1. Pojęcie finansów publicznych w teorii i ustawie o finansach publicznych.

Finanse to ogół zjawisk ekonomicznych związanych z ruchem pieniądza, tj. z procesami gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych. Innymi słowy finanse to zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne ich dotyczące.

Finanse publiczne są to procesy obejmujące gromadzenie i rozdysponowywanie środków publicznych, a w szczególności (wg art. 3 ustawy o finansach publicznych):

• Gromadzenie dochodów i przychodów publicznych,

• Wydatkowanie środków publicznych,

• Finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego,

• Zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne

• Zarządzanie środkami publicznymi,

• Zarządzanie długiem publicznym,

• Rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

Należy zauważyć, że ustawa nie podaje definicji finansów publicznych, jedynie zakres jaki obejmują.

2. Główne funkcje finansów publicznych:

Są 4 główne funkcje finansów publicznych:

1) alokacyjna - polega na przemieszczaniu przez państwo środków finansowych, którymi dysponuje w ramach budżetu na:

• Zadania, które ma ono obowiązek spełniać,

• Dziedziny wymagające dofinansowania lub

• Dziedziny, które nie przynoszą zysku, a ich prowadzenie jest konieczne dla istnienia państwa i zbiorowych potrzeb obywateli;

2) redystrybucyjna

• Tzw. wtórny podział PKB

• W każdym współczesnym społeczeństwie istnieją potrzeby zbiorowe, które państwo powinno zaspokajać, co rodzi potrzebę stosowania mechanizmu podzielenia środków uzyskanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej,

• Funkcja ta jest podstawową funkcją finansów publicznych;

3) kontrolna

• Ewidencjonowanie wszystkich zjawisk finansowych poprzez jednostki sektora publicznego (pozwala na wyciąganie wniosków o stanie gospodarki państwa i przeciwdziałanie nadużyciom mogącym powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi)

• Umożliwia także kontrolę prowadzenia tejże gospodarki;

4) stabilizacyjna

• Polega ona na tym, że prawidłowe alokowanie środków, ich redystrybucja oraz wnikliwa kontrola umożliwia wypełnianie przez państwo celu nadrzędnego tzw. stabilizacji gospodarczej - czyli zmniejszania bezrobocia, stabilność cen, równowaga w kontaktach gospodarczych z zagranicą

• Mechanizm tej funkcji polega na tym, ze państwo poprzez dobór odpowiednich źródeł swoich dochodów oraz ustalenie kierunków ich wydatkowania może zachęcać lub zniechęcać podmioty do aktywności gospodarczej.

3. Pojęcie środków publicznych.

Środki publiczne - środki pieniężne, którymi instytucje publiczne dysponują w celu wykonywania zadań publicznych. Są to wszystkie wpływy finansowe gromadzone na rachunkach władz publicznych. Stanowią podstawowe źródło finansowania wydatków publicznych. Wyróżnia się środki publiczne:

• krajowe i zagraniczne,

• budżetowe i pozabudżetowe,

• przymusowe i dobrowolne,

• bezzwrotne i zwrotne,

• podatkowe i niepodatkowe.

Pojęcie środków publicznych wg art.5 ust.1ustawy o finansach publicznych - wyróżnia pięć rodzajów środków publicznych:

• dochody publiczne;

• środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;

• środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne, niż środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;

• przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

• ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,

• z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,

• ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

• z otrzymanych pożyczek i kredytów;

• przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

4. Dochody publiczne a środki publiczne.

Dochody publiczne to rodzaj bezzwrotnych środków publicznych, które w momencie pozyskania przez organ władzy publicznej, wykonujący zadania publiczne stają się jego własnością i powiększają majątek publiczny. Rozróżnia się dochody o charakterze:

• publicznoprawnym (należne z mocy prawa), np. podatki;

• cywilnoprawnym, np. wpływy ze sprzedaży towarów wytworzonych przez instytucje publiczne i usług świadczonych przez te instytucje, wpływy o charakterze majątkowym,

• z bezzwrotnej pomocy zagranicznej, np. środki przekazywane Polsce z budżetu Unii Europejskiej.

Wg art. 5 ust. 2 ustawy o finansach publicznych wyróżnia się następujące rodzaje dochodów publicznych:

• Daniny publiczne,

• Dochody publiczne z majątku i praw majątkowych,

• Pozostałe dochody.

5. Pojęcie i rodzaje rozchodów publicznych.

Rozchody publiczne to wszystkie zobowiązania, które powstały wskutek sięgnięcia do czasowych przychodów, są to wydatki na spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań - raty kredytów i pożyczek, na wykup papierów wartościowych.

6. Co to są jednostki sektora finansów publicznych, podaj ich główne rodzaje.

Art. 4 ust. 1ustawy o finansach publicznych zawiera enumeratywny (zamknięty) wykaz jednostek tworzących sektor finansów publicznych, czyli takich jednostek, które gospodarują środkami publicznymi. Do sektora finansów publicznych zalicza się organy władzy publicznej i podległe im jednostki organizacyjne wykonujące, na zasadach niekomercyjnych, zadania publiczne, czyli:

• Organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały,

• Gminy, powiaty i samorząd województwa oraz ich związki,

• Jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych,

• Państwowe i samorządowe fundusze celowe,

• Uczelnie publiczne,

• Jednostki badawczo - rozwojowe,

• Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,

• Państwowe i samorządowe instytucje kultury,

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze,

• Narodowy Fundusz Zdrowia,

• Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,

• Inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

7. Deficyt i nadwyżka sektora finansów publicznych.

Równowaga budżetowa to taki stan, kiedy dochody i wydatki publiczne sektora finansów publicznych się równoważą. Taki stan jest bardzo trudny do osiągnięcia, w praktyce najczęściej występuje deficyt lub nadwyżka budżetowa.

Deficyt sektora finansów publicznych to ujemna różnica miedzy dochodami i wydatkami sektora finansów publicznych ustalana dla określonego okresu rozliczeniowego i po wyeliminowaniu wewnętrznych przepływów między jednostkami tego sektora. Nadwyżka sektora finansów publicznych to dodatnia różnica.

8. Co to są potrzeby pożyczkowe budżetu państwa?

Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa to kwota długu publicznego, której zaciągnięcie jest niezbędne dla zrównoważenia ze sobą wszystkich przychodów i rozchodów.

Wg ustawy:

Art. 8. Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do:

• Sfinansowania deficytu budżetu państwa,

• Spłat wcześniej zaciągniętych kredytów,

• Sfinansowanie udzielanych przez Skarb Państwa pożyczek,

• Wykonywanie innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa.

9. Państwowy dług publiczny a dług Skarbu Państwa.

Dług publiczny to suma zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych względem podmiotów gospodarczych i osób prywatnych oraz zagranicy powstałych z związku z finansowaniem ich deficytu.

Dług Skarbu Państwa to zadłużenie jednostek Skarbu Państwa, czyli sektora państwowego. Każdy dług Skarbu Państwa jest jednocześnie częścią długu publicznego.

10. Pojęcie zasad ogólnych finansów publicznych oraz uzasadnienie ich stosowania w praktyce.

Zasady ogólne finansów publicznych to generalne postulaty, jakie stawia doktryna (nauka), które wskazują na jakich zasadach powinny opierać się finanse publiczne.

Zasady ogólne finansów publicznych wyrażone w Konstytucji:

• Zasada zagwarantowania ochrony interesów państwa,

• Zasada wyłącznej regulacji ustawowej najważniejszych spraw za zakresu finansów publicznych,

• Zasada zapewnienia odpowiednich podstaw finansowych dla funkcjonowania i działania jednostek samorządu terytorialnego

• Zasada zagwarantowania ochrony podstawowych praw i interesów finansowych obywateli.

Zasady ogólne finansów publicznych zawarte w ustawie:

• Zasada jawności i przejrzystości finansów,

• Zasada jedności materialnej finansów publicznych, zwana „zasadą wspólnego kotła”,

• Zasada zapewnienia równych szans i możliwości realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych,

• Zasada celowego i racjonalnego dokonywania wydatków publicznych,

• Zasada objęcia gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych kontrolą finansową oraz audytem wewnętrznym.

11. Podaj przykłady przepisów Konstytucji chroniących interesy majątkowe i finansowe państwa.

Zasada zagwarantowania interesów państwa wyraźnie dominuje w treści Konstytucji, ma służyć realizacji zadań państwa.

Rozwiązania przyjęte w Konstytucji, które służą ochronie interesów państwa:

• Konstytucyjny powszechny obowiązek ponoszenia przez obywateli ciężarów i świadczeń publicznych jako jeden z podstawowych obowiązków obywatelskich

• Obowiązek przedstawiania przez wnioskodawców każdego projektu ustawy, jego skutków finansowych (bariera dla wielu populistycznych postulatów) chyba że nie ma on żadnych skutków finansowych (takich projektów jest niezwykle mało)

• Konieczność uzyskania przez prezydenta zgody Sejmu na ratyfikację każdej umowy międzynarodowej, której przyszła realizacja byłaby związana ze znacznym obciążeniem finansowym naszego państwa

• Limitowanie dopuszczalnej wielkości państwowego długu publicznego w relacji do PKB

• Zakaz uchwalania przez Sejm większego deficytu aniżeli został on zaprojektowany w projekcie ustawy budżetowej (jest to jedyna niewzruszalna pozycja, resztę projektu posłowie mogą dowolnie zmieniać)

• Konstytucyjny zakaz pokrywania deficytu budżetowego za pomocą pożyczek lub kredytów udzielanych przez bank centralny (NBP) co chroni wartość pieniądza krajowego

• Monopol inicjatywy ustawodawczej Rady Ministrów w najważniejszych sprawach finansów publicznych (np. projekt ustawy budżetowej, projekt ustawy o zaciąganiu długu publicznego)

• Poddanie corocznej kontroli parlamentu sprawozdań z wykonania budżetu państwa

• Zagwarantowanie w Konstytucji określonego czasu na debatę nad projektem budżetu (nie można zastosować trybu przyspieszonego)

• Ujęta w Konstytucji jako zadanie NBP ochrona wartości pieniądza krajowego

12. Ochrona praw i interesów finansowych obywateli w przepisach Konstytucji.

Aktualnie w Konstytucji można jedynie znaleźć zasadę ochrony interesów podatnika.

• Podatki można uchwalić tylko w drodze ustawowej regulacji

• Zakaz uchwalania ustaw podatkowych w trybie pilnym

• Te wszystkie przepisy, które chronią interesy finansowe państwa pośrednio chronią także interesy podatników

13. Jakiego rodzaju sprawy z zakresu finansów publicznych muszą być regulowane wyłącznie w drodze ustawy?

Najważniejsze sprawy z zakresu finansów publicznych mogą być uregulowane wyłącznie w ustawie. Istnieją dwa główne powody takiego stanu rzeczy. Waga sprawy determinuje formę i rangę regulacji więc o najistotniejszych sprawach powinien decydować Sejm jako najwyższy organ władzy oraz reprezentant narodu. Drugi powód takiego rozwiązania wynika z istoty i charakteru ustawy, która zapewnia większą stabilność danego rozwiązania.

Katalog spraw z zakresu finansów publicznych, które mogą być regulowane wyłącznie w ustawie obejmuje:

• Stanowienie o ciężarach i świadczeniach publicznych

• Sposób gromadzenia środków finansowych na cele publiczne oraz sposób ich wydatkowania

• Zasada i tryb zaciągania przez państwo pożyczek oraz udzielania przez nie gwarancji i poręczeń finansowych

• Zasady nabywania oraz zbywania przez Skarb Państwa nieruchomości, udziałów i akcji oraz emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwa, NBP i inne jednostki prawne

• Uchwalanie budżetu państwa a jeśli to się opóźnia to prowizorium budżetowego

• Określenie źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz zakresu ich władztwa podatkowego.

14. Zasada zapewnienia podstaw finansowych dla działalności jednostek samorządu terytorialnego w przepisach Konstytucji.

Jednym z istotnych postulatów po roku 1990 był postulat umocnienia jednostek samorządu terytorialnego. Wyrazem tego miało być nadanie im samodzielności:

• Prawnej - nadano im osobowość prawną

• Majątkowej - uwłaszczono gminy

• Finansowej - oddano do dyspozycji gmin odpowiednio duże dochody

Dla umocnienia finansowego jednostek samorządu terytorialnego zagwarantowano im odpowiedni do zakresu realizowanych przez nie zadań udział w dochodach publicznych oraz że w przypadku zmian tych kompetencji i zadań będzie się dokonywało zmian w ich dochodach. Art. 9 Europejskiej Karty Samorządu terytorialnego podkreśla zasadę adekwatności środków do wykonywanych zadań.

• Przyjęcie zasady dwoistości źródeł dochodów jednostek samorządy terytorialnego

• Dochody własne - dochody z podatków przekazanych na rzecz budżetów gmin, dochody z majątku przekazanego gminom, spadki i darowizny na rzecz gmin, samoopodatkowanie się mieszkańców w drodze referendum lokalnego

• Udział procentowy w niektórych podatkach państwowych oraz dochody zasilające z budżetu państwa (dotacje celowe oraz subwencje ogólne)

15. Co oznacza zasada jawności w ustawie o finansach publicznych i jakie są jej ograniczenia?

Zasada jawności omówiona w rozdziale II ustawy o finansach publicznych od strony doktrynalnej domaga się ujawnienia ogółowi społeczeństwa trybu i zasad procedowania w najważniejszych sprawach z zakresu finansów oraz podania do publicznej wiadomości najważniejszych informacji stanie finansów publicznych. Jej przejawami są:

• Jawne obrady Sejmu i Senatu oraz jawne obrady organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego nad budżetem

• Jawne debaty Sejmu i Senatu oraz organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego nad przyjęciem sprawozdania z wykonania budżetu

• Do publicznej wiadomości podawane są;

• Kwoty dotacji udzielonych z budżetów państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego oraz podmioty którym udzielono dotacji

• Kwoty dotacji udzielonych przez państwowe i samorządowe fundusze celowe

• Zbiorcze dane dotyczące finansów publicznych; minister finansów ma obowiązek podać w drodze obwieszczenia opublikowanego w Monitorze Polskim informacje o wykonaniu budżetu za poszczególne miesiące w tym kwoty deficytu i nadwyżki, dochody i wydatki sektora finansów publicznych, przychody i rozchody, zobowiązania i należności, gwarancje i poręczenia, wykaz osób fizycznych i prawnych, którym umorzono znaczne kwoty należności podatkowych wraz z wysokością kwot i przyczyną umorzenia

• Podanie do publicznej wiadomości w Monitorze Polskim kwoty państwowego długu publicznego i długu Skarbu Państwa w relacji do PKB za rok budżetowy w terminie do 31 maja następnego roku

• Podanie kwoty niewymagalnych zobowiązań z tytułu gwarancji i poręczeń udzielonych przez Skarb Państwa i jednostki sektora finansów publicznych (jeszcze nie nastąpił termin ich wypłacalności)

• Od 2005 roku obowiązek zapewnienia radnym dostępu do dowodów księgowych i dokumentów rachunkowych oraz do informacji o wynikach kontroli finansowej przeprowadzonej w jednostkach samorządu terytorialnego

• Narodowy Fundusz Zdrowia ma obowiązek udostępnić informacje o przychodach i kosztach, a także o podmiotach, które realizują świadczenia zdrowotne na podstawie zawartych z NFZ umów, w tym informacje o zakresie przedmiotowym zawieranych umów (szczególnie o sposobie ustalania ceny za świadczone usługi)

• Każda jednostka sektora finansów publicznych musi udostępnić wykaz podmiotów spoza sektora, którym udzieliła dotacji lub dofinansowania w drodze pożyczki lub umorzenia

• Jednostki sektora finansów publicznych muszą podejmować w głosowaniu jawnym uchwały dotyczące gospodarowania finansami publicznymi

Ograniczenie zasady jawności finansów publicznych stosujemy w sytuacjach które z uwagi na pochodzenie lub przeznaczenie środków zostały uznane za niejawne przez przepisy krajowe lub umowy międzynarodowe.

16. Pojęcie zasady przejrzystości finansów publicznych i jej przejawy.

Poza umieszczeniem w tytule rozdziału II zasady przejrzystości finansów publicznych w całej ustawie nie ma ani słowa o tej zasadzie. Musimy wywnioskować z poszczególnych artykułów co ustawodawca miał na myśli.

Zasada ta oznacza, że finanse publiczne powinny mieć jasne, określone zasady.

Przejawami tej zasady są:

• Jednolite zasady sporządzania planów kont (rachunków) dla budżetów państwa i jednostek samorządu terytorialnego czyli jednolity system rachunkowości stosowany przez wszystkie jednostki sektora finansów publicznych

• Jednolity stopień szczegółowości klasyfikacji dochodów, przychodów i rozchodów

• Jednolite zasady i formy sporządzania sprawozdań finansowych przez wszystkie jednostki sektora finansów publicznych (szczególnie sprawozdań budżetowych)

• Bardzo ważne są przejrzyste zasady otrzymywania dotacji celowych przez jednostki samorządu terytorialnego, niestety nie ma jasnych, jednolitych i obiektywnych kryteriów.

17. Zalety i wady zasady jedności materialnej finansów publicznych.

Gospodarowanie środkami finansowymi może się odbywać przy pomocy jednej z dwóch metod

• Zasada „wspólnego kotła” - obowiązuje w Polsce;

• Zasada funduszowania - z góry określa się, że dochody z określonego źródła będą przeznaczone na dany cel.

Zasada jedności materialnej finansów publicznych zwana jest inaczej zasadą „wspólnego kotła”. Wynika z art. 31 ust. 2 ustawy o finansach publicznych; Środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczane na finansowanie imiennie wymienionych wydatków, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej. Zasada ta nie pozwala na łączenie już z góry określonych dochodów, pochodzących z określonych źródeł na ściśle określone wydatki. Zasada ta domaga się, by wszystkie dochody stanowiły „wspólny kocioł”, z którego w zależności od przyjętych priorytetów będą rozdzielane.

Wyjątki od zasady wspólnego kotła ⇒ we współczesnych państwach prawa, wg praktyki, są takie trzy dziedziny, na które trzeba stworzyć fundusze: ochrona zdrowia, starość (emerytury) oraz ochrona środowiska (państwa rozwinięte). W Polsce wyjątkami są funkcjonujące fundusze celowe, tworzone na podstawie ustaw.

18. Podaj główne zasady dokonywania wydatków publicznych wynikające z ustawy o finansach publicznych.

Ustawa stawia wymóg celowego i racjonalnego dokonywania wydatków publicznych, na który składają się ogólne zasady, wedle których powinny być dokonywane wydatki publiczne, określone w art. 35.

1. Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych.

2. Jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków.

3. Wydatki publiczne powinny być dokonywane:

1. w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,

2. w sposób umożliwiający terminową realizację zadań,

3. w wysokości i w terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

4. Jednostki sektora finansów publicznych zawierają umowy, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane, na zasadach określonych w przepisach o zamówieniach publicznych.

Ogólnie można powiedzieć, że na zasadę celowego i racjonalnego dokonywania wydatków publicznych składają się:

• warunki legalne ⇒ na takie cele i w takiej wysokości, które wynikają z ustawy lub planu finansowego,

• wymogi natury ekonomicznej ⇒ art. 35 ust. 3.

19. Pojęcie audytu wewnętrznego i jego zadania w jednostkach sektora finansów publicznych.

Jedną z zasad ogólnych finansów publicznych jest zasada objęcia gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych kontrolą finansową i audytem wewnętrznym. Audyt wewnętrzny, wprowadzony pod wpływem standardów unijnych, jest omówiony w rozdziale 5. ustawy o finansach publicznych.

Rozdział 5

Audyt wewnętrzny oraz koordynacja kontroli finansowej i audytu

wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych

Art. 48.

1. Audytem wewnętrznym jest ogół działań obejmujących:

1. niezależne badanie systemów zarządzania i kontroli w jednostce, w tym procedur kontroli finansowej, o których mowa w art. 47 ust. 3, w wyniku którego kierownik jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę adekwatności, efektywności i skuteczności tych systemów;

2. czynności doradcze, w tym składanie wniosków, mające na celu usprawnienie funkcjonowania jednostki.

2. Ocena, o której mowa w ust. 1 pkt 1, dotyczy w szczególności:

1. zgodności prowadzonej działalności z przepisami prawa oraz obowiązującymi w jednostce procedurami wewnętrznymi;

2. efektywności i gospodarności podejmowanych działań w zakresie systemów zarządzania i kontroli;

3. wiarygodności sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z wykonania budżetu.

Art. 49.

1. Audyt wewnętrzny prowadzi się w:

1) jednostkach, o których mowa w art. 121 ust. 2;

2) ministerstwach;

3) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;

4) urzędach centralnych;

5) (uchylony);

6) Rządowym Centrum Legislacji;

7) Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej;

8) urzędach wojewódzkich;

9) urzędach celnych;

10) izbach celnych;

11) urzędach kontroli skarbowej;

12) urzędach skarbowych;

13) izbach skarbowych;

14) funduszach celowych, stanowiących wyodrębnione jednostki organizacyjne;

15) Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzanych przez nie funduszach;

16) Narodowym Funduszu Zdrowia;

17) należących do sektora finansów publicznych państwowych osobach prawnych utworzonych na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych;

18) powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury;

19) jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej;

20) regionalnych izbach obrachunkowych.

2. Audyt wewnętrzny prowadzi się także w innych, niż wymienione w ust. 1, jednostkach sektora finansów publicznych, w tym w jednostkach podsektora samorządowego, jeżeli jednostki te gromadzą znaczne środki publiczne lub dokonują znacznych wydatków publicznych.

3. Do środków publicznych, o których mowa w ust. 2, dolicza się odpowiednio dochody własne i wydatki nimi finansowane jednostek budżetowych oraz dochody i wydatki funduszu motywacyjnego państwowej jednostki budżetowej.

4. Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, dla jednostek, o których

mowa w ust. 2:

1) łączną kwotę środków publicznych gromadzonych w ciągu roku kalendarzowego, której przekroczenie powoduje obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych;

2) łączną kwotę wydatków i rozchodów środków publicznych, dokonywanych w ciągu roku kalendarzowego, której przekroczenie powoduje obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych;

3) termin, w ciągu którego jednostki sektora finansów publicznych będą zobowiązane do rozpoczęcia audytu wewnętrznego.

5. Jeżeli ujęte w budżecie jednostki samorządu terytorialnego gromadzone środki publiczne lub wydatki i rozchody środków publicznych przekroczą kwotę określoną w rozporządzeniu wydanym na podstawie ust. 4, to audyt wewnętrzny prowadzi się w urzędzie danej jednostki samorządu terytorialnego.

6. Kwoty określone w rozporządzeniu wydanym na podstawie ust. 4, nie mogą być niższe niż 0,001% produktu krajowego brutto.

7. Dla ustalenia kwot, o których mowa w ust. 4 pkt 1 i 2, do środków publicznych, o których mowa w ust. 5, zalicza się kwoty środków państwowych funduszy celowych przekazywane jednostkom samorządu terytorialnego na wykonanie zadań własnych i zadań zleconych z zakresu administracji rządowej jednostek samorządu terytorialnego.

Art. 50.

1. W urzędach w rozumieniu przepisów o służbie cywilnej, zadania związane z kontrolą finansową i audytem wewnętrznym przypisane kierownikowi jednostki, wykonuje dyrektor generalny.

2. W jednostkach podsektora samorządowego zadania związane z kontrolą finansową i audytem wewnętrznym wykonuje kierownik jednostki.

Art. 51.

1. Audyt wewnętrzny w jednostce sektora finansów publicznych prowadzi audytor wewnętrzny zatrudniony w tej jednostce, z zastrzeżeniem ust. 2-7 i ust. 12.

2. W państwowej jednostce budżetowej działającej poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej audyt wewnętrzny przeprowadza audytor wewnętrzny zatrudniony w jednostce nadrzędnej lub nadzorującej.

3. W państwowych szkołach wyższych, w których nie zostały przekroczone kwoty określone w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 49 ust. 4, audyt wewnętrzny przeprowadza audytor wewnętrzny zatrudniony:

1) w nadzorującym je ministerstwie albo

2) w jednej ze szkół wyższych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego na podstawie porozumień zawartych pomiędzy rektorami tych szkół.

4. W sądzie rejonowym audyt wewnętrzny przeprowadza audytor wewnętrzny zatrudniony w sądzie okręgowym.

5. W prokuraturze rejonowej audyt wewnętrzny przeprowadza audytor wewnętrzny zatrudniony w prokuraturze okręgowej.

6. W jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej podległych Dyrektorowi Generalnemu Służby Więziennej, z wyjątkiem okręgowych inspektoratów Służby Więziennej, audyt wewnętrzny przeprowadza audytor wewnętrzny zatrudniony w Centralnym Zarządzie Służby Więziennej. W jednostce organizacyjnej Służby Więziennej podległej dyrektorowi okręgowemu Służby Więziennej audyt wewnętrzny przeprowadza audytor wewnętrzny zatrudniony w okręgowym inspektoracie Służby Więziennej.

7. W zakładzie budżetowym utworzonym przez Ministra Sprawiedliwości audyt wewnętrzny przeprowadza audytor wewnętrzny zatrudniony w Ministerstwie Sprawiedliwości, z zastrzeżeniem ust. 6.

8. Audytor wewnętrzny podlega bezpośrednio kierownikowi jednostki, który zapewnia organizacyjną odrębność wykonywania przez audytora zadań określonych w ustawie.

9. Rozwiązanie stosunku pracy z audytorem wewnętrznym, zatrudnionym w jednostkach, o których mowa w art. 49 ust. 1 pkt 2-20 i ust. 2, nie może nastąpić bez zgody Głównego Inspektora Audytu Wewnętrznego.

10. Zmiana warunków pracy audytora wewnętrznego zatrudnionego w jednostkach, o których mowa w art. 49 ust. 1 pkt 2-20 i ust. 2, może być dokonana po zasięgnięciu opinii Głównego Inspektora Audytu Wewnętrznego.

11. Główny Inspektor Audytu Wewnętrznego może zażądać informacji i dokumentów dotyczących rozwiązania stosunku pracy z audytorem wewnętrznym, w zakresie niezbędnym do wyrażenia zgody, o której mowa w ust. 9.

12. W uzasadnionych przypadkach, z wyłączeniem jednostek podsektora samorządowego, Minister Finansów może wyrazić zgodę na prowadzenie audytu wewnętrznego w jednostkach nadzorowanych lub podległych przez audytora zatrudnionego w jednostce nadzorującej lub nadrzędnej.

Art. 52.

Kierownik jednostki sektora finansów publicznych obowiązanej do prowadzenia audytu wewnętrznego może utworzyć komórkę audytu wewnętrznego, w której są zatrudnieni audytorzy i inne osoby. Działalność tej komórki koordynuje audytor wewnętrzny wyznaczony przez kierownika jednostki.

Art. 53.

1. Audyt wewnętrzny, z zastrzeżeniem ust. 2, przeprowadza się na podstawie rocznego planu audytu wewnętrznego jednostki sektora finansów publicznych, zwanego dalej „planem audytu”.

2. W uzasadnionych przypadkach audyt wewnętrzny przeprowadza się poza planem audytu.

3. Plan audytu przygotowuje audytor wewnętrzny w porozumieniu z kierownikiem jednostki.

4. Plan audytu zawiera w szczególności:

1) analizę obszarów ryzyka w zakresie gromadzenia środków publicznych i dysponowania nimi;

2) tematy audytu wewnętrznego;

3) proponowany harmonogram realizacji audytu wewnętrznego;

4) planowane obszary, które powinny zostać objęte audytem wewnętrznym w kolejnych latach.

5. Audytor wewnętrzny przedstawia kierownikowi jednostki i Głównemu Inspektorowi Audytu Wewnętrznego:

1) do końca marca każdego roku - sprawozdanie z wykonania planu audytu za rok poprzedni;

2) do końca października każdego roku - plan audytu na rok następny.

6. Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, tryb sporządzania oraz wzór sprawozdania, o którym mowa w ust. 5 pkt 1, uwzględniając informacje wynikające ze sprawozdań z przeprowadzenia audytu wewnętrznego zrealizowanego na podstawie planu audytu.

Art. 54.

1. Do przeprowadzania audytu wewnętrznego uprawnia imienne upoważnienie wystawione przez kierownika jednostki oraz legitymacja służbowa lub dowód tożsamości.

2. W przypadkach wymagających specjalnych kwalifikacji audytor wewnętrzny może, w uzgodnieniu z kierownikiem jednostki, powołać rzeczoznawcę.

Art. 55.

1. Przed rozpoczęciem audytu wewnętrznego w komórce organizacyjnej audytor wewnętrzny zawiadamia kierownika tej komórki o przedmiocie i czasie trwania audytu wewnętrznego.

2. Kierownik komórki, o której mowa w ust. 1, zapewnia audytorowi wewnętrznemu warunki niezbędne do sprawnego przeprowadzania audytu wewnętrznego, przedstawia żądane dokumenty oraz ułatwia terminowe udzielanie wyjaśnień przez pracowników tej komórki.

3. Obowiązkiem audytora wewnętrznego jest rzetelne, obiektywne i niezależne:

1) ustalenie stanu faktycznego w zakresie funkcjonowania jednostki;

2) określenie oraz analiza przyczyn i skutków uchybień;

3) przedstawienie zaleceń w sprawie usunięcia uchybień lub wprowadzenia usprawnień.

4. Wyniki audytu wewnętrznego przedstawia się w sprawozdaniu z przeprowadzenia audytu wewnętrznego.

Art. 56.

1. Sprawozdanie z przeprowadzenia audytu wewnętrznego jest przekazywane kierownikowi jednostki.

2. Kierownik jednostki, na podstawie sprawozdania z przeprowadzenia audytu wewnętrznego, podejmuje działania mające na celu usunięcie uchybień lub usprawnienie funkcjonowania jednostki, informując o tym audytora wewnętrznego.

3. Jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania sprawozdania z przeprowadzenia audytu wewnętrznego nie zostaną podjęte działania mające na celu usunięcie uchybień, kierownik jednostki informuje o tym Głównego Inspektora Audytu Wewnętrznego oraz audytora wewnętrznego, uzasadniając brak podjęcia działań, z zastrzeżeniem ust. 4.

4. W jednostkach podległych lub nadzorowanych przez właściwych ministrów, w przypadku, o którym mowa w ust. 3, kierownik jednostki informuje również właściwego ministra.

Art. 57.

Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób i tryb przeprowadzania audytu wewnętrznego, a w szczególności:

1) szczegółowe warunki planowania audytu wewnętrznego, w tym wzór planu audytu;

2) sposób dokumentowania wyników audytu wewnętrznego;

3) sposób współpracy z pracownikami komórki, w której jest przeprowadzany audyt wewnętrzny;

4) tryb sporządzania oraz elementy sprawozdania, o którym mowa w art. 55 ust. 4 - z uwzględnieniem powszechnie uznawanych standardów.

Art. 58.

Audytorem wewnętrznym może być osoba, która:

1) ma obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, chyba że przepisy odrębne uzależniają zatrudnienie w jednostce sektora finansów publicznych od posiadania obywatelstwa polskiego;

2) ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych;

3) nie była karana za przestępstwo popełnione umyślnie;

4) posiada wyższe wykształcenie;

5) złożyła z pozytywnym wynikiem egzamin przed Komisją Egzaminacyjną, zwaną dalej „Komisją”.

20. Definicja budżetu państwa i zakres budżetu państwa w warunkach gospodarki rynkowej.

Budżet państwa jest bardzo różnie definiowany. Wg ustawy o finansach publicznych:

Art.95 1. Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:

1. organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa,

2. sądów i trybunałów.

2. Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego, zwanego dalej „rokiem budżetowym”.

3. Ustawa budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa w roku budżetowym.

Aktualny system budżetowy w Polsce jest systemem dwustopniowym, składa się z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Zakres budżetu jest ograniczony, zwłaszcza w gospodarce wolnorynkowej (przeważa własność prywatna i państwo nie może tego regulować). Rola budżetu w gospodarce jest mierzona poprzez dwa wskaźniki:

• stopień redystrybucji dochodu ⇒ odpowiada na pytanie jaka część dochodu wypracowana przez społeczeństwo przejmowana jest do budżetu, w państwach rozwiniętych do budżetu odprowadzana jest jedynie 1/3 dochodu narodowego (wartość wytworzona w społeczeństwie w danym roku po odjęciu kosztów). Wczasach PRL -u w warunkach gospodarki centralnie sterowanej w zależności od stopnia uspołecznienia zabierano do budżetu od 60 do 70 % dochodu narodowego.

• udział wydatków na gospodarkę w całości wydatków budżetowych.⇒ polski budżet nazywany jest budżetem stagnacji gospodarczej, gdyż wydatki na gospodarkę stanowią 10 - 12 % całości wydatków budżetowych.. Jednym z głównych postulatów po 1989 r. było odejście od dofinansowywania deficytowych przedsiębiorstw. Stało się to jedną z przyczyn upadku wielu przedsiębiorstw (musiały same sobie poradzić z olbrzymimi kredytami i podatkami), co spowodowało wiele negatywnych zjawisk natury gospodarczej i ekonomicznej.

21. Podaj główne źródła dochodów budżetu państwa.

Główne źródła dochodów budżetu państwa:

1. PODATKI ⇒ charakterystyczną cechą budżetu państwa jest dominujące znaczenie wpływów podatkowych (przekraczają 85 %) czyli państwo utrzymują podatnicy. Do budżetu państwa wpływają (w kolejności ich wydajności fiskalnej):

• podatek od towarów i usług (odpowiednik VAT -u)

• podatek akcyzowy

• podatek dochodowy od osób fizycznych PIT

• podatek dochodowy od osób prawnych CIT

Dwa pierwsze, przynoszące najwięcej wpływów do budżetu państwa, są to tzw. podatki pośrednie, które obciążają ludność (ich ciężar przenoszony jest na konsumenta).

2. CŁA ⇒ specyficzny rodzaj obciążenia płacony jedynie w związku z pewnymi okolicznościami. We współczesnych gospodarkach cła straciły znaczenie. Ich rola maleje ze względu na coraz ściślejszą integrację europejską (w ramach UE nie pobiera się w ogóle ceł eksportowych i tranzytowych).

3. Wpłaty do budżetu z zysku od przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa ⇒ często zastępują podatki. Państwo zostawia sobie te sektory, które mają znaczenie strategiczne, nigdzie na świecie nie ma pełnej prywatyzacji.

4. Wpłaty z zysku NBP ⇒ wszystkie banki w Polsce są osobami prawnymi i płacą podatek dochodowy od osób prawnych. Ustawa przewiduje wyjątek dla Skarbu państwa i NBP. Konstrukcja tej wpłaty jest konstrukcją wynikową, NBP jest zobowiązany wpłacać do budżetu nadwyżkę jaka mu zostanie po dofinansowaniu własnych funduszy, w ten sposób rozlicza się z budżetem.

5. Dochody z najmu i dzierżawy majątku Skarbu Państwa, a także odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych przez państwowe jednostki budżetowe.

6. Środki pochodzące z odsetek od środków zgromadzonych na centralnym rachunku (budżet państwa nie ma swoich kas, jego obsługę kasową sprawuje NBP)

7. Grzywny, mandaty i kary pieniężne.

8. Spadki i darowizny.

9. Środki z budżetu Unii Europejskiej służące finansowaniu działań administracji rządowej.

23. Pojęcie deficytu budżetowego i przyczyny jego występowania.

Deficyt budżetu państwa - różnica między dochodami i wydatkami budżetowymi ustalonymi dla okresu rozliczeniowego nazywa się wynikiem (saldem) budżetowym. Dodatni wynik finansowy stanowi nadwyżkę budżetową, ujemny jest deficytem budżetowym.

• Związany jest z rokiem budżetowym

Rozróżnia się trzy rodzaje deficytu budżetowego:

• Deficyt rzeczywisty - jest faktyczną różnicą między dochodami, a wydatkami w danym okresie (roku budżetowym)

• Deficyt strukturalny - jest wielkością symulowaną, hipotetyczną, powstającą w warunkach, gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki.

• Deficyt cykliczny - jest rezultatem następujących po sobie okresowych zmian w gospodarce, ożywienia bądź recesji, wpływających na dochody i wydatki budżetowe; jest różnicą między deficytem strukturalnym, a rzeczywistym.

Przyczyny występowania deficytu budżetowego:

• Nadmierne wydatki,

• Niskie dochody (niskie, nieefektywne podatki),

• Istnienie silnych grup roszczeniowych i związane z tym nadmierne rozbudowanie socjalnych funkcji państwa,

Chęć wykorzystania nadwyżek z lat poprzednich, klęski żywiołowe, powodujące poniesienie nadzwyczajnych wydatków

24. Przyczyny wzrostu wydatków publicznych.

1. Przyczyny o charakterze historycznym:

rozumiemy pod tym pojęciem sytuację, w której w związku z zaciąganiem przez kolejne rządy nowych pożyczek i kredytów na potrzeby społeczeństwa państwo zadłuża się dodatkowo, co powoduje że ten ciężar przenosi się na kolejne pokolenia (tzw. pętla zadłużeniowa).

2. Przyczyny o charakterze politycznym:

najważniejsza grupa powodująca szybki wzrost wydatków publicznych. Spowodowane zdecydowaną zmianą koncepcji modelu państwa i jego funkcji. Współcześnie bowiem przyjmuje się koncepcje państwa opiekuńczego. Powinności państwa wobec obywatela rozszerzono do zapewnienia mu dostępu do bezpłatnej opieki medycznej, godziwej starości oraz ochrony środowiska poza klasyczną funkcję ochrony.

3. Przyczyny o charakterze ekonomiczno - społecznym:

Postęp techniczny wymaga zwiększenia wydatków np. na systemy informatyczne, komputeryzację, wojsko (nowe technologie zbrojeń). W Wyniku postępu cywilizacyjnego powstają nowe powinności państwa, wymuszone przez społeczeństwo, np. żądanie bezpłatnego dostępu do dóbr kultury czy wydatkowania na podbój kosmosu. Na wzrost wydatków ma także wpływ inflacja, czyli sytuacja kiedy rosną ceny i spada siła nabywcza pieniądza.

4. Przyczyny natury psychologiczno - socjologicznej:

dotyczą prawie każdego współczesnego państwa, mają w dużej mierze charakter subiektywny.

25. Źródła pokrycia deficytu budżetowego.

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych deficyt budżetu państwa może być finansowany przychodami pochodzącymi:

• Ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych,

• Z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych,

• Z pożyczek,

• Z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa,

• Z nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

Konstytucja RP zawiera zakaz finansowania deficytu przez Bank Centralny (w drodze emisji pieniądza).

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską: max. limit deficytu - 3% PKB

Podstawowymi instrumentami finansowania deficytów są:

• Bony skarbowe

• Krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa w celu pokrycia bieżących potrzeb płatniczych,

• Emitowane są na cotygodniowych przetargach przeprowadzanych przez NBP,

• Termin wykupu bonów skarbowych nie przekracza 1 roku, najczęściej wynosi 3 lub 6 miesięcy,

• Sprzedaje się je z dyskontem do wartości nominalnej.

• Obligacje skarbowe

• To papiery wartościowe zawierające zobowiązanie emitenta ( Skarbu Państwa) do zapłaty ich posiadaczowi nominalnej wartości wraz z oprocentowaniem,

• Okres na jaki są emitowane jest dłuższy niż rok,

• Sprzedawane na przetargach organizowanych przez NBP; przeznaczone są dla inwestorów instytucjonalnych,

• Są zdematerializowane, co oznacza, że fakt ich nabycia lub zbycia jest jedynie odnotowany na rachunkach papierów wartościowych, a nabywca otrzymuje świadectwo depozytowe,

Obligacje sprzedawane w sieci sprzedaży detalicznej ( w tzw. punktach obsługi klienta) adresowane są do osób fizycznych oraz organizacji społecznych i zawodowych, a także fundacji wpisanych do rejestru sądowego mają charakter tzw. skarbowych obligacji oszczędnościowych.

26. Specyficzne cechy ustawy budżetowej na tle pozostałych ustaw.

Ustawa budżetowa ma specyficzny charakter prawny - jest prognozą dochodów i limitem wydatków (inny charakter dochodów i wydatków).

Choć budżet państwa uchwalany jest jako ustawa, tryb prac nad projektem ustawy budżetowej charakteryzuje się wieloma odstępstwami od zasad obowiązujących przy uchwalaniu projektów innych ustaw. Najważniejsze z nich to:

• Ograniczenie kręgu podmiotów wyposażonych w inicjatywę ustawodawczą (tylko Rada Ministrów)

• Termin wyznaczony Senatowi na ewentualne zgłoszenie poprawek do uchwalonej przez Sejm ustawy jest krótszy niż w przypadku innych ustaw (20 dni zamiast 30)

• Nie może być rozpatrywany w trybie pilnym,

• Wyłączenie możliwości weta prezydenckiego.

27. Wymień formy organizacyjno - prawne funkcjonujących w Polsce jednostek sektora finansów publicznych.

Formy organizacyjno - prawne jednostek sektora finansów publicznych (rozdział III ustawy o finansach publicznych):

• Jednostki budżetowe,

• Zakłady budżetowe,

• Gospodarstwo pomocnicze,

• Fundusze celowe

• Fundacje (teoretycznie ustawa zakazuje tworzenia nowych, ale nie zlikwidowała już istniejących).

28. Co to są jednostki budżetowe i jak są finansowo powiązane z budżetem?

Jednostki budżetowe to takie jednostki sektora finansów publicznych, które wydatki pokrywają z budżetu, a dochody odprowadzają na rachunek budżetowy. Jednostki budżetowe w zasadzie nie prowadzą działalności gospodarczej, ale funkcjonują po to, aby zaspokajać potrzeby społeczne, np. szpital, urząd administracyjny, teatr. Z reguły są jednostkami nierentownymi, tzn. nie przynoszą zysku. Mogą być tworzone na szczeblu centralnym (przez ministrów) lub samorządowym (przez radę miasta lub gminy) i są powiązane z odpowiednim budżetem. Jako jedyne rozliczają się brutto.

29. Zakłady budżetowe a jednostki budżetowe.

Zakłady budżetowe:

• To takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania i pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych,

• Forma rozliczenia z budżetem: netto

• Mogą również otrzymywać dotacje przedmiotowe, podmiotowe lub celowe na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, a nowo tworzone zakłady - jednorazowe dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe,

• Działają w oparciu o roczny plan finansowy,

• Mogą być państwowe ( jak np. ośrodki wczasowe, ośrodki sportu i rekreacji) lub samorządowe ( przedszkola, ośrodki sportowo - wypoczynkowe, zakłady oczyszczania miasta, zakłady wodociągowo kanalizacyjne).

Jednostki budżetowe:

• Najbardziej „popularna'' forma jednostek sektora finansów publicznych,

• Tworzy się je w dziedzinach dla których wydatki są niewspółmierne do realizowanych dochodów,

• Pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa ( lub na rachunek dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego) - budżetowanie brutto

• Każda jednostka budżetowa działa na podstawie statutu i jest prowadzona na podstawie planu finansowego. Jest to zawsze roczny plan finansowy co oznacza, iż środki publiczne dla jednostek budżetowych z końcem roku wygasają.

Dzielą się na:

• Państwowe - mogą być tworzone i likwidowane przez organy administracji rządowej: ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów, a ich wyposażenie majątkowe pochodzi z zasobów Skarbu Państwa ( przykłady: areszty i więzienia, szkoły podstawowe, gimnazja, domy pomocy społecznej, parki narodowe i krajobrazowe, sądy, prokuratury, trybunały, urzędy naczelnych organów państwowych jak Kancelaria Prezydenta RP),

• Samorządowe - tworzone i likwidowane przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego: sejmik województwa, rada powiatu, rada gminy, zaś ich wyposażenie majątkowe pochodzi z zasobów danej j.s.t. (przykłady: urzędy gmin, gminne ośrodki pomocy społecznej, starostwa, powiatowe zarządy dróg).

30. Gospodarstwa pomocnicze i ich formy rozliczeń z budżetem.

Gospodarstwa pomocnicze:

• To wyodrębniona organizacyjnie ( odrębna struktura organizacyjna i zespół pracowników) i finansowo (własny plan finansowy oraz rachunek bankowy) część podstawowej działalności jednostki budżetowej (np. prowadzenie domu akademickiego przez szkołę wyższą lub internatu przez szkołę średnią) lub jej działalność uboczna (np. prowadzenie restauracji lub hotelu przez szkołę wyższą),

• Pokrywa swoje koszty z własnych przychodów, może jednak także otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe,

• Forma rozliczenia z budżetem: netto - wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku,

• Jednostki budżetowe mogą tworzyć więcej, niż jedno gospodarstwo pomocnicze.

31. Co to są dochody własne jednostek budżetowych?

Dochody własne jednostek budżetowych to przychody osiągane przez nie ze świadczonych usług i innej działalności.

32. Fundusze motywacyjne tworzone w państwowych jednostkach samorządowych.

Fundusze motywacyjne są środkami finansowymi państwowych jednostek budżetowych gromadzonymi na wyodrębnionych rachunkach bankowych. Fundusze są zasilane częścią dochodów budżetu państwa uzyskanych z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z ujawnienia przestępstw i wykroczeń przeciwko mieniu, jak tez przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych. Ze środków tych wypłacane są nagrody dla pracowników, żołnierzy i funkcjonariuszy, którzy przyczynili się bezpośrednio do uzyskania tych dochodów.

Plany funduszy motywacyjnych nie są objęte ustawą budżetową.

33. Pojęcie, zalety i wady funduszu celowego. Podaj przykłady największych w Polsce funduszy celowych.

Wady:

• Ponieważ fundusze tworzone są w drodze ustawy, w sytuacji gdy istnieje potrzeba dofinansowania przez budżet państwa jakiegoś przedsięwzięcia, proces uchwalenia ustawy może trwać zbyt długo by efektywnie reagować

• W razie niewykorzystania środków z budżetu państwa nie można ich zagospodarować w inny sposób, gdyż wydatki mogą być wykorzystywane jedynie na cele, dla których fundusze zostały utworzone,

Zaleta:

• Dokładne określenie przedmiotu jakim fundusz się zajmuje pozwala na efektywne wykorzystywanie środków a następnie ułatwia kontrolę wydatków

Fundusz celowy - jest jedną z form organizacyjno-prawnych jednostek należących do sektora finansów publicznych;

• Stworzone do finansowania takich zadań należących do organów publicznych (państwowych lub samorządowych), które mogłyby być finansowane z budżetu, lecz z pewnych względów uznano, iż dla ich realizacji należy stworzyć odrębne budżety,

• Nazywane także pozabudżetowymi, para budżetowymi lub małymi budżetami,

• Tworzone są w drodze ustawy,

• Ich przychody pochodzą ze środków publicznych, a wydatki mogą być wykorzystywane jedynie na cele, dla których fundusze te zostały utworzone,

• Mogą one działać jako osoby prawne lub jako wyodrębnione rachunki bankowe, którymi dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz,

• Forma rozliczenia z budżetem: netto,

• Mogą uzyskiwać pożyczki z budżetu państwa.

Przykładami największych w Polsce funduszy celowych są:

1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS):

• Nie posiada osobowości prawnej

• Jego środkami dysponuje ZUS,

• Głównym jego źródłem dochodów są składki na ubezpieczenia społeczne, dotacje z budżetu państwa przeznaczone wyłącznie na wypłaty świadczeń gwarantowanych przez państwo oraz środki z budżetu mające charakter rekompensaty za ubytek przychodów z tytułu przekazywania składek do OFE,

• Może on za zgodą ministra właściwego do spraw finansów publicznych zaciągać kredyty,

• W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:

-emerytalny, rentowy, chorobowy, wypadkowy i rezerwowe

2. Fundusz Emerytalno-Rentowy Rolników (KRUS)

• Odpowiada za realizację zadań z zakresu ubezpieczenia społecznego rolników,

• W skład KRUS wchodzą 3 państwowe fundusze celowe nie posiadające osobowości prawnej:

- Fundusz Emerytalno Rentowy, Fundusz Prewencji i Rehabilitacji, Fundusz Administracyjny

• Ponadto KRUS tworzą:

- Fundusz składkowy, posiadający osobowość prawną i Fundusz Motywacyjny, bez osobowości prawnej

• Przychodem Funduszu są:

- składki na ubezpieczenia emerytalno- rentowe,

- dotacje celowe z budżetu państwa na wypłatę świadczeń emerytalno-rentowych, stanowiące prawie 93% jego przychodów, oraz na wypłatę świadczeń zleconych (np. świadczenia dla kombatantów)

- opłacane składki na ubezpieczenia zdrowotne dla rolników i emerytów oraz rencistów niebędących podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych.

3. Fundusz Pracy:

• Nie posiada osobowości prawnej,

• Jego dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy,

• Przychody tego Funduszu pochodzą z:

- obowiązkowych składek, płaconych przez pracodawców i osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz dotacji budżetowej,

- dotacji z budżetu państwa,

- środków z UE

• Wydatkami są:

- zasiłki dla bezrobotnych,

- zasiłki i świadczenia przedemerytalne,

- środki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, roboty publiczne, aktywizację zawodową absolwentów, programy specjalne,

- pożyczki dla pracodawców na utworzenie nowych miejsc pracy

- umorzenia pożyczek dla bezrobotnych.

4. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

5. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

6. Nowe fundusze celowe, np.:

- Fundusz Nauki i Technologii Polskiej,

- Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej,

- Fundusz Reprywatyzacji

34. Budżetowanie brutto a budżetowanie netto.

Wyróżniamy 2 metody rozliczania jednostek sektora finansów publicznych z budżetem:

1. Wg zasady brutto - tzw. budżetowanie brutto,

2. Wg zasady netto - tzw. budżetowanie netto.

Podział ten związany jest z podziałem jednostek sektora finansów publicznych na sferę budżetową oraz pozabudżetową.

Budżetowanie brutto - polega na tym, że jednostka budżetowa pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a uzyskane dochody odprowadza na rachunek budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

A zatem:

• Wysokość wydatków jednostek budżetowych nie jest związana z wielkością osiągniętych przez nią przychodów,

• Jednostka budżetowa nie może dysponować osiągniętymi przez siebie dochodami.

Budżetowanie netto - odnosi się do jednostek zaliczanych do sfery pozabudżetowej, polega na tym, iż dana jednostka pokrywa swoje wydatki z dochodów własnych, a nadwyżkę uzyskanych dochodów odprowadza do budżetu,

a więc:

• W budżecie nie ujmuje się pełnych kwot przychodów i wydatków jednostek pozabudżetowych, ale saldo tych wielkości, które może być:

• Dodatnie, gdy przychody jednostek > poniesionych wydatków (wtedy nadwyżkę wpłaca do budżetu),

• Ujemne, gdy przychody jednostki < poniesionych wydatków (wtedy uzyskuje dotacje z budżetu)

Budżetowanie netto odnosi się do: gospodarstw pomocniczych, zakładów budżetowych, funduszy celowych.

35. Struktura wydatków budżetu państwa.

Wydatki publiczne:

• Związane są z realizacją funkcji, celów i zadań władz publicznych,

• Dokonywane w celu zaspokojenia potrzeb zbiorowych lub/i potrzeb indywidualnych, których ranga jest na tyle wysoka, że władze publiczne decydują się albo na całkowite, albo na częściowe ich finansowanie ze środków publicznych,

• Państwo musi dbać o właściwe rozłożenie wydatków publicznych na poszczególne grupy społeczne.

Wydatki budżetu państwa:

- dotacje i subwencje,

- świadczenia na rzecz osób fizycznych,

- wydatki bieżące jednostek budżetowych,

- wydatki majątkowe,

- wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa

- wpłaty środków własnych Unii Europejskiej.

Wydatki budżetu państwa są przeznaczone na:

• Utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony prawa,

• Zadania wykonywane przez administrację rządową,

• Funkcjonowanie sądów i trybunałów,

• Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego,

• Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego,

• Środki wpłacane do budżetu UE,

• Subwencje dla partii politycznych,

• Dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami,

• Obsługę długu publicznego,

• Finansowanie programów i projektów, na realizację których uzyskano środki pochodzące z budżetu UE,

• Realizację wspólnej Polityki Rolnej.

Wydatki publiczne:

• Szczebla centralnego:

- dotacje i subwencje,

- świadczenia na rzecz osób fizycznych,

- wydatki bieżące jednostek budżetowych,

- wydatki majątkowe,

- wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa

• Szczebla regionalnego:

- wydatki państwowe,

- wydatki samorządowe,

- wydatki rządowo-samorządowe

• Szczebla lokalnego:

- wydatki samorządowe gmin i powiatów.

Wydatki publiczne- klasyfikacja:

Ze względu na związek wydatków z wykorzystaniem PKB:

• Wydatki realne - w wyniku których następuje zużycie elementów PKB w drodze zakupu towarów i usług,

• Wydatki redystrybucyjne - dokonywane są na rzecz innych podmiotów, nie zasilają sektora publicznego- ich rola polega na zasileniu środkami publicznymi podmiotów spoza sektora.

Ze względu na kryterium gospodarka krajowa-zagraniczna:

• Wydatki krajowe i zagraniczne.

Ze względu na funkcje państwa:

• Wydatki związane z klasycznymi funkcjami publicznymi państwa (funkcje zewnętrzne), dotyczące obrony narodowej, bezpieczeństwa wewnętrznego, itp.,

• Wydatki związane z socjalnymi i ekonomicznymi funkcjami władz publicznych (funkcje wewnętrzne), np. na cele socjalne i społeczne.

Ze względu na przeznaczenie wydatków:

• Wydatki bieżące - służą realizacji podstawowych funkcji państwa i zabezpieczeniu finansowania potrzeb społecznych,

• Inwestycyjne - przeznaczone są na przyrost majątku, budowę nowych przedsiębiorstw.

36. Źródła dochodów własnych gmin.

Źródłami dochodów własnych gminy są:

• wpływy z następujących podatków:

• od nieruchomości

• rolnego

• leśnego

• od spadków i darowizn

• podatek od czynności cywilno - prawnych

• od środków transportowych

• wpływy z karty podatkowej płacone przez osoby fizyczne płacące podatki na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego

• dochody z majątku przekazanego gminom (majątku komunalnego) uzyskiwane poprzez sprzedaż, czynsz, dzierżawę, dywidendy i inne korzyści, które gmina uzyskuje wchodząc aportem rzeczowym do spółki

• spadki lub darowizny na rzecz gminy

• samoopodatkowanie się poprzez decyzję mieszkańców podjętą w drodze referendum lokalnego

• udział w podatkach dochodowych od osób fizycznych i prawnych zamieszkałych na terytorium gminy

• wpływy z opłat lokalnych, przekazanych na rzecz gmin (np. opłaty skarbowe, administracyjne, targowe)

• odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych

• 5 % ze środków finansujących zadania publiczne zlecone gminie.

37. Rodzaje dochodów powiatów i województw.

Dochody własne powiatu:

• dochody uzyskiwane przez powiatowe jednostki budżetowe

• wpływy z zysku powiatowych gospodarstw pomocniczych

• dochody z majątku powiatu

• 5 % z tytułu realizacji zadań publicznych zleconych przez administrację rządową

• udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych

• odsetki od udzielonych pożyczek

• odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych

• spadki i darowizny.

Ponadto powiaty otrzymują z budżetu subwencje i dotacje.

Dochody własne województwa:

• dochody z kar pieniężnych i grzywien ( na podstawie odrębnych przepisów)

• 5 % z tytułu realizacji zadań publicznych zleconych przez administrację rządową

• udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych

• odsetki od udzielonych pożyczek

• odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych

• spadki i darowizny.

Ponadto województwa otrzymują z budżetu subwencje i dotacje.

38. Formy dofinansowania z budżetu państwa jednostek samorządu terytorialnego.

Formami dofinansowania jednostek samorządu terytorialnego są subwencje ogólne i dotacje celowe.

Subwencja ogólna uzupełnia dochody własne gminy, jest świadczeniem obligatoryjnym. Dotacja celowa to środki znaczone (maja z góry określone przeznaczenie), w przypadku wydatkowania na inny cel dotację należy zwrócić.

39. Subwencja ogólna a dotacja celowa.

Subwencja ogólna - to pomoc finansowa udzielana przez państwo innym podmiotom na podstawie kryteriów obiektywnych (np.. liczby mieszkańców);

Składa się z następujących części:

1. Dla gmin:

1. Wyrównawczej:

-część podstawowa- dla gmin biednych i

-część uzupełniająca - dla gmin słabo zaludnionych,

2. Równoważącej - ze składek gmin bogatszych, dla zrekompensowania wydatków z zakresu pomocy społecznej,

3. Oświatowej - na finansowanie różnorodnych zadań oświatowych, prowadzonych przez jednostki samorządowe oraz dotowanie szkół niepublicznych oraz publicznych.

2. Dla powiatów:

1. Wyrównawczej - jak dla gmin,

2. Równoważącej - jak dla gmin,

3. Oświatowej - jak dla gmin.

3. Dla województw:

1. Wyrównawczej - jak dla gmin,

2. Regionalnej - ze składek bogatszych województw,

3. Oświatowej - jak dla gmin.

Dotacje celowe - mogą być przeznaczone na:

• Zadania zlecone z mocy ustawy,

• Zadania zlecone na mocy porozumień z organami administracji rządowej,

• Usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego, skutków powodzi oraz skutków innych klęsk żywiołowych,

• Finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych,

• Realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych.

Dotacja a subwencja

- bezzwrotna - bezzwrotna

- nieodpłatna - nieodpłatna

- celowa - obiektywnie określona (zasady i

- uwarunkowana wysokość w przepisach prawa)

- brak powszechności - bezwarunkowa

- uznaniowa - ogólna

- określona kwotowo - określona procentowo

40. Źródła prawa finansowego.

1. Konstytucja RP, rozdział X „finanse publiczne”

2. Ustawa o finansach publicznych (Dz. U. z 2003, nr 15, poz. 148),

3. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego,

4. Ustawa o Narodowym Banku Polskim,

5. Ustawa Prawo bankowe,

6. Ustawa Prawo dewizowe,

7. Ustawa ordynacja podatkowa.

41. Podmioty prawa finansowego i ich charakterystyka.

• Krąg adresatów norm prawa finansowego jest bardzo szeroki.

• Ich oznaczenie następuje ze względu na ich uprawnienia lub obowiązki (podmioty bierne - zobowiązane) lub kompetencje służące realizacji pewnych zadań (podmioty czynne - uprawnione)

Podmioty bierne:

• Ich uprawnienia i obowiązki prawno - finansowe wynikają z regulacji prawnych danego działu prawa finansowego, są korelatem uprawnień i obowiązków podmiotów czynnych.

• Są to uprawnienia i obowiązki o charakterze materialnym i proceduralnym.

• Np. osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki nie posiadające osobowości prawnej.

Podmioty czynne:

• Określane mianem „administracji publicznej”.

• Realizują zadania państwa lub samorządu terytorialnego w dziedzinie gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych.

• Wyposażone w atrybuty władczości wobec podmiotów biernych prawa finansowego.

• Np. Urząd Skarbowy, ZUS, NFZ

Niekiedy podmioty bierne prawa finansowego występują w roli podmiotów czynnych i na odwrót, podmioty czynne stają się niekiedy biernymi, np. Naczelnik Urzędu Skarbowego.

42. Główne zasady odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Pojęcie dyscypliny budżetowej - to obowiązek przestrzegania ładu w gospodarce finansowej, zasad legalności i gospodarności określonych przez prawo w toku publicznej gospodarki finansowej;

Nieprzestrzeganie tych zasad poprzez popełnienie czynu zabronionego przez prawo określone jest mianem naruszenia dyscypliny budżetowej (dyscypliny finansów publicznych).

Podstawa prawna: ustawa z 17 grudnia 2004r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

43. Procedura przygotowania projektu ustawy budżetowej oraz jej uchwalenia.

• Procedura opracowania ustawy budżetowej, poczynając od prac przygoto-

wawczych w Ministerstwie Finansów, aż po publikację w Dzienniku Ustaw trwa około roku.

• Tryb prac nad budżetem państwa określa rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej na rok 2008, nazywane notą budżetową. Nota budżetowa określa:

- harmonogram prac budżetowych,

- formularze planistyczne oraz,

- zasady planowania poszczególnych rodzajów dochodów i wydatków.

• Prace nad projektem ustawy budżetowej rozpoczynają się w Ministerstwie Finansów, gdy pojawią się wstępne wyniki wykonania budżetu państwa za poprzedni rok,

• Wynikiem tych prac jest sporządzenie dokumentu noszącego miano założeń do projektu budżetu państwa,

• Następnie założenia te są dyskutowane przez Radę Ministrów i zostają podane do wiadomości publicznej,

• W dalszej kolejności następuje opracowanie projektu ustawy budżetowej,

• Inicjatywa w tej sprawie należy wyłącznie da Rządu,

• Projekt ustawy budżetowej opracowuje Minister Finansów na podstawie projektów budżetów wykonanych przez poszczególnych dysponentów części budżetowych i sporządzonych w oparciu o limity wydatków

(limity wydatków - to określone przez Ministra Finansów kwoty będące nieprzekraczalnym, górnym ograniczeniem wydatków, jakie dysponenci części budżetowych mogą zaproponować w swoich projektach do budżetu państwa; stanowią one jedną z podstaw opracowania szczegółowych projektów resortowych)

• Minister Finansów może zmieniać propozycje dysponentów części budżetowych, ponieważ poszczególne projekty muszą być dostosowane do możliwości finansowych państwa,

• Do projektu ustawy budżetowej, Minister Finansów włącza ponadto plany dochodów i wydatków organów niezależnych od administracji rządowej, do których nie może wnosić poprawek; poprawki do tych projektów może wprowadzić dopiero Sejm,

• Następnie Minister Finansów przedkłada projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem do zatwierdzenia przez Radę Ministrów,

• Decyzję Rady Ministrów poprzedzają konsultacje w ramach Trójstronnej Komisji oraz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, co do podziału środków pomiędzy budżet państwa, a budżety jednostek samorządu terytorialnego,

• Równolegle ministrowie na forum Rady Ministrów zgłaszają ponownie swoje propozycje, które nie przeszły w dwustronnych rozmowach z Ministrem finansów,

• Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy.

• Zgodnie z Konstytucją RP prace nad budżetem w Parlamencie nie mogą trwać dłużej niż 4 miesiące,

Etapy prac:

1. I czytanie - projekt budżetu prezentuje Sejmowi Prezes Rady Ministrów lub Minister Finansów, wstępna debata na posiedzeniu plenarnym Sejmu, pytania posłów dotyczące projektu i w końcu skierowanie projektu ustawy do komisji sejmowych,

prace nad projektem w komisjach sejmowych, które obejmują:

• Ocenę prognoz makroekonomicznych oraz założeń polityki budżetowej dokonywaną przez Komisję Finansów Publicznych,

• Opiniowanie poszczególnych części budżetu przez właściwe komisje sejmowe,

• Rozpatrywanie przez KFP opinii i propozycji poprawek zgłaszanych przez poszczególne komisje,

• Analizę części tekstowej projektu budżetu państwa,

• Głosowanie poprawek dotyczących dochodów i wydatków budżetowych.

Prace nad projektem budżetu państwa zajmują zwykle kilkanaście posiedzeń, ich ostatecznym efektem jest „Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych o rządowym projekcie ustawy budżetowej”.

2. II czytanie - przedstawienie Sejmowi sprawozdania KFP, dyskusja nad tym sprawozdaniem oraz zgłaszanie poprawek i wniosków (na posiedzeniu plenarnym Sejmu).

Dopóki drugie czytanie nie zostanie zakończone, Rząd - jako wnioskodawca ustawy - ma prawo wycofania projektu.

3. III czytanie - obejmuje dodatkowe sprawozdanie NFP zawierające rekomendacje przyjęcia lub odrzucenia poprawek zgłaszanych do budżetu w trakcie II czytania oraz głosowanie zgłaszanych poprawek i całości ustawy zwykłą większością głosów (tzn. za jest więcej niż przeciw a wstrzymujących nie bierze się pod uwagę przy połowie ustawowej liczby posłów),

4. Przekazanie ustawy budżetowej do Senatu ( Marszałek Sejmu przekazuje niezwłocznie Marszałkowi Senatu potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy).

5. Marszałek Senatu kieruje ustawę do oceny komisjom senackim, które przekazują następnie swoje opinie dotyczące poszczególnych części Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych,

6. KGiFP przygotowuje projekt uchwały Senatu, w której proponuje przyjęcie ustawy bez poprawek lub wniesienie poprawek, Senat nie może podjąć uchwały zawierającej propozycję odrzucenia ustawy w całości,

7. Jeśli Senat zgłosi poprawki do ustawy budżetowej, trafia on ponownie do Sejmu. Nad poprawkami Senatu debatuje najpierw KFP, która przedstawia Sejmowi swoje stanowisko wobec poprawek. Następnie poprawki są głosowane na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Odrzucenie poprawki senackiej wymaga bezwzględnej większości głosów,(tzn. za jest więcej niż przeciw i wstrzymujących się przy połowie ustawowej liczby posłów), przy czym w głosowaniu brać musi udział co najmniej 230 posłów,

• Senat na 20 dni na uchwalenie poprawek do ustawy budżetowej od dnia jej otrzymania.

8. Jeśli Senat nie zgłosi poprawek, tekst ustawy budżetowej ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu potwierdzony podpisem Marszałka sejmu zostaje przez niego niezwłocznie przesłany Prezydentowi, który może:

• Podpisać ustawę w ciągu 7 dni i zarządzić jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw lub

• Zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie jej zgodności z Konstytucją RP (TK orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożeniu wniosku)

• Prezydent nie może odmówić podpisu ustawy budżetowej, jak również nie może skierować ustawy do Sejmu celem ponownego rozpatrzenia.

9. Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu, może on w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

44. Procedura przygotowania uchwał budżetowych jednostek samorządu terytorialnego oraz ich uchwalenia.

• Tryb prac nad projektem uchwały budżetowej określa tzw. uchwała proceduralna, organu stanowiącego JST (czyli odpowiednio rady gminy, rady powiatu lub sejmiku wojewódzkiego)

• Przygotowanie projektu uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami należy do wyłącznej kompetencji organu wykonawczego JST, czyli

- w gminie - wójt, burmistrz lub prezydent miasta,

- powiecie - zarząd powiatu,

- w województwie - zarząd województwa.

• Projekt uchwały budżetowej organ wykonawczy przedstawia do dnia 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy:

- organowi stanowiącemu JST - celem uchwalenia uchwały budżetowej oraz

- właściwej miejscowo Regionalnej Izbie Obrachunkowej - celem zaopiniowania.

• W terminie 7 dni od dnia przekazania projektu uchwały budżetowej organ wykonawczy JST przekazuje jednostkom podległym informacje niezbędne do opracowania projektów ich planów finansowych, które ostatecznie muszą być gotowe nie później, niż do dnia 22 grudnia.

• Następnie RIO wydaje opinię o projekcie uchwały budżetowej:

- czy projekt odpowiada wymogom formalnym oraz

- merytorycznym

Którą zarząd JST przedstawia organowi stanowiącemu tej jednostki.

Wydanie przez RIO negatywnej opinii nie wstrzymuje procedury uchwalania budżetu.

• Uchwałę budżetową organ stanowiący JST uchwala przed rozpoczęciem rok budżetowego (czyli przed dniem 1 stycznia), a w szczególnie uzasadnionych przypadkach- nie później niż do dnia 31 marca roku budżetowego.

• Uchwała budżetowa zapada zwykłą większością głosów w obecności połowy składu organu w głosowaniu jawnym.

• Do czasu uchwalenia uchwały budżetowej, podstawą gospodarki finansowej JST jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu JST.

45. Główne funkcje NBP.

NBP pełni 3 podstawowe funkcje, jako:

• Bank emisyjny - NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Prezes NBP określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza,

• Bank banków - NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilność sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym,

• Centralny bank państwa - NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

46. Organy NBP.

Organami Narodowego Banku Polskiego są:

• Prezes NBP

• jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta na 6-letnią kadencję, nie dłużej niż na dwie kadencje,

• jest odpowiedzialny za organizację i funkcjonowanie NBP,

• jest przełożonym wszystkich pracowników NBP,

• przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, reprezentuje NBP na zewnątrz,

• reprezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach finansowych,

• obecnie: Sławomir Skrzypek,

• Rada Polityki Pieniężnej

• w skład Rady wchodzą:

- Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP,

- oraz 9 członków, powołanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat na 6 lat,

• ustala coroczne założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi, równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,

• składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,

• ustala wysokość stóp procentowych NBP,

• ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

• przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,

• dokonuje oceny działalności Zarządu NBP,

• ustala zasady operacji otwartego rynku.

• Zarząd NBP

• Jest organem wykonawczym i kieruje działalnością NBP,

• W jego skład wchodzą:

- Prezes NBP - jako przewodniczący oraz

- 6-8 członków zarządu, w tym 2 Wiceprezesów NBP

Członków Zarządu NBP powołuje i odwołuje Prezydent RP na wniosek Prezesa NBP na okres 6 lat,

• Realizuje uchwały RPP,

• Nadzoruje operacje otwartego rynku,

• Ocenia funkcjonowanie systemu bankowego,

• Uchwala plan działalności i plan finansowy NBP,

• Uchwala prowizje i opłaty bankowe stosowane przez NBP oraz ustala ich wysokości,

• Uchwala roczne sprawozdanie z działalności NBP,

• Sporządza bilans NBP oraz rachunek zysków i strat,

• Przygotowuje i rozpatruje projekty uchwał i innych materiałów kierowanych do RPP.

47. Na czym polega swoboda dokonywania obrotu dewizowego i jej granice.

Swoboda obrotu dewizowego:

• Jedną z najważniejszych zasad prawa dewizowego,

• Nazywana także tzw. autonomią dewizową,

• Jej odpowiednikiem w prawie cywilnym jest zasada swobody umów,

• Oznacza, że:

Podmioty prawa dewizowego mogą własną mocą kształtować stosunki prawno dewizowe, oczywiście w granicach prawa, czyli „wszystko, co nie jest wprost zakazane ustawowo, jest dozwolone”.

• Nie ma charakteru bezwzględnego, bowiem doznaje ograniczeń:

• Zwyczajnych (ustawowych)

• Nadzwyczajnych (pozaustawowych)

Ograniczenia zwyczajne, można je podzielić na ograniczenia:

• O charakterze powszechnym (tzn. ze wszystkimi krajami)

Np. zakaz wywozu i wysyłania złota dewizowego i platyny dewizowej (o każdej wartości) oraz krajowych i zagranicznych środków płatniczych o wartości przekraczającej 10 000 Euro,

• dotyczące obrotu dewizowego z krajami trzecimi,

np. zakaz wywozu i wysyłania przez rezydentów do krajów trzecich krajowych lub zagranicznych środków płatniczych, z przeznaczeniem na podjęcie lub rozszerzenie w tych krajach działalności gospodarczej z wyjątkami przewidzianymi w ustawie,

• dotyczące obrotu dewizowego w kraju,

np. zakaz dokonywania w kraju, między rezydentami, rozliczeń w walutach obcych, z wyjątkiem rozliczeń między osobami fizycznymi, o ile nie mają one związku z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Ograniczenia nadzwyczajne

• dotyczą wyłącznie obrotu z zagranicą,

• mogą być stosowane także w stosunku do krajów UE, OECD,

• mogą być wprowadzone, o ile są niezbędne w celu:

- wykonania decyzji organów organizacji międzynarodowych, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska,

- zapewnienia równowagi bilansu płatniczego ( w drodze rozporządzenia RM, po zasięgnięciu opinii RPP)

• nie dotyczą podmiotów mających pełną autonomię dewizową, tj.

- Skarbu Państwa

- NBP

- organów władzy publicznej podejmujących czynności w postępowaniu karnym, cywilnym lub administracyjnym, w tym zabezpieczającym lub egzekucyjnym.

48. Podstawowe pojęcia prawa dewizowego.

Wartości dewizowe to:

• Zagraniczne środki płatnicze, do których należą: waluty obce i dewizy,

• Złoto i platyna dewizowa.

Walutami obcymi są:

• Znaki pieniężne (banknoty i monety) będące prawnym środkiem płatniczym poza RP,

• Znaki pieniężne wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie.

Dewizy to:

• Wystawione w walutach obcych:

- papiery wartościowe udziałowe (m.in. akcje, obligacje),

- inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego (czeki, akredytywy, przekazy, polecenia wypłat).

Złoto dewizowe i platyna dewizowa to:

• Złoto i platyna w stanie nieprzerobionym,

• W postaci sztab,

• Monet bitych po 1850 r.,

• W postaci półfabrykatów ( ale oprócz tych które stosowane są w technice dentystycznej),

• Przedmioty zazwyczaj niewytwarzane z tych kruszców (np. guziki ze złota).

Obrót dewizowy:

• Najważniejsza instytucja regulacji dewizowej,

• Jest to podjęcie każdej czynności, która skutkuje przeniesieniem własności wartości dewizowych,

• na obrót dewizowy składa się:

- obrót dewizowy z zagranicą,

- obrót wartościami dewizowymi w kraju.

Obrót wartościami dewizowymi w kraju:

• to zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub nierezydentami rozliczeń w walutach obcych lub,

• przeniesienie w kraju między rezydentami lub nierezydentami własności wartości dewizowych, a także wykonywanie takich umów lub czynności.

Obrót dewizowy z zagranicą:

• zawierani umów lub dokonywanie innych czynności prawnych powodujących skutki prawno dewizowe ,

• oraz transfer (wywóz, przywóz, wysyłanie, przysyłanie oraz inne sposoby przemieszczania) wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych.

Działalność kantorowa:

• regulowana działalność gospodarcza polegająca na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży.

Rezydent:

• osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju,

• osoby prawne mające siedzibę w kraju,

• inne podmioty mające siedzibę w kraju, mające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu,

• również znajdujące się w kraju oddziały przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów, a także

• polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych.

O statusie rezydenta decyduje wyłącznie miejsce zamieszkania lub miejsce siedziby na terytorium RP.

- miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.

Nierezydent:

• osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą,

• osoby prawne mające siedzibę za granicą,

• inne podmioty mające siedzibę za granicą, mające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu,

• również znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów, a także

• obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne obce przedstawicielstwa oraz misie specjalne i organizacje międzynarodowe korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych.

Na udokumentowanie statusu nierezydenta ma wpływ posiadanie paszportu zagranicznego oraz czasowa karta pobytu.

Kategorie nierezydentów:

• z krajów należących do UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) i Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD),

• z krajów trzecich (są to inne państwa niż Polska, nie będące państwami członkowskimi UE).

---