HISTORIA RETORYKI- RETORYKA DZIŚ
- Termin znany od 2tys lat, w kulturze śródziemnomorskiej
- umiejętność rzetelnego przekonywania w mowie i piśmie
- miała negatywne konotacje: posłowie, puste myśli
! pytanie retoryczne- było przez lata
↑
podtrzymuje pamięć o tej królowej nauk
Retoryka należała do sztuk wyzwolonych (artes liberale)
Dzieliły się na:
- triwium- z 3 przedmiotów o charakterze humanistycznym
- gramatykę- reguły łączenia wyrazów w większe całości
- retorykę
- dialektykę- sztuka prowadzenia sporów (obecnie erystyka)
- quadrivium- 4 elementy
- arytmetyka
- geometria
- muzyka
- astronomia
Lapella- stworzył podział i termin „sztuki wyzwolone”
- prawo
- medycyna - te kierunki wymagały zaliczenia sztuk wyzwolonych
- teologia
- malarstwo, rzeźba, architektura- techniki mechaniczne
♦
od 5 p.n.e.- do 3w.n.e.
w tym przedziale zdefiniowane są wszystkie pojęcia, skodyfikowane
Stolicą: Grecja ( szczególnie Ateny)
W starożytnej Grecji retoryka odgrywała istotną rolę
„Retoryka to mowa, która ma perswadować”- Cyceron
Perswazja zakłada możliwość wyboru.
Retoryka- stała się przedmiotem wykładania przez retorów
Nauczali sztuki wymowy (nie tylko warstwa brzmieniowa, ale mówienie)
Filipki- krytyczne mowy wg. drugiej osoby
Greccy Twórcy:
- Gorgiasz- (480- 380)
- Isokrates ( 436- 338) - był nauczycielem Demostenesa
- Arystoteles ( 384- 332 )- nauczyciel młodego Aleksandra Wielkiego
- Sokrates ( 469- 399)- mistrz prowadzenia dialogów
- Platon- (427-347)- uczeń Sokratesa
Przedmiot retoryki w Grecji różnił się od retoryki w Rzymie.
W Grecji- nastawiony na teorię
Wpływ na teorię mieli Sofiści.
- życie polityczne
- przyczyny rozwoju
- praktyka sądowa
Dwa ideały retoryczne w Grecji
- styl oratorski- ozdobny- prekursorem Gorgiasz
- prostota i zwięzłość- Lizjasz, Isokrates
Isokrates zasłynął z tego, że podzielił na części dzieło retoryczne
- inwencje- ogólnie temat
- dyspozycja- układ treści
- elokucja- sposoby oddawania myśli
Była sztuką pięknego mówienia
Była teorią wymowy jako kunsztu
Była sztuką argumentacji
- 5w. p.n.e. - Sofiści
- wędrowni
- uczyli obywateli jak żyć będąc uczestnikiem życia publicznego i polityki
( Gorgiasz i Protagoras- wcześni Sofiści)
- 4w. p.n.e.
W tym wieku byli krytykowani, że są pozbawieni etycznego jądra, że potrafią dowieść wszystkiego za pieniądze.
Krytyk Sofistów- Platon
(stworzył on własnie słowo Sofiści)
dziś sofistyka- jako nieuczciwa argumentacja
idee Greków przejął Starożytny Rzym
Rzymscy Myśliciele:
- Cyceron (106-43)
- Seneka Starszy (ok. 54 p.n.e.- 39 n.e.)
- Kwintylian (35- 100 n.e.)
Dzieła retoryczne:
- „Retoryka” Arystotelesa
- „Retoryka ad hellenizm”
- „De oratore”
- „O retoryce”- Cyceron
- Kształtowanie mówcy- Kwintylian
Kwintylian pisał już w tym jak powinno się ruszać, jakie gesty, itd. Mówił, że mówcą powinien być ktoś etyczny.
Oddziaływała w dużym stopniu na literaturę i poezję.
Była przedmiotem zainteresowania filozofów
Rzymska kładła nacisk na praktykę.
♦ Średniowiecze
Od 306 do 1453 - zdobycie Konstantynopola przez Turków
↑
rozbieżności
co do tej daty
306- wstąpienie na tron Konstantyna
inni uważali, że 529- rok zamknięcia akademii Platońskiej
Wypracowano dwie odmiany retoryki:
- sztuka pisania listów
- sztuka kaznodziejstwa
W okresie cesarstwa sztuka uległa zwyrodnieniu.
Dzięki potrzebom kościoła retoryka się odrodziła.
- Grzegorz z Nazjanu
- Jan Złotousty
- Św. Augustyn
♦ Sumując, były trzy szkoły:
- grecka- tzw. grekohellenistyczną, nastawiona na teorię
- rzymska- nastawiona na praktykę
- bizantyjska- grecka szkoła retoryki średniowiecznej -nastawiona na problemy estetyki
♦ Humanizm
- nie stworzył nowej retoryki
- charakteryzował i nawiązywał do retoryki Cycerona
♦ Barok
- kwitło autorstwo
- mów było bez liku
- kunsztowne mowy
♦ XVIII.- Oświecenie
- odnowa retoryki
W tym czasie zapanował odwrót od retoryki stylistycznej. Ważna była wymowa oraz obywatelskie cechy mówcy.
1700-1773 Stanisław Konarski- Kolegium Nobilium- założyciel, reformator szkolnictwa
♦ XIX Klasycyzm
Stanisław Kostka- Potocki, wydał książkę o wymowie i stylu (1814- 16) 4 tomy
♦ Romantyzm
antyretotyczny
! ale co ciekawe- „Oda do młodości”- skonstruowana według zasad retoryki
♦ W XIXw. Retoryka upadła.
Została rozparcelowana na inne nauki.
Zaczęła wchodzić w nauki:
- stylistka
- w zakres ćwiczeń- w mówieniu i pisaniu
- w zakres pisania wypracowań
- deklamatoryki
- poetyki
♦ XX
1936r.- Amerykanim wydał „Nowa retoryka” Richards J.A.
I od tej książki zaczęła powstawać nowa retoryka, ale w oparciu o starą.
Dziedziny:
- językoznawstwo
- PR
-retoryka
- życie polityczne
SKUTECZNOŚĆ PRZEKONYWANIA
1. Zagadnienia technik operowania żywym słowem
2. Zasady funkcjonalnego i estetycznego posługiwania się językiem
3. Psychologiczne aspekty przekonywania
4. Metody praktycznego nauczania posługiwania się słowami
partes artis- części sztuki tekstu retorycznego
Inventio (invencja)
Disposito (dyspozycja, kompozycja)
Elocutio (elokucja, wykonanie- wspomniana stylistyka)
Memoriał ( zapamiętanie, pamięć)
Actio (pronuntiatio)
Ad. 1 INVENTIO
- Łączy byty myślowe ze słowami. Następuje tematyzacja. Mówca klasyfikuje rzeczywistość pozatekstową (problemy ważne i małoważne).
- Rzeczywistość pozatekstowa decyduje o wyborze mowy.
- jak skomponować wypowiedź
Ad. 2 DISPOSITO
ważna ze względu na:
- komunikację
- perswazyjną skuteczność
- efektywność
- tekst perswazyjny nie powinien być luźny
- argumenty oznaczone mocą, dlatego ważna jest kompozycja.
- kolejne elementy przewidziane
- dostosowanie wypowiedzi do okoliczności (rodzaj publiczności i jego audytorium intelektualne)
- nastawienie słuchaczy do mówcy
- wiedza na temat przedmiotu argumentacji:
1. wstęp- nie powinien przekraczać 15% całości
- nie zawsze jest potrzebny
(np. krótkie wystąpienie, 10 min przemowa w sejmie)
2. Przedstawienie problemu
- czym będę się zajmować, szczególnie gdy się nakłania
3. Podział
- zwięzły plan wystąpienia czy wypowiedzi
4. Argumentacja
- potwierdzanie i obalanie, uzasadnianie prawdziwości zdarzeń
a) nieartystyczna
- dowody pochodzą z faktów (np.. zeznanie świadków)
b) artystyczna
- odwołuje się do przykładów
5. Zakończenie
- ze względów logiczno- tekstowych wstęp i zakończenie mówią o tym samym,
- wstęp- łagodne wprowadzenie
- zakończenie- dramatyczny akcent
Ad. 3 ELOCUTIO
- wyrażenie myśli znalezionych i uporządkowanych
- teoria elocutio- jest katalogiem licencji, tzn. że jest licencja (w tym licencja poetica) nie oznacza pełnej wolności twórczej
- twórca porusza się w pewnych formach
Składa się z :
- figury retoryczne (patrz dalej)
- okres retoryczny- jest to zdanie na ogół złożone, wielomyślowe, ale tworzy całość intonacyjno treściową (podmiot….X….orzeczenie)
!Te trzy części wydzielono jako pierwsze
Ad. 4 MEMORIA
- techniki ćwiczenia pamięci i zapamiętywania
Dwa rodzaje pamięci:
- naturalna- dyspozycja wrodzona
- sztuczna- nemotechnika
Metoda skojarzeń- najstarsza forma zapamiętania
- te skojarzenia powinny być nawet absurdalne, niezwykłe a nawet obsceniczne
Ad. 5 ACTIO
- technika wygłaszania już gotowego przemówienia
- operowanie głosem ( barwa, doniosłość, wyrazistość, modulacja, poprawność)
- tekst powinien być przezroczysty
CELE RETORYKI
- skuteczna perswazja dokonywała się poprzez trzy rzeczy:
1. rozum- mowa na informować i pouczać
2. uczucia- mowa ma zachwycać
3. wola- ma poruszać do działania
PODSTAWOWE ZASADY SZTUKI RETORYCZNEJ
● Postulat ograniczoności
- żywy człowiek, organizm, wszystko przemyślane- jak to, żegłowa jest na górze
● Zasada stosowności
- takt retoryczny, w znaczeniu grzecznościowym
- w zależności od miejsca różnie się mówi
- przedmiot mówienia
- kultura mówienia
- cel
- miejsce
- zwyczaje odbiorcy
Zasada decorum- stosowności
● Zasada stosowności
- jest tożsama z nakazem świadomego i celowego posługiwania się środkami retorycznymi
FIGURY RETORYCZNE
Są to odstępstwa budowy wypowiedzi od budowy zwyczajowej
To posługiwanie się wypowiedzią w sposób odmienny od reguł zwyczajowych
np.
- powtarzanie wyrazów- anafora
Opinii się to nie podoba. Opinia chce inaczej.
- wygłaszanie opinii sprzecznych- genialny grafoman
- enfaza- bądź człowiekiem
- udawanie stawiania pytań- retoryczne
- litota- odgrywanie skromności lub niepewności
Między nimi zachodzi pewna różnica:
Figury słów- dotyczą formy
Figury myśli- dotyczą konspektów
Tropy- niezwykłe użycie jakiegoś słowa
Ad I.
● Figury powstałe przez przyłączenie
- synonimia- bliskie znaczeniowo wyrazy
- anafora- np. powtórzenie tych samych wyrazów
(jeżeli… jeżeli… jeżeli… to wstąpię do UE)
- paronomazja
● Figury powstałe przez odłączenie
- elipsa- wyrzucenie czegoś ze zdania
- asyndeton- bezspójnikowe połączenie
● Figury powstałe przez specjalne ułożenie
- inwersja- szyk przestawny
Ad. II
● Figury zwrotu do słuchaczy
- apostrofa- formy używane w listach ( droga mamusiu, w starożytności zwracano się do Bogów)
- może być to personifikacja idei
(w czasie rozprawy mówimy- wysoki sądzie-ale mowa skierowana jest do wszystkich)
- do widowni
- do części audytorium- np. do opozycji
czyli zwrócenie się do kogoś poza słuchaczem
- litota:
1. przeciwieństwo hiperboli (przeciwstawienie) czyli pomniejszenie siły zjawiska
np. trochę się chłopina zdenerwował- o mężczyźnie, który zdemolował bar
2. użycie zaprzeczenie
nie piękny- zamiast brzydki (często w celu eufemizmu)
- pytania retoryczne
● Figury semantyczne, czyli znaczeniowe
- antyteza- antymetalola
lepiej mądrym zgubić, niż z głupim znaleźć / przeciwstawienie sobie czegoś
- oksymoron- żywy trup, chłodny ogień / zestawienie przeciwstawień
- pleonazm- masło maślane/ zabić na śmierć
● Figury afektywne - świadczą o nacechowaniu emocjami
- apostrofa
- wykrzyknienie- odwołanie się do Boga, matki
- na drugim biegunie- wulgaryzmy
● Figury Kompozycyjne
- dygresje- odwołanie się do innego tematu, w ramach innego tematu,
- brane w nawias
- parenteza- wtrącenie krótsze
- milczenie
Ad. III
TROPY
● alegoria- obrazowy opis, coś co wywołuje w słuchaczu wizję
● hiperbola- przejaskrawienie, wyolbrzymienie
np. Lenin wiecznie żywy
● ironia- nie ma swoich wykładów formalnych
● litota
●metafora- w starożytności dwa typy:
- inabsencja- nieobecna, niejaka- historia zerwała się z łańcucha
- inprezencja- obecna - Jan to osioł
●metonimia ( zamienia)
- miejsca np. Moskwa potępia politykę NATO (zamiast Rosja)
- autora np. Czy czy czytałeś Prousta ( zamiast tytułu gatunku)
- narzędzia np. pierwsza szabla Rzeczpospolitej ( o człowieku)
- zawartości np. wypiliśmy po kuflu- czyli zawartość
● peryfraza- omówienie- autot „Pana Tadeusza” zamiast Mickiewicz
● synekdocha- ogarnienie (gr.) jest odmianą metonimi
- zastąpienie wyrażenia o znaczeniu ogólnym, bardziej precyzyjnym i odwrotnie
pars pro toto- część zamiast całości
totum pro parte- całość zamiast części
- liczby- chodzi o liczbę gramatyczną, użycie lp. zamiast lmn.
( nie będzie Niemiec pluł nam w twarz- „Rota”)
- gatunku lub rodzaju np. chleb zamiast żywność
(ktoś pokazuje na chleb czyli tak naprawdę na pożywienie)
- abstrakcji- kiedy używamy abstrakcyjnego określenia
(chodzące nieszczęście- dla konkretnego przedmiotu)
INNE FIGURY
● anadiploza- podwojenie znajdujące się na początku lub w środku zdania.
(Nie o Polskę chodzi lecz o władzę. Władzę dla swoich.)
● antonomazja- użycie imienia własnego do rzeczy ogólnej
( On to taki Einstein. Ale Don Juan.)
● chiazm- A+B, B+A
( kapela grała, tańczyli goście)
rzeczownik+czasownik, czasownik+rzeczownik
● adiafora- przesunięcie
powtórzenie tego samego słowa w innym znaczeniu
(np. mój duch wyzionął ducha - z Gombrowicza)
● diafora- powtórzenie
(co chłop, to chłop)
● epifora- powtarzanie tego samego słowa na końcu zdania
(Umarł król. Niech żyje król.)
● epifraza- dopełnienie wypowiedzi słowem, które zmienia sens całej wypowiedzi
( Są urodzeni mężowie stanu- wyjątkowego.
Życie zaczyna się po 40- kończyć)
SOCJOLINGWISTYKA
Lata 80' USA, bada zjawiska językowe w kontekście społecznym. Badanie języka w działaniu.
- kompetencja językowa= słownictwo+ gramatyka
- kompetencja komunikacyjna- kulturowa- umiejętność dostosowania języka do sytuacji (słowne użycie)
Cel socjolingwistyki- badania reakcji pomiędzy używanie języka a zachowaniami społecznymi (reguły gramatyczne, fleksja)
F. de Sanssuie- Langue (system języka)- parole (zastosowanie)
N. Chomsky- kompetencja - wykonanie
Zachowania komunikacyjne
- pozajęzykowe: barwa, intonacja
Anografia komunikowania się
D.Hymes- etnografia mówienia- teoria0 system zachowań kulturowych
Cechy języka
- język produktywny- można tworzyć nowe teksty na podstawie ograniczonego słownictwa
- bogacenie języka- zapożyczenia, słowotwórstwo
- niezależność od sytuacji- czas przeszły/ przyszły
- postawa innego- człowiek myśli o sobie jak o innej osobie
- gesty- zastępują lub uzupełniają mowę
- środki porozumiewania się- mają wspomagać
Funkcje odmiany języka
- standardowy- prestiżowy(media)
- klasyczny- klasyczna łacina, literacki-( nie są przyswajane od matki)
- problem języków mieszanych np. pigeon english (język kodowany) tubylcy+kolonizatorzy
Grupy i społeczne kategoria z odbiciem w języku
- nierówność majątkowa- np. Anglia, dzieci rodziców „klasy średniej”
- nierówność prestiżu/ statusu- Uganda/ ludzie po szkole- angielski/ pozostali- Suahili/
- nierówność z niejednakowego podziału władzy- Anglia- akcent z Birgingan- kpina
Język jest związany z podziałami społecznymi. Może wpływać na sposób, w jaki ludzie pojmują świat.
Nagina funkcje języka- słowa tabu
Systemy gramatyczne języka- np. we Francji- 2 rodzaje
-? kognitywizm- bierze za podstawę języka sposoby powstania np. wieloryb
Społeczeństwo i język są heterogeniczne- każdy posługuje się innym językiem i stylem.
Zdarzenie językowe- bardzo ważne dla socjologii- ludzie mówią bo są w trakcie dziania się czegoś.
Elementy składowe komunikowania
Nadawca- język- odbiorca
- rzeczywistość-
- tekst-
- kontakt-
Odgrywanie ról społecznych
- sposób mówienia (np. dyrektor i podwładny)
- zmiana roli społecznej jest związana za zmianą kodu (gwara)
Język jest sposobem identyfikacji z grupą społeczną. Służą pokazywaniu lojalności wobec grupy.
Funkcje mowy
- ekspresywna - o sobie
- impresywna- o odbiorcy
- metajęzykowa- o języku, prace językowe
- poznawcza- o rzeczywistości, prace naukowe
- poetycka- tekst
- faktyczna- kontakt, rozmowy grzecznościowe, potakiwanie
Podstawową funkcją języka jest:
- f. zwracania się do kogoś innego
- f. magiczna- zaklinanie deszczu, chorób- języki pierwotne
- performatywna- zrealizowanie powoduje stan rzeczy
W rzeczywistości pozajęzykowej - formuła ślubu, nadanie imienia statkowi
Warianty wypowiedzi
- formalny- … do stawienia się w dniu…
- pełen szacunku- działa w jedną stronę
- zimny- złośliwy, unikowy
- intymny- między bliskimi osobami
- potoczny- sytuacje codzienne
Język a sytuacja kobiety (R. Lakoff, Bernstein)
Dzieci do lat 5 mówią językiem kobiet.
10 lat- dziewczynka i chłopiec posługują się odmiennymi językami.
Kobiety |
Mężczyźni |
Wyróżniają więcej kolorów, Beż, lila-róż |
Kolory są mniej dla nich istotne |
Wykrzyknienia: Och, ojej |
Wykrzyknienia: Cholera itd. |
Przejmują mocne słowa, wulgaryzmy |
Nic nie biorą z języka kobiet |
Wolno marudzić, użalać się |
Wolno wpadać w złość |
Przymiotniki wartościujące: Zachwycający, słodki, śliczny |
|
- kobiety stosują struktury faktyczne- nawiązanie kontaktu (często pyta by nawiązać kontakt)
- różne wzorce grzecznościowe (np.dobre stosunki z sąsiadami)
- potrafią rozmawiać o niczym ( ładną ma pani fryzurę)
Język klasa średnia |
Język klasa robotnicza |
Kod rozwinięty- język formalny |
Kod ograniczony- język publiczny |
Uczucia za pomocą logicznych a nie emocjonalnych środków językowych |
Uczucia bezpośrednio Pozajęzykowo |
Argument logiczny- rozum |
Język prosty i skrótowy |
Formułowanie indywidualnych poglądów w celu ujawnienia „ja” |
Podkreślanie wspólnoty |
Język publiczny charakteryzuje etap rozwoju każdego dziecka. Dzieci rodzące się z klasy średniej- kod ograniczony- rozwijają.
Cechy języka publicznego
- krótkie, proste gramatycznie zdania
- przewaga strony czynnej
- proste spójniki
- krótkie pytania
- rzadkie używanie konstrukcji bezosobowych
- nie motywowanie poleceń
- niski stopień uogólnień
- ukryte poglądy w strukturach zdań
Kod rozwinięty
- porządek gramatyczny i skład
- dużo zdań złożonych
- bogactwo przymiotników i przysłówków
- konstrukcje bezosobowe
PSYCHOLINGWISTYKA
Celem jest wykrycie procesów leżących u podłoża zdolności człowieka, do mówienia i rozumienia języka.
- interesuje się tym co się dzieje we wnętrzu jednostki. Narzędziem badawczym jest eksperyment. Ma praktyczne zastosowania
- służy leczeniu zaburzeń mowy
- zaburzenia nauki, pisania i czytania
- doskonalenie metod nauczania języków obcych
- telekomunikacja
- komunikacja masowa- propaganda i reklama ( takim językiem aby była skuteczna)
Problemy socjolingwistyki
Zagadnienie przyswajania języka- w jaki sposób
powiązanie między wiedzą o języku a użyciem języka
?Użycie języka- rozumie zdania adresowane do niego(dekodowanie)- osoba, która zna dany język// tworzy zdania (kodowanie)
Gromadzenie wiedzy o języku:
- jasna- każdy użytkownik języka
- wyraźna- wiedza podbudowana teoretycznie
Czy gramatyka oddaje stan wiedzy o języku użytkownika języka?
- to pytanie stawiane przez socjolinglistów
3. wytwarzanie i rozumienie wypowiedzi
- czy język należy wyłącznie o ludzi?
Mówić- wypowiadać wyrazy, posługiwać się językiem w sposób znaczący
- jak definiuje się język?
System arbitralnych,…w sposób znaczący, symboli dźwiękowych za pomocą, których współpracuje dana społeczność.
Cechy określające język
- posługiwanie się kanałem głosowo- słuchowym / takie do zwierząt
- arbitralność znaków językowych/ w związku brak arbitralności
- asemantyczność znaków językowych- znak ma znaczenie/ cecha języka ludzi
- język ma związek z tradycją, kulturą- z pokolenia na pokolenie
- Spontaniczne stosowanie języka/ i ludzie i zwierzęta
- Dialogowość wypowiedzi/ ludzie i zwierzętateż
- dwoistość strukturalna- ludzie
- niezależność od miejsca mówienia- tylko język ludzi
- zależności strukturalne- strona bierna, umowa, pytania- tylko cecha języka ludzi
- kreatywność- produktywność- otwartość- zdolność tworzenia nieskończonej liczby wypowiedzi
Czy istnieje biologiczne świadectwo, że człowiek stworzony jest by opanować język ?Żaby?
- więzadła krzyżowe, język, wargi, wiązadła głosowe+ krtań, mózg
Latealizacja- umiejscowienie ośrodka mowy po lewej stronie
Oś. Mowy:
- od. Bracka
- os. Dywernickiego
Mózg człowieka jest przystosowany do mowy.
Cechy wyzwalane wyznacznikami biologicznymi
- dane zachowane- pojawia się zanim stanie się niezbędne
- wystąpienie danego zachowania
- pojawienie się danego zachowania- nie zachodzi za pomocą impulsu z zewnątrz
- okres krytyczny/ przełomowy- sprzyjający nabyciu danego zachowania (zaczątek języka)
- bezpośrednie nauczanie języka jest mało skuteczne (nadgorliwi)
Etapy rozwoju języka
krzyk
wokalizacja, 6 tygodni
gaworzenie, 6 miesięcy (baba, mama)
wzory intonacji, 8 miesięcy
wypowiedzi jednowyrazowe- 1 rok
dwuwyrazowe- 18 miesięcy
odmiany wyrazów- 2 lata
pytania i przeczenia- 2 lata 3 miesiące
rzadkie skomplikowane struktury,… jeżeli nie to ja
dojrzałe mówienie- 10lat
Nie ma przeskakiwania etapów. Rozwój języka wraz z rozwojem ogólnym organizmu.
PRAGMATYKA
-Zajmuje się badaniem sensów nadanych wypowiedzi ( są to sensy dekodowane z danej wypowiedzi w danej sytuacji.
-Jaki ma pani zegarek?- a w myśli, która jest godzina
- znaczenie systemowy- to w słowniku
- znaczenie programowe- powstaje na podstawie sytuacji mówienia
- akty mowy- mają określoną intencję ( w zależności, kto do kogo mówi)
przyjdę jutro o 9.
- opis semantyczny- wyrażony jawnie
- opis pragmatyczny- najczęściej ukryty
2 Rodzaje
KONWENCJONALNE
- na mocy kodu językowego (języka i gramatyki) mogą być przekazywane
- pod asercją- tzn. osoba, która mówi, że jest przekonana, że ma rację
( Przypuszczam, że ten wkład się nie skończy)
- poza asercją- mogą być przekazywane przez różne wykładniki
( Piotruś chyba przyjechał)
- bez wykładników
- bachor- taki wyraz przekazuje, że nie lubi
- wylegiwać się- on się wyleguje i wyleguje- poza normą
- przestać- zakłada, że uprzednio ktoś coś zrobił
NIEKONWENCJONALNE
- na podstawie sytuacji
- zależne od sytuacji- kto to zrobił?
Odczytywanie okazjonalizmów- zależne od wiedzy i doświadczenia
- niezależne od sytuacji- miłość to ogień!
●Psycholingwiści i socjolingwiści próbują odpowiedzieć
- dlaczego używamy środków językowych.
●Pragmatycy
- czy ludzie stosownie używają form językowych
- czy stosują właściwe strategie
Stosowność użycia aktów mowy:
● na Kubie- sztuczne kwiaty- żywej sobie
- żywe kwiaty- zmarłym
● w Polsce byłoby to źle odczytane
Pragmatyka zajmuje się inferencjami.
Inferencje- informacje poszerzające znaczenie wypowiedzenia
● PREDYKATY SEMANTYCZNE
- presupozycje- założenie wypowiedzi przed wypowiedzią,
- wydobywa treści do informacji założonej
Dzieci Kowalskiego są chore. (zakładamy: że Kowalski ma dzieci)
- implikatura- inferencja, która wykrywa sensy wynikające z wypowiedzi
Ostatnio na kolacji u Kwaśniewskiego jadłam bardzo smaczne ryby.
(wynika: że bywam u Olka)
Presupozycja semantyczna nie zmienia się bez względu na to, czy to forma pytająca czy zaprzeczenie.
Kowalski kupuje ten samochód.- presupozycja egzystencjalna
Tzn. że Kowalski istnieje, że samochód kupowany przez Kowalskiego jest obiektem realnym.
Znaczenia leksykalne:
- przestać- tzn. zakładamy, że wcześniej ktoś to robił
- zwiedzić- być gdzieś i coś oglądać
- wyzdrowiał- zakładamy, że był chory
- kupił- zakładamy, że ktoś sprzedał
● PREDYKATY FAKTYCZNE
- Kowalski żałuje (PF), że kupił samochód. (jeżeli żałuje, tzn. że kupił)
- Kowalski dowiedział się (PF), że jego sąsiad się ożenił. (tzn. że coś musiało zaistnieć)
● PREDYKATY REZULTATYWNE
- Kowalskiemu udało się kupić bilety
- Kowalski potrafił cały miesiąc żyć bez pieniędzy
Zdania rozszczepione:
- To właśnie był Kowalski, który spóźnił się na koncert
● PREDYKATY PRAGMATYCZNE
Wiesz Sam, Chiny szybko się rozwijają.
↑
tzn. że osoba do której się zwracamy Sam- tak ma na imię
Implikatory aktów mowy- treści nie wynikające bezpośrednio, ale wydobywane pośrednio za pomocą różnych interpretacji.
KLASYFIKACJA AKTÓW MOWY
J.L. Austin- 1962- stworzył koncepcję „Jak działać za pomocą słów”
Wypowiedzi:
- które coś oznajmiają- konstatywy
można rozpatrywać w kategorii prawdy lub fałszu
- które coś tworzą- performatywy
tworzą, albo doniosłe fakty (np.akty prawne) lub towarzyszą stuacji (np. przepaszam) tworzą sytuację towarzyską (ślubuję Ci miłość)
TEORIA ILLOKUCJI- Astin stwierdził, że jeżeli coś oznajmiam to i mogę tworzyć, dlatego uznał, że język ma 3 wymiary:
- lokucja- językowa, znaczenie
- illokucja- cel, np. zły pies ( czyli ostrzeżenie)
- perlokujca- skutek wypowiedzi
J.R. Searle- następca
Twórca pojęcia akty pośrednie i bezpośrednie
- asercje- które coś stwierdzają np. wątpienie, przysięganie
- dyrektywy- wywarcie wpływu na odbiorcę
- komisywy- cel: podjęcie wobec adresata pewnego zobowiązania
- ekspersywy- inf. o emocjach, nastawienie na nadawcę, np. akty grzecznościowe
- deklaratywny- cel: wpływanie na działanie i stany odbiorcy
A.Adwigiejew
FUNKCJE:
1. modalne- poinformowanie o stosunku mówiącego do rzeczywistości (móc, trzeba, wolno)
2. wyrażenia emocji- w każdej emocji jest tak, że nadawca ocenia weryfikację intelektualną
(czyli zanim się ucieszę- zastanawiam się czy to ładne)
3. działania
Ad1. FUNKCJE MODLANOŚCI
● F. Pewności
Przekonanie nadawcy o konieczności albo prawdziwości np.
Nie ma wątpliwości, że koncert się odbędzie.
Dziś na pewno będzie sztuka teatralna.
To „na pewno” nie zwiększa prawdopodobieństwa tego zdarzenia.
Ja |
rzeczywistość
● F. Przypuszczenia
sąd nadawcy o prawdopodobieństwie wystapienia jakiejś czynności przy pewnych warunkach.
Przypuszczam, że dziś…
Janek chyba…
● F. Nieokreśloności Modalnej
nadawca dopuszcza pewien stan rzeczy i niedopuszcza
Zrobił to, albo to i nie zrobił.
Może pracuje, a może i nie.
● F. Wątpliwości
nie wyklucza, ale odnosi się sceptycznie
Nie przypuszczam, żeby on stąd wyjechał.
Wątpię czy matka się z tym pogodzi.
● F. Wykluczenia
nie możność wystąpienia stanu w jakichkolwiek warunkach
Jest niemożliwe, żeby Jaś dostał szansę.
!Najczęściej F. MODALNYCH używa się w przekazach perswazyjnych.
Ad.2 FUNKCJE WYRAŻANIA EMOCJI
- ocena intelektualna
- stosunek uczuciowy
Ocena intelektualna i w zależności od tego uczucia pozytywne bądź pozytywne
Ocena intelektualna |
Stosunek uczuciowy |
|
|
Pozytywna |
pozytywna |
Emocja jest pozytywna- symetria |
|
Negatywna |
negatywna |
Żal, rozpacz- symetria |
|
Pozytywna |
negatywna |
Zazdrość, zawiść- asymetria |
|
Negatywna |
pozytywna |
Usprawiedliwienie, pocieszenie- asymetria |
|
PODMIOTY ODBIORU
● nadawca
● odbiorca
● osoba 3- lubimy mówić źle
● stan rzeczy
- może być zadowolenie z siebie ↑ (o.i.)↑ (s.)
- niezadowolenie↓ (o.i.) ↓ (s)
- usprawiedliwienie ↓(ocena intelektualna) ↑ (samoocena)
Ad 3. FUNKCJE DZIAŁANIA
● F. Zobowiązania
a) F. Gotowości
Jutro pójdę do lekarza.
Mówimy to w celu poinformowania o mojej gotowości, ale to założenie mówi, że ten stan jest dla mnie korzystny.
b) F. Obietnicy
- Zobowiązuje Sas wobec kogoś, kto jest zainteresowany tym działaniem
- zakłada niemożność wykonania tego przez odbiorcę
- może być różna moc obietnicy
(Przyrzekam, że…- … zrobię to jak będę miała czas)
● F. Pobudzenia do działania
F. Proponowania
- może dotyczyć wspólnego zachowania- nadawca+ odbiorca
- może dotyczyć tylko odbiorcy, ale nadawca ma jakąś funkcję
(np. rodzic jako sponsor- proponuję Ci wyjazd w góry)
F. Prośby
- np. urząd skarbowy
- prośby nauczycielskie
- miewają formę pytania- czy mogłaby Pani…?
- albo rozkaźnik- Bardzo proszę! Zrób to dla mnie.
F. Rozkazu
- wiąże się z sankcjami
- najczęściej w wojsku
- rodzice i dzieci- jeżeli jest tak w domu przyjęte
● Wyboru przyszłościowego= rozstrzygnięcia
F. Rady
- odbiorca ma różne wątpliwości, ja mu radzę, że najlepsze jest rozwiązanie X.
- Najlepiej byłoby tam pójść
- osobiście uważam, że
F. Zgody
- przyzwolenie- dobrze, niech wejdzie
- może być to reakcja na prośbę wyrażoną (np. o urlop) bądź nie wyrażoną (jeżeli osoba która się zgadza jest wyższa rangą)
F. Odmowy
- niezgoda na działanie wspólne, bądź współpracy
F. Niezdecydownia
- kiedy nadawca nie wybrał-nie mam pojęcia/ wacham się/ kto wie, może lepiej
ETYKA, ESTETYKA, ETYKIETA= ENDAJMONIA JĘZYKOWA
Dobro, piękno, prawda- to co jest piękne bywa etyczne.
Estetyka- tekst ładny, harmonijny
tekst nieładny- chropowaty, brzydki, nieładny
Poziom fonetyczno- estetyczny wypowiedzi:
- tekst ładny:
1. wyraźnie artykułowany
2. tekst wymówiony z odpowiednią modulacją głosem
- teksty ładne to:
- teksty akcentowane zgodnie z normą wzorcową
- tekst bez cech gwarowych środowiskowych
- nie zawiera wpływów języków obcych
- ma klarowną budowę zdań
- posługiwanie się zrozumiałym słownictwem
- umiejętna segmentacja
- bogate słownictwo
- teksty nieestetyczne:
- stanowią zaprzeczenie cech tekstów ładnych
- teksty wulgarne
TYPY BŁĘDÓW:
- wymawianie
- odmiana np. wziełeś
- składniowe- używać proszek do prania
- słowotwórcze- autonaprawa
- znaczeniowe
- frazeologiczne- cytowane z pamięci- twardy orzech do zgryzienia
- stylistyczne- niedostosowanie stylu do kontekstu
Etyka Słowa- etyczne mówienie dookreślona postawa nadawcy tekstu do odbiorcy.
- Jest wymagane podmiotowe traktowanie partnera rozmowy (szanowanie go, uwzględnienie jego obyczajów, poglądów, próba zrozumienia jego zasad życiowych).
- Szczerość intencji nadawcy, brak podejrzliwości mówiącego.
- Nie narzucanie partnerowi poglądów, dawanie partnerowi możliwości przedstawienia swojego punktu widzenia, zmuszanie odbiorcy do odbierania komunikatu wbrew jego woli.
- Etyczne jest dawanie możliwości wyboru.
- Nieetyczne jest szyderstwo i ironia, teksty wulgarne, kłamstwo, perswazja i agitacja
Karta Etyczna Mediów- 6 zasad
Prawdy
Uczciwości
Obiektywizmu
Oddzielania informacji od komentarza
Szacunek i tolerancja
Wolności i wypowiedzi
NOWOMOWA- mowa systemów totalitarnych
- jest to język władzy i podległych władzy mediów
- celem:
-propaganda
- manipulowanie nastrojami i zachowaniami społecznymi
- uformowanie myślenia społecznego- sposób pożądany przez władzę
- właściwości
- znaki wartości dominują nad znaczeniem
- połączenie elementów pragmatycznych i rytualnych
- żywioł magiczności- zacieranie granicy między istniejącą rzeczywistością, a rzeczywistością postulowaną- partia przewodnią siłą narosu
- doniosłość decyzji arbitralnych
Nowomowa doprowadziła do antykomunikatywności języka.
Wyróżnia się PODSTYLE:
- język kampanii- przemówienia ku czci, itp.
- język normalki ?
FUNKCJE NOWOMOWY:
- perswazyjna
- zakłucająca- polegająca na przemieszaniu prawdy z fałszem
ETYKIETA
- grzeczność języka
- zachowania zgodne z kulturą danego narodu
- nie wypada zaniechać tych zachowań
SZTUKA PUBLICZNEGO MÓWIENIA
- dotyczy osób publicznych np.: polityków, aktorów, negocjatorów, studenci, ludzie starający się o dobrą pracę, aktywni uczestnicy życia publicznego np. okazjonalny mówca toastów
(nie musi być to mówienie do wielkiej grupy osób)
6 Pytań:
- kto mówi
- do kogo
- w jakim celu
- co mówimy
- jak, forma wypowiedzi
- kiedy
Ad 1. KTO MÓWI
- należy sobie uświadomić, ze jest się przedstawicielem instytucji bądź poglądów
- od roli zależy sposób mówienia
- często trzeba kogoś reprezentować
- jeżeli jest się osobą publiczną (znana i rozpoznawana) jest się identyfikowanym
np.: Donald Tusk- z partią
- ważny jest stosunek odbiorców do nas
- trzeba wiedzieć, że kiedy mówię o sprawach, które interesują odbiorcę
- podawać przykłady fakty
- obserwować słuchaczy
- to mówca ma się dostosować do słuchaczy
- dbać o potrzeby innych ( np. zrobić przerwę, skończyć wcześniej)
- nawiązywać kontakt z odbiorcą (pytania, prośba o podniesienie rąk)
- trzeba się uśmiechać, kiedy trzeba!
- w aktywny sposób słuchać uwag z Sali
- kontakt wzrokowy
- motywować słuchaczy do uzgadniania wspólnego stanowiska, tzn. rozstać się w przyjaźni
Ad 2. DO KOGO
- słuchacz- ważny element integrakcji
- uświadomienie potrzeb słuchaczy
- czego słuchacze się po nas spodziewają (obietnic, zrozumienia)
- dowiedzieć kto jest naszym audytorium
(np. zapytać czy ktoś z naszych kolegów już tam przemawiał)
- jak duże audytorium
- im mniejsze grono tym mówić krócej, luźniejszy styl
- im większa grupa odbiorców, należy zainteresować tłum
- mówca powinien zainteresować słuchaczy
- wiek słuchaczy- do ludzi w różnym wieku mówi się różnie
(co innego śmieszy, co innego interesuje)
- uwzględnić kontekst kulturowy
- ważna jest płeć
- mężczyzna- komunikaty oparte na faktach, liczbach
- kobiety- komunikaty emocjonalne
- ważne są przekonania religijne, polityczne, kulturalne
!polityka, religia- dwa tematy których nie powinno się poruszać na spotkaniach
- trzeba dowiedzieć się czy wśród słuchaczy jest ktoś wyjątkowy (burmistrz, wójt)
- czy kogoś będzie brakowało
- jakie wykształcenie maja słuchacze
- nigdy nie należy przeceniać fachowości odbiorców, ale nie należy niedoceniać ich inteligencji
- jakie doświadczenie zawodowe
- dostosować: styl, słownictwo, argumentację
- humaniści- rzeczywistość jest jedna, ale można ją rozpatrywać w różnych aspektach
- ważne jest tez to co słuchacze wiedzą
- co osiągnęli ludzie do których będziemy przemawiać
(np. wybudowali szkołę, wyremontowali kościół)
- jak często spotyka się grupa
- ważne jest to kto przemawiał na ostatnim spotkaniu lub kto następny
- jakie istnieją grupy interesów
- jaki jest nastrój
- zwracać się wprost (nie bezosobowo)
- nie mówić tylko: moim zdaniem- ale: Szanowni Państwo tego doświadczyli
- uaktywnienie słuchaczy: np. na mszy
Ad.3 W JAKIM CELU
- często ma się wrażenie, że mówca nie ma celu
- w zależności od rodzaju spotkania (konsultacyjne, negocjacyjne) inny cel:
np. wykład i obrona doktorska
Ad.4 CO MÓWIMY
- żelaźni dyskutanci- nie mają pojęcia, ale dyskutują
- 3 dziedziny: działalność zawodowa, polityka, życie publiczne
„Tylko głupiec mówi wszystko co ma w głowie”- biblia
- trzeba przeselekcjonować informację z punktu widzenia odbiorcy
Ad.5 JAK
- ile czasu nam to zajmie
- uwaga odbiorcy: przeciętne- 15min
dobre- 30 min
znakomite- 1h
- Forma przemówienia
1.czy to pisane, żeby przeczytać np. toasty polityczne
2. czy forma pisana, której uczymy się na pamięć
3. czy konspekt
4. czy forma spontaniczna
Segmentowość wypowiedzi:
- jak zacząć?
- pierwsze 30sekund- przykuć uwagę
- śmieszny cytat
- codziennie umiera… to jak mała miejscowość X
- pytanie retoryczne
- od najnowszych wydarzeń
- jak zakończyć?
- łatwo, ale nie można przedłużać
- Na zakończenie powiem…- 30 sekund i koniec
Ad. 6 KIEDY
- właściwy moment wystąpienie jest ważny
Moment:
- właściwy
- niewłaściwy
Wł. Treść + właściwy moment ↑
Wł. Treść+ niewłaściwy moment ↓
- najlepiej odbierane przed południem
- najgorzej przed obiadem lub zaraz po
Pora Roku- np. wrzesień- o nauce
Grudzień- cele charytatywne
Styczeń- poradniki
Wiosna- o zdrowiu i kondycji psychicznej
PRZYGOTOWANIE WYSTĘPÓW PUBLICZNYCH- WSKAZÓWKI PRAKTYCZNE
- wdech przez nos, wydech ustami, wdech głęboki. Przerwa na wdech gdy sens wypowiedzi na to pozwala.
Frazowanie- dzielenie wdechów i podział wystąpienia na części.
Fraza- odcinek podzielony ze względu na sens i oddech
- wysokość głosu- obojętny rejestr- średni.
Akcent, informacja- mają zdolność przekonywania odbiorcy
- wymowa- czysta, wyraźna, nie mruczeć.
Inaczej mówi młodzież, inaczej dorośli- artykulacja.
- współpraca ciała- ok. 7%- zrozumienia z treści werbalnej, 30%- barwa głosu, artykulacja, 50%- mowa ciała. Trzeba zachowywać się tak by nie zwracać uwagi na swoją osobę. Człowiek nieświadomie komunikuje. Odbiorca potrzeba rozpoznać czy ktoś jest zły…
- Znaczenie gestów- mogą ujawnić niepewność, niemoc, mówca nie może pełnić roli przegranego. Musi pokazać, że on chce to zrobić.
- lekko zgięci- świadomy roli przegranego. Mówca musi być wyprostowany
- pokazanie dłoni- miły gest zjednujący odbiorców
- zajmujący jak najmniej miejsca (przy ścianie) oparty- złe wrażenie-
mówca musi mieć miejsce
- zaplatanie rąk na klatce piersiowej- gest świadomy o zamknięcia, w trudnych sytuacjach
- jeżeli unikalny kontaktu wzrokowego- źle
- częsty i niepewny uśmiech- rola przegranego
- odgrywanie roli kogoś innego- gesty (pewny…)
- nie zmniejszać się- nie kulić, nie krzyżować rąk szczególnie na początku
- kontakt wzrokowy, spokojny, opanowany, zrównoważony
- uprzejmy, ale płaszczyć się przed słuchaniem i nie przepraszać za byle co
- nie stawać bokiem i patrzeć na przez ranię- nie skręcać głowy
- stać prosto, ale nie na baczność
- nie ukrywać notatek przed publicznością
- nie należy bujać się, huśtać, machać ręką, nogą
- rozmówcy powinni być na tej samej wysokości
- gesty muszą być używane oszczędnie
- nie stukać stopami o podłogę
- nie bawić się krawatem, kolczykami, okularami
- wymawiać dokładne końcówki
MIEJSCE WYSTĄPIENIA
- jeżeli występujemy po raz pierwszy, warto zobaczyć gdzie będziemy mówić
- jeżeli jest wybór sali to lepiej wybrać małą, która będzie wypełniona- niż dużą- która będzie na wpół pusta
- jeżeli jest pusto- nie należy o tym mówić, bo Ci co przyszli nie odpowiadają za innych
- ważne jest dobre oświetlenie i świeże powietrze
- nastrój- swiece
- koliste siedzenie- sprawia, że słuchacze nie rozmawiają
- ważne, aby widać było mówcę
- mówca powinien mieć za sobą ścianę- lepiej odbija głos
ściana naturalna- las
Wady dużych sal - pochłaniają dźwięki- zwłaszcza ę
- pogłos, jeżeli jest np. wysoka
- w pomieszczeniach prostokątnych dobrze jest zająć miejsce w rogu- głos jest dobrze emitowany
- na dworze- trzeba wiedzieć jaki jest kierunek wiatru- niewygodnie jest mówić pod wiatr
- na świeżym powietrzu trzeba mówić wolniej- głos wolniej się rozchodzi
- nie należy krzyczeć
- jeżeli stoimy na świeżym powietrzu powinniśmy opierać się na bazie emocji, nie intelektu
- mównica często zbyt oddalona od słuchaczy
- radzi się, aby mównicę zastępować plastikową. Powinna mieć zabezpieczenia, aby nie spadały z niej długopisy, kartki
- mikrofon
- oddala mówiącego, powoduje nieprzyjemne echo
- 20-30cm od ust
- powinien być w takiej odległości stale
- kilka mikrofonów- ok.
- łapią z każdej strony
- nie należy mówić zbyt głośno
- korzystanie z notatek
- nie ukrywać
- ważne jest to, aby kartki zapisywane były jednostronnie
- trzeba kontrolować czas np. na konferencjach
- patrzyć na ręce- kiepsko, lepiej położyć zegarek przed sobą
- niektórzy kładą sobie karteczki
- mów wolno, wyraźnie
- patrz na słuchaczy
- stój spokojnie
RELACJA MÓWCA- SŁUCHACZ
- nie słuchacze są dla mówcy, ale mówca dla słuchaczy
- należy wystrzegać się wyniosłości
- kiepsko- grozić palcem
- mówca jest na ogół specjalistą, ale nie powinien tego pokazywać
- szacunek do słuchacza
Uczciwość:
- podstawa każdego przemówienia
- słuchacze łatwo wyczują czy mówca identyfikuje się z tym co mówi
- głos nie powinien być monotonny, bez emocji
- głos trzeba dostosować do treści
- wyraźnie wypunktowane części
Początek wystąpienia:
- nie należy zacząć natychmiast po wejściu na podium
- pierwsze ogarnąć wzrokiem- spojrzenie przyjacielskie, ale stanowcze
- brak stanowczości- to ciągłe przepraszanie
- ważne jest pierwsze wrażenie
- należy rozpocząć cichym głosem, aby zainteresować
- zwroty grzecznościowe- to przełamanie pierwszych mostów między mówcą a słuchaczem
- nie należy być ani lizusem, ani wyniosłym
- zwroty grzecznościowe należy powtarzać
Oklaski- dobry mówca nie czeka na wygaśnięcie
- nie świadczą o aplauzie, mogą być rozrywką np. z nudy
Trema- niemieckie Lampenfieber
- strach przed lampami i reflektorami
- tremy nie powinniśmy się wstydzić
- jest to też lęk przed mikrofonem
- człowiek patrzy na siebie z pozycji obserwatora
- można ją regulować- trening mentalny
- wyobrażenie sobie sytuacji w szczegółach
- humor- autoironia
- autosugestia- powiedzieć sobie, że są gorsze rzeczy
- albo pomyśleć o swoich zaletach
- co jak się nie udało- powiedzieć sobie „i co się stało?- trudno”
- skoncentrować się na sednie sprawy uświadomić sobie:
- do kogo mówimy i po co
- zapanować nad gestami
Nie należy na tremę :
- pić
- palić- wysusza gardło
PRZEMOWA DO TŁUMU
Tłum jako odbiorca przekazów perswazyjnych
- nie ma dużych zdolności rozumowania, ale ma duże zdolności działania, dociera się do woli tłumu, a nie do rozumu
- nie ma zdolności do wytwarzania własnych poglądów
- przyjmuje te poglądy, które zostaną mu narzucone
- tłum trzeba przekonać argumentami emocjonalnymi
Przywódcy tłumu
- tłum ma swoją duszę zbiorową, jest inna niż dusza jednostek wychodzących do tłumu
- zacierają się właściwości jednostek (wyznaje narzucony pogląd)
Przyczyny powstawania tłumu:
- każda jednostka wchodząca w skład tłumu ma poczucie potęgi
- jednostka daje upust namiętnościom, które by stłumiła indywidualnie
- znika poczucie odpowiedzialności
Zaraźliwość tłumu (uczucia i czyny)
- jednostka jest w stanie poświęcić osobiste cele, celom wspólnym (sprzeczne z istotą człowieczeństwa)
- jednostka w tłumie nabiera cech przeciwnych do tych, które sa indywidualnie
- ma wielką podatność na sugestie
Stan 1 będącej składnikiem tłumu:
- są `zahipnotyzowane', sparaliżowana działalność mózgu, jednostka staje się `niewolnikiem' działań
- tłum przesadny w ekspresywności jest czuły na przesadę (przyjmie przesadzony pogląd)
Gdy chce się porwać tłum, trzeba:
- używać określonych określeń
- bezwarunkowych twierdzeń (tak, jest bo ja tak mówię)
- powtarzanie tego samego po kilka razy
- nie zagłębianie się w logiczne dowody
Umiejętność mówienia do tłumu
- Autorytaryzm i nietolerancja
- tłum oczekuje tych uczuć, spodziewa się takiej postawy
- tłum staje się potulny
- na uczucia dobroci jest niewrażliwy
- nigdy nie wielbił dobrych władców
- zasila szeregi słabych, słaba osoba jest nieszanowana
- Mówca i zahipnotyzowanie tłumu
- uwielbienie cześć dla tradycji (oczekuje się tego od przywódców)
- poczucie honoru
- patriotyzm i uczucia religijne- Tak
- Rozumowanie tłumu
- opiera się na kojarzeniu pojęć, ale idee łączą się ze sobą ty6lko pozornie
- tłum nie jest zdolny do rozumowania,
- dla tłumu nie ma rzeczy nieprawdopodobnych, może uwierzyć we wszystko
Przywódcy
- stado niewolników- tłum nie obejdzie się bez swojego pana
- nie są to na ogół ludzie czynu (myśliciele)
- masy są podporządkowane człowiekowi z silną wolą
- musi umieć narzucić przekonania tłumowi
Rola przywódców
- budzenie wiary religijnej, społecznej, w dzieło, w idee, w człowieka
- metody postępowania:
- TWIERDZENIA
- POWTARZANIE
- ZARAŻIWOŚĆ
- musi mieć prestiż (charyzma)
- fascynacja przywódcą- zabija w człowieku poziom krytycyzmu, wzbudza cześć i podziw
Tłum wyborczy- sam prestiż nie zapewni kandydatowi zwycięstwa.
Aby wygrać należy:
- schlebiać próżności tłumu
- schlebiać pragnieniom wyborców
- nadskakiwać każdemu wyborcy
- nie żałować najbardziej fantastycznych obietnic
- gra na instynktach
- licytować się w `dawaniu' ze swoimi przeciwnikami
Wskazówki dla mówcy:
- nie przedstawiać subtelnych niuansów w rozumowaniu
- formułować jednoznaczne sądy- im większa liczba słuchaczy tym bardziej upraszczać sądy
- częste powtórzenia
- prosty sposób formułowania myśli
- odwoływanie się do poczucia wspólnoty
- im większe audytorium, tym prostszy sposób mówienia, a tekst bardziej poglądowy i ilustracyjny (przykłady)
DIALOG
Rozmowa- na dany temat dwóch lub kilku osób, przemienne role (nadawca- odbiorca)
Polilog- bardzo dużo osób mówi w jednym czasie
Repliki- kolejne kwestie, które samodzielnie znaczą mało, nic, albo co innego
Monolog- w opozycji do dialogu, występuje rzadziej, pochodzi z dramatu.
Wykład- ma cechy dialogiczności (Cechy dialogu w monologu np. witam Państwa, wyobraźmy sobie)
Dialog
1. aspekt dramatyczny, opozycja ja-ty
2. aspekt sytuacyjny- okololiczości w których się rozmawia
3. aspekt semantyczny- repliki kształtują znaczenie
Jeżeli dominuje 1- to kłótnia, spór
2- rozmowach będącymi zwierzeniami i rozmowac praktycznych
3- w konwersacjach na tematy teoretyczne
Forma pośrednia pomiędzy:
1 a 3- dyskusja
2 a 3- pogawędka
Założenie
- w dyskusji
Sądzę, że myślisz o Z inaczej niż ja. Mówię to, bo chcę przedstawić swoje poglądy. Często w założeniu dochodzimy do konsensusów. Tu celem jest- poprzez rozmowę dochodzimy do wspólnej wersji.
- w sporze
Myślisz co innego niż ja, czyli źle. Dążenie do zmiany poglądu.
- kłótnia
Chcemy, żeby ktoś się przyznał, że robi źle. (np. rodzina, małżeństwo)
DYDKUSJA:
- na poważne tematy
- cele rozmów towarzyskich:
- poprzedza np. negocjacje
- przyjęcie
1. Rozmawiamy po to, aby zwrócić na siebie uwagę
2. Chęć wywyższenia się (dam Ci radę)
3. Jest to zaspokojenie potrzeby dominacji
4. Osiągnięcie dobrej samooceny (oni świnie)
5. zaspokojenie potrzeby przynależności, bezpieczeństwa
6. potrzeba solidarności
7. wrogowie naszych wrogów są naszymi przyjaciółmi
8. chęć ulżenia sobie (kto komu wytknie więcej wad)
9. Chęć ulżenia sobie
Style prowadzenia rozmowy: partnerski/ niepartnerski
DYSKUSJA, RODZAJE
Cel- dojście do wspólnego stanowiska
- poznanie prawdy
Przedmiot dyskusji jest postawiony ponad uczestnikami. Nie jest możliwa dyskusja z osobą, która nie chce poznać prawdy, albo już ją zna (tak jej się wydaje)
Mamy dyskutować tak, jakbyśmy chcieli poznawać prawdę.
Debata- chęć przeforsowania własnego stanowiska
Kłótnia- dążenie do tego, aby ktoś powiedział, że nie miał racji (a ja miałem)
Wady demokracji:
- każdy na wszystkim się zna
- brak autorytetów (w dyskusjach (np. Lepper i Balcerowicz)
Debata trudniejsza od wystąpienia, ponieważ jesteśmy uzależnieni od partnerów.
Mówcy w dyskusji często ulegają emocjom, nie potrafią wysłuchać oponenta nie potrafią znaleźć taktownej odpowiedzi.
Dobry dyskutant:
- powinien być elokwentny (umiejętność i łatwość mówienia)
- musi być stanowczy (broni własnego stanowiska)
- rzeczowy (argumenty)
- cierpliwy
- umieć słuchać innych (tolerancja)
- wczuć się w sytuację partnera
- musi dysponować arsenałem technik argumentacyjnych (np. wskazać korzyści)
Rodzaje dyskusji:
Platon:
- publiczne
- prywatne
- potrzebne
- niepotrzebne
- dają zysk
- przynoszą straty
Współczesne:
- sprawy sądowe- przedstawia się sprawy z dwóch stron, stronie 3- arbitrowi
- dyskusja akademicka- nie ma konstruktywnych wniosków
- dyskusje parlamentarne- przewodniczący, regulamin (walne zjazdy, spotkania na najwyższym szczeblu)
- dyskusja efektywna- cel- uzyskanie konkretnego wniosku,
- podjęcie decyzji w danej sprawie,
- szczegółowo dobrane osoby (poważne, konkretne)
- przewodniczący- dyktator
- dyskusja wolna- kończą obrady, konferencje, wolne wnioski na dany temat
- negocjacje- przedmiotem są sprawy ważne, ważne przerwy, consensus
- burza mózgów- 2 etapy- gromadzenie pomysłów (ok. 12 osób), ocena pomysłów przez ekspertyzę (3:5)
- błyskawiczne narada- problem, okoliczności, które je wywołały
- wielostopniowa- philips 6-6- udział w dyskusji: 150 osób, grupy 6os, 6min na dyskusję, 6 min przerwy i po tym wnioski
- przedmowa- wybrana grupa przedstawicieli, audytorium, moderator
- Talk- show- cel- duchowy striptease, prowadzący pobudza emocje (prowokacja)
TECHNIKI ARGUMENTACJI- Praktyczne zastosowanie
Poznać partnera do rozmowy oraz zdać sobie sprawę ze swojej pozycji. (np. czy jesteśmy w większości)
Jeżeli jesteśmy słabsi mamy do czynienia z komunikacją asymetryczną i musimy się lepiej przygotować.
- Im bardziej człowiek jest dojrzały, tym bardziej słucha.
- partnera należy szanować (nie należy demonstrować przewagi)
- nie można stosować pomówień ( a Pan był zamieszany w…)
- należy zadbać o dobry klimat
- ważne jest, aby znać nazwiska dyskutantów
- nie wolno bagatelizować siły obiegowych przekonań
- ważne jest racjonalizowanie treści żywionych uprzedzeń
- a co by pan zrobił na moim miejscu
- jasny sposób wyrażania się nie zawierający dwuznaczności
- zdefiniowanie pojęć, o których się mówi
- należy być uprzejmym, okazywać kulturę osobistą, ale i dyplomację ( nie nazywać rzeczy po imieniu)
- uprzejmość, ale nie pochlebstwo
- trzeba być nieustępliwym w dyskusji, zachować cierpliwość i zimną krew (częściej mężczyzna niż kobieta)
- nie należy przeciwnika strofować
- w dyskusji należy przeciwnikowi ułatwić aprobatę naszego stanowiska ( nie kwestionować argumentów)
- wypunktować wszystko co wspólne
- należy dążyć do zaplanowanego celu, ale nie za wszelką cenę
- należy przemyśleć wcześniej argumenty
- zaplanować godzinę rozpoczęcia i zakończenia
- nadać tempo dyskusji
- dyskutanci powinni mieć świadomość swoich kompetencji
- nie wytaczać wszystkich argumentów na początku
- dobrze jest wcześniej spotkać się z przeciwnikiem i porozmawiać
- zakreślić granice sporu
- kiedy ludzie są zmęczeni:
- zrobić przerwę,
- albo inaczej postawić kwestię
- bywają nacje, które lubią dyskutować w grupach, podzespołach, a są np. Grecy, gdzie dyskutują wszyscy
Techniki argumentacji:
Tak, aby partner mógł zaakceptować
Zadania argumentacji:
- ma tak postrzegać sytuację, jak my mu ją przedstawimy
- trzeba przekonać, że ten cel jest warty zabiegów
- musi wykazać, że środki przez nas proponowane doprowadzą do sukcesu
- po tamtych środkach nie można spodziewać się sukcesu
Retoryka wyróżnia się 2 sposobami uzasadniania:
- absolutne- stwierdzenie poparte faktami
- względne- Słowacki wielkim poetą był ???na pewno?
Możemy:
- uzasadniać, że mamy rację
- uzasadniać, że partner się myli
Argumentacja:
- dedukcyjna- od ogółu do szczegółu
(Wszystkie kobiety lubią biżuterię. Maria jest kobietą, więc też lubi.)
- indukcyjna- od szczegółu do ogółu
( Tina, Naj- wysoki poziom. Wszystkie kolorowe czasopisma mają wysoki poziom.)
Argumenty różnej mocy:
- mocne
- słabe
- najmocniejsze
Ostatnie zdanie może być o charakterze sloganu, mocniejsze, przygotowane wcześniej.
Technikę (sposób argumentacji) należy odróżnić o taktyki ( umiejętność doboru techniki, najwłaściwszych argumentów)
technika kwestionowania faktów bazowych
musimy się zorientować czy wśród argumentów są fakty czy pseudofakty
demaskowania sprzeczności
czy nie ma sprzeczności w rozumowaniu i faktach przedstawionych przez przeciwnika, należy sprzeczności wykorzystać
technika wnioskowania
trzeba wymagać od przeciwnika dowodów których nie można zakwestionować, trzeba uważać na pozorną przyczynowość
Te mają największą siłę dowodową w każdej sytuacji
……………………………………………………………………………………………….
technika przykładu
argumenty naturalne = przykłady
technika porównań
szukanie podobieństw między własnym stanowiskiem a stanowiskiem przeciwnika
- trzeba wykazać nieadekwatność porównania, wyjaśnić na własną korzyść, dość trudna technika
technika odwrócenia - (tak, ale…)
nie ma tak że wszystko jest za albo wszystko przeciw
tak, ale… ( po ale trzeba powiedziec własne stanowisko)
technika analizy i oceny
musi zawierać analizę wypowiedzi przeciwnika, dobrze robić notatki, zapisywać argumenty które przychodzą nam do głowy
w analizie oddzielić to co jest wg nas poprawne, od tego co może się spotkać z krytyką
„z tego punktu widzenia mogę się z tym zgodzić, ale z innego…”
technika bumerangu
pokonywanie przeciwnika jego własną bronią
technika niedowartościowania
fakty mogą być interpretowane na + albo - , niedowartościowanie polega na tym że wyszukujemy te minusy nie kwestionując plusów
technika dowartościowania
kiedy nie udaje się zakwestionować faktów, ale wskazywanie stron dobrych, tak, żeby dyskusję skierować na inne tory
technika przewartościowania
skąpy/oszczędny
terrorysta/walczący o swoje prawa
nadanie określeniom przeciwnika przeciwstawnej wartości interpretacyjnej
technika uprzedzania zarzutów
„niektórzy uważają inaczej”
technika pytań sondujących
służy temu żeby osoba pytana musiała zadeklarować stanowisko
jakie jest stanowisko, co ty o tym myślisz?
Dużo pytań zadawanych jedno po drugim ( łańcuch pytań0 daje dobry efekt) Pytający mówi mniej niż pytany
technika pozornego poparcia
silnie oddziałująca, każdy potrzebuje akceptacji
„zgadzam się z panem, ale muszę tę tezę obalić”
Techniki 1- 14 techniki rzetelne
Wybiegi;
technika przesadzania
np. dziennikarskie prowokacje, wyolbrzymianie
technika żartu
trudna szczególnie w poważnych dyskusjach
żart, błyskotliwość może zbić z tropu przeciwnika; jeśli ktoś z nas zażartuje :
w odpowiedzi albo ripostować żartobliwie albo śmiać się ze wszystkimi, a później powiedzieć po co ktoś to powiedział „ w ten sposób chciał pan obrazić moją partię” nie mówić o sobie
technika autorytetu
przytaczanie wyrwanych z kontekstu wypowiedzi osób które mają autorytet
technika argumentów ad peresonam
stosowane gdy nie ma innych argumentów, ataki osobiste ( podejrzenia, kwestionowanie dobrej woli rozmówcy, podważanie kompetencji i wiarygodności, próba ośmieszenia przeciwnika
„na twoim miejscu…
Gdy byłem w twoim wieku
Z punktu widzenia mojego stanowiska
Pseudogrzeczność : Pan mija się z prawdą
Nie wolno odpłacać się tym samym
technika wyrywania z kontekstu
wyrywania czegoś z wypowiedzi, izolowanie tego
odpowiedź: powiedziałem że…
pan to wyrwał z kontekstu…
przedtem powiedziałem jednak że…
nie polemizować z tym, domagać się żeby nasze słowa były interpretowane zgodnie z kontekstem
technika uników
przeciwnik nie mówi żę nie mamy racji, bierze pod uwagę coś innego, trzeba wtedy wrócić do wątku
technika dywersji
kiedy przeciwnik chce przejść od przedmiotu sporu do czegoś marginalnego
łapanie za słowa,żeby zrobić zamieszanie
Reakcja: nazywanie rzeczy po imieniu „ widzę że chce pan rozmawiać na inny temat”
technika gmatwania
wprowadzenie chaosu, świadome a nie tylko przez emocje
lawina pytań i odpowiedzi
zadawanie sobie pytań i odpowiedanie, trudno złapać wątek
reakcja: przerwać i punkt po punkcie analizować wypowiedź oponenta, dobrze mieć notatki
technika gry na zwłokę
przeciwnik hamuje dyskusję do nabrania dystansu, przemyślenia, pyta o coś co było wcześniej, każe sobie przynieść dokumenty
wariant: technika pozornego pojednania
Mówi że się zgadza, ale stosuje ogólniki ( razem nam się uda…)
Reakcja: zmusićdo konkretów
apelowanie do uczuć
przesądów, stereotypów, blokada logicznego myślenia, wykorzystywanie pewnych stereotypów których możemy sobie nie zdawać sprawy
technika zniekształceń
stosowana przez demagogów
technika słownych sugestii
powtórzenie
pytanie - sugestia : mam nadzieję żę przyjmie pan to uzasadnienie
pytanie - alternatywa: czy zaatakować Irak czy zgodzić się na terroryzm
kontrpytanie: odpowiadanie pytaniem na pytanie
REKLAMA
Szablony słowne:
- przysłowia- ludowe mądrości
- związki frazeologiczne- biały kruk, prawa ręka
- skrzydlate słowa- z książek, filmów (Litwo ojczyzno moja, sami swoi)
Reklamy są często przetworzeniem tych trzech rzeczy.
Retoryka reklamy:
Cechy reklamy jako komunikatu:
- teleologiczność- nastawienie na realizację założonych celów
- jednostronność- kierunek: nadawca- odbiorca
- publiczność
- multimedialność- wiele kanałów, wiele kodów
- komercyjność- związek z przepływem pieniędzy
Cele reklamy:
III stopnia- informacyjny: prezentacja produktu, usługi
II stopnia- perswazyjny: zmiana przekonań odbiorcy (skłonienie do działania)
I stopnia- perlokucyjny: zmiana zachowania odbiorcy (zależny od czynników zewnętrznych wobec komunikatu np. czy odbiorca ma pieniądze)
Nawiązanie do teorii aktów mowy:
- lokucja- zły pies (info)
- illokucja- perswazja (nie wchodź)
- perlokucja (to czego przewidzieć nie można, czyli czy ktoś wejdzie czy nie)
Formuły reklamowe:
SLB- stay, look buy
AIDA- attention, interest, desie (chęć), action
AIDCAS- attention, interest, desire, convinction (przekonanie) action, satisfaction
DIPADA- definition, identification, proof, acceptance, desire, action
10 Funkcji Reklamy:
1. inicjacja (czy coś jest do nabycia)
2. specyfikacja ( co jest do nabycia)
3. lokacja
4. kontakt
5. zidentyfikowanie (kto to produkował)
6. warunki (cena, gwarancja)
7. termin( np. znany chwyt: serial limitowana)
8. przypomnienie (czy znam)
9. działanie (co zrobić, by dostać)
10. korzyść
6 Funkcji perswazyjnych
1. oznajmienie (czy to jest coś nowego)
2. weryfikacja (czy producent jest godny zaufania)
3. świadectwo (jaka jest opinia innych o produkcie)
4. uzasadnienie (wyliczenie korzyści)
5. emocjonalizacja (jakie emocje wzbudza produkt)
6. Wzmocnienie (dlaczego dalej używać)
Typy reklam:
innowacyjne
uwierygadniające
aktywizujące
5 kroków perswazji
1. pojęcie uczestnictwa w dyskursie
2. Zrozumienie przedmiotu perswazji
3. Poddać się perswazji
4. utwierdzenie nabytych przekonań
5. działanie
Warunki akceptacji tego co jest perswadowane:
- akceptacja środowiska społecznego
- zgodność z obrazem świata odbiorcy
- motywacja+ cel perswazji- wskazanie korzyści
- percypowalność przedmioty perswazji- odbiorca musi być w stanie przyswoić i zanalizować informację
Pseudouzasadnienie:
- wnioskowanie na podstawie konsekwencji (np. długopis przynosi szczęście)
- współczucia (chorym należy pomagać)
- etykietowanie (to był komunista)
- przypadkowa korelacja zdarzeń jako dowód
- uzasadnienie poprzez analogię, ilustrację, opis sytuacji, satysfakcję
- uzasadnienie z niewiedzy, tradycji, nowości i powszechności
- autorytet i pseudoautorytet
- potok bezsensownych słów (to utrudnia analizę)
Kompozycja komunikatu reklamowego
Faza wstępna (exordium)
Nawiązanie dialogu (narratio)
Faza dowodzenia (argomentario)
Nakłanianie i odparcie zarzutów (refitario)
Podsumowanie
Typologia filmów reklamowych
- prezentacja
- fabularyzacja
- muzyczny
- dokument, teledysk
NEGOCJACJE
dyskutować w celu osiągnięcia uzgodnień bądź porozumienia
- targować się
- kiedy chodzi o kooperacje, kiedy negocjacja nie jest konfliktowa
porozumienia w sytuacji konfliktowej
- cel- uzgodnienie, które byłoby akceptowane przez obie strony
- kompromis- nierzadko jest czymś mało przyjemnym
Ważna jest odpowiedź na cztery pytania:
Kto się z kim komunikuje?
- dobrze jest wiedzieć kto jest naszym przeciwnikiem
- czy i na ile chcemy się otworzyć
- nadmierna szczerość w negocjacjach nie popłaca
w jakim celu?
- co ja będę z tego miała
- co on chce osiągnąć
co jest przedmiotem uzgodnień?
- przedmiot nie równa się cel
- o czym nie mówić (co jest dobrem firmy)
w jakich warunkach i otoczeniu dochodzi do negocjacji?
- kolory, wystrój
Konflikty najczęściej klasyfikuje się w skali.
- państwowa,
- światowa,
- wewnętrzna
- między osobami
- grupami
- organami
Konflikty komunistyczne |
Konflikty współczesne |
- władze uznawały, że konflikty są niepożądane - można i należy unikać - źródło: błędy osób - nie przyczyniają się do efektywnego działania - jeżeli postępowanie ludzkie jest odpowiedzialne, to nie ma konfliktów |
- mogą być nie tylko potrzebne, ale i użyteczne - nieuniknione - konfliktem jest powstrzymywanie się od konfliktów - przyczyniają się do efektywnego działania - z konfliktu powinno się wyciągać pozytywne efekty
|
Strony konfliktu
ON→ ← JA
ON
- osoba wroga
- zagraża naszym żywotnym interesom
- obraz zarysowany jest karykaturalnie
- nie zdajemy sobie sprawy, jaki wróg jest naprawdę
- przeciwnik jest zdehumanizowany
- jest „potworem”
często się mowi „ja nie mam z nim o czym rozmawiać…”
JA
- ja też jestem pozbawiony czynnika ludzkiego
- łatwo pozbawiamy się jakiejś cząstki społeczeństwa
- własne sukcesy mierzymy porażkami innych
CEL NEGOCJACJI
przywrócenie komunikacji
1. przywrócenie dialogu- duża rola mediatorów
2. depersonalizacja- powrotne uczłowieczenie
3. pojawienie się zalążka wspólnoty
P
ON→ ← JA
P- zaczyna rysować się pewien wspólny problem
Niektórzy negocjatorzy stopniowo skupiają się na problemie. Zmniejsza się konflikt pomiędzy On- Ja.
WYBRANE SPOSOBY WYCHODZENIA Z KONFLIKTU
1. parafrazy (wydobycie racjonalnego jądra)
- o ile rozumiem to chciał pan powiedzieć, że nie podoba się panu moje zachowanie
(to działa jak kubeł zimnej wody)
- używamy spójnika „ale”+ argument za
- parafraza- omówienie słowami tego co ktoś powiedział
- interpretacja- przypisywanie intencji komuś ( zawsze, nigdy- uogólnienie)
2. odzwierciedlenie- dostosowywanie własnego zachowania do przyzwyczajeń i nawyków
3. słuchanie empatyczne- mówienie ale i komunikowanie całym ciałem
- empatia- odczuwanie, współodczuwanie z innymi
- potakiwanie
- parafrazowanie- można przerwać i zapywać „czy to znaczy, że…”
4. słuchanie krytyczne- polega na wypowiadaniu myśli własnych sprzecznych z myślami rozmówcy, ale nie po to aby go zniszczyć, ale po to aby uzmysłowić własne błędy.
5. umiejętność milczenia
- nie popędzać kogoś, niech sam wybrnie z tego
- proszę wybaczyć ale muszę się zastanowić- lepiej tego nie mówić, tylko po prostu chwilę się zastanowić
- dobra są pytania- funkcja przyciągania uwagi
Funkcja negocjacji:
- diagnozowania sytuacji
- przygotowywania negocjacji
- renegocjacja- ustalenie warunków na które mogą pójść strony
- negocjacje
- porozumienie
- postnegocjowanie- uzgodnienie drobnych szczegółów