1. Pojęcie paradygmatu komunikologicznego

• Paradygmat naukowy jest zbiorem zasadniczych i najważniejszych koncepcji oraz założeń, obowiązujących w określonym czasie w nauce, dotyczących istoty świata, natury i przedmiotu badań danej dziedziny wiedzy, def. wg Słownika socjologicznego

• Pojęcie paradygmatu wprowadził Thomas Kuhn (1960r., Struktura rewolucji naukowych). Według niego paradygmat to wszystkie powszechnie w danym okresie uznawane przekonania teoretyczne, zarówno przyrodnicze, jak i filozoficzne, oraz metody eksperymentowania stosowane przez specjalistów w ich pracy badawczej.

• Wg Kuhna pojęcie paradygmatu znajduje się w ścisłym związku z pojęciem nauki instytucjonalnej. W ten sposób chce on podkreślić, że przyjęte powszechnie wzory współczesnej praktyki naukowej, takie jak prawa, teorie, zastosowania, instrumenty techniczne, tworzą pewien model, który pozwala na wykształcenie się zwartej tradycji badań naukowych. Uczeni - zdaniem Kuhna - których badania opierają się na wspólnych paradygmatach, podporządkowują się w swej praktyce tym samym regułom i standardom. To współuczestnictwo we wspólnocie i jednomyślność jej członków są niezbędnymi warunkami nauki instytucjonalnej, uformowania się i kontynuacji określonej tradycji badawczej.

• Ukształtowanie się paradygmatu i wyspecjalizowanych badań, na jakie on pozwala, świadczy o dojrzałości dyscypliny naukowej. Przeobrażenia paradygmatów, kolejne fazy przechodzenia od jednego do drugiego, wyznaczają drogę rozwoju w pełni dojrzałej nauki.

• Akceptacja nowego paradygmatu jest tym elementem, który pozwala dokonać transformacji badań prowadzonych w obrębie jednej nauki, w osobną, autonomiczną, dyscyplinę naukową.

• Paradygmat absorbuje uwagę badaczy na wąskim zakresie wysoko specjalistycznych zagadnień. Pozwala im zbadać jedynie mały wycinek szerokiego problemu, ale w sposób dogłębny i szczegółowy. Głównymi problemami pracy badaczy, opartej na konkretnym paradygmacie, jest działalność teoretyczna oraz gromadzenie faktów.

• 3 klasy zagadnień, wokół których skupiają się eksperymentalne badania naukowe:

1. Pierwsza grupa - fakty, które szczególnie dobitnie odsłaniają istotę rzeczy; dzięki zastosowaniu paradygmatu można dokładniej i w bardziej zróżnicowanych okolicznościach zbadać problem.

2. Druga grupa - węższa - fakty doświadczalne, które mogą być bezpośrednio konfrontowane z prognozami formułowanymi na gruncie teorii paradygmatycznych.

3. Trzecia grupa - klasa eksperymentów mających na celu zbieranie faktów; uszczegółowienie teorii paradygmatycznych, rozwiązywanie zauważonych wcześniej dwuznaczności i problemów.

• Dla Kuhna paradygmaty były wyjątkowe, hegemoniczne, sporadycznie zmieniające się, organizujące jednocześnie wiedzę we wszystkich dziedzinach. Badacz stworzył swoją teorię przede wszystkim z myślą o naukach przyrodniczych.

• Termin Kuhna został przez badaczy społecznych w pewnym sensie wypaczony. Stał się synonimem szkoły myślenia albo modelu. Z tego powodu często spotykamy się z „istnieniem” wielu paradygmatów w ramach jednej dyscypliny oraz z paradygmatami konkurującymi, zamiast jednego wspólnego dla wielu dziedzin.

• Pradygmat w nauce o komunikowaniu - T. Goban Klas: paradygmat jest specyficznym wzorcem teoretycznym, opierającym się na akceptacji pewnego postępowania, który jest wynikiem wcześniejszych studiów empirycznych;

M. Mrozowski: paradygmat to uporządkowana i skodyfikowana teoria, sprowadzona do najbardziej fundamentalnych i lapidarnie ujętych stwierdzeń

Zatem, paradygmat jest to panujący światopogląd, w którego ramach tworzona jest interpretowana wiedza; komunikologia, tak jak inne nauki społeczne, zawłaszczyło pojęcie paradygmatu, ale nie w czystym Kuhnowskim znaczeniu; znalazło ono praktyczne zastosowanie przez twórców kolejnych generacji teorii komunikowania w znaczeniu modeli lub szkół myślenia; stąd bierze się wielość paradygmatów konkurencyjnych lub alternatywnych w nauce o komunikowaniu, a niektórzy badacze mówią o nich nawet w obrębie tej samej teorii.

2. Paradygmat dominujący.

• To model ograniczonego wpływu oddziaływania mediów, nazywany także „paradygmatem wpływu mediów”.

• Powstał na podst. Badań P. Lazarsfelda i współpracowników.

• Podważenie wcześniejszych teorii efektu bezpośredniego, mówiących, że społeczeństwo jest wyizolowane i słabe, a media silne i wpływowe.

• Wpływ środków masowego przekazu jest ograniczony przez takie czynniki jak: selektywność uwagi, postrzegania i reagowania, które zależą od zmiennych sytuacyjnych i indywidualnych (wiek, sympatie polityczne itp.)

• Wpływ na proces podejmowania decyzji przez jednostkę ma przede wszystkim grupa pierwotna, będąca na niej siecią informacyjną i źródłem nacisku społecznego. Podkreślenie wagi kontaktów interpersonalnych w procesie komunikowania.

• Media masowe, zaś, są słabe i mają pośredni wpływ.

• Najistotniejsze cechy paradygmatu dominującego: liberalno-pluralistyczny ideał dobrego społeczeństwa, perspektywa funkcjonalna, linearny model transmisji wpływu przekazów, siła mediów modyfikowana przez wpływ osobowy oraz badania ilościowe i analiza zmiennych.

• Zaowocował stworzeniem modelu dwustopniowego przepływu informacji

• Teza: Media mówią nam, co myśleć albo co robić

.

3. Paradygmat alternatywny (krytyczny)

• Przeciwstawiał się ostro i zdecydowanie paradygmatowi dominującemu.

• Opiera się na 3 fundamentach: marksizmie, psychoanalizie i komunikowaniu. W swych teoriach akcentuje m.in. marksistowską tradycję materialistyczną w postaci analizy czynnika ekonomicznego oraz rolę czynnika ideologicznego w procesach komunikacyjnych. Preferencja teorii polityczno-ekonomicznych i ideologiczno-kulturowych jest jedną z ważnych cech paradygmatu krytycznego.

• Posługuje się metodologią jakościową i kulturoznawczą.

• Akcentuje nierówności społeczne i jej źródła.

• Poddaje społeczeństwo krytycznej analizie, z góry odrzucając założenie o neutralnej roli mediów.

• Teza: Media mówią nam, czego nie myśleć lub o czym nie myśleć (ludzie powinni się z tym nie zgadzać, by chronić swą indywidualność)

4. Paradygmat instytucjonalny

• Inaczej paradygmat polityczny lub poznawczy; wywodzi się przede wszystkim z instytutów i uczelni kształcących dziennikarzy.

• Jest najłagodniejszą krytyką modelu ograniczonego oddziaływania.

• Paradygmat ten kładzie nacisk na proces przekazywania informacji przez środki masowego przekazu w ramach systemu politycznego.

• Opiera się na podejściu empirycznym.

• Polityka to nie zespół zachowań zbiorowych, ale instytucja, zespół norm, ról, form organizacyjnych. Zwolennicy tego paradygmatu koncentrują uwagę na interakcjach między elementami tej instytucji.

• Głównymi reprezentantami tego sposobu myślenia są twórcy teorii porządku dziennego (agenda-setting) - M.McCombs i D.Show.

• Teza: Media sugerują odbiorcom, o czym mają myśleć

• Narzucanie ważności i hierarchii wydarzeń przez media, odbywa się w ukrytej formie, pod płaszczykiem przekazu informacji, a nie jawnej perswazji, co powoduje, że mechanizmy obronne nie włączają się.

• Nawet najmniejszy przyrost informacji jest w stanie w istotny sposób zwiększyć polaryzację klasową lub wpłynąć na zmianę polityki państwa.

• Paradygmat wskazuje w jak dużym stopniu telewizja oddziałuje na wydarzenia i kampanie stricte polityczne, przekształcając je w wydarzenia medialne.

• Teza o tworzeniu rzeczywistości społecznej i politycznej przez media masowe jest wspólna dla paradygmatów: instytucjonalnego i krytycznego.

5. Paradygmat krytyczny - patrz pytanie 3 (podobno)

6. Paradygmat techniczny

• M.McLuhan - sztandarowy reprezentant tego sposobu myślenia i współtwórca determinizmu technologicznego.

• Zwolennicy paradygmatu technicznego koncentrują swoje rozważania wokół podstawowych cech dominującego w danej epoce środka masowego przekazu i wskazują, w jaki sposób wpływa on na ład społeczny.

• Teza: Media masowe mogą sugerować społeczeństwu, jak myśleć i jak porządkować.

• Nacisk położony jest tu na technikę jako czynnik sprawczy wszelkich przeobrażeń społecznych, politycznych, ekonomicznych itd.

• Techniczne środki przekazu ułatwiają dyfuzję, równoczesność, dokładność i powtarzalność przekazów, dzięki czemu można osiągnąć określone efekty, jak np. rozwój polityczny imperium/państwa, rynku ekonomicznego, nauki, oświaty, kultury, kościoła.

• Znacznie mniejszą wagę przypisuje się innym czynnikom, np. społecznym lub psychologicznym.

• Przykład kwestii badanych przez zwolenników paradygmatu technicznego: wpływ papirusu na rozwój starożytnego Egiptu lub oderwanie jednostki od społeczności lokalnych i regionalnych przez masowy rozwój prasy.

7. Paradygmat cybernetyczny

• W studiach nad komunikowaniem wyróżnia się 4 najważniejsze paradygmaty dominujące: cybernetyczny, behawioralny, funkcjonalny i interpretacyjny.

• Paradygmat cybernetyczny jest źródłem tych obszarów badań, których przedmiotem analizy są mechanizmy komunikowania występujące zarówno w maszynach, jak i u ludzi.

• Pochodzi z paradygmatu systemowego, z teorii systemów w naukach przyrodniczych (biologii). Jest stosowany w inżynierii, i przede wszystkim, w cybernetyce.

• Badacze zajmują się problemami kierowania i kontroli systemów, kanałami przepływu informacji, sieciami informacyjnymi (komunikacyjnymi), wydajnością tych sieci oraz satysfakcją w grupie.

• Koncentruje uwagę na elementach kanału komunikacyjnego, które są wzajemnie od siebie zależne.

• Modyfikacja, jaka odbywa się na którymkolwiek poziomie, pociąga za sobą zmiany na pozostałych poziomach organizacji.

• Punktem wyjścia informacji jest miejsce, w którym dokonuje się kontroli systemu.

• Samoregulacja - równowaga dzięki sprzężeniu zwrotnemu.

• Teorie systemów kierowanych.

8. Paradygmat behawioralny

Paradygmat ten ma swoje źródła w modelu psychologicznym bodziec - reakcja, popularnym szczególnie na początku XX w., dla którego punktem wyjścia była koncepcja Iwana Pawłowa o odruchach warunkowych, która zakłada, że każdemu bodźcowi odpowiada określona reakcja, którą można przewidzieć, przyjmując, że reakcje są mechaniczne. Na podstawie tego modelu powstało wiele teorii, np. teoria zastrzyku podskórnego (hipodermic model), zwana też modelem pocisku.

W obszarze komunikowania masowego oznacza to, że media wysyłają swoje komunikaty i wpływają bezpośrednio na publiczność środków masowego przekazu - przekaz, czyli bodziec dociera do wszystkich jednostek w społeczeństwie i każdy odbiera ten komunikat tak samo, a to wywołuje mniej więcej taką samą reakcję. Zakłada, że media są silne i wywierają bezpośredni wpływ na publiczność, która jest zatomizowana i nieodporna na ich działanie- gdy przekaz nie dotrze do odbiorcy lub nie będzie skuteczny, wzmacnia się ilość przekazów, aż do momentu wywołania odpowiedniej reakcji. Podejście szeroko stosowali badacze propagandy i perswazji - m.in. H. Laswell, W. Bidell i S. Tchakhotine w latach 20. i 30. podczas analizy radia, prasy i kina, jest także wykorzystywany przy badaniu wpływu mediów na życie. Przyjmuje, że mass media są wszechwładne.

Współcześnie paradygmat behawioralny poddaje się krytyce i raczej nie stosuje.

9. Pojęcie tradycji badawczej.

• Wg Kuhna pojęcie paradygmatu znajduje się w ścisłym związku z pojęciem nauki instytucjonalnej. W ten sposób chce on podkreślić, że przyjęte powszechnie wzory współczesnej praktyki naukowej, takie jak prawa, teorie, zastosowania, instrumenty techniczne, tworzą pewien model, który pozwala na wykształcenie się zwartej tradycji badań naukowych. Uczeni - zdaniem Kuhna - których badania opierają się na wspólnych paradygmatach, podporządkowują się w swej praktyce tym samym regułom i standardom. To współuczestnictwo we wspólnocie i jednomyślność jej członków są niezbędnymi warunkami nauki instytucjonalnej, uformowania się i kontynuacji określonej tradycji badawczej.

• Patrz w punkcie 1. Pojęcie paradygmatu komunikologicznego.

10. Szkoła komunikacyjna i jej wersje.

• Szkoła to określony kierunek lub nurt w nauce, filozofii, sztuce itp., którego przedstawiciele reprezentują podobne poglądy, uznają i stosują zbliżone metody pracy, podzielają wspólne zainteresowania lub też określają siebie samych jako szkołę. (wg Słownika socjologicznego)

• Szkoła w znaczeniu węższym to grupa współpracujących ze sobą uczonych, a w szerszym - nurt, kierunek, orientacja w nauce.

• Aby można było mówić o szkole muszą zostać spełnione 4 warunki:

1. wspólne definiowane zjawiska, czyli ten sam przedmiot badań

2. wspólne określanie problemów do rozwiązania, tj. zainteresowanie tą samą problematyką

3. wspólne techniki, metody i strategie badań naukowych

4. wspólna instytucja, w której ramach prowadzone są prace.

• Warunkiem niezbędnym do zaistnienia szkoły naukowej jest przede wszystkim wspólny obszar studiów podejmowanych przez członków szkoły (przedmiot badań). W nauce o komunikowaniu oznacza to, że pojmują oni i definiują w ten sam sposób istotę procesu komunikowania. Najważniejsze podejścia badawcze w komunikologii to: socjologiczne (sondażowe), politologiczne, psychologiczne (małych grup i eksperymentalne), antropologiczne, psychiatryczne, dziennikarskie, psycholingwistyczne, matematyczne, historyczne itp.

• Drugi warunek, wspólna problematyka badań, to w komunikolgii np. studia nad mediami masowymi, studia nad perswazją w reklamie, analiza empiryczna i semiologiczna zawartości prasy, badania publiczności, studia nad percepcją, rozumienie tekstu, studia cybernetyczne w organizacji itp. Np. szkoła behawioralna koncentruje się na wpływie mediów na odbiorców, natomiast funkcjonalna na nieobecności tego wpływu.

• Reprezentantów tej samej szkoły komunikowania cechuje posługiwanie się tymi samymi metodami i technikami badawczymi, specyficznymi wzorami rozumowania i postępowania w badaniach naukowych oraz narzędziami w toku weryfikacji wyników analiz. Szkoły utożsamiane z amerykańskim nurtem w nauce o komunikowaniu wykorzystują techniki empiryczne: metody ilościowe, jakościowe, sondaże, wywiady, ankiety itp. Szkoły powiązane z nurtem krytycznym odwołują się do metod analizy, porównania i opisu, badania społeczeństwa jako całości na podstawie materiału pochodzącego z długiego okresu historycznego itp.

• Miejsce instytucjonalne, którym uczeni prowadzą badania, rozumiane w sposób realny i metaforyczny. Np. szkoła Palo Alto, której nazwa pochodzi od miejscowości położonej niedaleko San Francisco, gdzie mieści się również kilka prestiżowych uniwersytetów amerykańskich; reprezentanci szkoły korzystają z zaplecza naukowego tychże uniwersytetów. Szkoła cybernetyczna wiązała się najpierw z Massachutsetts Institute of Technology, potem z laboratorium IBM i Pentagonem. Miejsce instytucjonalne przedstawicieli szkoły frankfurckiej jest metaforyczne, gdyż jej reprezentanci z powodów politycznych musieli opuścić Niemcy i Uniwersytet Frankfurcki. Wspólnota instytucjonalna jest niezwykle ważna, gdyż: zapewnia legitymizację badań, subwencje i środki finansowe, pozwala na dyfuzję poglądów i opinii członków szkoły, preferuje doświadczenie, chroni przed przypadkowością itp.

• Zależności: paradygmat - szkoła naukowa - teoria.

PARADYGMAT

zbiór fundamentalnych koncepcji, zasad i założeń


obowiązujących w określonym czasie



SZKOŁA NAUKOWA

W WĄSKIM ZNACZENIU: W SZEROKIM ZNACZENIU:

grupa badaczy, których wiążą nurt, kierunek, orientacja teoretyczna,

wspólne tendencje badawcze i poglądy, różne teorie powstałe niezależnie od siebie

stosujących te same lub podobne w odmiennym czasie i miejscu, korzystające



metody i techniki badań z tego samego paradygmatu

TEORIA

Zbiór powiązanych ze sobą twierdzeń, hipotez i praw,

które tłumaczą fragment rzeczywistości,

konkretny problem lub zjawisko

11. Amerykański funkcjonalizm komunikologiczny

Funkcjonalizm strukturalny powstał w okresie wojny. Główni przedstawiciele: R.Merton, T.Parsons, P.Lasarsfeld, Lasswell, Wright.

Kategorią podstawową do badania społeczeństwa jest:

System (ogół relacji o charakterze sprzężenia sprzężenia zwrotnego, dający spójny układ o char. Dynamicznym) funkcja, instytucja. Elementy społeczne i biologiczne są istotne. Funkcja to rola społeczna

Funkcja pojmowana jako:

- funkcje twórcze-zebrania i uroczystości (tworzenie ceremoniału)

- profesja- rozwijanie systemu jako całości. Częsta zmiana profilu zawodowego

-wyraz aktywności- wymaga dobrego zarządzania

-ma charakter matematyczny, to odwzorowanie- możliwość prognozowania i diagnozowania sytuacji (przewidywanie przyszłości)

Funkcja może być podporządkowana : celowi, konsekwencji działań, użyteczności.

Funkcje: jawne i ukryte (Merton)

Wprowadza podział na funkcje jawne (jako obiektywne skutki dla określonej jednostki tzn. podgrupy, osoby, systemu kulturalnego, które przyczyniają się do jej akceptacji i zostały w tym celu pomyślane, oraz ukryte gdzie cele są niezamierzone i niedostrzegane.

Paul Lazarsfeld wykazał, że badania nad masowym komunikowaniem rozwinęły się w odpowiedzi na wymagania rynkowe i potrzebę obiektywnego pomiaru wielkości, składu i reakcji publiczności. Mobilizującym czynnikiem tych badań było zainteresowanie reklamy oraz wojska propagandą.

11. Amerykański funkcjonalizm komunikologiczny

• Pojęcie „funkcja” do badań wprowadził B.Malinowski. Starał się on dzięki temu pojęciu wyjaśnić wszelkie społeczne fenomeny.

• Funkcjonalizm amerykański zrodził się na gruncie utylitaryzmu brytyjskiego. Zjawiska społeczne są pojmowane w ramach procesów życiowych, porównywanych z organizmem.

• Funkcja - jako wymiar użytkowy, cel, konsekwencja danego działania, a także intencje, założenia mniej lub bardziej świadome ludzi.

• Funkcje jawne - można je badać, sterować nimi, by społeczeństwo dobrze funkcjonowało; to oczywiste i powszechnie znane założenia jakiegoś działania, instytucji itp.

• Funkcje ukryte - ukryte za fasadą jawnych; często nieświadome; ujawniają się dopiero po dokładnej analizie systemu; są bardzo ważne; działają na ludzi podświadomie; są skrywane i często niezrozumiałe.

• System społeczny - to układ podsystemów, które są oparte na interakcjach ludzi (jednostek), wskutek czego powstają grupy społeczne oraz interakcjach grup społecznych, w wyniku których powstają zbiorowości; całość dąży do harmonijnego działania jako struktury społecznej; wyrazem struktur społecznych są instytucje społeczne.

• Kierunek ten powstał w latach 30., w okresie międzywojennym, w warunkach silnej konkurencji mediów (ze względu na wielki kryzys ekonomiczny). Ta ostra konkurencja spowodowała ekonomiczne zapotrzebowanie na obiektywne pomiary wielkości, składu i reakcji publiczności. Innym czynnikiem było także zainteresowanie wojska propagandą. Kierunek ten kładł nacisk na zbieranie danych odnoszących się do tematu ogólnego, które mają zasadnicze znaczenie jako materiał dowodowy. Również opinia pochłaniała uwagę badaczy. Amerykanie kładli nacisk na opinię publiczną, poglądy masowe, kulturę popularną. Przedmiotem studiów były odosobnione fragmenty dostępnej masom ludzkim informacji. Badali opinię wyborców oraz tych, którzy nie głosują. Badacze dążyli do ustalenia faktów. Jeżeli zajmowali się jakimiś ideami, to pod kątem ich znaczenia dla zachowania odbiorców. P.Lazarsfeld prowadził jedne z pierwszych badań, które rozpoczęły naukowe, a nie oparte na obserwacji i dowolnej intuicji, podejście do efektu medialnego.

• Funkcjonalizm stara się wytłumaczyć zjawiska społeczne w kategoriach „potrzeb” społeczeństwa i jednostek. Potrzeby te odnoszą się m.in. do integracji, ładu, motywacji, kierowania, socjalizacji, adaptacji, itd. Społeczeństwo jest tu traktowane jako sprawnie działający system powiązanych części albo subsystemów, w którym media masowe są ważnym elementem.

• Teoria uznaje media za autonomiczne, nie podlegające sterowaniu, instytucje, samokierujące się i samokorygujące. Bardziej widzi media jako narzędzia konserwacji istniejącego społeczeństwa niż jako źródło jego radykalnej zmiany.

• Wg Lasswella 3 główne funkcje komunikowania w społeczeństwie to: nadzór nad otoczeniem, koordynacja elementów systemu społecznego oraz transmisja kultury.

• Teoria funkcjonalistyczna jest najbardziej użyteczna do wyjaśniania integracji społecznej. Analizy zawartości wskazują, że media masowe są zazwyczaj konformistyczne i podtrzymują tradycyjne wartości. Raczej optują za opinią większości niż za poglądami mniejszości.

• Funkcjonaliści wskazują, że nawet wiadomości dziennikarskie są normatywne, a tym samym umacniają określoną wizję rzeczywistości. Również przeżywanie wielkich wydarzeń medialnych (olimpiady, wielkie powodzie itp.) są spoiwami społecznymi zatomizowanych społeczeństw.

• Media masowe mają podstawowe znaczenie dla społeczeństwa w zakresie:

1. integracji

2. kooperacji

3. ładu, kontroli i stabilności

4. adaptacji do zmiany

5. mobilizacji

6. zarządzania kryzysami

kontynuacji kultury i wartości

12. Model funkcjonalny R. Merona

Robert Merton - określił zasady funkcjonalizmu przyjmując, że funkcja to to samo, co użytek, użyteczność, intencja, cel, konsekwencja. Wprowadza podział na funkcje jawne (jako obiektywne skutki dla określonej jednostki tzn. podgrupy, osoby, systemu kulturalnego, które przyczyniają się do jej akceptacji i zostały w tym celu pomyślane, oraz ukryte gdzie cele są niezamierzone i niedostrzegane.

Funkcja pojmowana jako:

-zebrania i uroczystości

-wiąże się z pojęcie zasady, profesji, zawodu

-wyraz aktywności- wiąże się ze stanowiskiem społecznym

-ma charakter matematyczny, to odwzorowanie-pokazuje związek zależności

-funkcja jest rozumiana jako funkcja biologiczna-wyraża procesy życiowe organizmu

Funkcjonalizm tego pojęcia używa się jako zmiennika użytek, intencja, konsekwencja, cel.

12. Model funkcjonalny R.Mertona

• Merton uważał, że społeczeństwo jest systemem, składającym się z podsystemów, pomiędzy którymi następują sprzężenia zwrotne. Podsystemy różnicują się i jednoczą. Są w stanie dynamicznej równowagi. Społeczeństwo jest pluralistyczne. Każdy człowiek jest aktorem określanym przez konkretną sytuację.

• System społeczny - to układ podsystemów, które są oparte na interakcjach ludzi (jednostek), wskutek czego powstają grupy społeczne oraz interakcjach grup społecznych, w wyniku których powstają zbiorowości; całość dąży do harmonijnego działania jako struktury społecznej; wyrazem struktur społecznych są instytucje społeczne.

• Wg Mertona, Parsonsa i McQuila zjawiska społeczne bada się, by uchwycić poziom ich istotności. Metodą wstępną jest wywiad i focus społeczny, a następnie eksperyment kontrolowany.

• Merton - media mają dwustronny charakter; służą ludziom wpływowym do urabiania opinii publicznej, natomiast zwykłym ludziom do celów prywatnych, takich ja zdobywanie informacji, zgodnie z ich wartościami.

• Merton przeprowadzał badania 11 - tysięcznym miasteczku wśród czytelników społeczno-politycznego czasopisma. Na podstawie tych badań Merton pisze: Przywódcy lokalni to tacy, którzy swój wpływ opierają na rozwiniętej sieci osobistych stosunków. Chcąc zdobyć określoną pozycję, muszą się najpierw czymś wykazać. Przywódcy kosmopolityczni pochodzą z zewnątrz. Dzięki wykształceniu i kompetencjom szybciej zdobywają wpływy. Człowiek o orientacji lokalnej zdobywa zwolenników, gdyż rozumie swych współmieszkańców. Natomiast kosmopolici dlatego, że mają wiedzę i umiejętności. Wynika to stąd, iż czytają więcej gazet i doświadczają więcej przeżyć zastępczych, których dostarczają im czasopisma.

13. Model interakcyjny T. Parsonsa

System społeczny to dla Parsonsa zespół aktorów powiązanych siecią interakcji. Według Parsonsa w systemie dowolnego typu interakcji społecznych można wyróżnić przynajmniej cztery aspekty: 1)mnogość oddziałujących na siebie jednostek 2) mnogość regułi kodów kulturowych organizujących interakcję. 3) system czy proces społeczny jako taki 4) środowisko, w którym ów system działa i z którym dokonuje się regularna wzajemna wymiana.

Parsons wymienia pięć par uniwersalnych dylematów, które musi rozstrzygnąć każdy aktor orientujący się na innych we wszystkich systemach społecznych, zanim zacznie się interakcja aktorzy powinni rozwiązać te

dylematy, które określają ich wzajemne relacje. Aktor,więc powinien wybrać:

-między zaangażowaniem emocjonalnym a emocjonalna obojętnością.

-między oparciem stosunków na jakimś specjalnym przedmiocie zainteresowań lub na nieokreślonej wielości spraw wspólnych ludziom.

-miedzy traktowaniem innych w sytuacji działania.

-między osiąganiem lub przypisaniem bądź też jakością w przeciwieństwie do reprezentacji.

-między orientacja na siebie lub zbiorowość ze względu na interes wpleciony w działanie.

13. Model interakcyjny T.Parsonsa

• System społeczny to zespół aktorów indywidualnych i zbiorowości. Jest powiązany interakcjami (powtarzalnymi), które są modyfikowane. Każdy system ma swoją specyfikę pozwalającą go odróżnić od innego systemu. Społeczeństwo to system interakcji jednostek i grup. To kolektyw wyższego rzędu zbudowany na mniejszych kolektywach pozostających w sprzężeniu zwrotnym ze środowiskiem. Podsystemy adaptują system do warunków lokalnych. Interakcje mojego „ja” stanowią fundament interakcji ludzi między sobą. Każdy aktor jest człowiekiem wielowymiarowym. Interakcje zaspokajają potrzeby aktorów. Aktor ma wiele praw i obowiązków.

• Media są strukturą kanałów, stanowią coś na kształt szkieletu ułatwiającego funkcjonowanie organizmu społecznego. Ułatwiają interakcje. Ułatwiają podejmowanie decyzji, np. czy dążyć do wartości uniwersalnych, czy podejmować cele partykularne. Media stanowią strukturę wewnętrzną, która daje możliwość replikacji danych grup społecznych.

Struktura wg Parsonsa jest wyrazem spójności systemu

14. Model Lasswella

Najbardziej znany i ciągle najczęściej cytowany w podręcznikach teorii komunikowania pozostaje model amerykańskiego politologa i badacza propagandy, Harolda Lasswella, z 1948 roku. Charakterystyczne, że jego model nie tylko powstał niemal równocześnie z wyżej omawianym modelem matematyka Claude'a Shannona, ale z nim jest w wielu punktach zbieżny. Lasswell ujmuje proces komunikowania jako akt złożony z pięciu zasadniczych składników, które wylicza w swej słynnej formule: "Kto mówi, co, jakim środkiem, do kogo i z jakim skutkiem?" (1948). Model Lasswella najlepiej stosuje się do tych form komunikowania, które mają wyraźnie instrumentalny charakter, czyli takich, gdzie nadawca stawia sobie jasno określony cel: zmian postaw lub zachowań odbiorców. W tym sensie jest on dogodny dla badań ukierunkowanych na poznanie efektów komunikowania, zawiera niejako ukryte pytanie: "co środki komunikowania robią z ludźmi?" Dla modelu Lasswella modelem przedmiotowym może być gra w kręgle: gracz odpowiada pojęciu nadawcy, kula - przekazowi (treściom), tor - kanałowi, odbiorcy - kręglom, a ilość przewróconych lub zachwianych kręgli - efektowi komunikowania. Istota procesu komunikowania, tak jak gra w kręgle, polega na maksymalnej realizacji zamierzonych przez nadawcę celów. Główną cechą modelu, a zarazem podstawową wadą, jest linearność analizy, odpowiadająca założonej jednokierunkowości oddziaływania. W tym też sensie zawsze był uznawany za model procesu komunikowania masowego, jak prasa, radio czy telewizja, a nie wszelkich procesów komunikowania, jak telefon czy Internet. Podstawową zaletą modelu Lasswella jest zwięzłość. Krótko ujmuje zasadnicze składniki każdego procesu komunikowania, w tym też sensie jest on nadal pożyteczny i trudno sobie wyobrazić, aby wiedza o komunikowaniu mogła się kiedykolwiek bez niego obyć. Ale zwięzłość jest zarazem jego wadą, gdyż formuła jest w oczywisty sposób niekompletna. Stąd tak wielu badaczy próbowało ją w różnoraki sposób uzupełnić. Np. Forsdale (1955) wprowadził pytanie "w jakiej sytuacji?", Kafel (1966) dodał "dlaczego?".

14. Model P. Lazarsfeld i G. Berelsona.

• P. Lazarsfeld funkcjonalistyczne badania społeczeństwa masowego; badanie zaczął od analizy oczekiwań, potrzeb i systemu wartości jednostek. Interesowało go jak informacje wpływają na zachowania ludzi. Swoją działalność nazwał socjologią komunikowania.

• Na Uniwersytecie Columbia powstał dzięki niemu dział badań nad komunikacją (NSS).

• Interesowało go badanie efektów medialnych jako funkcji komunikowania medialnego. Zwrócił uwagę na uwagę na kampanie wyborcze jako treść życia politycznego w USA. Badania nad kampaniami były związane ze sprzężeniem zwrotnym w badaniach nad kampaniami komercyjnymi. Społeczeństwo USA jest społeczeństwem kampanijnym. Prowadził również badania nad propagandą.

• Lazarsfeld, Berelson - The peopel of Choice - 1944r. Były to badania przeprowadzone w trakcie kampanii prezydenckiej w 1944r. Wykazały one, że w Ameryce kobiety głosują znacznie rzadziej niż mężczyźni. Ci ostatni głosują nawet wtedy, gdy nie interesują się polityką - uważają to za swój obowiązek. Dzięki badaniom panelowym wykazano, że wpływ osobisty jest bardzo znaczny. Idee często przekazywane są przez fale radiowe i druk wprost do liderów opinii, a następnie za ich pośrednictwem do mniej aktywnych obszarów populacji. Ludzie w określonych sytuacjach decyzyjnych (np. wybory), jeśli są poddani sprzecznym presjom, reagują zawieszeniem decyzji co do oddania głosów, a ponadto usiłują zredukować konflikt przez ucieczkę z jego pola - tracą zainteresowanie kampanią polityczną. Podczas kampanii wyborczej istnieje z początku duża rozbieżność poglądów wśród członków tej samej grupy społecznej, natomiast tuż przed głosowaniem możliwe są dwa rozwiązania: albo jednorodność, albo głosy się rozchodzą. Badacze udowodnili, że rola środków masowego przekazu, w porównaniu ze znaczeniem przywódców opinii w kształtowaniu poglądów innych, jest niewielka. Stąd też koncepcja „dwustopniowego przepływu informacji”, gdzie pośrednikami są liderzy opinii.

P.Lasswell

• Harold Lasswell jako pierwszy wyróżnił funkcje środków masowego przekazu (1948r.). Wymienił on 3 cele, do jakich służą media:

1. obserwowanie środowiska po to, by mieć bieżące informacje o tym co się dzieje;

2. podtrzymywanie relacji między grupami społecznymi w danym środowisku;

3. transmisja dziedzictwa społecznego następnym pokoleniom (funkcja edukacyjna i socjalizacyjna).

• W 1960 r. Ch.Wright uzupełnij te funkcje funkcją rozrywkową.

• Model aktu perswazyjnego Lasswella:








Kto? Co? Jakim Do kogo? Z jakim skutkiem?





Analiza Analiza medium? Analiza Analiza

nadawcy treści audytorium efektów

15. Model H. Hollanda

Nadawcą jest świadomy komunikator, tekst dobrany jest do odbiorcy, kanał- dobrze dobrany, odbiorca- zróżnicowany, nauczony, efektem jest utrwalenie i zmiana.

16. Funkcje mediów wg D. McQuaila

D. Mc Quail, współczesny przedstawiciel funkcjonalizmu, dokonał w 1972r. własnej klasyfikacji. Wyróżnia on następujące funkcje środków masowego przekazu:

1. Informacja

• Poszukiwanie rady w sprawach bieżących

• Zaspokajanie ciekawości i ogólnych zainteresowań

• Uczenie się

1. Identyfikacja personalna

• Wzory zachowań

• Wzmocnienie osobistych wartości

• Identyfikacja z wartościami innych

1. Integracja - komunikowanie społeczne

• Podstawa konwersacji społecznych

• Substytut faktycznych kontaktów towarzyskich

• Pomoc w wykonywaniu ról społecznych

1. Rozrywka

• Emocjonalne odprężenie

• Przyjemność

• Pobudzenie seksualne

McQuail mówił również o dysfunkcjach mediów. Przez pojęcie „dysfunkcja” rozumiał ukryte albo nieuświadamiane cele działalności środków masowego przekazu. Chodzi tu o dezinformację wywołaną nadmiarem informacji (oczywiście ta może być świadomie wprowadzona) oraz interpretację pewnych wydarzeń, która może się przerodzić w stronniczą kontrolę społeczną. Zapewnianie przez media ciągłości kulturowej może pociągać za sobą stłumienie nowych kierunków kulturowych. Rozrywka może oznaczać trywializację.

17. „Efekt bumerangowy”, „efekt narkotyczny” w ujęciu funkcjonalistycznym.

Efekt bumerangowy - w rezultacie błędnej oceny psychologicznej stanu umysłu odbiorców efekt propagandowy jest odwrotny od zamierzonego.

Należy, zatem:

*Zdobyć informacje o najpowszechniejszych postawach i uczuciach oraz potrzebach ludzi,

*Uwzględnić różny poziom umysłowy odbiorców,

*Unikać „błędu niewłaściwej egzemplifikacji”, czyli rozbieżności między faktem a propagandą.

Efekt narkotyczny- ludzie przyzwyczajają się do nieustannej obecności mediów i niewrażliwie odbierają bodźce(otępienie zmysłów). Po przekroczeniu dawki wytrzymałości mogą pojawić się dewiacje. Budując funkcję mediów, należy pomyśleć także o dysfunkcji; funkcja informacyjna

17. „Efekt narkotyczny” i „efekt boomerangowy” w ujęciu funkcjonalistycznym

• Efekt narkotyczny (wg wykładu) - ludzie zmęczeni ciągłym atakowaniem przez media, przyzwyczajają się do ich obecności i stają się nieczuli na przekazy; gdy ludzie mają już przesyt mediów pojawiają się zachowania dewiacyjne; z jednej strony jest niewrażliwość, a z drugiej niemożność oderwania się od nałogu

• Dysfunkcja narkotyzująca (Merton, Lazarsfeld) - podręcznik - polega na tym, że media wytwarzają stan społecznej apatii, przy równoczesnym umacnianiu wśród odbiorców fałszywego wrażenia, iż poinformowanie jest wystarczające do świadomego i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym. W zamian media proponują nieoficjalnie zastępcze przeżywanie rzeczywistości, które nie prowadzi do faktycznej partycypacji, ale pasywnej obserwacji.

• Efekt boomerangowy - dotyczy błędu w propagandzie - boomerang to używana przez tubylców australijskich broń, która wraca do tego, kto ją wyrzucił i może go zranić, jeśli obchodzi się z nią nieumiejętnie. Np. filmy, które podkreślały okrucieństwo hitlerowców, były odbierane jako przykład hitlerowskiej skuteczności. Po radiowej kampanii na rzecz prawidłowego korzystania ze służby zdrowia pod auspicjami towarzystwa lekarskiego odbiorcy przestali korzystać z oferowanych im usług. Efekt boomerangowy stanowi rezultat błędnej oceny psychologicznej stanu umysłowości odbiorców. Jeśli propaganda nie ma go powodować należy:

1. zapewnić sobie stały dopływ informacji o najpowszechniejszych postawach i uczuciach ludzi (wielka rola badań nad opinią publiczną)

2. uwzględniać różny poziom umysłowy odbiorców i w zalęzności od niego adresować przekaz do odpowiedniej grupy

3. unikać błędu „niewłaściwej egzemplifikacji”, czyli rozbieżności między faktem a propagandą.

18. Główne tezy użytkowania i korzyści (uses and gratyfications)

Tezy:

- pytać o użytek, jaki robią z mediów odbiorcy

- ludzie w kontaktach z mediami kładą nacisk na zachowania świadome i celowe, dlatego selektywnie oglądają, filtrują zawartość zgodnie z ich wewnętrznym światem wartości. Odbiór mediów jest wybiórczy.

19. Cechy audytorium w kontekście teorii użytkowania i korzyści

1. audytorium każdego medium jest aktywne i zorganizowane

2. działa celowo

3. zaspokajanie potrzeb jest wzmagane przez konkurencyjne oddziaływanie innych mediów - publiczność zwiększa swoje potrzeby

4. wybór środka medialnego zależy od typu aktywności audytorium

5. konsumpcja daje nie tylko korzyści medialne, ale i pozamedialne (społeczne, polityczne)

6. typ korzyści nie zależy od zawartości przekazu, ale od charakteru technologicznego medium

7. stopień zaspokojenia korzyści zależy od sytuacji społecznej lub formy kontaktu z mediami

20. Typy korzyści, którymi kieruje się publiczność

Typy korzyści zaspokajania medialnego:

1.rozrywka.

2.zwyczaj-rozbudowywanie siatki zwyczajów codziennych.

3.wygoda-relaks, komfort

4.społeczna użyteczność-media dają możliwość wzmacniania tradycyjnych interakcji, są nośnikiem interakcji społecznych

5.relaks lub ucieczka od problemów życia codziennego.

6.ucieczka od nudy-media są substytutem, które zabija nudę

7. zgłębianie rzeczywistości lub porada-ludzie na co dzień potrzebują porady, pomocy, a media to ułatwiają.

Zaspokajanie tych potrzeb jest poszukiwaniem klucza do własnego życia. Media budzą potrzebę korzystania z mediów, podsuwają pewien klucz, potem proponują pewne zachowania :

- budzą potrzebę kontaktu z mediami

- proponują jak zaspokoić swoje potrzeby

- każda konsumpcja musi być zaspokojona

21. Model „konsefektu” S. Windala



1. ZAWARTOŚĆ MEDIÓW · UŻYCIE MEDIÓW EFEKTY




2. ZAWARTOŚĆ MEDIÓW UŻYCIE MEDIÓW KONSEKWENCJE








3. ZAWARTOŚĆ MEDIÓW UŻYCIE MEDIÓW KONSEFEKTY

Pierwszy model odzwierciedla podejście badaczy, którzy przypisują efekty głównie przekazywanym treściom, a sposób ich użytkowania traktują jako czynnik pośredniczący. Model drugi pokazuje typowe podejście badaczy użytkowania i korzyści, dla których wszelkie następstwa konsumpcji mediów zależą bardziej od sposobu ich użytkowania niż od zawartych w nich treści. Model trzeci pokazuje syntezę obydwu podejść, kiedy to następstwa komunikowania masowego nazywane tu konsefektami traktowane są jako wypadkowa lub suma oddziaływania zawartości mediów oraz sposobów tzn, treści i mediów, ich użytkowania

22. Teoria porządku dziennego - Agenda Sitting - przedstawiciele i główne tezy

Przedstawicielami tej teorii byli: M. McCombs, D. Show, W. Lippman, R. Park, B. Cohen.

Termin agenda sitting wprowadził B. Cohen w 1963r. w książce na temat prasy i polityki zagranicznej.

Główne tezy:

Agenda sitting jest funkcja komunikowania masowego, ustala wizerunki świata.

Mass media nie decydują o tym, co ludzie myślą, ale maja zasadniczy wpływ na to, o czym myślą. Agenda sitting ustala najważniejsze sprawy i wizerunki zawarte w głowach odbiorców. Media z zasady walczą o autorytet. Strukturalizacja przypadkowych wydarzeń. Utrzymanie publiczności w określonym napięciu. Selekcja i specyfikacja newsów do rodzajów mediów. Emfaza - podział newsów na fragmenty, które z odpowiednią częstotliwością emituje się i powtarza. Wiedza społeczna modyfikuje zachowania odbiorcy. Obniża się stopień uczestnictwa ludzi w dyskusji. Siła agenda sitting zależy od siły systemu politycznego. Walka mediów o odbiorcę prowadzi do osłabienia każdej agendy sitting.

23. Pojęcie emfazy w modelu komunikowania porządku dziennego

Etap, czyli stopień emfazy w modelu komunikowania porządku dziennego decyduje o tym, jak często dana informacja jest przekazywana odbiorcom. Im częściej jakaś kwestia jest poruszana, tym większą wagę przywiązuje do niej publiczność.

24. Pojęcie gate - keepera i jego funkcje w modelu porządku dziennego

Gate - keeperami są politycy, media, obywatele oraz wydawcy gazet i programów informacyjnych. Do nich należy decyzja, co i jak przedstawi dane medium. Ustalają oni tzw news agenda, czyli kolejność newsów w konkretnych wydaniach programów informacyjnych. Gate - keeperzy ulęgają systematycznej wymianie, gdyż to gwarantuje współczesnym społeczeństwom demokratycznym utrzymanie w równowadze procesu komunikowania politycznego.

25. Interakcjonizm komunikologiczny Ervina Goffmana

Kieruje uwagę na społeczne derywacje unikatowych ludzkich właściwości. Umysł człowieka i jego jaźń to społeczeństwo w miniaturze. Ludzie w interakcjach rozwijają i budują wspólny świat społeczny. Ludzie reagują wzajemnie na swoje zachowania i uczestniczą w zachowaniach innych ludzi. Funkcjonuje zasada percepcja - prezentacja (ja się tak zachowuję, jak chciałbym być postrzeżony). Ludzie tworzą symbole werbalnie i poza werbalnie. Należy badać struktury doświadczenia jednostki w różnych okresach życia - kategorie dramatu scenicznego. Język teatru służy do opisu naszego życia, które tworzymy, na co dzień (interakcje typu face to face). Człowiek zawsze pozostaje aktorem, a jego działanie to występ. Ciało staje się medium. Celem naszego występu jest wpływanie na drugiego człowieka. Publiczność tworzy tło gry aktora i ma charakter społeczny. Scena to miejsce przedstawiania występu. Wybór sceny to gwarancja sukcesu. Zaplecze, kulisy - tam tłumi się wrażenia, fabrykuje się przedstawienie, jego treść i logikę. Jeśli jednostka przejmie kontrolę nad publicznością staje się aktorem. Suflerzy, czyli szare eminencje skrywają się za publicznością i pociągają za sznurki.

4 modele interakcji wg Goffmana:

1. Model dramaturgiczny - życie jest teatrem, człowiek jest aktorem albo widzem.

2. Model rytuału interakcyjnego - aktor prezentuje model interakcji, który chce narzucić innym. Dotyczy to wzorów interakcji, których funkcją jest zachowanie własnej i cudzej twarzy.

3. Model strategiczny - aktor zachowuje się jak szpieg. Buduje podstępy w interakcjach poprzez intrygę. To prowadzi do zmiany społecznej - działalność agenturalna.

4. Model analizy ramowej - wskazuje na rolę schematów interpretacji działania w budowaniu porządku interakcyjnego

Obecność innych jednostek przekształca każde nasze działanie w występ. Ważna jest wiedza aktora o publiczności oraz jakie wrażenie aktor na niej wywiera. Aktor musi wiedzieć jak się zachować. Goffman zwraca uwagę również na dekorację sceny, fasadę osobistą (dekoracja osoby, środki związane z samym wykonawcą), powierzchowność i sposób bycia (informacja, w jakim rytuale jednostka bierze obecnie udział praca czy odpoczynek i możliwość uprzedzenia nas o tym), autentyczność, umiejętność kłamania w sposób nieszkodliwy oraz dobre wychowanie (psuj zabawy - ludzie niewychowani).

26. Wyjaśnić koncepcje życia i aktora dramatu w modelu E. Goffmana

1.Model dramaturgiczny- człowiek jako aktor pełni role wymienne w życiu społecznym.

Modele oddziaływania:

a)absolutne oddziaływanie.

b)stopniowalne oddziaływanie.

c)minimalne oddziaływanie.

Badał struktury … jednostek życia codziennego, interesowały go procesy związków społecznych.

Założenia metodologiczne:

-język zaczerpnięty z teatru.

-uważał, że tak jak w teatrze komunikacja realizuje się w interakcjach.

Kategorią podstawową jest kategoria „wejścia na scenę”. Człowiek w działaniu jest reformatorem (występuje na scenie). Celem jest wpływ na działanie innych.

Aktor nie może działać w sposób dowolny, musi przyjąć role, które nakładają kontakty face to face.

Życie społeczne jest szeregiem scen. Tak jak w teatrze jest zaplecze i kulisy.

Nieistotne na scenie interakcje zakulisowe nadają kierunek i charakter sposobu komunikowania.

27. Specyfikacja działalności odbiorcy komunikacji pojmowanego jako aktor

im częściej przekazuje się daną informację, tym bardziej przyciąga uwagę publiczności. Ludzie narzucają porządek medialny. Od strony odbiorców występują też pewne etapy adaptacji do porządku dziennego. Jest to związane ze stopniem zainteresowania i wiedzą odbiorcy. W ten sposób powstaje potrzeba wiedzy i potrzeba orientacji.

Wiedza społeczna łączy media z odbiorcą i wpływa na jego zachowanie, media wyrabiają u odbiorców pewien sposób porządkowania wydarzeń, wzbudzają stopień informacji

28. Efekty i momenty koncepcji dramaturgicznej E. Goffmana

Interakcja- wzajemny wpływ jednostek znajdujących się w swojej bezpośredniej fizycznej współobecności i wpływających na swoje postępowania. Interakcje można zastąpić spotkaniem.

Występ- wszelka działalność danego uczestnika interakcji w danej sytuacji (aktora) służąca wpływaniu w jakiś sposób na któregokolwiek z jej uczestników.

-Poszczególnych uczestników interakcji nazywamy publicznością, widownią, obserwatorami.

-ustalony wcześniej wzór działania ujawniający się w czasie występu to rola lub punkt programu..

-sceną jest miejsce, gdzie odbywa się przedstawienie.

-na zapleczu lub za kulisami tłumione są wrażenia, tutaj fabrykuje się przedstawienie.

Cztery modele interakcji:

-dramaturgiczny- teatr życia codziennego.

-rytuału interakcyjnego- wzory interakcji, których funkcją jest zachowanie własnej i cudzej twarzy.

-interakcji strategicznej- opis interakcyjnych podstępów np. szpiegostwa.

-analizy ramowej- rola schematów interpretacji działania w budowaniu porządku interakcyjnego.

29. Co to był „Invisible College” kiedy i kto go stworzył

Palo Alto powstał w 1958 roku w Kaliformi, jest to ruch naukowy, gdzie mieści się wiele tradycji. Jest to Instytut Badań Mentalnych (procesów o charakterze świadomościowym), założona przez Don Juksona.

Jego celem było poznanie komunikowania jako nauki o charakterze cybernetycznym (systemowym). Nauki rozważającej system zdalnie sterowany, która znajduje się w porozumiewaniu się nie tylko ludzi, ale i zwierząt.

Badaczy głównie interesowała pragmatyka komunikowania, czyli sposób praktyczny ,w jaki odbywa się komunikowanie. Starali się aktywnie uczestniczyć w procesie komunikowania. Wiele zachowań natury schizofrenicznej pozwalało wyjaśnić, dlaczego komunikowanie tego typu nie zachodzi.

30. Koncepcja relacji w modelu szkoły Paolo Alto

Idea badania:

*przez komunikowanie rozumieli system relacji, które w komunikowaniu umożliwiają porozumiewanie się interpersonalne, poszukiwali odpowiedniej teorie relacji, która dawała możliwość interpersonalnej wymiany informacji.

*badaczy nie interesował jednostkowy nadawca ani odbiorca, ale komunikowanie jako system relacji społecznych w obrębie systemu społecznego. Dużą uwagę przywiązywali do psychologii o charakterze społecznym, psycholog jako badacz stawał się analitykiem komunikowania. Dlatego analiza polegała na wskazaniu więzi wewnętrznych

*komunikowanie w ten sposób jest rozumiane bardzo szeroko i często nazywane jest metaforą orkiestry.

Szkoła Palo Alto poddała ostrej krytyce model aktu komunikacji.

W tym modelu metafora przekazu zmusza do identyfikowania sygnału i komunikatu. Dla socjologa i psychologa ów model jest nieprzydatny.

Uczeni zgłaszają hipotezę: o podwójnych związkach komunikowania

Mówią, że w komunikowaniu są dwa poziomy relacji:

-zgodna- stopa bełkotu jest minimalizowana do zera.

-niezgodna.

Jest to teza Juksona, oraz Freya.

Poziomy komunikowania:

-poziom treści (przekaz informacji)


Muszą zachodzić sprzężenia zwrotne (jeśli nie zachodzi pojawiają się konflikty).


-poziom relacji (emocje i wartości przekazu).

G.Bateson głosi ideę kontekstualnego komunikowania, łączy badania etologiczne, psychologiczne, biologiczne, cybernetyczne. Nawiązuje do tradycji europejskiej Webera.

Ceni dokonania Rasta, teorie typu gier Winrena (badania nad zachowaniem zwierząt).

Zauważył że w procesie komunikowania mamy do czynienia z dysfunkcjonalnym komunikowaniem.

Badania nad zjawiskiem psychospołecznym o charakterze schizofrenicznym, szukając dysfunkcjonalnego komunikowania. System komunikacji zachodzi, gdy nie ma systemowych rozwiązań konstekstualnych, które by również nie dawały akceptacji przekazu werbalnego. Język jest kontekstem, a w przekazie nie zachodzi sprzężenie dodatnie.

Język to przede wszystkim system gestów i więzi, a słowa są wtórne.

Próba budowania teorii komunikacji przy pomocy metafory, wyjaśniającej komunikowanie, jak i orkiestra, lub drużyna bejsbolowa.

Wedle opinii partytura określa reguły, wzory, szablony, programy, a nie indywidualne działania ludzi.

Podobnie jest z komunikacją, gdzie społeczne reguły, szablony, programy i wzory określają praktykę komunikacyjną.

Treść komunikatu- w komunikowaniu ma postępować ogólnikowość preferencji komunikacji ludzi w grupie- można odnajdywać przesłanki, które umacniają i wypełniają akty komunikacji (ważny jest gest, zachowanie).

31. Wyjaśnij tezę „ wszystko jest komunikowaniem”.

Jest to główne hasło szkoły Palo Alto - tzw. „niewidzialnego college'u” (invisible college) - szkołę tą określa się w zakresie psychologii jako paradygmat systemu relacji, w naukach o komunikowaniu traktuje się ją jako „teorię relacji” komunikowania interpersonalnego.

Działacze tej szkoły utrzymują, że komunikowanie nie jest jedynie celowe, świadome i linearne ani wyłącznie słowne, nie jest też monologowe. Bardziej niż treść i forma komunikowania interesują ich kontekst i skutki: pragmatyka komunikowania ludzkiego. Ich najbardziej kontrowersyjnym stwierdzeniem jest aksjomat: wszystko jest komunikowaniem.

W komunikowaniu ważne jest podświadome, przedrefleksyjne rozumienie kontekstu i ewentualnych skutków komunikowania. Słowo, cisza, czynność i bezczynność, wszystko ma wartość komunikatu i dlatego nie można nie komunikować się.

32. Co to jest „model orkiestry” i jak wyjaśnia komunikowanie masowe i społeczne?

Istnieje analogia między komunikowaniem w rozumieniu Batesona a orkiestrą. Między formą kompozycji a strukturą komunikowania. Ważne jest tu pojęcie „całość” - muzycy pracują razem. Gdy mówimy o partyturze dostrzegamy istnienie pewnych praw, praw harmonii , kompozycji muzycznej. W orkiestrze muzycy grają jednocześnie i zgodnie z nutami i zapisami na pięciolinii. W komunikacji międzyludzkiej kanał jest zwielokrotniony i obejmuje także przekazy niewerbalne.

Tło kulturowe może stanowić taką partyturę symboli komunikowania społecznego, którą każde społeczeństwo odgrywa na własny sposób. Komunikowanie nie jest celowe, świadome. Linearne, ale werbalne i pozawerbalne zarazem, są one splecione.

33. Podział zachowań komunikacyjnych według A. Scheffena

Scheffen należał do szkoły Palo Alto. Według niego gest, tak jak słowo, decyduje o grupowej spójności regulacji grup ludzkich. Badał on wymiar gestu tj. jego cechy ekspresyjne, a także społeczne i komunikacyjne.

W 1965r. zaproponował klasyfikację zachowań komunikacyjnych. Umożliwia ona ukazanie przestrzeni, którą zajmują zachowania językowe, w kontekście obejmującym zchowania niewerbalne.

1. zachowania głosowe - językowe, parajęzykowe

2. kinezjetyczne -

- ruchy ciała, twarzy

- system neurowegetatywny czyli poszerzanie się źrenic, zabarwienie skóry

- postawy

- odgłosy ciała

3. zachowania dotykowe

4. zachowania proksemiczne

5. zachowania komunikacyjne - zapach

6. zachowania wyglądowe - ubranie, ozdoby

Komunikowanie musi być polifoniczne a akt komunikowania przebiegać całym sobą.

Ray Birdwhistell - antropolog, praca „Język ekspresji ciała”. Uważał, że ruchy są funkcją systemu społecznego grupy. Gest nie ma znaczenia sam w sobie, należy do systemu innych kanałow, ma być interpretacją w kontekście, który zawierałby wiele innych kanałów. Wymyślił system oznaczeń w celu tłumaczenia drobnych gestów. Określił kinemy - czyli drobne ruchy warg, brwi, nosa. One łączą się tworząc kinemorfemy, które odpowiadają słowom, a gdy łączą się to otrzymujemy skomplikowane konstrukcje kinomorficzne podobne do zdań.

34. Na czym polega paradygmat polifoniczny komunikowania społecznego i medialnego?

Zachowanie jednej osoby wpływa na zachowanie pozostałych osób i jest jednocześnie tymi osobami uwarunkowane. Systemy interpersonalne działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Może ono być pozytywne - gdy prowadzi do zmiany. A jest negatywne, gdy podtrzymuje określony stan. Jest to teoria (hipoteza) o podwójnych związkach w komunikowaniu.

Człowiek działa jako maszyna celowa - semantyczna.

Watzlawick, Beawin i Jackson - badali oni interakcje polifoniczne międzyludzkie i podzielili je na 3 części

- synktatyczną - problemy przekazywania sygnalów,

- semantycznej - zakres znaczeń języka,

- pragmatycznej - możliwość porozumienia, efekt komunikowania.

W sprzężeniu może wystąpić redundancja. Według Weavera jest to „niepotrzebna część komunikatu, w sytuacji gdyby jej zabrakło, komunikat nadal byłby pełny lub mógłby być uzupełniony.

Autorzy z Palo Alto - postulują badanie widocznych elementów sprzężenia: wejścia i wyjścia, przepływów sprzężenia zwrotnego w systemie, zachowań werbalnych i niewerbalnych.

35. Co to jest bełkot behawioralny w komunikowaniu?

Bateson badał komunikowanie u ludzi psychicznie chorych. Szkoła odkryła wzór komunikowania w schizofrenii. Schizofrenik ma trudności z rozróżnieniem typów komunikowania, wyborem sposobu komunikowania odpowiedniego dla komunikatów jakie otrzymuje, oraz komunikatem jaki sam wypowiada, lub wysyła w sposób niewerbalny. Myli poziomy treści i relacji - jest to tak zwany bełkot behawioralny.

36. Co to jest bełkot werbalny - patrz bełkot behawioralny (?)

37. Co to są symetryczne i komplementarne interakcje komunikacyjne

(5-ty aksjomat)

Interakcje mogą być symetryczne i komplementarne. Relacje symetryczne oparte są na równości i na minimalnej różnicy. Komunikowanie symetryczne odbywa się , gdy zarówno nadawca i odbiorca mają podobny, wręcz identyczny status. Komplementarne zaś opierają się na maksymalnej różnicy. W stosunkach komplementarnych istnieją dwie różne pozycje: wyższa lub pierwotna i niższa lub wtórna. Może ją tworzyć kontekst społeczny i kulturowy ( ojciec-syn, lekarz-pacjent, itd.).typy relacji zachodzą na siebie, nie narzucają się. Komunikowanie komplementarne ma przeważnie charakter sformalizowany, bardziej wymuszony, oficjalny, często pośredni. Zwraca się tutaj uwagę na formę i precyzje przekazywanych informacji.

Relacje symetryczne i komplementarne zostały opisane w Naven, pracy autorskiej Batesona z dziedziny antropologii. W pracy tej Bateson wymyślił pojęcie genezy rozłamu. Komplementarna geneza rozłamu to ta , w której zachowanie jednostki jest uzupełnieniem innego: władza- poddaństwo, słabość-opieka. Geneza symetrycznego rozłamu pojawia się , kiedy zachowanie jednostki jest odbiciem lustrzanym drugiej osoby i odbywa się w relacjach agresja -agresja ,wsółzaw.- wsółzaw. Niczym w wyścigu zbrojeń.

1-AKSJOMAT-mówiący o tym że nie ma nie-zachowania. Słowo, cisza, czynność czy bezczynność, wszystko to ma wartość komunikatu i dlatego tez nie można nie komunikować się. Zasada ta zakłócona jest w komunikowaniu patologicznym. Chory stara się zanegować komunikowanie, uciec od zobowiązań jakie z niego wynikają , ale to rozwiązanie zawsze oznacza jakieś komunikowanie. W obecności innych można zanegować proces komunikowania lub zaakceptować go ale to ostatnie zachowanie oznacza zawsze jakieś komunikowanie się, nawet w ciszy oznaczającej odmowę.

2-AKSJOMAT- porozumiewamy się również co do relacji, używając samego języka. Wzmacnia to siłę użytkowania języka Określenie relacji dotyczącej zarówno groźby jak i przejawu uczucia występuje wraz z informacją akcji. System interaktywny odnosi się do konkretnego przekazu czyniąc go zrozumiałym w konkretnym kontekście i łączy dany kontekst z szerszymi kontekstami , w których interakcja jest tylko pojedynczą sytuacją (rozmowa telef.)

3-AKSJOMAT-odnosi się do podziału kolejności, następstwa aktów .Dla postronnego obserwatora seria komunikatów jest nieprzerwaną wymianą ale uczestnicy rozróżniają i dostrzegają do kogo należy inicjatywa, kto dominuje, kto jest zależny czyli dostrzegają wzory wymiany.

4-AKSJOMAT-istniieją przekazy analogowe i przekazy cyfrowe .w komunikowaniu analogowym istnieje pewne podobieństwo między tym co jest przedstawiane a tym co jest używane do procesu komunikowania. Wszystkim tym jest komunikowanie niewerbalne .Kodowanie dystansu przestrzennego w proksemice jest przykładem komunikowania analogowego. :Hall rozróżnia odległości: bliskie, osobowe, społeczne, publiczne. Komunikowanie cyfrowe ma duże znaczenie dla wymiany informacji na temat przedmiotów , natomiast analogowe jest przydatne w komunikowaniu dotyczącym wzajemnych stosunków uczestników procesu. Składnia komunikowania werbalnego jest bardziej bogata niż składnia na poziomie komunikowania niewerbalnego. Nie można jednak powiedzieć tego samego o semantyce..

(pierwszych 4 aksjomatów nie ma w pytaniach)

38. Wyjaśnić metafory medialne za D.Mcquailem

Pojęcie mediacji jest w gruncie rzeczy tylko metaforą, odwołaniem się do jakiegoś medialnego pośrednika ( medium) .Ta metafora odwołuje się z kolei do innych metafor , aby bliżej charakteryzować istotę dominującej roli mediów.

Mediacja może oznaczać neutralne informowanie , lecz może też wskazywać na manipulacje informacją. Różna jest rola mediów -od wyrażania otwartości i różnorodności do narzędzi kierowania i kontroli. Media bywają określane metaforycznie jako:

• Okno- otwieranie ludzi na wydarzenia i przeżycia innych. Dają poznanie świata bez interpretacji osób trzecich

• Zwierciadło- odbijają wydarzenia, jednak ich kąt i kierunek wyznaczają dysponenci mediów, zatem jesteśmy ograniczeni w tym co widzimy.

• Filtr-( gate- keeper) )- media selekcjonują wydarzenia, przyciągają jedne a odsuwają inne .

• Drogowskaz/interpretator-media są przewodnikami, nadają sens wydarzeniom. Wyjaśniają jak budować wydarzenia w kontekście innych wydarzeń.

• Forum, scena- media prezentują idee i informacje , dając możliwość publicznej debaty.

• Ekran, bariera- media oddzielają publiczność od rzeczywistości. Barierą jest działalność rozrywkowa i propaganda Powoduje to dostarczenie fałszywego obrazu rzeczywistości.

39. Co to jest siła mediów i w czym się wyraża?

Ponieważ media działają w społeczeństwach o nierównym rozdziale władzy, i ponieważ są zawsze w pewien sposób powiązane z dominującą strukturą władzy politycznej i gospodarczej, dotyczą wielu szerszych problemów społecznych .Media są przedmiotem konkurencji w zakresie kontroli i dostępu oraz są poddane regulacjom politycznym, ekonomicznym i prawnym. Media masowe mając potencjalną możliwość wywierania w różny sposób wpływu społecznego, są powszechnie uznawane za efektywny instrument sprawowania władzy.

Potencjalna siła mediów:

• Przyciąganie i kierowanie uwagą społeczną

• Zmiana opinii oraz poglądów przez przekonywanie.

• Wpływanie na zachowania innych ludzi

• Strukturalizacja definicji rzeczywistości

• Przypisywanie statusu i legitymizacja władzy

• Informowanie szybkie i powszechne

40. Typy sił mediów i ich specyfika.

W dyskusjach o społeczno- politycznej sile mediów ścierają się dwa modele:

1.Model działania mediów dominujących- zakłada, że nie ma innej elity od mediów. Źródłem inspiracji jest klasa rządząca, dominujące elity. Media mają monopol własności, jednolity typ. Produkcja jest standaryzowana, kontrolowana, treść jest jednolita, kontrolowana odgórnie. Publiczność- pasywna, zależna, masowa. Efektem jest silny wpływ mediów, utrwalanie panującego porządku.. Model ten jest chętnie akceptowany przez konserwatywnych pesymistów co do „wzrostu roli mas” oraz przez krytyków społ. kapitalistycznego rozczarowanych brakiem rewolucji społecznej.

2.Model mediów pluralistycznych- stosunek musi być zrównoważony. Źródłem inspiracji są różnorodne grupy społeczne, polityczne, media maja różnorodne formy, produkcja jest twórcza, wolna, oryginalna, treść- różna, konfliktowa, inspirowana oddolnie. Publiczność- selektywna, rozproszona, aktywna. Efekty są liczne, bez jednolitego wzoru. Model ten jest wyidealizowana wersją liberalizmu i wolnego rynku.

41. Modele i formy organizacji pracy dziennikarzy w mediach (wypracowania, manufaktura, fabryka)

Wzrost złożoności i skali działania nadawcy rodzi potrzebę standaryzacji działania. Oznacza to konieczność wprowadzenia takich form organizacji pracy, które zapewnią równowagę między wymogami masowej produkcji przekazów, ich oryginalnością oraz sprawna realizacje przekazów, czyli wykorzystanie techniki, redukcja kosztów, oszczędność czasu.

Model pracowni-odnosi się do małych instytucji nadawczych, tworzonych przez kilka lub kilkanaście osób, które prowadzą działalność na niewielka skalę np. gminy, osiedla. W tych mediach nie istnieje sformalizowany podział pracy ani specjalizacja ról- każdy uczestniczy we wszystkich etapach realizacji przekazu (planowanie, zbieranie, selekcjonowanie, redagowanie informacji, wytwarzanie i dystrybucja przekazu).

Związki w obrębie zespołu redakcyjnego maja charakter więzi osobistych, oparte są na zgodności postaw, wspólnocie celów, spontaniczności i zaangażowaniu. Cechuje go integracja wewnętrzna, zapewniająca każdemu wpływ na politykę informacyjną, oraz zewnętrzna, ze środowiskiem społecznym, w którym działa.

W okresie narodzin komunikowania masowego (stadium elitarne), model ten był jedyną formą organizacji mediów. Stopniowo zaczął zanikać za sprawa uprzemysłowienia, komercjalizacji i profesjonalizacji mediów. W latach 70-tych tendencja ta uległa odwróceniu-powstały małe media niezależne- wydawnictwa, radiostacje małej mocy, programy tv w stacjach kablowych oraz redakcje internetowe. Model ten realizuje obywatelskie prawa do komunikowania.

Model manufaktury- ukształtował się w początkowych okresie industrializacji, obecnie zaś stosowany jest w instytucjach nadawczych średniej i dużej wielkości zatrudniających od kilkadziesiąt do kilkuset osób działających w skali regionalnej lub krajowej.

Zasadą organizacji manufaktury jest dwupoziomowy podział pracy, oddzielający działania produkcyjne i marketingowe („sklep na parterze”- produkcja i kolportaż przekazów, akwizycja reklam) od pracy dziennikarskiej („biuro na piętrze”- gromadzenie, selekcja informacji, redagowanie wiadomości).

Wariant anglosaski - „organizacja zamknięta”- ścisły podział ról zawodowych na reporterów, subredaktorów, redaktorów tekstu, strony, wydania. Pracują oni w pomieszczeniu redakcyjnym (newsroom). Teksty wiadomości pisane przez reporterów, depeszowców przechodzą przez kilka biurek redakcyjnych, są zmieniane, przepisywane, aby zapewnić oddzielenie informacji od komentarza i ułatwić kontrole redakcyjną. Reporterzy mają więcej czasu na zbieranie informacji, ale ich wysiłek może być niweczony prze redaktorów.

Wariant niemiecki-„organizacja otwarta”- słaby podział ról zawodowych i wielofunkcyjność redaktorów-są reporterami, subredaktorami i redaktorami. Pracują w wielu małych pomieszczeniach. Redaktorzy maja dużo swobody, sami decydują o zawartości i kształcie przekazu. Reporterzy mają mniej czasu na zbieranie informacji, gdyż sporą jego część tracą na zajęcia nie-dziennikarskie.

Model „fabryki wiadomości”- typowy dla średnich i dużych stacji tv. Cechuje go liczny i zróżnicowany zawodowo personel, skomplikowane urządzenia techniczne oraz duże koszty działania. Instytucje te funkcjonują na zasadach specjalizacji ról, wieloetapowości procesu realizacyjnego i rutynizacji czynności-wynika ona z „racjonalności technicznej” procesu realizacji przekazów, mobilności personelu, ekonomiki skali oraz standaryzacji produktu. Proces realizacji przekazów upodabnia się do produkcji taśmowej.

5 etapów produkcji wiadomości:

1. planowanie- producent, redaktor wydania, sekretarz redakcji

2. podział zadań-producent, redaktor wydania

3. zbieranie informacji- reporter, operator, producent, ekipa techniczna

4. redagowanie wiadomości- montażysta, realizatorzy, redaktor wydania, producent

5. prezentacja wiadomości-prezenter, redaktor wydania, realizatorzy, producent

Na każdym etapie pojawiają się inni specjaliści, podlegli różnym komórkom organizacyjnym, którzy współdziałają ze sobą w sposób rutynowy. Każdy z nich wywiera cząstkowy wpływ na kształt przekazu, troszczy się o jakość techniczną i szybkość pracy. Jedyna osobą obecną we wszystkich etapach pracy redakcyjnej jest producent-interesuje go techniczna i ekonomiczna strona produkcji przekazu niż treść wiadomości czy polityka informacyjna. Tym zajmuje się redaktor wydania.

Taśmowa produkcja informacji, specjalizacja ról zawodowych i rutynizacja pracy narzuca pracy redakcyjnej sztywne parametry i standardy techniczne, osłabia zaangażowanie w wykonywaną pracę ( obojętność wobec tego, co relacjonują). Praca zespołu oceniana jest w stosunku efektów do kosztów, niż jakości informacji, a warunki pracy i cele organizacji nie godzą się z ideałami dziennikarskiego profesjonalizmu i odpowiedzialności społecznej.

42. Marksowska koncepcja komunikowania.

Marksistowska teoria mediów:

- media masowe są w posiadaniu burżuazji

- media działają w jej interesie

- media promują fałszywą świadomość robotników

- media są niedostępne dla opozycji politycznej

Marksistowska teoria mediów opiera się na stwierdzeniu bezpośredniego związku między własnością marksistowskiego rozpowszechniania przekazów, które uprawomocniają społeczeństwo klasowe. Marks stwierdził, iż „idee klasy panującej są ideami panującymi”. Argumentem jest fakt koncentracji kapitałowej, powstawania wielkich ponadnarodowych oligopoli medialnych oraz konserwatywne nastawienie przekazów masowych.

Chociaż Marks znał prasę jedynie w fazie początkowej (elitarnej), to jego idee są nadal stosowane w analizie komercyjnych mediów masowych. Marksiści uważają, że media, jako nowy dział przemysłowy, podlegają ogólnym zasadom kapitalizmu. Są w monopolistycznym posiadaniu wielkich kapitalistów, zorganizowanych w narodowe i międzynarodowe korporacje, służą ich interesom. Czynią to przez materialną eksploatację pracowników (zawłaszczanie wartości dodatkowej) i konsumentów (nadmierny zysk).

Nowsze warianty teorii marksistowskiej koncentrują się bardziej na ideach, niż na strukturach materialnych, podkreślają, że media symbolicznie „reprodukują” stosunki eksploatacji i ideologicznie legitymizują kapitalizm.

media masowe są państwowym aparatem ideologicznym, władzą bez przemocy (Althusser)

media są czynnikami „sprzedawania” systemu kapitalistycznego, tworzącymi fałszywe potrzeby, asymilujące różne grupy społeczne w „jednowymiarowym społeczeństwie” (Althusser)

Złożoność problematyki strukturalnej zależności mediów doprowadziła do różnych wariantów zorientowanej analizy, które ogólnie określa się mianem „krytycznej ekonomii politycznej”. Kluczowe są tu kwestie władzy i ekonomii. Podkreśla się, że media są instrumentem klas panujących.

Środki komunikowania działają na korzyść wartości bronionych przez klasę panującą i blokują wszelkie alternatywne myśli, które mogłyby przynieść zmiany w świadomości klasy robotniczej, wreszcie hamują mobilność i aktywną, zorganizowaną opozycję polityczną.

43. Modele marksistowskiego komunikowania.

Poglądy Marksa wg McQuila pozwalają opisać środki komunikowania masowego, jak każdy inny przemysł: mają one kapitalistyczną organizację, w której istnieją czynniki produkcji (surowce, technologia, praca) i relacje produkcji. Ponadto są własnością klasy kapitalistycznej, która na poziomie narodowym i międzynarodowym organizuje system komunikowania, mający służyć jej interesom ekonomicznym, społecznym i politycznym.

W dziedzinie komunikowania wykorzystuje się fizycznie pracowników uzyskując wartość dodatkową pracy i konsumentów, z których wyciąga się korzyści. Do tych relacji ekonomicznych należy dodać implikacje ideologiczne i kulturowe, gdyż środki komunikowania działają na korzyść wartości bronionych przez klasę panującą i blokują alternatywne myśli, które mogłyby przynieść zmiany w świadomości społecznej klasy robotniczej. Hamują mobilność i aktywność zorganizowaną przez opozycję polityczną.

Panujące grupy społeczne, które mają środki przekazu, tworzenia i rozpowszechniania myśli, wprowadzają system wartości warunkujący zbiorowe zachowania i percepcję oraz towarzyszą takim funkcjom jak: podział pracy, utrzymanie i legitymizacja władzy (związek między własnością ekonomiczną środków komunikowania a rozpowszechnieniem przekazu, legitymizującego wartość społeczeństwa klasowego).

Media- należą do sektora produkcyjnego (produkują i reprodukują fałszywą świadomość). Ich zadaniem jest zatarcie faktu, ze model społeczny, w którym żyją ludzie jest antagonistyczny (klasy zwalczają się nawzajem).

Praca- jest wykonywana przez ludzi przy pomocy środków wytwórczych.

Przedmiot pracy- został wzbogacony własnościami produktu i posiada wartość rynkową.

Proces eksploatacji- w jego trakcie człowiek zostaje urzeczowiony

Organizacja pracy- następuje podział pracy na np. wytwórczą, usługową, intelektualną.

Redystrybucja dóbr:

1) prosta- odnawianie pracowników i ich sił

2) rozszerzona- przygotowuje nowe warsztaty i technologie pracy

Prasa- jako główne medium rozwijające się w tym czasie służyła do kamuflowania antagonizmu w tym modelu społecznym oraz reprodukcji odpowiedniej świadomości (nierewolucyjnej).

Do rewolucji nowego typu miało dojść w Anglii i Francji. W jej efekcie miała powstać wspólnota wytwórców oparta o zasadę „każdemu według jego potrzeb”, a nie jak było wcześniej według umiejętności. Rewolucja miała zaprzeczyć istnieniu trzeciej siły. Prasa miała ujawnić niesprawiedliwość tego modelu dystrybucji i przygotować nowy model władzy.

44. Teoria marksistowsko - leninowska komunikowania.

Marksistowsko - leninowska doktryna prasowa postulowała organizację mediów wg przyjętych wzorów własności ekonomicznej (→ media własnością społeczną)

Społeczna własność pociągała za sobą odmienne wykorzystanie środków komunikowania masowego, gdyż stawiała przed nimi inne cele: środki informacji masowej miały stać się czynnikiem rewolucyjnej zmiany społecznej, pełniąc rolę „kolektywnego agitatora i propagandysty” i „kolektywnego organizatora” życia społeczno - gospodarczego. W praktyce oznaczało to dominację treści ideologicznych określanych przez aparat partyjny.

Zasady dziennikarstwa komunistycznego (w przeciwieństwie do doktryny liberalnej) opierały się na przekonaniu o nierozerwalnym związku informacji i oceny. W ich świetle stronniczość nie przekreśla szansy ujawnienia rzeczywistości, a wręcz umożliwia jej pogłębiony opis. To założenie nadało dziennikarstwu komunistycznemu dwie zasadnicze cechy całkowicie odmienne od dziennikarstwa zachodniego.

partyjność - materializm, pisał Lenin, obiektywnie oznacza partyjność, ponieważ niesie ze sobą poglądy i dążenia określonych klas, znajduje zwolenników w jednej sferze społecznej, a przeciwników w innej. Dziennikarze były traktowani jak aktyw partyjny („pas transmisyjny dla mas”.

Ideowość - dziennikarstwo komunistyczne wymaga od dziennikarzy jasnego światopoglądu, zdecydowanych przekonań politycznych oraz aktywnego zaangażowania w proces zmian społecznych. Pojęcie ideowości obejmuje funkcje propagandysty, agitatora i organizatora. Treści mediów masowych nie mogą być „składem idei”, ale rozwinięciem marksizmu-leninizmu jako postępowej ideologii. Tym samym materiały dziennikarskie nie powinny być pozbawione rozważań teoretycznych, dotyczących spraw społecznych, lecz przeciwnie, organizować wg nich konstrukcję wywodów, dobór przykładów itd. Dziennikarz, w oparciu o marksistowską teorię rozwoju społecznego, ma rozważać fakty nie z pozycji ich aktualnego znaczenia, ale ich genezy oraz możliwości rozwoju.

45. Model komunikowania szkoły frankfurckiej.

(w zasadzie tekst dot. poglądów szkoły frankfurckiej, w literaturze jest omówiona cała koncepcja komunikowania wg tej szkoły, ale nie pojawia się sformułowanie „model”)

media należą do sektora usługowego

media: produkcja i reprodukcja fałszywej świadomości, wzmaganie eksploatacji klasy twórczej

W ujęciu teorii krytycznej, podobnie jak w ujęciu marksistowskim, badania nad mass mediami koncentrują się na analizie źródeł władzy. Wyróżnia się trzy typy analizy, z których każdy wskazuje na inny czynnik zapewniający dominację społeczną i określający ideologię klasy rządzącej.

       Pierwszy typ analizy koncentruje się na aspektach ekonomicznych i bada funkcjonowanie instytucji mass mediów w celu ustalenia stopnia kontroli sprawowanej nad mediami przez elity gospodarcze. Analitycy zorientowani na ten aspekt badań dążą w swych pracach badawczych do rozpoznania charakteru i efektów uzależnień między mediami i elitami władzy w sferze gospodarki. Wskazują szereg prawidłowości wynikających z uzależnienia ekonomiczno-finansowego mediów. Jeżeli media są znacząco uzależnione od czynników rynkowych i finansowego poparcia elit gospodarczych, dochodzi do:

koncentracji własności mediów w rękach potężnych korporacji,

osłabienia niezależności dziennikarzy

ograniczenia reprezentacji w mediach tych segmentów społeczeństwa, które są pozbawione wpływów ekonomicznych.

Ekonomiczne uzależnienie mass mediów od elit gospodarczych prowadzi do urynkowienia samych mediów, które w takiej sytuacji nastawiają się na maksymalne zyski.

        Analiza drugiego typu skupia się na treści przekazów medialnych, a zwłaszcza na sposobie reprezentowania interesów grup dominujących poprzez upowszechnianie symboliki związanej z ideologią wpływowych grup. Badacze uprawiający ten typ analizy zakładają, że utrwalony przez media w świadomości społecznej wizerunek grup dominujących kształtuje sposób postrzegania rzeczywistości, co w konsekwencji prowadzi do utrwalenia istniejącego stanu rzeczy.

      Trzeci typ analizy ogniskuje się na wpływie mediów na kulturę. Analitycy dokonujący rozpoznania kulturowego aspektu zależności ujawniają skutki tej zależności. Oto mass media reprezentując interesy i ideologię grup dominujących tworzą jednowymiarową kulturę masową, która nie odzwierciedla zróżnicowania kultury społeczeństwa. W istocie więc kreują dominującą ideologię społeczną. Wyznawcy teorii krytycznej skłaniają się ku poglądowi, że mass media przedstawiają wynaturzony wizerunek (nie)rzeczywistości, a tym samym wynaturzają postrzeganie rzeczywistości przez odbiorców w celu utrwalenia korzystnego dla mediów układu sił w społeczeństwie. By osiągnąć zamierzony skutek, przedstawiają społeczeństwu niepełny, jednostronny obraz rzeczywistości, co sprawia, że ich przekazy zatracają walor poznawczy — rzeczywistość w nich przedstawiona jest nieadekwatna względem rzeczywistości przedstawianej.

46. Pojecie „rozumu instrumentalnego” w komunikowaniu

Pojęcie wprowadził M. Horkheimer w eseju Vernunft und Selbsterhaltung (1942/43), rozwinął w Eclipse of Reason (1944)

Rozum instrumentalny to rozum ograniczony do sfery techniki (początkowo), obecnie wchodzący we wszystkie sfery życia. Jest zredukowany: brak indywidualności, niezależności, spontaniczności myślenia dlatego ulega wpływom głównie mediów masowych. Rozum instrumentalny jest podatny na manipulację i może być wykorzystywany do propagowania kłamstw.

Według teorii Horkheimera genezą powstania rozumu instrumentalnego jest chęć zdobycia władzy nad naturą, wytworzenie ideologii pozytywistycznych, pragmatycznych co w konsekwencji doprowadziło do destrukcji rozumu, upodmiotowienia człowieka.

47. Pojecie „przemysłu kulturowego” w komunikowaniu

Pojęcie wprowadzone przez T. Adorno w „Dialektyce oświecenia” 1947 odnoszące się do racjonalizacji technik upowszechnienia. Przemysł kulturowy to przemysł nastawiony na zysk i efekt, dominują w nim wartości handlowe. Klient /odbiorca/ nie jest władca lecz obiektem przemysłu kulturowego. Wszystkie media są ze sobą zespolone dzięki czemu mogą oszukiwać masy, krepować świadomość, manipulować. Przemysł kulturowy nakazuje dostosowanie się odbiorcy do wartości przekazywanych przez media. Twórczość i odbiór są programowane „z góry”, gdyż należy się podporządkować prawom rynku. Ma on jeden cel: nakłonienie do posłuszeństwa.

48. Media jako źródło patologii społecznej i kulturowej

Społecznie użyteczna agresywność ma do spełnienia ważne funkcję. Cały system społeczny, niezgodny z ludzkimi popędami, powoduje u ludzi podświadomą, instynktowną agresywność, musi ona znaleźć gdzieś ujście w sposób możliwy do przyjęcia i korzystny dla społeczeństwa. Społeczeństwo nadmiaru musi mieć wroga, którego groźna potęga usprawiedliwiałaby represywne i destruktywne wykorzystywanie wszystkich materialnych i intelektualnych zasobów. Dużą rolę odgrywają tutaj środki masowego przekazu, których treści przenika taka brutalizacja, że ludzie staja się coraz bardziej obojętni i coraz mniej zdolni do rozróżnienia między prawdą a fałszem. Rozwój mediów skandalizujących i sensacyjnych, wzrost mediów ponadnarodowych, które naruszają tożsamość kulturową innych społeczeństw, agresja w mediach przyczyniają się do przestępczości młodocianych, a rozwój komputerów zagraża prywatności i wolności obywatelskiej. Całościowym rezultatem przemysłu kulturowego jest oszukiwanie mas, krępowanie świadomości. Przemysł kulturowy hamuje kształtowanie się autonomicznych, samodzielnych, świadomie oceniających i podejmujących decyzje jednostek. Jego cechą charakterystyczną jest dążenie do obstawiania ze wszystkich stron i do omotania świadomości publicznej. Cała kultura rozwinęła się dzięki represyjnej sile stosowanej przez społeczeństwo w stosunku do przekonań instynktownych każdego człowieka. Kultura wciągnęła ludzkość w błędne koło, gdyż suma represji wzrasta wraz z postępem cywilizacji. Człowiek musi, więc prowadzić nieustanną walkę z instynktami.

49. Manipulacyjny charakter mediów w procesie komunikowania

Media masowe urastają do rangi instytucji kluczowej, mającej ogromny manipulatorski wpływ na ludzi. Wyrazem takiego przekonania stała się teoria wszechmocy mediów, zwana też teorią „magicznego pocisku”, „podskórnej igły”, „pasa transmisyjnego”. Wedle tej teorii, w cywilizacji przemysłowej media masowe stały się najważniejszym czynnikiem integrującym społeczeństwo, gdyż dostarczają ludziom symbolicznej identyfikacji i poczucia uczestnictwa. Jednostka nie może im się oprzeć, ponieważ media sięgają głębszych, emotywno - instynktowych, nieuświadamianych postaw osobowości. Teoria ta opierała się na założeniu, iż przekazy masowe są odbierane przez całe audytorium w sposób jednakowy, tzn. jako bodźce wywołujące bezpośrednia i natychmiastową reakcję, niezależną od woli odbiorcy, ani przez niego, ani nikogo jego otoczenia nie kontrolowaną. Zatomizowanej i uległej masie odbiorców, teoria wszechmocy mediów przeciwstawiała wszechpotężne media, działające na ludzi na zasadzie bodziec - reakcja, eliminując równocześnie z pola widzenia wszelkie czynniki i wpływy pośredniczące.

50. Formy represyjności mediów w komunikowaniu

Irracjonalna represyjność wykorzystuje kilka mechanizmów służących do zniewolenia człowieka. Są to:

• Medium fałszywe potrzeby

• Medium represywna tolerancja

• Medium społecznie użyteczna agresywność

• Medium zniewolenie świadomości

Wchłanianie nadmiaru dóbr przez społeczeństwo stało się możliwe dzięki systematycznemu narzucaniu jednostkom fałszywych potrzeb. Są to potrzeby niewynikające z autentycznego poczucia braku, lecz tworzone przez reklamę oraz presję uznanego, konsumpcyjnego systemu wartości: wypada mieć to, co już mają sąsiedzi, należy dążyć do posiadania tego, czym już dysponują bogatsi. Te fałszywe potrzeby są potrzebami represywnymi, w sposób oszukańczy przedstawia się je jako potrzeby jednostek, a w rzeczywistości służą uwieńczeniu ucisku.

Represywna tolerancja - dawniej wszelkie dewiacyjne poglądy i zachowania likwidowano głównie przemocą. Dzisiejsze społeczeństwo jest na tyle bogate i silne, że może się przed nimi obronić metodami nieterrorystycznymi. W dalszym ciągu niszczy się w zarodku każde dążenie do racjonalnej zmiany systemu, ale nie czyni się już tego jedynie za pomocą siły. Przeciwnie, toleruje się, szeroki obieg najróżniejszych poglądów i idei, łącznie z najbardziej radykalnymi, uzasadniając to demokratycznym argumentem, że wszystkie współzawodniczące poglądy musza być przedstawione narodowi do rozważenia i wyboru. Represyjność tolerancji stwarza pozory pluralizmu poglądów i idei, które w praktyce społecznej są jednak kompletnie ignorowane i nie wywierają najmniejszego wpływu na rzeczywisty kierunek rozwoju społeczeństwa.

Społecznie użyteczna agresywność ma od spełnienia ważna funkcję. Cały system społeczny, niezgodny z ludzkimi popędami, powoduje u ludzi podświadomą, instynktowną agresywność, musi ona znaleźć gdzieś ujście w sposób możliwy do przyjęcia i korzystny dla społeczeństwa. Społeczeństwo nadmiaru musi mieć wroga, którego groźna potęga usprawiedliwiałaby represywne i destruktywne wykorzystywanie wszystkich materialnych i intelektualnych zasobów. Dużą rolę odgrywają tutaj środki masowego przekazu, których treści przenika taka brutalizacja, że ludzie staja się coraz bardziej obojętni i coraz mniej zdolni do rozróżnienia między prawdą a fałszem.Świadomość jest podstawowa cechą konstytutywną współczesnej cywilizacji przemysłowej o totalnym zasięgu społecznym. Wdł. Marcusego między fałszywymi potrzebami, represywną tolerancją i społecznym wykorzystaniem instynktu agresji a fałszywą świadomością istnieje sprzężenie zwrotne, prowadzące do wzajemnego umocnienia i upowszechniania tych zjawisk. Jednak rolę głównego ogniwa przypisuje Marcuse fałszywej świadomości, która sprawia, że ludzie są ślepi i głusi wobec wszelkich argumentów wskazujących na inne możliwości organizacji ich bytu. Myśl ludzka zawsze oscylowała między biegunami napięcia, które można oznaczyć jako „to co jest” i to co być powinno”.

51.Tezy teorii działań komunikacyjnych J.Habermasa.

1. problem ten rozpatruje w kategoriach ogólnej teorii ewolucji społecznej, zastanawia się czy proces ewolucji społecznej jest ukierunkowany, jeśli tak to w jaki sposób.

2. ewolucje społeczną postrzega jako proces racjonalizacji zachodzący w 2 wymiarach:

* poznawczo- technicznym ( jako stopień nagromadzenia i zastosowania wiedzy technicznej użytecznej )

* moralno - praktycznym (jako likwidacja interpersonalnych barier, czy stosunków dominacji obecnych w procesie komunikacji)

3.obie te płaszczyzny to efekt rozumu instrumentalnego składającego się z pracy (na przestrzeni dziejów praca została przez człowieka wykształcona w sposób max. racjonalny)

i interakcji (realizowana jest ona przy podziale wytwarzanych dóbr.

Opiera się na przede wszystkim na koncepcji dwuaspektowości życia społecznego, dzielącej rzeczywistość na:

1. prace (działanie o charakterze celowo-racjonalnym) - działanie instrumentalne i racjonalny wybór, 

2. interakcje (działanie komunikacyjne) - wzajemne oddziaływanie na siebie jednostek, za pośrednictwem symboli i regulowane normami.

Wg. Habermasa mechanizmy pracy nie powinny być przenoszone do sfery ludzkich interakcji, grozi to bowiem uprzedmiotowieniem relacji międzyludzkich. Teoria ta może rozwijać się w społeczeństwie o najwyższym zaangażowaniu w system produkcji, gdzie rozwój industrialny jest na wysokim poziomie. Państwo takie musi odznaczać się wysoko rozwiniętym prawem i moralnością społeczno- polityczną.

52.Mechanizmy koordynacji działań komunikacyjnych.

Dwa modele działań:

- działania celowe= aktor jest zorientowany na osiągnięcie partykularnego interesu, wybiera więc na podstawie posiadanej wiedzy środki które pozwolą mu osiągnąć cel, jednocześnie przewiduje jaki mogą wystąpić skutki uboczne związane ze zastosowaniem pewnych środków. Sukcesem jest wystąpienie pożądanych stanów rzeczy; gdy stan rzeczy dotyczy środowiska fizycznego jest to działanie instrumentalne, gdy środowiska społecznego- działanie strategiczne ( koordynacja działań odbywa się poprzez mechanizm wywierania wpływu jedno/ dwu stronnego, każda metoda wpływu na partnera jest dobra, może nią być: słowo ,pieniądze, przymus; oceniane są ze względu na stopień skuteczności wpływu na decyzje racjonalnych oponentów)

- działanie komunikacyjne= nie są koordynowane przez egocentryczną miarę sukcesu, ale poprzez akty porozumienia, w takich działaniach aktorzy nie są zorientowani na sukces, lecz na osiągnięcie porozumienia. Wspólna wiedza aktorów jest niezbędna aby dojść do porozumienia., aktorzy muszą budować wspólny świat, dlatego język przekazu musi mieć charakter interaktywny, musi być jednakowy dla wszystkich- gdyż język to takie medium, dzięki któremu procesy komunikacyjne mogą być racjonalnie finalizowane.

Działania komunikacyjne nie zawierają się tylko w języku, to jedynie medium społecznej koordynacji działań. Habermas chce ukazać rolę kontekstu sytuacji, kontekstu świata.

Jeśli uczestnikom udaje się osiągnąć porozumienie to dochodzi do zgody, ale zgodna nie może być narzucona ani instrumentalnie, ani strategicznie. Zgoda opiera się na wspólnym przekonaniu. Działanie komunikacyjne odnosi sukces gdy, druga strona akceptuje to działanie, opowiadając się za Tak lub Nie co do treści wypowiadanych przez aktora.

53. Środki wpływu negocjacyjnego w działaniach komunikacyjnych

W debacie społecznej bardzo ważna jest umiejętność artykułowania swoich celów. Są 3 sposoby interpretowania przekazu tv:

1. stanowisko dominująco- hegemonistyczne; preferowane; interpretacja przekazu wyraża aprobatę wobec dominującej struktury ideologicznej

2. stanowisko wynegocjowane- interpretator tworzy swego rodzaju swoistą syntezę

3. stanowisko opozycyjne-odbiorca buntuje się przeciwko dominującej strukturze ideologicznej

Jeśli odbiorca zna różne dyskursy, może dokonać równocześnie kilku odczytań, jednak za podstawę interpretacji przekazu przyjmie ten dyskurs, który najlepiej wyraża jego pozycję społeczną. Społeczny charakter interakcji przejawia się w tym, że stosunek między jej uczestnikami można opisywać posługując się wymiarem władzy: stosunek ten albo jest partnerski albo podlega dominacji. Proces komunikowania może ten stosunek utrwalać, gdy dyskurs nadawcy i odbiorcy jest zbieżny (odbiór preferowany) lub przyczyniać się do jego zmiany, gdy dyskursy te różnią się (odbiór negocjowany lub opozycyjny).Większość ludzi odbiera przekazy tv ze stanowiska negocjacyjnego np. strajkujący pracownik może zgadzać się z przekazem zawartym w reportażu, który zakłada, że w interesie narodowym leży zmniejszenie płac i inflacji, ale mimo to, ten sam pracownik będzie utrzymywał, że w jego zakładzie potrzebne są wyższe płace i lepsze warunki pracy.

W strukturze przekazów rozrywkowych dyskursy grup podporządkowanych reprezentowane są zwykle w ograniczonym zakresie i wypaczonej postaci, są zhierarchizowane tak, by dyskurs patriarchalnego kapitalizmu zajmował pozycję dominującą, wyrażającą preferowany sposób odczytania przekazu. Odbiorcy są współtwórcami znaczenia przekazów, odczytując ich treść i przesłanie przez pryzmat dyskursu najpełniej wyrażającego ich społeczne położenie. Jest mało prawdopodobne, by grupy podporządkowane odczytywały przekaz w sposób preferowany, zbieżny z perspektywą dominującej części społeczeństwa. Jeśli te przekazy uwzględniają ich dyskursy, będą je odczytywać w sposób negocjowany. Do odbioru preferowanego łatwiej nakłonić klasy średnie, zaś u klas niższych jest on mało prawdopodobny. Różnica kompetencji komunikacyjnych oraz pozycji społecznych sprzyja odbiorowi negocjowanemu-odbiorcy z klas niższych odczytują niektóre elementy świata przedstawionego, innym przypisują własne znaczenia.

54. Kkoncepcja „Lebensweltu” w teorii działań komunikacyjnych

Społeczeństwo to jedność, która w procesie ewolucji różnicuje się na: system( w jego obrębie wraz z rozwojem społeczeństwa mnożą się podsystemy) i „Lebenswelt”

( czyli świat przeżywany, „świat życia”); między tymi oba elementami mają miejsce oddziaływania- systemu na świat życia i odwrotnie. Działania komunikacyjne dokonują się w ramach obu tych elementów.

Cechą Lebensweltu jest skrytość, w przeciwieństwie do świata obiektywnego( który można opisać), pozostaje on niejawny, nieuświadomiony przez samych uczestników aktu komunikacyjnego. Lebeswelt jest intersubiektywny, ale to coś więcej niż suma świadomości uczestniczących w nim jednostek. Kształtuje on sieć presupozycji, które przesądzają czy dana wypowiedź jest sensowna. Świat życia rozumiany jako językowo zorganizowany zasób ukrytych fundamentalnych założeń, reprodukuje się w formie tradycji kulturowej. Wiedza ta, która jest przekazywana kulturowo umożliwia nam formułowanie wypowiedzi komunikacyjnych. Kultura jest zawsze tłem sytuacji. Świat życia ma inny status niż świat komunikowania (świat komunikowania składa się z 3 różnych światów: świata obiektywnego- istniejących stanów rzeczy; świata społecznego- norm i wartości społecznie obowiązujących,; świata subiektywnego - który jest wyrazem subiektywnych intencji, przekonań i uczuć), ponieważ partnerzy komunikowania nie mogą odnieść się do elementów tego świata tak jak odnoszą się do norm, uczuć.

Świat życie składa się głównie z 3 elementów: kulturowych przedrozumień, składników kompetencji podmiotowych oraz społecznie obowiązujących norm i wartości.

Fragment artykułu z gazety „Res Publica” nt Habermasa:

[Z jednej strony Habermas rozróżnia także świat życia i system. Świat życia jest „źródłem definicji sytuacji zakładanych przez uczestników jako nieproblematyczne”. Stanowi on podłoże kulturowe, z którego rodzą się wszelkie formy racjonalności społecznej. W rozwoju każdej kultury świat życia jest stopniowo „oświecany” i racjonalizowany poprzez rozwój nauki, państwa czy gospodarki, ale stanowi niegasnące źródło znaczeń i możliwości. System natomiast odnosi się do tych form ludzkiej aktywności, które w trakcie rozwoju cywilizacji zostają poddane logice racjonalności instrumentalnej, tej, która, zdaniem Habermasa, bezpośrednio odnosi się do obszaru władzy i wymiany pieniężnej. Stąd właśnie płynie znana teza Habermasa o „kolonizacji świata życia przez system”, czyli o dominacji kolejnych obszarów ludzkiej aktywności przez reguły rynku i panowania, które we współczesnym świecie w znacznej mierze uniezależniły się od woli i świadomości aktorów społecznych. Jest on przekonany, że ekspansja sfery instrumentalnej może zostać powstrzymana przez rozwój rozumu komunikacyjnego. Przy czym działanie komunikacyjne nie ma polegać jedynie na rozmowie między członkami społeczeństwa, lecz ma być alternatywnym wobec mediów pieniądza i władzy typem uspołecznienia i legitymizacji. „O działaniach komunikacyjnych mówię wtedy, kiedy uczestnicy koordynują plany działania nie przez egocentryczną kalkulację [szans] sukcesu, lecz przez akty dochodzenia do porozumienia.” Działanie komunikacyjne stanowi zatem alternatywny względem racjonalności instrumentalnej sposób koordynacji różnych typów aktywności społecznej, a tym samym odmienną formę „zagospodarowywania” energii ukrytych w świecie życia.]

55. Funkcje i skuteczność działań komunikacyjnych

3 funkcje działań komunikacyjnych:

1.odnawianie i przekazywanie wiedzy kulturowej - aspekt porozumienia,

2.społeczna integracja- aspekt koordynacji działań,

3.wykształcenie tożsamości i kompetencji osobowych- aspekt racjonalizacji.

Skuteczność

Działania komunikatywne będą skuteczne, zakończą się sukcesem gdy uczestnikom udaje się osiągnąć porozumienie to dochodzi do zgody, ale zgodna nie może być narzucona ani instrumentalnie, ani strategicznie. Zgoda opiera się na wspólnym przekonaniu. Działanie komunikacyjne odnosi sukces gdy, druga strona akceptuje to działanie, opowiadając się za Tak lub Nie co do treści wypowiadanych przez aktora. ???

56. Tezy brytyjskiej teorii ekonomii politycznej komunikowania i jej przedstawiciele.

Ekonomia polityczna komunikowania (EPK) - prąd badawczy w dziedzinie komunikowania, który rozwinął się w drugiej połowie XX wieku.

Dialektyka marksistowska jako punkt wyjścia - w pracach Marksa znajdujemy tematy i poglądy, które były podstawą późniejszej tradycji analizy ekonomicznego modelu kapitalizmu, jak:

• teoria wartości pracy

• koncepcje alienacji

• koncepcje błędnej świadomości

• koncepcje walki klas

• relacja dialektyczna pomiędzy podstawą ekonomiczną a naczelną strukturą ideologiczną

• władza jako forma kontroli społecznej itd.

Ekonomia polityczna komunikowania, zajmuje się analizą systemów komunikowania z perspektywy ekonomicznej, łącznie z implikacjami politycznymi i kulturowymi, związanymi z handlowym charakterem komunikowania i kultury

EPK rozwija się wokół osi rozwój/zacofanie i powinna badać m.in. nierównowagę w wymianie informacji i w systemach komunikowania między Północą, a Południem, jako skutek różnych poziomów rozwoju społeczno-ekonomicznego. EKP skupiła się na różnych wymiarach imperializmu tzn. na nierówności wymiany między krajami rozwiniętymi i krajami Trzeciego Świata oraz dominacji międzynarodowych korporacji.

Podstawowa teza EPK: media produkują nie tyle przekazy, co audytoria.

Pozostałe tezy:

- ekonomiczna kontrola i logika rynku są decydujące

- media dążą do koncentracji

- rozwija się globalna integracja mediów.

- zawartość i publiczność ulegają utowarowieniu

- różnorodność zmniejsza się

- opozycyjne i alternatywne głosy są marginalizowane

- interes publiczny w komunikowaniu zostaje podporządkowany prywatnym interesom

Przedstawiciele: Saen Mac Bride, Herbert I.Schiller, Topio Varia, Karle Nordenstrong, Garmond Mattelort, Peter Holding, Graham Mudrock, Bernard Mieg, Patryk Flichy

Brytyjscy przedstawiciele: Nicholas Garnham (Westminster School of Communication w Londynie); Peter Golding i Graham Murdock, Jeremmy Tunstall

Goldning, Murdock - sfery zastosowań teorii krytycznej:

• sfera form własności i ich wpływu na produkcję kulturalną - redukcja „sfery publicznej” (otwartej przestrzeni dla racjonalnego dyskursu politycznego) i wywiera się coraz więcej presji na twórców i ludzi mediów)

• sfera konsumpcji kulturalnej - krytyczne rozważania, kto rzeczywiście korzysta z obfitości mediów i informacji

57. Wyjaśnić pojęcie i formy biznesu komunikacyjnego.

McQuail - podstawowym celem EPK jest określenie cech strukturalnych i procesów ekonomicznych, kryjących się za produkcją i dystrybucją treści ideologicznych przez przemysł komunikacyjny

Biznes komunikacyjny - badania ekonomiczno-polityczne powinny dotyczyć wartości wymiany różnych rodzajów treści i interesów ekonomicznych właścicieli środków komunikowania, zainteresowanych otrzymaniem zysków w kontekście stałej ekspansji rynków; ponadto należy badać tendencje monopolistyczną systemu komunikowania, procesów koncentracji i integracji w przemyśle komunikacyjnym.

Najważniejszymi konsekwencjami wynikającymi z takich zjawisk są:

• znaczny spadek niezależności mediów

• koncentracja przemysłu komunikacyjnego na wielkich rynkach

• brak inwestycji w działalność nierentowną

• brak zainteresowania mniejszościowymi sektorami ludności o mniejszej sile nabywczej

• nierównowaga polityczna w informacji dziennikarskiej

58. Co to jest urynkowienie informacji medialnej.

• informacja jako towar na rynku, którym można handlować

• posiadanie informacji, walka o posiadanie informacji stają się kluczowe w funkcjonowaniu instytucji medialnych

• urynkowienie działa przeciwko publicznej przestrzeni komunikowania społecznego i powoduje wzrost presji na pracowników środków komunikowania (podległych wymogom rentowności i rywalizacji)

Media jako:

• fabryka kultury masowej, produkują towar konsumpcyjny

• produkują, reprodukują informacje

• pozyskiwanie informacji

3 warstwowy układ procesu produkcji medialnej:

1. model przedsiębiorstwa, typu „pracownika”

• pracownik - nie ma podziału pracy, brak specjalizacji, działalność żywiołowa, każdy ma we wszystkim udział (np. gazet lokalne - nieregularnie się ukazują)

2. model manufaktury

• powstał zaraz po wojnie

• 1 lub 2 pomieszczenia

• informacje od agencji

• 2 działy: produkcji (planowanie, zbieranie informacji i ich redagowanie) i marketingu (dystrybucja, pozyskiwanie sponsorów)

• liczą się indywidualne zdolności i działania

• kilka specjalizacji danej osoby

3. model fabryki

• media publiczne i prywatne

6 etapów działalności:

• planowanie (producent, redaktor prowadzący)

• podział zadań (producent, redaktor wydania)

• zbieranie informacji i selekcja (reporter, operator, ekipa)

• redagowania (montażysta, redaktor i producent wydania, realizator)

• prezentacja (prezenter, realizator produkcji, producent)

• dystrybucja i marketing (PR zewnętrzne i wewnętrzne / marketing)

• ścisła specjalizacja i organizacja

• silna konkurencja: wewnętrzna między działami, między korporacjami

59. Na czym polega imperializm w komunikacji medialnej.

By zrozumieć role mediów trzeba pojąć ideologię jako narzędzia produktu idei, mające charakter warstwowy. Media produkują kulturę masową, są jej nośnikiem, produkują symbole przekazu. Aby zrozumieć komunikowanie należy równocześnie i równolegle sprzedać przekaz medialny i zachowania.

Teoria koncepcji imperializmu kulturowego:

• badania, które potwierdzają koncepcję mediów

• kultura jako ideologia i jako narzędzie kulturalne społeczeństwa w systemie, liberalno - demokratycznym

• poprzez media może podbijać kulturowo cały świat, wspólna kultura czucia- zaproponowali badacze szkoły Birmingham

60. Rewolucja komunikacyjna a rewolucja polityczna w komunikacji międzyludzkiej.

Rewolucja komunikacyjna spowodowała podporządkowanie rywalizacji politycznej regułom rynku informacji. Reguły te z jednej strony redukują publiczną wrażliwość do wybranych zagadnień mających posmak sensacyjny, z drugiej wymuszają gwałtowny wzrost pieniężnochlonnosci politycznego konkurowania. Kulturze politycznej odmawiają one prawa do korzystania z uznanych przez większość wartości, czy z sumień polityków. Właściwy dla europejskiej cywilizacji, etyczny arbitraż pasterzy prowadzących swoje społeczności do źródeł prawdy i do zbawienia, media przekazują kreatorom obyczajowych mód.

W XX wieku, a zwłaszcza w drugiej jego połowie, dokonuje się ogromna rewolucja elektroniczna, ogromna rewolucja komunikacyjna, która wywraca nam porządek świata do góry nogami. Dzięki tej rewolucji elektronicznej zostają zburzone dwa filary, na których opierała się nasza wyobraźnia. Jednym filarem była bariera czasu, a drugim - bariera przestrzeni. I dzięki temu postępowi elektronicznemu te dwie bariery zostały obalone. Czas przestał istnieć, przestrzeń przestała istnieć. W naszym globalnym świecie możemy się połączyć z dowolnym miejscem w dowolnej sekundzie. I do tego nasza wyobraźnia nie jest przyzwyczajona. Nasza wyobraźnia nie potrafi funkcjonować w takim świecie. Wobec tego umysł ludzki stosuje dwie taktyki, dwie strategie. Jedna to strategia próbowania jednak ogarnięcia tego świata. Istnieje na świecie pewna klasa ludzi, rosnąca ale ciągle niewielka, klasa ludzi próbująca myśleć globalnie. Jest to mowy typ, nowa formuła myślenia, nowy rodzaj definiowania świata. Druga taktyka umysłu ludzkiego to próba wyłączenia się z tego, na chowaniu się w zakamarki, nisze, na chowaniu się w małych wspólnotach. Na chowaniu się w krąg rodziny, swoich znajomych, na chowaniu się w krąg swojego miasta czy miasteczka, na chowaniu się w krąg swojego zawodu. Na niedostrzeganie tego innego świata. To jest nasz ratunek przed przyznaniem się do tego, że jesteśmy ukształtowani nie na tą epokę.

61. Komunikacja a teza o „końcu ideologii”

Zmierzch ideologii ma być rezultatem zgodnego działania sceptycznych intelektualistów i rosnącego dobrobytu. Światowa walka ideologiczna - skłaniająca do odwagi, dzielności i fantazji - oraz idealizm zostaną zastąpione kalkulacjami gospodarczymi, nie kończącym się rozwiązywaniem problemów technicznych i ekologicznych, oraz zaspokajaniem coraz bardziej wymyślnych marzeń konsumpcyjnych.

Wydaje się, że dotychczas stworzona globalna infrastruktura cybernetyczna (teleinformatyczna), stale rozwijająca się (w sensie organizacyjnym, informacyjnym, technicznym, programowym), będzie niewątpliwie terenem dalszych przemian obyczajowych i kulturowych. Powstała swoista "kultura cybernetyczna" (cyberculture), w której ramach mają miejsce wielce interesujące eksperymenty z pogranicza sztuki i technologii. "Realną" rzeczywistość przenika "rzeczywistość wirtualna".

Kazimierz Krzysztofek zwraca uwagę na to, że "Około półtora miliarda ludzi, o mniejszym lub większym, ale jednak ograniczonym w przeszłości dostępie do kultury medialnej, przeżywa swoisty "cud audiowizualny". Wskutek pauperyzacji społeczeństw i niedostatku funduszy publicznych nastąpił regres w wielu dziedzinach życia kulturalnego i infrastrukturze kultury, ale nastąpiła gwałtowna ekspansja najważniejszego dziś w międzynarodowych stosunkach kulturalnych sektora audiowizualnego".

Raz jeszcze sprawdziły się przewidywania Marshalla McLuhana o "globalnej wiosce", choć może właściwsze byłoby postrzeganie raczej "globalnego miasta" (mieszkańcy jego żyją "za ścianą", obok siebie, coraz bardziej łącząc się z sobą za pośrednictwem elektronicznych mediów), gdyż wioska pozostaje ciągle wioską. Jesteśmy mieszkańcami "przestrzeni cybernetycznej", korzystając z tego, co ona już oferuje (np. telezakupy, teleedukacja, telekonferencje, E-mail, E-biznes...). Neil Postman nazywa "technopolem" pejzaż komunikowania społecznego zdominowany przez obrazy fotograficzne, filmowe i obrazy syntetyzowane komputerowo, wytworzone przy użyciu mediów elektronicznych.

Papierowy nośnik informacji nadal dominuje, ale uzupełniany jest przez nośniki elektroniczne, świat multimedialny, hipertekstualny itp. To nie alternatywa, lecz raczej swoista konwergencja dwóch światów: schyłkowej (jednak) "Ery Gutenberga" i agresywnej, postmodernistycznej "Ery Cybernetycznej".

62. Przedstawiciele i rozwój brytyjskich”Cultural Studies”

Trudno ustalić konkretną datę jej powstania, lecz można uznać za nią rok 1964, kiedy to zostało założone CCCS (The Birmingham Centre For Contemporary Cultural Studies) na uniwersytecie w Birmingham. Richadard Johnson były dyrektor CCCS (1983), sprawdzając poprawność gramatyczną swego artykułu naniósł w nim zmiany. Tytuł What IS Culture Studies Anyway, poprawił na What ARE Cultural Studies Anyway. Zmiana ta oddała istotną cechę tej dziedziny badawczej. W jej skład wchodzi wiele idei, czasem odmiennych, które tworzą ich centralne kwestie. Wiele argumentów zostało wprowadzonych przez indywidualne wkład oryginalnych decyzji.

CS jest dziedziną wielopostaciową, gdzie pewne zainteresowania i metody zbiegają się w ramach jednej teorii. Na płaszczyźnie tych badań możliwe było zawarcie wspólnych elementów: zasad motywacji, przesądów i teoretycznych kategorii.

CS jest szkołą o wąskim znaczeniu, której rozwój opierał się na paradygmacie krytycznym. Można wyróżnić w niej dwie teorie: kulturową i hegemoniczną - są ze sobą ściśle powiązane

Zaoczni:

Cała szkoła ma charakter interdyscyplinarny, badania mają charakter kulturoznawczy. W tych badaniach nastąpiła konsyliencja, czyli zbieganie się- wyabstrahowanie jednej teorii.

Zasada + motywacja, przesądy → buduje się, jednoznaczną teorię.

Przedstawiciele: Stuart Hall, Richard Hoggart, Richard Johnson. Robert Gray Raymond Williams,

Trudno ustalić jednoznacznie, kiedy CS pojawiły się w naukach społecznych, generalnie jednak uważa się, że twórcami tego nurtu są brytyjscy brytyjscy historycy i antropologowie - Raymond Williams, Richard Hoggart, Edward P. Thompson i Stuart Hall.

CS wyrosły na dorobku wielu nauk społecznych od antropologii do filozofii marksistowskiej po socjologię i marketing.

Obecnie CS znajdują pożywkę w symbolicznym interakcjoniźmie i myśli postmodernistycznej.

Ścisły związek Cultural Studies z myślą postmodernistyczną poskutkował tym, że centralnym zagadnieniem w Cultural Studies jest język, narracja i dyskurs. Obiektem zainteresowania badaczy Cultural Studies są doświadczenia - nie można studiować ich bezpośrednio więc Cultural Studies zajmuje się ich reprezentacjami - tekstami, rytuałami, utworami, etc. Aktualnie trendy rozwoju tej subdziedziny podążają w dwóch kierunkach:

• badacze Cultural Studies próbują formułować pewne metanarreacje opisujące to w jaki sposób funkcjonuje współczesne społeczeństwo.

• badacze Cultural Studies starają się analizować i dekonstruować formy dyskursu i siły, które za nim stoją - "reżimy prawdy" (patrz Foucault) bowiem to w jaki sposób dany obiekt jest reprezentowany częstokroć oddaje również walkę o władzę nad sposobem reprezentacji.

63. Teoria hegemonii komunikacyjnej w CS

Hegemonia w powszechnym znaczeniu, odnosi się do politycznej władzy lub panowania, szczególnie w stosunkach międzynarodowych. Antonio Gramsci rozróżnia pojęcia władzy i hegemonii.

Władza jest kategorią odnoszącą się bezpośrednio do działań politycznych. W okresach kryzysu przybiera formę bezpośredniego i skutecznego przymusu, w sytuacji normalnej występuje jako sprzężenie sił politycznych, społecznych, kulturalnych. Hegemonia jest albo tym sprzężeniem, albo skutecznymi, albo aktywnymi społecznymi i kulturalnymi siłami. Włącza w swój zakres i przewartościowuje dwie wcześniejsze koncepcje:

• kultury rozumianej jako całościowy proces społeczny, w którym ludzie kształtują i określają swoje życie

• ideologii będącej systemem znaczeń i wartości, a także wyrażaniem lub projekcją interesu jakiejś klasy

(Gramsci argumentuje, że kulturowe i ideologiczne relacje między rządzącymi i podporządkowanymi klasami mniej polegają dominacji pierwszych, a bardziej na ich hegemoni - tj. moralnym, kulturowymi i intelektualnym, a przez to i politycznym przywództwie.)

Według tezy dominacji burżuazyjna kultura i ideologia dąży do zastąpienia kultury i ideologii klasy robotniczej. Hegemonia burżuazyjna nie opiera się jednak na niszczeniu kultury klasy pracującej, ale jej włączeniu elementów do kultury i ideologii burżuazyjnej.

Według Roberta Graya hegemonia klasy jest dynamiczną i zmienną relacją społecznego podporządkowania. Pewne aspekty zachowania i świadomości klas podporządkowanych odtwarzają wersję wartości klasy rządzącej. Klasy podporządkowane stosują „wynegocjowaną wersję” wartości klasy rządzącej. Natomiast struktury ideologiczne hegemoni i przekształcają i włączają wartości klasy podporządkowanej w celu skutecznego związania ich ze sobą.

Raymond Williams tworzy własną wersję hegemoni. Hegemonia według niego kształtuje poczucie rzeczywistości u większości ludzi w społeczeństwie, poczucie absolutne, ponieważ doświadczana przez nich rzeczywistość jest przestrzenią ich życia.

64. Rozumienie ideologii w CS

Ideologia jest jedną z ważniejszych kategorii CS. Dla grupy dominującej funkcja ideologii jest zawsze instrumentalna - służy zniekształceniu rzeczywistości i zamaskowaniu politycznej walki. Ideologia wyraża punkt widzenia danej klasy. Gramsci w swej teorii, określając dominująca ideologię akcentował:

• czynniki ideologiczne w analizie - ekonomiczne odgrywają mniejszą rolę;

• formy ekspresji ideologii dominującej

• mechanizmy, dzięki którym może ta ideologia przerwać w społeczeństwie

Początkowo CCCS przyswoiła sobie model ideologii prezentowany przez Althusera, jednak z czasem okazał się on zbyt deterministyczny i mechanistyczny. Adaptowano do niej elementy teorii Gramsciego. Nawiązując do niej pojęcie ideologii przybiera wymiar szczególnej mocy rywalizacji, ciągłej konfrontacji miedzy różnymi kulturami, a hegemonia którejś z nich musi zostać wynegocjowana.

Stuart Hall omawia problem ideologii wewnątrz tekstów rozpatrując funkcję ideologii w konstruowaniu życia codziennego jako sprawę drugorzędną. Dzieli rozwój teorii komunikowania na trzy fazy.

Trzy etapy rozwoju ideologii:

1.Marksistowskie pojmowanie mediów, narzędzie transmisji idei wartości przez klasy rządzące do klasy podporządkowanej. Miała charakter tłumienia ideologii alternatywnej.

2.Okres dominacji behawioralnej, modemy, współdziałania.

3.Działalność krytyczna, żeby nie narastały antagonizmy.

Koncentruje się na ostatniej, trwającej od lat sześćdziesiątych aż do teraźniejszości. Właśnie wtedy rozwija się alternatywny paradygmat krytyczny ( różni się metodami procedurami naukowymi, politycznymi i teoretycznymi orientacjami) - ideologia staje centralną kategorią łączącą media ze społeczeństwem. Hall rozpatruje tą sytuację na dwóch płaszczyznach

• terytorium kulturalnej recepcji i skupienie się na wypracowaniu ideologii w języku

• artykulacji ideologii w formacjach społecznych - terytorium produkcji kultury

Zwraca też uwagę na ideologię w kontekście miejsca walki opozycyjnych kierunków kulturowych, a nie trwałej dominacji jednego z nich. Również na rolę jaką w tym procesie odgrywają instytucje medialne, będące w tym czasie wolne i niezależne od bezpośredniej gry politycznej czy interesów ekonomicznych. Hall: Media masowe ze swej perspektywy są ideologiczne. Mają charakter narzędzi ideologicznych. Choć media są wolne to jednak żyją ze sponsoratu.

Nie można badać systemów komunikowania bez poznania tych elementów, które stanowią o ich ideologiczności: organizacji instytucjonalnej, związków ze strukturami władzy, krzyżujących się wpływów wewnętrznych czy działań władzy.

Zaoczni

Futurologia- stara się przygotowywać modele przyszłości bez wartościowania, bez wskazywania pewnych centrów, które powinny być realizowane. Religia- przyszłość wieczna w porządku transcendentalnym i stara się podporządkować ideologię, politykę, a także futurologię. Ideologia jest teorią badania kultury, czyli nauka o charakterze strategicznym. Określa ekspresję znaczeń i zachowań kulturowych w obrębie danej ludności społecznej. Ideologizacja kultury prowadzi jednak do rywalizacji, do ścierania się poglądów. Ciągle w społeczeństwie mamy do czynienia ze ścieraniem się różnych wartości.

65. Rozumienie kultury w CS

Kultura w CS badana jest na wszystkich poziomach: początku, pośredniczenia i odbioru, albo produkcji, dystrybucji i konsumpcji.

Według R.Williamsa kultura może być

• stanem lub procesem doskonalenia się ludzkości w odniesieniu do uniwersalnych wartości Odkrywa i opisuje te wartości w codziennym życiu i pracy. (podejście „idealne”)

• ogółem intelektualnej pracy, która rejestruje ludzką myśl i doświadczenie. Opis i ocena natury tych myśli i doświadczeń przez charakterystyczne dla nich szczegóły języka, formy czy konwencji. (podejście „dokumentalne”)

• opisem specyficznej drogi życia, która wyraża określone znaczenia i wartości nie tylko w sztuce i nauce, ale również na płaszczyźnie instytucjonalnej i powszechnym zachowaniu. Klasyfikuje znaczenia i wartości w relacji nie tylko do specyficznych tradycji społeczeństw nie tylko w sferze stricte kulturowej ale i np. organizacji produkcji, strukturze rodziny.(podejście „społeczne”)

Podstawowe założenia dotyczące poszczególnych aspektów teorii kulturalnej:

• wiele podejmowanych problemów jest inspirowanych źródłami marksistowskimi

• kładzie nacisk na produkcję kultury masowej (próbuje wyjaśnić znaczenie i miejsce kultury masowej w doświadczeniu kulturalnym całego społeczeństwa; analiza środków masowego przekazu w relacjach z innymi elementami systemu społecznego, a nie poza nim)

• rozpatruje dlaczego kultura masowa odgrywa tak ważna rolę w integracji i podporządkowaniu sobie czynników, które są jej przeciwstawne w społeczeństwie

• mimo segmentacji społeczeństw(kompleksowe, zróżnicowane, sprzeczne) są związane przez kulturę (produkcję systemu symboli i przekazu)

• uwzględni nie tylko przekaz, ale i publiczność.

Z teoria kulturową łączy się teoria imperializmu kulturowego stworzonego przez H. Schillera. Penetracja w sferze kultury i komunikowania z inwestycjami kapitału w krajach trzeciego świata. Mechanizm dominacji kulturowej, ogromną rolę odgrywają wielkie masowe koncerny.

Zaoczni

Kultura staje się kluczem. Jak się rozumie kulturę, tak tez będzie się rozumieć koncepcje hegemoniczną. Kultura to całość procesów społecznych, w których ludzie określają charakter swojego życia, cel swojego życia. Kultura jest związana z pojęciem ideologii. Ideologia świadomości klasowej nadającej sens życiu. Antycypuje przyszłość społeczeństwa w wymiarze kulturowym. Ideologia wyraża punkt widzenia danej klasy. Zdaniem Halla kultura jako taka ma charakter wielopoziomowy. Media działają na kilku płaszczyznach mają możliwości do działania i produkowania tematów zastępczych.

66. Kultura jako „struktura czucia” w CS.

„struktura czucia” (feeling) => ekspresje uczuciowe. W badaniach medialnych należy zdekodować i odkryć formy emocjonalnego funkcjonowania i argumentowania ludzi. Kultura stanowi nieustającą rewolucję emocjonalną i nadaje mu pewną specyfikę. Rewolucja kulturowa oparta jest na tzw. czuciu kulturowym, które ma granice na emocjach.

W mediach następuje kodowanie wartości pochodzących z kultury elitarnej. Dekodowanie jest zróżnicowane ze względu na emocje, którymi kierują się ludzie z niższych kręgów kulturowych. Aby efektywność oddziaływania mediów była największa trzeba wziąć pod uwagę wszystkie możliwe sposoby dekodowania.

Według Hogarda dzięki mediom komercyjnym ludzie z najniższych warstw (robotnicy) byli skazani na konsumpcję fałszywych wartości tworzonych przez media (np. puby brytyjskie, kluby fanów drużyn piłkarskich, kluby robotnicze). Poziom czucia a nie intelektualnego zaangażowania. Na kulturze elitarnej żeruje prasa tabloidalna - nośnik tanich wartości (np. The Sun)- przekłada je na papkę kulturową dla ubogich duchem. Kultura masowa jako „struktura czucia” to kultura danego okresu nadająca szczególny i charakterystyczny sens życiu.

67. Rozumienie znaku, denotacji i konotacji w CS.

Znak telewizyjny jest tworem złożonym. Powstaje z kombinacji dwu typów dyskursu: wizualnego i audialnego. Według terminologii Pierce'a jest znakiem ikonicznym, gdyż ma pewne własności rzeczy przedstawionej. Znaki ikoniczne są także znakami zakodowanymi. Związek między elementem znaczącym a znaczonym polega na równorzędności. Wprowadza to współzależność, która jednoczy oba elementy i w systemie językowym tworzy znak językowy.

Denotacja - „dosłowne” znaczenie znaku, który jest również zakodowany. Opisuje relacje między znaczonym i oznaczonym wewnątrz znaku. Jest pierwszym porządkiem. Odnosi się do powszechnego sensu, jasnego znaczenia znaku. Znaczenia denotacyjne opisują istniejącą lub wymyśloną rzeczywistość.

Konotacja - znaczenie bardziej skojarzeniowe, które może generować zakodowany znak. Jest to jedna z trzech funkcji znaków w drugim porządku. Opisuje interakcję, która zachodzi gdy znak napotyka uczucia i emocje użytkowników oraz wartości ich kultury. Skłania się wtedy ku subiektywności. Znaczony w pierwszym porządku jest znakiem konotacji. Treści konotowane interpretują rzeczywistość, tzn. wyrażają sądy o niej lub emocjonalny stosunek do niej.

Denotacje i konotacje w przeważającej liczbie znaków występują nierozerwalnie. Na przykładzie fotografowania można powiedzieć, że denotacja jest tym co jest fotografowane, a konotacja tym jak to jest fotografowane.

Każdy przekaz pociąga za sobą proces konotacji semiotycznej. Sens znaczenia powstaje w walce znaczeń - jedno znaczenie uzyskuje pozycję dominującą.

68. Pojęcie „podwójnego dekodowania” i jego sens w komunikowaniu masowym.

Teoria „podwójnego dekodowania” to teoria produkcji kultury i jej odbioru stworzona przez S. Halla. Proces komunikowania dzieli się na cztery fazy (odrębne, ale współpracujące ze sobą momenty): 1) produkcja, 2) cyrkulacja, 3) dystrybucja, 4) reprodukcja. Audytorium jest zarazem odbiorcą i źródłem przekazu, gdyż schematy produkcji - faza odkodowania- łączą się z posiadanym przez audytorium wizerunkiem telewizji i kodami profesjonalnymi. Przekaz rozumiany jest jako produkt podlegający ciągłemu przepływowi w obiegu pomiędzy tymi fazami. Konstruowanie przekazów polega na użyciu rozmaitych kodów, umożliwiających odzwierciedlenie rzeczywistości w mediach. Jeśli zakodowany przekaz ma dać jakieś rezultaty, jego konstrukcja ma być podporządkowana regułom języka, którym posługuje się odbiorca, tak aby mógł on nadać temu przekazowi znaczenie i miał możliwość jego rozkodowania.

*Proces kodowania i dekodowania przekazu telewizyjnego:



Program jako dyskurs „znaczący”

kodowanie dekodowanie



struktury znaczeniowe 1 struktury znaczeniowe 2

struktury wiedzy struktury wiedzy

stosunki produkcji stosunki produkcji

infrastruktura techniczna infrastruktura techniczna

Media kodują, publiczność dekoduje. Dekodowanie zależy od pozycji społecznej, od płci, poglądów politycznych, religijnych, klasowych i od pochodzenia etnicznego. Chodzi o to aby rzeczywistości społecznej nadać jednolity sens, nie uniwersalny, ale w miarę spójny. Nie ma przekazu idealnego, każdy przekaz może być indywidualnie dekodowany.

69. Determinizm w komunikowaniu medialnym ma charakter przyczynowo-skutkowy.

Wyróżniamy 5 typów:

1. determinizm ekonomiczny- przekaz jest produktem

2. determinizm polityczny- produkuje się produkty o charakterze kulturowym o fałszywej świadomości (krytyczna teoria funkcjonowania społeczeństwa)

3. determinizm kulturowy- propagowanie wartości dominującej

4. determinizm technologiczny- w związku z postępem technologicznym (stajemy się reproduktorami technologii). Ludzie stanowią przedłużenie mediów

5. determinizm reklamowy- treści reklamowe- perswazja; reklama wpływa na wyższą cenę towarów. Ludzie je kupujący uważają się za lepszych. Jest to odwołanie się do natury (potrzeb, produktów)

70. Reklamowy model komunikowania Raymonda Williamsa

71. Wyjaśnić pojęcia „ spirali milczenia” Elizabeth Noel-Neuman

Teoria nazywana hipotezą spirali milczenia jest wynikiem badań Elisabeth Noelle - Neumann nad efektami oddziaływania mediów. Noelle - Neumann zaskoczona wynikami wyborów do Bundestagu w 1976 roku, które zupełnie nie pokrywały się z przewidywaniami i sondażami wyborczymi opracowała teorię, wg której media mają silny wpływ na opinię publiczną, wbrew wcześniejszym przekonaniom, że środki masowego przekazu jedynie wzmacniają poglądy już ukształtowane. Noelle - Neumann zakwestionowała powszechną w środowisku naukowym i dziennikarskim teorię o małym wpływie mediów (teoria ta zdejmowała odpowiedzialność z dziennikarzy, którzy byli tylko „rzekomo” obiektywnymi przekazicielami czystej informacji) i stwierdziła, że odbiorcy na ogół nie uświadamiają sobie lub nie przyznają się do ulegania wpływom mass mediów, a więc badania ankietowe nie mogą tego wpływu wychwycić.Noelle - Neumann oparła hipotezę spirali milczenia na zjawisku konformizmu społecznego. Człowiek jako istota społeczna z obawy przed odrzuceniem i izolacją „wyczula się” na opinię większości tzw. klimat opinii i przystosowuje swoje poglądy tak, aby nie różnić się od otoczenia. Z badań N.-N. wynika, że czym większa polaryzacja poglądów, tym bardziej ludzie wstrzymują się od rozmów na kontrowersyjny temat z potencjalnymi oponentami, natomiast chętnie dyskutują ze zwolennikami własnych poglądów. Tendencja owa powoduje, że polaryzacja się pogłębia, ponieważ podstawą ocen są niemal wyłącznie poglądy własnego środowiska. Odczucie, że ma się za sobą poparcie opinii publicznej, sprzyja wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów, podczas gdy odczucie przeciwne sprzyja milczeniu. W konsekwencji następuje spiralny proces wyciszania jednych, a wzmacniania innych opinii, co doprowadza do ustalenia jednej opinii publicznej jako obowiązującej.Opinia publiczna może być jedna, nie oznacza to wcale, że nie ma ona przeciwników. Po prostu w obawie przed odrzuceniem zachowują milczenie.

Teoria "spirali milczenia" dotyczy kształtowania opinii publicznej. Poglądy jednostki zależą w dużej mierze od postrzeganego przez nią nastawienia (klimatu) opinii dominujących w jej otoczeniu społecznym, te zaś z kolei - od poglądów prezentowanych w mediach masowych. Poglądy mediów są łatwiej niż inne wzmacniane przez opinię publiczną. Lęk przed izolacją społeczną w ważnych kwestiach skłania ludzi do ukrywania swych prawdziwych poglądów (gdy czują, że są niezgodne z opiniami dominującymi). Prawdziwość tej tezy zależy od aktywności grup dysydenckich, mających odwagę i siłę głoszenia poglądów alternatywnych. Podnoszona jest także rola "głośnych mniejszości", które potrafią opanować media i wpływać poprzez nie na procesy polityczne i legislacyjne

Spirala milczenia- w 1974 roku E.N.Neuman obserwowała obserwację kampanii wyborczej.

W 1984 roku zbudowała teorię. Dzieje się to tylko w społeczeństwach demokratycznych.

72. Pojęcie dyskursu medialnego

Przez dyskurs medialny rozumiemy te informacje i opinie obecne w środkach masowego przekazu, które cechują się na tyle wysokim stopniem powtarzalności, iż można uznać je za względnie trwale obecny składnik świadomości społecznej. Dyskurs jest to zbiór istniejących w sferze publicznej wypowiedzi według zadanego kryterium tematycznego.

Dyskurs taki utożsamiany bywa niekiedy z całością życia publicznego, a dlaczego tak jest — na to pytanie nie trudno odpowiedzieć. Dzieje się tak, ponieważ ustala on pewien wzór dla całej społecznej komunikacji, decyduje o tym, co wolno, a czego nie wolno powiedzieć publicznie, co jest prawomocną treścią, co jest ważne, a co nie. Ponadto dyskurs taki rości sobie prawo do uniwersalności, sugeruje, że nie ma innego świata i innych sposobów jego opisywania niż te, które mogą się w nim pomieścić. W istocie jest to świat zawłaszczony przez elity symboliczne, gadające głowy, które swój autorytet czerpią tylko częściowo ze swojej pozycji w strukturze społecznej, a w większej mierze tworzą go poprzez popisy medialne => informacja z internetu

73. Typy dyskursów medialnych (prasa, radio, TV, Internet):

W swym artykule “Encoding/Decoding” (napisanym około 1973) brytyjski badacz mediów Hall wyodrębnia trzy typy medialnego dyskursu, który nazywa kodowaniem. Są to:

1.kod dominujący,

2. kod opozycyjny

3.kod negocjacyjny.

Pierwszy- łączy się z hegemonicznym punktem widzenia, jaki pojawia się jako naturalny, usprawiedliwiony i nieunikniony - wyraża akceptowany zdrowy rozsądek porządku społecznego i świata profesjonalnego.

Drugi- interpretuje przekaz w odmiennym układzie pojęciowym , który jest przeciwny wobec dominującej wizji świata ( poprzez tłumaczenia “interesów narodowych” na “interesy klasowe” lub jeszcze bardziej partykularne ).

Trzeci - kod negocjacyjny jest mieszaniną elementów opozycji i dostosowania - mieszaniną sprzecznych logik, ale odwołujących się do dominujących znaczeń i wartości, a także wyprowadzających argumenty z żywych sytuacji.

74. Typologia relacji medialnych J. Epstaina:

• o charakterze dialektycznym - wydarzenia są przedstawiane z przynajmniej dwóch punktów widzenia. Pozostawia najdłuższe ślady mentalne w pamięci.

• o charakterze ironicznym - brak równowagi punktów widzenia np. DTV

• w „narodowym opakowaniu” - łączy się dwa tego samego rodzaju wydarzenia i stwierdza się, że to przejaw ogólnej tendencji.

• o charakterze aukcji - eksponowanie emocji, oszustw

• o charakterze nostalgicznym - nacisk położony na zmiany społeczne i przemijanie np. „Dozwolone od lat 40”

• o charakterze mistyfikacji - pokazuje antagonistycznie nastawione społeczeństwo.

75. Typy zachowań publiczności w komunikowaniu masowym:

Skoro czynnikiem konstytuującym publiczność jest powtarzalność aktu odbioru, to stopień wielokrotności tej czynności, nabierającej charakteru czynności nawykowej, może być podstawą typologii publiczności. Stosując proste pomiary statystyczne można wyróżnić trzy typy publiczności:
• publiczność przeciętną - odbiorcy wykazujący średnią (w skali zbiorowości i okresu objętego badaniem) częstotliwość kontaktów z przekazem danego typu (np. w przypadku gazety ukazującej się sześć razy w tygodniu będą to czytelnicy, którzy co tydzień czytają 3-4 wydania)
• publiczność okazjonalną - odbiorcy wykazujący rzadszą niż średnia częstotliwość kontaktu z tym przekazem (czytelnicy co tydzień czytający 1-2 wydania gazety)
• publiczność klubową - odbiorcy mający częstszą niż średnia częstotliwość kontaktu z tym przekazem (czytelnicy mający nawyk czytania 5-6 wydań tygodniowo)

76. Spirala ujadania i jazgotu

Pojęcie związane z nowym typem oralności (oralność wtórna), kiedy odbiorcy przekazu decydują ostatecznie o jego sensie i funkcji, wyrażając na jego temat nieskrępowane oceny. Pełni funkcję odwrotną do zjawiska spirali milczenia, opisanej przez E. Noelle-Neumann w 1984 roku, a która charakteryzowała masowy model funkcjonowania mediów tradycyjnych

Spirala ujadania i jazgotu to przejaw interaktywnego charakteru komunikowania multimedialnego, zachodzącego w cyberprzestrzeni, przenoszonego najczęściej przez media tradycyjne do obiegu masowego, np. przez przekazy hybrydalne, łączące przekaz wirtualny z tradycyjnym.

Zjawisko „spirali ujadania i jazgotu” jest petryfikacją (utrwalenie czegoś w pewnej niezmiennej formie) formy dziennikarstwa, tzw. „psa łańcuchowego. Powoduje, że sam nadawca jest bardziej lub mniej świadomym inicjatorem takiego obiegu przekazu.

Tzw. „spirala ujadania i jazgotu” wpływa odwrotnie na preferencje publiczności, niż mechanizm „spirali milczenia”, który był obecny w komunikacji masowej mediami tradycyjnymi. Odbiorca bowiem zaczyna pełnić funkcję dziennikarza pomyślanego jako specjalny typ „psa łańcuchowego”. Jego percepcji przekazu towarzyszy możliwość dalszego jego obiegu w formie „oralności wtórnej”, która z kolei powoduje rozkręcanie się „spirali ujadania i jazgotu” wśród publiczności danego medium. Jeśli w modelu tradycyjnym przekazu dominowały elementy informacyjno-edukacyjne, to w modelu multimedialnym i interaktywnym zaczynają dominować elementy zabawowe i biesiadne, kosztem poprzednich.

Tzw. „spirala ujadania i jazgotu” może mieć więc znaczący wpływ na kształtowanie się zachowania publiczności medialnej i multimedialnej, odbiegające od prognoz badaczy efektów wpływu mediów. Jest to ważne, ponieważ ekspansja Internetu dalej postępuje i coraz większe grupy ludzi podlegają jej wpływom.

Memetyka (ang. memetics) to badania ewolucji memów, czyli najmniejszych jednostek informacji kulturowej będących jako całość przedmiotem powielania. Termin meme został zaproponowany przez Richarda Dawkinsa w książce Samolubny Gen (wydanej w 1976) i zdefiniowany jako replikator kulturowy, analogiczny do replikatora w biologii, jakim jest gen. Memy inaczej niż geny replikują się pośrednio( nie na drodze chemicznej zachodzącej w mózgu)lecz dzięki interakcjom możliwym poprzez sygnały dochodzące do posiadających narządy percepcyjne jednostek.

Przykładem replikacji memów mogą być rozprzestrzeniające się ideologie, ale także melodie używane przez niektóre gatunki ptaków, sposoby noszenia czapki baseballowej. Memetyka postuluje stosowanie metod analogicznych jak w genetyce populacyjnej na gruncie kultury (przede wszystkim w odniesieniu do kultury ludzkiej). Za pomocą modeli matematycznych i symulacji komputerowych, opartych w szczególności na teorii gier, próbuje wyjaśnić kontrowersyjne tematy, takie jak religie i systemy polityczne, rozwój nauki, a niekiedy porusza problemy wychodzące zarówno poza proste analogie do zjawisk biologicznych jak i poza nauki społeczne i wchodzące w zakres "ogólnej teorii replikatorów" np. problem wąskiego gardła.

Mem jest jednostką informacji kulturowej zapisanej w mózgu.

Przyczyny i rozwój „spirali ujadania i jazgotu”, można spróbować zrozumieć jej sens z perspektywy memetyki. Multipleksy komunikacyjne: medialny, religijny i internetowy, to ważne nośniki przekazów, dzięki którym memy rozprzestrzeniają się szybko i kopiują się wiernie w świadomości ludzi, co zapewnia im stałe dalsze kopiowanie, rozprzestrzenianie się i długowieczność. Szczególnie Internet jawi się znakomitym replikatorem dla multipleksów memów i ich zespołów, a jego cyfrowy charakter formowania i transmisji przekazu jest źródłem przewagi nad innymi nośnikami memów przekazywanych analogowo. Dlatego media tradycyjne jak i inne formy komunikacji ludzkiej, niosące w sobie memy, ulegają konwergencji do sieci, co powoduje ich skuteczniejsze kopiowanie i rozprzestrzenianie się. Natomiast „spirala ujadania i jazgotu” to przejaw agresywności memów, ponieważ aktywizuje sfery emocjonalności ludzi w kontaktach z przekazami medialnymi.

77. Luka informacyjna i jej typy.

W praktyce osiągnięcie pełnej wiedzy o złożonych fragmentach rzeczywistości jest niemożliwe. Zgodnie z jedną z zasad teorii informacji, brak naszej wiedzy o wybranych fragmentach rzeczywistości rośnie tym szybciej, im bardziej złożony jest problem, którym się interesujemy albo im większa jest jego różnorodność. W związku z tym powstaje pewna „luka informacyjna ”między wiedzą pełną i wiedzą dostępną. Luka ta jest funkcją stopnia złożoności zjawiska (układu). Informacje o zjawiskach (układach) złożonych i szczególnie złożonych zawsze będą wykazywać pewną rozbieżność ze stanem faktycznym. Lukę informacyjną należy zdefiniować jako różnicę pomiędzy informacjami potrzebnymi i dostępnymi.

W koncepcji dynamicznego charakteru luk informacyjnych, w miarę wzrostu ilości informacji zalewających społeczeństwo, grupy ludności o wyższym statusie społeczno-ekonomicznym przejawiają tendencję do przyswajania tych informacji w szybszym tempie niż grupy o niższym statusie społecznym -> luka informacyjna w zakresie wiedzy między tymi dwoma zwiększa się. Dotyczy to zwłaszcza tzw. luki otwartej, obejmującej ważne kwestie polityczne, ekonomiczne, społeczne i kulturalne, w których następuje ciągły przyrost wiedzy; jej posiadanie ułatwia jednostce społeczną adaptację, poprawia jej szanse na rynku pracy, pozwala na pełniejsze uczestnictwo w życiu politycznym.

Głównym czynnikiem sprawczym są tu różnice "potencjałów komunikacyjnych" (predyspozycji), związane z wykształceniem jednostki, jej kompetencji komunikacyjnej, a także praktycznymi możliwościami korzystania z mediów

78. Model dyfuzji informacji wśród publiczności medialnej


Przekaz medialny nigdy nie spada w próżnię. Informacja pochodzi z mediów i jest przekazywana odbiorcom, którzy ją modyfikują. Powstaje wtedy spirala milczenia działająca homogenizująco lub spirala ujadania i jazgotu - radykalnie transformuje przekaz i różnicuje społeczeństwo, co prowadzi do poszrnia luk medialnych zagospodarowanych przez media lokalne oraz prywatne.


O4





NADAWCA → PRZEKAZ O2 O5



P1 O2



P2 O1

O6

79. Co to jest „mainstreaming” w komunikacji medialnej i na czym polega

Teoria kultywacji, tj. kultywowania głównego nurtu kultury (mainstreaming) dotyczy przede wszystkim telewizji (amerykańskiej). Zgodnie z nią, oglądanie telewizji sprzyja stopniowemu kształtowaniu i umacnianiu (tj. kultywowaniu) wśród odbiorców przekonań co do natury świata społecznego zgodnych ze stereotypowym, zniekształconym i wybiórczym obrazem rzeczywistości ukazywanym w programach telewizyjnych. Zespół George’a Gerbnera ustalił, że im więcej czasu odbiorcy poświęcają telewizji, tym bardziej ich wyobrażenia o społeczeństwie i jego problemach odzwierciedlają świat przedstawiony, a nie otaczającą rzeczywistość. Telewizja tworzy i upowszechnia zhomogenizowany obraz społeczeństwa, który wyznacza główny nurt kultury, wciągając weń stopniowo różne grupy i zbiorowości o odrębnych poglądach, w efekcie ujednolicając ich zapatrywania na świat. Teoria ta spotkała się w Europie z różnymi zastrzeżeniami (jest tu jednak większa różnorodność przekazów niż w USA), ale nie podważono samego mechanizmu kultywacji.

80. Na czym polega model komunikacji strukturalno-semiotycznej

Celem analizy strukturalno - semiologicznej jest krytyczna analiza kom. Z poszukiwaniem struktur, form znaczeń.

Semioza jest niezbędna by określić strukturę świata i ewentualnie określić prajęzyk. Media globalizują, homogenizują społeczeństwo.

81. Idee strukturalizmu komunikacyjnego G.Vico i F.De Saussuera

Strukturalizm - filozofia zakładająca, że istnieją ukryte, wrodzone, wewnętrzne struktury psycho-biologicznej natury właściwe wszystkim ludziom i określające ich sposób myślenia (C. Levi-Strauss).

Językoznawstwo strukturalne (strukturalizm): za główny przedmiot badań uznaje system językowy traktowany jako zasób jednostek semantycznych (znaków językowych), kategorii formalno-gramatycznych i reguł (norm językowych) umożliwiających budowanie wypowiedzi.

Ferdynand de Saussure (1916 roku „Kurs językoznawstwa ogólnego”).

• zaktywizował badania struktur

• język należy badać synchronicznie, jako system systemowy samowystarczalny, a nie tylko diachronicznie w kategoriach pojedynczych

• język należy badać w sposób naukowy, jako system nadrzędny w stosunku do rzeczywistości zewnętrznej

• jako system składający się z powiązanych elementów, w którym znaczenie każdego elementu (znaku) można określić jedynie przez stosunek do innych znaków

• należy go badać jako system nadrzędny w stosunku do mowy jednostkowej (podział na langue - system mowy i parole - jednostkowa wypowiedź)

• język należy badać w płaszczyźnie synchronicznej, gdyż tym, co się zmienia jest parole a nie langue

- krótka prezentacja koncepcji dwuwarstwowej sformułowanej przez Ferdynanda de Saussure:

▪ Język ma dwa wymiary:

1.Langue- język rozumiany jako system.

2.Parole- sposób mówienia, proces mówienia, sposób kreowania słów w zależności od sytuacji.

Język trzeba oglądać z dwóch stron. Od strony metajęzykowej dramatycznej, oraz jako parole, czyli procesy mówienia.

▪ Język staje się dwuwymiarowy:

1.Mowa ludzka jako taka - langue.

2.System luźnych wypowiedzi -parole - chaotyczny język.

Tak, więc występuje opozycja w rozumieniu konfliktu aktów komunikacji pomiędzy językiem jako system i między mową, czyli wykonywaniem w konkretnych sytuacjach tego całego systemu. Język ma charakter podwójny, dwuwarstwowy, a więc uniwersalny, który określa stosunki społeczne i nadaje im charakter nieprzypadkowy. Natomiast to, co przypadkowe, indywidualne i chaotyczne w mówieniu jest związane z wypowiadaniem tych paroli.

Jednostka jest nośnikiem systemu, ale w postaci paroli realizuje go.

Jednostka go nie tworzy i nie może go zmienić, bo jest w tak zwanym przymusie lingwistycznym, żeby być w ogóle zrozumiała musi przyjmować ogólne, uniwersalne gry językowe, czyli zbiory reguł porządkujących indywidualne akty mówienia. Język można rozpoznawać, a mowę poznawać, rozumieć, albo starać się zrozumieć. Idee de Saussure zawładnęły międzywojennym światem społecznym.

Znak




Element Element

Znaczony Znaczący

(Trójkąt de Saussuera)

F.De Saussure: Akt mowy to użycie wypowiedzenia przez konkretnego nosiciela jęz. w konkretnej sytuacji. W typowej komunikacji jeden nosiciel jęz. powiadamia o czymś za pomocą wypowiedzenia innego nosiciela (lub innych nosicieli) jęz.

F. de Saussure akcentował indywidualny charakter a.m. i wyróżniał w nim następujące elementy podstawowe: osobę mówiącą, osobę słuchającą, pojęcie i odpowiadający temu pojęciu obraz akustyczny w mózgu osoby mówiącej, proces u tejże osoby polegający na przekazaniu narządom fonacyjnym impulsu odpowiadającego temu obrazowi, fale dźwiękowe idące od ust osoby mówiącej do uszu osoby słuchającej, transmisję obrazu akustycznego od uszu do mózgu osoby słuchającej i wreszcie w mózgu osoby słuchającej skojarzenie psychiczne tego obrazu z odpowiadającym mu pojęciem. Role osób mogą się zmieniać: ta, która była słuchającą, może kolei stać się mówiącą itd.

De Saussure zwracał uwagę, że obraz dźwiękowy nie jest tożsamy z dźwiękiem, lecz ma charakter psychiczny tak samo jak pojęcie.

G.Vicko: Gambabttista Vico- kontynuował poglądy Comte, człowiek wedle jego opinii jest z natury dobry, lubi bajki i mity. Sposób istnienia jest związany z produkcją bajek i mitów, które mają charakter socjalizacyjny. Mity wyrażają poetycko- historyczną warstwę rozwoju narodów pierwotnych. Mity odwołują się do narodu, z którymi te fakty współistniały. Jest tutaj w sposób bajeczny, mistyfikowany przedstawiona historia świadomościowa, historia komunikacyjna. Zasadą wedle Vico zrozumienie bajeczno-mistycznej formy istnienia ludzi jest zasada deufaktu, - czyli poszukiwania faktów prawdziwych to, co człowiek uważa za prawdziwe, to, co jest rzeczywiste.

Istotą podejścia semiologicznego, albo semantycznego jest sprawdzanie ostatniej komunikacji pozaracjonalnej uformowanej przez dzieje rozwoju znaczeń historii danego narodu, które określają to, co może w świecie być postrzegane za prawdziwe, a co jest fałszywe

Ludzie tworzą siebie i swój świat społeczny. Świat społeczny ludzi jest zawsze kreatywnym, aktywnym wyborem tych ludzi. Nowa nauka miała się zajmować procesami wytwarzania, czyli poetyzowania tymi procesami o charakterze mistyfikacyjnym. Tworzenie tych form to tworzenie struktur i żeby zrozumieć świadomość, cel, znaczenie trzeba zrozumieć istotę kultur, które za tym stoją, które utrwalają, petryfikują, czyli rozwijają całość społeczeństwa. Język jest pojmowany jako narzędzie poetyckie. Narzędzie do poetyzowania, metaforyzowania, tworzące te struktury, budujące te struktury. Struktury z kolei ożywiają świat, dają sens życiu ludzkiemu i człowiek posługuje się w tym swoim języku w rozmowie ukrytymi strukturami. Te struktury intensywnie odnoszą jego wypowiedzi do zaistniałych stanów rzeczy.

82. Idee komunikacyjne E.Sapira i J.Piageta

E.Sapir:. Edward Sapir - książka „Język”- ona rozpoczęła badania lingwistyczne w USA. Sformułowała ideę językoznawstwa amerykańskiego. Wedle niego język ma wewnętrzną strukturę, która nie jest ukryta dla obserwatora od zewnątrz.

Ma on strukturę fonemiczną, która pozwala odróżnić brzmienia, znaczenia dźwięku. Świat, który ujawnia się w aktach komunikowania jest determinowany przez kulturę języka, ustrukturalizowany przez normy językowe, czyli elementarne kultury fonemiczne. Zachowania społeczne są formami ustrukturowanego języka. Intencje zawarte w języku determinują sposób zachowania i po tym, kiedy bada się intencję języka można odtworzyć, zrekonstruować tę kulturę uniwersalną.

E. Sapir uporządkował terminologię odnoszącą się do rodzajów mediów ,

dokonał rozróżnienia na:

Communication- czyli podstawowe techniki(procedury prymarne), które są w swej istocie komunikatywne oraz

Comunnications- techniki wtórne, które ułatwiają proces komunikacji.

Do pierwotnych zaliczył: mowę, gestykulację w najszerszym sensie, kategorię zachowań zwaną- społeczna sugestia

W tech. wtórnych (czyli mediów w sensie właściwym) wyróżnił 3 kategorie: przekształcenia mowy, symboliki dostosowane do specjalnych sytuacji, tworzenia fizycznych warunków ułatwiających procesy komunikowania.

Koncepcja Jeane Piageta- struktura komunikacyjna jako układ, w którym jednostka realizuje swoje cele, mający charakter całościowy. Struktura jest samowystarczalna

Każda transformacja jest przekształceniem systemu, musi być sterowalna, systemy regulacyjne, ma charakter operacyjny. Struktura musi mieć charakter całościowy, tworzy powiązanie interakcyjne, narzuca całość, jest spójna. Przez niedomówienia - ewolucja języka. Jest samo sterowalna polega na rytmie, regulacji operacji. Każdy język posiada własną melodię. Język musi mieć mechanizmy regulacyjne, aby rytm regulować.

Operacyjny: jeśli przekroczy asymptotę, musi się przekierować aby się kontrolować.

Świadomość pierwotna-

Świadomość mistyfikująca- posługujemy się mitem, tworzymy go, transformujemy go. Żeby stworzyć nowa rewolucję to każda rewolucja musi mieć swój mit.

83. Model komunikacyjny R. Jakobsona

R. Jocobson to tezy tzw. praskiego strukturalizmu(zwracano uwagę na to co jest wspólne, uniwersalne w języku).

Teza: żaden komunikat w akcie komunikacji nie zawiera zawsze całego znaczenia. W obrębie tych aktów ważny jest wyosobniony akt mowy

Model Jakobsona- , W akcie komunikacyjnym wyodrębnił w następujące elementy: nadawcę, odbiorcę, komunikat, kod (tj. język- Formatowy (cyfra, pismo)), kanał komunikacyjny (w terminologii Jakobsona kontakt), kontekst (referent).

Wychodząc od tego modelu wyodrębnił on następujące funkcje językowe: poznawcza, denotatywną (kognitywną, referencyjną - skierowaną na kontekst, tj. na rzeczywistość), emotywną (ekspresywną - skoncentrowaną na nadawcy), konatywną (impresywną - skierowaną na odbiorcę; w gramatyce wyraża się głównie za pomocą vocatiwu i imperatiwu), fatyczną (skierowaną na kanał, tj. na podtrzymywanie kontaktu mownego; służą do tego celu różne środki językowe, np. wyrażenia typu więc, otóż), metalingwistyczną (skierowaną na kod; pełnią ją np. wypowiedzi pytające o znaczenie wyrażeń lub wyjaśniające takie znaczenia), poetycką (skierowaną na komunikat, na jego estetykę).

1.Poznawcza- polega na odniesieniu i przedstawieniu, określa stosunek między

komunikacją przedmiotu do którego dany akt może się odnosić. Celem

jest formułowanie prawdziwej, obiektywnej informacji do przedmiotu.

2.Emotywna- akt skierowany na nadawcę, nadawca jest określony sytuacją, ma

określone cele, wartości, należy wyeksponować zawsze zaangażowanie w

akcie komunikacji jest popisem wyrazu uczuć. Polega to na apelu

wartościującym.

3.Komotatywna- akt skierowany na odbiorcę, ma charakter apelu, przyjmuje formę

wołacza. Jest to układ wiązania komunikacji odbiorcy i jego sferę

emocjonalną.

4.Fatyczna- próba komunikacji. Komunikacja sprawdza czy kontakty działają między

odbiorcą i nadawcą. Osoby, które mówią sprawdzają czy kontakt istnieje.

Ma trzymać i potwierdzać łączność między członkami grupy. Ma za

zadanie utrzymywanie grupy.

5.Metajęzykowa- nacisk i naglenie w akcie komunikacji na stronę kodu przy pomocy

którego my przekazujemy informację. Chodzi o to żeby dokładnie

określić sens znaczeń, który może być niezrozumiały dla

odbiorców. Sprawdzam czy to, co ja mówię jest podobnie rozumiane

6.Estetyczna, poetycka- wszystko ładnie upiększyć, komunikacja staje się sama w sobie

celem. Mówiący zwraca szczególną uwagę na formę

wypowiedzi.

Model Jakobsona nawiązuje do semiotycznego modelu komunikacji:

		kod(z kodem związana jest funkcja metalingwistyczna)
Nadawca (f.emotywna, ekspresywna)	kanał(f.fatyczna)	Komunikat (f.poetycka)	kanał	Odbiorca (konatywna,impresywna)
		elementy doświadczenia(f.denotatywna: kognitywna, referencyjna)
Model aktu mowy R. Jakobsona.

(Roman Jakobson pokazał, ze za tymi wszystkimi formami komunikacji masowej i komunikacji interpersonalnej stoją głębokie struktury, jako systemy logiczne, które uda się uchwycić, matematycznie je zbadać. Dlatego komunikacja masowa nigdy do końca nie jest w stanie w tym społeczeństwie działać. Uważa, że każdy sens komunikacji niesie ze sobą wiele funkcji. Komunikacja w taki sposób to z natury nie jest porządkująca, ale ma charakter chaotyczny. W żadnym akcie komunikacji nie możemy do końca określić formy treści przekazu. On ciągle jest negocjowany i otwarty)

84. Model komunikacji strukturalnej C.Levi-Straussa

Strukturalizm - filozofia zakładająca, że istnieją ukryte, wrodzone, wewnętrzne struktury psycho-biologicznej natury właściwe wszystkim ludziom i określające ich sposób myślenia. Za twórcę tej koncepcji uważa się C. Levi-Straussa, ( „Smutek tropików”, „Drogi masek”, „Myśl nieoswojona”, :Antropologia strukturalna” i wiele innych). Należy go pojmować w tej dziedzinie, którą podejmowali B. Malinowski i Radelffe-Brown. Językoznawstwo stanowi ważną podstawę strukturalizmu. C. Levi-Strauss wiele zaczerpnął od F. De Sausseura, m.in. :uważał, że zasady głoszone i postulowane przez F. De Sausseura można przenieść do badania kultury. Między językiem (langue) a innymi dziedzinami kultury istnieje zasadnicza analogia. Kultura to coś w rodzaju języka zbudowanego ze stosunków logicznych. Nie jest to zbiór obserwowanych wytworów działań ludzkich, lecz jej istotę stanowią idee tkwiące w umysłach ludzkich ; zarówno te uświadomione i społecznie akceptowane, jak i te nie uświadomione.

Struktura to morficzna cecha umysłu ludzkiego, coś zewnętrznego w stosunku do obserwowanych stosunków społecznych, choć determinującego te stosunki. Struktury wg C. Levi-Straussa to nic innego jak sformalizowane cechy ludzkiego myślenia, które mają charakter ponadczasowy i niezmienny. Należy zatem dążyć do odkrycia ukrytych, głębokich struktur kultury, których ludzie sobie nie uświadamiają. Tak jak w języku, struktury te oparte są o zasady opozycji i korelacji (czyli stosunki logiczne).

Opozycje : wedle nich dokonuje się ludzkie myślenie ; noc - dzień, białe - czarne, życie - śmierć. Są to tzw. opozycje binarne - dzielenie świata na przeciwstawne grupy i wiązanie ich z innymi grupami również wyróżnionymi na zasadzie opozycji (stąd możemy wyobrazić sobie społeczeństwo, gdzie opozycji kobieta - mężczyzna odpowiada dół - góra, białe - czarne ). Kultury różnią się między sobą rodzajem i ilością postrzeganych opozycji. Wg C. Levi-Straussa kultura jest efektem symbolizacji i opiera się na sposobach w jaki umysł ludzki strukturyzuje otaczającą go rzeczywistość przyrodniczą (naturę).

C. Levi-Strauss podjął próbę przeniesienia z językoznawstwa na szerokie obrazy humanistyki zasad analizy strukturalnej rozpowszechnienie przekonania, że poza obserwowalnymi strukturami rzeczywistości leżą głębokie, struktury mentalne, które są odbiciem cech ludzkiego myślenia i jako takie stanowią wrodzoną właściwość człowieka, cechę gatunkową

85. Model semiologiczny komunikacji U.Eco

W 1968 roku sformułowano ideologię semiologiczną, czyli nauka o rozwoju znaczeń, ewolucji znaczeń. Przedstawicielem jest Umberto Eco. Celem badań o charakterze semiologicznym jest krytyczna analiza komunikacji z równoczesnym poszukiwaniem struktur realnych, które determinują w sensie syntaktycznym związki frazeologiczne między zdaniami, między fragmentami tekstu, oraz poszukiwanie form znaczeń, które ciągle ewoluują, wypełniają; język może być praktycznie zastosowany.

model semiotyczny Umberto Eco




Nadawca ▬ Przekaz ▬ kanał ▬ przekaz jako ▬ adresat ▬ tekst do interpretowania zawartości

Zakodowany źródło informacji

▐ ekspresji ▐

▐ ▐

Kody ▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬ kontekst ▬ kody ▬▐

Subkody subiektywne

86. Model semiologiczno - mistyfikujący R.Barthesa

Studia nad tekstem - cała rzeczywistość jest tekstem. Z tekstem i jego znaczeniem człowiek poprzez media może się integrować. Każdy tekst może być czytany na wiele poziomów.

denotacja (łc. denotatio `oznaczenie' od denotare `określać, oznaczać').

-językozn. d. nazwy to zbiór wyrażeń (nie przedmiotów), które mogą być podmiotami w zdaniach prawdziwych z daną nazwą jako orzecznikiem, czyli zbiór wyrażeń względem niej podrzędnych; funkcja denotatywna języka (mowy) polega na odsyłaniu świadomości mówiących do określonych przedmiotów i zjawisk świata pozajęzykowego drogą przyporządkowania takim przedmiotom i zjawiskom określonych wyrażeń języka; funkcja reprezentatywna, przedstawieniowa, symboliczna.

konotacja (ś.łc. connotatio `współoznaczenie' od łc. con- `współ-' od cum `z, razem z' + notatio `oznaczenie, spostrzeżenie').

-językozn. a) w opozycji do denotacji - zespół cech właściwych oznaczanemu przedmiotowi; b) cechy asocjacyjne, jedynie kojarzone z nazwanym (przywołanym) przedmiotem; c) narzucanie przez nadrzędnik określonych form członom podrzędnym; d) konieczność wystąpienia podrzędnika, uzupełniającego znaczeniowo treść leksemu nadrzędnego.

Znak powstaje ze związku dwóch elementów : znaczącego i znaczonego.

Element znaczący - to fizyczna postać znaku, jego forma materialna ; napisane lub wypowiedziane słowo, rysunek, malowidło, fotografia, itp.

Element znaczony - to pojęcie lub wyobrażeniowe przedstawienie ( obraz myślowy), z którym owa forma materialna jest wiązana i kojarzona przez użytkowników znaku.

Związek między elementem znaczonym a znaczącym ma zawsze charakter konwencjonalny

Pierwszy porządek Drugi porządek





Rzeczywistość Znaki Kultura










Element znaczący





denotacja konotacja












Element znaczony



mit

87. Porównaj koncepcje znaku i znaczenia Ch.Peirsa i U.Eco

Symbol





Interpretant Przedmiot




(Model znaku Ch.S.Peirces'a)

ZNAK







W stosunku do W stosunku do

Siebie samego Interpretatora

W stosunku do

Przedmiotu

(Klasyfikacja znaków Ch.S.Peirces'a).

Umberto Ecko

Badając wpływ struktury przekazu na jego interpretację, Umberto Ecko wyróżnił dwa odmienne typy przekazów : dzieło otwarte i dzieło zamknięte.

-dzieło otwarte : zbudowane jest z kodów silnie skonwencjonalizowanych i oparte na sztywnych konwencjach narracyjnych, co narzuca odbiorcy jedno, wyraźne odczytanie przekazu. Przekazy te, oparte są na ogół na kodach logicznych, należą do nich, np. wypowiedzi naukowe, przepisy prawa

-dzieło zamknięte : przeważają kody słabo skonwencjonalizowane i wieloznaczne, a ich struktura narracyjna jest niedookreślona, co uprawnia, wręcz prowokuje do wielu różnych i równoprawnych interpretacji. Przekazy te oparte są na kodach estetycznych, to głównie dzieła i utwory artystyczne - poezja, muzyka, malarstwo.

Mimo silnej we współczesnej cywilizacji tendencji do otwartości, przekazy o dużym stopniu otwartości należą do rzadkości i spotkać je można tylko w enklawach twórczości awangardowej. W środowisku cywilizacyjnym i społecznym przeważają przekazy o wyraźnie zarysowanej konstrukcji, wyposażone w czytelne wskazówki interpretacyjne.

88. Wyjaśnić pojęcie determinizmu technologicznego w komunikowaniu oraz wyjaśnić jego formy, podać głównych przedstawicieli

Idea paradygmatu technologicznego- media pokazują nam jak mamy myśleć, jak porządkować rzeczywistość przez media przetwarzane. W opinii badaczy szkoły z Toronto środki masowej komunikacji wpływają w sposób pośredni i bezpośredni na rozwój społeczny cywilizacyjny. Nie tylko przez treści przekazu, które niosą, ale przez samą formę, na które bezpośrednio odbiorca nie zwraca w ogóle uwagi, nie ma takiej szansy.

Wedle W.Pisarka teza determinizmu technologicznego jest następująca:

Kultura zależy zawsze od dominującej technologii przekazywania informacji. Technologia, bowiem determinuje ostatecznie organizację społeczną ludzi, oraz ich perspektywę postrzegania rzeczywistości. Media jak apriori narzucają i wobec organizacji interakcji społecznej i antycypowania kultury.

Bada w kontekście postępu rozwoju technologicznego, a więc sił wytwórczych, człowieka i należy w tym kontekście media rozumieć.

(determinizm technologiczny- postawa intelektualna, która zawiera w sobie przekonanie, że technologia determinuje ostatecznie organizacje społeczne człowieka i jego perspektywę postrzegania rzeczywistości. Teoria ta bada miejsce i rolę środków masowej komunikacji w historii człowieka.)

Przedstawiciele :

• Harold Adams Innis - media zawsze mają perspektywę historyczną.

Innis- podzieli cywilizację na epoki:(jeśli chodzi o charakterystykę mediów)

Mezopotamska (cywilizacja sumeryjska)

Babilońska

Epoka amerykańska

• Marschal Mcluhan - widzi historie kultury przez ewolucję technologii medialnych, pojmuje bardziej ewolucyjnie całe zjawisko i bada te ważne momenty, które doprowadzają do zmian ewolucyjnych w postrzeganiu mediów.

Wedle Mcluhan cywilizacja dzieli się na epoki:

Typograficzna

Mechaniczna

Elektroniczna.

• Dericke de Kerckhowe- zwraca uwagę na subiektywizację organizacji społecznej i świadomości indywidualnej człowieka.

• Nail Postman

Postman wprowadza trójdzielny podział kultur na:

1. kultury posługujące się narzedziami,

2. technokracje

3. technopole.

89. Model determinizmu technologicznego H.A Innisa

Szukanie związku między dominującą technologią komunikowania a kluczowymi cechami społeczeństwa (np. władza) ma długą tradycję. Jest w niej zawarty element mediocentryczności, czyli koncentracji na potencjale mediów do wywoływania zmiany społecznej.

Harold Innis stworzył w Toronto swoistą szkołę myślenia o mediach. Jego zdaniem, zmiana nośnika pisma od kamienia do papirusu przyczyniła się do przejścia od władzy kapłańskiej, czyli sakralnej, do królewskiej - świeckiej. W jego koncepcji istotna była teza ekonomiczna, iż nowe wynalazki w dziedzinie komunikowania prowadziły do monopolizacji środków produkcji i wiedzy przez klasę rządzącą. Nowe formy komunikowania podminowywały ustalony układ władzy społecznej, co wytwarzało nierównowagę, rodziło napięcia, konkurencję. Pojawienie kolejnych nowych form komunikowania przywracało równowagę. Innis był pierwszym myślicielem, który uwierzył w decydującą rolę innowacji w dziedzinie komunikacji. Na podstawie obserwacji skutków budowy kolei na bezludziu stwierdził, że rozszerzenie obszaru komunikacji znajduje wyraz w kulturowych zawirowaniach.

Wedle Innisa media zawsze mają perspektywę historyczną.

Innis- podzieli cywilizację na epoki:(jeśli chodzi o charakterystykę mediów)

Mezopotamska (cywilizacja sumeryjska)

Babilońska

Epoka amerykańska

Innis- koncepcje

Lata 50-te wychodzą jego dwie książki:

1950- „imperium i komunikacja”

1955- „baza, podstawa, nachylenie”

90. Co to jest fenomen „biasu” w komunikowaniu

Idea „bias” (nachylenie, skłonność, wypatrzenie) - historia cywilizacji to przeplatanie dwóch rodzajów porozumiewania się w komunikacji oralnej, oraz wizualnej (graficznej).

Nigdy nie było między nimi równowagi. O przewadze jednej nad drugą decyduje dominujące w danym okresie medium, czyli albo oralnego albo graficznego (albo pisma albo mowy). Tę władzę kontroluje władza polityczna. Technologia epoki daje możliwość kontrolowania organizacji społecznej klasie panującej.

W komunikacji oralnej wedle Innisa wspólnota jest bardzo intymna. Są bezpośrednie interakcje człowieka. Następną formą, która organizuje życie społeczne jest mit.

Mit- narzędzie przekazu, powtarzane ustnie, porządkuje świat przez pokolenia. Taka cywilizacja jest scentralizowana globalnie. Brak w niej indywidualności. Życiem kierują tradycje i obrządki religijne.

Kiedy pojawia się pismo kontrolę przejmuje warstwa kapłańska. Wykorzystuje go nie dla zmiany społecznej, ale dla konserwacji i przedłużenia tradycji oralnej.

Pismo to nowa forma władzy. Mają na niego monopol. Pismo jako pamięć wizualna wyzwala elementy krytyki i dążenie do zmiany społeczeństwa.

Następuje ekspansja w przestrzeni ,której towarzyszy transformacja. Władza jako monopol przechodzi z rąk kapłańskich do rąk polityków. Państwo przejmuje władzę nad pismem. Kultura w ten sposób wytwarza nowe medium tworząc nową kulturę prze transformacje zdarzeń. Na tym polega idea biasu, która się powtarza w każdej epoce cywilizacyjnej.

91. Model determinizmu technologicznego H.M. McLuchana

Uczeń Innisa - Marshall McLuhan, rozwinął idee rozwoju odczuwania rzeczywistości przez pryzmat stosowanych mediów komunikowania. Traktował media jako przedłużenie zmysłów człowieka. Koncentrował się na tym , jak odczuwamy i doznajemy świat, a nie na tym, czego doznajemy (treści). Zdaniem McLuhana każde nowe medium przekracza granice doświadczenia zmysłowego osiągane przez wcześniejsze media i przyczynia się do przeobrażania i wzbogacania doznań. Media to wszystko, co wzmacnia lub intensyfikuje cielesny organ, zmysł czy funkcję, ale działa także jak filtr, który pozwala zorganizować i zinterpretować naszą społeczną egzystencję.

Osią teorii McLuhana jest determinizm technologiczny, w myśl którego wynalazki techniczne nieodmiennie prowadzą do zmiany kulturowej. Zmiany w typie komunikacji kształtują ludzką egzystencję. Gdy system informacji wywiera nieuchronny, niemożliwy do przekreślenia skutek społeczny (lub innego rodzaju) określa się go mianem „twardego” determinizmu. Media rzadko (jeśli w ogóle) wywierają niemożliwe do uniknięcia skutki społeczne. Media umożliwiają wydarzenia, których forma i konsekwencje są skutkiem innych czynników, niż działającej w danym wypadku technologii komunikacyjnej. Teoretycy mediów nazywają taki determinizm „miękkim”.

Mcluhan - widzi historie kultury przez ewolucję technologii medialnych, pojmuje bardziej ewolucyjnie całe zjawisko i bada te ważne momenty, które doprowadzają do zmian ewolucyjnych w postrzeganiu mediów.

Wedle Mcluhan cywilizacja dzieli się na epoki:

Typograficzna

Mechaniczna

Elektroniczna.

92. Wyjaśnić tezę „ przekaźnik jest przekazem”

McLuhan sformułował tezę, że „Środek jest przekazem”. Ozn to, że medium zmienia ludzi bardziej niż suma wszystkich wyrażonych w nim komunikatów. Zatem, te same słowa wypowiedziane twarzą w twarz, wydrukowane na papierze czy podane w telewizji są odmiennymi komunikatami.

Medium niesie treść innych mediów, które kontrolują życie jako przekaźnik, który jest przekazem. Jeżeli na jednym medium jest nałożona treść drugiego medium i ta treść posiada formę tego naszego medium to człowieka interesuje to, co jest na wierzchu.

Forma kontroluje indywidualne jego zachowania, oraz sprawdza treści. Media mają zmultiplikowaną i zmasowaną siłę oddziaływania, które powoduje niepostrzegalne dla ludzi zmiany społeczne.

Nowe media nigdy nie są przypadkowe, ale są wytworzone przez społeczeństwo jako mutacje bardziej udoskonalone. Każda nowa innowacja technologiczna jest mutacją wcześniejszej formy oddziaływania na psychikę indywidualną i na stosunki społeczne, bardziej adekwatną, doskonałą i mniej kosztującą.

93. Co to są media zimne i gorące

Lecz aby to zrozumieć należy media podzielić na media zimne i gorące:

-medium zimne od gorącego -stopień angażowania wszystkich zmysłów odbiorcy przez dany przekaz. Pismo daje mało informacji, resztę przekazu musi uzupełnić odbiorca.

Medium gorące- nie angażuje wyobraźni np.mowy, angażuje wiele zmysłów. Angażują wiele zmysłów, ale dają informację nieprecyzyjną.

Medium zimne- organizuje jeden zmysł, nasycając go kompletnie informacją.

Według Mcluhan gorące media to: druk, mowa, radio, alfabet fonetyczny, kino,

zaś medium zimne to: telefon, dialog, karykatura, pismo ideograficzne,sztuki kubistyczne, elektryczność jako taka, TV, Internet.

Oba te typy mediów współdziałają i kooperują ze sobą w różnych epokach. Następuje proces eksplozji i implozji. Powoduje wzniesienie kategorii czasu.

Elektryczność- czysta informacja. Każda informacja niesie inny przekaz. Jeden drugiego wiedzie. Radio przyśpiesza telefon. Akcja jest równoczesna z reakcją. W ten sposób człowiek jest połączony z resztą świata. Te media, które mogą być zimne przy pomocy elektryczności stają się mediami gorącymi.

Podstawowa teza McLuhana głosi, że im bardziej nasze zmysły angażują się w proces wydobywania znaczenia, tym bardziej media stają się coraz bardziej „zimne”, natomiast gdy zmysły są mniej aktywne, media są „gorące”. Media gorące to kanały komunikacji o wysokiej rozdzielczości, zazwyczaj nakierowane na pojedynczy zmysł. Gromadzą one liczne dane w sposób wymagający niewielkiego wysiłku od ich odbiorcy. Medium gorące wyłącza, natomiast zimne włącza. Media gorące wymagają niskiej partycypacji (ze strony widowni), zimne wymagają wysokiej. Fotografia jest wysoce wyrazista albo gorąca, rysunek prasowy zaś ma niską wyrazistość i jest zimny, ponieważ schematyczny i wymaga tego, by czytelnik sam uzupełnił obraz. Telefon dostarcza relatywnie niewiele danych, jest zimny, podobnie jak mowa, obydwa wymagają uzupełnienia przez słuchającego. Radio zostało wpisane przez McLuhana do kategorii gorącej, ponieważ fala nadawcza przekazuje szczegółowe informacje przy użyciu tylko jednego kanału. Telefon został zaklasyfikowany jako zimne medium, ponieważ osobista natura rozmowy telefonicznej wymaga odpowiedzi. Kwestionował zasadność postrzegania telewizji jako medium wizualne, mimo iż takie przyporządkowanie wydaje się zupełnie naturalne. Sam sklasyfikował to medium jako słuchowe i dotykowe - czyli w dużej mierze zimne. W jego opinii telewizja wymaga zaangażowania i uczestnictwa, ponieważ, w przeciwieństwie do fotografii czy filmu, nie oferuje szczegółowej informacji o poszczególnych przedmiotach. Obraz telewizyjny jest mozaikową siatką nie tylko poziomych linii, lecz milionów maleńkich punktów, z których widz jest w stanie fizjologicznie odebrać 50 czy 60 i na ich podstawie kształtuje swój obraz. Wypełnia nieostre i rozmyte obrazy, tym samym wikła się w interakcję z ekranem i nawiązuje twórczy dialog z kineskopem”. McLuhan sugerował, że „TV tatuuje komunikaty bezpośrednio na naszej skórze” i połączył ten fakt ze wzrostem poziomu interpersonalnego dotyku, nagości i publicznie okazywanej seksualności. Ponieważ telewizja jest medium dotyku, kiedy go podkręcamy, to samo automatycznie dzieje się z nami.

Warto podkreślić zbieżność ustanowionych przez McLuhana klasyfikacji mediów z funkcjami pełnionymi przez lewą i prawą półkulę mózgu. Media zaklasyfikowane jako gorące są bardzo wizualne, logiczne i prywatne. Ich organizacja ma na celu komunikację pakietów intymnych informacji. Media zimne są zasadniczo oparte na słuchu, mają intuicyjny i emocjonalny charakter. W odróżnieniu od kamery (m. gorące - związane z lewą stroną mózgu), skupionej na postaci z pierwszego planu, media z drugiej kategorii wyjaśniają kontekst pozwalają odbiorcom na umieszczenie się w opowieści.

94. Co to znaczy, że media są ekstensjami człowieka

tzn. że człowiek tak naprawdę nie może istnieć bez mediów. Na każdym kroku ma do czynienia z mediami, zarówno czy to w domu czy w pracy. Media warunkują jego życie (McLuhan - jak nie ma cię w sieci, to tak jakby ciebie nie było, jakbyś nie istniał)

95. Na czym polega rozumienie determinizmu komunikacyjnego D de Kerckovea

Kerckhowe- zwraca uwagę na subiektywizację organizacji społecznej i świadomości indywidualnej człowieka.

Koncepcja de Kerckhowe:

1.Rzeczywistość wirtualna

2.Technologia przyszłości.

Koncepcja: naszego umysłu, czyli lewej i prawej półkuli. Lewa półkula jest bardziej praktyczna, odpowiada za pismo, natomiast prawa półkula jest bardziej implikująca, myśli kategoriami całościowymi. W zależności, która z tych półkul jest w komunikacji zaangażowana w ten sposób jest postrzegany świat, jak w nim funkcjonujemy, i jak komunikujemy się z innymi ludźmi.

Konkluzje de Kerchkowe: określona organizacja pisma implikuje zawsze specyficzną percepcję świata. Każdy akt komunikacji nabiera znaczenia. Nie dzielą świata, stają się częścią tego świata. Komunikowanie poza werbalne nie ma znaczenia.

96. Wyjaśnij pojęcie implozji i eksplozji społecznej w komunikowaniu

Oba te typy mediów (zimne i gorące) współdziałają i kooperują ze sobą w różnych epokach. Następuje proces eksplozji i implozji. Powoduje wzniesienie kategorii czasu.

Implozja społeczna- globalna wioska jest wynikiem implozji społeczeństwa.

Eksplozja społeczna- każdy nowy środek, który jest środkiem wizualnym powoduje zagospodarowanie przestrzeni. Ma on charakter chłodzący, rozwija wyobraźnię, próbuje świat załamać. I w tej rzeczywistości następuje eksplozja społeczna

97. Wyjaśnić pojęcie „globalnej wioski”

Globalna wioska - termin wprowadzony przez Marshalla McLuhana w jego książce "The Gutenberg Galaxy" (Galaktyka Gutenberga), opisujący trend, w którym masowe media elektroniczne obalają bariery czasowe i przestrzenne, umożliwiając ludziom komunikację na masową skalę. W tym sensie glob staje się wioską za sprawą elektronicznych mediów.

Natychmiastowa komunikacja przywróciła nas do tradycji oralnej, w której dźwięk i dotyk są ważniejsze niż wzrok. Trafnie przewidział współdziałanie mediów. Jesteśmy świadkami, jak realizuje się kontrowersyjna teza McLuhana o tworzeniu z całego świata globalnej wioski, w której informacja staje się powszechnie dostępna. Przestrzeń i czas zostały pokonane przez telewizję, odrzutowce i komputery. One wykreowały świat symultaniczny, w którym wszystko dzieje się naraz.

Dzisiaj termin globalna wioska jest najczęściej używany w formie metaforycznej do opisania Internetu i World Wide Web. Internet globalizuje komunikację, pozwalając użytkownikom z całego świata komunikować się ze sobą. Podobnie, podłączone do WWW komputery umożliwiają łączenie ze sobą witryn internetowych.

98. Wyjaśnić pojęcie komunikacji oralnej i picturalnej

Ludzie od niepamiętnych czasów, czuli potrzebę porozumiewania się. Komunikacja międzyludzka stanowi podstawę każdej kultury i najprościej mówiąc, jest to proces, w którym nadawca, a więc pewna osoba(-by) formułuje przekaz i adresuje go do odbiorcy(-ów).
Komunikacja odbywa się za pomocą

*mowy - kultura oralna (łac. oralis - ustny).
Wszyscy posługujemy się językiem, a słowo mówione było pierwotnym medium komunikacji człowieka. Ze względu na nietrwały charakter tego środka przekazu, najstarsze ludzkie komunikaty się nie zachowały.

*pisma - kultura skrypturalna.
Pismo to ekwiwalent ludzkiej mowy. W czasach prehistorycznych informacje utrwalano za pomocą znaków graficznych na skałach, glinianych tabliczkach czy nacięciach na fajkach. Najstarsze liczące ok. 35 000 lat naskalne malowidła odnaleziono w jaskiniach Chavet we Francji.
Kultura Sumerów ok. 3500r. p. n. e.- wynalazcy pisma klinowego(ono dało początek wszystkim innym językom!)
Starożytny Egipt - hieroglify.
Kultura ludów prekolumbijskich - pismo piktograficzne.
ok. r. 1500 p. n. e. wynalezienie alfabetu przez ludy semickie,
a ok. Roku 800 p. n. e. Alfabet został przekształcony przez starożytnych Greków, którzy wprowadzili do niego oznaczenia samogłosek.

99. Kiedy pojawia się oralność wtórna w komunikowaniu

W procesie komunikowania społecznego następuje żywiołowy wzrost używania nośnika przekazu, jakim jest hipertekst. Komunikowanie się tym nośnikiem przekazu pociąga za sobą dwa ważne zjawiska, a mianowicie konwergencje przekazu i wzorców komunikowania się do wymogu sieci oraz zjawiska interaktywności, które - w opinii wielu badaczy zjawisk komunikologicznych - nazywane są „oralnością wtórną”, powodującą dalszy obieg przekazu wśród publiczności mediów i multimediów, zdecydowanie wpływając na preferencje publiczności.

W tradycyjnym modelu komunikowania nadawca i odbiorca muszą się najpierw jakoś spotkać, by następnie doszło do aktu komunikacji: interakcja tradycyjna w tym przypadku polega na tym, że strony aktu wymiany przekazu najpierw się spotykają (styczność czasoprzestrzenna), a następnie wymieniają między sobą przekaz bezpośredni lub za pomocą mediów, które reprezentują nadawcę. Odbiorca nie może natychmiastowo zareagować na charakter i zawartość przekazu, choć nie wykluczona jest tu możliwość zachowania interaktywnego, ale zawsze z perspektywy stosunkowo długiego upływu czasu, co powoduje, że reakcja odbiorcy zawsze skazana jest na odmienny kontekst w stosunku do momentu odbioru. Nawet skuteczne zachowanie interaktywne odbiorcy zachodzi zawsze po upływie określonego czasu i skazane jest na odmienny kontekst w momencie jego upublicznienia. Nieprzypadkowo więc politycy, aktorzy, czy pisarze komunikują się między sobą w przestrzeni medialnej lub wirtualnej na oczach publiczności, by unikać zmiany niezależnej od nich kontekstu swych wypowiedzi, który w sposób obiektywny i niezależny od nich zachodzi. Dobrze ten kompleks zjawisk ilustruje praca Parlamentarnej Komisji Śledczej w tzw. „sprawie Rywina” wraz z towarzyszącymi jej zjawiskami różnych rezonansów medialnych i społecznych. W modelu komunikowania internetowego, nadawca jak i odbiorca najczęściej podejmują najpierw akt komunikacji w przestrzeni wirtualnej, by ewentualnie później przejść do dalszych etapów komunikacyjnych metodami tradycyjnymi (np. telefon, pocztówka), a na końcu do bezpośredniego spotkania „twarzą w twarz”. Tym nie mniej, kontakty sieciowe w przestrzeni wirtualnej mogą wpływać zarówno na wzmocnienie jak i osłabianie interakcji między ludźmi w świecie realnym, na poziomie zarówno mediów tradycyjnych, jak i innych kontaktów: od intrapersonalnych , przez interpersonalne, instytucjonalne, po masowe i globalne. W związku z powyższymi uwagami, wydaje się, że teza o gwałtownym odmasowieniu środków komunikacji medialnej nie jest prawdziwa do końca. Niewątpliwie, w sensie tradycyjnym, masowość komunikacji ulega osłabieniu, ale w te miejsca, z których została wypchnięta, wciska się zintensyfikowana komunikacja internetowa oraz hybrydalna .

Dzięki komputerowi i Internetowi, człowiek może się całościowo kontaktować z wytworami ludzkiej kultury. Jest narzędziem twórczym, pozwalającym ludziom kreować nowe formy i treści przekazu. Dzięki więc hipertekstowi został przełamany linearny model czytania tekst typu „gutenbergowskiego”, co owocuje nie linearną, a synchroniczną przestrzenią tekstu, bardziej odpowiednią dla umysłu człowieka i podobną do jego struktury, stanowiąc sieć elementów wizualnych i werbalnych w przestrzeni konceptualnej. Tak struktura hipertekstu prowadzi do tego, że jego recepcji może towarzyszyć o r a l n o ś ć, podobna do przekazu ustnego w kulturach pierwotnych, kiedy odbiorca mógł natychmiastowo reagować na przekaz nadawcy. W analogiczny sposób powstawało środowisko i n t e r a k t y w n e, w którym odbywała się komunikacja między ludźmi w przestrzeni wirtualnej. Analogiczne zjawisko występuje obecnie w Internecie, co umożliwia właśnie hipertekstowa struktura formowania, transmisji i percepcji przekazu, które mogą zachodzić prawie równocześnie. Zjawisko to zwykło określać się o r a l n o ś c i ą w t ó r n ą. Umożliwia je jego struktura linkowa i inne opcje dołączone do hipertekstu, czyli: „listy dyskusyjne”, „prześlij dalej”, „zapisz”, „weź udział w sondzie”, „zaglądnij do archiwum „ , weź udział w czacie”, „zagraj” itp.. W ten sposób w przestrzeni wirtualnej rozwija się żywiołowo w t ó r n a o r a l n o ś ć wokół przekazu, często przenosząca się przez użytkowników Internetu ,co dobrze ilustruje wspomniany wyżej przykład „sprawy Rywina”, czy „wojny w Iraku”. Pojawiający się tu fenomen tego nowego typu oralności, kiedy odbiorcy przekazu decydują ostatecznie o jego sensie i funkcji, wyrażając na jego temat nieskrępowane oceny, można określić s p i r a l ą u j a d a n i a i j a z g o t u, której funkcja staje się odwrotna do zjawiska s p i r a l i m i l c z e n i a, opisanej przez E. Noelle-Neumann.

100. Co to jest „homo participans”- pomimo usilnych starań nie udało nam się dotrzeć do źródeł które rozwijały by ten temat.

101. Na czym polega model komunikacyjny technopolu, Neala Postmana?

Neal Postman „technopol”. Zawarł w książce analizę społeczeństwa amerykańskiego, które poddaje się technologii, ślepo wierzy w komputer, liczby, sondaże, informacje medialne. Brak myślenia krytycznego, zdroworozsądkowego. Każdą nową technologią się fascynuje, zmiany społeczne i technologiczne nie są przez nie wartościowane (zawsze uchodzą za lepsze).

Technopol to technokracja, która stale dąży do zwiększenia wydajności.

Podstawą jest rozwój technik informacyjnych. Postman krytykuje informacyjny boom, bo powoduje on, że powstaje szum informacyjny a tylko mały ułamek informacji jest prawdziwy i potrzebny, reszta stanowi odpowiedź na głód inf. w społeczeństwie. Nadmiar informacji nie aktywuje człowieka, wręcz przeciwnie powoduje, że ten staje się biernym odbiorcą. AIDS - Anti-Information Deficiency Syndrome, czyli syndrom braku odporności na informację.

Postman podchodzi do postępu z zastanowieniem, bo nie zawsze musi on stanowić ulepszenie życia. Postuluje powrót do tradycji i zmianę systemu edukacji, który by miał nie skupiać się tak na nowych technologiach, a wpajać dorobek ludzkiej tradycji i kultury.

Dokonuje się redefinicja takich słów, jak: religia, sztuka, rodzina. Religią staje się technologia.

W historii były 3 etapy:

1. Kultura narzędziowa- kultura jako filtr ograniczający wpływ mediów, dzięki czemu mogła ona dominować.

2. Technokracja - kultura zdominowana przez technologię. Wykształca się biurokracja, służy jej technika medialna. Biurokracja nie może się obejść bez technik medialnych.]

3. TECHNOPOL - rozejście się biurokracji z dziedzinami produkującymi media telematyczne. Sposób wykorzystania informacji to moralność wtórna. Odbiorca informacji zaczyna być kontrolowany przez biurokracje. Media tradycyjne podporządkowane są mediom telematycznym. Wszystko staje się informacją, tworzy się metafizyka informacyjna.

Postman analizuje kategorię dzieciństwa Przed rewolucją fr. Nie było czegoś takiego, służyła do edukacji, w technopolu ponownie zanika. Szkoła nie może już kształcić, w przeciwieństwie do mediów, które potrafią wyedukować do odbioru swoich przekazów.

102. Na czym polega model komunikowania remedialnego P. Livinsona

W książce Miękkie ostrze zawarł obok historii ewolucji mediów model powstawania mediów zaradczych.

Początkowo nowe media wzbudzają strach wśród odbiorców, jednak po ich przetestowaniu tworzone są remedia (media zaradcze), mają one na celu pomoc w odbiorze. Za ich pomocą następuje adaptacja nowych mediów do potrzeb odbiorcy.

Etapy powstawania mediów zaradczych:

- Tworzenie nowych mediów

- Etap narkotyczny (fascynacja nowym medium)

- Tworzenie remediów (interaktywnie wpływają na przekazy medialne)

103. Wyjaśnić pojęcie interaktywności i pokazać jej formy oraz ewolucje w komunikowaniu medialnym.

Interaktywność - jest formą możliwości prowadzenia rozwiniętego dialogu oraz dyskusji przez jej odbiorców nad przekazywaną zawartością wiadomości, umożliwiając wpływanie na jej formę i treści, powodowanie zmiany jej sensu prze dobór odmiennych kontekstów, w których została sformułowana. W tym modelu komunikowania konwersacja, konsultacja i rejestracja przeważa nad alokucją w emisji przekazu. Ów dialog i dyskusja nad daną informacją przez jej odbiorców będzie, więc prowadził do kolejnych jej reinterpretacji. Tekst przekazu w tym układzie przestaje być czymś samodzielnym bytowo, ale pod wpływem interaktywnej działalności odbiorcy prowadzi do takiego zjawiska, że czytelnik może stać się autorem lub współautorem, a nadawca czytelnikiem lub „współczytelnikiem”. Tekst zostaje tu także w procesie percepcji zrównany z informacjami innego typu, co z kolei powoduje, że jego odbiór staje się synestetyczny - porusza inne zmysły pośrednio, choć na nie nie działa, a więc percypowany przez odbiorcę przekaz staje się „bardziej gorącym”, co dodatkowo podgrzewa temperaturę dialogu i dyskusji na jego temat, a to bezpośrednio umożliwiają oprogramowania dołączone do przekazu hipertekstowego o charakterze interaktywnym.

Internet zapewnia interaktywność. To podstawowa różnica w stosunku do starych mediów. Prasa stosowała namiastkę interaktywności w postaci listów do redakcji, w telewizji jest audiotele - taka sama proteza jak listy. Internet umożliwia natomiast natychmiastową, spontaniczną reakcję. Człowiek reagujący w Internecie odrzuca konwenanse, skraca komunikat, przesyła czystą myśl. Redagującym serwisy daje to szansę na szybkie dostosowywanie się do potrzeb internauty, a nawet angażowanie go do tworzenia serwisu. Formy :

Wokół internetu(rzeczywistości wirtualnej, cyberprzestrzeni ) powstają nisze internetowe, są to

• powstanie e-mali ; w oparciu o pocztę RFC (w oparciu o plik i jego multiplikacje) rozwinięto kolejną usługę internetową NEWSNET. W ten sposób powstawały pierwsze grupy dyskusyjne z moderatorem.

• IRC( Internat Rajd Chat) czyli pogawędki, czaty. Są to ekwiwalenty rozmów telefonicznych, mają charakter synchroniczny (można równocześnie ze sobą rozmawiać) i asynchroniczny (nie można ze sobą równocześnie rozmawiać)

• Rozwinięciem tej usługi jest program IRQ, czyli pełne oprogramowanie gadu-gadu.

• Kolejnym oprogramowaniem jest telefon GSM, wymyślony przez telekomunikację niemiecką

• TELNET LFC 318 - technologia pozwalająca pracować z komputerem w sieci na odległość

FTP 197 - pozwala kopiować dokumenty, strony miedzy komputerami, tj. dowolne zbiory przesyłać z jednych komputerów na drugie

Specyfiką komunikowania internetowego w sieci jest komunikowanie masowe o charakterze interpersonalnym, czyli międzyosobowym. Ta nazwa jest wewnętrznie sprzeczna, bo w tradycyjnym komunikowaniu komunikowanie masowe jest przeciwstawne komunikowaniu interpersonalnemu.

Ewolucja w komunikowaniu medialnym:

Nigdy w dziejach ludzkości człowiek nie dysponował tak bogatym arsenałem środków komunikowania, jak obecnie.

I - era znaków i sygnałów: komunikacja do zapachów, dźwięków i sygnałów. Komunikacja ta miała charakter instynktowny. Dźwięki, znaki, proste sygnały mogły być używane w ten sam sposób przez kolejne pokolenia w celu zapewnienia porozumiewania się w obrębie ludzkiej gromady. Wówczas rodzina miała charakter zbiorowy, była to forma komunikowania przed werbalnego.

II - era mowy i języka: wynalazek mowy i języka oznaczał przekroczenie natury sygnału, który jest związany zawsze z konkretnym miejscem, czasem i sytuacja. Słowo jako symbol przenosi myśl w sfery tak realne, jak imaginacyjne, w przeszłość i przyszłość na równi z teraźniejszością. Mowa jest środkiem naturalnym, bezpośrednim oraz spersonalizowanym Mowa należy do nietrwałych środków komunikowania, tzn. zakłada jednoznaczność mówienia i słuchania

III - era pisma: Pismo jest to przeniesienie języka na słowo pisane. Zwolnione zostały w ten sposób obszary pamięci i w ten sposób umysł mógł budować teorie. Wynalazek pisma, najpierw w formie pisma piktograficznego, później ikonograficznego, sylabicznego i alfabetycznego, dokonał w dziedzinie środków komunikowania prawdziwego przełomu. Pismo w odróżnieniu od mowy jest środkiem komunikowania sztucznym, pośrednim i zdepersonalizowanym. Jak podkreślał McLuhan - pismo różni się od mowy pod innymi względami : jest linearne i abstrakcyjne (mowa zawsze jest uzupełniana przez ton głosu, natężenie, intonację, itp.).

IV - era druku: Wynalazek ruchomej czcionki i druku gruntownie zmienił oblicze Europy, zarówno polityczne, kulturalne, naukowe, społeczne jak i indywidualne Książkę później uzupełnia ulotka, aż w końcu druk periodyczny, czyli prasa. Do technicznych możliwości słowa drukowanego, tzn. jednoczesnego zwracania się do wielkiej rzeszy czytelników, dodane zostały możliwości społeczne: regularność wydawania, trwałość i intensywność kontaktu z czytelnikiem oraz zróżnicowanie treści. Dlatego najpierw książkę, a potem prasę uznaje się za nowy typ środka komunikowania - pierwszy z serii środków komunikowania masowego.

V - era komunikacji i informatyzacji : zwiastował ją wynalazek telegrafu, telefon, fotografia, płyty gramofonowe i film (l.20-ste), radio (l. 30-ste), telewizja (l.50-te). Udoskonalenia i wynalazki w dziedzinie środków komunikowania nie skończyły się na radiu i telewizji, zresztą one same zostały w różny sposób udoskonalone i przeobrażone (np. przenośny radioodbiornik, telewizja kablowa, łączność satelitarna, telegazeta). Ale oprócz tych wynalazków i udoskonaleń, w XX wieku dokonano olbrzymiego postępu w całej technologii mediów komunikowania, tzn. środków przechowywania, utrwalania, przesyłania, przetwarzania informacji. Mowa jest tu o magnetofonie, magnetowidzie, mikrofilmie, kserografie, komputerze, itd.

VI - era komputera: tak można nazwać koniec XX wieku, a w świetle rozwoju Internetu ERĄ TELEKOMPUTERA. Nie jest jeszcze pewne co ona oznacza, ale społeczeństwo i gospodarka pozostają pod przemożnym wpływem tego właśnie narzędzia, które wprowadza nas w „społeczeństwo informacyjne trzeciego tysiąclecia”.

---