Analiza-sposób oceny funkcjonowania danego systemu gospodarczego w którym realizowany jest określony proces gosp.(czy przeds. Funkcjonuje dobrze czy źle; jakie są gł. przyczyny odchyleń istniejącego stanu od stanu uznanego za pożądany; jakie należy podjąć działania aby przeds. Doprowadzić do tego stanu, który uznany jest za pożądany).

Przedsiębiorstwo-to względnie wyodrębniony podsystem ekonomiczny podporządkowany realizacji określonego celu gosp., przy czym cel ten posiada systemotwórczy charakter i powinien być rozpatrywany w wymiarze rzeczowym (wytworzenie określonego produktu) i finansowym (uzyskanie dochodu).

Cecha szczególna przeds.-jako względnie wyodrębniony podsystem ekonomiczny posiada zdolności do podejmowania samodzielnych decyzji gospodarczych. Ponadto przed. cechują nast. odrębności: terytorialne, organizacyjne, ekonomiczne, prawne.

Istota związków ekonomicznych-realizują przepływy gospodarcze.

Cechy szczególne związków ekon.-dziela się na rynkowe i pozarynkowe.

Ekonomiczne związki przeds. z otoczeniem:

Do przeds. i z przeds.:

-Rynek dóbr inwestycyjnych

-Rynek zaopatrzeniowy

-Rynek produktów finansowych

-Rynek wartości niematerialnych

Do przeds.:

-Rynek pracy

-State Aid

-Darowizny prywatne

Z przeds.:

-Rynek zbytu gotowej produkcji

-Podatki, pozostałe obowiązkowe płatności do budżetu.

Miejsce a. e. w analizie działalności gospodarczej:

Analiza otoczenia przeds.

-Ocena warunków społecznych i prawnych

--public relation firmy (wynikające z charakteru produktu; wynikające ze sposobu wytwarzania)

--ewidencja norm prawnych (w kierunku zakazu brudnych technologii; w kier. podwyższenia/spadku ceł importu surowców; w kier. podwyzszenia/spadku ceł importu produkcji konkurencyjnej; w kier. zakazu wytwarzania tego produktu; w kier. subwencji.)

-Analiza rynku (popyt na produkcję i usługi; możliwość dostaw na rynek i dystrybucji; ocena segmentacji rynku; ocena wymagań rynku, przyszłych terenów; prognozy cen.)

-Analiza konkurencji

Analiza ekonomiczna

-Analiza finansowa

-Analiza techniczno-ekonomiczna

Synteza wyników analiz i przygotowania decyzji przyszłych okresów.

Przeds. realizuje dwa przepływy:

1.Rzeczowy-który rozpoczyna się na rynkach zaopatrzeniowych

2.Finansowy w kierunku przeciwnym dopływ z kapit. obcych i własnych

Metody a.e.

Metoda dedukcji-zakłada postępowanie polegające na badaniu ogólnego stanu przeds. i dociekania przyczyn (w stanach cząstkowych tego stanu).

Metoda inducji-polega na uzyskaniu ogólnej oceny przeds. na podstawie analizy stanów cząstkowych.

Metody specyficzne dzielą się na:

Metody wstępnego etapu-zakładają porównania względne i bezwzględne realizowane w czasie i przestrzeni

Metody analizy zależności zjawisk do których będziemy zaliczali: m. kolejnych podstawień, m. różnic cząstkowych, m. wskaźnikowa, m. podstawień krzyżowych, m. funkcyjna, m. logarytmowania.

METODY WSTEPNEGO ETAPU

1.Porównań bezwzględnych przyrostowe porównanie z wielkościami bazowymi

Formuła: ΔA = A₁ - A₀

A₀ - wielkość wcześniejsza

A₁ - wielkość badana

lub

ilorazowe porównanie z wielkościami bazowymi wielkości badanych

ΔA^TW = (A₁ - A₀) / A₀ · 100%

ΔA^TW - tempo wzrostu wielkości A

Formuła odpowiada na pytanie o ile procent wzrosła wielkość badana A₁ w stosunku do wielkości bazowej A₀.

2.Porównań względnych charakteryzuje się zasadą, która polega na uzasadnieniu zmiany wielkości bazowej zmianą wielkości badanej. Służą ustaleniu: 1) na ile rozwój badanego zjawiska jest uwarunkowany rozwojem zjawisk podstawowych; 2) jaka powinna być wielkość badanego zjawiska gdyby rozwój przyjął tempo zjawiska podstawowego; 3) jakie jest tempo zmian zjawiska podstawowego; 4) jakie jest odchylenie miedzy stanem rzeczywistym badanego zjawiska, a stanem skorygowanym zgodnie z powyższym.

Podstawowa formuła: ΔA' = (A₁ - A₀) · P^TW

P^TW - tempo wzrostu zjawiska podstawowego

ΔA' - odchylenie względne zjawiska badanego

przykład:

Dokonać wstępnej oceny kosztów bezpośrednich na podstawie danych zmian kosztów bezpośrednich:

Wyszczególnienie	wielk. plan.	wykonanie	odchyl. bezwzgl	% wyk. pla. odchyl.bezwz. relatywne
Koszty bezpośr. Produkcji	55	62	+7	62/55·100% 112,7%
Wielkość wytworz. Produkcji	200	230	+30	230/200·100% 115%

Sposób liczenia:

policzono najpierw odchylenia bezwzględne w wielkościach absolutnych (+7 i +30) oraz relatywnych (ilorazy - 112,7% i 115%)

celem ustalenia czy wzrost kosztów był uzasadniony wzrostem produkcji ustalono odchylenia relatywne

ΔK' = (K₁ - K₀) · P^TW = (62 - 55) · 1,15 = -1,25 j.p.

Wzrost wielkosci kosztu (wielkość badana) jest nizszy, aniżeli uzasadniałby to wzrost wielkości produkcji (wielkość podstawowa) o -1,25.

METODY BADANIA ZALEŻNOŚCI ZJAWISK

1.Metoda kolejnych podstawień

Wariant 1 - gdy wielkość badana to stanowi sumę miar czynników na nią wpływających (kolejność obliczeń nie ma wpływu na wyniki)

podstawowe oznaczenia:

A₀ - wskaźnik wielkości w okresie bazowym

A₁ - wskaźnik wielkości w okresie badanym

a, b - miary czynników wpływających na badaną wielkość w badanym okresie

ΔA - odchylenie bezwzględne badanego zjawiska

Jaki wpływ na wielkość badaną zjawiska A ma wpływ zmiana a a jaki b?

a - produkcja zakładu 1;

b - produkcja zakładu 2

A - sztuki

	2000	2001	ΔA=A1-Ao
Zakł.1 (a)	a0 - 100	a1 - 80	80-100= -20
Zakł.2(b)	b0 - 100	b1 - 140	140-100= 40
Pc (A)	200	220	220-200= 20

W roku 2002 działalność zakł. A ujemnie wpłynęła na wynik przeds. pomniejszając jego wielkość o -20 tys. zł., a działalność zakł B wpłynęła dodat.

ΔA = 250 - 180 = ΔA_(a) + ΔA_(b) = 50 + 20 = 70

A = a + b

ΔA = A₁ - A₀ = (a₁ +b₁) - (a₀ + b₀)

ΔA = ΔA_(a) + ΔA_(b)

ΔA = A₁ - A₀ = (a₁ - a₀) + (b₁ - b₀)

Wariant 2 - gdy wielkość badana stanowi różnicę miar czynników na nią wpływających (kolejność obliczeń nie ma wpływu na wyniki).

A = a - b

ΔA = A₁ - A₀ = (a₁ - b₁) - (a₀ - b₀)

ΔA = A₁ - A₀ = (a₁ - a₀) - (b₁-b₀)

ΔA_(a) = (a₁ - a₀)

ΔA_(b) = (b₁ - b₀)

ΔA = ΔA_(a) - ΔA_(b)

ma to zastosowanie w badaniu wpływu przychodów i kosztów na wielkość zysku

	2000	2001	ΔA=200-300= -100
Przych. (a)	1500	1700	ΔA(a)= (a1 - a0)= 200
Koszty (b)	1200	1500	ΔA(b)= - (b1-b0)=-300
Zysk (A)	300	200	X

Mimo pozytywnego wpływu na zysk przychodu, spowodowało to także wzrost kosztów, a w rezultacie zysk spadł.

Wariant 3 - gdy wielkość badana stanowi iloraz czynników nią wpływających.

Z = (a + b)/c

Z₀ = (a₀ + b₀) / c₀

Z₁ = (a₁ + b₀) / c₀

Z₂ = (a₁ + b₁) / c₀

Z_bad = (a₁ + b₁) / c₁

ΔZ_a = Z ₁ - Z₀ = (a₁ + b₀) / c₀ - (a₀ + b₀) / c₀

ΔZ_b = Z ₂ - Z₁ = (a₁ + b₁) / c₀ - (a₁ + b₀) / c₀

ΔZ_c = Z _bad - Z₂ = (a₁ + b₁) / c₁ - (a₁ + b₁) / c₀

ΔZ = ΔZ_a + ΔZ_b + ΔZ_c

Zmiany ΔZ_a, ΔZ_b, ΔZ_c zależą od kolejności podstawień. Zatem metoda nie jest jednoznaczna. W praktyce przyjęto, że najpierw uwzględnia się zmiany wielkości ilościowych a potem zmiany wielkości jakościowych.

Wariant 4 - gdy wielkość badana stanowi iloczyn miar czynników na nią wpływających

Z = a · b · c

Z₀ = a₀ · b₀ · c₀

Z₁ = a₁ · b₀ · c₀

Z₂ = a₁ · b₁ · c₀

Z_bad = a₁ · b₁ · c₁

ΔZ_a = Z_1­ - Z₀ = a₁ · b₀ · c₀ - a₀ · b₀ · c₀ = (a₁ - a₀) · b₀ · c₀

ΔZ_b = Z_2­ - Z₁ = a₁ · b₁ · c₀ - a₁ · b₀ · c₀ = (b₁ - b₀) · a₁ · c₀

ΔZ_c = Z_bad­ - Z₂ = a₁ · b₁ · c₁ - a₁ · b₁ · c₀ = (c₁ - c₀) · a₁ · b₁

ΔZ = ΔZ_a + ΔZ_b + ΔZ_c

2.Metoda różnic cząstkowych Pozwala obliczyć zarówno wpływ poszczególnych czynników, jak i łącznego wpływu ich różnych kombinacji na wielkość badaną.

Jest stosowana gdy wielkość badana jest wyrażona iloczynem zjawisk cząstkowych oraz gdy ilość czynników jest stosunkowo niewielka.

Z = a · b

ΔZ = a₁ · b₁ - a₀ · b₀

ΔZ = Z₁ - Z₀

b - stałe

ΔZ_a = (a₁ - a₀) · b₀ = a₁ · b₀ - a₀ · b₀

a - stałe

ΔZ_b = (b₁ - b₀) · a₀ = b₁ · a₀ - b₀ · a₀

ΔZ_ab = a₁ · b₁ - a₁ · b₀ - a₀ · b₁ - a₀ · b₁ + a₀ · b₀

ΔZ = ΔZ_a + ΔZ_b + ΔZ_ab

ΔZ = a₁ · b₀ - a₀ · b₀ + b₁ · a₀ - b₀ · a₀ + a₁ · b₁ - a₁ · b₀ - a₀ · b₁ + a₀ · b₀ = a₁ · b₁ - a₀ · b₀

Metoda ta uniezaleznia wynik od kolejności podstawień (można wyróżnić wyodrębniony wpływ czynnika a na badane zjawisko Z, ....b ....Z)

3.Metoda wskaźnikowa pozwala obliczyć zarówno wpływy poszczególnych czynników, jak i łącznego wpływu ich różnych kombinacji na wielkość badaną.

Jest stosowana wtedy, gdy wielkość badana jest funkcją wyrażoną iloczynem czynników cząstkowych. nie zależy od kolejności

Z = a · b

Z₀ = a₀ · b₀

ΔZ_a = (a₁ -a₀) / a₀ · Z₀

ΔZ_b = (b₁ - b₀) / b₀ · Z₀

ΔZ_ab = (a₁ - a₀) / a₀ · (b₁ - b₀) / b₀ · Z₀

ΔZ = ΔZ_a + ΔZ_b + ΔZ_ab

przykład:

Ustalić wpływ zmiany zatrudnienia i wydajności pracy na wielkość produkcji na podstawie danych z tabeli:

wyszczególnienie	okres bazowy	okres badany	Odch. Bezwz.	Wsk. dynamiki %
Prod. [mld]	225	254,6	29,6	113,2
zatrudnienie [osób]	450	475	25	105,6
Wydaj. pracy [mln/osobę]	500	536	36	107,2

Produkcja = P = Z · W

Z - zatrudnienie (a)

W - wydajność (b)

podstawienie łańcuchowe

P₀ = Z₀ · W₀ = 450 · 500 = 225 000

P₁ = Z₁ · W₀ = 475 · 500 = 237 500

P_bad = Z₁ · W₁ = 475 · 536 = 254 600

ΔP_Z = P₁ - P₀ = 237 500 - 225 000 = 12 500

ΔP_W = P_bad - P₁ = 254 600 - 237 500 = 17 100

ΔP= ΔP_Z + ΔP_W = 12 500 + 17 100 = 29 600

formuła różnicowa

ΔP_Z = (Z_1­ - Z₀) · W₀ = (475 - 450) · 500 = 12 500

ΔP_W = (W₁ - W₀) · Z­₁ = (536 - 500) · 475 = 17 100

ΔP = ΔP_Z + ΔP_W = 12 500 + 17 100 = 29 600

metoda różnic cząstkowych

ΔP_Z = (Z_1­ - Z₀) · W₀ = (475 - 4500 · 500 = 12 500

ΔP_W = (W₁ - W₀) · Z₀ = (536 -500) · 450 = 16 200

ΔP_ZW = (W₁ - W­₀) · (Z₁ - Z₀) = (536 - 500) · (475 - 450) = 900

ΔP = ΔP_Z + ΔP_W + ΔP_ZW = 12 500 + 16 200 + 900 = 29 600

metoda wskaźnikowa

ΔP_Z = (Z₁ -Z₀) / Z₀ · P₀ = (475 - 450) / 450 · 225 000 = 12 500

ΔP_W = (W₁ -W₀) / Z₀ · P₀ = (536 - 500) / 500 · 225 000 = 16 200

ΔP_ZW = (Z₁ - Z₀) /Z₀ · (W₁ - W₀) /W₀ · P₀ = (475 - 450)/450 · (536 - 500)/500 · 225000 = 900

ΔP = ΔP_Z + ΔP_W + ΔP_ZW = 12 500 + 16 200 + 900 = 29 600

4.Metoda podstawień krzyżowych stosujemy te metodę do zależności funkcyjnej kiedy miara wielkości badanej jest miarą iloczynów cząstkowych. Pozwala obliczyć wpływ poszczególnych czynników, włączając ich łączny wpływ ich kombinacji na wielkość badaną.

Warunek: stosowana gdy :wielkość badana jest wyrażona iloczynem wpływów zjawisk cząstkowych Z=a * b; ilość czynników stosunkowo niewielka.

Cechy: wynik nie zależy od kolejności podstawień; metoda zakłada równy podział odchyleń łącznych na poszczególne czynniki.

Podstawowe oznaczenia:

Z_0-- wielkość badana w okresie bazowym

Z₁- wielkość badana w okresie badanym

a, b -miary zjawisk cząstkowych na badaną wielkość w danym okresie.

b₀ b₁

a₀ a_{0 *} b₀ a_{0 *} b₁ ΔZ(₀₁- ₀₀)

a₁ a₁* b₀ a₁ * b₁ ΔZ(₀₁- ₀₀)

/ ΔZ(₁₀- ₀₀) * ΔZ(₁₁- ₀₁) /

/ ΔZ_{b = (}ΔZ(₀₁- ₀₀) * ΔZ(₁₁- ₁₀) / 2

/ ΔZ_a=ΔZ(₁₀- ₀₀) * ΔZ(₁₀- ₀₀) / 2

Metoda podst. krzyżowych i m. logarytmowania mają nast. ważne cechy:

• nie ustala się łącznego wpływu pomiędzy czynnik a i czynnik b

• wyniki nie zależą od kolejności podstawień

przykład: ustalić wpływ zmiany ceny i stopnia zużycia e.e. na koszt cząstkowy tej energii.

	Plan (w. baz.)	Wyk. (w. bada.)
Zużycie	13.000,00	14.000,00
Cena	1,20	1,25
Mies.koszt zużycia energii	15.600,00	17.500,00

Podstawienia czastkowe

Cena za Zużycie kwh (b)

Kwh (a) 13.000,00 14.000,00 ΔZ_... ΔZ_b

1,20 15.600,00 16.800,00 1.200,00 1.225,00

1,52 16.250,00 17.500,00 1.250,00

ΔZ_... 650,00 700,00

ΔZ_a 675,00

Wpływ zmiany ceny na koszt zużycia energii wynosi 675,00.

Wpływ zmiany (zwiększenia) zużycia energii na koszt zużycia wynosi 1.225,00.

5.Metoda logarytmowania daje bardzo zbliżone wyniki jak m. podstawień krzyżowych, jest nie aż tak pracochłonna jak m. pod.krz. w przypadku zależności funkcyjnej odnoszącej się do iloczynu trzech miar zjawisk cząstkowych. Stosowana jest wyłącznie w sytuacji gdy zjawisko badane Z stanowi iloczyn zjawisk cząstkowych (Z=a*b; Z=a*b*c)

1.Ustalamy odchylenia łączne: ΔZ = a₁ · b₁ - a₀ · b₀

2.Ustalamy dynamiki odchyleń:

Z₁ /Z₀= (a₁/a₀)*(b_1/ b₀)

3.Korygujemy obie strony równania dynamiki odchyleń:

lg(Z₁/Z₀)=lg(a₁/a₀)+lg(b_1/ b₀)

4.Dzielimy obie strony równania przez: lg (Z₁/Z₀)

1=[lg(a₁/a₀)]/ lg(Z₁/Z₀)+[lg(b_1/ b₀)]/ lg(Z₁/Z₀)

5.Ustalamy odchylenia

ΔZ(a)= ΔZ[lg(a₁/a₀)]/ lg(Z₁/Z₀)

ΔZ(b)= ΔZ[lg(b_1/ b₀)]/ lg(Z₁/Z₀)

Sprawdzenie: ΔZ=ΔZ(a)+ ΔZ(b)

Analogicznie przy metodzie z trzema czynnikami.

Przykład: ustalić wpływ zmiany ceny i zużycia e. e. na cząstkowy koszt produkcji.

	Plan (w. baz.)	Wyk. (w. bada.)
Zużycie (b)	13.000,00	14.000,00
Cena (a)	1,20	1,25
Mies.koszt zużycia energii	15.600,00	17.500,00

1. ΔZ = a₁ · b₁ - a₀ · b₀=1.900,00

2. Z₁ /Z₀= (a₁/a₀)*(b_1/ b₀)=1,04+1,08=1,12

3. lg(Z₁/Z₀)=lg(a₁/a₀)+lg(b_1/ b₀)=0,017728767+0,032184683=0,0499345

4. 1=[lg(a₁/a₀)]/ lg(Z₁/Z₀)+[lg(b_1/ b₀)]/ lg(Z₁/Z₀)=0,355190171+0,644809829=1

5. ΔZ(a)= ΔZ[lg(a₁/a₀)]/ lg(Z₁/Z₀)=1.900*0,355190171=674,861325

ΔZ(b)= ΔZ[lg(b_1/ b₀)]/ lg(Z₁/Z₀)=1.900*0,644809829=1.225,138675

Suma 5. = 1.900,00.

ANALIZA PRODUKCJI

Zasoby gosp.-to takie które posiadają wartość na rynku i mają dla nas określoną cenę.

Produkcja -proces transformacji jednych zasobów na inne zasoby.

W analizie może być rozumiana jako:

1. czynnik procesu produkcji

istnieje szereg problemów przy pomiarze procesu produkcji, które dotyczą pomiarów w jednostkach naturalnych z zakresu tego pomiaru (prod. globalna, sprzedana, towarowa). Problem ustalenia kryterium wkładu przedsiębiorstwa, udziału przedsiębiorstwa w tworzeniu wartości wytworzonego produktu.

2. jako sam proces

należy zwrócić uwagę na kryteria oceny dostosowania produkcji do potrzeb rynku na ocenę wykonania asortymentowego planu produkcji na ocenę jakości procesu wytwórczego produkcji ocena jest w czterech płaszczyznach: gatunkowości; ilości braków powstałych w danym okresie; ilości reklamacji uzasadnionych, odnoszących się do danego okresu; ocena rytmiczności procesu wytwórczego.

Mierniki produkcji

1. ilościowe

• naturalne

• umowne

• pracochonności

2. wartościowe

• brutto

produkcja globalna

produkcja towarowa

produkcja sprzedana

• netto

produkcja czysta

produkcja dodana brutto

produkcja sprzedana netto

produkcja w kosztach (cenach przerobu).

Pomiar wielkości produkcji:

wskaźniki naturalne - ilościowe

- podstawowe (proste) - kg, m, szt.

- Złożone - z kilku wielkości prostych (m2, bele materiału o określonej szer. i dł.)

wskaźniki przeliczeniowe (umowne) - oparte na zasadzie umownego przeliczania wszystkich produktów na produkt reprezentujący całą produkcję - produkt reprezentant;

- albo kiedy będziemy ustalali fikcyjny nie istniejący w rzeczywistości produkt reprezentant

Mierniki pracochłonności odpowiadają na pytanie ile warta jest produkcja wykonana w danym przeds. z punktu widzenia nakładu pracy wyrażonego w rg. Dzielą się na:

bezpośrednie - wskazują ile czasu pracy poświęcamy do wytworzenia danego produktu

pośrednie - na podstawie norm

Różnica pomiędzy pracochłonnością pośred. a bezpośr. Pozwala na ustalenie wstępnego obrazu gospodarowania czynnikiem ludzkim.

Produkcja globalna obejmuje to co zostało wytworzone i sprzedane w danym okresie, to co zostało wytworzone i znajduje się na magazynie i produkcję w toku.

Błędy tego wskaźnika:

nie wszystko to co wytworzone musi zostać sprzedane

niesamodzielność tego wskaźnika - sam wzrost produkcji globalnej nie musi być oceniany pozytywnie czy negatywnie

Idea tego wskaźnika - określenie wartości produktów aktywności gospodarczej danej jednostki za dany okres.

Produkcja towarowa - wyroby gotowe wytworzone w podstawowych i pomocniczych wydziałach przedsiębiorstwa, półfabrykaty skierowane na rynek oraz roboty i usługi zrealizowane na rzecz innych przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych.

Cechy - jeżeli wzrasta produkcja towarowa oznacza to tylko wzrost ilości towarów skierowanych na rynek ale nie oznacz to wzrostu wielkości sprzedaży.

Idea - określić wartość produkcji skierowanej na rynek.

Produkcja netto

Produkcja czysta:

produkcja globalna pomniejszona o koszty materialne (koszty rzeczowe)

produkcja globalna minus koszty zewnętrzne (materiały, energia) oraz minus wewnętrzne koszty rzeczowe w postaci amortyzacji.

Wady:

produkcja w toku nie zwiększa nam kosztów

kooperacja bierna zwiększa produkcję czystą

Produkcja czysta uznawana jest za syntetyczny wskaźnik całości przedsiębiorstwa.

Produkcja sprzedana netto - produkcja sprzedana (bez VAT) minus zewnętrzne koszty rzeczowe.

Wskaźnik pokazuje co zostało sprzedane w wyniku stricte zwiększonej aktywności gospodarczej przedsiębiorstwa i jaka jest wycena rynkowa.

Produkcja w kosztach (w cenach) przerobu - wartość nakładów pracy żywej (płace + narzuty) oraz zużycie środków pracy i przedmiotów pracy z wyłączeniem materiałów bezpośrednich, podstawowych i pomocniczych.

Idea wskaźnika - wskazanie wkładu przedsiębiorstwa w proces przekształcenia bazowych przedmiotów pracy w gotowy produkt dostarczony do nabywcy. Przedmioty pracy to te czynniki produkcji, które są przekształcone w procesie produkcji.

Dostosowanie produkcji do potrzeb rynku

Systematyka mierników produkcji

Podstawowe założenie pomiaru - o dostosowaniu produkcji do potrzeb rynku świadczy zmiana poziomu zapasów produkcji

Analiza dostosowania produkcji do potrzeb rynku

Wskaźnik

cykl obrotu	=	wartość przeciętnego zapasu wyrobów gotowych · liczba dni w okresie
(w dniach)			koszty własne sprzedanych wyrobów gotowych

Wartość przeciętnych zapasów wyrobów gotowych liczymy po kosztach własnych a nie w cenach relatywnych.

Analiza struktury asortymentowej

Cel - ocena wykonania planu i wyjaśnienie przyczyn odchyleń oraz wpływu odchyleń na wyniki produkcyjne i finansowe przedsiębiorstwa

Wskaźnik

asortymentowość	=	wartość produkcji zaliczonej do danego asortymentu
prosta			wartość produkcji planowanej danego asortymentu

Asortymentowość	=	Wartość produkcji wykonanej w pomiarach planu asortymentowego skorygowanej o ogólny procent wykonania planu produkcji
progresywna			Wartość wykonanej produkcji

Analiza ta powinna wskazać na ile przedsiębiorstwo wykonuje plan asortymentowy

Analiza jakości produkcji

Gatunkowość przeciętna

średnia	=	W1 · 1 + W2 · 2 + W3 · 3
gatunkowość			W1 + W2 + W3

W_i - liczba gotowych wyrobów i-tego produktu

Im bliżej wskaźnik zbliża się do wartości 1 tym lepsza sytuacja przedsiębiorstwa

Wartościowy wskaźnik przeciętnej gatunkowości

wartość wskaźnika	=	W1 · p1 + W2 · p2 + W3 · p3
przeciętnej gatunkowości			(W1 + W2 + W3) · p1

p_i - cena wyrobu i-tego gatunku

Średnia cena sprzedaży wyrobów

wartościowy wskaźnik	=	W1 · p1 + W2 · p2 + W3 · p3
przeciętnej gatunkowości			W1 + W2 + W3

Analiza reklamacji

Wskaźnik	=	Liczba reklamowanych wyrobów
reklamacji			Liczba sprzedanych wyrobów

wskaźnik strat	=	koszt napraw reklamacyjnych, odszkodowań, bonifikat, transportu wypłacone odbiorcom
reklamacyjnych			liczba sprzedanych wyrobów

Analiza braków produkcyjnych

Ilościowy wskaźnik	=	Produkcja wybrakowana
braków			Produkcja dobra

wartościowy wskaźnik	=	straty w brakach (Kb)
braków			koszty produkcji (Kp)

Braki są to wyroby, które ze względu na wady nie posiadają wartości użytkowej. Za braki uznawane są produkty, które jeżeli są wykonywane na zamówienie nie odpowiadają warunkom umowy, są niezgodne z obowiązującymi normami, są niezgodne z warunkami technicznymi w wypadku próby przydzielenia do określonego gatunku.

ANALIZA RYTMICZNOŚCI PRODUKCJI

Rytmiczność - produkcja nie jest przerywana - jest to proces ciągły

Wskaźnik rytmiczności produkcji masowej

wskaźnik	=	średniookresowy procent rzeczywistego wykonania planu ®
rytmiczności produkcji Rm			średniookresowy planowany procent produkcji (p)

Wskaźnik rytmiczności produkcji jednostkowej i małoseryjnej

wskaźnik	=	suma procentów faktycznego skorygowanego wykonania planu produkcji
rytmiczności produkcji Rf			liczba podokresów badanego okresu

Współczynnik rytmiczności produkcji

wskaźnik	=	średni wskaźnik wykonania planu (Wp)
rytmiczności produkcji Rp			najwyższy wskaźnik wykonania planu (Wmax)

Wskaźnik nierytmiczności produkcji

wskaźnik	=
nierytmiczności produkcji (Rn)

Przykład:

Na podstawie danych zawartych w tabeli obliczyć wskaźniki rytmiczności i nierytmiczności dekadowej produkcji małoseryjnej wytworzonej w zakładzie G.

dekada	Produkcja		wykonanie planu [%] 3 / 2	2 · 4m - c planowana produkcja skorygowana % wykonania planu	odchylenie od rytmiczności produkcji 3 - 5	skorygowany % wykonania planu
		planowana					wykonana
1	2	3	4	5	6	7
I	60	55,2	92	62,8	- 7,6	92
II	60	58,2	97	62,8	- 4,6	97
III	60	75	125	62,8	12,2	100
miesiąc	180	188,4	104,67	188,4	24,4	X
					Σ odchyleń

Wskaźnik wykonania planu 104,67

Wskaźnik rytmiczności 0,96

Wskaźnik nierytmiczności 12,95

wyrób	produkcja w sztukach						jednostkowa cena zbytu w tys. zł
		Marzec			kwiecień
		I gat.	II gat.	ogółem	I gat.	II gat.	ogółem	I gat.	II gat.
A	800	200	1000	700	200	900	90	81
B	800	100	900	550	150	700	70	56
C	1000	200	1200	800	200	1000	50	40
D	600	100	700	550	50	600	80	64
	3200	600	3800	2600	600	3200	250	241

Przeliczenie wartościowe II gatunku

produkt cena gat. I cena gat. II wskaźnik

A 81 90 0,90

B 56 70 0,80

C 40 50 0,80

D 64 80 0,80

Ekwiwalent umowny w sztukach gat. I

styczeń luty

A 980 880

B 880 670

C 1160 960

D 680 590

razem 3700 3100

wyliczenie struktury w %

	styczeń	luty
I gat.	84,21	81,25
II gat.	15,79	18,75

średni współczynnik gatunkowości

styczeń	0,97
luty	0,97

ANALIZA KOSZTÓW

ANALIZA CVP

Ocena efektywności inwestycji w przedsiębiorstwie

C-cost V-volume P-price

Analiza jest oparta na wyszukiwaniu punktów krytycznych, bieżącej ich ocenie I wyciąganiu wniosków. Składa się z następujących elementów:

analiza progu rentowności

analiza punktu krytycznego kosztów

analiza punktu krytycznego ceny

analiza wrażliwości

warunki wyjściowe podstawowe zmienne modelu):

cena sprzedaży - C - zakłada się, że obowiązuje cena bliska cenie rynkowej

koszt całkowity - K_c = K_s + K_zm

K_s - koszt stały - ta część kosztów całkowitych, która nie zależy od wielkości produkcji bądź identyfikowana jest jako koszt gotowości

K_z - koszt zmienny - ta część kosztów, która zależy od wielkości produkcji - uważana za wielkość produkcji sprzedanej

przychód całkowity - P - liczony bez podatku VAT, zakłada się, że jest równy:

P = C · Q

Q - ilość wytworzonej i sprzedanej produkcji

K_z = K_zmj · Q

K_zmj - koszt zmienny jednostkowy - jest wielkością stałą

Próg rentowności 1 - BEP1 - odpowiada na pytanie: ile produktu trzeba wytworzyć i sprzedać, żeby przychody ze sprzedaży pokryły koszty.

P = K_c

C · Q = K_s + K_zmj · Q

BEP1 = Q	=	Ks
				C - Kzmj

czasami opłaca się produkować ze stratą żeby zminimalizować straty.

Przykład - kurs tańca:

Założenia techniczne:

wynajmowana sala

koszt zatrudnienia prowadzącego

broszyry dla każdego kursanta

reklama

Q - uczestnik kursu

K_s = K_sali + K_{prowadzącego} + K_pozostałe = 8800 zł

K_sali - ilość godzin · stawka za godzinę = 100 · 30 zł = 3000 zł

K_{prowadzącego} - ilość godzin · stawka za godzinę = 100 · 50 zł = 5000 zł

K_pozostałe = K_s · 10% = 800 zł

K_zmj = 30 zł

C = 200 zł

BEP1 =	8800	=	8800	= 52
			200 - 30			170

Próg rentowności 2 - BEP2 - odpowiada na pytanie: ile powinny wynosić wpływy ze sprzedaży, aby przychód pokrył koszty.

BEP2 = BEP1 · C

Próg rentowności 3 - BEP3 - informuje o tym w jakim stopniu powinny być wykorzystane dyspozycyjne moce przerobowe aby w przedsięwzięciu przychody pokryły koszty

BEP3 =	BEP1	· 100%
			Lmax

L _max - maksymalna wielkość produkcji w analizowanym układzie gospodarczym

Zakładamy L_max = 50

BEP3 = 52 / 50 · 100 % = 104 % - w naszym przypadku niewykonalne

Im mniejszy BEP3 tym punkt krytyczny rentowności znajduje się dalej od L_max i tym lepiej.

Punkt krytyczny kosztów - jest to kryterium stosowane w sytuacji, gdy dany produkt może być wytworzony alternatywnie przy użyciu dwóch technologii (starej i nowej). P_kk - punkt krytyczny kosztów informuje przy jakim poziomie produkcji z punktu widzenia kosztów zastosowanie alternatywnej technologii jest obojętne.

Stara technologia jest obciążona mniejszym ryzykiem z uwagi na niżej położony próg rentowności BEP1^st. Nowa technologia jest obciążona wyższym ryzykiem wg tego samego kryterium. Wynagrodzeniem ryzyka jest szybszy przyrost zysku (w miarę wzrostu produkcji) w nowej technologii aniżeli w starej.

Punkt krytyczny kosztów jest również punktem zrównania zysków ponieważ:

przy Q^* = PKK = PZZ - koszty całkowite są takie same przy tym samym przychodzie.

PKK	=	Ks^n - Ks^st
				Kzmj^st - Kzmj^n

Wieloasortymentowy próg rentowności

C₁, C₂, …, C_n

K_zmj1, K_zmj2, …, K_zmjn

K_s­ - wspólny

C₁ · Q₁ + C₂ · Q₂ + … + C_n · Q_n = K_s + K_zmj1 · Q₁ + K_zmj2 · Q₂ + … + K_zmjn · Q_n

Punkt krytyczny ceny - informuje o koniecznym poziomie sprzedaży takim, który po zmianie ceny musiałby być osiągnięty przy zachowaniu dotychczasowego zysku.

U↑ = C↑ · Q↓ e<1

U↓ = C↓ · Q↑ e<1

U↓ = C↑ · Q↓ e>1

U↑ = C↓ · Q↑ e>1

Przykład:

Sprzedajemy produkt A po 8 zł/szt., miesięczna sprzedaż to 100 szt.

C - 8 zł

Q - 100 szt.

P_sp = 800 zł

K_s = 400 zł

K_zmj = 2 zl

C · Q = K_s + K_zmj · Q + Z

Z - zysk

8 · 100 = 400 + 2 · 100 + Z

Z = 200 zł

Moja decyzja - podnoszę cenę do 9 zł/szt.

8 · 100 = 400 + 2 · 100 + 200 stara cena

8 · Q = 400 + 2 · Q + 200 nowa cena

Q =	400 + 200	≅ 86
			9 - 2

Interpretacja:

PKC = 86 - tzn., że powinniśmy sprzedać po cenie 9 zł 86 szt. żeby otrzymać zysk 200 zł.

C · Q = K_s + K_zmj · Q + Z

Q =	Ks + Z	= PKC
			C - Kzmj

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI

Powodzenie przedsięwzięcia zależy od warunków rynkowych - warunki niesprzyjające to spadek cen na rynku zbytu, wzrost cen na rynkach zaopatrzeniowych i dóbr inwestycyjnych. Konieczne jest określenie mierników wrażliwości przedsięwzięcia kapitałowego na zmianę warunków rynkowych. Ocena jest realizowana za pośrednictwem wskaźników zwanych marginesami bezpieczeństwa. Wyróżniamy dwa - margines bezpieczeństwa cenowego - dotyczy warunków na rynku sprzedaży gotowej produkcji oraz margines bezpieczeństwa kosztowego - dotyczy zmian warunków na rynku zaopatrzeniowym i rynku dóbr inwestycyjnych. Margines bezpieczeństwa cenowego informuje o ile powinna spaść cena na rynku zbytu gotowej produkcji aby przedsięwzięcie znalazło się na progu rentowności. Margines bezpieczeństwa kosztowego ogólnie informuje o tym o ile % powinny wzrosnąć koszty aby przy innych niezmienionych warunkach przedsięwzięcie znalazłoby się na progu rentowności. Margines bezpieczeństwa cenowego - dotyczy zmiany warunków sprzedaży gotowego produktu. Rachunek ma charakter dwuetapowy:

etap - określenie ceny granicznej - tj. ceny, przy której przedsięwzięcie prowadzone jest na BEP - progu rentowności

C · Q₀ = K_s + K_zmj · Q₀

Cgr =	Ks + Kzmj · Q0	= Kzmj +	Ks
			Q0		Q0

M_bc - margines bezpieczeństwa cenowego

Mbc =	Cr - Cgr	· 100%
			Cr

C_r - cena realna

C_gr - cena graniczna

Margines bezpieczeństwa kosztowego - liczony dla dwóch kosztów - bezpieczeństwo kosztowe od kosztu stałego i kosztu zmiennego (najczęściej używane) - informuje o ile % mogą wzrosnąć koszty zmienne, aby dane przedsięwzięcie znalazło się na progu rentowności.

etap - wyznaczenie granicznego kosztu zmiennego

C · Q₀ = K_s + K_zmj · Q₀

Kzmjgr =	C · Q0 - Ks	= C -	Ks
			Q0		Q0

Wskaźnik:

Mbk^Kzmj =	Kzmjgr - Kzmj	· 100%
			Kzmj

M_bk^Kzmj - należy go uwzględnić gdy koszt stały na bieżąco zależy od stanu rynku i musi być na bieżąco ponoszony w sensie uregulowania bieżących zobowiązań.

C · Q₀ = K_s + K_zmj · Q₀

K_sgr = C · Q₀ - K_zmj · Q₀ = Q₀ · ( C - K_zmj )

Mbk^Ks =	Ksgr - Ks	· 100%
			Ks

Przykład:

Q₀ = 100 K_s = 400 K_zmj = 2 C = 8

Cgr =	Ks + Kzmj · Q0		=	400 + 2 · 100		6
		Q0			100
	Mbc =	Cr - Cgr	· 100% =		8 - 6	= 33%
		Cr						6

ANALIZA GOSPODAROWANIA ŚRODKAMI TRWAŁYMI

Przekroje badań:

I

środki trwałe produkcyjne

środki trwałe nieprodukcyjne

II

struktura wiekowa posiadanych środków trwałych

III

struktura według stopnia zużycia

wskaźnik stopnia zużycia	=	średni okres eksploatacji
				normatywny okres eksploatacji

wskaźnik umorzenia	=	dotychczasowe umorzenie
				wartość początkowa brutto środków trwałych

Podstawowe zależności w analizie majątku trwałego (ekonomiczne)

Dynamiki

Tempo wzrostu zatrudnienia (TWZ) < od tempa wzrost majątku trwałego (TWMT)

Wymienność pracy ludzkiej z kapitałem rzeczowym)

Tempo wzrostu majątku trwałego (TWMT) < od tempa wzrostu produkcji (TWP)

(Środki trwałe są nośnikiem postępu technicznego, dzięki wprowadzaniu postępu technicznego możliwa jest także poprawa organizacji produkcji)

Tempo wzrostu produkcji (TWP) < od tępa wzrostu wyniku finansowego (TWZ)

(Poprawa racjonalności wykorzystania zasobów)

Przyczynowe

zyskowność majątku = produktywność majątku · zyskowność produkcji

zyskowność majątku - zysk / majątek - ile gr zysku generuje 1 zł finansujący majątek trwały

zyskowność produkcji - zysk / wartość produkcji^*

* - ile groszy zysku generuje 1 zł wartości sprzedanej produkcji

produktywność majątku	=	wydajność pracy
				techniczne uzbrojenie pracy

produktywność majątku	=	produktywność
				majątek trwały

jaką wartość produkcji generuje 1 zł finansująca majątek trwały przedsiębiorstwa

techniczne uzbrojenie pracy - jak dobrze wyposażony jest pracownik w rzeczowe czynniki pracy; miarą TUP jest wartość majątku trwałego przypadająca na jednego zatrudnionego.

wydajność pracy - wartość wytworzonej produkcji, którą przeciętnie wytwarza jeden zatrudniony.

Analiza wykorzystania maszyn i urządzeń

Wskaźnik gotowości produkcyjnej maszyn	=	Maszyny zainstalowane
				Maszyny posiadane

Wskaźnik intensywności wykorzystania	=	Wydajność rzeczywista [szt./godz.]
				Wydajność teoretyczna [szt./godz.]

Na podstawie podanych informacji dokonać ogólnej oceny efektywności

	okresy			dynamika
Wyszczególnienie	i	ii	iii	ii/i	iii/ii
produkcja [tyś. zł]	408,50	469,70	563,60	114,98	119,99
zysk bilansowy [tyś. zł]	55,00	63,50	79,40	115,45	125,04
wartość brutto majątku trwałego	82,3	115,20	153,20	139,98	132,99

	okresy			dynamika
Wyszczególnienie	I	II	III	II/I	III/II
współczynnik zyskowności ZM	0,67	0,55	0,52	82,482	94,024
współczynnik produktywności PM	4,96	4,08	3,68	82,144	90,229

Gospodarowanie czynnikiem ludzkim

Ekonomiczne uwarunkowania i podstawy gospodarowania czynnikiem ludzkim

Ocena płynności i stabilizacji kadry

Analiza wykorzystania czasu pracy pracowników

Analiza kwalifikacji zawodowych pracowników

Analiza wydajności pracy

Analiza wynagrodzeń

Ekonomiczne uwarunkowania i podstawy gospodarowania czynnikiem ludzkim

Wymienność czynnika osobowego z czynnikiem rzeczowym

Oddziaływanie postępu technicznego może prowadzić do:

spadek udziału pracowników bezpośrednio produkcyjnych

wzrost udziału pracowników pośrednio produkcyjnych i pomocniczych

wzrost udziału pracowników technicznych

spadek udziału pracowników administracyjnych

wzrost udziału pracowników na stanowiskach nierobotniczych ogółem

Podział pracowników wg kryterium powiązania z produkcją

przemysłowych: bezpośrednio i pośrednio produkcyjnych

nieprzemysłowych

działalności rozwojowej

uczniów i chałupników

Dynamika produkcji i zysku powinna być szybsza niż zatrudnienia

Konieczność uwzględnienia zatrudnienia jako stanu na daną datę i przeciętnej wielkości zatrudnienia

Konieczność analizowania struktury płciowej i wiekowej załogi (z punktu widzenia stabilności kadry i zapewnienia odpowiednich warunków socjalno-bytowych)

Ocena płynności i stabilizacji kadr

Współczynnik przyjęć

Wp	=	Liczba pracowników przyjętych
				Średnia liczba zatrudnionych

Współczynnik zwolnień

Wz	=	Liczba pracowników zwolnionych
				Średnia liczba zatrudnionych

Współczynnik wymiany

Ww	=	Mniejsza z licz przyjętych lub zwolnionych
				Średnia liczba zatrudnionych

Współczynnik obrotu zatrudnionych

Wo	=	Suma pracowników przyjętych i zwolnionych
				Średnia liczba zatrudnionych

Współczynnik względnego obrotu zatrudnionych

Wo	=	Pracownicy zwolnieni - pracownicy zwolnieni z przyczyn obiektywnych
				Średnia liczba zatrudnionych

Analiza wykorzystania czasu pracy pracownika

Współczynnik obecności

Wob	=	Czas obecności w zakładzie
				Nominalny czas obecności w zakładzie

Współczynnik absencji

Wab	=	Czas nieobecności w zakładzie
				Nominalny czas obecności w zakładzie

Współczynnik produkcyjnego wykorzystania czasu pracy

Wpw	=	Czas pracy produkcyjnej
				Nominalny czas obecności w zakładzie

Współczynnik strat czasu pracy

Wst	=	Straty czasu pracy z przyczyn zależnych i niezależnych od pracownika
				Nominalny czas obecności w zakładzie

Analiza kwalifikacji zawodowych pracowników

Analiza potencjału wykształcenia pracowników

Wskaźnik średniego potencjału wykształcenia

Wśr	=	Suma (liczba pracowników o danym wykształceniu na koniec danego okresu
				Liczba pracowników na koniec danego okresu

Analiza stażu pracy pracowników

Współczynnik stabilizacji załogi

Wst	=	Liczba pracowników o dłuższym stażu od przyjętego minimum stabilizacyjnego
				Liczba pracowników na koniec danego okresu

Analiza wydajności pracy

Poziom wydajności pracy

Wp	=	Wielkość produkcji w przyjętych jednostkach miary
				Nakład pracy = suma (ilość pracowników · ilość przeprowadzonych godzin)

Stopień wykonania normy

Wst	=	Czas normowany
				Czas rzeczywisty

Dynamika zmian wydajności pracy w przedsiębiorstwie w wielu ogniwach organizacyjnych

Wd	=	Suma (dynamika w ogniwie i · zatrudnienie w ogniwie i)
				Zatrudnienie całkowite

Analiza gospodarki zapasami materiałowymi

Koszt utrzymania zapasów składa się z trzech elementów

K_uz = K_m + K_st + K_f

K_m - koszt magazynowania (powierzchnia magazynowa, temperatura, wilgotność, wynagrodzenie magazyniera)

K_st - koszt strat (ubytki naturalne)

K_f - koszt finansowy (utracone odsetki od środków zamrożonych w zapasach)

Istnieją trzy doktryny opisujące kryteria gospodarki zapasami:

Zapasy utrzymujemy po to, żeby utrzymać ciągłość produkcji.

Częściowo optymalizuje się koszty utrzymania zapasów (np. zamówić cały wagon a nie pół)

Optymalizacja kosztów pozyskania i utrzymania zapasów

Struktura zapasu materiałowego musi składać się z dwóch elementów - zapasu minimalnego Z_m i zapasu bieżącego Z_b

Z_n = Z_m + Z_b

Zapas minimalny powinien pełnić rolę zapasu bezpieczeństwa zapewniającego utrzymanie produkcji w przypadku zaburzeń terminowości i wielkości dostaw d₁ i d₂.

Zapas przeciętny (np. roczny w rozliczeniu kwartalnym) można obliczyć w następujący sposób:

Zpr	=	½ Z­0 + Z1 + Z2 + Z3 + ½ Z4
				4

Zpr	=	½ Z­0 + Z1 + ... + ½ Zn
				N

Problem zgodności zapasów rzeczywistych z planem

Tab. 10.10

Tab. 11.11

Tab. 11.14

Zapasy nieprawidłowe

Tab. 11.15

---