1. Definicja rynku finansowego i jego podstawowe funkcje.

Rynek finansowy - „miejsce zawierania transakcji (przepływ pieniądza od podmiotów posiadających nadwyżki środków [oszczędności] do podmiotów chcących je zagospodarować) mających za przedmiot szeroko rozumiany kapitał finansowy.”

„Ogół transakcji papierami wartościowymi, będącymi instrumentami udzielania kredytów krótko-, średnio- i długoterminowych.”

FUNKCJE RYNKU FINANSOWEGO:

- alokacja, rozmieszczenie zasobów

- koncentracja kapitałów i transformacja pieniądza w czasie

- elastyczne kształtowanie czasowej struktury konsumpcji i inwestycji

- minimalizacja ryzyka

2. Definicja instrumentu finansowego i ich podział ze względu na aspekt własnościowy i sposób generowania dochodu.

Papiery wartościowe są zgodnie z prawem polskim instrumentami finansowymi. Jest to forma zobowiązania pieniężnego jednego podmiotu względem drugiego.

Podział instrumentów finansowych:

• Aspekt własnościowy

- Instrumenty udziałowe - dają prawo dawcy kapitału do udziału w majątku (zysku, np. dywidenda) emitenta. Podstawowy rodzaj tych instrumentów finansowych to AKCJE.

- Instrumenty wierzytelnościowe - mają charakter długu, pożyczki. Są świadectwem udostępnienia kapitału na ściśle określony czas. W momencie zapadalności emitent musi zwrócić kapitał posiadaczowi instrumentu (skrypty wieczyste nie wymagają zwrotu kapitału). Instrumenty te to głównie OBLIGACJE, WEKSLE oraz DEPOZYTY BANKOWE. Odnosi się korzyść finansową z tytułu ich posiadania, głównie w postaci procentu.

• Sposób generowania dochodu

- Instrumenty o stałym dochodzie - OBLIGACJE i DEPOZYTY BANKOWE o stałym oprocentowaniu, WEKSLE o znanej stopie dyskontowej.

- Instrumenty o zmiennym dochodzie - AKCJE (rezydualny charakter dywidendy, którą one przynoszą), OBLIGACJE o zmiennym oprocentowaniu, czyli uzależnionym od kształtowania się innej wielkości ekonomicznej, np. stopy inflacji.

3. Definicja papieru wartościowego i jego ogólna istota.

Papier wartościowy - dokument stwierdzający fakt dokonania transakcji odpłatnego udostępnienia kapitału, co daje kapitałodawcy określone prawa. Celem udostępniania przez rynek finansowy środków jest ich inwestowanie, czyli chęć osiągnięcia dochodu.

• przedmiot transakcji rynku finansowego, podstawowy instrument rynku fin.,

• aktywo fin. dla posiadaczy; zobowiązanie dla emitentów,

Istota papieru wart. -> prawa wynikające z tyt. jego posiadania:

• prawo do współwłasności majątku (udziały, akcje),

• prawo do określonego % lub innych pożytków (obligacje lub inne instrumenty długu),

• prawo do otrzymania w przyszłości określonych aktywów lub do rozliczenia pieniężnego (instrumenty pochodne).

4. Schemat ogólnej struktury rynku finansowego ze względu na rodzaj instrumentu.

RYNEK FINANSOWY:

RYNEK PIENIĘŻNY

• Lokaty międzybankowe, Bony skarbowe, Bony komercyjne, Certyfikaty depozytowe, Weksle.

RYNEK DEPOZYTOWO-KREDYTOWY

• Lokaty bankowe, Kredyty bankowe, Pożyczki.

RYNEK KAPITAŁOWY

• Akcje, Obligacje (skarbowe, komunalne, przedsiębiorstw), Certyfikaty inwestycyjne, Kwity depozytowe.

RYNEK WALUTOWY

• Waluty.

RYNEK INSTRUMENTÓW POCHODNYCH

• Forwards, Futures, Opcje, Swapy.

5. Definicja rynku pieniężnego i jego ogólna istota.

Istota rynku pieniężnego

• Rynek pieniężny jest rynkiem najbardziej płynnych aktywów finansowych, służących jednostkom gospodarczym do pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy, a więc zapewniających im utrzymanie płynności finansowej.

• Jest to rynek instrumentów finansowych o okresie ich wymagalności do jednego roku.

• Jest to rynek, na którym szczególną aktywnością wykazują się instytucje finansowe (głównie banki).

Rola (funkcje) rynku pieniężnego

• Przynoszenie dochodu od wolnych w danym momencie środków pieniężnych,

• Zapewnienie ciągłości w regulowaniu zobowiązań,

• Umożliwienie realizacji przez państwo przyjętej polityki pieniężnej,

• Oddziaływanie na podaż pieniądza i prędkość cyrkulacji pieniądza w gospodarce.

6. Definicja rynku depozytowo-kredytowego i systemu bankowego.

Jest to rynek depozytów (lokat) i kredytów organizowany przez banki komercyjne. Banki te są jednym z elementów systemu bankowego danego państwa. System bankowy jest natomiast jednym z podstawowych elementów systemu finansowego w gospodarce rynkowej. Głównym celem funkcjonowania rynku jest udostępnienie źródeł kapitału ubiegającym się o nie podmiotom. System bankowy - zespół określonych instytucji, instrumentów przez nie wykorzystywanych oraz przepisów prawnych, na podstawie których instytucje te funkcjonują.

7. Rola nadzoru bankowego w systemie bankowym.

Największą uwagę nadzór bankowy przywiązuje do bezpieczeństwa całego systemu bankowego, a w szczególności bezpieczeństwa zgromadzonych w bankach środków deponentów (normy ostrożnościowe dot. gł. kredytów, depozytów i operacji walutowych odnoszą się, np. do maksymalnej wielkości kredytów udzielanych przez bank - część tych norm zapisana jest w prawie bankowym, a część ustanawiana przez nadzór bankowy). Od 1 stycznia 2008 r. w Polsce działa zintegrowany nadzór nad rynkiem finansowym sprawowany przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF).

Podstawowe zadania nadzoru bankowego: 1) stałe nadzorowanie bieżącej sytuacji banków, 2) wydawanie odpowiednich przepisów, w szczególności odnoszących się do bezpieczeństwa systemu bankowego oraz 3) nakładanie sankcji na banki nie przestrzegające obowiązujących ich przepisów. KNF udziela także licencji bankom na ich działalność.

8. Podstawowe funkcje banku centralnego w gospodarce rynkowej.

NBP pełni funkcje:

• Banku emisyjnego, tzn. emituje banknoty, monety oraz centralny pieniądz rezerwowy. Dzięki temu bank centralny jest zawsze wypłacalny, a złożone w nim wkłady są całkowicie bezpieczne.

• Banku banków, tzn. jest bankiem dla banków komercyjnych. Może udzielać kredytów sektorowi bankowemu oraz stwarzać możliwości deponowania nadwyżek finansowych banków komercyjnych. NBP jest „bankiem rezerwowym” dla banków komercyjnych, gdyż ich działalność jest zdeterminowana podażą pieniądza NBP. Bank centralny oddziałuje na system bankowy przez instrumenty polityki pieniężno-kredytowej, kształtując stopy % i rezerwy obowiązkowe b.k. Prowadzi dla nich rachunki bankowe i organizuje system informacyjny dla całego sektora bankowego.

• Banku państwa, tzn. wykonuje istotne usługi bankowe na rzecz rządu, np. prowadzi rachunki jednostek budżetowych i bieżącą obsługę budżetu państwa. Jako bank państwa NBP prowadzi działalność dewizową, realizuje politykę państwa w stosunku do kursu walutowego i rezerw międzynarodowych środków pieniężnych. Bank centralny powinien tak oddziaływać na gosp. nar., aby następował jej rozwój.

9. Definicja depozytu bankowego i jego ogólna istota.

Depozyt bankowy (lokata) to określony wkład pieniężny wniesiony do banku przez osobę fizyczną lub prawną w celu otrzymania go w określonym terminie przyszłym wraz z odpowiednim oprocentowaniem. Dla banku jest to kapitał obcy (pasywo). Banki gromadzą powierzone im środki, aby lokować je w udzielanych kredytach (aby zarobić na oprocentowanie depozytów). Zdecydowana większość depozytów to oszczędności lokowane przez osoby fizyczne. Aby złożyć depozyt w banku należy otworzyć w nim odpowiedni rachunek bankowy. Występują głównie depozyty o stałej i zmiennej stopie oprocentowania.

10. Omów rodzaje rachunków bankowych.

Prawo bankowe w Polsce pozwala na tworzenie 3 rodzajów rachunków bankowych (pomijając rachunki pomocnicze), którymi są:

• Rachunek bieżący (rachunek a vista) - służy do przeprowadzania rozliczeń, tj. otrzymywania bieżących należności i regulowania bieżących zobowiązań. Składane na nich lokaty nie mają określonego terminu trwania, co oznacza, że mogą być w każdej chwili wypłacone przez klienta. Podmioty gospodarcze mają obowiązek posiadania takiego rachunku. Dla osób fizycznych prowadzone są rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe (oprócz op. zw. z dział. gosp.). Cechą charakterystyczną tych rachunków jest bardzo niskie oprocentowanie (nawet czasami zerowe). Dla banku środki tu gromadzone są najważniejszym źródłem tzw. taniego pieniądza („lokata bieżąca”).

• Rachunek lokat terminowych - służy do przechowywania nadwyżek finansowych przez okres wynikający z umowy z bankiem, zachęca do tego wyższe oprocentowanie w stosunku do rachunków bieżących. W wypadku złamania terminu lokaty terminowej przez deponenta, traci on część lub całość odsetek (z wyjątkiem lokaty dynamicznej). Długość okresu trwania depozytu terminowego, oraz wysokość oprocentowania określa bank i stanowią one element jego oferty. Oprocentowanie lokat terminowych zależy od długości trwania depozytu oraz wysokości jego kwoty.

• Rachunek oszczędnościowy - prowadzony zazwyczaj na rzecz osób fizycznych, dowodem zawarcia umowy takiego rachunku jest książeczka oszczędnościowa lub inny dokument imienny, nie wolno używać go do realizowania rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą. Podobnie jak na rachunku lokat terminowych, gromadzone są na nim depozyty (lokaty) terminowe.

11. Przedstaw ogólną charakterystykę instrumentów kredytowych banku.

W Polsce działalność kredytową mogą prowadzić wyłącznie banki (inne podmioty mogą udzielać ewentualnie pożyczek). Instrumenty kredytowe, są to instrumenty sprzedawane przez banki, a uzyskiwane z tego tytułu prowizje i odsetki, stanowią istotną część przychodów banku. Kredyty dla banku to jego aktywa i najważniejsze źródła zysku.

1. Rodzaj waluty:

• kredyty złotowe,

• kredyty walutowe (dewizowe),

2. Okres kredytowania:

• kredyty krótkoterminowe (do 1 roku),

• kredyty długoterminowe (powyżej 1 roku),

• kredyty średnioterminowe - od 1 do 3 lub 5 lat,

3. Sposób wypłaty kredytu:

• kredyt gotówkowy,

• kredyt bezgotówkowy (przeważa przy kredytowaniu podmiotów gospodarczych),

4. Całkowity koszt kredytu z punktu widzenia kredytobiorcy:

• kredyty komercyjne(marża, oprocentowanie ustalone zgodnie z warunkami rynku),

• kredyty preferencyjne (warunki korzystniejsze od wynikających z rachunku ekonomicznego, bank otrzymuje dopłatę do takich kredytów, najczęściej bezpośrednio przez państwo lub określony fundusz celowy, np. na rozwój obszarów wiejskich.).

12. Rodzaje kredytów wyróżnione ze względu na rodzaj kredytobiorcy.

1. Kredyty dla podmiotów gospodarczych (przedsiębiorstw). [najważniejsze dla banku komercyjnego].

• kredyty w rachunku bieżącym (otwartym).

Cechą charakterystyczną tego kredytu jest określony limit kwotowy i czasowy. Bank wyznacza maksymalną kwotę udzielanego kredytu (zwaną kwotą maksymalnego zadłużenia) oraz czas trwania kredytu (najczęściej jest to okres roku). Jest przyznawany przedsiębiorstwom, których rachunek w danym banku jest systematycznie zasilany wpływami ze sprzedaży. Wpływy te to spłata kredytu w danym dniu. Na drugi dzień jest on automatycznie odnawiany i przedsiębiorstwo może ponownie zadłużać się do określonego limitu. Odsetki są naliczane od kwoty rzeczywiście wykorzystanego w danym dniu kredytu. Kredyty w rachunku bieżącym są kredytami krótkoterminowymi.

• kredyty inwestycyjne.

Są udzielane na zakup środka trwałego lub realizację określonego projektu inwestycyjnego lub przedsięwzięcia modernizacyjnego. Ich przyznanie wymaga wdrożenia przez bank określonej procedury sprawdzającej, a ze strony przedsiębiorstwa określonej dokumentacji (biznes planu, oceny finansowej opłacalności realizowanej inwestycji). Są to kredyty długoterminowe, a banki mają z nich odsetki na kilka lat. Jednak ryzyko banku, głównie z tytułu niemożności spłaty zaciągniętego kredytu, jest znacznie wyższe niż przy kredytach w rachunku bieżącym.

• kredyt wekslowy (dyskontowy).

Przedsiębiorstwo przekazuje (do dyskonta) bankowi weksle własne (wystawione przez jego bezpośrednich dłużników) lub na nie indosowanych. Weksle te mają określone terminy wykupu (np. 3 miesiące od daty ich wystawienia) i są one dla przedsiębiorstwa zabezpieczeniem uregulowania jego należności, na ogół z tytułu prowadzonej przez nie sprzedaży kredytowej. Bank przyjmując weksle do dyskonta przed terminem ich wykupu, przekazuje przedsiębiorstwu na rachunek bieżący gotówkę w wysokości sumy przyjętych weksli pomniejszoną o pobrane z góry odsetki (opłatę dyskontową). Przedsiębiorstwo ma więc możliwość wcześniejszego uzyskania gotówki, którą może wykorzystać dla własnych celów a weksle stanowią dla banku rodzaj zabezpieczenia spłaty udzielonego kredytu.

2. Kredyty dla osób indywidualnych (ludności, gospodarstw domowych).

• kredyty krótkoterminowe (konsumpcyjne),

• kredyty długoterminowe (inwestycyjne), np. na zakup mieszkania, budowę domu, kredyty ratalne.

13. Indeksy lokat międzybankowych w Polsce.

1. WIBOR (Warsaw InterBank Offered Rate) - roczna stopa procentowa, po jakiej bank jest skłonny udzielić kredytu innym bankom.

2. WIBID ( Warsaw InterBank Bid Rate) - roczna stopa procentowa, którą bank jest gotów zapłacić za środki przyjęte w depozyt od innych banków.

Pierwsza z nich oznacza cenę sprzedaży (offer), a druga cenę kupna (bid). Podawanie tych cen do publicznej wiadomości to kwotowanie, są to ceny banku kwotującego.

Kurs kupna < Kurs sprzedaży, aby operacja przyjmowania i przekazywania środków w depozyt była opłacalna dla danego b. kom. Różnica pomiędzy offer a bid to marża albo spread. Jest to dochód banku uczestniczącego w transakcjach rynku lokat międzybankowych.

14. Rodzaje depozytów międzybankowych.

Depozyty międzybankowe z punktu widzenia długości okresu, na jaki zostały zawarte dzielą się na krótko- i długoterminowe (1W, 2W, 1M, 3M, 6M, 1Y). Do pierwszej grupy zalicza się depozyty trwające od jednego dnia do jednego miesiąca. Jednak wśród depozytów jednodniowych można jeszcze wyróżnić:

• "overnight" (O/N) rozpoczynający się w dniu zawarcia transakcji i zapadający w następnym dniu roboczym,

• "tomnext" (T/N - tomorrow next) rozpoczynający się w pierwszym dniu roboczym po zawarciu transakcji i zapadający w dniu następnym,

• "spot next" (S/N) rozpoczynający się w drugi dzień roboczy po dniu zawarcia transakcji i zapadający w następnym dniu roboczym.

Do grupy depozytów długoterminowych zalicza się te, które trwają powyżej jednego miesiąca do jednego roku. Zaczynają się one zwyczajowo tak, jak depozyt spot next. Są jednak pewne wyjątki od tej reguły, kiedy dochodzi do zawarcia tzw. depozytu łamanego (na inny niż podany wyżej termin). Możliwe jest także rozpoczęcie depozytu od następnego dnia roboczego po dniu zawarcia transakcji, a więc inaczej niż przy depozycie spot next.

15. Czynniki kształtujące cenę pieniądza na rynku lokat międzybankowych.

Cenę pieniądza na tym rynku determinują trzy główne czynniki:

1. wysokość stóp procentowych ustalanych przez bank centralny,

Stopy procentowe (bazowe) to cena pieniądza uzyskiwanego w banku centralnym, na ogół w wyniku refinansowania się banków komercyjnych. Banki te refinansowanie uważają za zbyt drogie, a także za ostateczność, więc stopy bazowe stanowią zwykle górną granicę ceny pieniądza na rynku lokat międzybankowych

2. podaż i popyt na pieniądz w gospodarce,

Nadwyżka popytu pieniądza powoduje wzrost stóp %, a nadwyżka podaży pieniądza ich spadek. Gdy nadwyżka podaży zbyt długo się utrzymuje, bank centralny interweniując poprzez operacje otwartego rynku, może zmniejszyć nadpłynność sektora bankowego.

3. wiarygodność kontrahenta transakcji na rynku międzybankowym.

Ocena wiarygodności kredytowej kontrahenta transakcji, mierzona jest ryzykiem kredytowym. Im stopień tego ryzyka jest większy, tym cena pieniądza jest wyższa.

16. Przedstaw bon skarbowy jako papier wartościowy.

Bony skarbowe (weksle skarbowe, dłużny papier wartościowy skarbu państwa). Podstawową cechą bonów skarbowych jest zerowy stopień ryzyka, co czyni je atrakcyjnym papierem lokacyjnym, w szczególności dla banków oraz instytucji finansowych. Za zerowe ryzyko nabywca płaci koszt w postaci niskiego oprocentowania. Jednocześnie niskie oprocentowanie świadczy o niewielkim koszcie zaciąganego przez skarb państwa kredytu.

Bony skarbowe są również wykorzystywane przez banki centralne do regulacji obiegu pieniądza w gospodarce. W Polsce emitentem bonów skarbowych jest Ministerstwo Finansów, a agentem emisji, odpowiedzialnym za organizację emisji oraz dokonywanie rozliczeń, Narodowy Bank Polski. Celem emisji jest finansowanie krótkoterminowo deficytu budżetowego, ujemnego salda handlu zagranicznego lub spłat zobowiązań długoterminowych.

Polskie bony skarbowe emitowane są w postaci zdematerializowanej czyli w formie elektronicznego zapisu w Rejestrze Papierów Wartościowych dokonywanego przez agenta, który rejestruje zmiany stanu posiadania wynikające z obrotu. Są papierami wartościowymi na okaziciela, emitowanymi w nominałach po 10 tys. zł na okres od 1 do 90 dni lub od 1 tyg. do 52 tyg. Ustawa budżetowa określa limit kwot, jakiej nie może przekroczyć łączna wartość nominalna bonów skarbowych wyemitowanych w danym roku. Minister finansów wydaje tzw. list emisyjny, który zawiera informacje o wart. nominalnej emitowanych bonów oraz terminy ich emisji. Bony skarbowe mogą nabywać krajowe osoby prawne i fizyczne, spółki nie mające osobowości prawnej oraz zagraniczne osoby prawne i fizyczne.

17. Rynek pierwotny bonów skarbowych w Polsce.

Rynek pierwotny tworzą przetargi organizowane przez agenta emisji (NBP) raz w tygodniu w poniedziałek, jeśli jest dn. roboczym. Przetarg poprzedzony jest komunikatem ministra finansów, w którym podaje:

1. przewidywalną wartość materialną bonów o danym terminie wykupu oferowanych do sprzedaży,

2. okresy na jakie bony są emitowane,

3. minimalną wartość nominalną oferty.

Oferty na zakup bonów składać mogą jedynie podmioty mające status dilera skarbowych papierów wartościowych (DSPW). Są nimi banki, z którymi minister finansów zawarł umowę przyznającą im prawo składania ofert przetargowych. (Umowa zobowiązuje dilerów przetargu do uczestnictwa we wszystkich przetargach i do nabycia w ciągu kwartału min. 5% wartości nominalnej bonów skarbowych sprzedanych w ciągu tego okresu).

Dilerzy składając oferty (w imieniu własnym i na własny rachunek) MUSZĄ (!) określić ile bonów chcą nabyć oraz po jakiej cenie przetargowej (najlepiej po jak najniższej). Wartość nominalna oferty z daną ceną przetargową nie może być niższa od określonej w komunikacie do danego przetargu. Podczas przetargu przyjmuje się jedynie oferty zakupu po cenie wyższej od najniższej przyjętej ceny przetargowej.

Warunkiem nabycia bonu przez uczestnika przetargu jest posiadanie przez niego konta depozytowego w Rejestrze Papierów Wartościowych NBP oraz rachunku bieżącego w centrali Narodowego Banku Polskiego. Ponadto dilerem bonów skarbowych może być stabilny i bezpieczny finansowo bank krajowy lub zagraniczny. W przypadku banku zagranicznego, bank taki powinien pełnić funkcję dilera papierów skarbowych w co najmniej jednym kraju członkowskim OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju).

18. Pojęcie dyskonta, stopy dyskontowej i stopy rentowności bonu skarbowego.

Dyskonto bonu skarbowego to różnica między wartością nominalną bonu (10000 zł), a wartością, po której go nabyto (w obrocie jest to jego bieżąca wartość rynkowa, czyli bieżąca cena):

D = N - P, gdzie: D - kwota dyskonta (dyskonto);

N - wartość nominalna (10000 zł);

P - wartość rynkowa (bieżąca cena).

Dyskonto (kwota dyskonta) z punktu widzenia emitenta:

• koszt zaciągnięcia pożyczki (zaciąga ją skarb państwa).

Dyskonto (kwota dyskonta) z punktu widzenia nabywcy/inwestora:

• dochód z tytułu udzielenia pożyczki skarbowi państwa na dany okres.

Stopa dyskontowa bonu skarbowego:

d = (D/N) * (360//n) * 100,

[D = N * (d/100) * (n/360)], gdzie:

d - roczna stopa dyskonta w %,

n - liczba dni od momentu zakupu bonu do dnia jego wykupu.

• Stopa dyskontowa bonu skarbowego to roczna stopa oprocentowania zaciągniętej przez skarb państwa pożyczki o danym okresie zapadalności.

Stopa rentowności bonu skarbowego:

r = (D/P) * (360/n) * 100, gdzie: r - roczna stopa rentowności bonu skarbowego.

• Stopa rentowności bonu skarbowego to roczna stopa zwrotu, którą otrzymuje inwestor z tytułu zainwestowania określonej kwoty kapitału w bon skarbowy o danym okresie zapadalności.

19. Przedstaw bon pieniężny.

Bony pieniężne, są to, podobnie jak w przypadku bonów skarbowych, dyskontowe papiery dłużne, emitowane jednak przez Narodowy Bank Polski, o nominale 10.000 PLN i określonym terminie wykupu wynoszącym od 1 do 7 dni lub 2,4,13,26,39 i 52 tygodnie. Celem jego emisji jest realizowanie polityki pieniężnej NBP, szczególnie regulowanie obiegu pieniądza w gospodarce przez ograniczanie nadpłynności w sektorze bankowym.

Bony te są sprzedawane na organizowanych co pewien czas przetargach, w których nabywcy określają cenę zakupu, a bank wybiera oferty zawierające propozycje najwyższej ceny. Uczestnikami przetargów są tzw. dilerzy rynku pieniężnego, czyli grupa kilkunastu banków-dilerów spełniających określone przez NBP kryteria (bank musi posiadać rachunek bieżący w Departamencie Systemu Płatniczego NBP oraz podpisać odpowiednią umowę z NBP). Nabywcami na rynku wtórnym mogą być tylko inne banki, które nie muszą posiadać statusu dilera rynku pieniężnego.

Ten rodzaj instrumentu jest z góry zarezerwowany tyko dla największych instytucji finansowych. W związku z tym, nie należy go brać pod uwagę przy wyborze sposobu lokowania swojego kapitału. Obecnie znaczenie bonów pieniężnych znacznie zmalało.

20. Przedstaw definicję krótkoterminowego papieru dłużnego przedsiębiorstwa i jego zalety z punktu widzenia emitenta.

Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw (KPDP), papiery dłużne przedsiębiorstw, skrypty dłużne, papiery komercyjne - krótkoterminowe, dłużne instrumenty rynku pieniężnego o charakterze dyskontowym, emitowane przez podmioty gospodarcze i następnie sprzedawane za pośrednictwem agenta w celu finansowania bieżącej działalności emitenta o określonej wiarygodności kredytowej. Wg ustawy KPDP nie jest papierem wartościowym.

W istocie dla emitenta jest to krótkoterminowa pożyczka, udzielona bez zabezpieczenia przez nabywcę tego papieru.

KPDP istnieją w Polsce od 1992r. Ich prekursorem był Polski Bank Rozwoju, który nazwał je bonami komercyjnymi. Służą one do uzupełniania kapitału obrotowego przedsiębiorstwa. Dzięki możliwości rolowania emisji mogą być również wykorzystywane do finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych (o niezbyt dużej wartości). W stosunku do kredytu bankowego są tańszym i bardziej elastycznym źródłem finansowania działalności przedsiębiorstwa. Programy emisji oferuje kilka banków krajowych i zagranicznych.

Aby emisja KPDP mogła zostać wprowadzona do obrotu i by transakcje nimi były bezpieczne, emitent ma obowiązek dostarczyć informację o swojej sytuacji finansowej, na podstawie której bank podejmuje decyzję o przyznaniu środków. Nominały KPDP to zazwyczaj 10, 100, 200, 500 tys. zł do 1 mln zł.

Do rynku krótkoterminowych papierów dłużnych firm mają dostęp głównie przedsiębiorstwa duże. Nabywcami są w szczególności firmy ubezpieczeniowe, banki oraz inne instytucje finansowe i przedsiębiorstwa. Wszystkie te podmioty muszą dysponować odpowiednimi kwotami wolnej gotówki, którą chcą zagospodarować.

• Zalety emisji KPDP z punktu widzenia emitenta:

1. Taniość (względna) - wynika ona z faktu, że firma-emitent nie musi spełniać wszystkich wymogów, które są niezbędne do uzyskania klasycznego kredytu w banku oraz z możliwości powtarzania emisji (rolowanie). Powoduje to, że koszty finansowania krótko- i średnioterminowych przedsięwzięć tym źródłem (KPDP) są na ogół niższe niż normalny kredyt bankowy.

2. Elastyczność - firmy emitujące KPDP mają pełną możliwość w zakresie dysponowania tymi środkami oraz pełną swobodę działania w stosunku do banku. Okresy płatności oraz stopa procentowa również są elastyczne, tzn. emitent dopasowuje wielkość emisji do swoich rzeczywistych potrzeb, a stopa % jest całkowicie zdeterminowana mechanizmem rynkowym.

Ponadto:

• Krótki czas pozyskiwania środków (kilka dni),

• Mniej pracochłonne niż pozyskanie kredytu bankowego, ponieważ nie wiąże się z analizami i innymi procedurami uzyskiwania zgody,

• Emisje KPDP wpływają na zwiększenie wiarygodności emitenta i zaufania do niego na rynkach finansowych jako do przedsiębiorstwa, które w ten sposób poddaje się ocenie rynku.

• Z punktu widzenia inwestora KPD:

• Wyższa stopa zwrotu z inwestycji niż w przypadku depozytów bankowych, a także bonów skarbowych,

• Możliwość dywersyfikacji ryzyka w portfelu inwestycji finansowych, oraz dopasowania długości okresu trwania inwestycji do rzeczywistych potrzeb inwestora,

• Możliwość odsprzedaży zakupionego papieru przed okresem zapadalności bez utraty należytych odsetek.

21. Przedstaw procedurę emisji krótkoterminowych papierów dłużnych przedsiębiorstwa.

• Zawarcie wstępnego porozumienia między emitentem (przedsiębiorstwo) a organizatorem (agentem) emisji (najczęściej biuro maklerskie lub bank),

• Przygotowanie przez agenta memorandum informacyjnego, które obejmuje warunki emisji i ich cel, informacje o emitencie, jego dane finansowe,

• Przygotowanie przez agenta programu emisji,

• Oferowanie papierów grupie wyselekcjonowanych inwestorów,

• Uplasowanie emisji na rynku.

Przedsiębiorstwo (emitent) składa zlecenie emisji u organizatora emisji (agenta), dostarczając zarazem preliminarz zapotrzebowania na kapitał i stosowne informacje o swojej sytuacji finansowej. W oparciu o te informacje, agent sporządza memorandum informacyjne dla inwestorów, które pozwoli im ocenić wiarygodność kredytową emitenta (ocenić ryzyko inwestycyjne) oraz program emisji. Program emisji określa:

• nominalną kwotę emisji,

• termin wykupu,

• harmonogram przeprowadzenia kolejnych emisji w przypadku emitowania papierów w transzach,

• umowę na linię kredytową w celu podtrzymania płynności papierów na rynku.

Następnie agent emisji opracowuje warunki programu, po czym następuje zawarcie umowy programowej, regulującej wszystkie istotne zagadnienia związane z procesem emisji. Umowa programowa jest zawierana z reguły na okres 2-3 lat, w którym maksymalny poziom zadłużenia przedsiębiorstwa z tytułu wyemitowanych papierów nie może przekroczyć określonego limitu. Emitent może uzyskać poręczenie dla swojej emisji ze strony trzeciego podmiotu (np. bank wspierający emisję).

Z kolei agent emisji, za dodatkową opłatą, może przyjąć rolę subemitenta emisji, tzn. zobowiązać się do uplasowania na rynku wyemitowanych przez emitenta transz. Nie oznacza to jednak, że agent przyjmuje odpowiedzialność finansową za zobowiązania emitenta. Następnie agent oferuje papiery grupie wyselekcjonowanych przez siebie inwestorów. Oferta ma charakter niepubliczny.

Kolejnym etapem jest uplasowanie emisji na rynku. Cały ten proces trwa około dwóch tygodni. Kolejne transze są uruchamiane po powiadomieniu agenta o zamiarze wyemitowania następnej transzy, ustaleniu warunków emisji i uplasowaniu jej na rynku przez bank. Pozyskanie środków w ramach już uruchomionego programu, w postaci kolejnej transzy, jest możliwe w ciągu około 2 dni.

Emitent ponosi koszty przygotowania programu emisji oraz koszty proporcjonalne do wysokości zaciągniętych zobowiązań. Oprócz dyskonta są to koszty obsługi emisji (koszty związane z obsługą prawną emisji, opracowaniem memorandum informacyjnego dla inwestorów, prowadzeniem rejestru nabywców papieru, organizacją przetargów (kwotowań) oraz rozliczeniami finansowymi między emitentem a inwestorem). Ponadto emitent płaci jeszcze agentowi prowizję za sprzedaż emisji. Na rynku wtórnym emitent ma również możliwość wcześniejszego wykupu swojego papieru.

22. Przedstaw emisję skryptu dłużnego przedsiębiorstwa w formie weksla własnego.

KPDP w Polsce mogą mieć formę obligacji (ustawa o obligacjach), weksla (prawo wekslowe) lub długu zaciągniętego na zasadach określonych w kodeksie cywilnym (pożyczka). W Polsce najpopularniejsza forma KPDP to weksel własny. Jego treścią jest bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty sumy wekslowej przez wystawcę emitentowi. Wystawca weksla własnego odpowiada w charakterze dłużnika głównego (sam przyrzeka zapłacić).

Zaletą tej formy emisji krótkoterminowych skryptów dłużnych jest fakt, iż prawo wekslowe nie specyfikuje zestawu informacji, które emitent winien przekazać inwestorom. Niezbędne informacje, których zestaw jest uzgadniany pomiędzy emitentem, a organizatorem emisji w postaci memorandum informacyjnego jest przygotowywany i przesyłany tylko tym inwestorom, którzy deklarują chęć nabycia weksla.

Emisja KPDP. w formie weksla może mieć postać:

• weksla globalnego opiewającego na całą kwotę nominalną emisji (np. 5 mln zł),

• weksla własnego wystawianego oddzielnie na każdy nominał wyemitowanego papieru dłużnego (50 weksli po 100000 zł).

W przypadku emisji weksla globalnego jest on deponowany przez organizatora emisji w banku powierniczym i istnieje w formie zdematerializowanej, a inwestorzy otrzymują świadectwa depozytowe poświadczające ich odpowiedni udział w wekslu globalnym. W przypadku emisji weksli pojedynczych, czyli opiewających na każdy nominał papieru, inwestorzy otrzymują tyle weksli, ile zakupili papierów, które mogą przechowywać u siebie lub oddać w depozyt do banku.

Pozytywną cechą emisji skryptów dłużnych w postaci weksla jest brak opłaty skarbowej od obrotu nimi na rynku wtórnym. Jedyną opłatą, która tutaj występuje jest opłata skarbowa w wys. 0,1% sumy wekslowej, którą pono0si emitent w momencie emisji.

Obecnie w Polsce większość banków komercyjnych ma w swoim portfelu usługę organizowania emisji KPDP w formie weksla. Przykładami emisji tych papierów w formie weksla mogą być:

• Bon komercyjny Polskiego Banku Rozwoju,

• komercyjny weksel inwestycyjno-terminowy (KWIT), którego organizacją emisji zajmuje się ING Bank,

• weksel inwestycyjno-komercyjny (WIK), którego organizacją emisji zajmuje się Kredyt Bank.

23. Przedstaw certyfikat depozytowy i jego podstawowe rodzaje.

Są instrumentami rynku pieniężnego, których emitentem jest bank komercyjny w celu pozyskania środków pieniężnych. Certyfikat stanowi rodzaj lokaty terminowej złożonej w banku, jednakże ze względu na prowadzenie rynku wtórnego certyfikatów depozytowych emitowanych przez banki, inwestorzy mogą je sprzedać przed terminem zapadalności wraz z oprocentowaniem, czyli nie tracą w żaden sposób na odsetkach, które mogliby stracić w przypadku złamania terminu lokaty terminowej w części lub w całości.

Banki komercyjne emitują CD w celu pozyskiwania środków na prowadzenie swojej działalności kredytowej. Dla inwestorów są one korzystną inwestycją, gdyż ich oprocentowanie jest wyższe od oprocentowania bonów skarbowych. Wynika to z faktu, iż bank komercyjny posiada niższą wiarygodność kredytową (wyższe ryzyko) niż państwo, które powszechnie uważne jest za zawsze wypłacalne.

Wyróżnia się cztery rodzaje certyfikatów depozytowych:

1. Krótkoterminowe certyfikaty o stałym oprocentowaniu emitowane na okres od 1 miesiąca do 1 roku. Ich oprocentowanie od momentu emisji do dnia wykupu jest stałe; jego wysokość najczęściej jest negocjowana między stronami w dniu emisji. Są one emitowane w postaci papierów na okaziciela, co zapewnia ich łatwy zbyt na rynku wtórnym.

2. Długoterminowe certyfikaty o stałym oprocentowaniu emitowane na okres od 1 roku do 5 lat. Wypłata odsetek następuje co 6 lub 12 miesięcy.

3. Dyskontowe certyfikaty depozytowe, które są emitowane po cenie niższej od ich wartości nominalnej. Wartość nominalną certyfikat ten uzyskuje w dniu zapadalności.

4. Certyfikaty depozytowe ze zmienną stopą % emitowane na okres od 3 miesięcy do 5 lat. Ich oprocentowanie jest zrelatywizowane do innej stopy rynku pieniężnego i zmienia się wraz z nią. Odsetki są naliczane z częstotliwością 3, 6 lub 12 miesięcy.

24. Przedstaw ogólną charakterystykę certyfikatu depozytowego.

Certyfikaty depozytowe są emitowane w postaci zdematerializowanej zazwyczaj w dużych okrągłych kwotach np. 100 tys. zł. Stanowią dobre zabezpieczenie przed zmianą kursu walutowego w transakcjach importowych. Jednak ich oprocentowanie musi być związane wówczas ze stopą zmian kursu waluty, w której ma nastąpić płatność. Ich najczęstszy okres wykupu wynosi od 1 miesiąca do 12 miesięcy; przeciętnie 3 miesiące.

Mogą być także wykorzystywane do zawierania transakcji spekulacyjnych, w celu oczekiwania określonej zmiany kursu walutowego i zrealizowania zysku wynikającego z tej zmiany.

Rynek pierwotny CD tworzą emitent (bank) i nabywcy. Cena papieru może być negocjowana i zależy od ogólnej płynności sektora bankowego (niedoboru lub nadwyżki środków), popytu na pieniądz oraz wysokości głównych stóp % rynku pieniężnego. Może być też negocjowana przez inwestorów, a emitent wybiera najkorzystniejszą propozycję. Niesprzedane certyfikaty kierowane są do sprzedaży ciągłej, która trwa do dnie poprzedzającego datę ich wykupu, a cenę w tym okresie ustala bank-emitent.

Rynek wtórny to sprzedaż / kupno CD między inwestorami. Organizuje go emitent, który zapewnia drugiemu inwestorowi chcącemu sprzedać CD, wykup papieru w momencie, gdy brak jest inwestora chętnego na jego zakup. Rynek ten jest organizowany w okresie od emisji CD do dnia jego zapadalności. Jego celem jest stworzenie inwestorowi możliwości zamiany papieru na gotówkę w sytuacji, w której inwestor będzie tego chciał. W ten sposób zapewniona jest płynność tych papierów.

W drugiej połowie lat `90 emisję CD na polskim rynku uruchomiło Centrum Operacji Kapitałowych Banku Handlowego, które emituje dwa ich rodzaje. Typ A posiadający nominał 1000 zł przeznaczony dla inwestorów indywidualnych oraz typ B posiadający o nominale 100 tys. zł przeznaczony dla inwestorów instytucjonalnych.

25. Definicja rynku kapitałowego i jego główna istota.

Rynek kapitałowy - ogół transakcji kupna - sprzedaży, których przedmiotem są instrumenty finansowe o okresie wykupu dłuższym od roku. Środki uzyskane z emisji tych instrumentów mogą być przeznaczone na działalność rozwojową emitenta (przedsięwzięcia inwestycyjne, czy modernizacyjno-inwestycyjne).

Celem rynku kapitałowego jest stworzenie możliwości dopływu kapitału (tzn. pieniądza średnio- i długoterminowego) do jednostek gospodarczych, potrafiących go zgromadzić i zagospodarować. Na rynku tym występują więc podmioty emitujące papiery wartościowe (szukające na nim kapitału na cele inwestycyjno-modernizacyjne) oraz podmioty, którymi mogą być osoby fizyczne oraz jednostki prawne dysponujące nadwyżkami wolnych środków pieniężnych i zainteresowane nabyciem papierów wartościowych.

Wzrostu kapitału uzyskanego przez ten rynek emitenci papierów wartościowych nie mogą traktować jako bezpośredniego powiększenia zysku. Tymi środkami należy finansować w firmie różnego rodzaju cele rozwojowe, np. rozbudowę potencjału produkcyjnego, powiększenie stanu zasobów, restrukturyzację. Uzyskane w ten sposób środki można więc przeznaczyć na działalność produkcyjną, a nie konsumpcyjną (płace, premie dla pracowników).

26. Cechy odróżniające rynek kapitałowy od pieniężnego.

• Składa się z wielu segmentów,

• Występuje na nim znacznie większa liczba podmiotów niż na rynku pieniężnym,

• Jest rynkiem pozyskiwania wolnego kapitału potrzebnego do finansowania rozwoju podmiotów ekonomicznych,

• Wartość pojedynczych transakcji jest niższa niż na rynku pieniężnym,

• Przynosi w dłuższym okresie wyższe stopy zwrotu, a w krótkim okresie stopy zwrotu podlegają ciągłym wahaniom,

• Inwestycje na tym rynku obarczone są wyższym ryzykiem (ze względu na długie terminy zwrotu zainwestowanego kapitału),

• Pośrednio powiązany z bankiem centralnym,

27. Cechy papieru wartościowego świadczące o szczególności tego dobra na rynku.

Na rynku kapitałowym towarem są papiery wartościowe (dokumenty stwierdzające istnienie prawa własności [akcje] lub potwierdzające istnienie wierzytelności [obligacje]). Obrót nimi jest regulowany ustawami. Cechą szczególną tego dobra na rynku jest fakt, iż:

• nabywca papierów wartościowych przez fakt ich zakupu inwestuje swoje środki finansowe, a nie zaspokaja potrzeby w sensie nabywania rzeczy użytkowej,

Inwestycja ma przynieść inwestorowi określony dochód, zgodny z oczekiwaną stopą zwrotu. W ten sposób inwestor odkłada konsumpcję na okresy przyszłe i lokuje oszczędności na rynku kapitałowym. Podjęcie takiej decyzji wymaga posiadania odpowiedniej informacji. Informacja przekazywana na rynek kapitałowy to towar, którego uzyskanie wymaga umiejętności czytania wyników finansowych przedsiębiorstwa, śledzenia ich rozwoju. Kto umie czytać informację otrzymuje zysk nadzwyczajny. Wraz z rozpowszechnieniem informacji będzie maleć wielkość zysku nadzwyczajnego.

Inną cechą szczególną pap. wart. występującego na rynku kapitałowym jest fakt, iż:

• nie jest to towar w klasycznym tego słowa rozumieniu, nie ma określonych cech fizycznych, jakościowych, itp.

Trudno więc ocenić jest jego jakość. Decyzję o tym czy papier wartościowy może być przedmiotem obrotu publicznego podejmuje komisja dopuszczeniowa (w Polsce Komisja Nadzoru Finansowego). Działanie Komisji ma na celu ochronę interesów inwestorów, szczególnie drobnych, którzy oczekują rzetelnej i pełnej informacji o emitencie, by podjąć właściwą decyzję.

• Na rynku kapitałowym o nabycie papierów wartościowych konkurują ze sobą praktycznie wszystkie występujące podmioty, np. domy maklerskie o klienta, emitenci o inwestora, inwestorzy między sobą.

28. Pojęcie i ogólna istota pierwotnego rynku kapitałowego.

Rynek kapitałowy składa się z dwóch zasadniczych segmentów operacyjnych (ściśle ze sobą powiązanymi), którymi są rynek pierwotny i rynek wtórny. Rynek pierwotny (primary market) to ta część rynku kapitałowego, gdzie dokonuje się sprzedaż papierów wartościowych (akcji i obligacji dopuszczonych do obrotu przez Komisję Nadzoru Finansowego) nowo wyemitowanych przez uprawnione podmioty gospodarcze, chcące powiększyć swoje zasoby kapitałowe. Cenę papierów wartościowych w tym wypadku ustala emitent, czyli instytucja wystawiająca akcje lub obligacje we własnym imieniu. Emisja i zakup papierów wartościowych na rynku pierwotnym odbywa się za pośrednictwem domów maklerskich lub banków prowadzących działalność maklerską.

29. Alokacyjna funkcja rynku pierwotnego.

Podmioty posiadające wolne środki finansowe inwestują je na rynku pierwotnym w takie inwestycje rynku kapitałowego, które wg oceny inwestorów zapewnią zadowalającą stopę zwrotu. Inwestorzy są przekonani, że lokują swój kapitał w najbardziej rentowne, z punktu widzenia wyceny rynkowej, przedsięwzięcia inwestycyjne. Podejmując decyzję kierują się wynikami analizy fundamentalnej (sytuacja finansowa, renoma na rynku). W następstwie tego przekonania następuje alokacja kapitału do najbardziej efektywnych sektorów gospodarki, które mają wysoką wycenę rynkową. Wycenę taką mają przedsiębiorstwa o ustabilizowanej sytuacji finansowej, osiągające dobre wyniki finansowe oraz cieszące się dobrą opinią na rynku. Alokacja kapitału na rynku pierwotnym dokonuje się w układzie długookresowym. Inwestorzy mają świadomość, że wysokiego zwrotu z poczynionych inwestycji można oczekiwać dopiero po kilku latach.

30. Funkcja realokacji kapitału na rynku wtórnym.

Na rynku wtórnym dokonuje się obrót wprowadzonymi na rynek pierwotny papierami wartościowymi między inwestorami. Następuje realokacja kapitału ulokowanego już w przedsięwzięciach inwestycyjnych. Na skutek ciągłej wyceny rynkowej dokonanych inwestycji jedni inwestorzy „wychodzą” z danej inwestycji, inni w nią „wchodzą”, a jeszcze inni zamieniają na inną, spodziewając się wyższej stopy zwrotu. Kapitał przemieszcza się do tych inwestycji, które zgodnie z wyceną rynkową są najbardziej rentowne. Dokonująca się realokacja kapitału na rynku wtórnym najczęściej odbywa się poprzez prowadzenie przez inwestorów analizy porównawczej alternatywnych inwestycji.

31. Rozumienie emisji publicznej i oferty publicznej.

(Emisja publiczna - proponowanie nabycia papierów wartościowych wyłącznie poprzez ofertę publiczną.)

Emisją publiczną wg "Ustawy o ofercie publicznej..." jest proponowanie nabycia papierów wartościowych w dowolnej formie i w dowolny sposób, skierowane do co najmniej 100 osób lub do nieoznaczonego adresata. Publiczne proponowanie nabycia papierów wartościowych (emisja publiczna) wg w/w ustawy o ofercie, może być dokonywane wyłącznie w drodze oferty publicznej.

Ofertą publiczną jest udostępnianie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, co najmniej 100 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach dotyczących ich nabycia, stanowiących dostateczną podstawę do podjęcia decyzji o odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych.

32. Zalety występowania spółki na rynku publicznym.

1. Łatwiejszy dostęp do dużych kwot kapitału (Na rynku występuje konkurencja kapitału inwestorów i każda spółka przez kolejne emisje swoich akcji lub obligacji może z tego kapitału skorzystać. Wiarygodnej, znanej na rynku spółce łatwiej jest przeprowadzać kolejne emisje.).

2. Efekt marketingowy. (Masmedia interesują się spółkami publicznym, bezpłatnie je promują. Firma jest ciągle obecna w świadomości odbiorców informacji, potencjalnych inwestorów. Spółka publiczna ma lepszą pozycje przy negocjacji kontraktów i łatwiej jej powiększać rynki zbytu).

3. Wzrost wiarygodności. (Spółki publikując na rynku informację o sytuacji finansowej i innych zdarzeniach mogących mieć wpływ na kurs notowanego waloru, zwiększają swój prestiż i renomę. Inwestorzy na tej podstawie mogą szacować ryzyko inwestycyjne. Spółki obarczone niskim ryzykiem mogą liczyć na wzrost notowań).

4. Ekspansja na rynku. (Kolejne emisje walorów spółki notowanej na rynku publicznym pozwalają na gromadzenie kapitału na rozwój, tzn. możliwość modernizacji wyrobów, wprowadzenie na rynek nowych, co może przynieść wzrost przychodów ze sprzedaży, a następnie wzrost zysku dla akcjonariuszy. Spółka może także znaleźć strategicznego inwestora oraz budować grupę kapitałową przejmując inne podmioty).

5. Rynkowa wycena papierów wartościowych. (Dzięki efektywnemu rynkowi wtórnemu dokonuje się obiektywna wycena akcji spółek publicznych. Znana jest więc cena informująca o możliwej do uzyskania stopie zwrotu z inwestycji w daną spółkę. Na podstawie tej ceny inwestorzy decydują o wejściu lub wyjściu z inwestycji. Dla emitentów stanowi ona punkt odniesienia przy ustalaniu ceny kolejnej emisji waloru).

33. Wady występowania spółki na rynku publicznym.

1. Odkrywanie się przed konkurencją. (Przesyłane na rynek informacje o spółce są również znane konkurentom spółki. Może to powodować określone straty w przewadze konkurencyjnej spółki na rynku).

2. Możliwość wrogiego przejęcia. (Istnieje możliwość wrogiego przejęcia spółki publicznej przez zakup jej akcji na rynku wtórnym).

3. Stosunkowo wysokie koszty. (Wynikające z przygotowania emisji, przeprowadzenia jej na rynku pierwotnym, i wprowadzenia na rynek giełdowy. Spółka ponosi też stałe opłaty na rzecz giełdy).

34. Procedura notyfikacji emisji.

Emitent posiadający siedzibę w państwie członkowskim innym niż Polska, chcący przeprowadzić ofertę publiczną lub dopuścić swoje papiery wartościowe do obrotu na rynku regulowanym w Polsce, powinien poddać je procedurze notyfikacji. Polega ona na tym, że Komisja Nadzoru Finansowego od właściwego organu nadzoru w państwie macierzystym emitenta powinna otrzymać:

1. dokument potwierdzający zatwierdzenie prospektu emisyjnego,

2. kopię zatwierdzonego prospektu wraz z tłumaczeniem na język polski części podsumowującej prospektu.

Oferta publiczna lub dopuszczenie papierów wartościowych do obrotu na rynku regulowanym wymaga sporządzenia prospektu emisyjnego (dokument o charakterze informacyjnym, publikowany przez emitenta papierów wartościowych, skierowany do potencjalnych akcjonariuszy. Powinien zawierać informacje na temat rodzaju oferty i jej adresata, sposobu przeprowadzenia emisji oraz szczegółowe informacje o sytuacji finansowej emitenta. Może mieć formę jednolitego dokumentu lub zestawu dokumentów, w skład którego wchodzą: dokument rejestracyjny (informacje o emitencie), dokument ofertowy (warunki oferty) oraz dokument podsumowujący (najważniejsze informacje i czynniki ryzyka). Prospekt emisyjny ma ważność 12 miesięcy od daty podania go publicznej wiadomości. Powinien odpowiadać wymogom UE, aby zgodnie z zasadą jednolitego paszportu (single paszport) - prospekt zatwierdzony przez właściwy organ w 1 państwie członkowskim może być ważny także w innym państwie członkowskim. W ściśle określonych przypadkach możliwe jest przeprowadzenie emisji publicznej na postawie innego niż prospekt emisyjny dokumentu, takiego jak memorandum informacyjne.), zatwierdzenia go przez Komisję Nadzoru Finansowego oraz udostępnienia go do publicznej wiadomości. Komisja może odmówić zatwierdzenia prospektu emisyjnego w przypadku, gdy nie odpowiada on pod względem formy lub treści wymogom określonym w przepisach prawa.

Po zatwierdzeniu prospektu emisyjnego emitent lub wprowadzający do obrotu przekazuje jego ostateczną wersję do Komisji oraz udostępnia prospekt emisyjny do publicznej wiadomości (np. przez ogłoszenie w gazecie lub w postaci elektronicznej). Emitent lub wprowadzający jest obowiązany udostępnić do publicznej wiadomości prospekt emisyjny w terminie umożliwiającym inwestorom zapoznanie się z jego treścią, nie później jednak niż w dniu rozpoczęcia subskrypcji lub sprzedaży papierów wartościowych nim objętych, jeżeli papiery wartościowe są przedmiotem oferty publicznej.

35. Rola pasywna i aktywna domu maklerskiego w przeprowadzaniu emisji.

Spółki mogą wprowadzić papiery wartościowe na rynek publiczny za pośrednictwem domów maklerskich, które pełnią rolę pośredników rynku. Ich rola w procesie emisji może być pasywna lub aktywna.

• Pełniąc rolę pasywną biuro maklerskie udostępnia jedynie swoje placówki w celu sprzedaży emitowanych walorów inwestorom (pośredniczy pomiędzy emitentem walorów a ich nabywcami). Pobiera za świadczoną usługę jedynie odpowiednią prowizję i nie ponosi żadnego ryzyka związanego z nie dojściem emisji do skutku. Za emisję, która dochodzi do skutku uważa się taką, której rozprowadzenie następuje w ciągu 3 miesięcy od momentu rozpoczęcia emisji (akcje).

• Z kolei biuro maklerskie pełniąc rolę aktywną przy rozprowadzaniu emisji udostępnia swoje placówki do dystrybuowania emitowanych papierów wartościowych oraz ponosi ryzyko nie dojścia emisji do skutku. Biuro maklerskie w tym przypadku jest gwarantem dojścia emisji do skutku. Oznacza to, że jeśli inwestorzy nie wykupią całej puli wyemitowanych walorów w ustawowym terminie, to dom maklerski zakupi resztę. Pobiera wyższą, niż w przypadku pośrednictwa, opłatę od emitenta (koszt pośrednictwa + koszt jego ryzyka).

W przypadku emisji o wysokich kwotach gwarantem dojścia emisji do skutku może być określone konsorcjum domów maklerskich, które rozkłada ryzyko niepowodzenia emisji pomiędzy uczestników tego konsorcjum. W takim konsorcjum mogą uczestniczyć także banki lub firmy ubezpieczeniowe, gwarantujące swoim kapitałem dojście do skutku emisji. Mogą same również pełnić rolę gwaranta (ubezpieczającego emisję), a dom maklerski będzie pełnił wówczas rolę pasywną.

36. Subemisja usługowa.

Underwriter - jest to instytucja specjalizująca się w obrocie papierami wartościowymi, która będąc gwarantem emisji, przejmuje ją w całości. Instytucjami pełniącym rolę underwritera są najczęściej banki inwestycyjne i duże domy maklerskie pracujące na własny rachunek. Gwarantując emisję instytucje te wykupują od emitenta całą emisję po uzgodnionej cenie. Atutem firmy inwestorskiej (underwritera) jest przede wszystkim dobra znajomość rynku, fachowość oraz posiadanie sieci placówek sprzedających. Firma ta może rozprowadzać przyjęte walory na rynku pierwotnym lub wtórnym, jeśli do momentu ich dopuszczenia do obrotu giełdowego nie zostały w całości wykupione przez inwestorów.

Rolę underwritera w Polsce pełni subemitent usługowy, którym mogą być wyłącznie: dom maklerski, bank, zagraniczna firma inwestycyjna lub konsorcjum tych podmiotów.

Submisja usługowa to umowa zawarta przez emitenta albo wprowadzającego papiery wartościowe, której przedmiotem jest nabycie przez subemitenta usługowego na własny rachunek całości lub części papierów wartościowych danej emisji, oferowanych wyłącznie temu podmiotowi, w celu ich dalszej odsprzedaży w pierwszej ofercie publicznej lub w obrocie pierwotnym.

W przypadku subemisji usługowej emitent ma pewność, że sprzedał całą emisję akcji. Jeśli zaś konsorcjum nie rozprowadzi wszystkich posiadanych akcji, to pozostają one u niego. Umowa o subemisję usługową nie może być zawarta później, niż przed rozpoczęciem subskrypcji lub publicznej sprzedaży akcji.

37. Subemisja inwestycyjna.

W Polsce rolę gwaranta emisji pełni subemitent inwestycyjny (dom maklerski, otwarty fundusz emerytalny, fundusz inwestycyjny, bank, zakład ubezpieczeń, zagraniczna instytucja finansowa mająca siedzibę w krajach należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) lub konsorcjum tych podmiotów), z którym emitent lub wprowadzający papiery wartościowe do obrotu może zawrzeć umowę o subemisję inwestycyjną.

Polega ona na zobowiązaniu subemitenta inwestycyjnego do nabycia na własny rachunek całości lub części papierów wartościowych oferowanych w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej, na którą nie złożono zapisów w terminie ich przyjmowania. W praktyce oznacza ona, że gdy zawiodą inwestorzy, subemitent inwestycyjny przejmuje emisję i sam decyduje, co będzie robił z przejętymi papierami.

38. Określenie ceny emisyjnej poprzez metodę stałej i zmiennej ceny.

Cena emisyjna to cena, po której spółka akcyjna zbywa akcje akcjonariuszom w obrocie pierwotnym. Cena emisyjna nie może być niższa od ceny nominalnej akcji, może być natomiast wyższa. W takim przypadku nadwyżkę przelewa się do kapitału zapasowego.

Cena emisyjna akcji nie może być zbyt wysoka, gdyż emisja może nie dojść do skutku. Natomiast zbytnie obniżenie ceny emisyjnej pozbawia spółkę wpływów z emisji, które nie zawsze mogą zostać zrekompensowane korzyściami pojawiającymi się w obrocie wtórnym wskutek wzrostu ceny rynkowej akcji. Władze spółki powinny korzystać z wyceny dokonanej przez inny podmiot, np. dom maklerski czy gwaranta, aby optymalnie ustalić wysokość ceny emisyjnej.

1. Metoda stałej ceny - inwestorzy nabywają emitowane papiery wartościowe po stałej cenie, którą określa emitent, lub w porozumieniu ze swoim doradcą inwestycyjnym. Spółka zapewnia sobie w ten sposób uzyskanie pewnej stałej kwoty kapitału, pod warunkiem, że wszystkie akcje zostaną rozprowadzone.

2. Metoda zmiennej ceny - inwestorzy chcący nabyć akcje spółki-emitenta muszą przystąpić do przetargu. Cena zostaje wówczas ustalona na podstawie ofert zgłoszonych przez inwestorów. Metoda ta jest zalecana szczególnie w sytuacji stosunkowo dużej nadwyżki popytu nad podażą na rynku kapitałowym, a także, gdy spółka sama ma trudności z określeniem poziomu ceny emisyjnej waloru. Stosując tą metodę można zebrać więcej kapitału niż w poprzednim przypadku, ponieważ nabywcami akcji zostaną tylko ci inwestorzy, którzy zgłosili chęć ich zakupu po najwyższej cenie. Natomiast w przypadku, gdy występuje nadwyżka podaży metoda ta może nie dać spółce spodziewanych korzyści w przypadku braku popytu.

39. Ogólna charakterystyka metody book building.

\Jest to metoda ustalania ceny emisyjnej waloru oparta na technice marketingowej (badania lub testy rynkowe).

Podstawą tej metody jest proces tworzenia księgi popytu (potencjalnych zamówień) na emitowane akcje spółki. W tym celu powołane zostaje konsorcjum dystrybucyjne (banki inwestycyjne, domy maklerskie), które jest również gwarantem przyszłej emisji. Każdy podmiot w/w konsorcjum jest gwarantem pewnej części emisji (dostosowanej do wielkości kapitału podmiotu).

• Pierwsza faza tej metody to ustalenie przez zarząd firmy emitenta i konsorcjum dystrybucyjne „widełek” ceny emisyjnej waloru (dolny i górny poziom).

• Na podstawie tak ustalonej ceny przygotowuje się prospekt emisyjny i zaczyna się tzw. marketing emisji (członkowie konsorcjum ankietują potencjalnych inwestorów jaką ilość papierów i po jakiej cenie chcieliby zakupić).

• Przeprowadzona w ten sposób ankieta jest podstawą do zbudowania księgi popytu (zamówień), ponieważ inwestorzy wyrażający chęć nabycia waloru na ogół go kupują.

• Faza druga to stworzenie na podstawie księgi popytu, rekomendacji dla zarządu firmy-emitenta odnośnie do poziomu ceny emisyjnej.

• Po publikacji ostatecznej ceny emisyjnej i podpisaniu umów gwarancyjnych z konsorcjum następuje rozpoczęcie subskrypcji.

W zależności jak jest sformułowana umowa gwarancyjna z konsorcjum, nie rozprowadzone walory gwaranci obejmą albo po cenie emisyjnej, albo z odpowiednim dyskontem. W pierwszym przypadku zarobkiem gwaranta będzie tylko uzyskana opłata gwarancyjna.

40. Pojęcie i ogólna istota wtórnego rynku kapitałowego.

Rynek wtórny (secondary market) jest drugim zasadniczym operacyjnym segmentem rynku kapitałowego. Dokonywany jest na nim obrót walorami, między samymi inwestorami Na tym rynku emitent nie bierze udziału (oprócz przypadku związanego z umarzaniem akcji), nie jest zasilany w kapitał. Kapitałowy rynek wtórny jest główną domeną działania giełdy papierów wartościowych i inwestorów. Występują tu te same podmioty co na rynku pierwotnym, ale bez emitenta. Poprzez giełdę działa także underwriter.

Główną cechą występowania na rynku wtórnym jest czekanie na uzyskanie większych korzyści w stosunku do tych, które przynoszą np. lokaty bankowe.

41. Funkcja transformacji kapitału na rynku wtórnym.

Funkcja transformacji kapitału na rynku wtórnym jest domeną giełdy papierów wartościowych. Polega ona na możliwości natychmiastowej zamiany formy ulokowanego kapitału. Możliwość ta powinna dotyczyć transformacji wierzytelności finansowej na pieniądz lub wymiany jednych walorów na inne (co jest bardziej korzystne z punktu widzenia inwestora). Rynek wtórny lepiej sprawuje swą funkcję transformacyjną, jeżeli jest bardziej przejrzysty i płynny.

42. Funkcja mobilizacji i oceny kapitału na rynku wtórnym.

Mobilizowanie kapitału przez rynek wtórny oznacza, iż umożliwia on jego przepływ od podmiotów posiadających wolne środki kapitałowe do podmiotów chcących go zagospodarować na realizację swoich przedsięwzięć inwestycyjnych. Mobilizując kapitał rynek wtórny przyciąga go w ten sposób, iż inwestorzy którzy na nim nie występują, a obserwują korzyści, które osiągają inwestorzy na nim występujący w skutek wzrostu cen na giełdzie przystępują do niego tzn. angażują w swoje środki kapitałowe, a także inwestorzy już występujący na giełdzie i odnoszący z tego tytułu określone korzyści angażują swoje dodatkowe środki. W skutek mobilizacji kapitału rynek wtórny nakręca koniunkturę giełdową, która dalej może przenieść się na gospodarkę.

Funkcja oceny kapitału na rynku wtórnym. Dla spółek występujących na giełdzie ocena ta jest rozumiana jako ich wycena będąca iloczynem ilości wyemitowanych akcji i aktualnej ceny giełdowej. Poprzez giełdę ustalana jest zatem w każdym dniu sesji giełdowej wartość firmy. W drugim przypadku ocena kapitału dokonywana przez rynek wtórny odnosi się do firm, które chciałyby wprowadzić swoje walory na rynek publiczny jednakże nie bardzo się orientują po jakiej cenie emisyjnej mogłoby to nastąpić. Poszukują więc spółek występujących na giełdzie, które zajmują się podobną działalnością i obserwując kształtowanie się cen ich akcji ustalają cenę swoich akcji. Tak więc ceny akcji spółek już notowanych na giełdzie stanowią bazę odniesienia dla cen akcji spółek, które zamierzają wprowadzać akcje na rynek publiczny.

43. Przejrzystość i płynność rynku wtórnego.

Przejrzystość rynku to łatwość dostępu do niezbędnych inwestorowi informacji o występujących na rynku walorach oraz o ich emitentach. Emitenci są zobowiązani przez przepisy formalno-prawne do systematycznego udostępniania informacji o swojej sytuacji kryzysowej oraz innych zdarzeniach bądź zjawiskach mogących mieć wpływ na ceny notowanych na rynku publicznym swoich papierów wartościowych. Inwestorzy z kolei powinni mieć zapewniony równorzędny dostęp do przekazywanych na rynek publiczny informacji, ponieważ w oparciu o te informacje szacują oni stopień bezpieczeństwa dokonanej inwestycji.

Płynność rynku jest rozumiana z kolei jako stopień koncentracji wtórnej podaży i wtórnego popytu na określony papier wartościowy.

• Rynek, na którym dokonała się znaczna koncentracja obrotów, określa się mianem stałego, taniego i bezkolizyjnego.

• Rynek stały to taki, gdy występuje na nim duża liczba zleceń sprzedaży i zakupu (inwestorzy mogą liczyć, iż w każdej chwili zrealizują zamierzone transakcje).

• Im większa liczba zawieranych transakcji giełdowych, tym koszt przypadający na jedną transakcję jest mniejszy, co oznacza, iż rynek taki nazywa się rynkiem tanim.

• Rynek bezkolizyjny z kolei to taki, na którym transformacja kapitału odbywa się zgodnie z określonymi przepisami lub uzansami (zwyczajami) i poprzez odpowiednią organizację rynku.

44. Pojęcie rynku regulowanego i zorganizowanego papierów wartościowych w Polsce.

Rynek regulowany papierów wartościowych - pojęcie to pojawia się w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi i oznacza stale funkcjonujący system obrotu instrumentami finansowym, znajdujący się pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Rynek regulowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obejmuje rynek giełdowy, rynek pozagiełdowy i towarowy rynek instrumentów finansowych.

Mianem rynku zorganizowanego określany jest rynek regulowany i alternatywny system obrotu (wielostronny system obrotu dokonywany poza rynkiem regulowanym, którego przedmiotem są papiery wartościowe, w Polsce „NewConnect”.).

Rynek zorganizowany to wyodrębniony pod względem organizacyjnym i finansowym system obrotu działający regularnie i zapewniający jednakowe warunki zawierania transakcji oraz powszechny i równy dostęp do informacji o transakcjach, zgodnie z zasadami określonymi przez właściwe przepisy kraju, w którym obrót ten jest dokonywany, a w szczególności obrót zorganizowany, o którym mowa w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi.

45. Ogólna charakterystyka regulowanego rynku pozagiełdowego w Polsce.

CeTO - rynek pozagiełdowy; podobnie jak giełda umożliwia w sposób uregulowany kupno i sprzedaż papierów wartościowych. Od giełdy różni go zasadniczo fakt, że rynek pozagiełdowy nie ma określonej lokalizacji fizycznej, więc nie można tu mówić o parkietach.

Rynek pozagiełdowy w Polsce jest zorganizowany w formie centralnej tabeli ofert. Jest on prowadzony przez spółkę powołaną przez biura maklerskie pod nazwą CeTO SA. Obrót papierami wartościowymi odbywa się za pośrednictwem domów maklerskich, które mogą działać na rachunek klienta bądź na rachunek własny. Inne uprawnione podmioty, banki, mogą działać wyłącznie na rachunek własny. Rynek ten jest zorganizowany w podobny sposób jak Amerykańska Giełda Komputerowa NASDAQ.

Rynek ten jest w pełni zautomatyzowany. Transakcje mogą być zawierane w biurach maklerskich między klientami tego biura, albo pomiędzy biurami maklerskimi, a także przesyłane na tzw. ekrany CTO, gdzie będą czekać na swoją realizację. W prowadzeniu obrotu maklerzy posługują się komputerem elektronicznie połączonym z komputerem centralnym rejestrującym oferty kupna i sprzedaży papierów wartościowych oraz transakcje. Inny jest także adresat oferty rynku pozagiełdowego. Rynek CeTO spełnia wysokie wymagania standardów bezpieczeństwa obrotu właściwe dla rynku regulowanego. Obrót jest nadzorowany w trybie ciągłym przez Centralną Tabelę Ofert S.A. Domy maklerskie i emitenci są pod stałym nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego, a rozliczenia zawartych transakcji są prowadzone i gwarantowane przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. (KDPW).

46. Rola i zadania Komisji Nadzoru Finansowego.

1. Zapewnienie bezpieczeństwa obrotu, przestrzeganie reguł uczciwego obrotu, i ochrona inwestorów (zapewnienie prawidłowego funkcjonowania i rozwoju rynku finansowego).

2. Zatwierdzenie prospektu emisyjnego, ewidencja papierów wartościowych będących przedmiotem oferty publicznej i dopuszczonych do obrotu na rynku.

3. Nadzór nad działalnością podmiotów oraz nad wykonywaniem przez te podmioty obowiązków (głównie informacyjnych) związanych z uczestnictwem w obrocie na rynku finansowym.

4. Projektowanie aktów prawnych związanych z nadzorem i funkcjonowaniem rynku finansowego.

5. Działania edukacyjne i informacyjne w zakresie funkcjonowania rynku finansowego.

Komisja wydaje także zezwolenie podmiotom gospodarczym na prowadzenie działalności maklerskiej oraz dokonuje wpisu na listę maklerów papierów wartościowych lub doradców inwestycyjnych osób, które w odpowiednim postępowaniu kwalifikacyjnym uzyskały wynik pozytywny. Wpis ten oznacza przyznanie uprawnień do wykonywania zawodu maklera lub doradcy.

47. Rola i zadania Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych.

1. Rejestracja zdematerializowanych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych nie będącymi papierami wartościowymi, które zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu.

2. Nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych, zarejestrowanych w depozycie papierów wartościowych, znajdujących się w obrocie.

3. Obsługa realizacji zobowiązań emitentów wobec uprawnionych z papierów wartościowych (wypłata dywidendy na rachunki inwestorów).

4. Rozliczanie transakcji zawieranych na rynku regulowanym oraz w alternatywnym systemie obrotu w zakresie zdematerializowanych papierów wartościowych.

5. Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania obowiązkowego systemu rekompensat (dla domów maklerskich w przypadku ich upadłości, zgodnie z prawem UE).

48. Warunki dopuszczania instrumentów finansowych do obrotu na GPW w Warszawie.

Instrumenty finansowe mogą być dopuszczone do obrotu giełdowego, jeśli:

1. Został sporządzony odpowiedni dokument informacyjny, zatwierdzony przez właściwy organ nadzoru (prospekt emisyjny lub memorandum),

2. Mają one nieograniczoną zbywalność,

3. W stosunku do ich emitenta nie toczy się postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne.

Instrumenty finansowe emitowane przez skarb państwa i NBP są dopuszczane na mocy definicji z chwilą złożenia przez ich emitenta wniosku o dopuszczenie i wprowadzenie do obrotu giełdowego.

49. Wprowadzanie papierów wartościowych na podstawowy rynek giełdowy w Warszawie.

Warunkiem wprowadzenia papierów wartościowych do obrotu na podstawowym rynku giełdowym jest ich uprzednie dopuszczenie do takiego obrotu.

Wprowadzenia papierów wartościowych do obrotu na podstawowym rynku giełdowym dokonuje zarząd giełdy. Może się ono odbywać w trybie zwykłym lub w trybie publicznej sprzedaży.

Tryb zwykły:

• Na wniosek emitenta, który w szczególności powinien podać nadany przez KDPW kod papieru wartościowego.

• Dotyczy tych papierów, które zostały objęte przed wprowadzeniem ich na rynek giełdowy.

Tryb publicznej sprzedaży:

• Wprowadzenie papierów wartościowych w tym trybie, oznacza ich obejmowanie w czasie pierwszej sesji na rynku giełdowym.

• Odbywa się przez złożenie oferty sprzedaży przez członka giełdy, która powinna zawierać w szczególności:

• rodzaj, liczbę i wartość nominalną papierów wartościowych,

• warunki przyjmowania i realizacji zleceń,

• cenę sprzedaży lub sposób jej określania.

• Oferta publicznej sprzedaży musi objąć co najmniej 10% papierów wartościowych objętych wnioskiem lub jej wartość musi przekroczyć 4 mln zł.

50. Rola i zadania animatora rynku i animatora emitenta na GPW w Warszawie.

Rolą animatora (market maker) jest wspomaganie płynności handlu określonym papierem wartościowym notowanym na GPW.

Animatorem rynku jest członek giełdy, lub inny podmiot, który na podstawie umowy z Giełdą zobowiąże się do stałego zgłaszania ofert kupna lub sprzedaży danego instrumentu finansowego na własny rachunek na zasadach określonych przez Zarząd Giełdy. Podmiot nie będący członkiem giełdy wykonuje czynności animatora rynku za pośrednictwem członka giełdy uprawnionego do działania na rachunek klienta.

Giełda może zawrzeć umowę o pełnienie funkcji animatora z wieloma członkami giełdy w stosunku do danego instrumentu finansowego.

Animator rynku nie może składać zleceń mających na celu zawarcie transakcji, w której występowałby on jednocześnie jako sprzedający i kupujący, czyli np. nie może kupić papierów wartościowych w wyniku złożonego przez siebie zlecenia sprzedaży.

Działania animatorów rynku mają na celu gwarantowanie płynności obrotu oraz wywołanie konkurencji między animatorami, w wyniku której dochodziłoby do określania kursu najlepiej odzwierciedlającego aktualną sytuację na rynku giełdowym.

Podobne zadania co animator rynku może pełnić na giełdzie animator emitenta. Animatorem emitenta może zostać członek giełdy lub inna instytucja finansowa, która na podstawie umowy z emitentem zobowiąże się do podtrzymywania płynności danego instrumentu finansowego. Zarząd Giełdy może zobowiązać emitenta (z wyjątkiem skarbu państwa) instrumentu finansowego do zawarcia umowy o pełnienie funkcji animatora emitenta, jeśli uzna, że wymaga tego zapewnienie odpowiedniej płynności danego instrumentu finansowego.

Może się zdarzyć taka sytuacja, że w odniesieniu do określonego papieru wartościowego działają zarówno animatorzy rynku i animatorzy emitenta.

51. Klasyfikacja zleceń na GPW w Warszawie.

Zasadniczy podział zleceń stosowanych w obrocie giełdowym uwzględnia dwa ich podstawowe rodzaje: zlecenia z limitem ceny i zlecenia bez limitu. Klasyfikacja podziału:

1. Limit ceny.

• Zleceni z limitem ceny,

• Zlecenia bez limitu ceny,

• PCR (po cenie rynkowej),

• PCRO (po cenie rynkowej na otwarcie),

• PKC (po każdej cenie).

2. Dodatkowy warunek wykonania.

• Wmin (z minimalną wielkością [wolumenem] wykonania),

• WUJ (z wielkością ujawnianą),

• LimAkt (z limitem aktywacji).

3. Termin ważności zlecenia.

• DZIEŃ (ważne do końca sesji giełdowej),

• DOM (ważne domyślnie, bezterminowo),

• WiN (ważne do pierwszego wykonania),

• WuA (wykonaj lub anuluj),

• Ważne do określonej daty.

52. Pojęcie indeksu giełdowego i ich podstawowe rodzaje.

Indeks giełdowy to pewien syntetyczny miernik, który wyraża łączną zmianę kursów notowanych na giełdzie walorów w czasie sesji giełdowej. Obrazuje on sytuację na giełdzie (koniunkturę giełdową), a także rentowność danej inwestycji. Mierzy zyskowność w określony portfel inwestycyjny. Jest traktowany jako instrument finansowy, na który są zawierane określone kontrakty futures i opcje. (FUNKCJA INFORMACYJNA).

Indeksy pełnią też ważną rolę w tzw. benchmarkach, czyli portfelach wzorcowych, które służą do oceny efektów zarządzania powierzonymi aktywami finansowymi uwzględniającej składnik rynkowy.

Wiele giełd oblicza również subindeksy rynku, które odnoszą się zazwyczaj do pojedynczych branż (banki, budownictwo, informatyka, telekomunikacja).

Indeksy giełdowe dzielą się na dwie grupy:

1. Indeksy dochodowe - przy ich obliczaniu bierze się pod uwagę zmiany cen wszystkich spółek notowanych na danym rynku giełdowym oraz uwzględniające dywidendę i prawa poboru przypisane akcjom.

2. Indeksy cenowe - przy ich obliczaniu uwzględnia się jedynie zmiany cen walorów wchodzących w jego skład.

Podstawowe indeksy na GPW:

1. Warszawski Indeks Giełdowy (WIG - indeks dochodowy),

2. Warszawski Indeks Giełdowy Dużych Spółek (WIG20 - indeks cenowy),

3. Warszawski Indeks Giełdowy Średnich Spółek (mWIG40 - indeks cenowy),

4. Warszawski Indeks Giełdowy Małych Spółek (sWIG80 - indeks cenowy),

mWIG40 - 40 największych spółek po 20 największych, które wchodzą w skład WIG20.

sWIG80 - 80 największych spółek po 60 większych wchodzących w skład WIG20 i sWIG40.

53. Pojęcie akcji oraz jej ceny nominalnej, emisyjnej i rynkowej oraz relacje między nimi.

Akcja (stock, share) jest papierem wartościowym oznaczającym prawo jej posiadacza do współwłasności firmy, która ją wyemitowała, czyli spółki akcyjnej. Należy do grupy papierów udziałowych - stwierdza udział w spółce akcyjnej. Jest papierem wartościowym o zmiennym dochodzie. Akcjonariusz staje się współwłaściciele majątku spółki i z tego tytułu ma określone prawo do uczestniczenia w podziale wypracowanego przez spółkę zysku oraz majątku w przypadku jej likwidacji.

Kapitał wniesiony przez wszystkich akcjonariuszy, którzy nabyli akcje spółki to kapitał zakładowy (iloczyn ilości nabytych akcji i wartości nominalnej akcji).

• Cena (wartość) nominalna akcji [N] - ma znaczenie tylko księgowe. Cena nominalna to cena, która ustalona jest w statucie spółki. Wartość nominalna jest wartością uwidocznioną na akcji (najmniej 1 grosz).

Kapitał zakładowy = L * N => N = kap.zakł. / L => L = kap.zakł. / N

L - ilość wyemitowanych akcji

N - wartość nominalna akcji

Kapitał własny = kapitał zakładowy + kapitał zapasowy

(Zdarzają się sytuacje zwiększenia bądź zmniejszania wartości nominalnej akcji. Zwiększenie - wówczas gdy spółka część kapitału zapasowego przesunie na kapitał zakładowy (nie zwiększając ilości wyemitowanych akcji). Zmniejszenie - to podział jej wartości nominalnej przez stałą określoną, czyli posiadacz jednej akcji staje się po splicie wartości nominalnej właścicielem odpowiedniej krotności akcji.).

• Cena emisyjna akcji [P] - cena sprzedaży akcji na rynku pierwotnym. Może być równa lub wyższa od wartości nominalnej akcji. Różnica pomiędzy ceną emisyjną, a ceną nominalną zasila kapitał zapasowy spółki.

Cena emisyjna ≥ cena nominalna (P ≥ N); [L] * P - N = Kapitał zapasowy spółki

• Cena rynkowa akcji [R] - cena rzeczywista akcji, ustalana na rynku już po wprowadzeniu do obrotu (na rynku wtórnym). Zmienia się zgodnie z prawem popytu i podaży na rynku.

L * R - wartość rynkowa spółki

Kapitał własny spółki składa się najczęściej z kapitału zakładowego (L*N), kapitału zapasowego [L*(P-N)] oraz zysku zatrzymanego (suma zysku wypracowanego prze spółkę i niewypłaconego akcjonariuszom w formie dywidendy).

54. Akcja imienna i na okaziciela.

Ze względu na sposób przenoszenia własności wyróżniamy akcje imienne i na okaziciela.

Akcje imienne:

• Zawierają nazwisko posiadacza lub kolejnego nabywcy, które jest wpisane również w księdze akcyjnej prowadzonej przez zarząd spółki.

• Mają ograniczoną zbywalność (wymagana zgoda organów spółki, najtrudniej o zgodę walnego zgromadzenia).

• Przed objęciem mogą być opłacone w części (minimum 25%).

• Dywidenda wypłacana proporcjonalnie do wykupionej części akcji.

Akcje na okaziciela:

• Nieograniczona zbywalność (przenoszenie praw współwłasności), odbywa się poprzez wręczenie dokumentu lub odpowiednie przeksięgowanie na rachunkach inwestycyjnych.

• Jedynie w takiej postaci występują w obrocie giełdowym.

• Są niepodzielne (przy zbywaniu muszą zostać przekazane (opłacone) w całości, istotne gdy akcja należy do kliku osób).

• Mogą być sprzedawane w pakietach (po kilka sztuk w pakiecie).

55. Formy występowania akcji.

Akcje mogą występować w formie materialnej (fizyczny dokument) lub zdematerializowanej.

Forma materialna oznacza, iż dokument akcji powinien być sporządzony na piśmie i zawierać niezbędne informacje o emitencie i emisji (pełna nazwa emitenta, wartość nominalną akcji, serię i numer, siedzibę spółki, czy jest to akcja imienna/na okaziciela, uprawnienia szczególne z akcji). Może być dołączony kupon dywidendowy.

Akcja w postaci zdematerializowanej to dokument w postaci zapisu elektronicznego w pamięci komputera. Obecnie zdecydowana większość istniejących na rynkach kapitałowych akcji ma formę zdematerializowaną. Jest to warunek występowania akcji w ofercie publicznej, a przede wszystkim w obrocie giełdowym.

56. Prawa wynikające z akcji zwykłych - ogólna charakterystyka.

Innym podziałem akcji jest ich rozróżnienie ze względu na uprawnienia ich właścicieli. Wymienia się akcje zwykłe (zwyczajne) i uprzywilejowane (preferowane).

Akcje zwykłe (common stocks) są podstawą obrotu giełdowego, ich nabycie daje akcjonariuszowi określone prawa, które dzieli się na prawa korporacyjne i prawa majątkowe.

1. Prawa korporacyjne:

• Prawo do uczestnictwa w spółce akcyjnej. (Oznacza, że akcjonariusz nie może być z niej usunięty, czyli spółka nie może wykupić akcji od tego akcjonariusza. Wyjątkiem jest wykup akcji w celach umorzenia od akcjonariusza, który jest dłużnikiem spółki i spółka nie może w inny sposób zaspokoić swego roszczenia (umorzenie przymusowe) albo wykup w celu ich umorzenia w zamian za wypłatę większej dywidendy, tzw. buy back).

• Prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy i współdecydowania o sprawach będących przedmiotem jego obrad (jeden głos na jedną akcję).

• Bierne prawo wyborcze do organów spółki (akcjonariusz może zostać wybrany do zarządu lub rady nadzorczej spółki, której akcje posiada. Ma także czynne prawo wyborczej, czyli głos w wyborach członków władz spółki).

• Prawo mniejszości (pozwala ono na odpowiednie zabezpieczenie interesów tych akcjonariuszy, którzy są w mniejszości, ale dysponują określoną ilością akcji np. domaganie się zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia).

2. Prawa majątkowe:

• Prawo do dywidendy, czyli do udziału w zysku rocznym.

• Prawo poboru akcji nowych emisji. Oznacza ono prawo dotychczasowych akcjonariuszy do poboru nowo emitowanych akcji.

• Prawo do części majątku spółki w przypadku jej likwidacji. Akcjonariuszom zwracany jest kapitał zakładowy spółki z masy upadłościowej po pokryciu wszelkich innych jej zobowiązań. Oznacza to, iż akcjonariusze posiadający akcje zwykłe są na końcu listy jej wierzycieli.

57. Uprawnienia z akcji uprzywilejowanych w Polsce.

Drugim rodzajem akcji ze względu na uprawnienia to akcje uprzywilejowane (preferred stocks). Oprócz praw wynikających z akcji zwykłych, akcje uprzywilejowane mają jeszcze dodatkowe uprawnienia. W Polsce należą do nich:

• Prawo do wypłaty wyższej dywidendy. (Dywidenda ta może być większa najwyżej o 50% od dywidendy wypłacanej z tytułu posiadania akcji zwykłej, akcja preferowana nie upoważnia także do otrzymywania dywidendy przed jej wypłatą z tytułu akcji zwykłej).

• Prawo do większej liczby głosów na zgromadzeniu akcjonariuszy. (Na jedną akcje zwykłą przypada 1 głos, natomiast na uprzywilejowaną 2 głosy).

• Prawo pierwszeństwa do wypłaty majątku w momencie likwidacji spółki. (Majątek ten wypłacony jest w pierwszej kolejności posiadaczom akcji uprzywilejowanej, a następnie posiadaczom akcji zwykłych).

Akcje uprzywilejowane w Polsce muszą być imienne. Uprzywilejowanie akcji co do głosu nie może być stosowane w spółkach publicznych. W przypadku zamiany takiej akcji na akcję na okaziciela lub jej zbyciu, uprzywilejowanie wygasa.

• Szczególnym rodzajem uprzywilejowania jest akcja złota (golden shares). Daje ona prawo weta w niektórych, ale istotnych dla rozwoju spółki decyzjach, a także zwielokrotnioną siłę głosu akcji zwykłych na WZA. Służy także do uhonorowania osób wyjątkowo zasłużonych dla spółki, np. jej założycieli, właścicieli.

58. Akcje nieme.

Są to akcje uprzywilejowana w zakresie dywidendy, wobec których wyłączone zostało prawo głosu, tzn. które nie dają akcjonariuszowi prawa do głosowania na WZA. Uprzywilejowanie akcji niemych w zakresie dywidendy może polegać na:

• przyznaniu akcji niemej większego udziału w zysku spółki aniżeli przypadającego akcjom nieuprzywilejowanym,

• przyznaniu akcji niemej pierwszeństwa zaspokojenia przed akcjami nieuprzywilejowanymi,

• przyznaniu akcji niemej zarówno większego udziału w zysku spółki, jak i pierwszeństwa zaspokojenia przed akcjami nieuprzywilejowanymi.

Jak widać w zamian za utratę głosu na WZA, akcjonariusz może otrzymywać wyższą dywidendę (więcej niż 50% przypadające na akcje zwykłe). Dywidenda ta może być wypłacona z pierwszeństwem (przed wypłatą dywidendy przypadającej na akcje zwykłe) oraz może być kumulowana, jednakże w okresie nie dłuższym niż 3 kolejnych lat obrotowych.

Zniesienie tych przywilejów na mocy uchwały WZA powoduje automatyczne uzyskanie przez akcjonariusza prawa głosu związanego z tą akcją.

Emitowane są przez spółki małe lub średnie, które na rynku publicznym pragną gromadzić kapitał na swój rozwój, jednakże nie chcą być przejętymi przez swoich konkurentów.

59. Prawo z akcji zwykłej do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Prawo do uczestnictwa w WZA i współdecydowania o sprawach będących przedmiotem jego obrad.

Każdy akcjonariusz może uczestniczyć w zwoływanym na ogół raz w roku przez zarząd spółki walnym zgromadzeniu, na którym przedstawia się jej wyniki finansowe, poddając je ocenie akcjonariuszy i dyskutuje kwestie mające istotne znaczenie dla rozwoju spółki. Mając prawo głosu przy udzielaniu absolutorium dla zarządu oraz przy wyborze rady nadzorczej, akcjonariusze mają możliwość kontrolowania zarządu i wpływania na wyniki spółki.

Każda akcja upoważnia jej właściciela do oddania 1 głosu na WZA. Przy czym mogą istnieć tutaj pewne ograniczenia, np. akcjonariusz może wykonywać prawo głosu tylko z ograniczonej liczby posiadanych akcji, albo też będzie mu przysługiwała zwykła ilość głosów do określonego limitu akcji, natomiast powyżej tego limitu akcji, będzie przypadał jeden głos na określoną liczbę akcji.

Z prawem do głosowania na WZA łączy się prawo do informacji. Akcjonariusz ma prawo do zapoznania się z dokumentami finansowymi, będącymi przedmiotem spraw dyskutowanych na walnym zgromadzeniu.

Prawo to wykorzystywane jest szczególnie przy udzielaniu władzom spółki absolutorium oraz przy podejmowaniu decyzji o podziale wypracowanego zysku.

Coraz częściej akcjonariusze cedują swoje prawo do głosowania na WZA na banki, najczęściej inwestycyjne. Wychodzą z założenia, że banki mają lepsze rozeznanie na rynku niż oni sami, a bank może dokonać lepszej analizy finansowej spółki i jej możliwości rozwojowych. Może się zdarzyć, że bank zapyta akcjonariusza jak chce głosować i odda głos zgodnie z jego życzeniem. Bank wykonuje w tym przypadku usługę na rzecz akcjonariusza.

60. Prawo poboru wynikające z akcji zwykłej.

Prawo to jest istotne dla akcjonariusza, ponieważ przez nowe emisje akcji do grona dotychczasowych akcjonariuszy dochodzą nowi, co powoduje tzw. rozwodnienie kapitału i może doprowadzić do pogorszenia sytuacji tych poprzednich. Akcjonariusze chcą bowiem zachować dotychczasową proporcję w kapitale zakładowym spółki.

Prawo poboru akcji nowych emisji uprawnia akcjonariuszy do subskrybowania określonej liczby nowych akcji, z reguły w określonym stosunku do ilości już posiadanych akcji. Oznacza to, że jeśli statut spółki lub WZA zatwierdzające nową emisję nie postanowi inaczej, to dotychczasowi akcjonariusze będą mieli prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji w przyjętym stosunku. Relacja 5:3 oznacza, że akcjonariusz posiadający 5 akcji starych może dokupić 3 akcje nowej emisji.

Dotychczasowi akcjonariusze mogą zostać pozbawieni tego prawa, w wyniku decyzji walnego zgromadzenia zatwierdzającego warunki nowej emisji (wyłączenie tego prawa następuje za zgodą 4/5 oddanych głosów).

Prawa poboru są również przedmiotem obrotu na rynku giełdowym. Jeżeli dotychczasowy akcjonariusz spółki nie chce korzystać z przysługującego mu prawa, może je odsprzedać. Kupowanie praw poboru daje możliwość nabycia akcji spółki bez konieczności zakupu starych akcji (często po wysokim kursie giełdowym) osobom nie będącymi jej dotychczasowymi akcjonariuszami. Obecni akcjonariusze mogą również dokupić prawa poboru, jeśli chcą zwiększyć stan posiadania danej spółki w swoim portfelu.

Cena praw poboru jest zdeterminowana grą podaży i popytu. Będzie ona wyższa, jeśli kupujący spodziewają się w niedalekiej przyszłości zwyżki wartości rynkowej nowych akcji. Sprzedający uzyskuje wyższy realny zysk wynikający z lokaty w akcje.

61. Pojęcie obligacji i jej główna charakterystyka.

Obligacja jest papierem wartościowym poświadczającym wierzytelność, czyli zobowiązania dłużne emitenta wobec jej właściciela na określoną sumę wraz z zobowiązanie do wypłaty oprocentowania w ustalonych terminach. Może także zawierać zobowiązania emitenta do określonego świadczenia niepieniężnego. W odróżnieniu od papierów udziałowych (akcje), obligacje należą do grupy papierów wierzytelnościowych. Wierzycielem emitenta jest każdy kolejny posiadacz obligacji. Na rynku przeważają obligacje na okaziciela, bez ograniczeń ich zbywalności, w formie zdematerializowanej.

Dla emitenta obligacja to alternatywne źródło pozyskiwania kapitału w stosunku do emisji akcji i kredytu bankowego. Uważane jest za tańsze źródło finansowania działalności firmy, ponieważ odsetki z tytułu oprocentowania obligatariuszom są odpisywane jako koszty finansowe. Koszt kapitału uzyskiwanego z obligacji jest niższy od kosztu kapitału uzyskiwanego z akcji. Emitent nie musi płacić za emisję obligacji żadnej prowizji, jak w przypadku kredytu bankowego bankowi, a także unika nadzoru nad wykorzystaniem tego swoistego kredytu poza bankowego.

Wadą emisji obligacji mogą być trudności z ich sprzedażą (niepewność co do wielkości zebranego kapitału oraz niepewność sytuacji finansowej firmy w momencie ich wykupu). Istnieją przypadki, gdy cena emisyjna jest niższa od wartości nominalnej obligacji.

62. Rodzaje świadczeń z obligacji (w tym w Polsce).

Świadczenie z obligacji może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.

Świadczenia pieniężne polegają na zapłacie należności głównej lub należności ubocznych (np. różnica między ceną nominalną a ceną emisyjną obligacji) w sposób określony w warunkach emisji oraz w terminach określonych w warunkach emisji.

Świadczenie niepieniężne może w szczególności polegać na przyznaniu obligatariuszowi:

• prawa do udziału w przyszłych zyskach emitenta, które osiągnie m.in. dzięki zaciągniętej pożyczce,

• prawa do zamiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem tych obligacji (obligacje zamienne, tą możliwość musi przewidywać statut spółki),

• prawa pierwszeństwa do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki będącej emitentem tych obligacji (obligacje z prawem pierwszeństwa).

63. Pierwotny i rzeczywisty termin wykupu obligacji.

Termin wykupu (zapadalności) obligacji to okres od daty jej emisji do momentu, w którym powinien nastąpić wykup jej wartości nominalnej, czyli zwrot zaciągniętej przez emitenta pożyczki. Rozróżnia się pierwotny i rzeczywisty termin wykupu obligacji.

Okres pierwotny, to okres na który obligacja została wyemitowana (od momentu emisji do momentu wykupu).

Okres rzeczywisty liczony jest od momentu bieżącego do momentu wykupu (obligacja z pierwotnym terminem wykupu równym 5 lat, każdego kolejnego roku kalendarzowego będzie miała rzeczywisty termin wykupu o rok krótszy).

64. Podział obligacji ze względu na rodzaj emitenta.

Ze względu na rodzaj emitenta wyróżniamy obligacje:

• Skarbowe (emitowane i gwarantowane przez Skarb Państwa, przeważnie są długoterminowe (15-30 letnie), ale np. w Polsce emitowane są na okresy krótsze: od 1 roku do 10 lat (treasury notes) lub do 1 roku (treasury bills). Emitowane w celu pokrycia deficytu budżetowego, ze środków uzyskanych z emisji obligacji rząd finansuje na ogół swoje wydatki inwestycyjne. Uważa się je za papiery wartościowe nieobciążone ryzykiem, dlatego mają stosunkowo niską stopę zwrotu z poczynionych w nie inwestycji. Z reguły nie mogą być wezwane do wykupu przed pierwotnym terminem wykupu.).

• Komunalne (emitowane przez związki samorządowe - miasta, gminy, powiaty, a także przedsiębiorstwa lokalne działające w sektorze publicznym tzn. szpitale lub szkoły wyższe. Na ogół są długoterminowe, ale bywają też emitowane na rok lub poniżej roku. Emitowane w celu zlikwidowania luki w kasie miejskiej. Środki z emisji przeznacza się głównie na rozwój infrastruktury drogowej, bazy transportowej, budownictwa mieszkaniowego, a także na budowę szkół, szpitali. Najważniejszą rzeczą dla inwestorów wynikająca z tych obligacji jest tarcza podatkowa. Wadą jest niższa płynność w porównaniu z obligacjami skarbowymi oraz możliwość wcześniejszego wykupu przez emitenta.).

• Przedsiębiorstw (emitowane przez firmy (elektrownie, firmy telekomunikacyjne, firmy transportowe, banki i instytucje finansowe), nie mają gwarancji Skarbu Państwa. Przedsiębiorstwa emitują obligacje, bo potrzebują dodatkowych funduszy na okres dłuższy niż jeden rok, co wynika z potrzeb inwestycyjnych oraz jest to tańsze źródło finansowania niż emisja akcji, ponieważ odsetki od obligacji płaci się przed zapłaceniem podatku, a dywidendę z zysku netto). Wyższe ryzyko niż w przypadku obligacji skarbowych i komunalnych. Najbardziej poszukiwane przez inwestorów obligacje to te, które emitują firmy o dobrej renomie i ustabilizowanej sytuacji finansowej (wysokie noty ratingowe, obligacje blue chips), ich emisje odbywają się bez zabezpieczenia. Pozostałe przedsiębiorstwa w zamian za niższe stopy zwrotu, zabezpieczają emisje obligacji albo swoim majątkiem, albo majątkiem innych podmiotów.). [występują też obligacje tandetne, śmieciowe - celem wykupienia upadających firm, brak zabezpieczenia jakimikolwiek aktywami, wysokie ryzyko, wysokie odsetki w przypadku powodzenia procesu naprawczego, możliwość zamiany na akcje uratowanej firmy].

65. Podział obligacji ze względu na sposób oprocentowania.

• Obligacje o stałej stopie oprocentowania - ich oprocentowanie nie zmienia się przez cały czas, aż do terminu wykupu; przynoszą stały dochód, występują na rynku kapitałowym w przeważającej ilości, można je podzielić na obligacje podlegające i nie podlegające (mniej popularne) wykupowi.

• Obligacje o zmiennej stopie oprocentowania - ich oprocentowanie zależy od ustalonego wskaźnika (inflacji, stopy rentowności bonów skarbowych) w okresie poprzedzającym wypłatę odsetek; oprocentowanie zmienia się w okresach odpowiadających płatnościom odsetek

• Obligacje zero kuponowe - to obligacje gdzie w momencie zakupu inwestor kupuje obligacje z pewnym z góry ustalonym dyskontem tzn. płacąc za nią cenę niższą od jej wartości nominalnej, a w momencie jej wykupu otrzymuje kwotę równą wartości nominalnej takiej obligacji. Obligacje takie nie posiadają żadnych kuponów, a zyskiem inwestora jest jedynie różnica pomiędzy ceną zakupu a ceną nominalną obligacji.

66. Kwestia zabezpieczania emisji obligacji.

Emisja obligacji może być zabezpieczona lub niezabezpieczona. Na rynku przeważają aktualnie obligacje niezabezpieczone, ponieważ większość instytucji i przedsiębiorstw, która je emituje ma ugruntowaną pozycję na rynku i ich sytuacja finansowa nie budzi zastrzeżeń. Emisja takich obligacji jest tańsza od emisji obligacji zabezpieczonych (koszty wynikające z wyceny zabezpieczającego majątku, wpisy notarialne, gwarancje itp.).

Potrzeba zabezpieczenia spłaty pożyczki występuje w przypadku mało znanego emitenta oraz chęci zwiększenia zainteresowania inwestorów poprzez zapewnienie im większego bezpieczeństwa. Zabezpieczeniem może być:

• Całość lub część majątku emitenta - emitent ma ograniczone prawo do własności zastawionego majątku do momentu wykupu wszystkich obligacji. Gdy emitent nie będzie płacił odsetek lub nie wykupi obligacji, pożyczkodawcy mają prawo do przejęcia i sprzedania zastawionego majątku w celu pokrycia swoich roszczeń.

• Gwarancja innego podmiotu - gdy wartość majątku emitenta jest niewystarczająca to roszczenia pożyczkodawców mogą być pokryte z majątku gwaranta.

W przypadku obligacji emitowanych przez niektóre instytucje finansowe mogą one być zabezpieczone majątkiem dłużników tych instytucji. Te obligacje to wówczas listy zastawne lub hipoteczne. Z ich emisją łączy się wpis do księgi wieczystej nieruchomości będącej własnością dłużnika instytucji emitującej listę zastawne. Na ogół emitentami takich pap. wart. są banki hipoteczne, które emitują je, by z zebranych wskutek emisji środków kredytować określone przedsięwzięcia np. rozwój budownictwa jednorodzinnego. Z zebranych środków udzielają kredytu właścicielowi danej nieruchomości, który przez określoną ilość lat będzie spłacał zaciągnięty kredyt, a bank hipoteczny będzie mógł następnie wykupić od inwestorów wyemitowane listy zastawne. Podstawową cechą charakterystyczną tych pap. wart. jest bardzo długi termin wykupu. Na ogół przekraczają 20 lat.

Gwarantem emisji obligacji może być również Skarb Państwa i takie obligacje nazywamy pupilarnymi.

67. Pojęcie obligacji zamiennej i jej istota.

Obligacje zamienne - rodzaj obligacji dające jej posiadaczowi możliwość do zamiany ich na akcje spółki emitenta. W warunkach emisji tych obligacji określa się czas, w którym można dokonać zamiany oraz sposób przeliczenia na akcje. Początkowo jest to dług, od którego płaci się odsetki, który w określonym terminie (okres konwersji) może być wykupiony albo zamieniony na akcje i wtedy staje się kapitałem własnym.

Korzyści dla emitenta:

• Emisja tańsza niż w przypadku obligacji zwykłych (mniejsze oprocentowanie) - tańsze źródło finansowania niż koszt kredytu czy emisji innych papierów dłużnych.

• Emisja obligacji zamiennych zmniejsza stopień „rozwodnienia” zysku przypadającego na akcję.

• Ewentualna konwersja obligacji umożliwia zamianę długu na kapitał zakładowy, jednak emitent nie zawsze wie, o jaką sumę kapitał ten będzie podwyższony, gdyż decyzję o zamianie podejmuje obligatariusz..

• Mniej rygorystyczne warunki dotyczące emisji niż w przypadku obligacji zwykłych.

68. Rola powiernika w emisji obligacji.

W niektórych przypadkach w celu zwiększenie bezpieczeństwa w procesie emisji obligacji powołuje się instytucję powiernika emisji. Jest nią na ogół bank, który reprezentuje posiadaczy obligacji, a emitent zostaje zobowiązany do zawarcia z nim umowy powierniczej. Jego rola polega na:

1. obsłudze obligacji w momencie ich emisji,

2. określeniu warunków ich wykupu,

3. określeniu obowiązków emitenta wynikających z warunków emisji;

4. monitorowaniu i nadzorowaniu warunków wykonania umowy emisyjnej, w szczególności powiernik monitoruje sytuację finansową emitenta i na obowiązek systematycznego informowania obligatariuszy o tej sytuacji.

W przypadku pogorszenia się tej sytuacji lub stwierdzenia niewypłacalności emitenta, powiernik w imieniu obligatariuszy zajmuje się ściąganiem należności emitenta, zbyciem i ściąganiem należności zabezpieczonego majątku, a także może zająć majątek upadłego emitenta lub podjąć się jego sanacji.

Wykup obligacji może być jednorazowy (w jednym terminie) lub w ratach (w kilku terminach), gdzie obligacje do wykupu wybiera się w drodze losowania.

69. Ogólna charakterystyka zasad emisji obligacji w Polsce.

Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (wykupu obligacji). Świadczenie to może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.

Obligacja w Polsce powinna zawierać w szczególności: powołanie na podstawę prawną emisji, nazwę i siedzibę emitenta, nazwę i ewentualnie cel wyemitowania obligacji, wartość nominalną, spis świadczeń emitenta, ewentualny zakaz zbywania obligacji imiennej, wysokość %, zakres i formę zabezpieczenia, miejsce i datę wystawienia obligacji oraz datę jej nabycia.

Obligacje mogą emitować:

1. podmioty prowadzące działalność gospodarczą mające osobowość prawną,

2. gminy, powiaty, województwa, a także związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa,

3. inne podmioty mające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw,

4. instytucje finansowe, których członkiem jest RP lub NBP albo jedno z państw należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), lub bank centralny takiego państwa,

Ustawa o obligacjach przewiduje emisję:

1. obligacji zamiennych - posiadacz obligacji ma prawo do zamiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem tych obligacji,

2. obligacji z prawem pierwszeństwa - posiadaczowi obligacji przysługuje prawo pierwszeństwa do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki będącej emitentem tych obligacji,

3. obligacji przychodowych - przyznają obligatariuszowi prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta.

70. Pojęcie obligacji przychodowej i jej istota.

Obligacje przychodowe pozwalają ograniczyć odpowiedzialność emitenta do wysokości przychodów przedsięwzięcia finansowanego z uzyskanych przez spółkę środków. Jak wiadomo przypadku pozostałych obligacji przedsiębiorstwo odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania z nich wynikające. Konstrukcja ta jest atrakcyjna dla inwestycji o charakterze infrastrukturalnym, gdyż te praktycznie nie nadają się do zabezpieczenia długów.

Obligacje przychodowe mogą przyznawać obligatariuszowi prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta:

1. z całości albo z części przychodów lub z całości albo części majątku przedsięwzięć, które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji obligacji,

2. z całości albo z części przychodów z innych przedsięwzięć określonych przez emitenta.

Obligacje przychodowe są wygodną formą finansowania różnorodnych przedsięwzięć użyteczności publicznej, służących rozbudowie infrastruktury lokalnej. Zabezpieczeniem są przyszłe dochody emitenta lub majątek, który powstanie z przedsięwzięcia. Emitentem generalnie są jednostki samorządu terytorialnego lub podmioty z nimi związane (pieniężnie lub organizacyjnie).

71. Rola i zadania banku reprezentanta w emisji obligacji w Polsce.

Instytucja banku-reprezentanta spełnia w Polsce wiele podobnych funkcji, co instytucja powiernika. Wprowadzono tą instytucję w celu ochrony interesów obligatariuszy. Bank pełni funkcję ich przedstawiciela ustawowego (ubezpiecza posiadaczy obligacji).

Emitent może zawrzeć umowę z bankiem-reprezentantem przed rozpoczęciem emisji obligacji (w przypadku emisji poręczanych przez skarb państwa emitent powinien). Istotne postanowienia emisji obligacji powinny być zawarte w prospekcie emisyjnym, memorandum informacyjnym lub propozycji nabycia.

Funkcję taką może pełnić bank, który:

• posiada kapitał własny nie mniejszy niż równowartość 10 mln euro w walucie polskiej,

• jest spółką akcyjną lub bankiem państwowym,

• członkowie organów nadzoru lub zarządu tego banku nie mogą być dłużnikami emitenta.

Emitent ma obowiązek przekazywać bankowi informacje bieżące i okresowe oraz składać, co najmniej co 3 miesiące sprawozdania z wypełnienia zadań wynikających z warunków emisji oraz zawiadamiać o wszelkich zmianach ustanowionych zabezpieczeń

Bank-reprezentant ma obowiązek:

1. dokonywać okresowych analiz sytuacji finansowej emitenta, głównie z punktu widzenia zdolności regulowania zobowiązań,

2. udzielania informacji i wyjaśnień obligatariuszom na temat emisji,

3. składania oświadczeń w istotnych dla obligatariuszy sprawach (zdolność płatnicza emitenta),

4. niezwłocznego zawiadamiania obligatariuszy o sytuacji finansowej emitenta, jeżeli stwarza ona realne zagrożenie niewypłacalnością zobowiązań z tytułu obligacji.

Gdy stwierdzone zostanie naruszenie przez emitenta obowiązków wynikających z warunków emisji, bank powinien niezwłocznie powiadomić o tym obligatariuszy oraz zastosować środki mające na celu ochronę praw obligatariuszy (ustanowienie dodatkowego zabezpieczenia, zawiadomienie emitenta o wymagalności całego długu głównego, wystąpienia przeciwko emitentowi, zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości emitenta).

Bank-reprezentant publikuje te informacje dla obligatariuszy w co najmniej dwóch dziennikach wskazanych w prospekcie emisyjnym.

72. Transakcja terminowa i jej istota.

Transakcja terminowa (transakcja z dostawą przyszłą). Istotą transakcji z dostawą przyszłą jest zawarcie umowy kupna/sprzedaży dotyczącej określonego towaru, ale dostawa lub odbiór tego towaru następuje w przyszłości.

73. Pojęcie transakcji natychmiastowej i terminowej.

Transakcja natychmiastowa (kasowa) - zawarcie umowy kupna/sprzedaży określonego dobra po wyznaczonej cenie, przy czym jego dostawa oraz zapłata następują natychmiast. Kupujący otrzymuje dobro, a sprzedający gotówkę w momencie zawierania transakcji (w handlu giełdowym +2 ze względu na system rozliczeniowy). Praktycznie nie ma ryzyka, że jedna ze stron nie wywiąże się z umowy, bo w momencie dojścia jej do skutku następuje dostawa dobra oraz zapłata za nie.

Transakcja terminowa - zawarcie umowy zobowiązującej sprzedającego do dostarczenia określonego co do ilości i jakości dobra, będącego jej przedmiotem, a kupującego do jego odebrania w wyznaczonym przyszłym terminie, po cenie ustalonej w momencie zawierania umowy. Oznacza oddzielenie w czasie momentu zawarcia umowy od momentu dostarczenia dobra i zapłaty za nie (na dłużej niż przysłowiowe +2 dni w transakcji kasowej, służące do rozliczenia transakcji).

74. Bezwarunkowa i warunkowa transakcja terminowa.

Transakcje bezwarunkowe (kontrakty forwards i futures) - kontrahenci w dniu realizacji transakcji bezwarunkowej muszą wykonać zobowiązania wynikające z zawartej umowy.

Transakcje warunkowe (opcje) - nabywca kontraktu opcyjnego może odstąpić od jego wykonania, jeśli uzna, iż z punktu widzenia osiągnięcia zysku jest to nieopłacalne.

75. Rzeczywista i nierzeczywista transakcja terminowa.

Transakcje rzeczywiste (kontrakty forwards) - następuje fizyczne dostarczenie instrumentu bazowego w momencie realizacji transakcji.

Transakcje nierzeczywiste (kontrakty futures) - dokonuje się tylko rozliczenia gotówkowego kontraktu w stosunku do ostatecznego kursu rozliczeniowego. Nie występuje efektywna dostawa instrumentu bazowego w przewidzianym terminie. W wielu przypadkach warunki kontraktu nie pozwalają na fizyczną dostawę instrumentu bazowego (indeks giełdowy).

76. Schemat struktury rynku terminowego.

77. Ogólna charakterystyka kontraktu forward.

Kontrakt terminowy forward jest umową zobowiązującą jedną ze stron do dostawy, natomiast drugą do przyjęcia określonego produktu w ustalonym terminie, w określonej ilości oraz o określonej jakości, a również po cenie wyznaczonej w momencie otwierania umowy.

Przedmiotem kontraktów forward najczęściej są produkty rolne, metale szlachetne, ropa naftowa, waluty, akcje, obligacje skarbowe itp.

W transakcji forward biorą udział dwa podmioty oraz niekiedy jeszcze pośrednik. Podmioty uzgadniają między sobą sposób rozliczenia zawartej transakcji.

Rozliczenie może polegać na zobowiązaniu do fizycznej dostawy przedmiotu transakcji, co występuje w przypadku kontraktów towarowych oraz walutowych, a również na rozliczeniu gotówkowym, w którym podmioty naliczają sobie jedynie różnicę między ceną bieżącą, a ustaloną w dniu zawarcia kontraktu.

Wszystkie warunki kontraktu forward są ustalane przez podmioty w procesie negocjacji, co oznacza, iż jest to kontrakt niestandaryzowany albo, inaczej, na zamówienie.

Kontrakt terminowy forward może opiewać na dowolną ilość dobra z dostawą na dowolny dzień oraz po dowolnej cenie. Warunki kontraktu forward mogą być bardzo precyzyjnie dostosowane do potrzeb stron transakcji.

Kontrakty te nie są płynne co utrudnia ich obrót na rynku. Nie występują w obrocie giełdowym. Handluje się nimi na rynku pozagiełdowym lub są oferowane przez instytucje finansowe ich klientom. Nie wymagają wniesienia depozytu.

Występuje ryzyko zmiany ceny zawieranego dobra i łączące się z tym ryzyko niedotrzymania warunków umowy drugiej strony, a z kontraktu wyjść nie można. Jest ono symetryczne, tzn. gdy 1 strona traci to druga zyskuje.

Kontrakty forwards podlegają tylko 1 rozliczeniu w czasie, w dniu dostawy dobra ( w momencie zapadalności).

78. Podstawowe różnice pomiędzy kontraktami forwards i futures.

Kontrakty forwards	Kontrakty futures
1. Prywatna umowa między dwiema stronami 2. Brak standaryzacji 3. Zwykle określona jedna data dostawy 4. Rozliczany na zakończenie ważności kontraktu 5. Zwykle dochodzi do dostawy lub końcowego rozliczenia gotówkowego	1. Przedmiot obrotu giełdowego 2. Kontrakty standaryzowane 3. Przedział dat możliwej dostawy 4. Rozliczany codziennie 5. Zwykle zamknięcie pozycji przed madejściem terminu realizacji

79. Pojęcie kontraktu futures i jego istota.

Kontrakt futures podobnie jak forwards jest umową zawartą pomiędzy stronami zobowiązującą jedną do zakupu, a drugą do sprzedaży określonej ilości przedmiotu transakcji, po wyznaczonej cenie, w ustalonym dniu przyszłym, lub do dokonania rozliczenia pieniężnego mającego na celu wyrównanie różnicy cen.

Wprowadzono je z powodu chęci redukcji ryzyka niedotrzymywania warunków umowy (jak przy kontraktach forwards, gdzie to ryzyko jest duże) oraz w celu zapewnienia płynności obrotu nimi, czyli znajdowania partnera umowy.

Zawarcie tej umowy nie oznacza konieczności wypełnienia zobowiązania w dniu wykonywania kontraktu, ponieważ inwestor przed tym terminem może je zlikwidować przez zamknięcie swojej pozycji, zawierając transakcję przeciwstawną.

Jest to zasadnicza różnica niż w przypadku kontraktów forwards, których zdecydowana większość kończy się rzeczywistą dostawą przedmiotu kontraktu. W przypadku kontraktów futures większość z nich jest rozliczana przez wyrównanie pozycji stron (wynika to z różnicy ceny wykonania kontraktu i ceny rynkowej jego przedmiotu z dnia jego rozliczenia, bez potrzeby rzeczywistej dostawy tego przedmiotu).

Ryzyko jest rozłożone symetrycznie, tzn. 1 podmiot zyskuje drugi traci.

Zdecydowana większość tych kontraktów to finansowe kontrakty futures, które są przedmiotem obrotu giełdowego.

80. Istota standaryzacji kontraktu futures.

Standaryzacja kontraktu futures to podstawowy warunek jego występowania na zorganizowanym rynku wtórnym. Polega ona na tym, że wszystkie warunki kontraktu poza ceną są ustalane przez giełdę, są więc standardowe. Te warunki standaryzowane to: rodzaj walut na które kontrakty futures mogą być zawierane, rozmiar kontraktu, terminy (z reguły są to ostatnie miesiące kwartałów, giełda określa terminy bardzo precyzyjnie), a także wysokość zmiany ceny kontraktu futures.

Warunki te nie mogą być zmieniane przez strony kontraktu w odróżnieniu od kontraktów forwards, gdzie strony wszystkie warunki ustalają indywidualnie.

Osoba, która kupiła kontrakt futures może go w każdej chwili sprzedać przed momentem jego wygaśnięcia bez informowania o tym wystawiającego (biuro maklerskie).

81. Istota i rodzaje depozytu zabezpieczającego w kontraktach futures.

Depozyty zabezpieczające, do wniesienia których zobowiązuję uczestników obrotu giełdowego kontraktami futures izba rozrachunkowa, stanowią zabezpieczenie wykonania zobowiązania strony, która w wyniku rozliczenia transakcji ponosi stratę, wobec strony, która osiąga zysk.

Nie można jednak jednoznacznie stwierdzić, która ze stron kontraktu poniesie stratę [czy strona mająca otwartą pozycję długą (kupujący) (gdy cena instrumentu bazowego kontraktu maleje, to traci), czy krótką (sprzedający) (gdy cena instrumentu bazowego kontraktu rośnie, to traci)]. W związku z tą niepewnością, w celu wykonania przyszłych zobowiązań wynikających z rozliczenia kontraktu, przyjęto, że obie strony muszą wnosić odpowiednie zabezpieczenie.

Depozyt zabezpieczający to kaucja, którą musi wpłacić każdy inwestor chcący dokonać transakcji futures (otworzyć pozycję), jest to gwarancja wykonania transakcji. Może mieć formę gotówki lub powszechnie akceptowanych papierów wartościowych, w szczególności skarbowych. Depozyt jest na rachunkach izby rozrachunkowej jest oprocentowany.

Wyróżnia się dwa rodzaje depozytów:

1. Depozyt początkowy (suma gotówki, jaką obie strony transakcji muszą wpłacić w biurze maklerskim, aby zawrzeć transakcję na giełdzie. Wartość początkowego depozytu zabezpieczającego wynosi zwykle od kilku do kilkunastu procent wartości kontraktów, które są przedmiotem transakcji terminowej. Inwestor jest zobowiązany wnieść wymagany depozyt w momencie składania zlecenia w biurze maklerskim.),

2. Depozyt uzupełniający (dodatkowa suma jaką inwestor (nabywca kontraktu terminowego) wnosi w momencie kiedy saldo rachunku zabezpieczającego spadnie poniżej poziomu depozytu początkowego.).

82. Rozrachunki dzienne w kontraktach futures.

Kontrakty futures są rozliczane codziennie, aby ewentualna strata na nich nie urosła do bardzo dużych rozmiarów i nie musiała być płacona przez jedną ze stron kontraktu. Dokonuje tego izba rozrachunkowa stale aktualizując poziom depozytu zabezpieczającego.

Rozrachunki dzienne polegają na odpowiednim przelewie środków z rachunku członka izby tracącego w wyniku niekorzystnej zmiany ceny instrumentu bazowego na rachunek członka izby osiągającego zysk z powodu korzystnej zmiany kursu. Podobne rozliczenia są przeprowadzane na rachunkach klientów członków izb (biur maklerskich).

Izba rozrachunkowa codziennie porównuje aktualną cenę giełdową kontraktu (oficjalny kurs zamknięcia dla danej sesji giełdowej) z wyznaczoną jego wartością w dniu zawarcia. Strata w tym przypadku powoduje, iż złożony na rachunku inwestora depozyt staje się niewystarczający do zabezpieczenia otwartych pozycji i niezwłocznie musi zostać uzupełniony. W przypadku nie wpłacenia depozytu uzupełniającego w odpowiednim czasie izba rozrachunkowa likwiduje otwartą pozycje kontraktu.

System rozrachunków dziennych zapewnia bezpieczeństwo kontraktami futures. Inwestorowi, który traci daje odpowiednio wcześnie sygnał o wielkości straty, co może go ustrzec przed dalszym jej powiększaniem poprzez natychmiastowe zamknięcie pozycji. Inwestorowi osiągającemu zysk system ten zapewnia bezpieczeństwo jego wypłaty.

83. Rola izby rozrachunkowej w kontraktach futures.

• Jest gwarantem wykonania każdej zarejestrowanej przez jej członków transakcji (przejmuje ryzyko niewypłacalności stron kontraktu),

• Odpowiada za zorganizowanie procedury wykonania transakcji zgodnie z zawartymi warunkami, w sytuacji gdy strony nie zdecydowały się na jej przedterminowe rozwiązanie,

• Weryfikuje kontrakty zawarte na giełdzie pod względem ustalonych standardów i je rejestruje.

• Zapewnia płynność kontraktów na rynku wtórnym oraz anonimowość.

Zasadnicze funkcje operacyjne izby rozrachunkowej to:

• Określanie wysokości depozytów zabezpieczających.

• Dokonywanie codziennego rozliczania każdego zarejestrowanego kontraktu futures.

• Izba przeprowadza księgowania transakcji zawartych między jej członkami, jest centralnym zespołem księgowości transakcji.

84. Pojęcie kontraktu opcyjnego i jego istota.

Opcja oznacza prawo, ale nie obowiązek. Istotą kontraktów opcyjnych jest chęć zabezpieczenia się przed stratami wynikającymi z wahań w czasie cen przedmiotu transakcji. Są instrumentami pochodnymi, ich wartość zależy od wartości (ceny) instrumentu bazowego, będącego przedmiotem transakcji (akcji, obligacji, bonu skarbowego.). Przedmiotem obrotu na giełdzie są kontrakty opcyjne ściśle wystandaryzowane (co do przedmiotu umowy, terminu ważności, wielkości oraz ceny kontraktu).

Kontrakt opcyjny to umowa zawarta między nabywcą (posiadaczem) kontraktu, a jego sprzedawcą (wystawcą). Daje nabywcy prawo (ale nie stwarza zobowiązania !) zakupu od wystawcy (lub sprzedaży wystawcy) określonej ilości instrumentu finansowego według z góry ustalonej ceny (cena wykonania opcji = cena rozliczenia = cena bazowa) i w ciągu oznaczonego okresu lub w umówionym terminie (termin rozliczenia, termin wygaśnięcia).

Nabywca decyduje o wykonaniu kontraktu, za to prawo płaci wystawcy opcji określoną cenę, zwaną premią. Nabywca może pozwolić również na samoistne wygaśnięcie ważności kontraktu, w tym wypadku traci uiszczoną wcześniej premię.

Wystawca ma obowiązek dostarczenia (sprzedaży) jego posiadaczowi lub odebrania (zakupu) od niego zakontraktowanej ilości instrumentu finansowego. Zobowiązanie sprzedawcy ma charakter warunkowy, ponieważ jego realizacja zależy od decyzji nabywcy kontraktu. Rola wystawcy jest pasywna, sprowadza się do oczekiwania na decyzję posiadacza.

Opcja amerykańska (większość) może być rozliczana w dowolnym momencie od daty jej zakupu do dnia jej wygaśnięcia. Opcja europejska jest rozliczana w dniu jej wygaśnięcia.

85. Charakterystyka opcji kupna.

Opcja kupna (call option) - kontrakt dający jego nabywcy prawo (ale nie obowiązek) do zakupu od wystawiającego wyspecyfikowanego instrumentu finansowego, którego ten kontrakt dotyczy, po z góry ustalonej cenie, i w z góry określonym terminie. Zobowiązuje ona kupującego do zapłacenia sprzedającemu wymaganej premii. Wystawca ma obowiązek dostarczenia posiadaczowi na jego żądanie wymienionego instrumentu zgodnie z zapisanymi warunkami

Realizacja opcji kupna przebiega wg schematu: cena wykonania + premia ze strony nabywcy w zamian za instrument pierwotny ze strony wystawcy.

86. Charakterystyka opcji sprzedaży.

Opcja sprzedaży (put option) - kontrakt dający jego nabywcy prawo (ale nie obowiązek) do sprzedaży wystawiającemu ten kontrakt wyspecyfikowanego instrumentu finansowego, którego ten kontrakt dotyczy, po z góry ustalonej cenie i w z góry określonym (lub wcześniejszym) terminie. Zobowiązuje ona kupującego do zapłacenia sprzedającemu wymaganej premii. Wystawca ma obowiązek odebrania od posiadacza opcji na jego żądanie wymienionego instrumentu zgodnie z zapisanymi warunkami.

Realizacja opcji sprzedaży przebiega wg schematu: instrument pierwotny + premia ze strony nabywcy w zamian za cenę wykonania ze strony wystawcy.

Rozliczanie opcji:

	In-the-money	At-the-money	Out-of- the-money
Call	Cena aktywa> Cena rozli.opcji	Cena aktywa= Cena rozl.opcji	Cena aktywa< Cena rozl.opcji
Put	Cena aktywa< Cena rozl.opcji	Cena aktywa= Cena rozl.opcji	Cena aktywa> Cena rozl.opcji

87. Wyjaśnij pojęcie „waluta” oraz „dewizy”.

Waluta (jednostka monetarna) - pojęcie używane zamiennie z pojęciem pieniądz. Jednak nazwę waluta stosuje się przede wszystkim w kontekście wymiany międzynarodowej. Waluta jest wtedy środkiem rozliczeniowym (czyli miernikiem wartości) oraz środkiem regulowania płatności (należności i zobowiązań) w transakcjach międzynarodowych. Aby jednostka monetarna danego kraju stała się walutą, musi być wymienialna na inne waluty.

Przez wymienialność waluty rozumie się gwarantowaną prawem możliwość swobodnej wymiany waluty krajowej na dowolną walutę innego kraju lub odwrotnie. O tym jaki jest stosunek wymiany waluty zagranicznej na walutę krajową informuje kurs walutowy. Spośród obecnie istniejących walut największe znaczenie mają: dolar amerykański, euro, frank szwajcarski, funt sterling (brytyjski) i jen japoński.

Dewizy to określony instrument finansowy (weksel, czek, akredytywa) dający tytuł do otrzymania zapłaty od zagranicy, a także wkłady (salda) w bankach zagranicą. Są to należności pieniężne (wierzytelności) możliwe do zrealizowania natychmiast lub w krótkim terminie, które ze względu na swoją formę mogą być użyte w płatnościach międzynarodowych.

88. Wyjaśnij pojęcie kursu wymiennego walut.

Kurs wymienny walut (lub krótko kurs walutowy albo kurs dewizowy) to ilościowy stosunek, w jakim jedna waluta wymienia się na inną walutę lub inaczej jest to cena jednej waluty wyrażona w drugiej walucie. Może to być cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki waluty krajowej wyrażona w jednostce waluty obcej. Notowanie bezpośrednie (normalne, 1USD = 2,3456 - 2,3876 PLN) - gdy waluta zagraniczna jest walutą bazową. Notowanie pośrednie (odwrotne, 0,4263 (1/2,3456); 0,4188 (1/2,3876)) - wyrażenie jednostki waluty krajowej w walucie zagranicznej. Różnica pomiędzy kursem sprzedaży i kupna jest marżą podmiotu podającego notowanie (np. banku).

89. Przedstaw podstawowe funkcje kursu walutowego.

• Funkcja informacyjna - kurs walutowy bezpłatnie informuje osoby fizyczne i prawne w danym kraju o cenie walut zagranicznych (funkcja istotna dla podmiotów prowadzących wymianę dóbr i usług z podmiotami zagranicznymi, dla podmiotów indywidualnych np. w turystyce, dla państwo, np. przy dokonywaniu różnego rodzaju transferów oraz dla analityków na rynku finansowym.).

• Funkcja cenotwórcza - polega na przenoszeniu do danego kraju zagranicznego układu cen (zagranicznych relacji cenowych) wraz ze wszystkimi jego ekonomicznymi konsekwencjami dla gospodarki krajowej (zmiany cen surowców, np. ropy naftowej, miedzi, itp.). Zmiany ich cen natychmiast wpływają na ceny krajowe w krajach o gospodarce rynkowej i w krajach o pełnej wymienialności walut. Funkcja ta może być ograniczana poprzez określone bariery handlowe, np. cła i podatki importowe.

90. Wyjaśnij pojęcie dewaluacji i rewaluacji waluty oraz jej deprecjacji i aprecjacji.

• Dewaluacja - urzędowe obniżenie kursu waluty krajowej wobec walut obcych, co oznacza, iż więcej jednostek waluty krajowej płaci się za jednostkę waluty obcej.

• Rewaluacja - urzędowe podwyższenie kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych, czyli płaci się wówczas mniej jednostek waluty krajowej za jednostkę waluty obcej.

Decyzję o dewaluacji bądź rewaluacji podejmują władze walutowe, z reguły bank centralny.

Przed dewaluacją waluty występuje zazwyczaj zjawisko jej:

• deprecjacji, czyli spadek kursu w wyniku oddziaływania mechanizmu rynkowego.

Przed rewaluacją waluty następuje na ogół zjawisko jej:

• aprecjacji, czyli zwyżka kursu na skutek oddziaływania czynników rynkowych.

Aprecjacja to inaczej zwiększanie siły nabywczej waluty krajowej, czyli jej wartości względem innych walut, co jest charakterystyczne w sytuacji większego popytu na daną walutę od jej podaży.

W sytuacji odwrotnej, czyli większej podaży danej waluty w stosunku do popytu na nią waluta ta zmniejsza swoją wartość względem innych walut, co oznacza spadek jej siły nabywczej, czyli ulega deprecjacji.

91. Definicja rynku walutowego i jego ogólna istota.

Rynek walutowy (dewizowy) to rynek, na którym dochodzi do konfrontacji popytu na waluty z ich podażą, czyli ogół dokonywanych transakcji kupna - sprzedaży walut.

Przez rynek walutowy rozumie się całokształt transakcji wymiany walut wraz z instytucjami pomagającymi je przeprowadzać (głównie banki komercyjne) oraz zespół reguł, według których zawierane są transakcje walutowe, a także ogół urządzeń i czynności prowadzących do zawierania transakcji.

Współczesny rynek walutowy to rynek pozagiełdowy, zdecentralizowany pod względem technicznym i ekonomicznym. Jest on rynkiem wirtualnym, funkcjonuje poprzez sieć łączy telekomunikacyjnych zainstalowanych w bankach, instytucjach niebankowych oraz firmach brokerskich.

Istotą tego rynku jest to, iż uczestnicy zawierający na nim transakcje w ogóle się nie widzą. Specyfika tego rynku polega na tym, że obroty walutowe są fizycznie przeprowadzane w konkretnych krajach, ale międzynarodowy rynek walutowy nie jest sumą rynków narodowych, lecz jednym wielkim rynkiem pracującym 24 godziny na dobę w skali światowej.

92. Podstawowe zadania rynku walutowego.

1. Transfer siły nabywczej w formie pieniężnej między różnymi krajami, w których funkcjonują odrębne systemy pieniężne. (Rynek walutowy poprzez wymianę walut umożliwia zmianę formy nabywczej pieniądza zgodnie z wymogami międzynarodowego obrotu gospodarczego. Zakupywane przez dany kraj pieniądze zagraniczne stanowią popyt na walutę zagraniczną, który zarazem oznacza podaż waluty krajowej. Waluta krajowa przekazywana jest jako równowartość (przy danym kursie) nabywanej waluty zagranicznej).

2. Tworzenie możliwości niewyrównywania obrotów zagranicznych. (Chodzi tutaj o zapewnienie transferu dodatkowej masy towarów i usług, która nie zostanie zrekompensowana wzajemnymi równowartościowymi dostawami towarów i usług, np. możliwość uzyskania dodatkowych zagranicznych środków pieniężnych dla sfinansowania nadwyżki importu nad eksportem (ujemnego salda handlu zagranicznego). W ten sposób przy udziale rynku walutowego możliwe jest niewyrównywanie międzynarodowych obrotów towarowych.

3. Zabezpieczenie pewnej części zagranicznego majątku finansowego przed jego zmniejszeniem w wyniku zmian kursów walut. (Ta ochrona ze strony rynku walutowego odnosi się tylko do części majątku lokowanego w zagranicznych walorach finansowych na krótkie okresy. Chodzi głównie o zabezpieczenie się przed ryzykiem wahań kursów walut w okresie od ich nabycia do momentu ich sprzedaży).

93. Wyjaśnij pojęcie pozycji walutowej i pozycji płynności.

Uczestnicy rynku walutowego zajmują na nim określoną pozycję walutową.

Pozycja walutowa - zestawienie wszystkich należności i zobowiązań w walutach obcych bez względu na termin ich realizacji (stan posiadania albo zadłużenia danego podmiotu w jakiejś walucie to pozycja w tej walucie).

• Pozycja zamknięta - należności w danej walucie = zobowiązaniom.

• Pozycja otwarta - mamy z nią do czynienia jeśli w/w równowaga nie zachodzi. Pozycja otwarta ma dwa przypadki:

• pozycja długa (long position) - należności > zobowiązania,

• pozycja krótka (short position) - zobowiązania > należności.

Ilość pozycji walutowych zależy od liczby walut, w których są utrzymywane należności i zobowiązania. Zajmowanie pozycji długiej rodzi ryzyko utraty części majątku w sytuacji spadku kursu waluty zagranicznej, natomiast przy zajmowaniu pozycji krótkiej niekorzystny jest wzrost kursu waluty zagranicznej. Otwarta pozycja walutowa prowadzi do powstania ryzyka związanego z wahaniami kursów walutowych.

Pozycja płynności - różni się od pozycji walutowej tym, że należności i zobowiązania są zestawiane w walucie obcej na konkretny czas 24, 48 lub 72 godziny. Podobnie jak pozycja walutowa, pozycja płynności może być zamknięta lub otwarta.

94. Uczestnicy rynku walutowego.

Wśród uczestników rynku walutowego można wyróżnić:

1. Bankowych i niebankowych dealerów. Działają oni zarówno na rynku detalicznym jak i międzybankowym. Kupują oni waluty po cenie kupna a sprzedają po wyższej cenie sprzedaży, zarabiając na marży kursowej.

2. Osoby fizyczne i firmy profesjonalne, prowadzące działalność handlową. Wykorzystują oni rynek walutowy jako instrument ułatwiający wywiązywanie się z podjętych zobowiązań finansowych, handlowych lub inwestycyjnych. Wiele z tych transakcji ma charakter zabezpieczenia prowadzonej działalności przed ryzykiem zmiany kursu walutowego.

3. Spekulantów i arbitrażystów. Wykorzystują oni rynki walutowe wyłącznie do zwiększenia swoich dochodów. Spekulanci prowadzą swego rodzaju grę na rynku walutowym oczekując określonej zmiany kursu waluty.

4. Banki centralne i administrację skarbu państwa. Wykorzystują oni rynek walutowy do nabycia potrzebnych walut zagranicznych lub sprzedaży części rezerw bądź wywarcia pożądanego wpływu na zmianę kursu walutowego

5. Brokerów walutowych. Działają oni głównie jako pośrednicy ułatwiający jedynie nawiązywanie bezpośrednich kontaktów z dealerami walutowymi, za co pobierają stosunkowo niewielkie prowizje. Sami nie zawierają natomiast transakcji walutowych.

95. Podstawowe segmenty rynku walutowego.

Rynek walutowy funkcjonuje w postaci kilku rynków cząstkowych (segmentów), z których najważniejszym jest: bieżący (kasowy) rynek walutowy (spot market) i terminowy rynek walutowy (forward market).

• Na kasowym rynku walutowym dokonuje się bieżących transakcji walutowych związanych z wymianą towarów, usług oraz przepływem kapitałów, np. zakup dolarów za euro lub franki szwajcarskie. Obejmuje on transakcje kupna - sprzedaży waluty zagranicznej, które muszą być zrealizowane w ciągu maksymalnie dwu następnych dni roboczych (z datą waluty spot). Odbywają się one po kursie kasowym (bieżącym). Transakcje kasowe na rynku walutowym stanowią około 60% ogółu zawieranych tam transakcji. Współcześnie większość banków komercyjnych na świecie posiada całkowicie skomputeryzowany system obsługi walutowych transakcji kasowych, co oznacza, iż jest on bardzo sprawny i jest całkowicie kontrolowany przez wewnętrzny system informacyjny oddziału rozliczeń dewizowych.

• Rynek terminowy obejmuje transakcje kupna - sprzedaży walut zagranicznych, których dostawa ma nastąpić w ściśle określonym terminie przyszłym. Termin tej dostawy, podobnie jak kurs walutowy, musi być zdefiniowany w zawartym pomiędzy stronami tej transakcji kontrakcie walutowym. Walutowy rynek terminowy jest współcześnie dobrze rozwinięty dla takich kluczowych walut świata jak dolar amerykański, euro, funt brytyjski, frank szwajcarski oraz jen japoński.

Wyróżnia się również podział rynku walutowego na rynek wolny (kraje o pełnej wymienialności walut), reglamentowany (waluta takiego kraju jest walutą niewymienialną) i pośredni (zewnętrzna wymienialność walut).

96. Przedstaw podział międzynarodowych transakcji walutowych.

Międzynarodowe transakcje walutowe można podzielić na dwie następujące kategorie:

1. transakcje rzeczywiste, w skład których wchodzą transakcje kasowe, terminowe typu forward i transakcje swapowe,

2. transakcje walutowe instrumentami pochodnymi, w skład których wchodzą kontrakty futures i opcje (wśród tych ostatnich z kolei można wyróżnić kontrakty opcyjnie kasowe i terminowe - jest to opcja zbudowana na bazie kontraktu futures).

Transakcje rzeczywiste	Transakcje walutowe instrumentami pochodnymi
1. Rynek tradycyjny 2. Realna dostawa waluty 3. 4. zawierane na rynku pozagiełdowym (OTC)	1. Rynek nowoczesny 2. Rzadko dochodzi do dostawy 3. Asymetryczne prawa i obowiązki stron kontraktu (opcje) 4. zawierane na giełdzie (term. lub op.)

97. Omów walutowe transakcje rzeczywiste.

Walutowe transakcje rzeczywiste dokonują się na rynku forex (foreign exchange). Na rynku tym wydziela się dwie podstawowe kategorie:

1. Transakcje kasowe (a vista) - zwane także spot, są to operacje kupna - sprzedaży walut, w których dostawa następuje najpóźniej w drugim dniu roboczym po ich zawarciu (różnica stref czasowych i procedur księgowych w różnych krajach). W transakcjach tych jest stosowany kurs kasowy (spot rate).

Motywy zawierania transakcji kasowych:

• obsługa klientów banków prowadzących działalność na rynkach międzynarodowych,

• operacje o charakterze spekulacyjnym,

• operacje służące utrzymaniu właściwej struktury walutowej aktywów i pasywów,

• arbitraże walutowe.

2. Transakcje terminowe (forward) - są transakcjami kupna - sprzedaży walut, w których dostawa następuje w terminie późniejszym, najczęściej 1, 3, 6 i 12 miesięcy. Kurs transakcji jest ustalany w dniu jej zawierania i jest to tzw. kurs terminowy (forward rate).

Transakcje terminowe są negocjowane indywidualnie przez strony transakcji, ich realizacja następuje poprzez fizyczną dostawę waluty, są zawierane na rynku pozagiełdowym, nie mają płynności, co oznacza brak możliwości wyjścia przed okresem zapadalności, są zawierane na ogół przez duże podmioty rynkowe.

Motywy zawierania transakcji forward:

• zabezpieczający przed ryzykiem kursowym,

• spekulacja,

• operacje służące utrzymaniu właściwej struktury walutowej aktywów i pasywów.

Występują również transakcje typu swap. Są operacjami złożonymi, które łączą w sobie transakcje spot i forward. Transakcja swap jest to równoczesne zawarcie transakcji kasowej i odwrócenie jej transakcją terminową na tę samą kwotę.

98. Omów transakcje walutowymi instrumentami pochodnymi.

Rynek walutowych instrumentów pochodnych dzieli się na dwie części, którymi są:

1. Rynek giełdowy, nazywany rynkiem instrumentów standaryzowanych (handluje się opcjami i kontraktami futures).

Motywy zawierania transakcji opcyjnych:

• zabezpieczanie przed ryzykiem zmiany kursu walutowego płatności zagranicznych,

• traktowanie opcji jako instrumentu handlowego dla osiągnięcia zysku z przewidywanej zmiany kursu waluty (spekulacja).

Motywy zawierania kontraktów futures:

• zabezpieczający przed ryzykiem zmiany kursu walutowego,

• spekulacyjny - są popularnym instrumentem wykorzystywanym do gry rynkowej w celu osiągania zysku z przewidywanej zmiany kursu,

• arbitrażowy - służą do zarabiania na różnicach kursowych pomiędzy rynkami walutowymi.

2. Rynek pozagiełdowy (OTC), nazywany rynkiem instrumentów niestandaryzowanych (handluje się opcjami i instrumentami hybrydowymi).

W odróżnieniu od rynku giełdowego instrumenty na rynku pozagiełdowym nie są standaryzowane, czyli mają różne daty zapadalności i różne wielkości kontraktu. Są one dopasowane do indywidualnych potrzeb klienta. Poprawiła się jego płynność, natomiast negatywną stroną jest to, że ryzyko kredytowe (ryzyko niewywiązania się z transakcji) obciąża jedną ze stron.

99. Omów działanie lokalnego rynku walutowego.

Lokalne rynki walutowe dzielą się na dwa luźno związane ze sobą obszary.

• Rynek detaliczny - czyli ogół transakcji zawieranych przez banki ze swoimi klientami.

• Rynek hurtowy (międzybankowy) - działa wewnątrz samego sektora finansowego. Ten segment rynku zazębia się z analogicznymi rynkami hurtowymi innych krajów. Dzięki temu ten segment rynku, będąc częścią rynku lokalnego, jest równocześnie integralną częścią międzynarodowego rynku walutowego i świadczy o otwartości danej gospodarki na światowy rynek finansowy.

Rynek hurtowy nie jest dostępny dla klientów detalicznych (podmiotów gospodarczych i osób fizycznych). Na tym rynku instytucje finansowe, głównie banki komercyjne, zawierają transakcje kupna - sprzedaży walut w kraju i za granicą (transakcje dokonywane są w standaryzowanych, dużych okrągłych kwotach, na łączną kwotę wielokrotnie przekraczającą wolumen obrotów na rynku detalicznym.).

Instytucje finansowe, stanowiąc zarazem strukturę organizacyjną rynku walutowego, działają na obu jego segmentach, tzn. rynku detalicznym i hurtowym. Zarówno jeden jak i drugi rynek daje kontrahentom okazję do zawierania transakcji kasowych, jak również terminowych.

Oddziały uznanych banków komercyjnych i współpracujące z nimi mniej znane banki działające na lokalnym rynku walutowym są powiązane systemami łączności umożliwiającymi zarówno szybkie porozumiewanie się, jak i tani transfer walut przez granice państw.

100. Ogólna charakterystyka czołowych walutowych rynków świata.

Na rynku nowojorskim i londyńskim podstawowa część transakcji dokonuje się bezpośrednio pomiędzy bankami, zwanymi także dealerami. Pewna część transakcji dokonuje się za pośrednictwem agentów zwanych brokerami (na zlecenie klienta poszukują najodpowiedniejszego partnera do zawarcia transakcji na rynku walutowym). Brokerzy uwalniają dealerów bankowych od samodzielnego rozpoznawania sytuacji na rynku walutowym (dealerzy sami kierują do nich zlecenia najlepszego skojarzenia transakcji). Taka procedura jest wygodna, gdy strony transakcji pragną pozostać anonimowymi (duże kwoty).

Brokerzy funkcjonują tylko jako pośrednicy (nie angażując w transakcje własnego kapitału) i ich zyskiem są prowizje, natomiast dealerzy angażują w zawierane transakcje swój kapitał i ich zarobkiem jest marża (spread) pomiędzy kursem sprzedaży i kupna waluty.

Od połowy lat 80. XX w. nastąpił szczególny wzrost wolumenu obrotów na rynku walutowym świata. Ten rozwój rynku walutowego przyciągnął także nowych, poza bankami i brokerami, uczestników. Są nimi niebankowe instytucje finansowe, a mianowicie fundusze inwestycyjne, w tym także fundusze hedgingowe (wysokie ryzyko, duża dźwignia finansowa), fundusze emerytalne.


1

Przekaz śr

Zlec.

Pozysk. Śr.

Sprz.

Zab płynn.

Bank (gwarant)

Inwestor

Organizator emisji (agent)

Firma emitująca

RYNEK FINANSOWY

RYNEK TERMINOWY

RYNEK KASOWY

TRANSAKCJE TERMINOWE BEZWARUNK.

TRANSAKCJE TERMINOWE WARUNKOWE

OPCJE

TRANSAKCJE FORWARDS

TRANSAKCJE FUTURES

---