Pedagogika resocjalizacyjna

WSTĘP

NAUKI EMPIRYCZNE	NAUKI FORMALNE	NAUKI HUMANISTYCZNE
medycyna biologia chemia fizyka	prawo matematyka logika	pedagogika psychologia socjologia historia filozofia

W naukach przyrodniczych mamy do czynienia z eliminacją, tzn. teorie wcześniejsze są wypierane przez późniejsze. Wyróżnia się trzy granice:

• stan teorii

• etyka

• stan urządzeń

W naukach humanistycznych mamy do czynienia z absorpcją. Powracamy do starych teorii, analizujemy i wyciągamy wnioski. Teorię można przyjąć lub odrzucić zgodnie z kanonami wiedzy naukowej. Nauki te odpowiadają na pytania :

- jak jest ?

- dlaczego tak jest ?

- jak być powinno ?

PEDAGOGIKA :

- indywidualne podmiotowe traktowanie wychowanka

- interdyscyplinarność

- duża rola aksjologii

- dyrektywa prakseologiczna - nauka o praktycznym działaniu jak postępować by osiągnąć założony cel.

Wychowanie możne być rozpatrywane wg różnych kryteriów, stąd różne dziedziny
w pedagogice, dzielimy je ze względu na:

1. czynności i cele - np. pedagogika wychowania estetycznego, moralnego

2. instytucje i wiek - np. pedagogika przedszkolna, wczesnoszkolna, szkolna

3. dewiacje - np. pedagogika specjalna, resocjalizacyjna, penitencjarna

Przedmiotem pedagogiki specjalnej jest tworzenie teoretycznych, metodycznych
i metodologicznych podstaw dla procesów rehabilitacji oraz rewalidacji, które mają na celu leczenie, poprzez usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu.

Rewalidacja - uzdrawianie, kompensowania zaburzeń w przystosowaniu człowieka z powodu dysfunkcji, defektów niedorozwojów powstałych na tle funkcji organicznym.

Resocjalizacja - uzdrawianie, kompensowanie zaburzeń w przystosowaniu człowieka z powodu dysfunkcji, defektów, niedorozwojów powstałych na tle motywacyjnym związanych z wadami środowiska społecznego

DZIAŁY W PEDAGOGICE SPEJCALNEJ :

1. digofrenopedagogika - nauczanie i wychowywanie osób niepełnosprawnych intelektualnie

2. surdopedagogika - nauczanie i wychowanie osób głuchoniemych i niedosłyszących

3. tyflopedagogika - nauczanie i wychowanie osób niewidzących i niedowidzących

4. terapeutyczna - nauczanie i wychowanie kalekich i przewlekle chorych

5. resocjalizacyjna - nauczanie i wychowanie osób wykolejonych społecznie

Pedagogika resocjalizacyjna zajmuje się teorią i praktyką wychowania i kształcenia osób przejawiających charakterystyczny syndrom postaw antyspołecznych, świadomych w ich wadliwym przystosowaniu. W zakresie jej zainteresować znajdują się nie tylko jednostki zdemoralizowane i w znacznym stopniu wykolejone społecznie (w tym przestępczo), ale także stadia zaburzeń zachowania się (tzw. zachowania przestępcze).

Zachowania para przestępcze

- brak szacunku dla innych stosowanie przemocy w stosunkach interpersonalnych

- zaburzony system wartości

- funkcjonowanie w środowisku przestępczym

- ucieczka z domu

- promiskuityzm seksualny ( częste inicjacje seksualne każdy partner inny)

- brak wyuczonych zdolności do uczestnictwa w interakcjach społecznych.

Pedagogika resocjalizacyjna jest NAUKĄ TEORETYCZNĄ, ponieważ jej zadaniem jest:

1. opis i wyjaśnianie faktów wychowawczych (relacje między podopiecznym,
   a wychowawcą)

2. w różnych okresach historycznych i różnych typach społeczeństw wypracowała pewien zespół twierdzeń teoretycznych dotyczących wychowania dzieci i młodzieży

Pedagogika resocjalizacyjna jest NAUKĄ PRAKTYCZNĄ, ponieważ jej zadaniem jest:

1. dostarcza modeli postępowania pedagogicznego, opracowuje, uzasadnia, wdraża projekty określonych zmian w procesie kształtowania człowieka i jego środowiska

3 działy pedagogiki resocjalizacyjnej

1. Aksjologia wraz z teologią - co osiągnąć i jakie są cele

2. Teoria wychowania - w jaki sposób to osiągnąć i jakie wykorzystać zależności

3. Metodyka wychowania - jakimi środkami osiągnąć zamierzone cele oraz jak powinny być sformułowane zalecenia określające dobór optymalnych środków.

Socjalizacja - jest to proces poprzez, który jednostka przyswaja sobie reguły, zachowania i systemy przekonań oraz postaw. Socjalizacja przygotowuje jednostkę do skutecznego funkcjonowania jako członka określonego społeczeństwa.

Wychowanie - jest oddziaływanie wychowawców na jednostkę skierowane na jego osobowość, zjawisko społeczne i działalność społeczna przebiegająca w swoistej interakcji społecznej. Jest skierowane na osobowość wychowanka

Personalizacja - samo ukształtowanie i samokierowanie własnymi strukturami napędowymi w wyniku ukształtowanego w sposób skoordynowany i odpowiedzialny sposobu reagowania indywiduum na czynniki społeczeństwa i kultury. Stawia jednostkę wobec konieczności dokonywania wyboru, którego zasady i kryteria mogą być jedynie zinternalizowane w niej samej.

Mechanizmy personalizacji :

1. Mechanizmy transakcji z okolicznościami życia - rozwój jednostki jest przede wszystkim następstwem tego jak jednostka układa się warunkami własnego życia i okolicznościami jakie przynosi życie, Jej życie może być rozpatrywane jako nieustannie zmierzanie się w którym po jednej stronie znajdują się osobiste cechy po drugiej zaś cechy sytuacji jakich doświadcza.

2. Mechanizmy stawiania przed sobą i realizacji zadań życiowych - jednostka musi nie tylko w jakiś sposób zmierzyć się z warunkami i okolicznościami jakie niesie jej życie, lecz także staje wobec możliwości a nawet konieczności dokonywania określonych wyborów dotyczących takiego biegu jej życia, które najbardziej odpowiadałoby zarówno jej systemowi wartości jak też jej własnym możliwością. Zadania rozwojowe - stawiane przez otocznie zadania życiowe - stawia sobie sama.

3. Mechanizmy poszukiwania i adaptacji wzorów osobowych - kształtowanie się tożsamości

4. Mechanizmy autokreacji - człowiek jest twórcą samego siebie nie tylko przez to, że czynnie dokonuje wyborów dotyczących sposobu realizacji własnego życia, ale także przez to że czyni własną osobę przedmiotem obserwacji, refleksji, oceny i osobistych dążeń.

Wychowanie	Socjalizacja
Proces celowy, zamierzony	Proces niecelowy niezamierzony
Wzajemne reakcje poszczególnych jej uczestników koncentrują się na osobach	Wzajemne reakcje poszczególnych jej uczestników koncentrują się na zachowaniach
Kładzie się nacisk na przyszłe zachowania	Kładzie się nacisk na aktualne zachowania
Dokonywane wpływy regulowane są przez świadomość celów i dążeń grupy jakie stawiają sobie Ci, którzy tych wpływów dokonują	Poszczególne interakcje osobo twórcze są regulowane wyłącznie przez dążenie jej uczestników do zachowania ustalonego porządku normatywnego w grupie
Działanie racjonalne świadomość celów i dobór środków co do których zakłada się że zapewnią ich osiągnięcie	Zachowania osób są wyznaczone przez obowiązujące wzory zachowania
Przebiega w określonych układach personalnych z wyraźnym podziałem na społeczne role wychowawców i wychowanków	Interakcje wszystkich ze wszystkimi
Udział członków regulowany przez specjalne role społeczne	Udział członków regulowany przez obowiązujące normy grupowe
Przekaz doświadczenia skupiający w określonych osobach - członkach grupy	Przekaz doświadczenia grupowego rozproszony w różnym stopniu wśród uczestników grupy
Działanie indywidualizacyjne - nabieranie przez jednostkę cech odróżniających je od pozostałych	Działanie unifikacyjne - mają upodobnić jednostkę do pozostałych członków

PROCESY SOCJALIZACJI

W toku socjalizacji człowiek przyswaja sobie (Sztompka) :

1. umiejętności, które leżą u podstaw wszelkich interakcji społecznych, np. posługiwanie się językiem, znajomość społecznie konstruowanych systemów znaczeń, zdolność rozumienia symboli, poznanie procedur interpretacyjnych zachowań innych ludzi

2. normy i wzory zachowań, które są społecznie akceptowane jak i kulturowo określone wzory zaspokajania biologicznych potrzeb i popędów oraz wzory reakcji społecznej
   i emocjonalne

3. wartości jako:

• ZJAWISKO PSYCHICZNE, czyli przekonanie jednostki o charakterze nienormatywnym zbliżone do postawy

• ZJAWISKO SOCJOLOGICZNE, czyli rozpowszechnione w danej grupie społecznej przekonanie o tym, co jest godne pożądania, uniwersalne, czyli zawsze uważane za nadrzędne, niezależnie od czasu, regionu i kultury

4. umiejętności posługiwania się rozmaitymi przedmiotami

5. człowiek kształtuje swoją osobowość i określa własną tożsamość

Wyróżnia się dwa typy tożsamości:

1. społeczna - dotyczy cech jakie jednostka ma przypisane przez innych

2. jednostkowa - zaznacza naszą odrębność względem innych, dotyczy procesu samorozwoju, w którym wykształca się nasze wyjątkowe poczucie bycia sobą
   i niepowtarzalny stosunek do otaczającego świata

Najważniejsze źródła tożsamości to: płeć, narodowość, orientacja seksualna

kultura

struktura społeczna

zachowanie

organizm, osobowość

W hermistycznym modelu funkcjonowania wg Pytki - zmienne mikrospołeczne są ze sobą powiązane tzn. typ przejawianych przez nas potrzeb decyduje o sposobie postrzegania ludzi, zjawisk rozmaitych obiektów a wiec wpływa na przejawiane przez nas postawy natomiast określony typ ról społecznych sprzyja lub nie sprzyja określonym postawą ujawnianym przez ludzi w ich społecznym otoczeniu

Mechanizmy Socjalizacji

• odruch warunkowy

• kanalizacja

• internalizacja i identyfikacja

Fazy przebiegu socjalizacji

• faza asocjacji

• faza dysocjacji

• roznicownie środowisk

NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE
NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE wg Ottona Lipkowskiego :

Dzieci wykolejone społecznie i moralnie zaniedbane - występuje u nich pewien niedorozwój charakterologiczny spowodowany wpływami istniejącymi poza dzieckiem

Dziecko przestępcze - pojęcie prawne, które opisuje aktualną sytuację dziecka wobec prawa, ale nie opisuje jego sytuacji charakterologicznej

Dziecko normalne tzw. przypadkowe : trudności wychowawcze występują ale sa mniej wyraźne, przejściowe i nie wymagają zastosowania specjalnych środków wychowawczych jak w przypadku dzieci trudnych.

Niedostosowanie społeczne są to zachowania, które są nieadekwatnymi, powtarzającymi się reakcjami jednostek

na wymogi i nakazy zawarte w przypisanych im przez system społeczny rolach:

AKOMODACJA - dostosowanie się do warunków, zasad i norm środowiska

ASYMILACJA - dostosowanie warunków środowiska do potrzeb

Etapy niedostosowania społecznego

Wszędzie możemy ten proces zatrzymać.

Typologie niedostosowania społecznego wskazujące na etiologię (Czapów) :

1. Zwichnięta socjalizacja - jest efektem stosowania niewłaściwych metod wychowawczych, efektem zaniedbania pedagogicznego, odtrącenia emocjonalnego, braku pedagogizacji rodziców

2. Demoralizacja - porzucenie wartości tradycyjnych i niedostatecznie silnym przyswojeniu nowych (zmiana kultury, obyczajowości)

3. Socjalizacja podkulturowa - odbywa się w granicach wyznaczonych przez wąską grupę społeczną o charakterze podkulturowym (np. rodzina złodziejska)

Pospieszyl przy określaniu danego zachowania jako niedostosowane zaleca by uwzględnić szereg czynników

• Różne stopnie zachowania określanego mianem niedostosowania tzn. nastastania liczby i części rozmaitych objawów

• Uwzględnienie nie pojedynczych objawów w postaci izolacji lecz ich zespołów

• Wielkokrotne występowanie postępowania tych zespołów przebierające postać systematycznego.

Natalia H…..

Zagadnienie niedostosowania społecznego rozpatruje się w kontekście dostosowania uwzględniając:

• Dostosowanie względzie niedostosowania do warunków (tzn. nie umiejętność akomodacji)

• Dostosowanie lub nie dostosowanie do ludzi (niezdolność asymilacji)

• Dostosowanie lub niedostosowanie do norm (tj. braki w zakresie ich akceptacji)

• Dostosowanie lub niedostosowanie do wybranych przez jednostką celów i wartości (tj. nieumiejętność identyfikacji z nimi)

Typologia ze względu na rodzaj łamanych norm - Czapów :

1. Wykolejenie społeczne - złamanie norm prawnych

• przestępczość zabawowa (gwałty)

• złodziejska (kradzieże)

• przestępczość bandycka (napady)

Wykolejenie obyczajowe

• zachowania autodestruktywne

• wykolejenie seksualne

• pasożytnictwo społeczne

Typologia - Sullivan i Grant :

1. Antyspołeczni - wrogość, agresja

2. Konformiści - nadmierna uległość, pozory

3. Neurotycy - bezradność, lęk

Typologia - Konopnicki :

1. Zachowania wrogie - agresja słowna i fizyczna, podejrzliwość, bójki, awantury, nie wykonywanie poleceń nauczycieli, wybuchy gniewu, wagary, niszczenie przedmiotów, szkodzenie innym ludziom

2. Zahamowanie - uszkodzenie lub osłabienie układu centralnego, wycofanie, odizolowanie, brak inicjatywy, zaangażowania, lęk przed zmianą środowiska (skrajna postać - autyzm)

3. Aspołeczność - brak uczciwości wyższej

4. Niekonsekwencja - lekkomyślność, brak koncentracji uwagi, podłoże jak przy zahamowaniu

Typologia - Achenbach :

1. zachowanie internalizowane - nadmierna kontrola, represja, wycofanie; z karnego punktu widzenia tego typu zachowania przestępcze są mało prawdopodobne,
   a zachowanie internalizacyjne sprowadzają się do cierpienia wewnętrznego jednostki przejawiająca takie zachowania

2. zachowania eksternalizacyjne - nagłe, impulsywne, słaba kontrola, nie ma poczucia winy, kłamstwo

Przyczyny niedostosowania:

1. złe warunki materialno-ekonomiczne rodziny

• zaniżona samoocena

• zwraca na siebie uwagę w zły sposób

2. zaburzona struktura rodziny

• sieroctwo

• rozbicie rodziny

• patologie

RODZINA

Struktura pełna:

• rodzina nuklearna (naturalna)

• rodzina przysposobiona (adopcyjna)

• rodzina zastępcza (umowa)

• rodzina zrekonstruowana (np. ojczym)

Struktura niepełna:

• rodzina rozbita (rozwód, porzucenie)

• rodzina osierocona (śmierć jednego z rodziców)

• rodzina samotnych matek/ojców z dzieckiem

• rodzina niepełna czasowo (praca, hospitalizacja, więzienie)

RODZINA ZDROWA Parasol RODZINA DYSFUNKCYJNA

ochronny

Rodzina zdrowa - realizuje podstawowe funkcje, podstawowe normy, to akceptacja dzieci takimi jakimi są, poszanowanie uczuć i poglądów; jasne komunikaty na temat praw
i obowiązków, uporządkowany obraz dobra i zła, konsekwencja w działaniu, czytelne granice autonomii i intymności wszystkich członków rodzin

Rodzina funkcjonalna - prawidłowo funkcjonująca to taka w której:

-pomyślnie rozwiązuje własne problemy

- realizuje przypisane jej funkcje

-kieruje się chęcią utrwalenia swojej wspólnoty

O funkcjonalności rodziny decyduje:

-nie brak problemów ale sposób reagowania na nie, wykorzystuje się zasoby własne rodziny lub korzysta z fachowej pomocy.

Rodzina dysfunkcyjna - nie realizuje podstawowych funkcji; normy to chaos, napięcie, brak reguł postępowania, milczenie, kłamstwo lub manipulacja jako sposoby komunikowania się, brak granic intymności i autonomii lub sztywne granice (tzw. mury); osamotnienie w rodzinie i izolacja od świata zewnętrznego

Nie radzi sobie z sytuacjami kryzysowymi, nie realizuje przypisanych jej funkcji.

!!!! Cechy różnicujące rodzinę zdrową i dysfunkcyjna.

Zdrowa	Dysfunkcyjna
Dzieci są kochane nawet jeśli ich zachowanie jest nie do przyjęcia	Dzieciom daje się odczuć że nie są nic warte i nie zasługują na miłość
Dzieci są bezbronne, cenne, niedoskonałe, zależne, niedojrzałe,	Od dziecka oczekuje się albo pseudo dojrzałości albo infantyzuje się je
Zadaniem rodziców jest opieka nad dziećmi	Zdaniem dzieci jest opieka nad rodzicami
Komunikaty są jasne i zrozumiałe	Komunikaty są podwójne, wprowadzają zamieszanie i konieczność domyślania się
Granice prywatności są przestrzegane	Granice prywatności są zamazane i przekraczane
Rodzice są nauczycielami i nauczycielami	Dzieci wychowują się same najlepiej jak potrafią
W rodzinie zdrowej panuje rozsądne ograniczenia i zależności	Panuje chaos lub skrajna surowość
Zycie jest zorganizowane, istnieje planowanie i zdolność przeciwstawianiu się kryzysom	Życie od kryzysu do kryzysu a jak go nie ma to się go tworzy

Czynniki niedostosowania :

2. choroba rodziców, nieobecność w wychowaniu

3. kontakt z podkulturą dewiacyjną

4. brak sukcesów szkolnych, zamyka drogę do dalszego kształcenia

5. działanie instytucji kontroli społecznej

6. społeczna blokada aspiracji jednostki

7. zaburzona struktura osobowości (OUN)

8. zaburzenia psychosomatyczne

9. odtrącenie emocjonalne dziecka

10 prostych czynników niedostosowania społecznego

1. zła sytuacja ekonomiczno-materialna rodziny

2. zaburzona struktura rodziny

3. choroba rodziców i nie obecność w wychowaniu dzieci

4. kontakt z kulturą dewiacyjną

5. brak sukcesów szkolnych

6. działanie instytucji kontroli społecznej

7. społeczna blokada aspiracji jednostki

8. zaburzona struktura osobowości

9. zaburzenia psychosomatyczne

10. odtrącenie emocjonalne jednostki - zerwanie związku emocjonalnego z osobami znaczącymi co utrudnia dziecku proces internalizacji norm i wartości oraz kształtowanie sumienia.

Dysfunkcja oznacza:

-zaburzenie komunikacyjne w rodzinie np. w porozumiewaniu się nie wprost,

-zaburzenie strukturalne w rodzinie ( zmiana ról dzieci staja się rodzicami, rodzice stają się dziećmi),

-zaburzenie własnych granic ( nie przeciwstawianie się przemocy, życie w ukryciu)

-zaburzenie granic pomiędzy poszczególnymi członkami ( nie szanowanie intymności innych członków),

- stosowanie deaktakcyjnych mechanizmów obronnych ( np. wchodzenie w rolę, strategie).

Modele rodziny

Model indywidualny:

• nastawienie konsumpcyjne- realizacja indywidualnych potrzeb, brak przestrzegania rodziny jako całość systemu

• słabe relacje, nietrwałe relacje (np. rozwody) - brak wyposażenia jednostek w mechanizmy chroniące przed wpływami kontrsocjalizacyjnymi

Model personalistyczny:

• w przypadku wyznawania przez rodzinę norm i wartości opozycyjnych wobec społeczeństwa globalnego utrudniony jest mechanizm socjalizacji

• występuje duży wpływ środowiska na członków rodziny

• dzieci są przekonywane do wyznawanego systemu wartości

Model antyperonalistyczny

• w jednostki wtłaczany jest wyznawany system wartości

• występuje łatwość niwelowania konsocjalistycznego wpływu środowiska

Style wychowania w rodzinie:

• styl opiekuńczy oparty jest na pozytywnych związkach uczuciowych i wówczas istnieje możliwość kształtowania struktur poznawczych u dziecka przy operowaniu pozytywnymi sankcjami

• styl autorytarny oparty jest o naturalne związki uczuciowe, też jest możliwość świadomego kształtowania struktur poznawczych przy stosowaniu…

• lessez-fair oparty jest o naturalne związki ale nie ma możliwości świadomego kształtowania struktur poznawczych, zwiększona jest rola innych środowisk.

• Styl chaotyczny oparty na negatywnych związkach uczuciowych, nie ma możliwości świadomego kształtowania struktur poznawczych, większa rola innych środowisk, bierność jako wyuczona bezradność , która blokuje aktywność do zdobywania nowego doświadczenia i ogranicza możliwość uczenia się.

Postawy rodzicielskie:

• Postawa odtrącająca: rodzice nie lubią swoich dzieci, stosują rygoryzm, surowe kary, konsekwencje: nieposłuszeństwo, agresywność, kłótliwość, kłamliwość, relacje nerwicowe, czasem też pozory niedorozwoju, bezradność, zahamowanie uczuć wyższych.

• Postawa unikająca: nadmierny dystans uczuciowy między rodzicami a dziećmi, przebywanie rodziców z dzieckiem nie jest dla nich przyjemne, rodzice nie są zainteresowani dzieckiem, są bierni i ulegli, rodzice maskują bierność prezentami, konsekwencje: skłonność do przechwałek, nieufność, bojaźliwość też może wystąpić, brak wytrwałości w nauce, labilność uczuciowa

• Postawa nadmiernie wymagająca: dorośli nie liczą się z możliwościami dzieci, z góry planują jak ma się zachowywać i kim być, nie pozwalają na samodzielność, głownie oceniają, konsekwencje: lękliwość, brak wiary we własne możliwości i siły, obniżone aspiracje, podatność na frustrację, przewrażliwienie, trudności w przystosowaniu.

• Nadmiernie chroniąca: bezkrytycznie podejście do dziecka , uznanie go za wzór doskonałości, niedocenianie możliwości dziecka, ograniczanie samodzielności dziecka, tolerowanie wybryków dziecka, ograniczanie swobody, rozpieszczanie, konsekwencje: niedojrzałość, zależność dziecka od rodziców- przede wszystkim od matki, egoizm, egocentryzm, zarozumiałość.

• !!!! Symptomy behawioralne:

• Wycofanie co do osób dorosłych i grup rówieśniczych, drastyczne zmiany w zachowaniu

• Ciągłe nie przygotowanie do zajęć, nie przynoszenie zeszytów i podręczników, niski poziom ustanych wypowiedzi przy odpowiadaniu ( nie biorąc pod uwagę barku koncentracji- przysypianie, wiercenie, chodzenie po klasie).

Zaburzenia kompulsywne

(Zajadanie problemów, popalanie, popijanie)

• Skarżenie się na dolegliwości somatyczne, maskowanie przemocy, noszenie długich rękawów, szali, niechęć do zajęć w-f.

Symptomy psychosomatyczne

Niska, nieadekwatna samoocena, niepokój, pobudzenie, napięcie, reagowanie niewspółmierne do sytuacji, łamanie złości i jednoczesne napady agresji, nieumiejętne panowanie nad emocjami, peszenie się i wstyd z byle powodu, przygnębienie i apatia z powodu nie konstruktywnego radzenia sobie w sytuacjach trudnych, przekonanie o własnym nieszczęściu, pojawia się lęk i strach związany z wprowadzeniem zmian w rutynowych czynnościach, skłonność do depresji.

SZKOŁA

!!!! W sytuacji kiedy nauczyciel- wychowawca jest zaniepokojony zachowaniem wychowanka lub zatroskany jego osobą należy przeprowadzić rozmowę interwencyjną

są różne rozmowy:

• Nawiązanie kontaktu i zaproszenie do rozmowy, np. zauważyłam że coś się z tobą dzieje, czy możemy porozmawiać, martwi mnie twoje zachowanie, jestem zaniepokojona twoim stanem zdrowia i czy możemy porozmawiać o twoich problemach.

• Poinformowanie o celu i powodzie rozmowy

- należy przedstwić wychowankowi potrzebę rozmowy, np. naruszył on obowiązek/ normy szkolne, nie wywiązuje się z obowiązku szkolnego/uczniowskiego, pojawiają się problemy ze stanem zdrowia,

- podajemy konkretny opis zachowania lub działania, np. wczoraj na lekcji historii uderzyłeś kolegę w brzuch, zgłaszano mi już drugi raz że straciłeś przytomność, nauczycielka polskiego nie może doprosić się twojego zadania.

- należy opisać zewnętrzne okoliczności zachowania, np. twoi koledzy widzieli jak go uderzyłeś, nauczycielka Pani X jest świadkiem że …

- wskazać prawdopodobne skutki dla ucznia jaki i innych uczestników, np. kolegę boli brzuch, jest ranny, boi się ciebie,

- nauczyciel musi nazwać swoje emocje, np. jestem zła, zaniepokoiłeś mnie,

• Zaproszenie do opowiedzenia własnej wersji wydarzeń, należy zapytać ucznia czy widział coś niepokojącego w swoim zachowaniu

• Kontakt może przerwać: nie można oceniać- ocenienie ucznia, ignorowanie, usprawiedliwianie wychowanka i forsowanie własnego zdania, brak skupienia uwagi na uczniu, ponaglanie wychowanka, wymuszanie przyznania się do błędów, obrażanie się na uczniowskie zachowanie.

• Umówienie się z wychowankiem na plan naprawczy

• Zapytanie ucznia wprost o decyzje w sprawie gotowości do realizacji tego planu, na to na co się umówiliśmy

• Poinformowanie wychowanka o konsekwencjach wynikających z niedotrzymania obietnicy z uwzględnieniem że takie sytuacje mogą się powtórzyć

!!!! Zasady pracy z uczniami tzw. „trudnymi”

• Prawidłowa komunikacja z uczniami z pełnym szacunkiem, uwagą, pełne zainteresowanie, okazywanie ciepła i troski, umiejętne prowadzenie rozmowy, cechy te muszą być połączone ze stanowczością i konsekwencją

• Zasada akceptacji - akceptuję osobę ale nie sytuacje, nie ma szans skutecznie wychować nauczyciel, który nie lubi swoich uczniów i ich nie akceptuje

• Uczniowie z zaburzeniami zachowania cechują się wzmożoną reaktywnością oraz nadpobudliwością, w stanie zaburzenia gdy działają silne emocje nie podejmuje się tzw. rozmów wychowawczych

• Z tych samych powodów ryzykowne jest stosowanie wzmocnień negatywnych wobec uczniów z zaburzeniami zachowania, zwłaszcza jeśli nie idą one w parze z pozytywnymi wzmocnieniami

• Aby pracować z trudnym uczniem koniecznie trzeba go dobrze poznać

• Powinno się modyfikować nieadekwatne sądy o uczniu oraz zapewnić jemu możliwość odreagowania negatywnych emocji

MOBBING

Mobbing - polega na szykanowaniu jednostki, zazwyczaj przez grupę, prześladowania mogą przybierać formę pośrednią lub bezpośrednią, do przemocy fizycznej włącznie, a mogą ograniczać się do gorszego traktowania; często przybiera formę wyizolowania jednostki
z grupy wbrew jej woli. Ofiara przez dłuższy czas jest wielokrotnie narażone na negatywne działania ze strony innej osoby lub osób. Negatywne działania to sytuacje, w których ktoś wyrządza lub chce wyrządzić komuś innemu krzywdę lub przykrość.

!!!! Sprawcy mobbingu:

• mają potrzebę dominowania i tyranizowania innych

• dążą do realizacji swojej woli za wszelką cenę

• niski próg frustracji

• trudność z przystosowaniem się do panujących norm i zasad

• chętnie oszukują

• mają opinię twardych, wysokie mienianie o sobie

• mają być silniejsi od ofiar, ale mogą być rówieśnikami (w początkowych klasach SP - pierwsze pięć - mogą mieć stopnie dobre lub złe, dopiero później mają negatywny stosunek do szkoły i oceny poniżej średniej)

!!!! Ofiary mobbingu:

• dzieci przezywane, wyśmiewane, zastraszane, upokarzane

• są zaczepiane, popychane i nie potrafią się bronić

• są wciągane w bójki i kłótnie, w których są stroną słabszą

• koledzy mogą zabierać im książki, przedmioty

• uczniowie bardzo dobrzy, z ubogich rodzin

• mają siniaki, otarcia, z których nie potrafią się wytłumaczyć

• coraz gorzej idzie im w szkole, wagarują

WAGARY

!!!! Przyczyny wagarów:

• Problemy zdrowotne- choroba długo- i krótkoterminowa

• Konsekwencje niepowodzeń w szkole - niepowodzenia w szkole to rozbieżność pomiędzy wymaganiami wychowawczymi i dialektycznymi szkoły a zachowaniem uczniów oraz uzyskanymi przez nich oceny w nauce

-obiektywne trudności w nauce- niższy poziom intelektu lub patrialne zaległości

-brak pomocy ze strony środowiska

- z powodu braku chęci i motywacji do nauki

-niewłaściwy stosunek do nauki szkolnej

• Chęć uniknięcia bodźców wywołujących lęk lub strach. Obawa przed wykluczeniem

• Poczucie samotności spowodowane ignorowaniem i odrzuceniem przez grupę

• Wagary jako objawy depresji:

-występują zaburzenia uwagi, zaburzenia snu, zanik aktywności, dysforia (reagowanie złością lub rozdrażnieniem na błahe sprawy),

-zmuszanie do odrabiania lekcji

-myśli samobójcze

• Wagary jako próba zademonstrowania swojego gniewu przez czyny które wprowadzają rodziców w złość lub zakłopotanie,

• Próba zwrócenia na siebie uwagi, wskazujące na problemy w rodzinie,

• Chęć spędzenia miło czasu i zaznania swobody,

• Wpływ środowiska, przeciążenie obowiązkami domowymi, brak zainteresowania ze strony rodziców , problemy finansowe,

• Sytuacja osobista- choroba bliskiej osoby, problemy sercowe,

GRUPA RÓWIEŚNICZA

Zachowania charakterystyczne w okresie adolescencji”

• Nie dojrzałość emocjonalna i psychoseksualna (podatność na frustracje, „fochy”, silne przeżywanie sytuacji, podatność na załamania, poszukiwanie siebie)

• Nastawienie narcystyczne (rozbieżność między tym co o sobie sądzę a tym co mówią inni)

• Słaby system kontroli hamulców (slaby system kontroli związany jest z negatywną i buntowniczą opozycją wobec kontroli społecznej

• Wygórowane wymagania i oczekiwania natychmiastowego zaspokojenia potrzeb

• Destrukcyjna rozbieżność celami, oczekiwaniami a realnymi możliwościami i osiągnięciami

• Często ubogie zainteresowania

• Nieumiejętność kontaktowania się z innymi lub bierność w kontaktach interpersonalnych

• Uległość i słaba potrzeba dominacji z jednoczesnym ukrywaniem swoich słabości pod pozorem albo agresji albo pozy

• Duży niepokój wewnętrzny

• Niska tolerancja na frustracje i współwystępujące mechanizmy obronne

• Dążenie do zaspokojenie przynależność i odczuwania zainteresowania otoczeniem

Funkcje grupy rówieśniczej

• Daje poczucie bezpieczeństwa, przynależności

• Wzmacnia granice i stanowią rzeczywisty układ odniesienie normatywnego (normy, wartości itp.)

• Przygotowuje do ról dorosłych

• Stanowi zaplecze emocjonalne

• Organizuje czas wolny

• Dostarcza wrażeń, nowych doświadczeń, przygód

• Umożliwia rozwijanie zainteresowań

• Sprzyja krystalizacji systemu wartości

• Rozładowuje napięcie emocjonalne

• Stanowi czynnik kontroli społecznej tzn. usuwa jednostki nie przestrzegające przyjętych zasad

• Pełni funkcje ochroną (wesprze, pomoże)

• Pełni funkcje stratyfikacyjną tzn. chęci zdobycia wyższej pozycji społecznej odpowiadającej możliwością nieletniego, a nie z góry określoną różnice wiekową

Czynnik chroniący- dobry kontakt z rodzicami

!!!! 4 czynniki przekształcające:

• Przejmowanie przez grupę rówieśniczą wzorców z grup przestępczych - ze środowiska z którego pochodzą lub grupą przestępczą z którą się stykają

• Brak kontroli ze strony osób dorosłych

• Wzmacniająca dla dewiacji grupy rówieśniczej w przypadku młodzieży która nie zaspokaja potrzeb afiliacyjnych(przystosowania, przynależności) i winnych grupach społecznych

• Bark jednoznacznych wzorców zachowania - wyrastanie ze statusu dziecka i pragnienie samodzielności hamowane jest przez bariery struktury społecznej

!!!! Zagrożenia związane z uczestnictwem w grupie rówieśniczej:

• Nadmierne uczestnictwo- tendencja do poszukiwania jakichkolwiek kontaktów niesie ryzyko poddania się wpływowi grupy. Sprzyjają temu konflikty wewnętrzne i rodzinne.

• Trudności w kontaktach i problemy z nawiązaniem kontaktu. Dziecko jest odrzucone jeśli w badaniach socjometrycznych otrzymuje mało wyborów pozytywnych lub za dużo wyborów negatywnych- dzieci odrzucone to dzieci nielubiane. Dzieci izolowane w badaniach socjometrycznych otrzymują mało wyborów pozytywnych i negatywnych- dzieci są ignorowane przez grupę rówieśniczą

• Sztywne role wyboru rówieśniczych (np. ciągle bycie w jednej grupie kozłem ofiarnym)

RESOCJALIZACJA

Definicja tekst

Fazy

• 1 faza

• Nawiązanie kontaktu emocjonalnego

• Odwołanie do zainteresowań umiejętności odnosząc się do nagrody psychologicznej

• Stopniowanie trudności

• Wskazać alternatywy dla złego zachowania

• 2 faza

• Wytworzenie konfliktu wewnętrznego i umiejętne jego redukowanie

• 3 faza

• Dążenie do ukształtowania się sumienia

• Wyrzuty sumienia i poczucie winy są czynnikami świadczącymi o poprawie moralnej

• Następuje rozluźnienie kontroli i wejście w relacje z innymi osobami ]- szersze środowisko

• 4 faza

• Autonomii …. Wych bez kontroli innych osób

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Socjopatia - anomalia charakteru, która rozwinęła się pod wpływem szkodliwych wpływów środowiska społecznego u osobnika z uszkodzonym mózgiem; to jednostka nie uznająca ograniczającego wpływu zewnętrznej rzeczywistości

Psychopatia - anomalia charakteru, której przejawy daje się prześledzić od dzieciństwa,
a której nie da się wytłumaczyć, ani wadliwymi wpływami środowiska, ani badaniami uszkodzeń OUN; anomalia widoczna w szczególności w dziedzinie życia emocjonalnego, popędowego i napędu psychoruchowego; braki w zakresie emocjonalności wyższej

Charakteropatia - anomalia charakteru, uwarunkowana organicznym uszkodzeniem mózgu

Wykolejenie przestępcze - łamanie norm prawnych, kradzież, włamanie, rozbój, bójki, wandalizm - przestępczość zabawowa

Wykolejenie obyczajowe - łamanie norm obyczajowych, alkoholizm, narkomania, zachowania samobójcze

Resocjalizacja potencjalna - zapobieganie oraz organizowanie warunków godnej egzystencji, w której prawdopodobieństwo występowania dewiacji i odchyleń rozwojowych będzie malało ze względu na wcześniej podjęte działania

Resocjalizacja aktualna - usuwanie psychicznych skutków aktywności, manifestującej wykolejenie społeczne, a równocześnie sprzyjającej utrwalaniu poprawiania struktur i funkcji regulujących potencjałów ukrytych w jednostce; anomalia widoczna w szczególności
w dziedzinie życia emocjonalnego, popędowego i napędu psychoruchowego

KRYMINOLOGIA POZYTYWISTYCZNA

Koncepcje nawiązujące do genetyki

1. badania genealogiczne (dziedziczenie właściwości psychicznych wśród członków rodziny)

2. badania gemmelliologiczne (porównanie wspólnych i odmiennych cech bliźniąt)

Prekursorem teorii anomii jest Durkheim, który upatrywał genezy przestępczości w strukturze społecznej. Uważał, że jednostka nigdy nie jest zaspokojona w swych dążeniach. Człowiek jest z natury zły, egoistyczny, antyspołeczny i tylko zewnętrzne siły (zewnętrzna kontrola ze strony społecznej) mogą powstrzymać go od zachowań sprzecznych z normami.

Anomia może dotyczyć większych lub mniejszych grup społecznych. Zawsze jest związana
z gwałtownymi zmianami społecznymi. Charakteryzuje się rozpadem więzi społecznych
i dezorientacją ludzi, co do obowiązujących norm.

Merton rozwinął tezy Durkheima, ale część zanegował. U Merona zachowania konformistyczne jak i dewiacyjne jest normalnym sposobem adaptacji do struktury społeczno-kultrowej. Czyli dewiacja nie jest wynikiem zaniku kontroli społecznej.

Centralne punkty w koncepcji Mertona :

1. Koncepcje kulturowe:

• zamierzenia

• zainteresowania

to wytyczne jako usankcjonowane cale dla członków społeczeństwa. Stanowią układ odmieniania aspiracji, angażują emocje, są to rzeczy warte zabiegów i stanowią składnik wzorów życia grupowego

2. Zinstytucjonalizowane środki służące do realizacji celów

Psychotechnika, kultrotechnika, socjotechnika.

Systemy resocjalizacji w warunkach zakładowych:

1. Dyscyplinarno - izolacyjne

• rozwinął się po odseparowaniu nieletnich od dorosłych

• podporządkowanie się dyscyplinie, silna kontrola zewnętrzna

• pilnowanie, aby wychowankowie przestrzegali regulaminu (gwarancja zmiany na lepsze)

• ograniczenie swobody i wolności ma nauczyć ją cenić

• nauka przystosowania do społeczeństwa dokonuje się w izolacji i nie ma wartości wychowawczych

• pojawiają się frustracje hamujące rozwój, powodujące agresje, napięcia
  i utrwalenie wrogich zachowań

• brak indywidualnych oddziaływań wychowawczych

• uniemożliwiona jest psychotechnika i socjotechnika

• donosicielstwo i zdradzanie kolegów uważane jest za sukces wychowawczy

• dominacja nakazów, zakazów i żądań

• duża zależność od wychowawcy

• zmiany wychowanka są tylko zewnętrzne, brak wewnętrznego przekonania

• panuje przekonanie, że kara zewnętrzna, to najskuteczniejszy środek wychowawczy

• panuje nieufność, napięcie oraz podejrzliwość

• brak nagród tzn. wychowankowie przyzwyczajają się do kar i stają się na nie niewrażliwi

• brak wykwalifikowanego personelu

• tworzy się drugie życie

• brak wspólnoty ideowej

• wychowanek łączy się w grupy nieformalne w celu zwiększania swojego bezpieczeństwa, zwalczania osamotnienia oraz ślepo naśladuje prowodyra, by nie zagrozić swojej pozycji

• panuje bezprawie, obyczajowość i normy przestępcze

• pojawiają się bunty, niszczenie mienia zakładu, akty samoagresji, samookaleczeń i ucieczki

2. Progresywny

• dyscyplina oparta na swoistych nagrodach zewnętrznych

• dochodzenie do coraz wyższych stopni, a najważniejszy to półwolnościowy

• złe zachowanie, to cofanie do niższych stopni i mniejsze przywileje

• możliwość osobistej aktywizacji i angażowania się w celu poprawy zachowania

• niebezpieczeństwo oceny wychowanka tylko na podstawie zewnętrznego przystosowania bez uwzględniania jego poziomu wzrostu moralnego i dojrzałości społecznej

• kierownictwo ze strony wychowawców - rola sprowadza się do zewnętrznej obserwacji, a nie do nawiązania kontaktu z wychowankiem

• brak okazji do więzi i do koleżeństwa

• niebezpieczeństw rozwoju dwulicowości wychowanków

3. Socjopedagogiczny

• wychowanek jako członek grupy

• centralna pozycja wychowawcy jako szefa grupy

• pozycja wychowawcy przyjmuje strukturę nieformalną i opiera się na zależności wewnętrznej - zależność ze względu na zbiorowość społeczną

• duża rola samorządności przy nadal dużym znaczeniu inspiracji dorosłego wychowawcy

• wzbogacenie oddziaływań o antropotechnikę i kulturotechnikę

4. Indywidualny

• wychowanek i jego osobowość taktowane są indywidualnie

• pojawia się diagnoza

• podstawą jest dokładne poznanie osobowości i zaburzeń jednostki

• duża rola psychotechniki oraz psychoterapii

• dba się o rozładowanie napięć

• kładzie się nacisk na pozytywny, emocjonalny kontakt

5. Homogeniczny

• poczynania diagnostyczno-selekcyjne decydują o doborze właściwych oddziaływań resocjalizacji

• tworzy się swoiste grupy wychowawcze tzw. homogeniczne, które skupiają ludzi o zbliżonym stopniu wykolejenia i podobnym stanie osobowości

• oddziaływania mają być najbardziej adekwatne dla danej grupy

• pozycja rozwiązań homogenicznych w skali całego zakładu

• nie można ustrzec się pomyłki w selekcji i trzeba pamiętać o indywidualności wychowanka

6. Komplementarny (eklektyczny)

• wszechstronne badanie osobowości

• opracowanie diagnozy psychologicznej

• dyscyplina oparta na nagrodach

• indywidualna i grupowa psychoterapia

• podział na grupy rekreacyjne

• wychowankowie z innymi zaburzeniami powinni być poddawani oddziaływaniom specjalistycznym

PEDAGOGIKA

PENITENCJARNA

PEDAGOGIKA

RESOCJALIZACYJNA

PEDAGOGIKA SPECJALNA

PEDAGOGIKA OGÓLNA

CZESŁAW CZAPÓW

Przedmiotem pedagogiki resocjalizacyjnej jest wychowanie resocjalizujące. Wychowanie jest wychowaniem socjalizującym (rozumianym jako inicjowanie, ukierunkowanie, podtrzymywanie określonych problemów socjalizacji) i wychowaniem resocjalizującym (rozumianym jako eliminowanie, korygowanie pewnych niepożądanych społecznie wiadomości, umiejętności i podstaw społecznych.

KLAUS HURRELMANN

Proces socjalizacji oznacza proces, w toku którego istota ludzka ze swoimi specyficznymi, biologicznymi, psychicznymi dyspozycjami staje się dojrzałą społecznie jednostką wyposażoną w dynamicznie podtrzymywane w okresie całego życia zdolności i umiejętności skutecznego działania w obrębie całego społeczeństwa jak i w jego poszczególnych segmentach.

Role społeczne

Postawy

Potrzeby ludzkie

Dziecko trudne - pojęcie pokrywające się
z zakresem pojęcia dziecka z zaburzeniami zachowania się. Zaburzenia te są przejściowe, od trudności szkolnych, aż do poważnych zaburzeń charakterologicznych i głębokiego zdemoralizowania

Dziecko niedostosowane społecznie - mieści się w pojęciu dzieci trudnych, ale nie wszystkie dzieci trudne są niedostosowane społecznie. Niedostosowanie społeczne zakłada zawsze wzmożone trudności

dzieci wykolejone

dzieci niedostosowane społecznie

dzieci trudne

dzieci normalne

dzieci przestępcze

AS

AK

obszar optymalnego funkcjonowania

---