem i wypychaniem mirrą, aloesem etc]. Gesty - liczenie na palcach, znak krzyża, przysięga lenna, ,bicie się w piersi, ręce do modlitwy.

---