Cesare Lombroso (ur. 6 października 1835 w Weronie, zm. 19 września 1909 w Turynie), włoski psychiatra, antropolog i kryminolog, założyciel włoskiej "szkoły pozytywistycznej" kryminologii , propagator antropometrii. Lombroso odrzucał ustalenia "szkoły klasycznej" kryminologii, która opierała się na tym, że przestępstwo było typową cechą ludzkiej natury. Zamiast tego, używał koncepcji zaczerpniętej z darwinizmu społecznego; teoria Lombroso głosiła, że przestępczość była dziedziczna, i to że "urodzonego przestępcę" można by rozpoznać po defektach fizycznych, które wskazywałyby na atawizm przestępcy.

Badał relacje zachodzące pomiędzy zdrowiem psychicznym i fizycznym, problemy medycyny i psychiatrii sądowej oraz powiązanie antropologii i kryminologii. Analizował powiązania uzdolnień i genialności z degeneracją i schorzeniami psychicznymi (Genio e follia - 1864). Na podstawie badań antropometrycznych czaszki wydodrębnił antropoloiczny typ przestępcy (tzw. lombrosowski), oraz wystąpił z koncepcją wrodzonych cech przestępczości, niezależnych od wpływu środowiska (1876). Pogląd ten odżył w nowszych czasach pod nazwą neolombrozjanizmu. Teorie Lombrosa zostały obalone na początku XX w. i odrzucone przez ich początkowych zwolenników. Mimo to koncepcje Lombrosa wywarły wpływ na rozwój nauk kryminologicznych, zwłaszcza medycyny i psychiatrii sądowej oraz psychologii lekarskiej i sądowej XIX i XX stulecia.

Główne prace: Geniusz i obłąkanie (1864, wydanie polskie 1887), Człowiek zbrodniarz w stosunku do antropologii, jurysprudencji i dyscypliny więziennej (1876, wydanie polskie 1891), Kobieta jako zbrodniarka i prostytutka (1893, wspólnie z G. Ferrero, wydanie polskie 1895), L'uomo di genio (1894), Ricerche sui fenomeni ipnotici e spiritici (1909).

Twórca antropologicznej szkoły prawa karnego, autor koncepcji, wg której skłonności przestępcze są zdeterminowane genetycznie i około 40% przestępców ma wrodzone predyspozycje.

DURKHEIM Émile (1858-1917) socjolog i filozof franc.; prof. uniw. w Bordeaux i Sorbony; zał. i wydawca "L'Année sociologique"; zał. szkoły socjologicznej, z której wywodzili się, m.in. M. Mauss i M. Halbwachs; jeden z najw. twórców nowoczesnej socjologii; zwolennik oderwania socjologii od ogólnych, filoz. rozważań i oparcia jej na empirycznych danych i metodach nauk przyrodniczych; w Zasadach metody socjologicznej postulował traktowanie faktów społecznych jako rzeczy, tzn. badanie ich bez jakichkolwiek uprzedzeń i powziętych z góry założeń; postulował socjologiczny realizm, czyli traktowanie społeczeństwa jako rzeczywistości zewnętrznej w stosunku do jednostek, nieredukowalnej do nich i wpływającej na wszystkie aspekty ich życia (np. przez język, przyjęte metody pracy, wierzenia, obyczaje); zajmował się problematyką solidarności społecznej: wyróżnił solidarność organiczną (charakterystyczną dla społeczeństw nowoczesnych, opartą na podziale funkcji) i mechaniczną (typową dla społeczności pierwotnych, opartą na podobnych wartościach); religię i moralność traktował jako instytucje wzmacniające więź społ.; w tym kontekście prowadził także badania nad problematyką anomii i samobójstw; stworzył koncepcję człowieka rozdwojonego (homo duplex), poddanego antagonizmowi pomiędzy sferą doznań fizycznych (zmysłów, instynktów, popędów), a sferą doznań umysłowych (opartych na rozumie, moralności i religii); m.in. Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii, Sociologie et philosophie, Pragmatisme et sociologie.

Michel Foucault - Michel Foucault podjął refleksję na całą dotychczasową tradycją filozoficzną zdominowaną przez racjonalizm i empiryzm. Główne motywy filozoficznych dociekań Michel Foucault to archeologia i genealogia. Archeologia była próbą dokonania analizy dyskursów. Natomiast genealogia zajmowała się wpływem dyskursu na kształtowanie zjawisk społecznych. Quetelet- prekursor kryminologii

Szkoła klasyczna prawa karnego - wyrasta z Oświecenia i wyznaje jej podstawowe zasady (nullum crimen, nulla poena sine lege). Szkoła klasyczna opiera się na analizie formalno - dogmatycznej, charakteryzuje się czysto jurydycznym podejściem do przestępstwa. Zasady odpowiedzialności karnej opierają się na: czynie, winie, karze jako sprawiedliwej odpłacie za czyn przestępczy.

Wpływ poglądów filozoficznych Comte'a i Hegla:

• odwet sprawiedliwy jest celem kary (Comte)

• kara jest odwetem dialektycznym, jest negacją negacji(Hegl)

Pisarze szkoły klasycznej: Rossi, Bentham, Feuerbach, Krzymuski, Brodziński.

Szkoła klasyczna kładła nacisk na zwalczanie przestępstw przy pomocy prewencji generalnej, stworzenie efektu społecznego odstraszania od dokonywania przestępstw (kierunek formalno - dogmatyczny ) :

• każdy czyn człowieka jest wyrazem wolnej woli ( indeterminizm ), przestępstwo jako przejaw złej woli zasługuje na moralną naganę;

• odpowiedzialność należy oprzeć na subiektywnej winie, przy czym kara powinna być proporcjonalna do stopnia i ciężkości czynu i winy;

• kara jest sprawiedliwą odpłatą za popełniony czyn ;

• do istotnych funkcji kary należy także prewencyjne oddziaływanie , decydujące znaczenie wg Feurebacha ma tu prewencja ogólna, stwarzające przymus psychologiczny wobec ogółu w kierunku nie popełniania przestępstw, podczas gdy Bentham za użyteczniejszą uznawał szczególnie - prewencyjną funkcję kary

• prawo karne powinno opierać się na ścisłym przestrzeganiu zasad nullum crimen sine lege i nulla poena sine lege, a przepisy dokładnie powinny określać czyny zabronione i grożące za nie kary.

Odegrała wielką rolę tworząc podstawy praworządności karania, wada - abstrakcyjne traktowanie czynu i jego sprawcy, pomijanie przyczyn przestępczości.

W II poł. XIX w. pod wpływem filozofii Augusta Comte`a i Johna Stuarta Milla powstała SZKOŁA POZYTYWNA ( antropologiczna ). Szkoła ta opierała się na postulacie włączenia wiedzy, nauki i samego człowieka do nauki prawa karnego. Przedmiotem badań powinny być tylko te zjawiska, które dają się postrzegać, a najlepszą metodą naukową jest empiryzm.

1. najbardziej radykalny wyraz - szkoła antropologiczna ( Cesare Lombroso - ojciec kryminologii ) - teza o istnieniu typu urodzonego przestępcy jako morfologicznego odchylenia od normalnego człowieka, zachowującej atawistyczne cechy człowieka pierwotnego, o braku uczuć moralnych, jest skazana na popełnianie przestępstw ( skrajny determinizm ); nawoływał do zastąpienia klasycznych zasad odpowiedzialności karnej środkami zabezpieczenia społecznego. Sprawców należy izolować, a w skrajnych wypadkach uśmiercać

2. teoria przestępstwa naturalnego - występuje w każdych warunkach i czasie, stanowi naruszenie wrodzonych człowiekowi uczuć i uczciwości.

3. drugi uczeń Labrosa - Ferri bronił tezy o istnieniu przestępcy z urodzenia. Przyczyny przestępczości tłumaczył jednak działaniem trzech czynników:

• antropologicznego - z tym, że odrzucał tezę o atawiźmie urodzonego przestępcy i akcentował dziedziczenie skłonności przestępczych;

• fizycznego - w ten sposób tłumaczył większe nasilenie przestępczości gwałtownej w lecie niż w zimie, w krajach południowych niż północnych;

• środowiska społecznego - w szczególności warunków życia, nędzy, złego funkcjonowania systemu oświaty i instytucji publicznych.

Koncepcja Ferriego miała charakter wieloczynnikowy, uważa się że był on eklektykiem - łącznikiem między szkołą antropologiczną a późniejszą socjologiczną. Odrzucał zasady odpowiedzialności opartej na winie, propagując wprowadzenie w ich miejsce środków zabezpieczających, opartych na stanie niebezpieczeństwa społecznego sprawcy.

Ustalenia nauk biologicznych i społecznych podważyły założenia o swobodnym wyborze postępowania (indeterminizm); okazało się, że zachowanie człowieka jest rezultatem wpływu różnych czynników - nie jest ono zupełnie wolne, lecz w określony sposób uwarunkowane (determinizm).

Szkoła socjologiczna - twórcą tej szkoły był Franz von Liszt. Wyrosła na gruncie sporu między szkołą klasyczną a pozytywną. Społeczno - ekonomiczne uwarunkowania przestępczości, potrzeba prowadzenia odpowiedniej polityki społecznej, teza - człowiek na skutek niebezpieczeństw socjologicznych, społecznych staje się nośnikiem przestępstw (środowiska kryminalne). Nacisk na środki karne i ich racjonalizację, nie kara - odpłata, ale kara celowa, która służy ochronie społeczeństwa przez prewencję indywidualną. Wprowadziła typologię przestępców i w związku z tym wysuwała koncepcję kodeksów dwutorowych, tj. operujących karami i środkami zabezpieczającymi. Stanowiła kompromis między gwarancyjnymi zasadami prawa, eksponowanymi przez szkołę klasyczną , a potrzebą poszukiwania środków skuteczniejszego zwalczania recydywy i przestępczości zawodowej. Liszt podkreślał nie czyn, lecz jego sprawca podlega ukaraniu. Środki reakcji karnej należy dostosować do osobowości i stanu niebezpieczeństwa sprawcy. Akcentował potrzebę zachowania gwarancyjnych zasad prawa. Za konieczną uznana może być jedynie kara sprawiedliwa, powinna ona być zorientowana na odpowiednie do osobowości sprawcy oddziaływanie prewencyjne (prymat prewencji indywidualnej).

Są przestępcy zawodowi, nadający się do poprawy oraz przestępcy przypadkowi. Potrzeba oceny osobowości człowieka przy wymiarze kary, a nie ocena czynu. Celem kary jest poprawa, odstraszenie, unieszkodliwienie sprawcy. Przedstawiciele : Liszt, Prins, Hacel, Makarewicz, Makowski.

Obrona społeczna - obrona podstawowych gwarancji jednostki, humanizacja prawa karnego, postulaty zniesienia kary śmierci, zapewnienia sądowi wszechstronnych danych o sprawcy czynu i jego środowisku, rozdzielenie postępowania na dwie fazy: czy sprawca popełnił zarzucany mu czyn i czy ponosi winę oraz jaki środek należy zastosować. Ruch dąży do zespolenia ochrony społeczeństwa i resocjalizacji przestępcy, operowanie karą i środkami zabezpieczającymi.

Dwa kierunki:

• włoski skrajny radykalny ( Grammatica) - człowiek jako jednostka antyspołeczna, zmierzał do zerwania z tradycyjnymi zasadami odpowiedzialności karnej i oparcia programów resocjalizacyjnych oraz ochrony społecznej na antyspołeczności sprawcy. Jej wyrazem może być nie tylko czyn zabroniony, lecz także tryb życia manifestujący antysocjalne nastawienie.

• francuski, umiarkowany zwany nową obroną społeczną (Ancel) - potrzeba badań poznawczych sprawcy, program reformy prawa karnego i polityki karnej oparty na przestrzeganiu zasad legalizmu ( w tym nullum crimen, nulla poena sine lege ).

Cechą nurtu jest humanizm, dążenie do ograniczenia zakresu penalizacji, a przede wszystkim oparcia oddziaływania na sprawców przestępstw na programach resocjalizacji. Warunkiem tych programów jest gruntowne badanie osobowości sprawców przestępstw, a więc zerwanie z abstrakcją proporcjonalności winy i kary na rzecz realnego oddziaływania resocjalizacyjnego.

Neoklasycyzm - powrót do zasad sprawiedliwego karania. Akcentowanie wolności człowieka i jego odpowiedzialności. Sprawiedliwe karanie oznaczać ma przede wszystkim przywrócenie naruszonego porządku prawnego i dążenie do naprawienia wyrządzonej szkody. Zracjonalizowanie i złagodzenie represji karnej. W USA do zaostrzenia przez ograniczenie probacji i warunkowych zwolnień oraz wprowadzenie za cięższe przestępstwa sztywnych sankcji. Nurt zmierzający do ograniczenia zakresu penalizacji, abolicji tradycyjnego prawa karnego i zastępowania kar środkami prowadzącymi do rozwiązywania konfliktów społecznych. Dążność do ograniczenia represji i humanizację prawa karnego.

Abolicjonizm - postuluje likwidacje prawa karnego i zastąpienia kary różnymi instrumentami rozwiązywania konfliktów społecznych. Wybitni przedstawiciele tego kierunku to Hulam, Bianchi, Mathiesen, Christie i van Swaaningen. Abolicjoniści patrzą na przestępstwo jako na konflikt do rozwiązania. Prawo karne, jak twierdzą, nie zapewnia tego, a nawet powoduje jego dalsze szkody społeczne. Rozwiązywanie takich konfliktów powinno być zadaniem społeczności (zwłaszcza lokalnych, sąsiedzkich) a nie państwa. Sędzia powinien być w procesie rozwiązania konfliktu raczej tylko mediatorem. Sprawy drobne powinny być załatwiane w kręgach sąsiedzkich, głównie przez naprawienie szkody lub zwrot rzeczy w przypadku kradzieży. Należy tez szerzej wykorzystywać postępowanie cywilne jako alternatywę procesu karnego.

Abolicjonizm nie daje przekonywującej odpowiedzi na pytanie, jak postępować w przypadku takich przestępstw, gdzie naprawienie szkody nie jest w ogóle możliwe. Nie bardzo tez wiadomo, jak należałoby, wg tej doktryny, reagować na poważne przestępstwa np.. zabójstwo, zgwałcenie lub szpiegostwo.

Tak więc koncepcja, która jest na pewno cenna jako przerysowana, a przez to bardzo wyrazista, krytyka istniejącego mechanizmu prawnokarnego, i która z pewnością proponuje słuszne podejście do przestępstw, przy których przeważa element konfliktu - jako uniwersalny pomysł na rozwiązanie zagadnienia przestępczości - razi swoją naiwnościa.

KRYMINALIZACJA - uznanie pewnego zdarzenia za przestępstwo.

Powody kryminalizacji:

• irracjonalne - emocje;

• racjonalne - mają za sobą jakiś namysł;

• ochrona dóbr prawnych;

• utwierdzanie postaw moralnych;

• rozładowanie napięć społecznych;

Kryminalizacja symboliczna np. bigamia.

Kryminalizacja uproszczona - przestępstwem jest sama przynależność do grupy przestępczej.

Przeszkody kryminalizacji:

• nieprzydatność - niska jakość produktu;

• występowanie skutków ubocznych;

• godzenie zakazów stawianych wyżej.

Kryteria kryminalizacji:

• postulat naukowości;

• zasada proporcjonalności;

• wyjątkowość pewnego zachowania (postępowania);

• zasada subsydialności;

• definiowalność;

• ochrona dóbr prawnych.

KRYMINOLOGIA - jest nauką o przestępczości i przestępcy. Uprawia się ją w formie badań empirycznych i formułuje się na ich podstawie uogólniające twierdzenia o badanych zjawiskach. Badanie przestępczości polega głównie na opisywaniu jej rozmiarów, struktury, dynamiki i skutków społecznych. Kryminologia poświęca najwięcej miejsca przyczynom przestępczości. Do zadań kryminologii zalicza się też badanie środków i metod zwalczania i zapobiegania przestępczości i ich skutków.

WIKTYMOLOGIA - jest nauką o ofierze przestępstwa. Z języka łacińskiego victima oznacza ofiarę. Jest stosunkowo młodą dziedziną nauki i stanowi jakby dopełnienie kryminologii. Zajmuje się zjawiskiem pokrzywdzenia przestępstwem (wiktymizacją) i osobą pokrzywdzonego. W szczególności wiktymologia zajmuje się badaniem roli ofiary w genezie przestępstwa, zwłaszcza ustaleniem czynników tworzących podatność na stanie się ofiarą przestępstwa, oraz metod zapobiegania ewentualnej wiktymizacji. Do zadań wiktymologii zalicza się tez formułowanie postulatów co do tworzenia i funkcjonowania mechanizmów kompensowania pokrzywdzonym szkód wyrządzonych przestępstwem.

KRYMINALISTYKA - z kolei jest nauką o metodach i środkach wykrywania przestępstw, oraz wykrywania i ścigania ich sprawców. Zajmuje się również uzyskiwaniem i utrwalaniem środków dowodowych dla celów procesu karnego. Kryminalistyka zajmuje się również metodami i środkami technicznymi zapobiegania przestępstwom. W ramach kryminalistyki wyróżnia się taktykę kryminalistyczną (np. taktykę przesłuchania lub taktykę pościgu za sprawcą) i technikę kryminalistyczną - wykorzystuje ona osiągnięcia różnych dziedzin naukowych dla tworzenia metod rekonstrukcji zdarzenie przestępnego i identyfikacji sprawcy, należą tu np. badanie odcisków palców (daktyloskopia), śladów narzędzi przestępstw (mechanoskopia), badanie pisma, problematyka wariografu („wykrywacza kłamstw”).

Sprawa obowiązywania polskiego prawa karnego jest rozpatrywana na dwóch płaszczyznach:

1.) w czasie - na podst. przepisów ustawy karnej mogą być sądzone tylko te przestępstwa, które zostały popełnione w czasie jej obowiązywania. Nie można sądzić i skarżyć sprawcy za popełnienie czynu zabronionego przez ustawę przed jej wejściem w życie, ani po jej uchyleniu. Jest to zasada obowiązująca we wszystkich cywilizowanych państwach. W polskim prawie karnym obowiązuje w tej mierze łacińska maksyma: lex retro non agit (ustawa nie działa wstecz). Zasada ta jest stosowana także przy zmianie przepisów. Jeśli sprawca popełnił czyn pod rządami starej ustawy, a sądzony jest już po wejściu w życie nowej, przewidującej surowszą karę za dany czyn, sąd wymierza karę wg starych przepisów. Natomiast gdy nowa ustawa jest względniejsza dla sprawcy lub w ogóle popełnionego czyny uznaje za przestępstwo - sąd stosuje nową ustawę. Przyjmuje się przepis, który jest korzystniejszy dla oskarżonego.

2.) w przestrzeni:

• Polskie przepisy karne stosuje się do wszystkich osób, które popełniły przestępstwo na terytorium Polski oraz na polskim statku wodnym lub powietrznym. Nie ma tu więc znaczenia obywatelstwo sprawcy. Nie podlegają polskim przepisom ani orzecznictwu polskich sądów:

• szefowie przedstawicielstw państw obcych uwierzytelnieni w Polsce(np. ambasador); osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw;

• osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego przedstawicielstw; członkowie rodziny wyżej wymienionych osób, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej;

• inne osoby korzystające z immunitetu dyplomatycznego.

Przestępstwo uważa się za popełnione w miejscu gdzie:

• sprawca dopuścił się czynu

• nastąpił skutek

• skutek miał nastąpić.

Jeśli choć jedno z wymienionych ogniw wystąpiło na terytorium Polski, stosuje się polskie prawo karne.

• Polską ustawę karną stosuje się do obywateli polskich którzy popełnili przestępstwo za granicą. Wszczęciu postępowania karnego i wymierzeniu odpowiedniej kary w Polsce nie przeszkadza fakt, że sprawca został już za to samo przestępstwo ukarany za granicą. W razie skazania w Polsce osoby ukaranej za ten sam czyn za granicą, sąd polski zalicza na poczet kary wykonaną za granicą całość albo część kary. Mamy do czynienia z podwójną odpowiedzialnością karną obywatela polskiego, częściowo tylko złagodzoną ewentualnym zaliczeniem kary już wykonanej. Warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą jest uznanie go za przestępstwo również tam, za granicą, w miejscu jego popełnienia. Nie można w Polsce skazać sprawcy czynu, który wprawdzie polskie prawo uznaje za przestępstwo, ale który w miejscu popełnienia jest legalny. Ograniczenie to nie odnosi się jednak do polskiego funkcjonariusza, który pełniąc służbę za granicą popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaną funkcją, a także do osoby, która popełniła przestępstwo w miejscu nie podlegającym żadnej władzy państwowej. Jeżeli zachodzą różnice między polskim i obcym prawem karnym, np. co do rodzaju lub wysokości kary, sąd może je uwzględnić na korzyść sprawcy. Obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą i powrócił do kraju, nie wydaje się władzom obcego państwa.

• Polskie prawo karne może być stosowane do cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granicą, w dwóch przypadkach:

• jeśli przestępstwo jest skierowane przeciwko interesom państwa polskiego, polskiego obywatela, polskiej osoby prawnej lub innej polskiej jednostki organizacyjnej,

• jeśli przestępstwo, bez względu na jego charakter, jest w polskim prawie karnym zagrożone karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności, a sprawca przebywa na terytorium Polski i nie postanowiono go wydać. Warunkiem odpowiedzialności jest uznanie czynu za przestępstwo również w miejscu popełnienia.

• Bez względu na przepisy obowiązujące w miejscu popełnienia i obywatelstwo podejrzanego, polskie prawo karne stosuje się w razie popełnienia przestępstwa:

• przeciwko bezpieczeństwu państwa polskiego

• przeciwko urzędom lub funkcjonariuszom publicznym

• przeciwko istotnym interesom gospodarczym

• fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego

• ściganego na mocy umów międzynarodowych. Do tych ostatnich należą m.in. handel narkotykami, handel niewolnikami, handel kobietami i dziećmi, rozbójnictwo morskie.

Odpowiedzialność karną w. Polskiego prawa karnego ponoszą sprawcy, którzy popełnili czyny zabronione po ukończeniu 17lat. W przypadku niektórych, najgroźniejszych przestępstw, odpowiadają sprawcy po ukończeniu 15lat (np. zabójstwo, rozbój, porwanie samolotu lub statku, udział w zbiorowym gwałcie)

ZASADY WYMIARU KARY

Zasada swobodnego uznania sędziego- sędziowie w sprawowaniu swego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Swoboda sądu nie oznacza dowolności. Jest ona ograniczona zarówno ustawowym wymiarem kary za poszczególne typy przestępstw, jak i obowiązkiem kierowania się przez sąd wskazanymi w ustawie zasadami i dyrektywami wymiaru kary oraz innych środków karnych.

Zasada indywidualizacji kary polega na ich dostosowaniu do właściwości i warunków osobistych każdego skazanego oraz możliwości zapobiegawczego wychowawczego oddziaływania na niego. Oznacza ona, że okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko, co do osoby, której one dotyczą.

Zasada oznaczoności kary - tzn., że kara wymierzana przez sąd musi być oznaczona co do rodzaju i wysokości. Polskie prawo karne nie zna tzw. wyroków nieoznaczonych, polegających na tym, że skazanemu wymierza się karę określoną ramowo (np. kara pozbawienia wolności od 2 do 4 lat), a sprecyzowanie jej wysokości następuje już w czasie wykonywania kary, w zależności od zachowania się sprawcy.

Trzy podstawowe dyrektywy, którymi kieruje się sąd przy wyznaczaniu kary podane na wykładzie):

• tzw. racjonalizacja czyli dyrektywa sprawiedliwości;

• tzw. prewencja indywidualna, szczególna - cele zapobiegawcze i wychowawcze. W stosunku do skazanego, oddziaływanie kary na jednostkę której się ją wymierza. Ma zapobiec popełnianiu przestępstw w przyszłości. Efekt taki może dać odstraszenie, uniemożliwienie lub resocjalizacja. Odstraszenie polega na uświadomieniu nieopłacalności popełnienia i wynikających z tego niedogodnie jak grzywny, inne kary pozbawiające pewnych uprawnień. Uniemożliwienie może nastąpić poprzez karę pozbawienia wolności, zakaz prowadzenia pojazdów, zakaz wykonywania zawodu. resocjalizacja najbardziej ambitna, kształtowanie osobowości skazanego (bardzo trudne), postaw wobec porządku prawnego, np. podniesienie poziomu wykształcenia;

• tzw. prewencja generalna - ogólna - kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa przez określony wymiar kary. Ma dotyczyć w szczególności jednostek, które są szczególnie narażone na popełnienie przestępstwa z racji grupy społecznej czy środowiska w jakim przebywają. Ma polegać na odstraszaniu od popełnienia przestępstwa tych osób, których nie powstrzymują do tego np. zasady moralne czy inne czynniki. Ważne znaczenie ma tutaj surowość kary i jej nieuchronność. Ma tez polegać na utwierdzaniu prawidłowych postaw wobec prawa.

Ogólne dyrektywy sądowego wymiaru kary (podane u Gardockiego):

• stopień winy sprawcy - nikt nie może być skazany surowiej niż na to zasługuje. Dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy. Stopień winy wyznacza górny pułap kary. Wymierzana kara nie może go przekroczyć, ale inne dyrektywy mogą spowodować jej złagodzenie, zaostrzenie nie jest możliwe nawet wtedy, gdyby mogło to pomóc w odstraszaniu innych od popełniania przestępstw;

• humanitaryzm kary - przy wymiarze kary i środków karnych nakazuje kierowanie się godnością człowieka, a w szczególności dążeniem do minimalizowania dolegliwości wynikających z kar, środków karnych i zabezpieczających, zabezpieczających granicach określonych celami tych kar i środków. Żadna inna dyrektywa nie może usprawiedliwiać wymierzenia kary niehumanitarnej. Kary przewidziane w kodeksie nie są sprzeczne z tą zasadą;

• stopień szkodliwości społecznej czynu - w przeciwieństwie do stopnia winy ma działać też w drugą stronę tzn. zapobiegać wymierzeniu kary zbyt łagodnej. Razem z stopniem winy są to dyrektywy sprawiedliwościowe. Ustalenie stopnia społecznej szkodliwości polega na wzięciu pod uwagę przedmiotowych i podmiotowych kryteriów takich jak rodzaj naruszonego dobra, rozmiar szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, zamiar, motywacje;

• cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego (prewencja indywidualna);

• potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (prewencja ogólna).

ZASADY PROCESU KARNEGO

• zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości;

• zasada udziału czynnika społecznego w orzekaniu - wynika z Konstytucji, oraz art. 3 KPK, odnosi się do przestępstw, nie ma zastosowania przy wykroczeniach;

• zasada uczciwego (rzetelnego) procesu art. 6 § 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, art. 42 Konstytucji, równe możliwości działania;

• zasada stosowana przy wykroczeniach zasada informacji procesowej lub lojalności procesowej;

• zasada szybkości rozstrzygania - rozstrzygnięcie ma nastąpić w rozsądnym terminie, proces ma być w miarę szybki;

• zasada prawdy materialnej ustawodawca nie dąży do prawdy za wszelką cenę, stosuje się ją przy przestępstwach i wykroczeniach (art. 2 § 2 KPK);

• zasada obiektywizmu lub bezstronności (art. 4 KPK);

• zasada domniemania niewinności - oskarżonego uważa się za niewinnego do chwili wydania prawomocnego wyroku (art. 5 KPK oraz art. 42 § 3 Konstytucji);

• zasada prawa do obrony :

• aspekt materialny ma prawo robić wszystko co jest dozwolone prawem na swoja obronę;

• aspekt formalny ma prawo korzystania z pomocy fachowej przy wykroczeniach może to być radca prawny lub adwokat, przy przestępstwach i przestępstwach skarbowych adwokat. Przy wykroczeniach jeden obrońca, przy przestępstwach maksymalnie 3 obrońców;

• zasada bezpośrdeności - w myśl, której organ powinien bezpośrednio zetknąć się z dowodami;

• zasada swobodnej oceny dowodów;

• zasada prawidłowego rozumowania - zasada ta jest swobodna ale nie dowolna;

• zasada samodzielności jurysdykcji procesu;

• zasada działania z urzędu;

• zasada skargowości;

• zasada legalizmu - dotyczy tylko przestępstw nie ma zasady legalizmu przy wykroczeniach przy nich obowiązuje zasada oportunizmu;

• zasada preferencji środków poza karnych występuje przy wykroczeniach;

• zasada kontroli procesu - postępowanie musi być co najmniej dwuinstancyjne;

• zasada jawności - co do zasady rozprawa sądowa jest jawna;

• zasada ustności - postępowanie przygotowawcze jest tajne

• zasad koncentracji materiałów dowodowych.

ZASADY RZĄDZĄCE PRAWEM KARNYM

• prawo karne materialne art. 1 KK - zasada odpowiedzialności karnej za czyn;

• zasada winy - odpowiada się za czyny zawinione;

• zasada odpowiedzialności osobistej i indywidualnej - odpowiada się za to cos się samemu zrobiło, a nie ktoś inny, odpowiedzialność jest osobista nie ma odpowiedzialności zbiorowej, istnieje odpowiedzialność podmiotów zbiorowych;

• zasad humanitaryzmu wynika również z art. 40 Konstytucji i

Art. 3.KK

Kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka.

• zasada nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy) - nie ma odpowiedzialności karnej bez określonego prawa. Z reguły tej wynikają pewne reguły szczegółowe:

• prawo karne musi być prawem pisanym i zawartym w ustawie (nullum crimen sine lege scripta);

• przepisy karne musza opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny (nullum crimen sine lege certa);

• niedopuszczalne jest stosowanie analogii na niekorzyść oskarżonego;

• ustawa karna wprowadzająca odpowiedzialność karną lub ją zaostrzająca nie może działać wstecz (nullum crimen sine lege praevia, lex retro non agit);

• kara za przestępstwo musi być określona i przewidziana we wcześniejszej wydanej ustawie (Nulla poena sine lege).

Art. 53 KK mówi czym kieruje się sąd wymierzając karę:

Art. 53.

§ 1. Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

§ 2. Wymierzając karę, sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się pokrzywdzonego.

§ 3. Wymierzając karę sąd bierze także pod uwagę pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą albo ugodę pomiędzy nimi osiągniętą w postępowaniu przed sądem lub prokuratorem.

ZBIEG PRZEPISÓW USTAWY polega na tym, że jeden czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach ustawy.

Wyróżniamy:

1.Zbieg pozorny - przez ten zbieg rozumie się sytuację, gdy jeden czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach, ale przepisy te pozostają wobec siebie w stosunku nadrzędności, podrzędności. Dzieje się tak na podstawie reguł wyłączania wielkości ocen. Jako reguły wyłączania wielkości ocen przyjmuje się :

• zasadę specjalności, wyraża się w regule, iż przepis szczególny wypiera zastosowanie przepisu ogólnego;

• zasada pochłaniania, ma zastosowanie, gdy przepisy pozostają wobec siebie w takim stosunku, że jeden z nich zawiera w sobie treści objęte znamionami drugiego przepisu, a więc pochłania ten przepis;

• zasada subsydiarności, wyraża się w regule, iż przepis zasadniczy wyłącza zastosowanie przepisu pomocniczego.

2.Zbieg rzeczywisty, występuje wówczas, gdy jeden czyn wypełnia znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach ustawy karnej, a nie zachodzi zjawisko wypierania lub pochłaniania jednego przepisu przez drugi.

Istnieją różne sposoby rozwiązywania tego zbiegu:

• jednym z nich jest stosowanie tzw. kumulatywnej kwalifikacji prawnej tj. skazanie sprawcy za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów, zbiega się przestępstwo z przestępstwem;

• drugim z nich jest zbieg eliminacyjny czyli zbieg wykroczenia z wykroczeniem;

• trzecim - zbieg idealny zbiega się przestępstwo z wykroczeniem.

ZBIEG PRZESTĘPSTW rzeczywisty (realny) polega na rozpoznaniu dwóch lub więcej przestępstw w jednym postępowaniu karnym. Warunkiem przyjęcia realnego zbiegu jest, aby sprawca za żadne z tych przestępstw nie był dotychczas osądzony, chociaż nieprawomocnym wyrokiem. W sytuacji realnego zbiegu przestępstw sąd wymierza najpierw kary za poszczególne przestępstwa, a następnie orzeka karę łącznie.

Realny zbieg przestępstw może być:

• jednorodzajowy -gdy w jednym postępowaniu podlegają osądzeniu dotąd nie ukarane czyny tego samego rodzaju np. kradzieże

• wielorodzajowy -gdy są to przestępstwa różnorodzajowe np. kradzież, udział w bójce.

• W takich sytuacjach sąd wymierza najpierw kary za poszczególne zbiegające się przestępstwa, a następnie orzeka karę łączną.

Przy określaniu kary łącznej możliwe są różne systemy:

• system kumulacji polega na sumowaniu kar wymierzonych

• system absorpcji polega na pochłanianiu innych kar przez karę najsurowszą

• system modyfikowany, bądź przez redukcję kary skumulowanej, bądź przez zaostrzenie najsurowszej z wymierzonych kar. Taki system przyjął polski kodeks karny.

WYROK ŁĄCZNY - ma to miejsce w sytuacji, gdy w odrębnych postępowaniach sprawca został prawomocnie skazany za różne przestępstwa. Wówczas sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący, orzeka o połączeniu kar wymierzonych w poprzednich wyrokach, wydając jeden wyrok łączny. Sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 540 stawek

dziennych grzywny, 18 miesięcy ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności; kara łączna grzywny nie może przekraczać

180 stawek dziennych - jeżeli jest ona związana z zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności oraz nie może przekraczać 90 stawek dziennych

-jeżeli jest ona związana z zawieszeniem wykonania kary ograniczenia wolności.

W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności sąd wymierza karę łączną pozbawienia wolności, przyjmując,

że miesiąc ograniczenia wolności równa się 15 dniom pozbawienia wolności.

CIĄG PRZESTĘPSTW - jako taki ciąg kodeks karny traktuje popełnienie w krótkich odstępach czasu i w podobny sposób dwóch lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy chociażby nieprawomocny wyrok, co do któregokolwiek z nich, przy czym każde z tych przestępstw jest realizacją nowego zamiaru, a ponadto wszystkie z nich muszą podlegać kwalifikacji z tego samego przepisu.

KARY ZA PRZESTĘPSTWA:

Według KK:

• grzywna - w stawkach dziennych, system ten działa w dwóch etapach. W pierwszym wymierza się liczbę stawek dziennych wg społecznej szkodliwości czynu i winy sprawcy; w drugim etapie ustala się wysokość jeden stawki dziennej, stosownie do indywidualnych możliwości uiszczenia grzywny przez skazanego. Dolna granica stawek dla tej kary wynosi 10, zaś górna 360, ale przepis szczególny może w konkretnym przypadku oznaczyć niższą górną granice lub wyższą dolną. Wysokości jednej stawki dziennej nie może być niższa niż 10 zł., ani przekroczyć 2000 zł. ;

• kara ograniczenia wolności - wymierzana jest od 1 miesiąca do 12 miesięcy. Polegać ona może na nieodpłatnej, kontrolowanej pracy wskazanej przez sąd na rzecz gminy, placówki służby zdrowia, zakładu opieki społecznej lub na rzecz organizacji niosącej pomoc charytatywną - w wymiarze od 20 do 40 godzin miesięcznie. Zamiast tego obowiązku, w stosunku do osoby zatrudnionej można orzec potrącenia od 10 - 25 % wynagrodzenia skazanego na rzecz Skarbu Państwa lub na cel społeczny wskazany przez sąd. Istotnym elementem ograniczenia wolności jest, to że w czasie odbywania kary skazany nie może zmienić miejsca stalego pobytu bez zgody sądu i ma obowiązek udzielenia wyjaśnień dotyczących przebiegu wykonania kary.;

• pozbawienie wolności - od 1 miesiąca do 15 lat;

• 25 lat pozbawienia wolności;

• dożywotnie pozbawienie wolności.

KARY ZA WYKROCZENIA:

Według KW:

• nagana;

• grzywna - w stawkach kwotowych. Kara ta orzekana jest w wymiarze ponad 90% ogółu kar orzeczonych za wykroczenia. Kara grzywna wymierza się w granicach od 20 do 5000 zł. Jedynie w postępowaniu mandatowym granice grzywny są niższe i wynoszą odpowiednio: od 20 do 500 zł., a wyjątkowo 1000 zł. Kara grzywny może także występować obok kary aresztu, jeżeli sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.;

• kara ograniczenia wolności - 1 miesiąc;

• kara aresztu - orzeka się w granicach od 5 do 30 dni. Kara aresztu za wykroczenia ma charakter wyjątkowy. Świadczy o tym ograniczenia możliwości orzekania tej kary do wypadków, gdy czyn popełniono z winy umyślnej a zarazem za orzeczeniem kary aresztu przemawia waga czynu lub okoliczności sprawy, które świadczą o demoralizacji sprawcy, albo gdy sposób jego działania zasługuje na szczególne potępienie.

ŚRODKI KARNE:

Wg KW:

• zakaz prowadzenia pojazdów;

• przepadek przedmiotów;

• nawiązka - Jest to środek o charakterze karno-odszkodowawczym. Element karny wiąże się z dolegliwością ekonomiczną wymierzaną w związku z popełnieniem przestępstwa. W klasycznej postaci występuje jako kara za wyrąb drzewa lub kradzież drzewa powalonego lub wyrąbanego w wysokości podwójnej wartości drewna. W przypadku przestępstw przeciwko środowisku to 3-20 krotność najniższego minimalnego wynagrodzenia w razie przestępstw umyślnych przeciw zdrowiu, życiu to na cel społeczne związane z ochroną zdrowia. Nawiązka na rzecz pokrzywdzonego może być orzeczona zamiast obowiązku naprawienia szkody w razie skazania za przestępstwo powodujące ciężki uszczerbek na zdrowiu, rozstroju zdrowia.

• obowiązek naprawienia szkody

• podanie orzeczenia do publicznej wiadomości w szczególny sposób.

Wg KK:

• pozbawienie praw publicznych;

• zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej;

• zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi;

• obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;

• zakaz prowadzenia pojazdów;

• przepadek;

• obowiązek naprawienia szkody;

• nawiązka;

• świadczenie pieniężne;

• podanie wyroku do publicznej wiadomości.

RECYDYWA - jest to ponowne lub wielokrotne popełnienie przestępstw przez tego samego sprawcę (od łac. receder - ponownie wpadać).

Recydywa ogólna - oznacza powrót do przestępstwa po uprzednim skazaniu za przestępstwo umyślne, co stanowi ujemną przesłankę instytucji warunkowego umorzenia postępowania, a w wypadku skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 6 miesięcy, nie pozwala na orzeczenie grzywny lub kary ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności (art. 58 § 4 KK)

Natomiast w ramach recydywy szczególnej KK wyodrębnia:

• recydywę szczególną podstawową - która zachodzi, gdy skazany na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne w ciągu 5 lat od odbycia kary, nie mniej jednak niż po odbyciu 6 miesięcy, zostaje skazany za podobne przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności

Art. 64.KK

§ 1. Jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

• recydywę szczególną wielokrotną, która zachodzi gdy:

• sprawca był skazany w warunkach recydywy podstawowej;

• odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności;

• w ciągu 5 lat od odbycia kary powrócił do przestępstwa powrót ten dotyczy jednego z wymienionych w poniższym przepisie typów przestępstw;

Art. 64 KK

§ 2. Jeżeli sprawca uprzednio skazany w warunkach określonych w § 1, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia, sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

ZAOSTRZENIE WYMIARU KARY

Recydywa ogólna jest okolicznością obciążającą przy wymiarze kary, a ponadto wyłącza stosowanie instytucji łagodzących odpowiedzialność, mianowicie warunkowego umorzenia postępowania i zamiany kary na łagodniejszą.

Natomiast w stosunku do recydywy szczególnej ustawodawca wprowadza nadzwyczajne zaostrzenia wymiaru kary. I tak w razie skazania sprawcy w warunkach recydywy szczególnej podstawowej, sąd wymierza karę przewidzianą za dane przestępstwo z tym, że może ją zwiększyć o połowę w stosunku do górnej granicy sankcji. W wypadku skazania multirecydywisty w trybie art. 64 § 2 KK, sąd obligatoryjnie orzeka karę pozbawienia wolności powyżej dolnej granicy zagrożenia, którą może zwiększyć o połowę górnej granicy zagrożenia przewidzianego za przypisane przestępstwo ale nie można przekroczyć górnego pułapu kary pozbawienie wolności.

NADZWYCZAJNE ZŁAGODZENIE KARY

Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na zamianie rodzaju kary na łagodniejszy, albo na orzeczeniu kary przewidzianej w sankcji za dane przestępstwo poniżej jej dolnej granicy.

Jeżeli czyn stanowi zbrodnia to sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą niż 1/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia.

W wypadku występków zagrożonych kara pozbawienia wolności o dolnej granicy wynoszącej co najmniej rok, nadzwyczajne złagodzenie polega na orzeczeniu grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od miesiąca, a w wypadku występków zagrożonych karą pozbawienia wolności niższą od roku, na wymierzeniu jedynie grzywny albo ograniczenia wolności.

Jeżeli występek zagrożony jest karami alternatywnymi grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności (w systemie KK są to drobne występki) stosując nadzwyczajne złagodzenie kary można poprzestać jedynie na orzeczeniu środka karnego z wyłączeniem pozbawienia praw publicznych.

Nadzwyczajne złagodzenie kary sąd może zastosować również przy wymierzaniu kary młodocianemu i nieletniemu jeśli zachodzą przesłanki z art. 54 § 1 KK

Art. 54.

§ 1. Wymierzając karę nieletniemu albo młodocianemu, sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby sprawcę wychować.

Wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat nie orzeka się kary dożywotniego pozbawienia wolności

PRZEDAWNIENIE - polega na uchyleniu karalności czynów przestępnych po upływie określonego w ustawie czasu od ich popełnienia.

• przedawnienie karalności zbrodni zabójstwa następuje po upływie 30 lat od jej popełnienia,

• gdy czyn stanowi inną zbrodnie okres przedawnienia wynosi 20 lat.

• w odniesieniu do występków przewidziano dziesięcioletni okres przedawnienia karalności czynów zagrożonych kara pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, a pięcioletni okres, gdy zagrożenie ta karą jest niższe.

• gdy chodzi o występki zagrożone karą ograniczenia wolności lub grzywną, przedawnienie następuje po upływie 3 lat od popełnienia czynu

• przedawnienie przestępstw prywatno skargowych wynosi rok od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy, natomiast ogólny okres przedawnienia tych przestępstw to 3 lata.

Nie podlegają przedawnieniu zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości.

ZATARCIE SKAZANIA - polega na uznaniu skazania za niebyłe i usunięciu wpisu o skazaniu z rejestru karnego. Od tego momentu skazany ma prawo twierdzić, iż nie był karany. Zatarcie skazania następuje z mocy prawa, na skutek decyzji sądu albo decyzji Prezydenta korzystającego z prawa łaski.

Z mocy prawa zatarcie skazania następuje:

• wskutek zmiany ustawodawstwa

• w wypadku pomyślnego upływu okresu próby

• w wypadku upływu od daty wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary

Okresu 10 lat - w razie skazania na terminową karę pozbawienia wolności, a także karę 25 lat i dożywotniego pozbawienia wolności

5 lat - w razie skazania na grzywnę albo karę ograniczenia wolności

Roku - w razie odstąpienia od wymierzenia kary, z tym że w wypadku gdy orzeczono środek karny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed wykonaniem, darowaniem lub przedawnieniem

Zatarcie skazania może nastąpić na wniosek skazanego z mocy zarządzenia sądu:

• po upływie 5 lat, gdy sprawca skazany na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą

3 lat przestrzegał w tym okresie porządku prawnego

• po upływie 3 lat, gdy skazanie dotyczyło kary grzywny lub ograniczenia wolności.

AMNESTIA - (z greckiego amnestia - zapomnienie, przebaczenie) - ustawowy akt łaski darowujący częściowo lub całkowicie kary orzeczone za określone w nim przestępstwa. Amnestię ogłasza się na ogół z okazji uroczystych obchodów święta państwowego lub innego doniosłego wydarzenia. Może ona objąć kary i środki karne, a także skazania. Ogłaszana jest w formie ustawy.

ABOLICJA - jest ściśle związana z amnestią i ma zbliżony charakter. Abolicja jest generalnym aktem łaski odnoszącym się do tych przestępców, którzy nie zostali jeszcze prawomocnie osądzeni. Zakazuje ona wszczynania postępowania karnego w sprawach o określone przestępstwa, a tam gdzie postępowanie trwa - nakazuje je umorzyć.

UŁASKAWIENIE - jest to indywidualny akt łaski państwa wobec przestępcy, skazanego na karę sądową. Prawo łaski przysługuje zawsze głowie państwa w Polsce - Prezydentowi. Ułaskawienie może przybrać formę:

• darowania kary lub środka karnego co polega na zaprzestaniu wykonywania w stosunku do skazanego kary lub środka karnego;

• złagodzeniu kary lub środka karnego; może ono polegać na: warunkowym przedterminowym zwolnieniu, zamianie kary pozbawienia wolności na karę ograniczenia wolności itd.;

• złagodzeniu skutków skazania np.: przez wcześniejsze zatarcie skazania. Prośbę o ułaskawienie może złożyć skazany, jego obrońca, małżonek, krewni w linii prostej i inne osoby bliskie wymienione w ustawie.

STRUKTURA PRZESTĘPSTWA

1. czyn

2. znamiona

3. bezprawność

4. społeczna szkodliwość

5. zawinienie.

Czyn - świadome, sterowane zachowanie człowieka.

Czynem jest tylko świadome zachowanie się człowieka, które stanowi rezultat jego decyzji woli, trudno uznać za czyn zachowanie nieświadome albo podjęte w warunkach wyłączających decyzję woli. Nie zachodzi, więc czyn w rozumieniu prawa karnego, jeżeli na człowieka wywarty został przymus absolutny, nie są też czynem ruchy wykonywane w stanie silnej gorączki, w ataku padaczki. Od przymusu absolutnego należy odróżnić przymus względny, który zachodzi w wypadku oddziaływania środkami fizycznymi np. bicie, lub psychicznymi np. groźbą zastrzelenia na decyzję woli człowieka.

CZYN ZABRONIONY - popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewiduje jego popełnienie, na to się godzi.

Popełniony jest nieumyślnie jeśli , jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

PRZESTĘPSTWEM - jest czyn człowieka, zabroniony pod groźbą kary przez obowiązującą ustawę określającą jego znamiona, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomym.

WYKROCZENIA - to czyny społecznie szkodliwe, zabronione przez ustawę obowiązującą w czasie ich popełnienia, pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5000 zł. Lub nagany i zawinione.

Podmiotem przestępstwa, czyli jego sprawcą, może być tylko osoba fizyczna, która osiągnęła określony etap rozwoju umysłowego i moralnego (wiek odpowiedzialności), a także znajduje się w takim stanie psychicznym, w którym jest zdolna do rozumienia znaczenia

przedsiębranego czynu i kierowania swym postępowaniem.

Przedmiot: dobro prawne chronione (życie, zdrowie, mienie), dobro, które zostaje zaatakowane, Ogólnym przedmiotem ochrony przepisów prawa karnego są konstytucyjnie określone stosunki społeczne, a przede wszystkim prawa i wolności podmiotów tych stosunków.

Znamiona strony podmiotowej to: Umyślność lub nieumyślność, Inne elementy przeżyć sprawcy, które mogą być uwzględnione w ustawie (stany emocjonalne) stosunek psychiczny sprawcy do czynu.

Strona przedmiotowa: czyn podmiotu, skutek czynu, czas i miejsce czynu, sytuację, sposób popełnienia charakteryzują zabronione zachowanie się (czyn) sprawcy, jego formę i okoliczności, a także skutek tego zachowania oraz powiązanie między zachowaniem a skutkiem. Zachowanie człowieka może polegać na: działaniu, jest nim podjęcie określonych czynności celowych i zaniechaniu, można go określić jako powstrzymanie się (również celowe) przez podmiot od działania, które powinien był i mógł podjąć.

PODZIAŁ PRZESTĘPSTW

Powszechne - przestępstwo to może popełnić każdy prawie odpowiedzialny człowiek

(osoba poczytalna, która osiągnęła wiek odpowiedzialności).Podmiot ten

oznaczony jest w ustawie za pomocą zaimka „Kto” bez bliższych określeń.

Indywidualne - podmiotem tego przestępstwa może być jedynie osoba, która ma

określone w ustawie właściwości, wyróżniające je z kręgu innych osób.

Podmiot ten jest oznaczony za pomocą rzeczownika np. żołnierz.

Wśród przestępstw indywidualnych największe znaczenie mają przestępstwa funkcjonariuszy publicznych. Pojęcie to obejmuje: Prezydenta RP, posłów, senatorów

i radnych: sędziów; ławników; prokuratorów; notariuszy; komorników i kuratorów zawodowych; pracowników administracji państwowej lub samorządu terytorialnego

( z wyjątkiem osób pełniących czynności usługowe); osoby zajmujące stanowiska kierownicze w innej instytucji państwowej; funkcjonariuszy organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo służby więziennej i osoby pełniące czynną służbę wojskową. Funkcjonariusze publiczni korzystają ze szczególnej ochrony prawnej, ale także ponoszą wzmożoną odpowiedzialność za przestępstwa, w szczególności za sprzedajność i nadużycie uprawnień służbowych.

Z uwagi na formę winy:

• Umyślne - zbrodnię można popełnić tylko umyślnie

• Nieumyślne - występek natomiast może być popełniony również nieumyślnie, jeśli ustawa tak stanowi

Z uwagi na formę czynu:

• Przestępstwa z działania - pewne typy przestępstw mogą być popełnione tylko przez działanie np. zgwałcenie (art. 197 KK), czynna napaść na funkcjonariusza (art. 223 KK)

• Przestępstwa z zaniechania - obejmuje przestępstwa, które mogą być popełnione tylko przez zaniechanie, np. nie zawiadomienie o przestępstwie (art. 240 KK), nie udzielenie pomocy (art. 162 KK)

Ze względu na tryb ścigania:

• publiczno - skarbowe - wnioskowe na wniosek pokrzywdzonego np. za zniszczenie mienia , ale dalsze postępowanie toczy się z urzędu;

• prywatno - skarbowe - np. zniesławinie, znieważenie.

ZBRODNIAMI - są czyny zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat albo karą surowszą. Są to szczególnie ciężkie przestępstwa, takie jak zabójstwo, zbrojny rozbój, zamach na niepodległość Państwa, na życie Prezydenta oraz zbrodnie przeciwko pokojowi i ludzkości.

WYSTĘPEK - obejmuje czyny zagrożone karą przekraczającą miesiąc pozbawienia wolności, miesiąc ograniczenia wolności lub 30 stawek dziennych grzywny.

ZBRODNIE MOŻNA POPEŁNIĆ TYLKO UMYŚLNIE, WYSTĘPEK MOŻNA POPELNIĆ NIEUMYŚLNIE JEŻELI USTAWA TAK STANOWI.

Typy przestępstw:

• podstawowe;

• kwalifikowane typy przestępstw tworzone są bądź ze względu na szczególne okoliczności czynu, bądź jego następstwa. Okolicznościami kwalifikującymi mogą być: sposób popełnienia przestępstwa, okoliczności czynu. Okoliczności tworzące typ kwalifikowany objęte być muszą umyślnością.

• uprzywilejowane typy przestępstw, tworzyć je mogą jedynie szczególne okoliczności. Będą to przede wszystkim okoliczności usprawiedliwiające szczególną sytuację psychiczną sprawcy. Typy uprzywilejowane wiążą się również z występująca często klauzulą wypadku mniejszej wagi.

CZYN CIĄGŁY - dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, uważa się za jeden czyn zabroniony; jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro osobiste, warunkiem uznania wielości zachowań za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego (wielość zachowań powodujące 1 przestępstwo, 1 czyn popełniony na raty).

CIĄG PRZESTĘPSTW - nie stosuje się tu kary łącznej popełnienie w krótkich odstępach czasu i w podobny sposób dwóch lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy chociażby nieprawomocny wyrok, co do któregokolwiek z nich, przy czym każde z tych przestępstw jest realizacją nowego zamiaru, a ponadto wszystkie z nich muszą podlegać kwalifikacji z tego samego przepisu. Podobny sposób ozn., że chodzi o tę samą czynność czasownikową (np. zabijanie). KK nie określa jaki jest ten krótki czas(doktryna przyjmuje, że 6m).Sąd orzeka jedną karę na podstawie przepisu, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje, w wys. górnego zagrożenia karą zwiększoną o połowę.

Winą - jest zarzucalny z punktu widzenia wymagań ustawy stosunek sprawcy do realizacji rzeczywistości objętej znamionami czynu zabronionego.

Przesłanki winy:

Przesłanka normatywna:

• zdolność do zawinienia

• możliwość rozpoznania bezprawności czynu

• „ normalna sytuacja motywacyjna”, w której sprawca może dokonywać wyboru postępowania.

Przesłanki psychologiczne:

• stosunek sprawcy do realizacji rzeczywistości objętej znamionami czynu zabronionego.

Wg koncepcji normatywnej czystej winą jest zarzucalność postępowania sprawcy

Formy winy:

• umyślne, przesłanką tej winy jest zamiar popełnienia czynu zabronionego, który może występować w dwóch formach:

1. zamiaru bezpośredniego, który polega na tym, że sprawca chce popełnić czyn zabroniony.

2. zamiar ewentualny polega na tym, że sprawca wprawdzie nie chce popełnić czynu zabronionego, ale przewiduje realną możliwość jego popełnienia i na to się godzi. Zamiar ten może dotyczyć zarówno skutków podjętego czynu zabronionego, jak i samej możliwości zrealizowania znamion przestępstwa podjętym czynem.

• nieumyślne, noszą one w języku prawniczym nazwy: lekkomyślność i niedbalstwo.

1. lekkomyślność polega na świadomym naruszeniu obowiązku ostrożności. Jest to więc postać winy, w której sprawca uświadamia sobie możliwość popełnienia czynu zabronionego, ale w odróżnieniu od umyślności czynu tego nie ma zamiaru popełnić, tzn. przypuszcza że takiego czynu uniknie.

2. niedbalstwo różni się od lekkomyślności brakiem świadomości sprawcy, że narusza zasady ostrożności, których miał obowiązek przestrzegać. Zarzut spotyka go z tego powodu, że gdyby tych zasad przestrzegał , to mógłby przewidzieć możliwość popełnienia czynu zabronionego, a więc uniknąć popełnienia takiego czynu.

SPRAWSTWO - odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam lub wspólnie w porozumieniu z inną osobą współsprawstwo), ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę (sprawstwo kierownicze) lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie (sprawca podlegający).

Sytuacja niesprawcze:

PODŻEGANIE - polega na nakłanianiu innej osoby do dokonania czynu zabronionego. Nakłanianie wystąpić może w dowolnej formie, przy czym istotne jest jedynie to, aby zmierzało do wywołania w osobie nakłanianej zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego.

POMOCNICTWO - polega na ułatwieniu innej osobie dokonania czynu zabronionego. Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swym zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzi, środka przewozu. Pomocnictwa dopuścić się można nie tylko w formie działania, lecz również zaniechania. Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności

dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie.

Sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo.

Odpowiada za USIŁOWANIE, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.

Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.

Sąd wymierza karę za usiłowanie w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa.

Nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.

Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do sprawcy, który dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.

PRZYGOTOWANIE - zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania. Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi.

Nie podlega karze za przygotowanie, kto dobrowolnie od niego odstąpił, w szczególności zniszczył przygotowane środki lub zapobiegł skorzystaniu z nich w przyszłości; w razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego, nie podlega karze ten, kto nadto podjął istotne starania zmierzające do zapobieżenia dokonaniu.

Kontratypy przestępstw - okoliczności uchylające przestępstwa

Kontratypy:

OBRONA KONIECZNA - jest instytucją uchylającą odpowiedzialność za szkody wyrządzone napastnikowi przy odpieraniu bezprawnego zamachu.

Składają się na nią:

1. zamach i jego odparcie. Zamach to zachowanie się człowieka, które stwarza bezpośrednie zagrożenie dla dobra korzystającego z ochrony prawnej. Najczęściej jest to działanie agresywne. Zamach może pochodzić tylko od człowieka, bo tylko zachowanie się człowieka może być rozpatrywane w aspekcie zgodności albo niezgodności z prawem.

2. konieczność obrony

3. współmierność sposobu obrony do niebezpieczeństwa zamachu.

Obligatoryjne odstąpienie od kary: sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli przekroczenie granic obrony koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.

STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI - rozumiemy sytuację, gdy dobru chronionemu prawem grozi niebezpieczeństwo, które można odwrócić jedynie poprzez poświęcenie innego dobra. Źródło może być różne: może być wynikiem działania człowieka, ale może być od niego niezależne np. pożar, powódź. Ponieważ działanie w stanie wyższej konieczności polega na poświęceniu innego dobra, aby ratować dobro zagrożone, prawo przewiduje warunki ograniczające pole zastosowania tej instytucji. Warunki te ujmowane są w postaci zasad:

• zasada subsydiarności polega na tym, że powołać się na stan wyższej konieczności można wyłącznie wtedy, gdy niebezpieczeństwa nie da się inaczej uniknąć niż przez poświęcenie innego dobra.

• zasada proporcjonalności, w myśl tej zasady, jeżeli działanie sprawcy polega na poświęceniu dobra o wartości niższej od dobra ratowanego, to z uwagi na przewagę korzyści społecznej przyjmuje się uchylenie bezprawności czynu. Inaczej jest w wypadku, gdy dobro poświęcone ma wartość równą lub większą od dobra ratowanego. Przyjąć wówczas można jedynie uchylenie winy.

• zasada wyłączenia.

Ryzyko związane z eksperymentem

Uzasadniony eksperyment, nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, pod warunkiem, że spodziewana korzyść ma istotne znaczenie, a celowość eksperymentu i sposób jego przeprowadzenia są uzasadnione aktualnym stanem wiedzy. Warunkiem dopuszczalności każdego eksperymentu jest dobrowolne wyrażona zgoda jego uczestnika. Uczestnik taki musi być należycie informowany o grożących mu ujemnych skutkach, a także o tym, iż może odstąpić od udziału w eksperymencie.

Działanie w ramach obowiązków i uprawnień:

Nie stanowi przestępstwa działanie będące realizacją obowiązków lub uprawnień służbowych. Uprawnienia i obowiązki wynikają z różnorodnych, w szczególności dotyczących funkcjonariuszy publicznych, przepisów prawa. Określamy je jako kontratyp pozakodeksowy, gdyż spełnić muszą wspólnie dla wszystkich warunki.

Warunkami tymi są:

- kompetencja rzeczowa i miejscowa podmiotu do dokonania określonej czynności.

- istnienie określonej prawem podstawy prawnej i faktycznej dla dokonania danej czynności

• realizacja czynności służbowej w sposób zgodny z warunkami określonymi przez odpowiednie przepisy prawa.

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ZAWINIENIE

Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.

Przyczyny biologiczne:

• niedorozwój;

• upośledzeni umysłowe;

• inne zakłócenie czynności psychicznych.

Przyczyny psychologiczne:

• nie można rozpoznać znaczenia czynu;

• wie co się dzieje, ale nie może pokierować swoim działaniem.

Przydatność ograniczona - jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć

NIEPOCZYTALNOŚĆ - brak możliwości rozpoznania znaczenia swojego czynu lub pokierowania swoim zachowaniem spowodowane upośledzeniem umysłowym, choroba psychiczna lub innym zakłóceniem czynności psychicznych. stan taki ma istnieć w chwili czynu.

Upośledzenie umysłowe oznacza istotne obniżenie sprawności umysłowej powstałe z różnych przyczyn (zaburzeń genetycznych, urazy, choroby matki) w okresie rozwojowym jednostki lub czynniki po okresie rozwoju, które powodują zanik pewnych funkcji w mózgu.

Choroby psychiczne (psychozy) oznacza zaburzenia psychiczne gdzie cechą charakterystyczną są patologiczne zmiany funkcji psychicznych objawiające się urojeniami, zaburzeniami świadomości (np. schizofremia, paranoja). Inne zakłócenia mogą wiązać się z procesem zachodzącym w organizmie np .klimakterium, dojrzewanie. mogą też być spowodowane wys. gorączką, nadużyciem alkoholu. Konsekwencje niepoczytalności jest brak winy po stronie sprawcy, a więc w końcowym rezultacie brak przestępstwa. Możliwe jest zastosowanie środków zabezpieczających Winy nie wyłącza poczytalność ograniczona, powoduje jednak obniżenie winy, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. orzeka 2 biegłych lekarzy psychiatrów, mogą być tez powołani inni lekarze.

MŁODOCIANYM - jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.

OSOBĄ NAJBLIŻSZĄ - jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Przy ocenie stopnia SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ CZYNU sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

PRZESTĘPSTWAMI PODOBNYMI - są przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne.

NIELETNI - to taka osoba, która nie ukończyła 17 roku życia i odpowiada na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Karę pozbawienia wolności wykonuje się w następujących rodzajach zakładów karnych:

1. zakładach karnych dla młodocianych,

2. zakładach karnych dla odbywających karę po raz pierwszy,

3. zakładach karnych dla recydywistów penitencjarnych,

4. zakładach karnych dla odbywających karę aresztu wojskowego.

Zakłady karne mogą być organizowane jako (3 typy zakładów karnych):

1. zakłady karne typu zamkniętego typowe więzienie,

2. zakłady karne typu półotwartego można zezwolić na wychodzenie np. do pracy,

3. zakłady karne typu otwartego dla sprawców przestępstw nieumyślnych

Karę pozbawienia wolności wykonuje się w systemie:

1. programowanego oddziaływania - odbywają karę skazani młodociani, a także skazani dorośli, którzy po przedstawieniu im projektu programu oddziaływania wyrażają zgodę na współudział w jego opracowaniu i wykonaniu,

2. terapeutycznym - odbywają karę skazani z nie psychotycznymi

zaburzeniami psychicznymi, w tym skazani za przestępstwo popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, upośledzeni umysłowo, a także uzależnieni od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych oraz skazani niepełnosprawni fizycznie - wymagający oddziaływania specjalistycznego,

zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej,

1. zwykłym - skazany może korzystać z dostępnego w zakładzie karnym

zatrudnienia, nauczania oraz zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych.

Środki przymusu:

• zatrzymanie;

• środki zapobiegawcze (izolacyjne i nieizolacyjne), których mimo celu zabezpieczenia postępowania, nie można mylić ze środkami zabezpieczającymi stosowanymi na podstawie KK;

• środki wymuszające spełnienie obowiązków (np. kary procesowe, przymusowe doprowadzenie);

• środki wymuszające zachowanie porządku w czasie rozprawy - tzw. policja sesyjna;

• zabezpieczenie majątkowe.

Poręczenie majątkowe - w postaci pieniędzy, papierów wartościowych, zastawu lub hipoteki, które może złożyć oskarżony albo inna osoba. Stanowiące przedmiot poręczenia wartości majątkowe lub zobowiązania ulegają przepadkowi albo ściągnięciu w razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego. W wypadku utrudniania w inny sposób postępowania karnego można orzec przepadek lub ściągnięcia tych wartości.

Poręczenie osobiste - poręczenie od osoby cieszącej się dobrą opinią w środowisku, z którego pochodzi, osoby publicznej.

Dozór policyjny - polegający na obowiązku stosowania się do wymagań zawartych w postanowieniu sądu lub prokuratora. Obowiązek ten może polegać na zakazie wydalania się z określonego miejsca pobytu, zgłaszaniu się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu, zawiadamianiu go o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu, a także na innych ograniczeniach jego swobody, niezbędnych do wykonywania dozoru.

Zatrzymanie policyjne - jest ono dokonywane, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, ze osoba podejrzana popełniła przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby, albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości. Celem zatrzymania jest zastosowanie środków zapobiegawczych. Wyróżniamy cztery rodzaje zatrzymań:

• procesowe;

• prewencyjne (policyjne);

• penitencjarne;

• administracyjne do 24 godzin.

Przy wykroczeniach zatrzymanie następuje do 24 godzin lub do 48h.

Ujęcie - do którego w przeciwieństwie do zatrzymania policyjnego, jest upoważniona każda osoba. Ujecie jest jednak dopuszczalne pod pewnymi warunkami, ostrzejszymi niż zatrzymanie. Mianowicie musi mieć to miejsce na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się osoby lub nie można ustalić jej tożsamości. Osobę tę należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.

Tymczasowe aresztowanie - w postępowaniu przygotowawczym może być stosowane na wniosek prokuratora na okres 3 miesięcy, jeżeli ze względu na szczególne okoliczności sprawy nie można było ukończyć tego postępowania w tym terminie, na wniosek prokuratora sąd I instancji właściwy do rozpoznania sprawy, gdy zachodzi taka potrzeba, może przedłużyć tymczasowe aresztowanie na okres, który łącznie nie może przekroczyć 12 miesięcy. (czy 2 lat??????) Może być zastosowane gdy istnieją przesłanki:

• ogólne;

• szczególne - obawa matactwa, ucieczki oskarżonego.

Kary porządkowe

Przy przestępstwach:

• pieniężne do 3000 zł;

• przymusowe doprowadzenie;

• aresztowanie.

Przy wykroczeniach:

• pieniężne;

• doprowadzenie.

Wniosek o ukaranie:

Art. 57.

§2. Wniosek o ukaranie powinien zawierać:

1) imię i nazwisko oraz adres obwinionego, a także inne dane niezbędne do ustalenia jego tożsamości,

2) określenie zarzucanego obwinionemu czynu ze wskazaniem miejsca, czasu, sposobu i okoliczności jego popełnienia,

3) wskazanie dowodów,

4) imię i nazwisko oraz podpis sporządzającego wniosek, a także adres gdy wniosek pochodzi od pokrzywdzonego.

§3. Wniosek o ukaranie składany przez oskarżyciela publicznego powinien ponadto zawierać wskazanie:

1) przepisów, pod które zarzucany czyn podpada,

2) miejsca zatrudnienia obwinionego oraz, w miarę możności, danych o jego warunkach materialnych, rodzinnych i osobistych,

3) pokrzywdzonych, o ile takich ujawniono,

4) wysokości wyrządzonej szkody,

5) stanowiska osoby sporządzającej wniosek,

6) sądu właściwego do rozpoznania sprawy,

7) danych dotyczących uprzedniego skazania obwinionego za podobne przestępstwo lub wykroczenie, jeżeli oskarżyciel powołuje się na tę okoliczność.

AKT OSKARŻENIA - jeśli tymczasowe aresztowanie to w ciągu 7 dni a wobec innych 14 dni od momentu zakończenia służby lub wydania aktu oskarżenia przez policję. Zawiera: oznaczenie osoby oskarżonej (dane, informujące o środkach zabezpieczających),określenie czynu (rodzaj, okoliczności, szkody, miejsce, sposób, skutki), wskazanie właściwości sądu, wskazanie przepisu ustawy karnej, uzasadnienie (fakty, dowody). Może być dołączony wykaz dowodów, których domaga się oskarżyciel. Do sądu trafia akt oskarżenia oraz akta sprawy z postępowania przygotowawczego. A jeśli spełnione są przesłanki to może zamiast aktu oskarżenia przesłać do sądu wniosek o warunkowe umorzenie postępowania do aktu oskarżenia może być dołączony wniosek oskarżonego o wydanie wyroku i wymierzenie wyznaczonej przez niego kary jeśli jest do zaakceptowane a okoliczności są jasne.

Art. 17.

§1. Oskarżycielem publicznym we wszystkich sprawach o wykroczenia jest Policja, chyba że ustawa stanowi inaczej.

§2. W sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika określone w Kodeksie pracy, a także w sprawach o inne wykroczenia związane z wykonywaniem pracy zarobkowej, jeżeli ustawa tak stanowi, oskarżycielem publicznym jest inspektor pracy.

§3. Organom administracji rządowej i samorządowej, organom kontroli państwowej i kontroli samorządu terytorialnego oraz strażom gminnym (miejskim)uprawnienia oskarżyciela publicznego przysługują tylko wówczas, gdy w zakresie swego działania ujawniły wykroczenie i wystąpiły z wnioskiem o ukaranie.

§4. Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, nadać w sprawach o wykroczenia uprawnienia oskarżyciela publicznego także innym instytucjom państwowym, samorządowym lub społecznym, określając zakres spraw, w których w ramach swego działania mogą występować z wnioskiem o ukaranie za ujawnione przez siebie wykroczenia, mając na względzie zakres ustawowych uprawnień takich instytucji oraz potrzebę ochrony dóbr szczególnie narażonych na naruszenia ze strony sprawców wykroczeń.

§5. Udział w sprawie organu, który złożył wniosek o ukaranie, wyłącza Policję od udziału w sprawie.

Art. 27.

§1. W sprawach o wykroczenia ścigane na żądanie pokrzywdzonego, pokrzywdzony może samodzielnie wnieść wniosek o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy.

§2. W sprawach o wykroczenia inne niż określone w § 1, pokrzywdzony może samodzielnie wnieść wniosek o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy, jeżeli w ciągu miesiąca od powiadomienia o wykroczeniu organu uprawnionego do występowania w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego nie zostanie powiadomiony o wniesieniu przez ten organ wniosku o ukaranie albo otrzyma zawiadomienie.

§3. Jeżeli pokrzywdzony złożył wniosek o ukaranie pomimo, że oskarżyciel publiczny także złożył taki wniosek, wniosek pokrzywdzonego traktuje się jako oświadczenie wskazane w art. 26 § 3.

§4. Prezes sądu zawiadamia o wniesieniu wniosku o ukaranie, o którym mowa w § 1 i 2, właściwego oskarżyciela publicznego. Jeżeli oskarżyciel ten w ciągu 14 dni od otrzymania zawiadomienia wniesie w sprawie o ten sam czyn tej samej osoby publiczny wniosek o ukaranie, wniosek pokrzywdzonego traktuje się jak oświadczenie wskazane w art. 26 § 3.

MANDAT KARNY - występuje tylko w prawie wykroczeń. Postępowanie mandatowe prowadzi policja, mandat jest to sposób nakładania grzywny

Na podstawie kpw orzekanie następuje w postępowaniu:

• zwyczajnym - następuje wówczas, gdy brak jest podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu przyspieszonym lub nakazowym;

• przyspieszonym - postępowanie przyspieszone stosuje się do osób nie mających miejsca zamieszkania lub miejsca stałego pobytu, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwyczajnym byłoby nie możliwe lub znacznie utrudnione. Postępowanie przyspieszone stosuje się też do osób przebywających jedynie czasowo na terytorium RP, jeśli zachodzi uzasadniona obawa, że rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwyczajnym będzie nie możliwe lub znacznie utrudnione. Postępowanie to tez stosuje się także wobec sprawców wykroczeń popełnionych w związku z imprezą masową;

• mandatowym - prowadzi Policja, a inne organy, gdy przepis szczególny tak stanowi. W tym postępowaniu można nałożyć grzywnę w wysokości do 500 zł., a w niektórych przypadkach do 1000 zł.

W postępowaniu mandatowym można nakładać grzywnę w drodze mandatu karnego:

1. gotówkowego - może być nałożona grzywna jedynie wobec osoby czasowo przebywającej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub nie mającej stałego miejsca zamieszkania albo pobytu. Mandat taki staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi, który ją nałożył;

2. kredytowego - może być nałożona grzywna jedynie wobec osoby innej niż wymieniona w punkcie 1. Mandat powinien zawierać pouczenie o obowiązku uiszczenia grzywny w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu oraz o skutkach nie uiszczenia grzywny w terminie. Staje się on prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego;

3. zaocznego - mandatem tym można nałożyć grzywnę w razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia, gdy nie zachodzi wątpliwość co do osoby tego sprawcy; mandat taki pozostawia się wówczas w takim miejscu, aby sprawca mógł go niezwłocznie odebrać. Mandat ten powinien wskazywać, gdzie w terminie 7 dni od daty jego wystawienia ukarany może uiścić grzywnę, oraz informować o skutkach jej nie uiszczenia w tym terminie. Staje się on prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i terminie.

Mandat może opiewać na kwotę do 500 złotych w szczególnych przypadkach do 1000 złotych - jeżeli naruszył kilka przepisów naraz.

DECYZJE PROCESOWE:

• orzeczenia dzielimy na:

• wyroki - wydawane są przez sąd w postępowaniu sadowym;

• postanowienia - wydawane zarówno przez prokuratora jak i Policje (oraz inne upoważnione organy) a w wypadkach wskazanych w ustawie także przez sąd;

• zarządzenia - w postępowaniu przygotowawczym wydawane są przez Prokuratora, policje (inne upoważnione organy);

• mandat - nałożenie grzywny.

Wyrok zaoczny - można wydać w postępowaniu uproszczonym jeżeli mimo prawidłowego wezwania (zawiadomienia) nie stawiła się ani oskarżony ani jego obrońca , a sąd dysponuje uprzednio złożonymi wyjaśnieniami, które na rozprawie odczytał.

Wyroki wydawane w I instancji mogą być:

• skazujące;

• uniewinniające;

• umarzające;

• warunkowo umarzające postępowanie.

Art. 66.

§ 1. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą

wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają

przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

§ 2. Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności.

§ 3. W wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody, warunkowe

umorzenie może być zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Wyroki II - instancyjne co do treści mogą być:

• utrzymujące w mocy wyrok I instancji;

• uchylające wyrok i przekazanie do I instancji;

• zmieniające zaskarżony wyrok.

KASACJA - nadzwyczajny środek zaskarżenia, może być wniesiona od prawomocnego wyroku sądu odwoł. kończącego post. Do wniesienia uprawnione są strony. Od każdego może wnieść Rzecznik Praw Obywatelskich lub Prokurator Generalny. Kasacja w stosunku do tego samego orzeczenia i oskarżenia można wnieść tylko raz. Może być wniesiona z powodu rażącego naruszenia prawa i uchybień z art.439KPK.Termin wynosi 30dni od daty doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem (tego terminu nie stosuje się do PG/RPO). Strona wnosi kasację do SN za pośrednictwem sądu odwoławczego. Należy podać na czym polega zarzucane uchybienie. Trzeba dołączyć dowód uiszczenia opłaty sądowej(nie dotyczy prokuratora).SN może wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia SN co do zasady orzeka jednoosbowo.

APELACJA - przysługuje stronom od wyroku I inst., a pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego wydanym na posiedzeniu, termin do wniesienia wynosi 14 dni i biegnie od chwili doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Apelacja od wyroku Sądu Okręgowego powinna być sporządzona przez adwokata. Może sporządzić prokurator, obrońca lub pełnomocnik. Apelacja co do winy to zwrot przeciwko całemu wyrokowi. Apelacja przeciw karze to zwrot przeciw rozstrzygnięciu dotyczącego środków karnych i kar. O wniesienie apelacji zawiadamia się prokuratora, obrońców i pełnomocnika. Sąd odwoławczy rozpoznaje apelacje na rozprawie (wyj. na posiedzeniu). Udział prokuratora jest konieczny. A innych stron lub pełnomocników gdy sąd uzna to za konieczne. Sąd odwoławczy nie może skazać osoby, która w postępowaniu w I instancji została uniewinniona lub wobec której warunkowo umorzenie postępowania. Może orzec karę surowszą.

ZAŻALENIE - przysługuje na postanowienie sądu zamykające drogę do wydania wyroku. Przysługuje też na postanowienie co do środków zabezpieczających. Wnosi się w terminie 7dni od daty ogłoszenia postanowienia albo doręczenia postanowienia. Zażalenie nie wstrzymuje wykonywania zaskarżonego postanowienia (sąd może wstrzymać).Odmowa nie wymaga uzasadnienia zażalenie może być też na postanowienie prokuratury (wtedy rozp.prok.nadrzędny). Gdy uzna zasadność o stwierdza się niezgodność czynności z prawem lub brak czynności i zarządza to co należy w celu naprawienia skutków uchybienia.

SĄDY ORZEKAJĄCE - KK: SR w I inst.. we wszystkich sprawach, rozpoznaje środki odwoławcze jeśli sut. tak stan., SO w I inst.. w sprawach o zbrodnie, o występki z działu XVI i XVIIKK oraz np. o zab.eutan, aborcję, o występki należące do właściwości SO, rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń SR. SA może przekazać SO sprawę SR ze względu na zawiłość. SA rozpoznaje środki odwolawcze od orzeczeń wyd. przez SO w I inst.. SN rozpoznaje kasacje. rozprawa Głowna 1+2, rozpoznanie apelacji i kasacyjna 3 sędziów; wł. miejscowa-sąd na terenie wł. którego popełnienie przestępstwa, statek wodny/powietrzny-macierzysty port, gdy kilka sądów tam gdzie najpierw wszczęto post. Gdy nie można ustalić - gdzie ujawnienie przestępstwa lub ujęto osk. KW - I istancji SR - rozstrzyga na rozprawie i posiedzeniu jednoosobow, wyjątki: wojsk. sąd garn. Wykrocz. popełnione przez żołn. w czynnej SW, żołnierzy sił zbrojnych państw obcych przebywających na terytorium RP. właśc.. taka sama.

UCZESTNICY PROCESU KARNEGO - to kategoria zbiorcza, obejmująca każdą osobę, która spełnia funkcję wyznaczoną jej w procesie.

Wyróżnia się następujące kategorie:

ORGANY PROCESOWE - są to organy państwowe uprawnione do wydawania decyzji procesowych w określonych etapach procesu, niezależnie od innych uprawnień.

STRONY PROCESOWE - to podmioty posiadające interes prawny w korzystnym dla nich rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu.

REPREZENTANCI STRON PROCESOWYCH - to osoba działająca za stronę w jej imieniu na mocy odpowiedniego tytułu prawnego.

RZECZNICY INTERESU PUBLICZNEGO - to osoba niezależna od stron procesowych działająca na rzecz interesu społecznego w procesie.

OSOBOWE ŹRÓDŁA DOWODOWE - to osoba wezwana przez organ procesowy do dostarczania środka dowodowego.

POMOCNICY PROCESOWI - to osoby ułatwiające wykonanie funkcji spełnianych przez innych uczestników procesu.

ORGANY PROCESOWE - są to organy państwowe uprawnione do wydawania decyzji procesowych w określonych etapach procesu, niezależnie od innych uprawnień.

Ze względu na różne etapy procesu wyróżnia się:

ORGANY PROCESOWE POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO:

W przypadku śledztwa są nimi:

prokurator - kierujący lub jako nadzorujący i wykonujący czynności dla niego zastrzeżone,

sąd - stosuje tymczasowe aresztowanie i wykonuje czynności dla niego zastrzeżone,

policja - o ile prokurator przekaże jej prowadzenie śledztwa (może w całości lub części) albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa,

W przypadku dochodzenia są nimi:

policja,

prokurator - o ile przejmie sprawę do osobistego prowadzenia,

Straż Graniczna,

organy UOP w sprawach bezpieczeństwa i ochrony porządku konstytucyjnego,

sąd - stosujący tymczasowe aresztowanie i wykonuje czynności dla niego zastrzeżone,

organy, które są uprawnione do prowadzenia dochodzenia uproszczonego, tj. urzędy skarbowe, inps. kontroli skarbowej, Inspekcja Sanitarna itp.

ORGANY PROCESOWE POSTĘPOWANIA GŁÓWNEGO, ODWOŁAWCZEGO I KASACYJNEGO:

sąd, zazwyczaj jest to sąd kolegialny, który ma formę:

składu mieszanego:

w sądzie okręgowym w prawach o przestępstwa zagrożone karą 25 l. lub dożywotniego pozbawienia wolności - jest dwóch sędziów i trzech ławników,

w pozostałych przypadkach - jeden sędzia i dwóch ławników,

składu zawodowego:

w II instancji, w SN w sprawach o kasację oraz w sądzie I instancji o ile sąd tak postanowi - w składzie trzech sędziów,

w sądzie apelacyjnym i pozostałych w składzie pięciu sędziów,

Sądem może być też jeden sędzia - w sądzie rejonowym orzekającym na posiedzeniu, w Sądzie Najwyższym w postępowaniu kasacyjnym - jeśli ustawa nie wymaga wydania wyroku.

przewodniczący składu orzekającego (rozprawy) lub sędzia prowadzący posiedzenie pojednawcze w sprawie z oskarżenia prywatnego, prezes sądu (przewodniczący wydziału) - działa jako organ administracyjny w sądzie, wykonuje też czynności procesowe.

STRONY PROCESOWE

Dzielą się one na czynne i bierne.

STRONY PROCESOWE CZYNNE - występują one z żądaniem rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności zgodnie z ich interesem prawnym. Do stron tych zalicza się:

OSKARŻYCIELA PUBLICZNEGO - zasadniczo jest nim prokurator, wyjątkowo organy w postępowaniu uproszczonym uprawnione do prowadzenia dochodzenia uproszczonego,

OSKARŻYCIELA PRYWATNEGO - pokrzywdzony, który wnosi i popiera przed sądem akt oskarżenia w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego.

POKRZYWDZONY - jest to osoba fizyczna, prawna albo instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone, lub zagrożone przez przestępstwo.

OSKARŻYCIELA POSIŁKOWEGO - wyróżnia się tu:

oskarżyciela posiłkowego ubocznego - pokrzywdzony, który po wniesieniu aktu oskarżenia lub po objęciu przez niego ścigania w sprawie oskarżenia prywatnego albo w postępowaniu sądowym w sprawie o wykroczenie, składa oświadczenie, iż chce popierać oskarżenie obok oskarżyciela publicznego i następnie popiera to oskarżenie przed sądem.

oskarżyciel posiłkowy subsydiarny - jest nim pokrzywdzony wnoszący oskarżenie zamiast oskarżyciela publicznego odmawiającego wniesienia aktu oskarżenia w sprawie z oskarżenia publicznego i następnie popierający je przed sądem.

Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym i przejściowym.

Powód cywilny.

STRONY PROCESOWE BIERNE - są to strony przeciwko którym żądanie rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności zgodni z interesem prawnym jest skierowane. Do stron tych zalicza się oskarżonego i skazanego, z tymże oskarżony występuje w trzech znaczeniach:

oskarżony w znaczeniu ścisłym - osoba przeciwko której wniesiono akt oskarżenia lub złożono wniosek do sądu o warunkowe umorzenie postępowania,

oskarżony w znaczeniu szerszym - uznany jest nie tylko jako oskarżony ale i podejrzany - jest tu uznawany jako osoba, która otrzymała postanowienie o przedstawienie zarzutów, bądź której postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego,

oskarżony w znaczeniu najszerszym - to osoba którą uważa się nie tylko za oskarżonego ale i za osobę podejrzana, czyli osobę traktowaną (nie uznaną) jak podejrzany, np. zatrzymanie takiej osoby.

SKAZANYM jest natomiast osoba, w stosunku do której wydano już wyrok skazujący.

REPREZENTANCI STRON PROCESOWYCH - są to osoby działające za stronę w jej imieniu na mocy odpowiedniego tytułu prawnego, tj. pełnomocnictwa, zarządzenia, przepisu ustawy.

Reprezentantami stron procesowych są:

OBROŃCY - działający w interesie oskarżonych i skazanych,

PEŁNOMOCNICY - działający w interesie pokrzywdzonych, w postępowaniu przygotowawczym i przejściowym,

PRZEDSTAWICIELE USTAWOWI - reprezentują oni z mocy ustawy pokrzywdzonych małoletnich (tj. do ukończenia 18 roku życia) lub też ubezwłasnowolnionych całkowicie lub częściowo.

RZECZNICY INTERESU SPOŁECZNEGO - są oni niezależni od stron procesowych. Zalicza się do nich (klasycznie):

PRZEDSTAWICIELI SPOŁECZNYCH - przedstawiciel organizacji społecznej dopuszczony w postępowaniu sądowym,

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH - może on wnosić kasacje na korzyść obywatela lub żądać wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego,

MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI - PROKURATOR GENERALNY - może wnosić kasacje wyroku,

PROKURATOR W POSTĘPOWANIU ADHEZYJNYM (postępowaniu toczącym się w ramach procesu karnego na podstawie powództwa cywilnego wniesionego przez pokrzywdzonego lub inna osobę uprawnioną) - który wytacza powództwo cywilne na rzecz pokrzywdzonego, o ile wymaga tego interes społeczny.

OSOBOWE ŹRÓDŁA DOWODOWE - należą do nich:

OSKARŻONY - dostarcza on środek dowodowy w postaci wyjaśnień,

ŚWIADEK - dostarcza zeznań,

BIEGŁY - dostarcza opinii,

OSOBA PODDANA OGLĘDZINOM LUB BADANIOM CIAŁA - dostarcza cech charakterystycznych ciała lub organizmu z punktu widzenia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego,

ZAWODOWY KURATOR SĄDOWY - dostarcza on wyniki wywiadu środowiskowego.

LEGITYMOWANIE - upoważnienie wynika z ustawy, musi podać imię, nazw, stopień i pokazanie legitymacji gdy jest nie umundurowany . W celu: identyfikacji osób podejrzanych o przestępstwo, identyfikacji świadka, wykonywanie poleceń wydawanych przed sąd, identyfikacji osób wskazanych przez pokrzywdzonego jako sprawca, identyfikacja osób zaginionych/poszukiwanych. Na podstawie paszportu, dowodu (także tymczasowych) lub innego dokumentu ze zdjęciem nie budzącego wątpliwości lub na podstawie oświadczenia osób już wylegitymowanych. Dopuszcza się legitymacje ustną (kradzież tożsamości). Strażnik miejski może tylko identyfikować podejrzanych i świadków. Legitymowanie w celu ustalenia tożsamości, odmowa wylegitymowania lub podanie fałszywych danych - wykroczenie!

OBOWIAZEK ZAWIADOMIENIA O PRZESTĘPSTWIE - skutkiem jest wydania postanowienia o wszczęciu śledztwa. Każdy kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym policję lub prokuratora. Instytucje państwowe i samorządowe w związku ze swoją działalnością gdy dowiedzą się o przestępstwie ścigane z urzędu też mają obowiązek. Z przyjęcia zawiadomienia sporządza się protokół, z przesłuchania świadka (osoby zawiadamiającej). Po otrzymaniu zawiadomienia organ zobowiązany jest wydać stan. o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego musi przesłać odpis prokuratorowi, który zatwierdzi postanowienie o wszczęciu.

ORGANY CZYNNOŚCI WYJAŚNAJĄCYCH I POSTĘPPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO - Postępowanie Przygotowawcze: prokurator, policja, ABW, SG, Inspekcja Handlu, inne; Czynności Wyjaśniające: prokurator, policja, organy administracji publicznej i administracji samorządowej, organy kontroli państwowej i ST, SM, inne.

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE - celem jest ustalenie czy został popełniony czyn zabroniony i czy jest on przestępstwem, wykroczeniem i ujęcie sprawcy, wyjaśnienie okoliczności sprawy, osób pokrzywdzonych i wysokość szkody, zebranie i zabezpieczenie materiałów dowodowych. Prowadzi prokurator lub policja. Pokrzywdzony i podejrzany są stronami! Przed pierwszym przesłuchaniem należy poinformować podejrzanego o prawie odmowy składania wyjaśnień, odmowy na pytania, składania wyjaśnień., korzystania z obrony. Wszczęcie śledztwa (na skutek zawiadomienia o przestępstwie lub z urzędu).

---