SWOBODA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Temat 1: Ustrój gospodarczy w Polsce.

Konstytucja RP określa podstawowe zasady ustroju gospodarczego Polski. Są to:

• zasada społecznej gospodarki rynkowej;

• zasada wolności gospodarczej;

• zasada własności prywatnej;

• zasada wolności wyboru zawodu oraz idea solidarności i dialogu społecznego.

W Art. 20 Konstytucja określa expressis verbis zasadę społecznej gospodarki rynkowej: „Społeczna gospodarka rynkowa […] stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.” Źródeł tej zasady należy poszukiwać w doktrynie reprezentowanej przez szkołę fryburską Koncepcja społecznej (socjalnej) gospodarki rynkowej rozwinęła się w RFN w połowie lat 60-tych XX wieku i na trwałe ukształtowała ustrój gospodarczy współczesnego państwa gospodarki rynkowej. Zakłada ona, że wolny rynek jest mechanizmem najlepiej społecznie przygotowanym dla podziału dóbr o ograniczonej ilości. Tylko tam, gdzie rynek nie może wypełnić swych funkcji społecznych, ma wkraczać państwo, którego zadaniem jest zabezpieczenie socjalne obywateli (zapewnienie równości szans, humanizacja pracy). Podstawą gospodarki jest wolność uczestników rynku, wolna konkurencja, z drugiej strony dopuszczalne jest świadome kształtowanie gospodarki przy pomocy polityki gospodarczej państwa, a nawet planowanie dotyczące przede wszystkim skali makroekonomicznej.

Kolejną zasadą jest zasada wolności gospodarczej. Konstytucja w Art. 20 stanowi, że: „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej jest podstawą ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej”.

Wolność gospodarcza oznacza zagwarantowaną przez prawo swobodę podejmowania działalności gospodarczej, jej organizowania (w tym wyboru formy organizacyjno - prawnej) i samodzielność w jej prowadzeniu. Zasada ta związana jest ze swobodą konkurencji na rynku.

Wolność gospodarcza podlega ochronie konstytucyjnej. Jak wynika z art. 22 dopuszczalne jest ograniczenie wolności gospodarczej, ale tylko „w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny”. Ustawodawca nie traktuje wolności gospodarczej w sposób absolutny, formułuje on granice tego prawa, którymi są interes publiczny.

Podstawą ustroju gospodarczego Polski jest też, jak stanowi art. 20 Konstytucji, własność prywatna. Konstytucja dopuszcza istnienie własności publicznej, która znajduje się we władaniu Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego. Odrębne ustawy określają zasady gospodarowania mieniem tych podmiotów. W związku z powyższym wyróżniamy następujące rodzaje własności: własność prywatną, własność państwową i własność komunalną (własność jednostek samorządu terytorialnego).

Własność jako najszersze prawo podmiotu do rzeczy jest szczególnie chroniona już na poziomie Konstytucji. W art. 21 ust. 1 i 2 ustawodawca postanowił, że: „Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia” oraz „Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem”. Zasady i tryb wywłaszczenia reguluje ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz. U. nr 46 z 2000 r., poz. 543).

Art. 20 Konstytucji określa również dwie pozostałe zasady ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej Polskiej: wolność wyboru zawodu oraz ideę solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. O ile bowiem pierwsza z nich nie nastręcza szczególnych trudności interpretacyjnych, jest bowiem rozwinięta w przepisach ogólnych kodeksu pracy (art. 10 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy, Dz. U. nr 24 poz. 141 z 1974 r. ze zm.), o tyle zdaniem niektórych autorów, użyte w art. 20 Konstytucji zwroty „solidarność”, „dialog”, i „współpraca partnerów społecznych” nie dają się precyzyjnie zdefiniować prawnie. Odwołując się do piśmiennictwa można przyjąć następującą interpretację tych pojęć:

Solidarność - oznacza wzajemne wspieranie się i pomoc w potrzebie;

Dialog - jest to zorganizowana wymiana informacji i opinii skierowana ku uzyskaniu porozumienia podmiotów o odmiennych zapatrywaniach lub interesach;

Współpraca partnerów społecznych - partnerami społecznymi są przede wszystkim pracobiorcy reprezentowani przez związki zawodowe i pracodawcy reprezentowani przez odpowiednie zrzeszenia i samorządy gospodarcze. Ponadto wśród partnerów społecznych uwzględnić trzeba rolników oraz przedstawicieli administracji państwowej i samorządu terytorialnego. Przedstawiciele organów władzy publicznej nie prezentują jednak własnych interesów, lecz występują w charakterze reprezentantów interesów państwa lub wspólnot samorządowych i grają rolę mediatorów w sporach toczących się na linii pracodawcy - pracobiorcy. Instytucją mającą służyć dialogowi i współpracy partnerów społecznych jest w Polsce tzw. Komisja Trójstronna (rząd, pracodawcy, pracobiorcy).

Zasada wolności gospodarczej oraz pozostałe zasady jako podstawowe prawa i wolności obywatelskie podlegają również bezpośredniej ochronie Konstytucyjnej na podstawie przepisów art. 77 - 85 Ustawy Zasadniczej, które regulują środki ochrony wolności i praw człowieka i obywatela, m. in. prawo żądania wynagrodzenia za doznaną szkodę wskutek niezgodnego z prawem działania władz, skargę do Trybunału Konstytucyjnego czy prawo wystąpienia do Rzecznika Praw Obywatelskich.

Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej zostało uregulowane ustawą z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej, która zastąpiła poprzednią ustawę z 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej.

Temat 2: Pojęcie działalności gospodarczej. Definicja

Definicja działalności gospodarczej została sformułowana w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej w sposób ogólny, umożliwiający szeroką interpretację poszczególnych jej elementów. W rozumieniu ustawy „działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.” Pojęcie działalności gospodarczej stało się przedmiotem wielu orzeczeń sądowych, z których wynika rozszerzająca wykładnia tego przepisu. Przytoczyć należy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, w którym czytamy: (...) pojęcie działalności gospodarczej nie sprowadza się tylko do procesów technologicznych i zjawisk ekonomicznych zachodzących w toku działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej i usługowej prowadzonej w celach zarobkowych i na rachunek podmiotu, ale obejmuje także czynności faktyczne i prawne związane np. z uzyskaniem środków produkcji, jeżeli czynności te lub działania nie są zabronione przez prawo. Podobne stanowisko przyjął Sad Najwyższy, na podstawie którego orzecznictwa została wyprowadzona tzw. „definicja sądowa działalności gospodarczej”.

Mimo generalnego stanowiska orzecznictwa i doktryny, iż pojęcie działalności gospodarczej należy rozumieć szeroko, w literaturze przedmiotu uważano, iż istnieje wiele wyjątków od postrzegania danego przejawu działania ludzkiego, jako działalności gospodarczej. Nie będą wobec powyższego działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej czynności wykonywane w ramach: stosunku pracy (art. 22 § 1 kodeksu pracy), udzielonego pełnomocnictwa, dzierżawy przedsiębiorstwa. Należy również pamiętać, iż działalność gospodarcza ma charakter obiektywny, tzn. stwierdzenie prowadzenia działalności gospodarczej nie podlega ocenie samego przedsiębiorcy. Biorąc jednocześnie pod uwagę, iż pojęcia budujące zakres przedmiotowy działalności gospodarczej są w znacznym stopniu nieostre, stwarza to konieczność regulowania powyższej kwestii przez orzecznictwo. W ten sposób w wielu orzeczeniach przyjęto, iż działalność gospodarcza nie występuje na przykład w przypadku: wymiany kaset na własne potrzeby, wynajmowania pomieszczeń we własnym domu, wynajmowania lokali, lokowania na rachunkach bankowych własnych środków finansowych, budownictwa komunalnego organów samorządu terytorialnego, okresowego sprawdzania narzędzi pomiarowych, wykonywania czynności przez agentów ubezpieczeniowych, działalności gospodarczej i propagandowej w zakresie planowania rodziny itd.

Zakres przedmiotowy działalności gospodarczej.

Art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wskazuje jakie dziedziny ustawodawca zaliczył do działalności gospodarczej. Są nimi mianowicie: działalność wytwórcza, budowlana, usługowa, handlowa, poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. W porównaniu z poprzednią ustawą, przede wszystkim usunięto cechę „zawodowości” jako immanentnej cechy pojęcia „działalność gospodarcza”, z drugiej zaś określono, że każda działalność zawodowa stanowi działalność gospodarczą.

Lista rodzajów działalności gospodarczej określona w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, mimo iż zawiera jedynie pięć pozycji, jest dość pojemna- ustawodawca chciał objąć formułą działalności gospodarczej jak największą liczbę przejawów aktywności gospodarczej człowieka. Rozwiązania problemu, co należy rozumieć pod poszczególnymi rodzajami działalności gospodarczej, należy szukać w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 października 1997r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD).

Pojęcie działalności wytwórczej obejmuje czynności, które prowadzą do wytworzenia produktu materialnego, ale także wydobycie lub pozyskanie surowców mineralnych oraz ich przetworzenie, uszlachetnianie, jak również czynności towarzyszące wydobyciu i produkcji np. poszukiwanie zasobów mineralnych, robót wiertniczych i związanych z nimi robót budowlano - montażowych i magazynowych.

Działalność budowlana zgodnie z ustawą Prawo budowlane obejmuje projektowanie, budowę utrzymanie i rozbiórkę obiektów budowlanych. W pojęciu działalności budowlanej mieszczą się więc roboty budowlane, obejmujące budowę, a także prace polegające na montażu, remoncie, rozbiórce obiektu budowlanego, prace dotyczące urządzania i wyposażania wnętrz, jeżeli ich realizacja wynika wykonania obiektu budowlanego i jest niezbędna w jego funkcjonowaniu.

Pod pojęciem handlu należy rozumieć zakup lub sprzedaż towaru bądź usługi. Może być wykonywany w sposób hurtowy lub detaliczny, mieć zasięg krajowy lub międzynarodowy. Pojęcie to obejmuje handel hurtowy oraz detaliczny nowymi i używanymi towarami prowadzony przez sklepy, domy towarowe, na straganach i targowiskach, przez domokrążców i komiwojażerów, domy aukcyjne i w inny sposób poza siecią sklepową wykonywany na własny rachunek lub jako sprzedaż komisowa, a także dokonywane na własny rachunek operacje zwyczajowo związane z handlem (sortowanie, składowanie, przepakowywanie).

Pojęcie usług rozpatrujemy w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z 18 marca 1997r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU). W świetle powyższego usługi obejmują:

1) wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarczych prowadzących działalność o charakterze produkcyjnym, nie tworzące bezpośrednio nowych dóbr materialnych, tzn. usługi dla celów produkcji;

2) wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarki narodowej oraz na rzecz ludności, przeznaczone dla celów konsumpcji indywidualnej, zbiorowej i ogólnospołecznej.

W szczególności usługami są:

l) czynności o charakterze naprawczym, remontowym, konserwacyjnym, z wyłączeniem napraw gwarancyjnych wykonywanych przez producenta siłami własnymi;

2) czynności będące współdziałaniem w procesie produkcji, ale nie tworzące bezpośrednio nowych dóbr, w tym zwłaszcza:

a) roboty instalacyjne i montażowe na miejscu przeznaczenia wyrobu,

b) współdziałanie w procesie produkcji na zlecenie producenta,

c) niektóre szczególne czynności usługowe, jak np. przerób odpadów promieniotwórczych, złomowanie statków, dystrybucja energii elektrycznej;

3) czynności z zakresu budownictwa, handlu, transportu i łączności;

4) czynności zaspokajające potrzeby fizyczne i psychiczne człowieka w zakresie oświaty, ochrony zdrowia i opieki społecznej, kultury, wypoczynku i sportu;

5) czynności zaspakajające potrzeby porządkowo-organizacyjne społeczeństwa w zakresie administracji publicznej, obrony narodowej i wymiaru sprawiedliwości;

6) pozostałe czynności usługowe związane z różnego rodzaju przedsiębiorczością.

Pojęcie działalności gospodarczej polegającej na poszukiwaniu, rozpoznawaniu eksploatacji zasobów naturalnych doprecyzowane zostać może na podstawie ustawy Prawo geologiczne i górnicze, a także ustawy o rybołówstwie morskim. Obejmuje ono między innymi: wykonywanie prac geologicznych, wydobywanie kopalin ze złóż, ochronę złóż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin, bezrozbiórkowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze.

Z drugiej strony ustawa wymienia katalog działań, do których przepisów ustawy się nie stosuje. Wyliczenie to obejmuje działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowanie przez rolników pokoi, sprzedaż posiłków domowych i świadczenie w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

Cechy działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej działalnością gospodarczą jest działalność:

- zarobkowa,

- wykonywana w sposób zorganizowany,

- wykonywana w sposób ciągły.

Co do pierwszej cechy należy podkreślić, że za zarobkowy charakter działalności jest całkowicie niezależny od oczekiwań przedsiębiorcy. Pozostałe dwie cechy w dużym stopniu odpowiadają pojęciu działalności gospodarczej, ukształtowanemu przez orzecznictwo. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego działalność gospodarczą charakteryzuje:

a) zawodowy charakter,

b) powtarzalność podejmowanych działań,

c) podporządkowanie się regułom rynku,

d) uczestnictwo w obrocie gospodarczym

Działalność gospodarcza jest działalnością zarobkową. Zdefiniowanie tej cechy przysparza pewnych kłopotów. Według niektórych autorów „zarobkowego celu działalności nie należy kojarzyć z osiąganiem dochodów z tej działalności”. Jednakże większość doktryny opowiada się za stanowiskiem, z którego wynika, iż działalność zarobkowa, to taka, przez którą zmierza się do osiągnięcia wymiernego zysku, czyli zarobku, choćby nie zawsze zysk ów występował. Przedsiębiorca powinien dążyć do osiągnięcia zysku i traktować go jako najbardziej pożądany skutek prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Atrybutu zarobkowego nie będzie więc miała działalność o charakterze społecznym, kulturalnym, opiekuńczym czy charytatywnym. Charakter zarobkowy działalności związany jest z jej odpłatnością. W jednym ze swych uzasadnień Sąd Najwyższy stwierdził: „Istotne jest aby działalność gospodarcza pozostawała „w obrocie”, a więc była realizowana przez odpłatne (ekwiwalentne) świadczenie wzajemne spełnione w ramach obrotu. Działalnością gospodarczą jest więc tylko działalność zewnętrzna („między przedsiębiorcami”) mająca na celu, np. świadczenie usług osobom trzecim. Nie jest zaś działalnością gospodarczą działalność prowadzona na potrzeby samej osoby prawnej lub zrzeszonych w niej członków.

Działania, które są prowadzone jedynie dla zaspokojenia potrzeb własnych np.: zbieractwo, czy łowiectwo nie mają wobec powyższego charakteru zarobkowego.

Kolejną cechą działalności gospodarczej jest zorganizowany sposób wykonywania. Element ten jest trudno określić jednoznacznie. Dotychczas wydawało się, że ma on związek z profesjonalnym prowadzeniem działalności gospodarczej - jednak na gruncie nowej ustawy działalność zawodowa została wyodrębniona jako osobna kategoria. Według niektórych „wiąże się z posługiwaniem się przez przedsiębiorcę nazwą (lub firmą), prowadzeniem księgowości, gromadzeniem dokumentów związanych z działalnością, wyznaczeniem kierownika danej działalności, czy wykorzystaniem składników majątkowych”.

Działalność gospodarcza ma również być wykonywana w sposób ciągły. Oznacza to, iż powinna mieć ona stały i powtarzalny charakter - tak by wyeliminować z pojęcia działalności gospodarczej te rodzaje aktywności, które są jednostkowe (sporadyczne, incydentalne). Ciągłość w tym świetle oznacza zaprzeczenie jednorazowości i sezonowości. W literaturze jednak spotkać się można również z poglądem, iż cecha ciągłości nie wyklucza prowadzenia działalności gospodarczej do czasu osiągnięcia przez przedsiębiorcę wyznaczonego celu, bądź sezonowo, a nawet jednorazowo.

Stosunkowo trudniej jest zdefiniować pojęcie działalności zawodowej. W literaturze przyjmuje się, że jest to działalność prowadzona w sposób fachowy i profesjonalny. Pojęciem „zawodowości” posługuje się Kodeks cywilny, tworząc wzorzec staranności o charakterze obiektywnym, który ma zastosowanie do oceny zachowania dłużnika w stosunkach danego rodzaju. Przyjmuję się, iż w stosunku do podmiotów zajmujących się działalnością gospodarczą obowiązuje zasada zaostrzonej wymagalności i odpowiedzialności. Wobec powyższego zawodowe działalność gospodarcza, to działalność wykonywana według wymagań staranności profesjonalnej, mającej zapewnić bezpieczeństwo uczestników obrotu, a także chronić interesy kontrahentów, a w szczególności konsumentów.

Przedsiębiorca - podmiot działalności gospodarczej.

Pojęcie przedsiębiorcy, które zastąpiło pojęcie „podmiot gospodarczy” zostało wprowadzone do prawa przez nieobowiązującą już ustawę Prawo działalności gospodarczej, która stanowiła że, przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Jedną z najistotniejszych zmian wprowadzonych przez ustawę o swobodzie działalności gospodarczej jest nowa definicja przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 2 w rozumieniu ustawy przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Warto podkreślić, że w prawie polskim pojęcie „przedsiębiorca” występuje w licznych aktach prawnych, jednak żaden akt prawny nie wprowadził definicji o charakterze ogólnym. Brak ujednoliconego pojęcia powoduje, iż jego znaczenie należy na użytek konkretnej regulacji.

W nowej definicji pojawiło się pojęcie „jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną”, rozszerzając krytykowane w literaturze sformułowanie „niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego”. Analizując podmiotową definicję przedsiębiorcy, uzyskujemy więc następujące elementy:

• osoby fizyczne, których status został określony przepisami kodeksu cywilnego, regulującymi w szczególności zdolność do czynności prawnych, umożliwiającym bycie przedsiębiorcą i podejmowanie działań związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej

• osoby prawne, wśród których według art. 33 kodeksu cywilnego możemy wyróżnić Skarb państwa oraz jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Można wyróżnić dwie grupy wśród osób prawnych. Do jednej zaliczać się będą takie, które mogą prowadzić działalność gospodarczą przez wybór formy działalności, określonej przez prawo. Do drugiej natomiast te, które same stanowią formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej. Możliwy jest również podział osób prawnych na osoby, dla których działalność gospodarcza jest celem podstawowym oraz na takie, dla których jest ona celem równorzędnym z innymi wyznaczonymi celami.

• jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, są to przede wszystkim niemające osobowości prawnej spółki prawa handlowego: jawne, partnerskie, komandytowe i komandytowo-akcyjne, ale również inne jednostki nieposiadające osobowości prawnej mające zdolność do nabywania praw i do zaciągania zobowiązań we własnym imieniu na podstawie innych ustaw

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, wzorem ustawy Prawo działalności gospodarczej przesądza, że przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, a nie spółka jako taka. Zagadnienie podmiotowości gospodarczej spółki cywilnej bardzo długo wzbudzało kontrowersje - przepisy pozwalały traktować spółkę cywilną jako odrębnego przedsiębiorcę, wyposażonego w tzw. zdolność sadową. Jednakże możliwość ta spotykała się z krytyką w doktrynie. Również orzecznictwo Sądu Najwyższego zmierzało w kierunku stwierdzenia, iż spółka cywilna powstała na gruncie prawa cywilnego i w związku z tym jest wyłącznie stosunkiem zobowiązaniowym i jako taka nie posiada własnej zdolności prawnej.

Drugim elementem definicji przedsiębiorcy jest aspekt przedmiotowy. Pod tym względem ustawa o swobodzie działalności wprowadziła istotną zmianę, polegającą na usunięcie wymogu, aby prowadzona przez przedsiębiorcę działalność miała zawodowy charakter. Dzięki takiemu rozwiązaniu krąg przedsiębiorców znacznie się poszerza. Jedynym wyznacznikiem jest więc, aby przedsiębiorca wykonywał działalność gospodarczą we własnym imieniu. Podejmowanie i wykonywanie działalności we własnym imieniu jest drugim warunkiem wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Wykonywana w ten sposób działalność oznacza, iż jej skutki obciążają podmiot ją wykonujący. Istotą jest więc, kto ponosi odpowiedzialność za podejmowane działania. „We własnym imieniu” nie oznacza samemu. Przedsiębiorca może wykonywać działalność gospodarczą osobiście, bądź z innymi przedsiębiorcami, może również wykonywać ją przez pełnomocnika. W doktrynie już wcześniej zauważono, iż ,,(...) brak osobistego udziału osoby uprawnionej, w danej działalności nie przekreśla jej samodzielnego charakteru. Istotne jest jedynie to, aby wszelkie czynności objęte taką działalnością podejmowane były w imieniu oraz na rachunek i ryzyko prowadzącego działalność gospodarczą”.

Warto podkreślić, że w wyniku wprowadzonych zmian analizując pojęcie przedsiębiorcy trzeba uwzględnić rozbudowaną definicję pojęcia „działalność gospodarcza” uzupełnioną o działalność zawodową.

Temat 3: Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej.

Podstawowym warunkiem podjęcia działalności gospodarczej jest uzyskanie wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo do Ewidencji Działalności Gospodarczej. Zasady wpisu do rejestru przedsiębiorców W Krajowym Rejestrze Sądowym określone są w odrębnej ustawie, zaś zasady wpisu do Ewidencji Działalności Gospodarczej określone w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2007r. - do tego czasu będą obowiązywały odpowiednie przepisy ustawy Prawo działalności gospodarczej.

W związku z prowadzeniem działalności gospodarczej na przedsiębiorcy ciążą pewne obowiązki. Przede wszystkim musi on spełniać określone przepisami prawa warunki wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a także ochrony środowiska. Jeżeli przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania odpowiednich uprawnień zawodowych przy wykonywaniu określonego rodzaju działalności gospodarczej, przedsiębiorca jest obowiązany zapewnić, aby czynności w ramach działalności gospodarczej były wykonywane bezpośrednio przez osobę legitymującą się posiadaniem takich uprawnień zawodowych.

Przedsiębiorca posiada również pewne obowiązki informacyjne - wprowadzając towar do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany do zamieszczenia na towarze, jego opakowaniu, etykiecie lub instrukcji informacji w języku polskim zawierających: firmę przedsiębiorcy i jego adres, nazwę towaru oraz wszelkie inne wymagane oznaczenia i informacje.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wprowadziła również pewne zmiany w zakresie dokonywanie lub przyjmowanie płatności za pośrednictwem rachunku bankowego. Obowiązek taki powstaje, jeżeli drugą stroną transakcji jest również przedsiębiorca, a jednorazowa wartość transakcji przekracza równowartość 15.000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji. Założenie rachunku bankowego oznacza konieczność podpisania umowy z bankiem. Bank żąda przedstawienia oryginałów oraz sporządzenia kopii dokumentów uzyskanych w trakcie rejestracji firmy. Załącznikiem do umowy rachunku bankowego jest karta wzorów podpisów osób upoważnionych do dysponowania rachunkiem. Osoby te mogą skreślić podpisy w obecności urzędnika bankowego.

Krajowy Rejestr Sądowy

Krajowy Rejestr Sądowy utworzony został z dniem 1.01.2001 r. na mocy ustawy z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 121, poz. 769 z późn. zm.). Ustawa ta wprowadza trzy rodzaje rejestrów:

1. rejestr przedsiębiorców,

2. rejestr stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej,

3. rejestr dłużników niewypłacalnych.

Dla osób prowadzących działalność gospodarczą najbardziej istotne znaczenie ma rejestr przedsiębiorców, czyli urzędowy wykaz osób prowadzący działalność gospodarczą (przedsiębiorców), zawierających wymagane przez ustawę dane.

Obowiązek uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców obejmuje liczną grupę podmiotów:

1. osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą,

2. spółek jawnych,

3. spółek partnerskich,

4. spółek komandytowych,

5. spółek komandytowo-akcyjnych,

6. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,

7. spółek akcyjnych,

8. spółdzielni,

9. przedsiębiorstw państwowych,

10. innych osób prawnych prowadzących działalność gospodarczą.

Dane dotyczące poszczególnych przedsiębiorców wpisanych do rejestru przedsiębiorców umieszcza się pod numerem przeznaczonym dla danego podmiotu w sześciu działach tego rejestru. Wpis dla wszystkich podmiotów obejmuje następujące dane:

1. nazwę lub firmę, pod którą działa, a w przypadku osoby fizycznej - jej oznaczenie oraz nazwę, pod którą wykonuje działalność gospodarczą,

2. oznaczenie jego formy prawnej,

3. jego siedzibę i adres, a w przypadku osoby fizycznej również jej miejsce zamieszkania i adres,

4. jeżeli podmiot wpisany do rejestru przedsiębiorców posiada oddziały - także ich siedziby i adresy,

5. oznaczenie jego poprzedniego numeru rejestru sądowego lub numeru w ewidencji działalności gospodarczej,

6. informacje nt. przekształcenia lub podziału innego podmiotu albo połączenia innych podmiotów,

7. wzmiankę o wykonywaniu działalności gospodarczej z innymi podmiotami na podstawie umowy spółki cywilnej.

Ponadto w stosunku do poszczególnych przedsiębiorców wymagane są następujące dane:

1. przedsiębiorca będący osobą fizyczną:

• informacje o pozostawaniu w związku małżeńskim,

• informacje o zawarciu małżeńskiej umowy majątkowej,

• informacje o ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami,

• zaznaczenie ograniczenia jej zdolności do czynności prawnych, o ile takie istnieje,

• oznaczenie w postaci imienia i nazwiska,

• identyfikator PESEL lub REGON,

• miejsce i adres zamieszkania;

• przedsiębiorca nie będący osobą fizyczną:

• informacje o statucie lub umowie, wzmiankę o ich zmianie,

• okres, na który podmiot został utworzony,

• jego numer REGON, a ponadto

Zgodnie z art. 19 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym wniosek o wpis do Rejestru składa się na urzędowym formularzu wraz z wymaganymi dokumentami. Do wniosku o wpis podmiotu podlegającego obowiązkowi wpisu do Rejestru dołącza się uwierzytelnione notarialnie albo złożone przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania tego podmiotu.

Zgodnie z § 45 rozp. Ministra Sprawiedliwości z 17.12.1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 154, poz. 753 z późn. zm.) od wniosku o zarejestrowanie podmiotu w rejestrze przedsiębiorców Krajowym Rejestrze Sądowym pobiera się wpis stały (obecnie w kwocie 1.000 zł) oraz opłatę za ogłoszenie w Monitorze Sądowo - Gospodarczym (obecnie w kwocie 500 zł).

Ewidencja działalności gospodarczej

Przedsiębiorca będący osobą fizyczną może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Ewidencja taka prowadzona jest przez gminę właściwą dla miejsca zamieszkania przedsiębiorcy, czyli miejscowości, w której przebywa przedsiębiorca z zamiarem stałego pobytu. Zgłoszenie o dokonanie wpisu do ewidencji podlega opłacie w kwocie 100 zł, a jeżeli zgłoszenie dotyczy zmiany wpisu w kwocie 50 zł., choć w praktyce wiele gmin świadomie rezygnuje z pobierania takich opłat.

Zgłoszenie o dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej powinno zawierać następujące elementy:

1. oznaczenie przedsiębiorcy oraz jego numer ewidencyjny PESEL, o ile taki posiada,

2. oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy, a jeżeli stale wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania - również wskazanie tego miejsca i adresu zakładu głównego, oddziału lub innego miejsca, o którym mowa w art. 11 ust. 1,

3. określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD),

4. wskazanie daty rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Wpisu do ewidencji działalności gospodarczej dokonuje organ ewidencyjny (wójt, burmistrz lub prezydent), doręczając przedsiębiorcy odpowiednie zaświadczenie w terminie 14 dni. W szczególnych sytuacjach organ ewidencyjny może wydać decyzję o odmowie wpisu. Taka sytuacja ma miejsce, jeżeli:

1. zgłoszenie dotyczy działalności gospodarczej nieobjętej przepisami ustawy,

2. zgłoszenie zawiera braki formalne, które mimo wezwania nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie,

3. prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania określonej w zgłoszeniu działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę.

W sprawach nie uregulowanych przez przepisy dotyczące postępowania ewidencyjnego stosuje się odpowiednie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Należy jednak pamiętać, że 1 stycznia 2007r. zaczną w tym zakresie obowiązywać nowe przepisy wynikające z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Przez ten czas organy ewidencyjne muszą wprowadzić takie rozwiązania organizacyjno - techniczne, żeby przedsiębiorca podejmujący działalność wraz z wnioskiem o wpis do rejestru przedsiębiorców albo do ewidencji mógł również złożyć wniosek zawierający żądanie:

1) wpisu do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej

(REGON);

2) zgłoszenia identyfikacyjnego albo aktualizacyjnego, o którym mowa w

przepisach o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników;

3) zgłoszenia płatnika składek lub zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych lub

ich zmiany w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.

W chwili obecnej w części gmin jest to możliwe w odniesieniu do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, podlegających obowiązkowi rejestracji w ewidencji. Zgłoszenie w Urzędzie Statystycznym

Przedsiębiorcy są zobowiązani do posiadania numeru identyfikacyjnego krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON) i posługiwania się nim przy przekazywaniu informacji wykorzystywanych dla celów statystycznych. Rejestr obejmuje osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz ich jednostki lokalne. Jest on prowadzony w sposób zinformatyzowany.

Zgłoszenia (osobiste lub przez pełnomocnika) należy dokonać w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zaświadczenia o wpisie do rejestru przedsiębiorców.

Urzędy Statystyczne przyjmują wnioski o wpis do rejestru podmiotów od przedsiębiorców mających siedzibę lub miejsce zamieszkania w województwie, na którego terenie działają.

Do wniosku dołącza się wypis, wyciąg z rejestru, umowę spółki lub zaświadczenie potwierdzające powstanie przedsiębiorcy lub podjęcia działalności. Urzędy Statystyczne wydają zaświadczenia o nadanych numerach identyfikacyjnych REGON.

Zgłoszenie w Urzędzie Skarbowym.

Przedsiębiorcy będący podatnikami podlegają obowiązkowi ewidencyjnemu oraz otrzymują numer identyfikacji podatkowej NIP. Ewidencji dokonują organy podatkowe.

Podatnicy zobowiązani są do dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego odpowiadającego szczególnym wymaganiom określonym w ustawie. Przedsiębiorca zobowiązany jest informować organ podatkowy bez wezwania o umowach zawartych z osobami zagranicznymi.

Przedsiębiorca będący podatnikiem, jest obowiązany wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot, oraz zgłosić imiona, nazwiska i adresy tych osób.

Zgodnie z art. 2 ustawy z 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz. U. 142, poz. 702 z późn. zm.) podatnicy podlegają obowiązkowi ewidencyjnemu oraz otrzymują numery identyfikacji podatkowej, zwane „NIP”. Jeżeli przedsiębiorca chce prowadzić działalność na terenie Jednolitego Rynku, wówczas musi również otrzymać euro-NIP.

Zgodnie z art. 5 ustawy podatnicy obowiązani są do dokonania 1-krotnego zgłoszenia identyfikacyjnego (bez względu na rodzaj oraz liczbę opłacanych przez podatnika podatków, formę opodatkowania, liczbę oraz rodzaje prowadzonej działalności gospodarczej czy liczbę prowadzonych przedsiębiorstw). Zgłoszenie identyfikacyjne osób fizycznych zawiera nazwisko, imiona, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, płeć, nazwisko rodowe, obywatelstwo, adres miejsca zamieszkania, adres miejsca zameldowania na pobyt stały lub czasowy, rodzaj i numer dowodu tożsamości oraz numer identyfikacyjny PESEL. Zgłoszenie identyfikacyjne podatników nie będących osobami fizycznymi zawiera pełną i skróconą nazwę (firmę), formę organizacyjno-prawną, adres siedziby, numer identyfikacyjny REGON, organ rejestrowy lub ewidencyjny i numer nadany przez ten organ, wykaz rachunków bankowych, adres miejsca przechowywania dokumentacji rachunkowej oraz przedmiot wykonywanej działalności określony według obowiązujących standardów klasyfikacyjnych, a w przypadku spółek cywilnych, jawnych oraz komandytowych - dane dotyczące wspólników, wspólników tym również NIP nadany poszczególnym wspólnikom.

Zgłoszenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych

Podatnik rozpoczynający działalność gospodarczą poza zgłoszeniem w urzędzie skarbowym obowiązany jest również do dokonania zgłoszenia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

Obowiązek ten wynika z ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.) oraz ustawy z 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153 z późn. zm.).

Płatnicy składek na ubezpieczenie społeczne dokonują w ZUS tzw. zgłoszenia płatnika składek (formularz ZUS ZPA lub dla osoby fizycznej na formularzu ZUS ZFA). Formularz ten wypełnia się w celu zgłoszenia:

• płatnika składek,

• zmiany danych płatnika składek

• korekty danych płatnika składek.

Płatnik składek jest zobowiązany złożyć zgłoszenie w terminie 7 dni od daty zatrudnienia pierwszej osoby fizycznej lub powstania stosunku prawnego uzasadniającego objęcie ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi pierwszej osoby albo w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dla ubezpieczonych wyłącznie zobowiązanych do płacenia składek na własne ubezpieczenie albo składek na ubezpieczenie osób z nimi współpracujących.

Zgłoszenia ubezpieczonych w oddziale ZUS dokonuje płatnik składek. Zgłoszenia ubezpieczonych dotyczą albo osób zgłaszanych do ubezpieczeń społecznych i do ubezpieczenia zdrowotnego, albo gdy ubezpieczony podlega jedynie powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgłoszenia dokonuje się w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeniowego.

Temat 4: Ograniczenia swobody podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje, że podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach. W niektórych przypadkach bywa jednak zasadne, żeby wprowadzić mechanizmy regulujące oraz ograniczające swobodę podejmowania działalności gospodarczej. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje obowiązek uzyskania uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo do Ewidencji Działalności Gospodarczej oraz trzy rodzaje ograniczeń:

• koncesje

• system działalności regulowanej

• zezwolenia i licencje

Koncesja

Geneza systemu koncesjonowania sięga Francji XVI w. Wtedy to, ukształtował się pewien typ zgody państwa na działalność podmiotów gospodarczych w postaci tzw. koncesji na roboty publiczne. Definicja koncesji na roboty publiczne, która obowiązuje do dziś, mówi o umowie zobowiązującej jedną lub więcej osób względem administracji publicznej do wzniesienia w interesie publicznym określonych urządzeń na własny koszt i własne ryzyko, ale w zamian za ekwiwalent w formie pobierania opłat za korzystanie z tych urządzeń przez obywateli. Bodźcem dla rozwoju systemu koncesjonowania był rozwój techniki w połowie XIX w., kiedy to państwo nie będąc w stanie sprostać potrzebie masowego zaopatrywania ludności w energię, w zaczęło na szerszą skalę wykorzystywać inicjatywę prywatnych przedsiębiorców.

Jako instytucja prawa koncesja jest aktem administracyjnym władzy publicznej - decyzją administracyjną wyrażającą zgodę na podjęcie i prowadzenie ściśle określonej działalności gospodarczej stanowiącej monopol państwowy lub mającej szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa i obywateli. Ze względu na to, że działalność koncesjonowana ma szczególne znaczenie dla zaspakajania potrzeb publicznych, zasady postępowania koncesyjnego są ściśle sformalizowane, warunki koncesji mogą być określane w przepisach ustawowych, a organ koncesyjny uprawniony jest do kontroli działalności gospodarczej.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej zawęziła zakres działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. Obecnie są to następujące obszary:

1) poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych;

2) wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;

3) wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią;

4) ochrona osób i mienia;

5) rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych;

6) przewozy lotnicze

Wyliczenie to tylko pozornie ma charakter katalogu zamkniętego. Istnieje możliwość wprowadzenia innych koncesji w dziedzinach działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny. Rozwiązanie takie jest możliwe, gdy działalność ta nie może być wykonywana jako wolna lub po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia oraz wymaga zmiany niniejszej ustawy.

Postępowanie koncesyjne

Co do zasady udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnioskuje o udzielenie koncesji na czas krótszy.

Po rozpoczęciu postępowania koncesyjnego, organ koncesyjny jest zobowiązany do przekazania każdemu zainteresowanemu przedsiębiorcy szczegółowej informacji o warunkach wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją. Jeżeli organ koncesyjny przewiduje udzielenie ograniczonej liczby koncesji, fakt ten ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". W ogłoszeniu zamieszczone są następujące informacje:

1) określenie przedmiotu i zakresu działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja;

2) liczbę koncesji;

3) szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja, o ile organ koncesyjny, w granicach przepisów odrębnych ustaw, przewiduje ich określenie;

4) termin i miejsce składania wniosków o udzielenie koncesji;

5) wymagane dokumenty i informacje dodatkowe;

6) czas, na jaki może być udzielona koncesja

Przedsiębiorca chcący ubiegać się o przyznanie koncesji składa do organu koncesyjnego wniosek zawierający oznaczenie firmy przedsiębiorcy, jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu, adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej, numer w rejestrze przedsiębiorców lub w ewidencji, numer identyfikacji podatkowej oraz określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja wraz z dokumentami wymaganymi przez szczególne przepisy dotyczące danej działalności.

Po przyjęciu wniosku, organ koncesyjny może wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia brakującej dokumentacji poświadczającej, że spełnia on warunki określone przepisami prawa, wymagane do wykonywania określonej działalności gospodarczej - pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia. Organ koncesyjny może również sprawdzić informacje podane we wniosku w celu sprawdzenia czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją oraz czy daje rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją.

Nowym rozwiązaniem wprowadzonym przez ustawę o swobodzie działalności gospodarczej jest wprowadzenie do postępowania koncesyjnego instytucji przetargu. Organ koncesyjny zarządza przetarg na udzielenie koncesji, jeżeli liczba przedsiębiorców, spełniających warunki do udzielenia koncesji i dających rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją, jest większa niż liczba koncesji przewidzianych do udzielenia. O konieczności przeprowadzenia przetargu, organ koncesyjny informuje poprzez ogłoszenie w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Ogłoszenie takie zawiera informacje w szczególności o minimalnej opłacie koncesyjnej, miejscu i terminie składania ofert, wysokości i terminu wniesienia wadium oraz terminie rozstrzygnięcia przetargu. Następnie zainteresowani przedsiębiorcy składają oferty zawierające firmę przedsiębiorcy, oznaczenie jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu, adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej oraz deklarowaną wysokość opłaty za udzielenie koncesji. Oferty złożone nie podlegają wycofaniu.

Organ koncesyjny wybierając spośród złożonych ofert kieruje się wysokością zadeklarowanych opłat za udzielenie koncesji. Jeżeli kilku przedsiębiorców zadeklarowało opłatę w takiej samej wysokości, wówczas organ koncesyjny wzywa tych przedsiębiorców do ponownego zadeklarowania wysokości opłaty i wybiera ofertę przedsiębiorcy, który zadeklarował wyższą opłatę. Po rozstrzygnięciu przetargu organ koncesyjny udziela koncesji przedsiębiorcom, których oferty zostały wybrane oraz informuje wszystkich uczestników przetargu o jego wynikach.

Organ koncesyjny ma również prawo odmówić udzielenia koncesji, ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku jak również czasowo wstrzymać udzielenie koncesji. Poza sytuacją kiedy odmowa jest wynikiem rozstrzygnięcia przetargu, ma to również miejsce w przypadku, gdy przedsiębiorca nie spełnia warunków wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją oraz gdy przemawiają za tym względy obronności i bezpieczeństwa państwa lub obywateli.

Aby zapewnić prawidłowe wykonywanie działalności koncesyjnej, organ koncesyjny posiada uprawnienia kontrolne w zakresie zgodności wykonywanej działalności z udzieloną koncesją, przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej oraz obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli. Osoby upoważnione do dokonywania kontroli posiadają uprawnienia w szczególności do wstępu na teren przedsiębiorstwa wykonującego objęta koncesją działalność gospodarcza, żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, oraz udostępnienia informacji i dokumentów mających związek z przedmiotem kontroli. W przypadku stwierdzenia uchybień organ koncesyjny może wezwać przedsiębiorcę do ich usunięcia w wyznaczonym terminie.

W szczególnych przypadkach - gdy wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją albo przedsiębiorca, mimo wezwania organu koncesyjnego, nie podjął w wyznaczonym terminie działalności objętej koncesją lub trwale zaprzestał jej wykonywania - organ koncesyjny ma prawo cofnąć koncesję. Organ koncesyjny może również cofnąć koncesję albo zmienić jej zakres:

• jeżeli przedsiębiorca rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej

• jeżeli przedsiębiorca nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją

• ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa obywateli, a także w razie ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy.

W przypadku cofnięcia koncesji, chyba że przyczyną było niezastosowanie się do zaleceń pokontrolnych, przedsiębiorca może wystąpić z wnioskiem o ponowne udzielenie koncesji w takim samym zakresie nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o cofnięciu koncesji.

Promesa koncesji

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej zachowała instytucję przyrzeczenia (promesy) wydania koncesji. Przedsiębiorca, który zamierza podjąć działalność gospodarczą wymagającą uzyskania koncesji, może ubiegać się o przyrzeczenie wydania koncesji. W promesie udzielenie koncesji uzależnia się od spełnienia warunków wykonywania działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. W postępowaniu o udzielenie promesy stosuje się przepisy dotyczące udzielania koncesji, jednakże z pewnymi odrębnościami:

• w promesie ustala się okres jej ważności, nie krótszy niż 6 miesięcy

• w okresie ważności promesy nie można odmówić udzielenia koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej określonej w promesie, chyba że uległy zmianie dane zawarte we wniosku o udzielenie promesy; wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków określonych w promesie lub wystąpiły przesłanki odmowy przyznania koncesji

Działalność regulowana

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wprowadziła nową kategorię działalności gospodarczej - działalność regulowaną wpisywaną do odpowiedniego rejestru. Instytucja ta zastąpiła obowiązujące pod rządami poprzedniej ustawy zezwolenia na prowadzenie niektórych rodzajów działalności gospodarczej. Działalnością gospodarczą regulowaną jest przykładowo praktyka indywidualna, indywidualna specjalistyczna oraz grupowa pielęgniarek, położnych i lekarzy. Konstrukcja działalności regulowanej zakłada, że przedsiębiorca może wykonywać dany rodzaj takiej działalności, jeżeli spełnia szczególne warunki określone przepisami tej odrębnej ustawy i uzyska wpis w rejestrze działalności regulowanej. Rejestr działalności regulowanej jest jawny - co oznacza, że każdy ma prawo dostępu do zawartych w nim danych.

Wpis do rejestru działalności regulowanej jest dokonywany na wniosek przedsiębiorcy, po złożeniu przez przedsiębiorcę oświadczenia o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania tej działalności. Oświadczenie takie przedsiębiorca składa na piśmie do organu prowadzącego rejestr działalności regulowanej. Dla przedsiębiorców podlegających wpisowi do ewidencji zostało wprowadzone ułatwienie - mogą oni wspomniane oświadczenie złożyć do organu ewidencyjnego, ze wskazaniem organu prowadzącego działalność regulowaną. Zaświadczenie o dokonaniu wpisu do rejestru jest wydawane z urzędu w terminie 7 dni od złożenia wniosku i oświadczenia. W przypadku nie dokonania wpisu lub braku wezwania przedsiębiorcy do uzupełniania wniosku we wskazanym 7 dniowym terminie, po upłynięciu 14 dni od złożenia wniosku przedsiębiorca może rozpocząć działalność po uprzednim zawiadomieniu o tym na piśmie organu, który nie dokonał wpisu.

W szczególnych przypadkach organ prowadzący rejestr działalności regulowanej, w drodze decyzji, na prawo odmówić wpisu przedsiębiorcy do rejestru. Ma to miejsce, gdy zostało wydane prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej wpisem lub przedsiębiorca w okresie 3 lat poprzedzających złożenie wniosku był wykreślony z rejestru tej działalności regulowanej ze względu na wydanie decyzji zakazującej prowadzenia danej działalności.

Organ prowadzący rejestr działalności regulowanej posiada również prawo do kontroli czy przedsiębiorca spełnia warunki wymagane do wykonywania danej działalności regulowanej. W szczególnych przypadkach organ prowadzący rejestr działalności regulowanej ma prawo również do wydania decyzji o zakazie wykonywania przez przedsiębiorcę działalności objętej wpisem. Decyzja taka może zostać wydana w trzech przypadkach:

1. przedsiębiorca złożył oświadczenie niezgodne ze stanem faktycznym;

2. przedsiębiorca nie usunął naruszeń warunków wymaganych do wykonywania działalności regulowanej w wyznaczonym przez organ terminie;

3. organ prowadzący rejestr stwierdzi rażące naruszenie warunków wymaganych do wykonywania działalności regulowanej przez przedsiębiorcę

Decyzja taka podlega natychmiastowemu wykonaniu i skutkuje obligatoryjnym wykreśleniem wpisu przedsiębiorcy z rejestru działalności regulowanej. W przypadku takiego wykreślenia, przedsiębiorca może uzyskać ponowny wpis do rejestru nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o wykreśleniu. Podobna sankcja dotyczy również przedsiębiorcy, którzy wykonywał działalność regulowaną, bez uzyskania wymaganego wpisu.

Wykreślenie z rejestru działalności regulowanej może również nastąpić na wniosek przedsiębiorcy.

Zezwolenia i licencje

Mimo wprowadzenia działalności regulowanej, ustawa o swobodzie działalności gospodarczej pozostawiła instytucję zezwolenia. Obecnie zezwolenie ma jednak zupełnie inny charakter i nie podlega szczególnej regulacji - ustawa ogranicza się do enumeratywnego wyliczenia jakie rodzaje działalności gospodarczej wymagają uzyskania zezwolenia. Spośród 26 obszarów objętych koniecznością uzyskania zezwolenia, w szczególności należy wymienić działalności prowadzone na podstawie:

• ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231, z późn. zm.)

• ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 198 i Nr 122, poz. 1143)

• ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447, z późn. zm. 7)

• ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 73, poz. 852, z późn. zm.)

• ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747, z 2002 r. Nr 113, poz. 984 oraz z 2004 r. Nr 96, poz. 959)

• ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533, z późn. zm. 13)

• ustawy z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. Nr 169, poz. 1385 oraz z 2004 r. Nr 91, poz. 870 i Nr 96, poz. 959)

Nową instytucją, o charakterze zbliżonym do zezwolenia, jest licencja. Uzyskania licencji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie określonym w przepisach ustawy o transporcie drogowym ustawy o transporcie kolejowym. W szczególnych przypadkach prawo wykonywania danej działalności gospodarczej może być również uzależnione od uzyskania zgody lub zgłoszenia wykonywania działalności.

Organy zezwalające, udzielające licencji i udzielające zgody oraz wszelkie warunki wykonywania działalności objętej zezwoleniami, licencjami oraz zgodami, a także zasady i tryb wydawania decyzji w sprawie zezwoleń, licencji i zgód określane są przez przepisy ustaw regulujących zasady wykonywania danej działalności gospodarczej.

PRZEDSIĘBIORCY INDYWIDUALNI I SPÓŁKI OSOBOWE.

Temat 1: Definicja przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa.

Zgodnie z działem III kodeksu cywilnego przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność prawną i traktuje ją na równi z osobami prawnymi ( są to spółki: jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo - akcyjna), prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Przedsiębiorca działa pod firmą. Firma to nazwa przedsiębiorcy. Firmę ujawnia się w rejestrze. Firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać wystarczająco od firm innych przedsiębiorstw prowadzących działalność na tym samym rynku. Firma nie może wprowadzać w błąd w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności, miejsca i źródeł zaopatrzenia.

Przedsiębiorstwo kodeks cywilny definiuje jako zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.

Obejmuje on w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa)

2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5. koncesje, licencje i zezwolenia;

6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8. tajemnice przedsiębiorstwa;

9. księgi i dokumenty związane z przeprowadzeniem działalności gospodarczej.

Definicję przedsiębiorstwa zawiera także ustawa o przedsiębiorstwach państwowych oraz ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.

Pojęcie przedsiębiorcy ma w Polsce określoną historię. Na grunt prawa i orzecznictwa wprowadził je kodeks handlowy w 1934 roku pod pojęciem kupca i kupca rejestrowego.

Zgodnie z art. 2 kodeksu handlowego kupcem był ten, kto we własnym imieniu prowadził przedsiębiorstwo zarobkowe.

W Polsce powojennej art. 2 kodeksu handlowego został uchylony. Dopiero pojawienie się pierwszych elementów gospodarki rynkowej spowodowało umieszczenie w ustawie z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej pojęcia „podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą”. Podobne pojęcie przedsiębiorcy znalazło się w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności.

Katalog przedsiębiorców jest zatem dosyć szeroki i stanowi możliwość różnych form aktywności.

Niewątpliwie niektóre formy prawne są częściej wykorzystywane niż inne. Szczególnie duże znaczenie w gospodarce wolnorynkowej przypisuje się spółkom zarówno kapitałowym jak i osobowy.

Temat 2: Osoby fizyczne i spółka cywilna.

Osoby fizyczne

Osoby fizyczne mogą prowadzić działalność gospodarczą jako przedsiębiorcy w celach zarobkowych i na własny rachunek.

W takiej sytuacji ponoszą we własnym imieniu ryzyko gospodarcze i odpowiedzialność prawną związaną ze wszystkimi aspektami działalności przedsiębiorstwa. Podjęcie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną jest najmniej sformalizowana. Na dzisiaj wystarczy wpis do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej w gminie. W perspektywie ustawodawca przewidział rejestrację przedsiębiorców indywidualnych w rejestrze sądowym.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej osoba fizyczna może dokonywać czynności i działań, które nie są prawem zabronione.

Spółka cywilna

Regulacja prawna spółki cywilnej zawarta jest w artykułach 860-875 kodeksu cywilnego (ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Dz. U. nr 16 poz. 93 z późn. zm.). Ustawodawca określił spółkę cywilną jako umowę cywilno - prawną, której strony (wspólnicy) zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Umowę muszą zawrzeć przynajmniej dwa podmioty, którymi mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne.

Wspólnicy spółki cywilnej mogą wnieść do spółki wkłady. Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług.

Za zobowiązania spółki wspólnicy są odpowiedzialni solidarnie.

Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki w zakresie zwykłego zarządu. Jeśli zaś czynność przekracza zwykłe czynności spółki potrzebna jest uchwała wszystkich wspólników.

Udział w zyskach i stratach jest równy, chyba że co innego wynika z umowy spółki.

Spółka cywilna dobrze sprawdza się w działalności gospodarczej rodzinnej oraz wszędzie tam gdzie przydatna jest prosta forma działania np. do wspólnego załatwienia sprawy, którą łatwo kontrolować wszystkim wspólnikom, zarówno w obrocie krajowym jak międzynarodowym (np. funkcjonowanie konsorcjum).

Wkłady wniesione przez wspólników oraz dochody uzyskiwane przez spółkę w czasie jej trwania są majątkiem wspólnym wspólników. Ma on charakter współwłasności łącznej. W przypadku rozwiązania spółki majątek spółki dzieli się według przepisów dotyczących: zniesienia współwłasności, z uwzględnieniem zwrotu wkładów po zapłaceniu długów według stosunku udziału wspólników w zyskach.

Do zawarcia umowy spółki cywilnej dochodzi w formie pisemnej. Nie jest konieczne sporządzania aktu notarialnego. Z jednej strony umożliwia to zawiązanie spółki w sposób bardzo uproszczony i w krótkim czasie. Z drugiej strony sprzyja popełnianiu przy zawiązywaniu spółki rozmaitych błędów, polegających chociażby na braku ustalenia wszystkich kwestii istotnych dla działania, a zwłaszcza zakończenia działalności spółki. Należy pamiętać, że od dnia 1 stycznia 2001 r. w związku z wejściem w życie Prawa działalności gospodarczej przedsiębiorcą jest nie spółka cywilna, a wspólnik spółki cywilnej. Ci wspólnicy, którzy chcieli kontynuować spółkę cywilną, musieli zarejestrować się jako indywidualni przedsiębiorcy w ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej w gminie (dotąd jako przedsiębiorca była zarejestrowana spółka cywilna).

Przeniesienie własności rzeczy na spółkę oznacza, że staje się ona majątkiem wspólników. Każdy ze wspólników jest jej współwłaścicielem. Nie jest to współwłasność w częściach ułamkowych, lecz współwłasność łączna. Każdy wspólnik jest aż do rozwiązania spółki jest współwłaścicielem rzeczy jako niepodzielnej całości. Konsekwencją tego jest to, że wspólnik w czasie trwania spółki nie może domagać się podziału tego majątku. Także wierzyciel osobisty wspólnika nie może domagać się zaspokojenia z jego udziału w spółce, chyba że uzyska zgodę na zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania, wówczas może wypowiedzieć jego udział w spółce na trzy miesiące naprzód, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może z tego terminu skorzystać.

Prawa i obowiązki wspólników spółki cywilnej

O prowadzeniu spraw spółki rozstrzyga umowa. Powinna zawierać szczegółowe

postanowienia powierzające określonemu wspólnikowi dane zadania. Jeżeli nie ma takich postanowień to:

- każdy wspólnik może prowadzić sprawy spółki w zakresie nie przekraczającym zwykłych czynności spółki i podejmować w tym zakresie decyzje,

- może wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na straty,

Do prowadzenia spraw przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest uchwała wspólników. Uchwała wymagana jest także dla zwykłych czynności, jeżeli chociaż jeden ze wspólników wyraził swój sprzeciw. Z istoty spółki cywilnej wynika, że uchwały muszą zapadać jednogłośnie.

Reprezentacja spółki w kodeksie cywilnym została uregulowana w następujący sposób - jeżeli w umowie nie ma innych postanowień, to wspólnik reprezentuje spółkę w takim samym zakresie w jakim prowadzi jej sprawy. Przez reprezentacje rozumie się dokonywanie czynności prawnych z osobami trzecimi a więc zawieranie umów, prowadzenie rokowań składanie ofert itp. Czynności prawne wykonane w granicach reprezentacji przez jednego wspólnika są skuteczne wobec pozostałych wspólników nawet jeżeli zostaną uznane za niekorzystne dla spółki. Wspólnicy mogą także wyznaczyć osobę trzecią do reprezentowania spraw spółki udzielając jej pełnomocnictwa.

Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i stratach, chyba, że umowa stanowi inaczej. Oznacza to, że w umowie można inaczej ustalić podział zysków i strat a także że: w umowie można wyłączyć wspólnika z udziału w stratach. Nie można go jednak wykluczyć z udziału w zyskach.

Wspólnik może żądać wypłaty należnego mu zysku w momencie rozwiązania spółki lub na koniec roku obrachunkowego gdy mamy do czynienia ze spółką założoną na czas nieokreślony lub na czas dłuższy niż rok.

Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie. Zobowiązaniami spółki są wszystkie zobowiązania zaciągnięte przez jednego, kilku lub wszystkich wspólników w związku z działalnością spółki.

Odpowiedzialność solidarna oznacza, że każdy wspólnik odpowiadają za zobowiązania zarówno wspólnym majątkiem spółki jak i całym swoim majątkiem osobistym. Wspólnik który przystąpił do spółki w późniejszym terminie odpowiada tylko za te zobowiązania, które powstały w czasie kiedy był już wspólnikiem. Solidarnej odpowiedzialności nie da się wyłączyć w umowie spółki także stanowi ona nieodłączną cechę spółki cywilnej.

Wystąpienie wspólnika ze spółki

Cechą spółki cywilnej jak i innych spółek osobowych jest stałość składu osobowego. Ustawa przewiduje możliwość wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej w następujących przypadkach:

1. jeżeli spółka jest utworzona na czas nieoznaczony:

- z wypowiedzeniem trzymiesięcznym i skutkiem na koniec roku obrachunkowego.

- bez zachowania terminów wypowiedzenia z "ważnych powodów"

2. jeżeli spółka jest założona na czas określony także można wystąpić z niej bez zachowania terminów wypowiedzenia z „ważnych powodów”

Występującemu przysługuje zwrot w naturze rzeczy wniesionych przez niego do spółki do używania - zwrot w pieniądzu wartości wkładu oznaczoną w umowie spółki, oraz taka część pozostałego majątku spółki jaka odpowiada stosunkowi w jakim uczestniczył w zysku.

Występującemu nie przysługuje zwrot wkładu polegającego na świadczeniu usług lub używaniu rzeczy przez spółkę.

Rozwiązanie spółki cywilnej

Spółka ulega rozwiązaniu w następujących przypadkach:

• w przypadkach przewidzianych w umowie. Jeżeli mimo zajścia przewidzianych w umowie zdarzeń powodujących rozwiązanie trwa ona nadal uznaje się spółkę za przedłużoną na czas nieokreślony;

• każdy wspólnik może żądać rozwiązania spółki z ważnych powodów. Wymaga to wytoczenia powództwa pozostałym wspólnikom. O rozwiązaniu spółki orzeka sąd.

• orzeczenie sądu.

Po rozwiązaniu spółki i spłacie długów z pozostałego majątku zwraca się wspólnikom ich wkłady według takich samych zasad jak przy wystąpieniu wspólnika, a pozostałą nadwyżkę dzieli się w takim stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczyli w podziale zysków.

Spółka cywilna może być przekształcona w spółkę jawną. Przekształcenie wymaga zgłoszenia do sądu rejestrowego przez wszystkich wspólników. Jeżeli przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnęły wartość powodującą zgodnie z prawem obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych zgłoszenie i przekształcenie jest obowiązkowe i powinno nastąpić w terminie trzech miesięcy od zakończenia drugiego roku obrachunkowego.

Temat 3: Spółki handlowe - osobowe

Kodeks spółek handlowych (ustawa z dnia 15 września 2000 Dz. U.2000 nr 94 poz. 1037) reguluje funkcjonowanie dwóch spółek kapitałowych: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej oraz czterech spółek osobowych: spółki jawnej, spółki partnerskiej, spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej.

Spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną i za swoje zobowiązania odpowiadają własnym majątkiem, a nie osobistym majątkiem wspólników. W spółkach osobowych wspólnicy swoim osobistym majątkiem odpowiadają za zobowiązania spółki.

W spółce kapitałowej wspólnicy z reguły nie prowadzą bezpośrednio spraw spółki.

Czyni to zarząd. Natomiast kontrola należy do specjalnego organu: rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej powoływanych przez wspólników.

W spółkach osobowych najczęściej prowadzenie spraw należy do wspólników. Spółki, których funkcjonowanie reguluje kodeks spółek handlowych nazywane są spółkami prawa handlowego. Analogicznie jest w innych systemach prawnych Europy. Spółki handlowe działają pod firmą, czyli nazwą przedsiębiorstwa, które spółka handlowa prowadzi. W przypadku spółki handlowej wyposażonej w osobowość prawną firma jest ponadto nazwą spółki.

Spółka handlowa może udzielić osobom fizycznym szczególnego pełnomocnictwa - prokury. Prokurent jest uprawniony do prowadzenia przedsiębiorstwa spółki. Prokura daje zatem uprawnienie do dokonywania czynności prawnych w imieniu spółki handlowej i ze skutkami bezpośrednio dla niej.

Dostosowując polskie prawo do wymogów dyrektyw Unii Europejskiej Sejm uchwalił ustawę kodeks spółek handlowych, który wszedł w życie 1 stycznia 2001 roku. Kodeks zawiera odrębną regulację ogólną odnośnie spółek osobowych i regulację ogólną dla spółek kapitałowych. Ponadto normuje szczegółowo funkcjonowanie wszystkich sześciu spółek handlowych.

Ważne znaczenie dla polskiej przedsiębiorczości mają kodeksowe regulacje dotyczące łączenia, podziału i przekształcania spółek oraz przepisy karne.

Przez umowę spółki handlowej wspólnicy lub akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.

Wspólnikiem w spółce handlowej może być każda osoba fizyczna lub prawna oraz inne spółki handlowe nie posiadające osobowości prawnej.

Spółka jawna

Spółka jawna powstała w Europie już w średniowieczu jako forma prowadzenia gospodarstwa rodzinnego zwłaszcza w przypadku licznych spadkobierców. Jej podstawową cechą jest osobista i solidarna odpowiedzialność wspólników wobec wierzycieli za zobowiązania.

Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko lub firmę (nazwę) jednego, albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie "spółka jawna", w skrócie "sp.j.".

Zgodnie z art. 22 kodeksu spółek handlowych .

Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą a nie jest inną spółką handlową.

Umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.

Umowa spółki jawnej powinna zawierać:

• firmę i siedzibę spółki

• określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość

• przedmiot działalności spółki

• czas trwania spółki jeżeli jest oznaczony.

Ponieważ spółka jawna jest spółką handlową polega wpisowi do rejestru sądowego.

Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego powinno zawierać:

• firmę, siedzibę i adres spółki

• przedmiot działalności spółki

• nazwiska i imiona albo firmy(nazwy) wspólników oraz ich adresy

• nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji.

Do zgłoszenia trzeba dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki.

Ustrój spółki jawnej jest stosunkowo prosty. Podstawowe regulacje prawne znajdują się w kodeksie spółek handlowych. Szczegółowe sprawy powinna ustalić umowa pomiędzy wspólnikami. Przykładowo zgodnie z kodeksem każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę ale umowa spółki może przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo, że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem albo prokurentem.

Umowa zatem może w dopuszczonym przez kodeks zakresie ograniczać prawa wspólnika (oczywiście przy jego akceptacji jako strony umowy).

W spółce jawnej nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Jeżeli w sprawach nieprzekraczających zwykłych czynności spółki wymagana jest uchwała wspólników, potrzeba jednomyślności wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki.

W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki potrzeba zgody wszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki. W ten sposób chroniony jest interes wszystkich wspólników, którzy przecież solidarnie, całym swoim majątkiem odpowiadają za zobowiązania spółki.

Wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki.

Udział kapitałowy wspólnika jest równy wartości wkładu określonej w umowie spółki. W razie wątpliwości uważa się, że wkłady wspólników w spółce jawnej są równe.

Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Z umowy może jednak wynikać inny podział zarówno udziału w zyskach jak i stratach. Umowa spółki może też zwolnić wspólnika od udziału w stratach ale nie w zyskach.

Wspólnik spółki jawnej może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrachunkowego.

Kodeks spółek handlowych przewiduje zakaz konkurencji w spółce jawnej. Wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki. Wspólnik nie może bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników zajmować się interesami konkurencyjnymi w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, parter, komplementariusz lub członek organu spółki. W razie naruszenia zakazu każdy wspólnik może żądać wydania spółce korzyści jakie zostały osiągnięte przez naruszenie zakazu konkurencji.

Rozwiązanie spółki jawnej powodują:

• przyczyny przewidziane w umowie spółki

• jednomyślna uchwała wszystkich wspólników

• ogłoszenie upadłości spółki

• śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości

• wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika

• prawomocne orzeczenie sądu.

Jeżeli wystąpią podane w ustawie przyczyny rozwiązania spółki następuje likwidacja spółki. Wspólnicy mogą jednak uzgodnić inny sposób zakończenia działalności spółki.

Likwidatorzy powinni po zakończeniu likwidacji złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru. W przypadku rozwiązania spółki bez przeprowadzania likwidacji obowiązek złożenia wniosku ciąży na wspólnikach.

Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru.

Spółka partnerska

Spółką partnerską jest spółka osobowa utworzona przez wspólników - partnerów w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Partnerami mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych zawodów takich jak np.: adwokat, architekt, lekarz, księgowy, broker ubezpieczeniowy, radca prawny, rzecznik patentowy, tłumacz przysięgły itd.

Umowa spółki partnerskiej musi być zawarta w formie aktu notarialnego i powinna zawierać:

• określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,

• przedmiot działalności spółki,

• nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki,

• w przypadku, gdy spółkę reprezentują tylko niektórzy partnerzy, nazwiska i imiona tych partnerów,

• firmę i siedzibę spółki,

• czas trwania spółki jeżeli jest oznaczony,

• określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość.

Firma, spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie "i partner" bądź "i partnerzy" albo "spółka partnerska" oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce. Dopuszczalne jest używanie skrótu: "sp.p.".

Partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.

Umowa spółki partnerskiej może przewidywać, że prowadzenie spraw spółki powierza się zarządowi.

Spółka komandytowa

Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komplemetariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.

Podstawą funkcjonowania spółki jest umowa, która pod rygorem nieważności powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Określa ona:

• firmę i siedzibę spółki,

• przedmiot działalności spółki,

• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,

• oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wysokość,

• oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).

Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej i jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki.

Firma, spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowa", w skrócie "sp.k.".

Spółka komandytowo-akcyjna

Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. W spółce komandytowo-akcyjnej występują zatem dwa rodzaje wspólników. Co najmniej jeden wspólnik jest osobiście odpowiedzialny za zobowiązania spółki. Pozostali wspólnicy są to tzw. akcjonariusze komandytowi, którzy obejmują kapitał zakładowy spółki w postaci akcji i nie odpowiadają osobiście za jej zobowiązania. Istota akcji zostanie szerzej omówiona w rozdziale dotyczącym spółek akcyjnych.

Aktem założycielskim spółki komandytowo - akcyjnej jest statut. Statut powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego przez założycieli spółki. Statut podpisują co najmniej wszyscy komplementariusze.

Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej 50.000 złotych.

Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna" - "S.K.A.".

Akcjonariusz jest obowiązany jedynie do świadczeń określonych w statucie. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki.

Sprawy spółki prowadzą komplementariusze. W spółce komandytowo-akcyjnej można ustanowić radę nadzorczą. Jeżeli liczba akcjonariuszy przekracza dwadzieścia pięć osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe.

Członków rady nadzorczej powołuje i odwołuje walne zgromadzenie.

Prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu ma każdy akcjonariusz i komplementariusz. Każda akcja daje prawo do jednego głosu w walnym zgromadzeniu.

Komplementariusze oraz akcjonariusze uczestniczą w podziale zysku spółki proporcjonalnie do ich wkładów wniesionych do spółki, chyba, że statut stanowi .

Wykład VIII - pytania kontrolne:

1. Podaj definicję przedsiębiorstwa wg kodeksu cywilnego.

2. Kto jest przedsiębiorcą w świetle ustawy z dnia 2 lipca 2004 o swobodzie działalności gospodarczej?

3. Podaj podstawowe cechy spółki cywilnej.

4. Gdzie będziesz szukać przepisów prawnych dotyczących spółek prawa handlowego?

5. Jakie są podstawowe cechy spółki jawnej?

6. Jakie są podstawowe cechy spółki partnerskiej?

7. Jakie są podstawowe cechy spółki komandytowej?

8. Podaj podstawowe cechy spółki komandytowo akcyjnej.

SPÓŁKI HANDLOWE - KAPITAŁOWE

Temat 1: Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Jest to jedna z najczęściej występujących w praktyce spółek handlowych. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) może być tworzona w każdym celu prawnie dozwolonym zarówno gospodarczym, jak i niegospodarczym. Jej funkcjonowanie zostało uregulowane w kodeksie spółek handlowych w art.: 151-300.

Spółka posiada osobowość prawną i stwarza możliwość konsekwentnego oddzielenia działalności gospodarczej i społecznej od majątku osobistego wspólników, ponieważ wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki własnym majątkiem.

Spółka z o.o. jest spółką kapitałową, dlatego też do jej założenia potrzeba kapitału zakładowego, którego minimalna wysokość wynosi 50.000 złotych. Spółka z o.o. może być utworzona przez jedną albo więcej osób.

Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 500 złotych.

Umowa spółki z o.o. powinna określać:

- firmę i siedzibę spółki,

- przedmiot działalności spółki,

- wysokość kapitału zakładowego,

- czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,

- liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,

- czas trwania spółki, jeżeli jest ograniczony.

Umowa spółki z o.o. powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Firma spółki może być obrana dowolnie musi jednak zawierać oznaczenie "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" (sp. z o.o.).

Do powstania spółki z o.o. wymaga się:

- zawarcia umowy spółki,

- wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienia nadwyżki,

- powołania zarządu,

- ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki

- wpisu do rejestru sądowego.

Umowa spółki może przewidywać istnienie udziałów o szczególnych uprawnieniach. Uprzywilejowanie może dotyczyć w szczególności prawa głosu, prawa do dywidendy lub sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji.

Uprzywilejowanie dotyczące prawa głosu nie może przyznawać uprawnionemu więcej niż trzy głosy na jeden udział.

Udziały są zbywalne. Zbycie udziału, jego części oraz zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Zbycie udziału, jego części lub zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć.

Organami spółki z o.o. są: zarząd, zgromadzenie wspólników oraz rada nadzorcza i komisja rewizyjna.

Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Może składać się z jednego lub większej ilości członków.

Uchwały wspólników podejmowane są na zgromadzeniu wspólników. W szczególności uchwały wspólników wymaga rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu, sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, udzielenie absolutorium członkom organów spółki oraz zmiana umowy spółki.

Na każdy udział o równej wartości nominalnej przypada jeden głos, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Umowa spółki może ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną. W spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500.000 złotych, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu rada nadzorcza lub komisja rewizyjna musi być ustanowiona.

Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Zadania komisji rewizyjnej są ograniczone do sfery finansowej.

Tak jak w innych spółkach członkowie zarządu nie mogą bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej.

Prawa wspólników

Do najważniejszych praw wspólników należy zaliczyć:

- prawo uczestniczenia i głosowania na zgromadzeniu wspólników (można je realizować bezpośrednio lub przez pełnomocników);

- prawo nadzoru nad działalnością spółki przejawiające się w indywidualnej kontroli (art. 212 KSH) lub działaniu przez odpowiednie organy (radę nadzorczą lub komisję rewizyjną);

- prawo zaskarżania uchwał powziętych na zgromadzeniu wspólników;

- prawo żądania wyłączenia wspólnika;

- prawo do udziału w czystym zysku bilansowym (dywidendzie), chyba że umowa spółki wyłącza czysty zysk od podziału;

Zasadą jest, że jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikowi dzieli się w stosunku proporcjonalnym do udziałów. Umowa może tę zasadę zmieniać w ten sposób, że np. stwarza przywileje niektórym udziałom co do dywidendy. Umowa spółki lub późniejsza uchwała wspólników nie może pozbawić zysku tylko niektórych wspólników, a preferować innych.

- prawo do zbycia udziałów;

- prawo zwrotu dopłat na warunkach określonych w art.179 KSH;

- prawo do wynagrodzenia za dostarczanie przez wspólników na rzecz spółki świadczeń niepieniężnych, którymi obciążone są ich udziały;

- prawo udziału w podziale likwidowanego majątku spółki.

Do najważniejszych obowiązków wspólników należy zaliczyć:

- obowiązek pokrycia udziału (w gotówce lub wkładem niepieniężnym);

- obowiązek dokonywania dopłat w stosunku do udziałów;

- obowiązek dostarczania spółce powtarzających się świadczeń niepieniężnych.

Rozwiązanie spółki powodują:

• przyczyny przewidziane w umowie spółki

• uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza

• ogłoszenie upadłości spółki

• inne przyczyny przewidziane prawem.

Również sąd może wyrokiem orzec rozwiązanie spółki.

Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji z chwilą wykreślenia spółki z rejestru.

Temat 4: Spółka akcyjna.

Spółka akcyjna jest drugą spółką kapitałową występującą w obrocie prawnym i gospodarczym. Posiada osobowość prawną. W obrocie występuje pod własna firmą, ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Działa poprzez własne wyodrębnione organy.

Zawiązać spółkę akcyjna może jedna albo więcej osób. Statut spółki akcyjnej winien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Utworzenie spółki akcyjnej jest możliwe w każdym celu prawnie dozwolonym nie tylko gospodarczym.

Firma spółki może być obrana dobrowolnie powinna tylko zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka akcyjna" (SA).

Do powstania spółki akcyjnej konieczne jest:

- zawiązanie spółki, w tym podpisanie statutu przez założycieli,

- wniesienie przez akcjonariuszy wkładu na pokrycie kapitału zakładowego,

- ustanowienia zarządu i rady nadzorczej,

- wpisu do rejestru.

Kapitał zakładowy spółki musi wynosić co najmniej 500.000 złotych. Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 złoty, a akcje nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej.

Kapitał zakładowy jest ustaloną w statucie wielkością majątku, który spółka powinna utrzymywać prze cały czas swego istnienia.

Na pokrycie kapitału zakładowego akcjonariusze wnoszą wkłady, które mogą być pieniężne lub niepieniężne (aporty).

Kapitał zakładowy dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Wartość ta jest miernikiem uprawnień i obowiązków wspólników, a zwłaszcza dywidendy i kwoty likwidacyjnej. Cena, a zatem i kurs akcji jest wykładnikiem aktualnych stosunków majątkowych spółki. Może być wyższy, albo niższy od wartości nominalnej akcji.

Akcje są papierami wartościowymi. Mogą być imienne albo na okaziciela. Akcje imienne mogą być dodatkowo uprzywilejowane. Uprzywilejowanie może dotyczyć w szczególności:

- prawa głosu przy czym jednej akcji uprzywilejowanej nie można przyznać więcej niż dwa głosy,

- prawa do dywidendy - uprzywilejowanie nie może przyznawać uprawnionemu dywidendy, która przewyższa więcej niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom nieuprzywilejowanym.

Akcje są zbywalne. Statut może uzależnić rozporządzenie akcjami imiennymi od zgody spółki.

Obowiązek zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego ciąży na zarządzie i powinien zawierać przede wszystkim:

- firmę, siedzibę i adres spółki,

- przedmiot działalności spółki,

- wysokość kapitału zakładowego, liczbę i wartość nominalną akcji,

- liczbę akcji uprzywilejowanych i rodzaj uprzywilejowania,

- nazwiska i imiona członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki,

- nazwiska i imiona członków rady nadzorczej,

- jeżeli akcjonariusze wnoszą wkłady niepieniężne, zaznaczenie tej okoliczności.

Organami spółki akcyjnej są: zarząd, rada nadzorcza i walne zgromadzenie.

Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Może składać się z jednego lub większej ilości członków. Do zarządu mogą być powoływane osoby spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona. Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi.

W spółce akcyjnej obligatoryjnie ustanawia się radę nadzorczą, która sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech członków. Na wniosek akcjonariuszy reprezentujących co najmniej 20% kapitału zakładowego, wybór rady nadzorczej winien być dokonany grupami na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Najwyższą władzą spółki jest walne zgromadzenie akcjonariuszy. Uchwały walnego zgromadzenia podlegają zaprotokołowaniu przez notariusza.

Najwyższym organem spółki akcyjnej jest walne zgromadzenie akcjonariuszy. Podejmuje ono decyzje w sprawach najbardziej zasadniczych dla funkcjonowania spółki takich jak:

• rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego,

• udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania obowiązków,

• postanowienia dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki, sprawowaniu zarządu lub nadzoru,

• zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego,

• nabycie i zbycie nieruchomości lub udziały w nieruchomości.

Do kluczowych zadań walnego zgromadzenia akcjonariuszy należy również:

• decyzja o emisji obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa objęcia akcji,

• nabycie akcji własnych spółki (art. 393 KSH),

• nabycie dla spółki mienia za cenę przewyższającą jedną dziesiątą wpłaconego kapitału zakładowego od założyciela lub akcjonariusza, spółki lub spółdzielni zależnej od założyciela lub akcjonariusza (art. 394 KSH),

• umorzenie akcji (art. 359 § 2 KSH),

• powoływanie i odwoływanie członków zarządu i rady nadzorczej spółki (art. 368 § 3 KSH oraz art. 385 § 1 KSH),

• zmiana statutu spółki (art. 430 § 1 KSH oraz art. 445 § 1 KSH),

• podwyższenie kapitału akcyjnego (art. 431 § 1 KSH),

• obniżenie kapitału zakładowego (art. 455 § 1 KSH oraz art. 360 § 1 KSH),

• rozwiązanie spółki (art. 459 pkt 2 KSH),

• łączenie, podział lub przekształcenie spółki,

• oraz szereg innych kwestii.

Zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy powinno odbyć się w ciągu sześciu miesięcy po zakończeniu roku obrotowego. Przedmiotem obrad zwyczajnego walnego zgromadzenia powinno być według art. 395 § 2 KSH rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, powzięcie uchwały o podziale zysku albo o pokryciu straty oraz udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania obowiązków.

Zwołanie walnego zgromadzenia następuje przez ogłoszenie, z co najmniej trzy tygodniowym wyprzedzeniem. W ogłoszeniu należy podać datę, godzinę i miejsce zgromadzenia, porządek obrad, a przy zmianie statutu także treść proponowanych zmian (art. 402 § 1 oraz 2 KSH). Walne zgromadzenie może odbyć się jedynie w siedzibie spółki chyba, że statut stanowi inaczej. Spotkanie takie odbywa się jednak zawsze na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ( art. 403 KSH).

Jeżeli wszystkie akcje spółki są imienne, dopuszczalna jest forma zwołania walnego zgromadzenia akcjonariuszy drogą pocztową poprzez listy polecone lub pocztę kurierską za pisemnym potwierdzeniem odbioru. Dzień wysłania listów uważa się za dzień ogłoszenia. Zawiadomienie może być wysłane pocztą elektroniczną jeżeli akcjonariusze wyrazili na to wcześniej zgodę.

Sprawy nieobjęte porządkiem obrad nie mogą być przedmiotem uchwały, chyba że nie ma sprzeciwu ze strony obecnych, a kapitał zakładowy reprezentowany jest w całości. Wniosek o zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i wnioski o charakterze porządkowym mogą zostać uchwalone bez wcześniejszego umieszczania ich w porządku obrad (art. 404 KSH). Akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego (lub mniej zgodnie ze statutem) mogą żądać zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia lub umieszczenia określonych spraw w porządku obrad (art. 400 § 1 KSH). Walne zgromadzenie może również podejmować uchwały mimo braku formalnego zwołania, w przypadku, gdy reprezentowany jest cały kapitał zakładowy i nie ma sprzeciwu co do formy odbycia zgromadzenia lub wprowadzenia określonych spraw do porządku obrad (art. 405 § 1 KSH).

W takim wypadku podjęte uchwały podlegają ogłoszeniu w ciągu miesiąca od zakończenia zgromadzenia. Liczba reprezentowanych podczas walnego zgromadzenia akcji nie wpływa na jego przebieg, chyba że przepis szczególny lub statut spółki stanowi inaczej i wprowadza kworum niezbędne do ważności zgromadzenia. Do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu upoważnieni są akcjonariusze posiadający akcje imienne, osoby posiadające świadectwa tymczasowe oraz użytkownicy i zastawnicy, którzy zostali co najmniej na tydzień przed terminem zgromadzenia wpisani do księgi akcyjnej oraz akcjonariusze posiadający akcje na okaziciela, którzy również na tydzień przed tym terminem złożyli zarządowi spółki swoje akcje lub odpowiednie zaświadczenia potwierdzające złożenie tych akcji w banku, biurze maklerskim lub u notariusza (art. 406 § 1 i 2 KSH). Lista uprawnionych do udziału w walnym zgromadzeniu powinna być wyłożona w lokalu zarządu przez trzy dni powszednie przed terminem zgromadzenia (art. 407 § 1 KSH).

Akcjonariusze mogą uczestniczyć w walnym zgromadzeniu i głosować osobiście lub przez pełnomocników (art. 412 § 1 KSH). Ponadto w walnym zgromadzeniu mogą uczestniczyć, bez prawa głosu, członkowie zarządu i rady nadzorczej spółki (art. 406 § 3 KSH). Członkowie zarządu i pracownicy spółki nie mogą być pełnomocnikami na walnym zgromadzeniu (art. 412 § 3 KSH).

Głosowanie na walnym zgromadzeniu jest jawne z wyjątkiem uchwał dotyczących odwołania członków organów spółki i likwidatorów, pociągnięcia ich do odpowiedzialności oraz spraw osobowych. Każdy akcjonariusz ma zgodnie z art. 420 § 2 KSH prawo żądać w każdej innej sprawie głosowania tajnego. Podejmowanie uchwał odbywa się z reguły bezwzględna większością głosów (art. 414 KSH).

Uchwały walnego zgromadzenia podlegają zaprotokołowaniu przez notariusza, zarząd prowadzi księgę protokołów i wydaje odpisy uchwał (art. 421 § 1 KSH). Skuteczność uchwał walnego zgromadzenia następuje w momencie ich podjęcia, chyba że kodeks wymaga zarejestrowania uchwały (np. przy zmianie statutu spółki). W kodeksie przewidziana jest również możliwość zakwestionowania uchwały walnego zgromadzenia poprzez jej zaskarżenie do sądu. Zaskarżenie uchwały polega na wytoczeniu powództwa o jej uchylenie lub stwierdzenie nieważności.

Podmioty uprawnione do zaskarżenia uchwały to zgodnie z art. 422 § 2 KSH:

• zarząd, rada nadzorcza oraz poszczególni członkowie tych organów,

• akcjonariusz, który głosował przeciwko uchwale, a po głosowaniu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu,

• akcjonariusz bezzasadnie nie dopuszczony do udziału w głosowaniu,

• akcjonariusz nieobecny na walnym zgromadzeniu, ale jedynie w przypadku, gdy zgromadzenie to zostało wadliwie zwołane lub też gdy została powzięta uchwała nieobjęta porządkiem obrad.

Prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały wygasa w terminie miesięcznym od otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie 6 miesięcy od powzięcia uchwały, zaś w spółkach publicznych po trzech miesiącach (art. 424 KSH). W przypadku powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały terminy wynoszą sześć miesięcy i dwa lata, zaś w spółkach publicznych odpowiednio trzydzieści dni od ogłoszenia uchwały i rok (art. 425 § 1 i 2 KSH).

Zakończenie bytu prawnego spółki akcyjnej, tak jak innych spółek handlowych, następuje przez jej rozwiązanie.

W okresie likwidacji spółki muszą używać firmy spółki wraz z dodatkiem „w likwidacji".

Jednym z podstawowych celów likwidacji jest dokonanie rozliczenia z wierzycielami oraz ze wspólnikami (akcjonariuszami).

Spółka akcyjna to typowa spółka kapitałowa. Celem jej utworzenia jest zwykle zebranie kapitału od bardzo wielu akcjonariuszy. Dzięki temu jest możliwe osiągnięcie celów przekraczających możliwości finansowe jednego czy kilku przedsiębiorców. Spółka akcyjna przystosowana jest zatem do prowadzenia przedsiębiorstw raczej o dużym rozmiarze. Należy jednak pamiętać, iż spółka akcyjna nie jest tylko formą umożliwiającą przyciąganie wielkich kapitałów, jest ona także formą umożliwiającą przyciąganie udziału w spółce wielu drobnych akcjonariuszy zainteresowanych dywidendami lub zyskami ze sprzedaży akcji dostarczających łącznie znacznych kapitałów. Dodatkowo należy podkreślić, iż spółka akcyjna nie posiada cech charakterystycznych dla spółek osobowych. Zaangażowany kapitał jest często anonimowy. Poszczególni akcjonariusze nie mają prawa kontrolowania spółki, odsunięci są także od prowadzenia jej spraw. Natomiast decydujący wpływ na działalność spółki wywierają posiadacze znacznej liczby akcji (tzw. pakietu akcji), bowiem liczba głosów na walnym zgromadzeniu uzależniona jest od ilości posiadanych akcji, a więc od wniesionego kapitału. Typowy dla spółki akcyjnej jest również brak bliższych wewnętrznych powiązań między wspólnikami, charakterystyczny dla spółek osobowych.

Prawo przewiduje możliwość istnienia jednoosobowej spółki akcyjnej o czym należy pamiętać na przykład w wypadku zmiany składu akcjonariuszy podstawowa wada spółki akcyjnej jest wysokość kapitału zakładowego - minimum 500.000 złotych oraz duże koszty obsługi prawnej, wymaganych dokumentów w formie aktu notarialnego, rachunkowości i corocznego badania finansowego przez biegłego rewidenta.

Temat 3: Spółka Europejska.

6 kwietnia 1991 roku, zaproponowana została regulacja prawna "Societas Europea", czyli europejskiej spółki handlowej posiadającej osobowość prawną z kapitałem podzielonym na akcje. Prace poświęcone temu zagadnieniu kontynuowano do 1998 roku. Wtedy też pojawił się kolejny projekt "spółki europejskiej" opracowany przez paryską Izbę Przemysłowo-Handlową. 8 października 2001 roku, po ponad trzydziestu latach negocjacji, Rada Unii Europejskiej przyjęła projekt rozporządzenia, umożliwiającego przedsiębiorcom działającym w kilku państwach UE funkcjonowanie w ramach jednej spółki europejskiej.

Od czerwca 2004 roku Statut Spółki Europejskiej (zwanej także Euro-spółką) jest nowym instrumentem prawnym opartym na prawie wspólnotowym, który pozwoli na przekształcenie wielu spółek działających dotychczas na podstawie prawa krajowego państw członkowskich Unii Europejskiej w Spółkę Europejską (Societas Europea - SE). Skrót SE jest oficjalnym skrótem używanym we wszystkich językach urzędowych Unii Europejskiej. Spółka Europejska będzie mogła być zarejestrowana w rejestrach handlowych wszystkich państw członkowskich Unii a jej działanie regulowane prawem europejskim stosowanym bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich. Sytuacja prawna takiej spółki jest określona dwiema regulacjami prawnymi; rozporządzeniem - stosowanym bezpośrednio od daty jego wejścia w życie we wszystkich państwach członkowskich, nie wymagającym transpozycji do prawa krajowego, oraz dyrektywą o udziale pracowników w zarządzie, która musi zostać transponowana do prawa krajowego.

Przyjęcie przez Radę Unii Europejskiej obu instrumentów prawnych ma także znaczenie w odniesieniu do Polski. Polskie spółki akcyjne będą mogły też prowadzić działalność w formie spółek europejskich.

Powstanie spółki europejskiej (SE) będzie mogło nastąpić w drodze połączenia spółek mających siedziby na terenie dwóch państw członkowskich, dodatkowo spółka taka będzie mogła być zarządzana za pośrednictwem tylko jednego organu - rady administrującej.

Wykład IX - Pytania kontrolne.

1. Które spółki handlowe posiadają osobowość prawną?

2. W jakim celu może być tworzona spółka z ograniczona odpowiedzialnością?

3. Jakie są podstawowe cechy spółki z o.o.?

4. Jak założyć spółkę z o.o.?

5. Jakie organy spółki z o.o. przewiduje kodeks spółek handlowych?

6. Jakie są obowiązki wspólników w spółce z o.o.?

7. Jakie są podstawowe cechy spółki akcyjnej?

8. Co jest konieczne do powstanie spółki akcyjnej?

9. Co to są akcje?

10. Na czym może polegać uprzywilejowanie akcji?

11. Jakie organy spółki akcyjnej przewiduje kodeks spółek handlowych?

12. Jakie są zadanie walnego zgromadzenia w spółce akcyjnej?

13. Co to jest Spółka Europejska (Societas Europea)?

Kodeks handlowy Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. (Dz.U.RP z 30/6 1934 nr 57 poz. 502)

Szerzej zagadnienie to omówiono w pracach J.Jacyszyn, C.Kosikowski. Podstawy prawa gospodarczego. Wyd Prawnicze Lexis Nexis Warszawa 2001 K.Krunulak. Zarys prawa handlowego. Wyd. Prawnicze Lexis Nexis Warszawa 2001 oraz J.Olszewski: Prawo gospodarcze C.H.Beck Warszawa 2002.

Kodeks spółek handlowych. Ustawa z dnia 15 września 2000 r.

Szerokie omówienie zagadnienia: A.Kidyba. Kodeks spółek handlowych. Komentarz tom I i II . Kantor Wydawniczy Zakamycze Kraków 2004.

30

---