ANALIZA ZEBRANEGO MATERIAŁU BADAWCZEGO

1. Wartości życiowe badanej młodzieży

W tym miejscu podejmiemy próbę ukazania hierarchii wartości cenionych przez młodzież. Chcąc się dowiedzieć jakie wartości cenią najbardziej badane osoby poprosiłyśmy o przydzielenie punktów od 1 do 10 poszczególnym kategoriom wartości. Według szeregowania rangowego najwięcej punktów otrzymuje wartość najbardziej ceniona co stawia ją na pierwszym miejscu. Jeden punkt otrzymuje wartość najmniej wskazywana, co stawia ją na ostatniej pozycji. Brałyśmy również pod uwagę ilość osób, które usytuowały daną kategorię wartości na I miejscu.

Tabela 1

Wartości preferowane przez badaną młodzież

Lp.	Kategoria wartości	Pozycja P*	Liczba badanych L*	Liczba punktów L**	%
1	Odwaga	VI	1	146	3,33
2	Wiedza	VII	1	145	3,33
3	Pieniądze	IV	3	187	10
4	Spokój	II	3	211	10
5	Rzetelna praca	IX	1	110	3,33
6	Obowiązkowość	X	1	109	3,33
7	Przyjaźń	III	4	199	13,33
8	Wiara w Boga	V	5	166	16,67
9	Życie rodzinne	I	8	243	26,67
10	Mądrość	VIII	3	135	10

Źródło: badania własne.

Legenda

P* - pozycja poszczególnych wartości w hierarchii

L* - liczba respondentów, którzy przypisali danej kategorii wartości najwyższą liczbę punktów

L** - liczba punktów

% - dane procentowe respondentów, którzy przypisali najwyższą liczbę punktów poszczególnym kategoriom wartości

Tabela 2

Hierarchia deklarowanych wartości

Kategoria wartości	Pozycja	Liczba badanych	%
Życie rodzinne	I	8	26,67
Spokój	II	3	10
Przyjaźń	III	4	13,33
Pieniądze	IV	3	10
Wiara w Boga	V	5	16,67
Odwaga	VI	1	3,33
Wiedza	VII	1	3,33
Mądrość	VIII	3	10
Rzetelna praca	IX	1	3,33
Obowiązkowość	X	1	3,33

Źródło: badania własne.

Z badań wynika, iż 8 osób (26,67%) na pierwszym miejscu deklarowało życie rodzinne. II miejsce zajmuje spokój (10%), III miejsce przypada przyjaźni, która stanowi 13,33%. Najniżej oceniano rzetelną pracę i obowiązkowość.

Wykres 1

Wartości preferowane przez badaną młodzież

Najwyżej cenionymi wartościami są wartości rodzinne: życie rodzinne, przyjaźń, pieniądze i spokój. Najwyżej ceniono rzetelną pracę i obowiązkowość.

2. Środowisko rodzinne a hierarchia wartości

1.Struktura rodzin.

Środowisko rodzinne jest jednym z najważniejszych kręgów mających wpływ na człowieka i jego wartości. Rodzina jako mała grupa społeczna posiada swoją strukturę składającą się z poszczególnych elementów.

W naszej pracy rozpatrywałyśmy strukturę rodzin biorąc pod uwagę jej typ i dzietność.

Tabela 3

Typy rodzin badanych osób

Typy rodzin	Liczba	%
Pełna	15	50
Niepełna	15	50
Ogółem	30	100

Źródło: badania własne.

Rodziny pełne, czyli rodziny z obojgiem rodziców stanowią połowę badanej grupy czyli 50%. Taką samą część stanowią rodziny niepełne, charakteryzujące się brakiem jednego z rodziców.

Wykres 2

Typy rodzin badanych osób

W związku z tym, że respondenci pochodzili z rodzin pełnych i niepełnych ograniczyłyśmy się do porównania tylko tych typów rodzin z deklarowanymi wartościami.

Tabela 4

Typy rodzin a hierarchia wartości

Kategoria wartości	Typy rodzin
		Pełne			Niepełne
		P*	L*	%	P*	L*	%
Odwaga	X	59	__	V	87	6,67
Wiedza	VI	78	6,67	VIII	66	__
Pieniądze	V	79	6,67	III	108	13,33
Spokój	II	101	13,33	II	110	6,67
Rzetelna praca	VII	76	6,67	X	34	__
Obowiązkowość	VIII	71	6,67	IX	38	__
Przyjaźń	III	96	6,67	IV	103	20
Wiara w Boga	IV	84	26,67	VI	82	6,67
Życie rodzinne	I	121	20	I	122	33,33
Mądrość	IX	60	6,67	VII	75	13,33

Źródło: badania własne.

Legenda

P* - pozycja wartości

L* - liczba punktów

% - dane procentowe respondentów, którzy przyznali najwyższą liczbę punktów poszczególnym kategoriom wartości

Jak wynika z danych przytoczonych w tabeli najwyżej cenioną wartością wśród badanych osób pochodzących z rodzin pełnych i niepełnych jest życie rodzinne (I miejsce) i spokój (II miejsce).

Pozostałe wartości są deklarowane na różnych pozycjach. Z tabeli 4 wynika, że odwaga i mądrość stanowią najniższą wartość dla osób pochodzących z rodzin pełnych. Rzetelna praca i obowiązkowość są najniżej cenione przez respondentów pochodzących z rodzin niepełnych.

Drugim elementem struktury rodziny jaki badałyśmy jest dzietność rodzin. Rozpatrywałyśmy rodziny z jednym, dwojgiem, trojgiem i więcej dzieci.

Tabela 5

Liczba dzieci w rodzinach

Liczba dzieci	Liczba	%
Jedno	4	13,3
Dwoje	8	26,7
Troje i więcej	18	60
Ogółem	30	100

Źródło: badania własne.

Na podstawie danych zebranych w tabeli 5 stwierdzamy, że najwięcej bo aż 60% respondentów pochodzi z rodzin, w których jest troje i więcej dzieci.

Rodziny z jednym dzieckiem stanowią 13,3% zaś z dwójką dzieci 26,7%.

Wykres 3

Liczba dzieci w rodzinach

Tabela 6

Liczba dzieci w rodzinach a hierarchia wartości

Kategoria wartości	Liczba dzieci
		Jedno			Dwoje			Troje i więcej
		P*	L*	%	P*	L*	%	P*	L*	%
Odwaga	II	29	3,33	VI	39	__	VIII	78	__
Wiedza	IX	11	__	VII	38	__	VI	95	3,33
Pieniądze	I	33	__	II	55	6,67	V	99	3,33
Spokój	IV	27	__	III	51	3,33	II	133	10
Rzetelna praca	X	8	__	V	45	__	IX	57	__
Obowiązkowość	VII	20	__	IX	33	__	X	56	3,33
Przyjaźń	III	28	3,33	IV	49	3,33	III	122	6,67
Wiara w Boga	VIII	13	__	VIII	36	3,33	IV	117	13,33
Życie rodzinne	VI	25	3,33	I	66	6,67	I	152	16,67
Mądrość	V	26	3,33	X	28	3,33	VII	81	3,33

.

Źródło: badania własne.

Legenda

P* - pozycja wartości

L* - liczba punktów

% - dane procentowe respondentów, którzy przyznali najwyższą liczbę punktów poszczególnym kategoriom wartości

Dzietność w rodzinach nie stanowi istotnego czynnika warunkującego wybór wartości. Przypuszczałyśmy, że w rodzinie, gdzie jest troje i więcej dzieci wysoko będą cenione dobra materialne czyli pieniądze. Przypuszczenia okazały się błędne, gdyż jak wynika z tabeli 6 tę wartość najwyżej cenią sobie dzieci z rodzin, gdzie jest jedno lub dwoje dzieci (I i II miejsce). Respondenci z rodzin wielodzietnych najwyżej wskazywali spokój (II miejsce - 10%), przyjaźń (III miejsce - 6,67%), wiarę w Boga (IV miejsce - 13,33%) i dopiero na V miejscu wskazywali pieniądze. Najniżej oceniali obowiązkowość i rzetelną pracę.

2. Wykształcenie i praca zawodowa rodziców.

Wykształcenie rodziców jest czynnikiem mającym wpływ na atmosferę wychowawcza w rodzinie. Może ono warunkować poziom kultury osobistej a co za tym idzie określać formę stosunków międzyosobowych zwłaszcza w rodzinie. W tabeli 7 wyodrębniłyśmy następujące rodzaje wykształcenia: podstawowe, zawodowe, średnie, wyższe.

Tabela 7

Wykształcenie matek badanych osób

Poziom wykształcenia matek	Liczba	%
Podstawowe	3	10
Zawodowe	13	43,4
Średnie	10	33,3
Wyższe	4	13,3
Ogółem	30	100

Źródło: badania własne.

Wykres 4

Wykształcenie matek badanych osób

Uzyskane dane upoważniają do stwierdzenia, że wśród matek badanych osób przeważają matki z wykształceniem zawodowym 43,4% i średnim 33,3% Matki z wykształceniem podstawowym stanowią 10% badanych oraz 13,3%stanowią matki posiadające wykształcenie

wyższe.

Kolejnym krokiem badawczym było porównanie wykształcenia matek z deklarowanymi wartościami co przedstawia tabela 8.

Tabela 8.

Kategoria wartości	Wykształcenie matek
		Podstawowe			Zawodowe			Średnie			Wyższe
		P*	L*	%	P*	L*	%	P*	L*	%	P*	L*	%
Odwaga	IX	8	_	V	73	_	VII	52	3,33	IX	13	_
Wiedza	VIII	13	_	VII	61	3,33	V	55	_	VIII	15	_
Pieniądze	IV	18	_	III	82	6,67	III	68	3,33	VI	19	_
Spokój	III	23	_	II	91	6,67	II	69	3,33,	IV	28	_
Rzetelna praca	VII	14	_	X	46	_	VIII	42	3,33	X	8	_
Obowiązko - wość	X	5	_	VIII	58	3,33	X	30	_	VII	16	_
Przyjaźń	II	26	_	IV	81	3,33	IV	61	3,33	II	31	6,67
Wiara w Boga	VI	16	_	VI	69	3,33	VI	53	6,67	III	29	6, 67
Życie rodzinne	I	27	6,67	I	103	13,33	I	79	6,67	I	35	_
Mądrość	V	17	3,33	IX	51	3,33	IX	40	3,33	V	26	_

Wykształcenie matek a hierarchia wartości

Źródło: badania własne.

Legenda

P* - pozycja wartości

L* - liczba punktów

% - dane procentowe respondentów, którzy przyznali najwyższą liczbę punktów poszczególnym kategoriom wartości

Tabela 9

Wykształcenie ojców badanych osób

Poziom wykształcenia ojców	Liczba	%
Podstawowe	2	6,6
Zawodowe	14	46,7
Średnie	11	36,7
Wyższe	3	10
Ogółem	30	100

Źródło: badania własne.

Wykres 5

Wykształcenie ojców badanych osób

Jak wynika z tabeli 9 i wykresu 5 ojcowie, posiadający wykształcenie zawodowe- 46,7% stanowią największą grupę wśród badanych. Niewiele mniejszą grupę 36,7% stanowią ojcowie z wykształceniem średnim.

Kategoria wartości	Wykształcenie ojców
		Podstawowe			Zawodowe			Średnie			Wyższe
		P*	L*	%	P*	L*	%	P*	L*	%	P*	L*	%
Odwaga	IX	4	_	VI	76	_	VII	52	3,33	VIII	11	_
Wiedza	VI	10	_	VII	64	3,33	VI	57	_	VII	13	_
Pieniądze	IV	12	_	III	90	6,67	IV	70	3,33	VI	15	_
Spokój	III	14	_	II	99	6,67	II	73	3,33,	I	27	_
Rzetelna praca	V	11	_	X	48	_	IX	45	3,33	X	5	_
Obowiązko - wość	X	3	_	IX	60	3,33	X	36	_	IX	9	_
Przyjaźń	II	18	_	IV	87	3,33	III	72	6,67	IV	22	3,33
Wiara w Boga	VII	9	_	V	77	6,67	V	58	6,67	III	23	3,33
Życie rodzinne	I	20	6,67	I	107	10	I	92	10	II	24	_
Mądrość	VIII	7	_	VIII	61	6,67	VIII	48	_	V	19	3,33

Tabela 10

Wykształcenie ojców a hierarchia wartości

Źródło: badania własne.

Legenda

P* - pozycja wartości

L* - liczba punktów

% - dane procentowe respondentów, którzy przyznali najwyższą liczbę punktów poszczególnym kategoriom wartości

Analizując uzyskane wiadomości dotyczące wykształcenia rodziców z deklarowanymi wartościami należy podkreślić, iż bez względu na wykształcenie rodziców przeważająca większości respondentów na I miejscu wskazała życie rodzinne. Wyjątek stanowili badani, których ojcowie posiadali wyższe wykształcenie. Oni to wskazywali jako wartość najwyższą- spokój. Młodzież, których matki posiadły poziom wykształcenia podstawowy i wyższy na II miejscu usytuowały przyjaźń. Porównując wykształcenie rodziców z deklarowanymi wartościami stwierdza się, że dzieci na najwyższych miejscach wskazywały wartości, które również w hierarchii wartości zajmowały wysoką pozycję.

Z przedstawionych danych w tabeli 8 i 10 wynika, że wiedza i mądrość nie stanowią najwyższych wartości wśród trzydziesto osobowej grupy badanych. Wiedzę deklaruje na VIII pozycji młodzież, której matki mają wykształcenie podstawowe i wyższe, zaś mądrość przy tym samym wykształceniu matek wskazana zostaje na V pozycji. Dzieci matek z wykształceniem zawodowym i średnim mądrość wskazały na miejscu IX. Biorąc pod uwagę wykształcenie ojców badanej młodzieży stwierdza się, że wiedza została zadeklarowana na VI pozycji przez dzieci, których ojcowie maja wykształcenie średnie i podstawowe, zaś na VII pozycji przy wykształceniu zawodowym i wyższym.

Biorąc pod uwagę stosunek zawodowy rodziców respondenci wskazywali czy oboje rodziców pracuje, czy jedno pracuje, czy oboje nie pracują.

Tabela 11

Stosunek zawodowy rodziców

Stosunek zawodowy	Liczba	%
Oboje pracują	6	20
Jedno pracuje	17	56,7
Oboje nie pracują	7	23,3
Ogółem	30	100

Źródło: badania własne.

Wykres 6

Stosunek zawodowy rodziców

Na podstawie zebranego materiału badawczego stwierdzamy, że najliczniejszą grupę, bo 56,7% stanowią rodziny, w których tylko jedno z rodziców pracuje. Rodziny, w których oboje rodziców pracuje i oboje rodziców nie pracuje utrzymują się na zbliżonym poziomie

Tabela 12

Stosunek zawodowy rodziców a hierarchia wartości

Kategoria wartości	Praca zawodowa
		Oboje pracują			Jedno pracuje			Oboje nie pracują
		P*	L*	%	P*	L*	%	P*	L*	%
Odwaga	X	19	__	VI	83	__	III	44	3,33
Wiedza	IV	40	3,33	VIII	69	__	VII	35	__
Pieniądze	VI	30	3,33	IV	117	6,67	V	40	__
Spokój	III	42	3,33	II	123	__	I	55	6,67
Rzetelna praca	IX	21	__	IX	63	3,33	X	26	__
Obowiązkowość	VIII	25	__	X	55	__	IX	28	3,33
Przyjaźń	V	39	3,33	III	118	6,67	IV	42	3,33
Wiara w Boga	II	42	6,67	V	86	6,67	VI	39	3,33
Życie rodzinne	I	47	__	I	145	2,67	II	51	__
Mądrość	VII	26	__	VII	76	6,67	VIII	33	3,33

Źródło: badania własne

Legenda

P* - pozycja wartości

L* - liczba punktów

% - dane procentowe respondentów, którzy przyznali najwyższą liczbę punktów poszczególnym kategoriom wartości

Analizując pracę zawodową rodziców i deklarowane wartości stwierdzamy, iż wartością najwyżej cenioną w przypadku rodzin, gdzie oboje rodziców pracuje lub tylko jedno pracuje jest życie rodzinne. W przypadku rodzin, gdzie oboje rodziców nie pracuje wartością najwyżej cenioną jest spokój a dopiero później życie rodzinne i odwaga. Najniżej oceniana jest rzetelna praca i obowiązkowość.

3. Warunki ekonomiczne.

W naszej pracy środowiska rodzinne podzieliłyśmy na rodziny o dobrych, przeciętnych i złych warunkach materialnych.

Tabela 13

Warunki materialne rodzin

Warunki materialne rodzin	Liczba	%
Dobre	9	30
Przeciętne	15	50
Złe	6	20
Ogółem	30	100

Źródło: badania własne

Z tabeli 13 wynika, że najwięcej osób (15) pochodzi z rodzin o przeciętnych warunkach materialnych. Dobre warunki materialne wskazało 9 osób i złe tylko 6 osób.

Wykres 7

Warunki materialne rodzin

W naszej pracy środowiska rodzinne podzieliłyśmy na rodziny o dobrych, przeciętnych i złych warunkach materialnych. Grupa pierwsza, czyli rodziny o standardzie ekonomicznym pozwalającym na pełne zaspokojenie potrzeb materialnych to na dosyć wysokim poziomie stanowi 30% grupy. Rodzin przeciętnie sytuowanych jest najwięcej, stanowią 50% grupy. W rodzinach tych występuje zaspokojenie podstawowych potrzeb materialnych. Niniejszą, trzecią grupę stanowią rodziny o złych warunkach materialnych, w których dość trudno o zaspokojenie podstawowych potrzeb materialnych. Rodziny tego typu stanowią 20% grupy.

Tabela 14

Warunki materialne rodzin a hierarchia wartości

Kategoria wartości	Warunki materialne
		Dobre			Przeciętne			Złe
		P*	L*	%	P*	L*	%	P*	L*	%
Odwaga	X	33	__	V	81	3,33	VI	33	__
Wiedza	VI	48	3,33	VII	65	__	VII	31	__
Pieniądze	IV	51	6,67	IV	98	__	IV	39	3,33
Spokój	II	76	3,33	III	111	6,67	III	40	__
Rzetelna praca	IX	35	__	X	51	3,33	VIII	24	__
Obowiązkowość	VII	43	3,33	IX	57	__	X	9	__
Przyjaźń	V	50	__	II	112	13,33	V	38	__
Wiara w Boga	III	63	10	VIII	59	__	II	44	6,67
Życie rodzinne	I	77	3,33	I	113	13,33	I	55	10
Mądrość	VIII	36	__	VI	80	10	IX	20	__

Źródło: badania własne

Legenda

P* - pozycja wartości

L* - liczba punktów

% - dane procentowe respondentów, którzy przyznali najwyższą liczbę punktów poszczególnym kategoriom wartości

Sytuacja materialna jest ważnym elementem, na który należy zwrócić uwagę rozpatrując deklarowane wartości. Z zebranych danych wynika jednak, że najwyżej cenioną wartością (I miejsce) jest życie rodzinne. Badani z rodzin o dobrych warunkach materialnych na II miejscu wskazują spokój. W rodzinach o przeciętnych i złych warunkach materialnych spokój został wskazany na III miejscu. Miejsce II zostało przyznane przyjaźni. Wskazały je osoby z rodzin o przeciętnym standardzie ekonomicznym. Respondenci pochodzący z rodzin o przeciętnych i złych warunkach ekonomicznych na III miejscu wskazali spokój. Na IV miejscu wszyscy badani wskazali pieniądze.

4. Patologia rodzin.

Informacje o przyczynach umieszczenia młodzieży w pogotowiu opiekuńczym uzyskałyśmy w czasie rozmów z wychowawcami oraz dokumentacji. Ustaliłyśmy, że przyczyny umieszczenia młodzieży w tej placówce były różnorodne. Jedna z nich była demoralizacja środowiska rodzinnego. Najczęściej występującymi zjawiskami patologicznymi w rodzinach badanej młodzieży był alkoholizm jednego lub obojga rodziców oraz brak opieki i przestępczość. Alkoholizm jest czynnikiem przyspieszającym proces rozbicia rodziny i wpływającym na obniżenie standardu ekonomicznego. Często jest tez czynnikiem kryminogennym, gdyż szereg przestępstw popełnianych jest pod wpływem alkoholu. Młodzież wzorując się na postępowaniu rodziców w niektórych przypadkach ucieka do patologicznych zachowań i przyswaja sobie złe wzory postępowania. Ważną przyczyną umieszczenia młodzieży w pogotowiu opiekuńczym jest karalność jednego z członków rodziny. Pobyt jednego z rodziców w zakładzie karnym stwarza większe problemy wychowawcze dzieci i większa konfliktowość w rodzinie. Dochodzi do dezintegracji rodziny, a przez to do rozluźnienia więzi emocjonalnych pomiędzy jej członkami. Analizując wypowiedzi wychowawców i dostępną nam dokumentację stwierdziłyśmy, że występowały tez inne przyczyny umieszczenia młodzieży w pogotowiu opiekuńczym a mianowicie: narkomania, agresja, brak więzi uczuciowych i brak opieki ze strony rodziców. Przejawy tych patologii przedstawia tabela 15.

Tabela 15

Przejawy patologii w rodzinach badanej młodzieży

Przejawy patologii	Liczba	%
Spożywanie alkoholu	25	83,3
Narkotyzowanie się	3	10
Karalność	7	23,3
Agresja	12	40
Brak więzi uczuciowej	10	33,3
Brak opieki	20	66,7
Ogółem	77	256,6*

* - Przekracza 100% ze względu na wielokrotność występowania patologii

Źródło: badania własne

Problem alkoholizmu w rodzinach badanej młodzieży jest znaczący, gdyż stanowi 83,3% wszystkich wymienionych patologii. Można przypuszczać, że przez to występuje brak opieki ze strony rodziców co stanowi 66,7% oraz agresja, która stanowi 40%. Analizując poszczególne przejawy patologii można przypuszczać, że brak więzi uczuciowej prowadzi do destruktywnych zachowań ich dzieci przez co trafiają do placówek opiekuńczych.

W rodzinach badanej młodzieży występowały różne przejawy patologii. Niejednokrotnie nakładały się one na siebie. W związku z tym podzieliłyśmy zakres patologii na wąski i szeroki co przedstawia tabela 16.

Tabela 16

Zakres patologii w rodzinach badanej młodzieży

Zakres patologii	Liczba	%
Wąski	10	33,3
Szeroki	20	66,7
Ogółem	30	100

1 - 2 rodzaje patologii - zakres wąski

3 i więcej patologii - zakres szeroki

Źródło: badania własne

Wykres 8

Zakres patologii w rodzinach badanej młodzieży

Ze względu na ilość wskazywanych przejawów patologii przeważającą grupę stanowi szeroki zakres patologii a mianowicie 66,7%. Wąski zakres wynosi 33,3%.

---