EKONOMIA WYKŁAD 1

Ekonomia - jest to nauka badająca procesy gospodarcze, analizująca zjawiska i kategorie, odkrywająca zjawiska między nimi, które są określane prawem ekonomicznym. Prawa ekonomiczne mają charakter obiektywny, są niezależne od świadomości i woli człowieka, mają charakter praw statystycznych [ stochastycznych] są prawami wielkich liczb.

Prawa ekonomiczne dzieli się na:

1. przyczynowo-skutkowe - 1 przyczyna kilka skutków,

2. Współistnienia - kilka przyczyn 1 skutek.

Nazwa ekonomia wywodzi się z j. greckiego od słów „oikos” - dom - gospodarstwo nomo; „nomos” - norma - reguła - nauka. Początek współczesnej ekonomii datuje się na rok 1615.

Funkcje ekonomii:

1. poznawcza - poprzez odkrywanie nowych zjawisk, formułowanie nowych kategorii, analizuje wzajemności między nimi, a opracowywane wnioski i odkryte relacje są podporządkowane innym przedmiotom gospodarczym, organom administracji państwowej, organizacjom ponad narodowym, które wykorzystują je w procesie podejmowania decyzji gospodarczych.

2. aplikacyjna - polega na wykorzystywaniu wyników badań ekonomii w praktyce gospodarczej.

Działy ekonomii:

1. mikro-ekonomia - bada poszczególne elementy tworzące system gospodarczy (przedsiębiorstw, gospodarstw domowych organów samorządowych - część itp.).

2. makro-ekonomia - analiza gospodarcza jako całości oraz jej powiązania z gospodarką innych krajów, instytucjami ponad narodowymi takimi jak Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, powiązań z ugrupowaniami imigracyjnymi.

Do nauk ekonomicznych zalicza się: makro i mikro-ekonomię, finanse, marketing, statystykę ekonomiczną, naukę o bankowości.

Kategorie ekonomii: ekonomia zajmuje się procesami produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji, środków, które zaspakajają potrzeby człowieka:

1. biologiczne,

2. materialne,

3. niematerialne.

Potrzeby są zaspakajane poprzez konsumpcje dóbr i usług. Dobra dzielą się na:

Dobra wolne - normalne (naturalne) - powietrze, ziemia, woda.

Dobra materialne - wszystko wytwarzane przez człowieka:

• produkcyjne;

• nieprodukcyjne.

Produkcja - celowa i świadoma działalność człowieka prowadzącą do wytwarzania dóbr lub świadczenia usług. Praca jest pojęciem węższym. Produkcja - wiele prac.

Czynniki produkcji:

• praca

• ziemia

• kapitał - obejmuje to co potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej

Dwie formy:

a) kapitał rzeczowy - zmaterializowany w istniejących środkach produkcji (hale, dworce itp.).

b) kapitał finansowy - zasób środków pieniężnych i papierów wartościowych w różnych formach.

Proces gospodarczy - występuje wiele podmiotów działalności, którymi są ludzie jako jednostki, grupy, społeczeństwo jako całość. Są oni odpowiednio zaangażowani i tworzą podmiot gospodarczy.

Mianem podmiotu gospodarczego określamy każdego aktywnego uczestnika życia gospodarczego, który uczestniczy w podejmowaniu decyzji na różnych szczeblach. W procesie gospodarczym poszczególne podmioty podejmują cały szereg różnorodnych decyzji gospodarczych.

Własność: istotną rolę w procesach odgrywają stosunki własnościowe - powstające między ludźmi w związku z korzystaniem z dóbr oraz decydowaniu o nich. Przez własność w kategorii ekonomicznej rozumie się zbiór efektywnie wykorzystanych uprawnień - inaczej praw własności, jakimi właściciel (podmiot) dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu (podmiotu własności).

Na ten zakres składają się dwa podzbiory:

• faktyczne korzystanie z obiektów własności np. czerpanie dochodu, czy korzystanie z niego

• bezpośredni lub pośredni udział w zarządzaniu nimi.

Własność jest stopniowalna. Można być właścicielem wyłącznym, pełnym lub współwłaścicielem. Własność ma wiele aspektów prawnych, politycznych, ekonomicznych. Ostatnie wymagają odpowiedzi na dwa pytania:

1. O podmiot własności (jedna osoba, grupa osób, czy instytucja),

2. O przedmiot (mieszkanie, instytucja).

Pojęcie własności można odnieść do dóbr materialnych i niematerialnych (patenty).

Klasyfikacja własności:

1. własność prywatna,

2. " publiczna,

3. " spółdzielcza.

EKONOMIA WYKŁAD 2

Formy instytucjonalno-prawne własności:

Własność prywatna może być formalnie własnością pojedynczych osób, instytucji. Własność grupy osób - instytucjonalnym wyrazem będą SPÓŁKI przy kryterium podziału, jakim jest zakres odpowiedzialności - wyróżniamy:

1. spółkę z nieograniczoną odpowiedzialnością w których wspólnicy odpowiadają nie tylko osobistymi wkładami ale i majątkiem osobistym;

2. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) - odpowiadają wspólnicy odpowiadają tylko wnoszonymi wkładami;

3. spółki komandytowe - w których jeden ze wspólników zwany komandatariuszem ponosi całkowitą odpowiedzialność, zaś pozostali wspólnicy - komplementariusze nie ponoszą odpowiedzialności (bądź w bardzo ograniczonym zakresie).

W innym podziale spółki dzielimy na:

1. Spółki Cywilne tworzone w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego;

2. Spółki Handlowe tworzone w oparciu o przepisy kodeksu handlowego:

1. osobowe - w umowie akcentuje się skład osobowy spółki;

2. kapitałowe - akcentują wysokość wnoszonego kapitału sp. z o.o. i sp. akcyjne.

Cechy gospodarki rynkowej:

1. spółki prawa handlowego i cywilnego są organizacjami zarobkowymi, celem ich działalności jest dochód;

2. jednakowe szanse posiadają różne formy własności;

3. aktywna rola pieniądza- pieniądz jest miernikiem efektywności gospodarowania;

4. znaczenia nabierają stosunki umowne nawiązywane między przedsiębiorstwami;

5. zwiększa się stabilność finansowa warunków gospodarowania;

6. ceny ustalane są przez przedsiębiorstwa i weryfikowane przez rynek;

7. na rynku dominuje nabywca;

8. kredytowanie bankowe zależy od wiarygodności przedsiębiorstwa;

9. umowne warunki zaciągania i udzielania kredytu kupieckiego (odłożone płatności) między przedsiębiorstwami.

Funkcjonowanie gospodarki rynkowej -opiera się na następujących zasadach:

• dominacja prywatnej własności czynników produkcji;

• rynkowa alokacja zasobów gospodarczych;

Funkcjonowanie gospodarki rynkowej wymaga spełnienia określonych warunków:

1. dominacja prywatnej własności i swobodny transfer prywatnych praw własności;

2. swoboda prowadzenia działalności gospodarczej;

3. istnienie sprawnie działających instytucji obsługujących rynek (giełdy, banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, biura prawne);

4. istnienie integralnego rynku (różnych jego segmentów); rynek towarów, siły roboczej, usług, waluty, finansowy.

Funkcje rynku.

1. Rynek dokonuje wyceny różnych dóbr i usług,

2. Rynek jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych.

3. Rynek jest warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych.

4. Rynek umożliwia ustalenie stanów równowagi w gospodarce.

5. Rynek jest weryfikatorem społecznej prywatności produkcji.

Zalety i słabości gospodarki rynkowej.

• (zalety) - tendencje do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych

• efektywny system motywacyjny,

• duża innowacyjność gospodarcza

• duża elastyczność

• dobre zaopatrzenie sklepów

• zwiększenie zakresu swobód obywatelskich

• (słabości, wady) - konkurencja - ogranicza procesy monopolizacji gospod.

• niedoskonały system informacyjny między przedsiębiorstwami

• bariery w dostępie do rynków zagranicznych

• ograniczona przenośność czynników produkcji

• w sferze produkcji - negatywne efekty zewnętrzne np. nieprzestrzeganie zasad ochron środowiska

• negatywne efekty zewnętrzne w konsumpcji - przekraczanie pewnych norm przyjętych zachowań społecznych

• występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę : bezrobocie, negatywne zjawiska społeczne, bieda prawdziwa i udawana, narkomanizm, prostytucja.

Charakterystyka gospodarki centralnie planowanej:

1. Państwowa własność czynników produkcji

2. Polityczna alokacja zasobów gospodarczych

3. Centralizacja zarządzania gospodarki planowania

4. Nakazowo rozdzielczy charakter systemu polegający na narzucaniu przez centralną biurokrację państwową zadań produkcyjnych i przydzielanie środków finansowych

5. Administracyjne kształtowanie cen.

6. Hierarchiczna podległość kierownictwa instytucji, przedsiębiorstw, biurokracji polityczno partyjnej.

7. Niemal całkowity brak konkurencji.

8. Brak działających na zasadach konkurencyjnych organizacji finansowych.

9. Duży stopień izolacji gospodarczej od procesów i zjawisk zachodzących w gospodarce światowej.

10. Funkcjonowanie przedsiębiorstw (miejskiego finansowania budżetowego - pokrywanie strat uprzywilejowanych przedsiębiorstw z budżetu państwa).

11. Zniekształcone koncepcje tworzenia planów.

12. Nieefektywny system motywacyjny.

13. Niska innowacyjność gospodarcza.

14. Brak dyscypliny finansowej przedsiębiorstw.

15. Stany nierównowagi.

16. Nierównowaga w zakresie środków konsumpcji i produkcji.

17. Mała efektywność gospodarcza.

18. Zanik przedsiębiorczości i odpowiedzialności za podejmowane decyzje.

19. Nieobiektywne informacje gospodarcze.

EKONOMIA WYKŁAD 3

Rynek, popyt, podaż.

Pojęcie rynku:

DEF1 Przez rynek w sensie kategorii ekonomicznej rozumiemy ogół transakcji wymiennych, łączących stronę sprzedającą towary (reprezentujący podaż) ze stroną nabywającą towary (popyt).

DEF2 Całokształt stosunków wymiennych - transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich odbywają się.

Klasyfikacja rynku:

• według przedmiotów obrotu :

- rynek towarów i usług konsumpcyjnych - " " " inwestycyjnych

- rynek pieniężno kredytowy - rynek papierów wartościowych - rynek pracy.

• według rodzajów towarów :

- tyle rynków ile towarów

• według zasięgu geograficznego :

- rynek lokalny

- rynek regionalny

- rynek krajowy

- rynek międzynarodowy

- rynek światowy

• według sytuacji rynkowej:

- rynek sprzedawczy (dyktuje producent -sprzedawca)

- rynek nabywczy (warunki wolnej konkurencji)

- rynek - model mieszany ( dominuje nabywca)

• w zależności od stopnia jednorodności przedmiotu transakcji :

- rynek homogeniczny (jednorodny) - wszystkie towary

- rynek heterogeniczny (niejednorodny) - rynek pracy

• w zależności od stopnia kształtowania się cen :

- rynek doskonały - odpowiada warunkom wolnej konkurencji, charakteryzujący się tym, iż stronę podaży reprezentuje bardzo dużo podmiotów produkujących towary i żaden z nich nie ma bezpośredniego wpływu na ustalanie cen;

- rynek niedoskonały - monopol pełny (absolutny) do 70 % produkcji - duopol (2 monopole)

- oligopol (kilka monopoli)

Popyt i czynniki określające go. Przez popyt rozumie się ilość dóbr i usług, które zaspakajają różnorodne potrzeby człowieka.

Dwie kategorie popytu:

- popyt potencjalny - (czysto hipotetyczny) to ilość towarów, która zaspokoiłaby nasze potrzeby,

- " efektywny - ma pokrycie w sile nabywczej.

W zależności od motywacji nabywców popyt można podzielić na 3 kategorie:

• funkcjonalny - wynikający z cech jakościowych dobra

- niefunkcjonalny - wynikający z efektów zewnętrznych na użyteczność dobra, który zmienia się w zależności od zachowań innych konsumentów - wyróżnia się 3 rodzaje zachowań:

• efekt owczego pędu, czyli, popyt na dane dobro wzrasta, bo inni konsumują to dobro;

• efekt snobizmu - popyt ba dane dobro maleje w skutek tego, że inni kupują to dobro, a pozostali chcą się czuć wyróżnieni;

• efekt veblenowski - dotyczy popytu na dobra prestiżowe, których konsumpcja nosi znamiona luksusu, wzrost ceny powoduje wzrost zakupu tego dobra;

• spekulacyjny - związany z oczekiwaniem wzrostu cen lub brakiem towarów w przyszłości.

Popyt jest funkcją wielu zmiennych czynników - najważniejszy to cena (popyt - malejąca funkcja ceny)

• poza cenowe determinanty popytu - dochody nabywcy ceny dóbr substytucyjnych, czyli zastępowalnych lub ceny dóbr komplementarnych (samochód, benzyna),

• oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej,

• gusty i preferencje nabywców,

• liczby i struktury nabywców,

• warunków klimatycznych,

• modele kulturowe itd.

Zmiana popytu może następować w wyniku równoczesnych zmian wielu czynników, co utrudnia postępowanie badawcze. W ekonomii przyjęto metodę ceteris paribus polegającą na tym, iż wyklucza się wpływ wielu czynników, zakłada się, że jeden tylko powoduje zmiany. W przypadku popytu - zmienia się tylko cena, jeżeli popyt jest tylko malejący.

W krótszym czasie.

W dłuższym czasie.

Zmiana ceny powoduje dwojaki efekt reakcji popytu.

1. substytucyjny - polega na tym, że jeżeli zmieni się cena towaru A to zmieni się popyt na dobro B

2. dochodowy - wzrost ceny określonego dobra powoduje zmianę dochodów realnych konsumentów.

Nietypowe krzywe popytu:

1. popyt może nie reagować na zmianę ceny - jest sztywny(dobra pierwszej potrzeby);

2. popyt reaguje doskonale elastycznie (proporcjonalnie).

Zmiany popytu i zmiany ceny mogą być jednokierunkowe (wzrost ceny - wzrost popytu).Paradoks Gryfina - wzrost cen dóbr podrzędnych (udział w strukturze konsumpcji - znikomy).

Poza cenowe determinanty popytu: najważniejszym wśród nich to dochód ludności, ceny dóbr substytucyjnych lub elementarnych oraz preferencji ludności.

Podaż i czynniki określające ją:

W krótszym czasie.

W dłuższym czasie.·

Przez podaż - rozumie się ilość dobra lub usługi zaoferowanych przez producentów do sprzedaży w danym okresie i przy określonej cenie.

Na podaż duży wpływ wywierają również poza cenowe determinanty, do których zaliczamy:

• koszty wytwarzania,

• rentowność produkcji dóbr substytucyjnych,

• czynniki naturalne (rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo),

• grupa pozostałych czynników - warunki dostępu do innych rynków.

Teoria kosztów komparatywnych - pozwala obliczyć warunki opłacalności wymiany towarowej z zagranicą. Reakcja podaży na zmianę czynników cenowych i poza cenowych jest nieco odmienna niż reakcja popytu i wymaga rozważenia 3-ch sytuacji:

1. w okresie ultra krótkim - podaż jest stała i nie może zareagować na zmianę ceny.

2. w okresie krótkim (przez tygodnie, miesiące) następują procesy dostosowawcze w ramach danego potencjału wytwórczego polegającego na lepszym wykorzystaniu i na możliwości pewnego zwiększenia produkcji.

3. w okresie dłuższym - zdolności produkcyjne zwiększają się dzięki mocnym inwestycjom co umożliwia wyraźne zwiększenie podaży.

Cena równowagi rynkowej.

Gra popytu i podaży stanowi istotę mechanizmu rynkowego, w następstwie ścierania się sił podaży i popytu kształtuje się cena. Z jednej strony jest ona informacją kierowaną do producentów o celowości podjęcia określonej produkcji z drugiej zaś informacją dla konsumentów, którzy mogą wpływać na kształtowanie struktury spożycia i poziomu dochodów realnych.

W punkcie zrównania się podaży i popytu kształtuje się cena równowagi rynkowej, która ma szansę względnie trwałego utrzymania się na rynku.

Jeżeli cena będzie wyższa od ceny równowagi - towar zalega.

" " " niższa " " - nadwyżka popytu nad podażą, a to zachęca producentów do podnoszenia ceny. W drugim przypadku, gdy ustali się cena wyższa od ceny równowagi - podaż przewyższa popyt, towar nie znajduje nabywcy, co w konsekwencji skłania producenta do obniżenia ceny. Ustalona równowaga rynkowa może być zakłócona przez zmiany poza cenowych czynników, determinujących popyt i podaż.

Różny kształt krzywych podaży dyktuje różnice w kosztach wytwarzania. Istota rynku polega na tym, że zarówno ceny jak i ilość towarów stale zmieniają się w czasie. Rynek jest mechanizmem, poprzez który dostosowują się struktura produkcji do struktury popytu i ustalają się stany równowag cząstkowych, tzn. na określone dobra jak i ogólnej równowagi rynkowej. Jeżeli nachylenie krzywej podaży jest > od krzywej popytu, wahania mają charakter tłumiony.

Krzywa podaży < od krzywej popytu - wahania mają charakter wybuchowy.

Zależności te stanowią istotę modelu pajęczyny.

(1)
p - popyt

(2)
d - podaż

EKONOMIA WYKŁAD 4

Elastyczność popytu - reakcję popytu na zmianę ceny bądź dochodów można mierzyć empirycznie i przedstawiać w postaci odpowiednich krzywych. Wyróżniamy 3 rodzaje elastyczności popytu:

1. cenową

2. mieszaną

3. dochodową.

Cenową elastyczność popytu przedstawia współczynnik stanowiący stosunek popytu (zmiany %) do względnej (%) ceny - współczynnik ten może przybierać różne wielkości:

(1)

(2)

- nie ma żadnej reakcji, popyt całkowicie nie elastyczny (podstawowe leki, chleb)

(3)

- popyt jest doskonale elastyczny (część żywności ubrania, obuwie)% zmiana ceny daje % zmianę popytu, cena wyższa popyt mniejszy, cena niższa popyt wyższy

(4)

- względna zmiana popytu jest mniejsza od względnej zmiany ceny

(5)

- względna zmiana popytu jest znacznie większa od względnej zmiany ceny.

Cenowa mieszana elastyczność popytu:

(6)

Stanowi reakcję popytu dobra x na zmianę ceny dobra y. Przyczyna dobra x i y pozostają wobec siebie komplementarne (samochód - benzyna) lub substytucyjne (szynka - kaszanka).

Dochodowa elastyczność popytu jest to reakcja popytu na zmianę dochodów ludności.

(7)

(8)

- nietypowa paradoksalna sytuacja: popyt nie reaguje, a odnosi się to do dóbr podrzędnych, których udział w konsumpcji jest nieznaczny.

(9)

- zmiany proporcjonalne

(10)

- popyt dość elastyczny, im bliżej zera tym mniej elastyczny.

(11)

- dobra luksusowe , dobra luksusowe drugiej potrzeby

_____________________________

-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5

dobra podrzędne

pierwszej potrzeby

Reakcje popytu na zmianę cen i dochodów badał niemiecki statystyk pracujący w Wiedniu Ernest Engel - zależności te zwane są Podmianem Praw Engela.

Wydatki na:

1. Artykuły spożywcze głównie żywność;

2. Mieszkanie, energia elektryczna, paliwo;

3. Dobra luksusowe.

Cenowa elastyczność podaży.

Tak jak w przypadku popytu można zaobserwować reakcję podaży na zmianę ceny, z tym, że jest ona nieco zróżnicowana w czasie. W krótszych okresach podaż nie reaguje albo bardzo słabo reaguje na zmianę ceny, ponieważ nie zawsze można szybko zwiększyć produkcję.

(12) 

- względna reakcja podaży do względnej reakcji ceny.

(13)

- podaż nie elastyczna (brak reakcji)

(14)

- proporcjonalne zmiany, względna zmiana podaży proporcjonalna do względnej zmiany ceny.

- dąży do ∞ - doskonale elastyczna podaż.

Znajomość reakcji popytu i podaży na zmianę cen i dochodów ludności jest przydatna przy programowaniu kierunków spożycia i kierunków produkcji ( w przyszłych okresach).

TEMAT: Teoria wyborów konsumenta.

Podstawy teorii wyborów.

Podstawową zasadą kierującą zachowaniem konsumentów jest dążenie i potrzeba do maksymalnego zaspokojenia potrzeb. Zaspakajanie potrzeb odbywa się w gospodarstwie domowym, którego rola zmieniała się w ciągu wieków w zależności od panujących systemów społeczno-gospodarczych. W gospodarce naturalnej, która odpowiadała wspólnocie pierwotnej, początek niewolnictwa producent był równocześnie konsumentem, nie istniała nadwyżka (lub minimalna). W końcowej fazie niewolnictwa pojawiają się zalążki gospodarki rynkowej, która rozwija się w feudalizmie, aby znaleźć swoje apogeum w kapitalizmie.

W gospodarce towarowej następuje oddzielenie funkcji konsumpcji od funkcji produkcji w gospodarstwach domowych.

Środki na realizację konsumpcji pochodzą z poza gospodarstwa domowego z tytułu sprzedaży pracy, dochodów, czynników produkcji, z pracy przeszłej - emerytury, renty, przysposobienia się do pracy w przyszłości - stypendia.

Sfera produkcyjna produkuje nie dla siebie, tylko na sprzedaż. Celem gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności, czyli satysfakcji czerpanej z nabycia tzw. podstawowego koszyka dóbr i usług.

Dążenie do optymalizacji funkcji celu, czyli podejmowania różnorodnych decyzji.

Gospod. domowe musi dokonywać :

1. wyboru bieżącej struktury konsumpcji,

2. wyboru ilości czasu pracy i czasu wolnego,

3. próbuje optymalizować konsumpcję w czasie, to znaczy podejmować decyzję o wielkości oszczędności.

Dokonując wyboru konsumpcji bieżącej gospod. domowe napotykają na czynniki ograniczające ją, czyli : ceny, poziom dochodów, podaż produktów, asortyment. Konsument stara się dokonywać takich wyborów, które w efekcie dadzą mu jakąś maksymalizowaną użyteczność całkowitą tzn. satysfakcję uzyskiwania ze wszystkich nabywanych jednostek.

ilość dobra y (szynka) . A C .G

D B E

ilość dobra x (np. telewizor)

Każdy z pkt na wykresie przedstawia kombinację w naszym przypadku (2 dóbr) w istocie znacznie więcej.

Użyteczność całkowita:

Takich punktów można znaleźć nieskończenie wiele, wyznaczają one kombinację dwóch dóbr dających ten sam poziom użyteczności całkowitej, łącząc te punkty otrzymujemy krzywą obojętności całkowitej (konsumpcja). Posuwając się wzdłuż krzywej konsument zastępuje jedno dobro drugim, zachowując ten sam poziom zadowolenia ze spożycia tych dwóch kombinacji.

Ilość

dobra

y

Ilość

dobra x

Kształt krzywej obojętności pokazuje, że dodatkową ilość jednego dobra uzyskuje się kosztem zmniejszenia ilości drugiego dobra.

Użyteczność krańcowa.

Większe nasycenie dobrem x sprawia, że konsument coraz mniej ceni sobie dalsze powiększanie konsumpcji tego dobra. Dochodzimy do pojęcia użyteczności krańcowej - pojmowanej jako przyrost satysfakcji wynikającej z nabycia dodatkowej jednostki danego dobra lub usługi. Użyteczność krańcowa - każdej następnej nabywanej i konsumowanej jednostki jest coraz to mniejsza. Satysfakcja nabycia 1, 2, 3,4 telewizorów będzie coraz mniejsza.

Tę relację substytucyjności można zmierzyć stosunkiem ilości dobra y, którą konsument jest skłony poświęcić w zamian za dodatkową jednostkę dobra x

ilość dobra y

B

ilość dobra x

0 A

Malejąca użyteczność krańcowa powoduje, że użyteczność całkowita początkowo rośnie, potem jednak to tempo zaczyna maleć. Wzrost ten ustaje z chwilą osiągnięcia przez użyteczność krańcową wartości = 0. Dla pojedynczych odrębnie rozpatrywanych dóbr i usług granicą wyznaczającą ilość konsumowanych jednostek stanowi zerowa wartość użyteczności krańcowych. Konsument nabywający bardzo szeroki zestaw towarów i usług musi dokonywać stałych wyborów, dysponuje, bowiem ograniczonym dochodem nominalnym. W procesie wyborów kieruje się swymi upodobaniami, modą, cenami. Liczba stojących przed nim wyborów kombinacji jest ograniczona stopniem substytucji pomiędzy różnymi dobrami i usługami. Przyjmując określoną możliwość substytucji jednego dobra przez drugie i nasze pragnienia dotyczące konsumpcji - otrzymamy różne krzywe obojętności obrazujące poziom satysfakcji.

Marzenia te (plany) napotykają jednak na ograniczenie w postaci linii budżetu.

Linia AB - linią budżetu.

(1)

A

B

Użyteczność całkowita w przypadku zbioru I₃ była by największa, ale ograniczyła ją linia budżetu do krzywej I₁ (mieszkanie, żywność). Dążeniem każdego konsumenta jest znalezienie się jak na najwyższej krzywej obojętności, bo to gwarantuje wyższy poziom konsumpcji dóbr. Linia budżetu przedstawia wszystkie możliwe kombinacje. W praktyce mamy do czynienia również z innymi sytuacjami np. zwiększą się nasze dochody - nowa linia budżetu pozwoli nam na zwiększenie konsumpcji dóbr i powstanie nowego stanu równowagi. Podobny efekt może mieć obniżenie ceny jednego z tych dóbr albo obu dóbr. Oprócz dochodu, który jest głównym czynnikiem kształtującym wielkość i strukturę konsumpcji, dużą rolę będą odgrywały również czynniki poza dochodowe dzielące się na dwie grupy:

1. obiektywne - struktura rodziny według płci i wieku

- czynniki społeczno-kulturowe: wykształcenie, zawód, religia, miejsce zamieszkania,

2. subiektywne - decydują o tym, że faktyczne wydatki różnią się od możliwości dochodowych, (nadmierna konsumpcja u osób rozrzutnych będzie powiększana o pożyczki, kredyty, darowizny, kradzieże).

EKONOMIA WYKŁAD 5

Rynek czynników produkcji.

1. Analiza czynników produkcji, do których zalicza się: pracę, rentę gruntową, oprocentowanie od kapitału oraz ich powiązań z uzyskiwanymi dochodami stanowi ważne zagadnienie mikroekonomii. Wyjaśnia, bowiem różnice w tempie bogacenia się jednostek, grup społecznych a nawet państw. Podstawowym dochodem jednostek i gospodarstw domowych są dochody z pracy. W wysoko rozwiniętych krajach stanowią one ok. 2/3 wszystkich dochodów osiąganych przez gospodarstwa domowe Pozostałą 1/3 stanowią dochody z tytułu najmu ziemi zwane rentą gruntową, stopą procentową (odsetki) od środków pieniężnych gromadzonych w formie lokat bankowych. Dochodów tych nie można utożsamiać z zyskiem otrzymywanym przez właściciela kapitału w przedsiębiorstwach produkcyjnych, handlowych, transportowych itd.

2. Rynek pracy. Przez zatrudnienie rozumie się określoną liczbę osób wykonujących pracę na podstawie obowiązujących norm pracy. Wielkość zatrudnienia zależy od wielu czynników:

1. demograficznych: liczba ludności i jej struktura demograficzna wg płci, wieku, kwalifikacji, stopy przyrostu naturalnego,

2. ekonomiczne : przyjęte kierunki rozwoju gospodarczego, kondycji gospodarki,

3. społeczno-polityczne : przepisy prawne określające granice zdolności do pracy, przechodzenia na emerytury, renty,

4. religijno-kulturowe

Gospodarowanie siłą roboczą zawiera 4 procesy ( składa się):

1. Proces odnowy siły roboczej.

2. Proces przyrostu siły roboczej

3. Proces alokacji siły roboczej (rozmieszczenie) - dyspozycyjność, mobilność siły roboczej

4. Proces wykorzystania siły roboczej

Wykorzystanie siły roboczej wymaga spełnienia 2 kryteriów:

1. naturalnego rozumianego jako wymogi ludzkiego organizmu,

2. społecznego.

Modele alokacji siły roboczej.

• naturalny dominował w XIX w. w modelu tym człowiek dysponujący siłą roboczą był właścicielem środków produkcji,

• alokacji rynkowej - stan konkurencji doskonałej odpowiadający warunkom kapitalizmu wolnokonkurencyjnego, w którym rynek pracy był przejrzysty, płaca mniej lub bardziej ujednolicona.

• model niedoskonałej konkurencji, w którym mamy sendymentacje pracy i płacy.

Podaż siły roboczej -jest to ilość ludzi w wieku zdolności do pracy (dla kobiet 16-54 lata, dla mężczyzn 16-59 lat).

Popyt na siłę roboczą - to zapotrzebowanie pracy danej płacy i w dowolnym czasie. Zależy on od czynników kosztowo-dochodowych

• wysokości płacy

• możliwości substytucji pracy żywej przez pracę uprzemysłowioną

Produkt krajowy brutto - dochód narodowy to iloczyn zatrudnienia i wydajności.

KPB = Z x W

ΔPKB = ΔZW + ΔWZ

Możliwości zwiększenia zatrudniane będą zależały od podziału PKB na część akumulowaną i konsumowaną PKB = A + K. Sytuacje w której globalna podaż równa się globalnemu popytowi, oznaczała by stan równowagi, jest to stan pożądany. W istocie mamy nadwyżkę podaży nad popytem, czyli bezrobocie występujące w różnych formach:

• BEZROBOCIE NATURALNE - frykcyjne 3 - 5 % ogólnie zatrudnionych, związane z fluktuacją siły roboczej

• BEZROBOCIE UKRYTE - w którym nadwyżki siły roboczej są " ukrywane " w takich działach jak rolnictwo. Może być odmianą bezrobocia sezonowego.

• BEZROBOCIE PRZYMUSOWE - (brak pracy) - bezrobocie chroniczne obejmuje ludzi w podeszłym wieku, o słabszym zdrowiu, inwalidów,

• BEZROBOCIE STRUKTURALNE - dotyczy określonych zawodów, grup wiekowych.

Skutki bezrobocia są dalekosiężne, mają charakter ekonomiczny - ubożenie, społeczny - możliwość wybuchów, rewolt społecznych. Do II wojny światowej bezrobocie i inflacja były zjawiskami substytucyjnymi. Wzrost bezrobocia ograniczył inflację a spadek inflacji zwiększył bezrobocie.

Od lat 50-tych mamy nową sytuację - bezrobociu towarzyszy inflacja, stagnacja gospodarcza, mamy do czynienia ze stagflacją albo bezrobociem, inflacja i recesja - zjawisko slumpfacji

Wpływ zatrudnienia na rozwój gospodarczy badał C.Clark, A. Fisher i J. Farestie

Opracowali teorię, która mówi, że " rozwój przemysłu powoduje zmniejszenie się w ujęciu bezwzględnym i względnym działów rolniczych. Ustabilizowanie się sytuacji w przemyśle pociąga za sobą zmiany w innych gałęziach poza rolniczych, rozwój usług."

EKONOMIA WYKŁAD 6

Ziemia - Renta gruntowa.

Ziemia jako kategoria ekonomiczna:

Przez ziemię w sensie ekonomicznym rozumie się nie tylko areał ziemi uprawnej, ale wszystko to, co na niej i w niej się znajduje, czyli drogi, lotniska, surowce mineralne, koleje.

Przez rentę ekonomiczną rozumie się dochody otrzymywane z danego czynnika produkcji. W przypadku ziemi sytuacja jest skomplikowana, ponieważ może być wykorzystywana w rolnictwie, przeznacza się ją na cele budowlane, wydobywa się z niej surowce naturalne. Jeżeli chodzi o wykorzystanie ziemi w rolnictwie to wysokość dochodów renty gruntowej zależy nie tylko od popytu na ziemię, ale również od jej cech jakościowych, położenia i stopnia inwestowania w poprzednich okresach. Istotnym czynnikiem przesądzającym o wysokości renty gruntowej jest popyt na ziemię.

renta gruntowa

zł/ha Podaż

Pdz

Pp''(popyt na ziemie)

Pp' obszar(ha)

W związku ze zróżnicowaną jakością ziemi i stopniem inwestowania w nią wyróżnia się kilka rodzajów renty gruntowej:

1. renta gruntowa różniczkowa I - jest to dochód uzyskiwany z najmowanych działek,

2. renta różniczkowa II - stanowi dochody z ziemi bardziej urodzajnej o wyższej bonitacji, oraz z tych, w które poprzednio inwestowano (melioracja, nawożenie),

3. renta monopolowa - dochody z działek ziemi o nadzwyczajnych właściwościach, które pozwalają na uprawę określonych owoców, warzyw, roślin pastewnych itp.

4. renta w budownictwie - opłaty związane z wykorzystaniem ziemi dla celów budownictwa mieszkaniowego, przemysłowego.

Cena ziemi - rynkowa wartość ziemi

(1)

D - roczny dochód z ziemi

P - stopa procentowa od lokat bankowych

Cena rynkowa ziemi powinna być wyższa w zależności od popytu na ziemię, od jej cech, przeznaczenia.

Rynek kapitałowy - stopa procentowa.

Istota rynku kapitałowego - stanowi on część rynku finansowego obejmującego wszystkie relacje między podmiotami transakcji gospodarczych, Na rynku kapitałowym zawierane są transakcje kredytowe przede wszystkim średnio i długo terminowe, a środki z tego tytułu przeznaczane są głównie na inwestycje.

Uczestnicy rynku kapitałowego:

• Przedsiębiorstwa emitujące obligacje i akcje, a następnie sprzedające i nabywające je.

• Osoby fizyczne dokonujące lokat długoterminowych, nabywające akcje i obligacje oraz zawierające kredyty hipoteczne i konsumpcyjne.

• Rządy państw zaciągające kredyty długoterminowe na finansowanie inwestycji nieprodukcyjnych, zakupy publiczne i inne cele.

• Banki i inne instytucje finansowe, czyli fundusze inwestycyjne, powiernicze, towarzystwa ubezpieczeniowe.

Rynek papierów wartościowych - stanowi część rynku kapitałowego. Składa się z:

• rynku pierwotnego (jest to miejsce pierwszej emisji obligacji i akcji)

• rynku wtórnego - giełda

• wtórnego obrotu poza giełdowego.

W Polsce najbardziej rozwinięty jest rynek wtórny, pierwotny nie ma dostatecznej ilości wyspecjalizowanych inwestycji pośredniczących. Trzeci odgrywa zupełnie minimalną rolę.

Giełda Papierów Wartościowych GPW -powstała 16 kwietnia 1991 r. w Warszawie jako spółka z kapitałem 60 miliardów złotych, składającym się z 60 tys. akcji o wartości nominalnej 1 mln zł. Zarząd giełdy składa się z 15 osób delegowanych przez ważne instytucje centralne. Giełda ma charakter otwarty tzn. transakcje mogą zawierać inwestorzy krajowi i zagraniczni. Warszawska giełda jest niewielką instytucją, na której handluje się akcjami kilkudziesięciu sprywatyzowanych przedsiębiorstw, obligacjami państwowymi.

Rodzaje giełd: różnice między giełdami wynikają z form prawnych, zasad uczestnictwa, zakresu działania i funkcji.

• model amerykański - instytucja prywatnoprawna o dużym stopniu samodzielności i małej ingerencji państwa.

• model niemiecki - instytucja publiczno-prawna, na którą państwo wywiera bezpośredni wpływ.

W innym podziale mamy giełdy:

• towarowe,

• pieniężne,

• usług - głównie fraktowych i ubezpieczeniowych.

Najważniejsza giełda to: Nowy Jork, Tokio, Londyn, Amsterdam, Frankfurt nad Menem,

Znaczenie giełdy - mają zasadniczy wpływ na:

• kształtowanie się cen,

• wypracowane zwyczaje - przenikają do handlu wewnętrznego i zagranicznego,

• giełda zapewnia obrót kapitałem finansowym i ułatwia finansowanie inwestycji,

• są wiarygodnym miejscem oceny spółek handlowych,

• barometrem ekonomicznym w gospodarce.

Struktura giełdy:

• Zarząd podejmuje decyzje w sprawach członkostwa, ustala opłaty za uczestnictwo, zarządza finansami nadzoruje przestrzeganie regulaminu, ustala wzorce (strój pracowników giełdy), na czele stoi prezes,

• Komisja do spraw dopuszczeń nowych walorów - ustala w oparciu o wskaźniki ekonomiczne i normy prawne zasady dopuszczenia danego papieru do obrotu.

• Izba maklerska - organ samorządowy pełni funkcję organizacyjną, centralną, prawną, rozstrzyga spory itp.

• Sądy - rozjemczy i honorowy,

• Biuro rozliczeń - rozlicza transakcje, przyjmuje całość dokumentacji, dokonuje obciążeń maklerów,

• Uczestnictwo w giełdzie - uzyskuje się przez tzw. dopuszczenie. Wyróżnia się 4 grupy uczestników:

1. maklerzy albo brokerzy - kompetentni przedstawiciele firm maklerskich i banków, upoważnieni do działania na zlecenie i rachunek klientów. Na giełdzie nowojorskiej istniej 1366 tzw. krzeseł za które się płaci 175-245 tys. dolarów,

2. samodzielni uczestnicy to przedstawiciele banków i innych instytucji finansowych dokonujących transakcji na rachunek swoich klientów.

3. urzędnicy giełdy - osoby dopuszczone na określony czas do handlu giełdowego zawierają transakcje na rachunek banków i firm maklerskich,

4. goście giełdy - personel pomocniczy banków i firm niżsi rangą pracownicy giełdy, reporterzy i zwiedzający.

Za przeprowadzanie transakcji na giełdzie pobiera się:

• opłaty wartości transakcji

• podatku od obrotów giełdowych 0,25 %

• czyli prowizja maklera 0,08 %

Instytucje na polskim rynku giełdowym:

KPWiG - Komisja Papierów Wartościowych i Giełd

Centralny organ administracji rządowej, podlega premierowi, w skład wchodzą - przewodniczący, 2 vice, przedstawiciele ministerstwa skarbu, finansów, prezes NBP, prezes Urzędu Ochrony Konsumentów i Konkurencji, przedstawiciele samorządu maklerów. Zadania ogólne: czuwanie nad przestrzeganiem reguł obrotu i konkurencji, inspirowanie i organizowanie działań zapewniających sprawne funkcjonowanie, obrona interesów inwestorów, współdziałanie z organami administracji państwowej i innymi instytucjami, w zakresie polityki ekonomicznej komisja zapewnia rozwój rynku papierów. Funkcje szczegółowe - dopuszczanie papierów do obrotu, udzielanie podmiotom zezwoleń na oferowanie nabywcom papierów wartościowych. Wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności przez firmy maklerskie. Kontrolowanie bieżącej działalności, przyjmowanie skarg. Upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania giełdy.

KDPW -Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.

Fundusze Powiernicze -obracają na giełdzie pieniędzmi swoich inwestorów, zwane funduszami wspólnego inwestowania.

Towarzystwa Ubezpieczeniowe i Fundusze Emerytalne - inwestują wkłady w papiery wartościowe o niskim stopniu ryzyka inwestycyjnego (bony, obligacje skarbowe i obligacje renomowanych spółek).

NFI - Narodowe Fundusze Inwestycyjne - powstały w latach 1989-90 w ramach programu PPP (powszechnej prywatyzacji) było ich 15 o charakterze zamkniętym.

EKONOMIA WYKŁAD 7

Papiery wartościowe:

Najważniejsze rodzaje papierów.

AKCJE - papier wartościowy o charakterze własnościowym stanowiącym potwierdzenie udziału właściciela w kapitale i dochodach, wyróżnia się:

1. akcje uprzywilejowane - otrzymują je pierwsi właściciele tzn. założyciele przedsiębiorstwa. Uprzywilejowanie polega na tym, że w razie bankructwa przedsiębiorstwa zostanie zagwarantowana ich spłata. Zysk, czyli dywidenda będzie wypłacona w pierwszej kolejności.

2. akcje zwykłe,

3. imienne,

4. na okaziciela ( funkcjonuje w postaci zapisów elektronicznych w komputerach)

Akcjonariusze posiadają uprawnienia, prawa własnościowe, czyli partycypacja w zysku i korporacyjne udział w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Kontrolny pakiet akcji - rozumie się taki udział jakieś osoby lub firmy, który daje prawo faktycznego zarządzania i kierowania. Teoretycznie jest to 51 %, ale w warunkach dużego rozproszenia udział ten może być znacznie mniejszy.

OBLIGACJE - jest to forma pożyczki, którą emitent (wystawca - rząd, władza lokalna, znane spółki) zaciąga u właścicieli (czyli nabywców obligacji) gwarantując spłatę w określonym terminie i przy określonej stałej stopie procentowej. Z tego względu obligacje są pewnymi, bezpiecznymi papierami wartościowymi, wyróżnia się:

1. obligacje krótkoterminowe - zapadające,

2. średnioterminowe,

3. długoterminowe.

PRAWA POBORU - stanowią przedmiot obrotu na giełdzie obok akcji i obligacji, rozumie się przez nie pierwszeństwo zakupu nowych akcji i obligacji w określonej proporcji do już posiadanych.

WEKSEL - nie są przedmiotem powszechnego obrotu na giełdzie z uwagi na to, że mają charakter pieniądza kredytowego, pełnią 2 funkcje:

1. płatniczą - która jest realizowana z pewnym opóźnieniem, jest to więc forma kredytu kupieckiego - wyróżnia się 2 rodzaje weksli :

1. weksel własny lub sola

2. weksel trasowany (ciągniony)

2. gwarancyjną - polega ba tym, że kolejni posiadacze zwani indosatariuszami potwierdzają na odwrotnej stronie weksla jego przyjęcie. Udzielenie gwarancji odbywa się z kolei przez złożenie podpisu na pierwszej stronie weksla (awal). Osoba wystawiająca weksel to emitent albo trasant. Osoba przyjmująca weksel pierwszy - pierwszy właściciel - remitent albo trasat

Indos - przenoszenie, ciągnienie praw,

Indasatariusz - każdy następny i kolejni posiadacze weksla.

SEGMENTY RYNKU KAPITAŁOWEGO

WYRÓŻNIA SIĘ:

• rynek pierwotny - na którym emitenci papierów wartościowych sprzedają je za pośrednictwem instytucji finansowych. Klientami są najczęściej firmy brokerskie.

• rynek wtórny czyli giełda na której dokonuje się obrotu wszystkimi papierami wartościowymi. Rynek wtórny w Polsce składa się z 2 elementów :

1. podstawowy - WIG - na którym handluje się codziennie akcjami większych spółek,

2. równoległy - WIRR - na którym handluje się akcjami mniejszych spółek.

Warszawski Indeks Giełdowy - wskaźnik ogólny - na pierwszej sesji 16.04.91 r. wskaźnik przyjęto na poziomie 1000.

Obligacje są przedmiotem obrotu na:

1. rynku powszechnym

2. na rynku blokowym to znaczy, obrót akcjami ma charakter hurtowy - 1 blok to 100 obligacji.

Czynniki wpływające na kursy akcji:

• warunki działalności gospodarczej tzn. czy jest stadium wzrostu czy też recesji.

• regulacje prawne - przede wszystkim ich charakter,

• spekulacja na giełdzie

• wyniki finansowe firmy

• obniżka stopy procentowej od oszczędności,

• zmniejszające się dochody bogatszej części społeczeństwa,

• płytki rynek inwestorów zagranicznych, którzy traktują akcje jako inwestycje długoterminowe,

• wzrost aktywności inwestorów zagranicznych,

• sytuacja polityczna.

INWESTORZY - GRACZE - SPEKULANCI

Przyczyny gry na giełdzie - szybkie zdobycie tytułu współwłasności, chęć uzyskania dochodów,

• przejęcie kontrolnego pakietu akcji - bogatsze firmy i bogatsi ludzie,

• element przygody, hazardu

Klasyfikacja inwestorów.

1. bierni - gromadzą akcje,

2. czynni - poszukują zarobku w sprzedaży i nabywaniu innych papierów,

3. inwestorzy instytucjonalni - banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze powiernicze.

Gracze:

• uniwersaliści,

• łowcy zysków maksymalnych,

• wygodni,

• zapobiegliwi (gromadzący środki na czarną godzinę).

Rodzaje ryzyka giełdowego:

• rynkowe z tytułu wahań cen,

• finansowe - rozumiane jako trudności firm emitujących akcje gospodarcze,

• polityczne.

Transakcje giełdowe:

• natychmiastowe, realizowane w ciągu 1 - 2 dni (New York 5 dni)

• nabywca dostaje walor,

• terminowe - między zawarciem transakcji a jej rozliczeniem występuje określony czas (czasami nawet 3 lata) - dzielą się na :

1. opcje,

2. futures

Opcje mogą być wystawione na różne instrumenty finansowania:

1. akcyjne,

2. walutowe,

3. procentowe,

4. indeksowe.

Formę opcji akcyjnej stanowi warrant, czyli prawo do nabycia przyszłych akcji. Ponadto rozróżnia się opcje europejskie, które realizuje się w wyznaczonym miejscu i określonym terminie. Opcje amerykańskie - które mogą być realizowane w dowolnym terminie i miejscu. Futures to zobowiązanie do zakupu lub sprzedaży określonych aktywów, towarów lub instrumentów finansowych po uzgodnionej w kontrakcie cenie i w określonym czasie.

Forward - definicja podobna do futures, występuje w obrocie poza giełdowym, kontrakt jest niestandaryzowany, lecz na zamówienie. Termin dostawy na określony dzień nie wymaga zabezpieczenia depozytowego, Płatności dokonuje się bezpośrednio po dostawie.

Notowania giełdowe - publikowane są w specjalnych wykazach zwanych cedułą giełdową.

Indeksy i wskaźniki giełdowe

W Polsce to: WIG, WIG 20, WIRR, INFOTECH

WIG - określa w stosunku do okresu podstawowego zmianę wartości rynkowej akcji tj. cena akcji razy liczba akcji. Jako okres podstawowy przyjęto 1 sesje giełdy w dniu 16 kwietnia 1991 r.

Przyjęto wówczas WIG na poziomie 1000.

WIG 20 notowany jest od 16.04.1994 r. i oblicza się na podstawie portfela składającego się z akcji 20 spółek o największej wartości rynkowej i największym znaczeniu, obrocie.

EKONOMIA WYKŁAD 8

PRZEDSIĘBIORSTWO

Przedsiębiorstwo - jest organizacją wyodrębnioną pod względem ekonomicznym i prawnym, której celem jest działalność gospodarcza przynosząca zysk w następstwie sprzedaży swoich produktów i usług. Odrębność ekonomiczna oznacza wyłączne dysponowanie majątkiem przez właścicieli i zarządzanie tym majątkiem.

Osobowość prawna - oznacza zdolność do zawierania umów, zaciągania kredytów i występowania w charakterze podmiotu w handlu wewnętrznym i zagranicznym.

Funkcje przedsiębiorstwa:

1. kreowanie podaży,

2. kreowanie popytu,

3. opracowanie strategii rozwojowej,

4. dążenie do osiągnięcia rentowności,

5. odpowiednie zarządzanie czynnikami (zasobami) produkcji.

Zgodnie z kodeksem handlowym firma jest nazwą, pod którą kupiec rejestrowy prowadzi przedsiębiorstwo. Według ustawy z 23.12.1988 r. o działalności gospodarczej jest to: "podmiot gospodarczy prowadzący działalność wytwórczą, który jest zobowiązany zamieszczać na wyrobach wprowadzonych do obrotu oznaczenia zawierające :

1. nazwę firmy lub nazwisko właściciela oraz adres,

2. nazwę, symbol wyrobu.

Przedsiębiorstwo jako samodzielny układ. Przedsiębiorstwo funkcjonuje w określonym systemie społecznym i ekonomicznym, stanowi więc jego podsystem. Jako realny system ekonomiczny składa się - wejścia - inputs, wyjścia - outputs. Wejście - inputs - zaliczamy tu: ludzi, maszyny, ziemię, urządzenia, środki pieniężne oraz tzw. kapitał niewidzialny (praca). W procesie produkcji są one przetwarzane za pomocą dostępnych technik i technologii i powstają wyniki rzeczowe, czyli produkty i usługi, czyli outputs - wyjścia. W przedsiębiorstwie tworzone są mechanizmy społeczne umożliwiające realizację procesów realnych, do których zalicza się:

• planowanie,

• organizowanie,

• motywowanie,

• kontrolowanie.

Regulacyjne otoczenie zewnętrzne stanowią następujące elementy:

• rynek pracy,

• rynek dóbr, usług i technologii,

• rynek pieniężno-walutowy,

• system finansowy - Państwa

• system prawny, polityczny i społeczny,

Skuteczność i efektywność.

Przez efektywność rozumie się stosunek uzyskanych efektów do wydatkowanych czynników produkcji. Skuteczność to stopień realizacji tych celów.

• działalność efektywna i skuteczna

• działalność efektywna ale nieskuteczna

• działalność nieefektywna ale skuteczna

• działalność nieefektywna i nieskuteczna

• Analizując otoczenie przedsiębiorstwa należy wspomnieć o jakości życia zawodowego, o której mówi się w literaturze anglosaskiej, na którą składają się: atmosfera pracy i relacje między ludźmi, ochrona prywatności i wolność pracownika, prawne wartości firmy i pracy w niej

QWL - quality of warling live

Rodzaje przedsiębiorstw:

Klasyfikacji przedsiębiorstw można dokonać według różnych kryteriów.

1. Forma własności: przedsiębiorstwo prywatne, spółdzielcze, komunalne, państwowe, międzynarodowe, spółki i inne rodzaje przedsiębiorstw mieszanych np.. spółka z udziałem kapitału zagranicznego - joint-vertures.

Najbardziej rozpowszechnioną formą są spółki, czyli zrzeszenie osób lub kapitału w celu prowadzenia działalności. W sensie prawnym spółka jest:

• umową,

• stronami są wspólnicy,

• celem jest działalność gospodarcza,.

W Polsce mamy typy spółek:

• spółki skarbu państwa,

• akcjonariat pracowniczy,

• akcjonariat kapitalistyczny - to taki w którym jest kontrolny pakiet akcji ( S.A.),

W innym podziale wyróżniamy spółki:

• cywilne - tworzone w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego,

• osobowe - tworzone w oparciu o przepisy kodeksu handlowego,

• kapitałowe : spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością

" z ograniczoną "

" komandytowe

" akcyjne

2. Przy kryterium pozycji rynkowej wyróżniamy rodzaje przedsiębiorstw:

1. doskonale konkurencyjne

2. o ograniczonej konkurencyjności

3. monopole - naturalne, sztuczne, oligopole, monopony (1 monopol)

3. Kryterium wielkich przedsiębiorstw:

1. wielkie powyżej 300 zatrudnionych

2. średnie od 50 - 300 zatrudnionych

3. małe do 50 zatrudnionych

4. Rodzaje działalności:

• przemysłowe,

• usługowe: bankowe, handlowe ubezpieczeniowe, turystyczne,

• mieszane

• lizingowe ( leasingowe).

5. Produkcja - jest to proces, w którym poprzez konkurencję pracy ludzkiej, środków i przedmiotów pracy oraz przy użyciu własnej technologii powstają nowe produkty i usługi.

Kategorie czynników produkcji oraz obsługa procesu technologicznego wymaga środków pieniężnych - kapitału.

Wyróżniamy:

• kapitał własny - tworzą go wkłady właścicieli, wspólników, wpłaty udziałowców lub akcjonariuszy. Dzieli się na 2 formy:

• zakładowy, z którego finansowana jest bieżąca działalność,

• rezerwowy, z którego finansowane są straty i zabezpieczenia przed ryzykiem

• kapitał obcy :

• długoterminowy - zobowiązania hipoteczne, kredyty długoterminowe, kapitał obligacyjny

• krótkoterminowy - kredyty banków komercyjnych, zobowiązania wobec dostawców, zobowiązania wobec budżetu lub wobec pracowników.

Kapitał własny i obcy stanowi źródło finansowania czynników produkcji, które, po pierwsze zużywają się stopniowo w bardzo wielu procesach produkcji np. budynki, hale, maszyny, linie technologiczne - jest to tzw. kapitał trwały. Czynników produkcji, które zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym, np. surowce, materiały, siła robocza - jest to tzw. kapitał obrotowy (w Polsce poniżej 3.500 zł.

Efektem procesu produkcyjnego: są określone produkty i usługi, z których część jest przeznaczona do dalszej produkcji - są to dobra inwestycyjne, a część do ostatecznej konsumpcji w kraju lub zagranicą - są to dobra konsumpcyjne.

Produkty prezentują różny poziom techniczny, mają różną jakość i wykonanie, co ma związek w kosztami produkcji oraz cenami.

Między kombinacją czynników produkcji tj. ile pracy ludzkiej, uprzedmiotowionej istnieją ścisłe zależności, można je analizować w krótkich okresach, w których nie zmieniają się technologie.

Zmiana relacji między stałymi a zmiennymi czynnikami produkcji powodują zmianę dynamiki przychodów. Obserwuje się następujące zależności:

• wzrostowi czynnika zmiennego np. praca przy innych czynnikach stałych odpowiada tendencja do spadku dynamiki przychodów - jest to prawo malejących przychodów oznacza to, że jeżeli przedsiębiorstwo będzie zwiększało o tę samą ilość nakład jednego czynnika, nie zmieniają ilości pozostałych czynników, to wynikające stąd przyrosty produkcji będą coraz mniejsze.

Produkcja przeciętna

Produkcja krańcowa

• produkcja przeciętna to iloraz produkcji całkowitej przez liczbę zatrudnionych,

• produkcja krańcowa to przyrost produkcji całkowitej do przyrostu liczby zatrudnionych

• jeżeli krzywa produkcji krańcowej jest powyżej krzywej przeciętnej wówczas produkcja przeciętna rośnie,

• jeżeli krzywa produkcji krańcowej jest poniżej krzywej produkcji przeciętnej wówczas produkcja przeciętna maleje.

6. Strategia przedsiębiorstw.

Rozumie się przez nią określenie celu dla długiego okresu działania przedsiębiorstwa oraz środków jego realizacji.

Cele i środki uzależnione są od:

1. warunków wewnętrznych tj. zasobów przedsiębiorstwa

2. warunków zewnętrznych znajdujących się w jego otoczeniu.

Do warunków wewnętrznych zaliczamy wszystkie czynniki jego rozwoju tj. osobowe i rzeczowe oraz ich połączenie, czyli charakter procesu, zarządzanie przedsiębiorstwem, marketing, pracowników przedsiębiorstwa, kapitał niewidzialny, marka firmy.

Uwarunkowania zewnętrzne to: odbiorcy faktyczni i potencjalni, kooperanci, konkurenci, banki, instytucje finansowe, ubezpieczeniowe, zespół uwarunkowań ekonomicznych (wskaźniki, wzrostu różnych wielkości technologicznych), znajomość technologii demograficznej, rozeznanie, co do liczby, struktury ludności, polityczno-prawne, ustawodawcze, społeczno-kulturowy, ekologiczny.

Wyróżniamy następujące formy otoczenia przedsiębiorstwa:

1. Otoczenie konkurencyjne - określone przez 5 wyznaczników:

• przedsiębiorstwa wytwarzające substytuty

• dostawców

• odbiorców

• bariery wejścia na określony rynek

• rywalizacja obecnych konkurentów

2. Otoczenie technologiczne

• dostęp do licencji KNOW HOW

• współpraca z instytucjami badawczymi i uczelniami, z dostawcami materiałów

• szeroko rozumiana znajomość technologii

3. Otoczenie demograficzne - pozwala określić skalę potencjalnych klientów, reprezentujących określoną grupę wiekową, poziom wykształcenia, wysokość dochodów itp.

4. Otoczenie polityczno-prawne - tworzą kierunki polityki gospodarczej oraz zespół norm prawnych, a przede wszystkim dotyczących tworzenia przedsiębiorstw, przepisy podatkowe, przepisy dot. kredytowania, przepisy i niuanse handlu zagranicznego.

5. Otoczenie społeczno-kulturowe - styl życia potencjalnych nabywców, system wartości, tradycje, wzorce konsumpcyjne, preferencje kulturowe, religie itp.,

6. Otoczenie ekologiczne - stan środowiska naturalnego może wymusić zmianę procesów technologicznych na bardziej materiałowo oszczędne, energooszczędne, wodo-oszczędne.

EKONOMAI WYKŁAD 9

Podstawowe pojęcia i kryteria makroekonomii.

1. Makroekonomia jako nauka.

Makroekonomia jest działem ekonomii, zajmuje się badaniem sposobu działania gospodarki, jako całości, jej powiązaniami z gospodarką światową międzynarodowymi instytucjami itp. Bada problemy dotyczące przede wszystkim:

1. czynników określających poziom i wzrost produkcji w okresach krótkich i długich,

2. cykliczny charakter rozwoju,

3. zatrudnienia i bezrobocia,

4. ogólnego poziomu cen i tendencji inflacyjnych,

5. powiązań gospodarki z zagranicą,

6. bilansem płatniczym, handlowym, kursy walut,

7. rola polityki gospodarczej i funkcje państwa.

2. Istota i rodzaje reprodukcji : proces gospodarowania charakteryzuje się ciągłością. Składa się z wielu kolejno następujących po sobie cykli produkcyjnych, które są ponawiane w różnych rozmiarach. Proces odtwarzania produkcji i stosunków społecznych nazywamy reprodukcją społeczną. Odtwarzaniu ulega techniczna strona produkcji tj.

1. kapitał trwały (budynki, maszyny, hale).

2. kapitał obrotowy - surowce, materiały, energia, paliwa.

Odtwarza się również siłę roboczą rozumianą jako :

1. zabezpieczenie jej potrzeb biologicznych, duchowych,

2. przygotowanie przyszłych pracowników.

Ponadto odtwarzane są również stosunki społeczne tzn. zmieniają się uwarunkowania prawne, ideologiczne, ekonomiczne towarzyszące rozwojowi zarówno człowieka jak i technologii. Jeżeli stosunki społeczne w tym gł. polityczne i oprawne hamują rozwój sił wytwórczych, może dojść do ich zmiany w następstwie niepokojów społecznych, buntów czy też rewolucji.

Z uwagi na to, że proces odtwarzania przebiega w różnych rozmiarach, wyróżniamy 3 rodzaje reprodukcji : a) prostą - w której poziom i struktura produkcji nie zmieniają się, b) zawężoną - rozmiary i struktura produkcji maleją z okresu na okres, z reguły w następstwie klęsk żywiołowych, wojen, blokad ekonomicznych, cyklicznego rozwoju danej i innych gospodarek, zmian rewolucyjnych, c) rozszerzoną - to jest taką w której produkcja wzrasta razem z innymi wielkościami ekonomicznymi. Reprodukcja rozszerzona jest możliwa dzięki akumulacji czyli gromadzeniu kapitału i przeznaczaniu go na cele rozwojowe.

DN = A+ K (dochód narodowy = akumulacja + konsumpcja)

In+An Ki+Kp Ki - konsumpcja indywidualna

Kp - konsumpcja publiczna

In - inwestycje nowe

An - amortyzacja

A : K = 20% : 80% proporcje te umożliwiają stabilny wzrost powyżej 5 % .

Akumulacja ujemna to dekumulacja i występuje w zawężonej reprodukcji. Współczesne gospodarki rynkowe realizują reprodukcję rozszerzoną chcąc zapewnić sobie stałe warunki stabilnego rozwoju.

3.Problem agregacji wielkości ekonomicznych. Dzielimy je na 2 grupy:

1. zasoby,

2. strumienie.

Zasoby - określają nagromadzony stan danej wielkości w określonym momencie np. zatrudnienie 3 mln osób, bezrobocie 500 tys., powierzchnia kraju 200 tys. km2, zasoby węgla 300 mld ton.

Strumienie - określają tempo w jakim zmieniają się zasoby, odnosimy je zawsze do określonego czasu, bowiem tylko wtedy informacja ma sens.

Agregacje wielkości ekonomicznych wymagają przestrzegania kilku zasad :

1. segregujemy wielkości jednorodne i przy użyciu odpowiednich jednostek,

2. wielkości ekonomiczne muszą dotyczyć tego samego momentu,

3. przy agregowaniu strumieni bierze się pod uwagę wielkości dotyczące tego samego okresu.

Agregacja wielkości ekonomicznych wymaga przyjęcia odpowiednich jednostek przemian. Stosowanie jednostek naturalnych można odnieść tylko do zasobów i to w dość ograniczonym zakresie. Liczenie w jednostkach pieniężnych umożliwia co prawda sprowadzenie wartości różnych spraw do jednego wspólnego mianownika, nie rozwiązuje natomiast problemu porównania wielkości w warunkach inflacji tzn. wzrostu cen. Bez znajomości ruchu cen nie można powiedzieć, że 1 mln zł produkcji w 2001 roku jest równe produkcji wartości mln w 2000 roku. Liczenie w jednostkach pieniężnych wymaga wyodrębnienia nominalnej (pieniężnej) i realnej wartości agregatów, stąd konieczne jest posługiwanie się cenami stałymi odpowiadającymi któremuś z lat. Jest to tzw. deflowanie polegające na podzieleniu nominalnej produkcji w cenach bieżących z końcowego roku przez indeks ogólnego poziomu cen, który pełni rolę deftutora.

4. Produkt krajowy brutto - PKB. Jest syntetyczną miarą wartości produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku.

Model ruchu okrężnego w gospodarce.

Należność za dobra i usługi

Dobra i usługi

Ziemia, siła robocza, kapitał

renta za ziemię, płace, odsetki, zyski itp.

Dolna część schematu jest przychodowym ujęciem przepływów w gospodarce, jej funkcjonowanie wymaga bowiem zaopatrzenia w czynniki produkcji. W zamian społeczeństwo otrzymuje swoje dochody w postaci płac, zysków, oprocentowania kapitału, opłat za ziemie.

Górna część schematu jest wydatkowym ujęciem przepływów pieniężnych w gospodarce, ukazuje, że zastosowanie czynników produkcji pozwala na wytworzeniu dóbr i usług. Przedsiębiorstwa dostarczają je gospodarstwom domowym, państwu, innym przedsiębiorstwom i instytucjom za pośrednictwem rynku. Z kolei płatności pieniężne przekazywane przedsiębiorstwom tworzą zasoby niezbędne dla dokonania zakupów czynników produkcji w następnym okresie. Suma tych płatności stanowi dochód społeczny wyrażony w cenach rynkowych zwany produktem narodowym lub produktem krajowym ( w zależności od ujmowania niektórych elementów ).

Definicja : Produkt narodowy - jest pieniężnym odpowiednikiem strumienia finalnych dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w ciągu roku. Liczy się zatem tylko to co zostało wytworzone, a przy tym nie musiało być sprzedane. Uwzględniamy wyłącznie tzw. wartość dodaną na poszczególnych etapach produkcji. Wartość dodana stanowi przyrost wartości dóbr w wyniku procesu produkcji.

Produkt narodowy można potraktować jako sumę wartości dodanych wytworzonych w przedsiębiorstwach. Z uwagi na to, iż wyłączone są transakcje towarem wytworzonym wcześniej, a także wartość dóbr pośrednich, powyższa metoda nie jest obiektywna.

Produkt narodowy składa się z następujących elementów :

• osobistych wydatków konsumpcyjnych - C

• krajowych inwestycji prywatnych - I

• rządowych zakupów dóbr i usług - G

• dochodu netto z tytułu własności zagranicą - Ni

• eksportu netto - Ne

C - zawiera wszystkie dobra trwałe i nietrwałe nabywane przez społeczeństwo

I - zawiera wszystko co nabywają przedsiębiorstwa

G - dobra i usługi nabywane przez rząd np. dla inwestycji infrastrukturalnych, towary konsumpcyjne nabywane dla koszar, szpitali

Ne - tj. różnica między eksportem towarów a ich importem, która może być dodatnia lub eksport > import to Ne

Ni - dochód netto z tytułu własności zagranicą - jest to różnica pomiędzy napływem dochodów z własności z tytułu usług czynników produkcji świadczonych zagranicą, a odpływem dochodów świadczonych przez cudzoziemca w kraju. Odpływają dywidendy od zagranicznych akcji, transferowane zyski, odsetki i procenty od zagranicznych obligacji i depozytów ulokowanych w zagranicznych bankach.

PN = C + I + G +- Ne +- Ni

Produkt krajowy :

PK = C + I + G +- Ne

Inwestycje - Jeżeli inwestycje wyrażane są jako wielkość brutto tzn. inwestycje nowe + inwestycje odtworzeniowe finansowane z amortyzacji otrzymamy produkt narodowy lub produkt krajowy brutto.

PNB = C + I_B + G +- Ne +- Ni

PKB = C + I_B + G +- Ne

Produkt narodowy brutto PNB lub PKB jest najczęściej sprawowaną miarą sprawności gospodarki. Z uwagi na dołączenie inwestycji brutto miara ta ma dość istotną wadę, daje bowiem nieco zawyżony obraz przyrostu produkcji. Doskonalszą miarą produkcji będzie uwzględnienie przyrostu netto.

PNN = C+ In + G +- Ne +- Ni

PKN = C + In +G +- Ne

Produkt narodowy netto jest mniejszy od produktu narodowego brutto od wartości amortyzacji. Omówione miary pozwalają ocenić sprawność gospodarki z pewnym zastrzeżeniem na stopień niedokładności dokonania oceny sprawności od strony nabywczej społeczeństwa, wymaga posłużenia się trzecim miernikiem tj. dochodem narodowym.

Definicja. Dochodem narodowym nazywamy sumę wynagrodzeń otrzymanych w ciągu jednego roku przez właścicieli czynników produkcji, które były zaangażowane w procesie wytwarzania dóbr i usług tj. sumę płac i dochodów z indywidualnej działalności gospodarczej, sumę rent z czynników produkcji, procentów oraz zysków przedsiębiorstw.

DN = PNN - Pp

Pp - podatki pośrednie

Metody liczenia PKB.

1. metoda - sumowanie produktów,

2. " - sumowanie dochodów,

3. " - sumowanie wydatków,

I metoda polega na sumowania wartości produktów i usług wytwarzanych w danej gospodarce w ciągu roku. Dane grupuje się według danych gospodarki - jest ich 13 1. przemysł, 2. budownictwo,3. rolnictwo i rybołówstwo, 4. leśnictwo, 5. transport i telekomunikacja, 6. łączność, 7. pozostałe gałęzie produkcji materialnej (zbieractwo), 8. gospodarka naturalna, 9. gospodarka mieszkaniowa, 10. oświata, nauka i wychowanie, 11. ochrona zdrowia i opieka społeczna, 12. pozostałe działy i gałęzie, 13. umowne usługi bankowe.

W tej metodzie należy unikać wielokrotnego liczenia wyprodukowanych dóbr i usług.

Stosuje się dwa sposoby :

• sumowanie wartości tzw. dóbr finalnych,

• sumowanie wartości dodanych

Dobra finalne to takie które nie podlegają już żadnemu przetwarzaniu i są przeznaczone do ostatecznego spożycia.

Sumowanie wartości dodanej oblicza się przez odjęcie od wartości wytworzonych dóbr i usług sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji.

II metoda sumowania dochodów - polega na sumowaniu dochodów z czynników produkcji czyli płac, rent, procentów i zysków.

III metoda sumowania wydatków - polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne wykonane przez przedsiębiorstwa krajowe tj.

C_K - wydatki na dobra konsumpcyjne

I_K - wydatki na dobra inwestycyjne G_K - wydatki rządowe

E_K - wydatki z zagranicy na towary eksportowane.

EKONOMIA WYKŁAD 10

PKB - dochód narodowy jako miary rozwoju gospodarczego. Kategorie te są przydatne dla porównywania wielkości gospodarek. Nie nadają się natomiast do wykazania wzrostu gospodarczego, dynamiki zmian wzrostu, zmian strukturalnych. Poziom wzrostu gospodarczego odzwierciedla wskaźnik zwany stopą wzrostu dochodu.

(1)

Kolejnym wskaźnikiem, który pozwala ocenić poziom rozwoju jest poziom dochodu narodowego brutto - per capita = 1 osobę. Są one również obciążone pewnymi wadami, ponieważ nie uwzględniają tzw. szarej strefy, która w 1995 r. wynosiła 2,4 mln osób, co stanowiło około 16 % ogółu pracujących. Ponadto nie obejmuje również legalnej, ale nie rejestrowanej produkcji dla potrzeb własnych. Wskaźniki PKB nie uwzględniają również tzw. jakości życia. W Nordhaus J. Gobin - podjęli próbę skonstruowania nowego wskaźnika tzw. miary dobrobytu ekonomicznego. Do obliczanego tradycyjnymi metodami PKB lub D dodaje się szacunkowo obliczone takie wskaźniki jak wielkości czasu wolnego i sposoby jego spędzania, poziom skolaryzacji (poziom przedszkolaków na 1000 mieszkańców), ilość lekarzy, stopień zachorowalności na różne choroby, warunki bytowe (ilość m. na 1 osobę), poziom infrastruktury, wyposażenie w dobro użytkowe. Metody te są niestety dość kosztowne i pracochłonne, stąd i dalej korzysta się z PKB a wymienione wskaźniki traktuje się jako pomocnicze.

Temat: PRZEPŁYWY DOCHODÓW I WYDATKÓW (PODZIAŁ PKB LUB DOCHODU NARODOWEGO).

Pewna część PKB lub dochodu pozostaje w przedsiębiorstwie, które uczestniczyło w jego wytwarzaniu. W tym wypadku mamy do czynienia z tzw. pierwotną fazą podziału. W fazie tej przedsiębiorstwa przejmują równowartość amortyzacji tzn. z tytułu zużywania się maszyn i urządzeń (budynków, hal) odpowiednia część ich wartości początkowej jest odprowadzana na fundusz amortyzacyjny, który pozostaje w przedsiębiorstwie.

Płace pracowników.

Zysk przedsiębiorstwa, a w przypadku spółek akcyjnych walne zebranie akcjonariuszy dzieli go na dwie części:

1. dywidendę wypłacaną akcjonariuszom,

2. zysk nie rozdzielony, który służy do finansowania rozwoju społeczeństwa.

Faza podziału wtórnego - dokonuje się poprzez budżet państwa i rynek. Budżet przejmuje

• podatki ze sfery obrotu towarowego (VAT, podatek akcyzowy)

• podatki ze sfery produkcji (podatki dochodowe przedsiębiorstw, podatek rolny),

• podatki od osób fizycznych ( podatki dochodowe, majątkowe, różne kary i grzywny),

• opłaty na ubezpieczenia społeczne (wnoszone przez różne firmy, przedsiębiorstwa),

• część indywidualnych oszczędności społeczeństwa przeznaczonych na zakup obligacji skarbowych oraz bonów skarbowych emitowanych przez rząd czyli ministerstwo skarbu.

Podział poprzez rynek dokonywany jest przez gospodarstwa domowe, które dokonują zakupów towarów.

Ważnym instrumentem są ceny. Gospodarstwa domowe przejmują :

1. Płace czyli wynagrodzenie za pracę w różnych działach gospodarki.

2. Dochody z indywidualnej działalności gospodarczej.

3. Renty czyli opłaty dzierżawne za przekazywane w użytkowanie ziemie i czynniki produkcji.

4. Dywidendy czyli dochody z akcji.

5. Odsetki od obligacji i depozytów bankowych.

6. Rządowe płatności transferowe tj. emerytury, renty inwalidzkie, zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki z pomocy społecznej (zasiłki dla rodzin ubogich).

Strona wydatków:

I. Przedsiębiorstw : a) inwestycje w tym: 1. odtworzeniowe, (z amortyzacji) 2. nowe (finansowane z zysków).

b) spłaty wcześniej zaciągniętych kredytów,

c) płatności transferowe przedsiębiorstw (w ramach działal. charytatywnej).

II. Wydatki budżety państwa :

a) rządowe zakupy dóbr i usług,

b) rządowe płatności transferowe - zasilanie ochrony zdrowia, nauki, kultury, stypendia,

c) spłata długów publicznych 1. wewnętrznych tj. zaciągniętych przez społeczeństwo (domy, obligacje), 2. zagraniczne długi.

III. Dochody gospodarstw domowych :

1. indywidualna konsumpcja

2. konsumpcja społeczna tz. zakup akcji, obligacji, terminowe.

ROZWÓJ A WZROST GOSPODARCZY.

1. Kategorie - rozwój społeczno-gospodarczy jest najszerszym pojęciem, określa proces wyrażający reprodukcję, rozszerzoną w skali gospodarki narodowej czyli zmiany w zdolnościach wytwórczych, produkcji, konsumpcji, stosunkach społecznych, środowisku naturalnym, wielkości i strukturze społeczeństwa itd.

2. - rozwój gospodarczy - ekonomiczny - jest pojęciem nieco węższym od ostatniego. Obejmuje produkcję oraz podział dóbr i usług. Najważniejszymi elementami składowymi rozwoju gospodarczego będą : wielkość majątku dochodowego, struktura gospodarki, mechanizm jej funkcjonowania, dystrybucja dóbr i usług, zmiany w środowisku naturalnym. Jeszcze węższym pojęciem jest wzrost gospodarczy oznaczający zmianę strumieni dóbr i usług oraz zasobów, czynników produkcji, poprawę relacji produkcji podziału. Odnosi się go do określonego czasu.

Postęp społeczny wyraża zmiany w postawach jednostek i grup społecznych oraz funkcjonowaniu instytucji społecznych. Wynikiem rozwoju społeczno-gospodarczego jest jakość życia społeczeństwa, stopień wolności ludzi, formy życia, stan zdrowia psychicznego i fizycznego, poziom wykształcenia itp.

Mierniki rozwoju społeczno-gospodarczego : 3 grupy:

1. Syntetyczne - wielkość PKB lub dochodu narodowego w ujęciu strukturalnym i w przeliczeniu na 1 mieszkańca, wskaźniki ich dynamiki (stopy wzrostu) oraz podział w działach gospodarczych w świecie, gospodarki w układzie regionalnym,

2. Mierniki szczegółowe charakteryzują wybrane dziedziny rozwoju społeczno gospodarczego np. w inwestycjach (stopa inwestycyjna) ich dynamika, struktura, efekty, innowacyjność (liczba wynalazków, zgłoszonych patentów, efektywność licencji) w dziedzinie społecznej (poziom skolaryzacji - liczba uczniów, studentów).

3. Mierniki symptomatyczne np. liczba komputerów osobistych na 100 osób, dostęp do internetu. Czynniki te wzajemnie się uzupełniają. O możliwości ich stosowania decyduje jakość służb sprawozdawczo-statystycznych. Sposób przekazywania informacji, wykorzystanie metod badawczych itp.

Czynniki rozwoju społeczno-gospodarczego. W systematyce czynniki rozwoju wyróżnia się 3 ujęcia :

1. historyczne - ziemia, kapitał, praca,

2. modelowe -1. bezpośrednie - zatrudnienie i wydajność pracy,

2. pośrednie - majątek produkcyjny i jego efektywność,

c) systemowe - 1. ekonomiczne (zasoby naturalne, majątek, zasoby demograficzne)

2. nowoczesne (postęp naukowy i organizacyjny, postęp w kierowaniu gospodarką

3. społeczne (infrastruktura ekonomiczno-społeczna)

4. rynkowe (konkurencja i równowaga)

5. specjalne (proporcjonalność i dystrybucja albo bariery w gospodarce.

3. modelowe - dzielimy również na :

1. intensywne (wydajność pracy i efektywna intensywność wykorzystania majątku)

2. ekstensywne ( suma wielkości zatrudnienia i majątku)

Zatrudnienie i wydajność pracy w wzrost gospodarczy.

(2)

D - dochód narodowy

Z - zatrudnienie

W - wydajność

(3)

Możliwość wzrostu zatrudnienia w każdej gospodarce ogranicza potencjał ludności zdolnej do pracy. Potencjał ten określają dwie grupy czynników :

1. demograficzny - (czyli ogólna liczba, struktura ludności, stopa przyrostu ludności ogółem i ludności zdolnej do pracy określanej z kolei przez stopę urodzin i zgonów) Saldo migracji zewnętrznej.

2. ekonomiczne -skolerowane z rozwojem demograficznym (wyższemu poziomowi wzrostu gospodarczego towarzyszy niższa stopa przyrostu ogółem) ludności zdolnej do pracy .

3. społeczne - stanowiące następstwo poprzednich. W krajach rozwiniętych zmienia się model rodziny z wielodzietnej na model zapewniający reprodukcję prostą. W Europie najwyższy wskaźnik wzrostu naturalnego ma okręg Kosowo w Jugosławii, w którym w pewnych latach stopa przyrostu wynosiła 16 promili. Wykorzystanie potencjalnych zasobów ludności zdolnej do pracy do zwiększania dochodu narodowego zależy m.in. od stopnia aktywności zawodowej, poziomu i stopnia wykorzystania kwalifikacji, technicznego uzbrojenia pracy, poziomu kadry kierowniczej oraz systemu funkcjonowania gospodarki w tym przepisów dotyczących prawa pracy, systemu ubezpieczeń społecznych, systemu podatkowego, kredytowego i innych. Zatrudnienie jest określane mianem czynnika ekscentrycznego z tego względu, iż w pewnym momencie, gdy zatrudnimy całą ludność w wieku zdolności do pracy, już nie można korzystać z tego czynnika.

EKONOMIA WYKŁAD 11

Przez wydajność rozumie się ilość w ujęciu rzeczowym lub wielkość w ujęciu wartościowym lub / i dochodu narodowego na jednegozatrudnionego. Stąd wyróżna się:

1. indywidualną wydajność pracy odnoszącą się do jednego zatrudnionego lub / ijednego przedsiębiorstwa

2. społeczną wydajność pracy odnoszącą się do całej gospodarki narodowej (pewną wielkość przeciętną). Wydajność pracy zależy od wielu czynników, przede wszystkim uzbrojenia pracy rozumianego jako ilość lub wartość majątku produkcyjnego przypadającego na jednego zatrudnionego

(1)

U - uzbrojenie

Mp - majątek produkcyjny

Z - zatrudnienie

• organizacja pracy

• płaca

• podstawy pracowników

Wydajność pracy określa się przy pomocy trzech grup czynników:

1. Naturalne, zakres ich zastosowania jest ograniczony, mogą być stosowane w tych gałęziach lub przedsiębiorstwach w których produkcja jest jednorodna, a klasyfikacje siły roboczej bardzo zbliżone.

2. Wartościowo-naturalne czyli stosunek wartości produkcji i usług w określonym czasie do sumy czasu pracy wyrażonego w roboczo-godzinach.

3. Wartościowe tzn nakłady pracy żywej wyraża suma wynagrodzeń czyli płac.

Intensywność pracy - oznacza stopień natężenia pracy, czyli wysiłku psycho - fizycznego. Zależy przede wszystkim od siły fizycznej, sprawności intelektualnej, doświadczeń zawodowych, woli pracy, postaw ludzi.

Z przedstawionej charakterystyki zatrudnienia i wydajności pracy wynika, iż zakres ich stosowania dla osiągnięcia przyrostu dochodu narodowego jest ograniczony:

1. liczbą i kwalifikacjami siły roboczej,

2. możliwościami podnoszenia wydajności pracy przy niezmienionych technicznych warunkach produkcji.

Efektywność majątku gospodarczego, a wzrost gospodarczy. Przez efektywność rozumie się stosunek dochodu narodowego D do wielkości majątku produkcyjnego.

(2)

Majątek produkcyjny ma wpływ na techniczne uzbrojenie pracy, wydajność pracy, stan i strukturę zatrudnienia. Przyrost majątku produkcyjnego decyduje o reprodukcji rozszerzonej. Zwiększenie majątku (narodowego) produkcyjnego następuje dzięki akumulacji t.j. nowym inwestycjom. Wielkość majątku produkcyjnego w danym roku stanowi efekt inwestowania w poprzednich latach. Nowe inwestycje dadzą dopiero efekt w następnych okresach np. w przemyśle przetwórczym, lekkim po kilku mieiącach, a w niektórych gałęziach: energetyce, hutnictwie, górnictwie po kilku, a nawet kilkunastu latach.

(3)

D - dochód narodowy

Mp - majątek produkcyjny

E - efektywność

albo

(4)

(5)

(6)

(7)

Efektywność majątku produkcyjnego można obliczyć dla każdej gałęzi lub podmiotu gospodarczego w ramach danej gospodarki. Wskaźniki efektywności będą zróżnicowane w poszczególnych krajach w zależności od poziomu rozwoju gospodarczego, warunków społecznych itd. Odwrotność wskaźnika efektywności nazywamy kapitałochłonnością. Wskaźnik ten informuje ile jednostek majątku produkcyjnego uczestniczy w wytwarzaniu jednostki dochodu narodowego. Kapitałochłonność można również przedstawićjako iloczy uzbrojenia pracy i odwrotności wydajności czyli pracochłonności.

(8)

(9)
(K - kapitał chłonności, W - wydajność)

Kapitałochłonność produkcji jest wprostproporcjonalna do uzbrojeniapracy i odwrotnie proporcjonalna do wydajnośći pracy. Dla praktyki gospodarczej duże znaczenie będzie miało dążenie do zmniejszenia kapitałochlonności (czyli zwiększenia efektywności). Niewykorzystywany majątek narodowy powoduje straty dla gospodarki w następstwie tego, że starzenie ekonomiczne poprzedzi starzenie techniczne>Inwestycja przyrostu zdolności wytwórczych.

Podstawą procesu reprodukcji jest akumulacja czyli inwestowanie. Przyrost nakładów inwestycyjnych w danym okresie nie będzie jednak automatycznym przyrostem majątku produkcyjnego, ponieważ między zainwestowanie, a uzyskaniem efektu musi upłynąć określony czas. Dla uproszczenia analizy przyjmujemy, że akumulacja brutto równa się inwestycji brutto.

(10)

(11)

(12)
stopa inwestycji

(13)
stopa konsumpcji

Maksymalna stopa inwestycji nie powinna przekraczać minimalnej stopy konsumpcji określonej historycznie uwarunkowanym poziomem płac.

Między stopom inwestycji, a stopom konsumpcji istnieją ściśle zależności, zwiększenie jednej następuje kosztem drugiej np. nadmierne zwiększenie stopy inwestycji może do tego stopnia ograniczyć stopę konsumpcji, iż w następstwie dojdzie do niepokojów społecznych - strajków. Z uwagi na uwarunkowania historyczne ludzie w krajach słabo rozwiniętych zgadzają się pracować. Z kolei bezkrytyczne podnoszenie stopy konsumpcji może niekorzystnie odbić się na produkcji w przyszłym okresie.

Na przyrost dochodu narodowego od strony czynników pośrednich zależy:

1. stopa inwestycji
   

2. efektywność inwestycji

(14)

efektywność inwestycji

Współczynnik efektywności inwestycyjnej określa jaki efekt w postaci przyrostu narodowego uzyskamy w wyniku zainwestowania jednej jednostki pieniężnej. Współczynnik kapitałochłonności jako odwrotność efektywności informuje o tym jakie nakłady inwestycyjne należy ponieść aby uzyskać przyrost dochodu narodowego zależy również od usprawnień techniczno - organizacyjnych o charakterze pozainwestycyjnym. Omówione czynniki umożliwiają osiągnięcie przyrostu dochodu narodowego. W praktyce występuje jeszcze jeden, który powoduje zmniejszenie dochodu narodowego z tytułu wycofania zużytej części majątku. Przyrost i zmniejszenie dochodu będą efektem następujących: z tytułu inwestycji

(15)

(16)

Relacje u (współczynnika uprawnień) i a (współczynnika zużycia) POLAK Michał Kalecki

1. 
   u - a = 0

2. 
   u - a > 0
   m1

3. 
   u - a < 0 m2

m3

Przy różnych kapitałochłonnościach mamy równe dochody.

u-a>0

u-a=0

u-a<0

Czynniki ograniczające wzrost gospodarczy (bariery wzrostu). Obok czynników przyśpieszających wzrost gospodarczy działają też czynniki ograniczające zwane barierami.

1. Bariera konsumpcji

2. Struktura rzeczowa dochodu narodowego tzn proporcje między dobrami finalnymi: inwestycyjnym, konsumpcyjnymi. Uwidacznia się przede wszystkim w okresach transformacji przemysłowej. Barierę te można próbować ograniczać poprzez wykorzystywanie handlu zagranicznego.

3. Handel zagraniczny - korzystnie z importu jest określone możliwościami eksportowymi, długotrwała przewaga importu nad eksportem powoduje pogłębianie się deficytu handlowego

4. Stan środowiska naturalnego

5. Luka technologiczna

6. Luka organizacyjno - instytucjonalna

7. Bariera siły roboczej

EKONOMIA WYKŁAD 12

Bariera konsumpcji polega na tym, iż max. stopa inwestycji nie powinna przekraczać min. stopy konsumpcji

specyficznej dla danego kraju i jego warunków społeczno-gospodarczych. W uproszczeniu można przyjąć, że proporcje między stopą inwestycji a konsumpcji mogą być co najwyżej 20% i 80 % , przy czym konsumpcję dzielimy na :

• publiczną,

• utrzymanie administracji państwowej

• indywidualną.

Struktura rzeczowa dochodu narodowego. Bariera jaką jest dochód narodowy przejawia się zwłaszcza w okresach radykalnych zmian ustrojowych.

Kraje centralnej Europy i Wschodniej - likwidacja tej bariery wymaga ponoszenia dużych nakładów inwestycyjnych na odnowienie potencjału wytwórczego i dostosowanie go do technologii obowiązującej w świecie.

Bariera handlu zagranicznego polega na dostosowywaniu rozmiarów importu do rozmiarów popytu. Niezbędny import obejmujący przede wszystkim dobra inwestycyjne i część dóbr konsumpcyjnych, których nie można wyprodukować w danym kraju powinien być zharmonizowany z wielkością eksportu. Warunek ten nie zawsze jest spełniony, co powoduje powstawanie deficytu w bilansie handlowym, a w konsekwencji i w bilansie płatniczym.

Bariera ekologiczna (stan środowiska naturalnego). polega na tym, iż konieczne jest ponoszenie znacznych nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska naturalnego, co z kolei zmniejsza zysk przedsiębiorstw. A za tym istotne będzie opracowanie norm prawnych i technicznych zapobiegających niszczeniu środowiska naturalnego, oraz systemu kar za nieprzestrzeganie tych że.

Luka technologiczna - wiąże się bezpośrednio z barierą struktury rzeczowej majątku narodowego. Jest to przepaść technologiczna dzieląca kraj między krajami wysokorozwiniętymi gospodarczo a krajami słabo rozwiniętymi.

Luka organizacyjna (biurokratyczna) - polega na niedostosowaniu przepisów prawnych i struktur organizacyjnych do wymogów gospodarki. Likwidacja polega na dostosowaniu przepisów prawnych i ich ujednolicenia.

Bariera siły roboczej - może przejawiać się w dwóch postaciach :

1. przypadek po części hipoteczny - czyli sytuacja w której brakuje ludności w wieku zdolności do pracy,

2. nieodpowiednie kwalifikacje siły roboczej.

Temat : CYKLICZNY ROZWÓJ GOSPODARKI.
Rozwój gospodarczy przebiega w każdym kraju w różnych warunkach społeczno ekonomicznych, okresy lepszej koniunktury przeplatają się z gorszymi.

D D

R K D O R' K' D'

t t

Cykliczność w rozwoju uwidoczniła się w II połowie X IX wieku i do II wojny światowej.

Klasyczny cykl koniunkturalny miał 4 fazy. Po rozkwicie kryzys, depresja, ożywienie, rozkwit - trwał przeciętnie 10 lat.

Największy kryzys w Europie 1929 - 1934 (najwcześniej wystąpił w Niemczech)

Współczesne cykle mają inny charakter, są krótsze, przeciętnie 3 - 4 lata (i są tylko 2 fazy) , w których po okresach dobrej koniunktury następują okresy recesji.

Przyczyny cyklicznego rozwoju można podzielić na 2 grupy:

1. to są zewnętrzne - związane ze zmianami czynników znajdujących się poza zasięgiem danej gospodarki,

2. to są wewnętrzne w tym monetarna, kredytowa, przeinwestowanie, niedostateczny popyt.

Spłaszczenie i skrócenie cyklu koniunkturalnego w dzisiejszych czasach jest następstwem wprowadzenia przez Państwo aktywnej polityki gospodarczej określanej mianem interwencjonizmu gospodarczego.

M e t o d y interwencjonizmu :

1. polityka pieniężno kredytowa

2. polityka podatkowa,

3. interwencjonizm w rolnictwie,

4. handel zagraniczny,

5. militaryzacja gospodarki,

6. postęp naukowo-techniczny (kosmos i militarne).

EKONOMIA WYKŁAD 13

Polityka pieniężno- kredytowa państwa - polega na tym, że państwo umożliwia samodzielne i niezależne prowadzenie polityki przez bank centralny, któremu zostają podporządkowane wszystkie pozostałe rodzaje banków. Bankowi centralnemu pozostawia się wyłączność w kreowaniu ilości pieniądza w obiegu i korzystania z instrumentów polityki pieniężno- kredytowej wobec pozostałych banków. Do tych instrumentów zalicza się:

• manipulowanie stopą dyskontową, to jest oprocentowanie- płaconym przez banki operacyjne bankowi centralnemu ze pożyczone kredyty. W okresie rozkwitu w momencie zaobserwowania przegrzewania się koniunktury bank centralny zwiększa stopę dyskontową, co powoduje podrożenie kredytu w następstwie tego posunięcia bardziej opłacalnym będzie lokowanie środków pieniężnych na kontach bankowych w postaci różnorodnych lokat terminowych. W sytuacji gdy chcemy ożywić działalność gospodarczą bank centralny zmniejsza dyskonto zachęcając przedsiębiorstwa do zaciągania kredytów i zwiększania ich mocy kredytowej.

• Manipulowanie stopą procentową. Mechanizm jest podobny do poprzedniego tzn. bank centralny poprzez instrumenty kredytowania banków operacyjnych pozwala im na zwiększanie lub obniżenie stopy procentowej od kredytów i lokat. W systemie rynkowym opierającym się na samodzielności podmiotów gospodarczych( w tym banków), bank centralny tylko w ten sposób może zachęcać lub zmuszać podległe banki do operowania wielkością udzielanych kredytów.

Kredyty muszą być wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem. Ponadto należy wziąć pod uwagę czas upływający między pobraniem kredytu, a uruchomieniem obiektów inwestycyjnych, które powstały dzięki tym kredytom. Okresy te są zróżnicowane pod względem długości od kilku miesięcy do kilku lat.

• operowanie wielkością obowiązkowych rezerw banków, zmniejszenie poziomu rezerw będzie stanowiło zachętę do zwiększenia kredytu, czyli ożywienia działalności inwestycyjnej.

• tzw. Operacje otwartego rynku polegające na wykorzystaniu przez bank centralny obrotu papierami wartościowymi emitowanymi przez państwo to jest obligacjami państwowymi albo obligacjami skarbowymi, rzucenie na rynek większej ilości (dodatkowej) obligacji państwowych, które są pewnym (gwarantowanym przez państwo) papierem wartościowym. Zachęca podmioty gospodarcze i ludzi do inwestowania w działalność inwestycyjną.

Polityka podatkowa. Przez system podatkowy państwa rozumie się zbiór reguł (zasad) sposobów i instytucji ustalania i pobierania podatków od wszystkich podatników gospodarczych:

przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, osób fizycznych, podmiotów zagranicznych, jednostek i zakładów sektora publicznego.

Podatki stanowią najważniejsze źródło budżetu państwa. Budżet jako podstawa bilansu gospodarki narodowej składa się z dwóch stron: dochodów i wydatków.

Struktura budżetu e Polsce:

Dochody:

1. krajowe 100%

1) dochody podatkowe 82,4% w tym VAT 24,7% podatki akcyzowe 14,5%

Podatek dochodowy:

od osób prawnych 10,6%

od osób fizycznych 18,1%

inne dochody podatkowe 4,5%

2) dochody nie podatkowe 14,4%

dywidendy 3,9% ; wkłady z zysku NBP 3,6% ; cło 6,9%

3) dochody z prywatyzacji 3,2%

B) dochody zagraniczne 0,0%

Wydatki ogółem 100%:

1. dotacje i subwencje 34,7%

2. świadczenia na rzecz osób fizycznych 8,6%

3. wydatki bieżące jednostek budżetowych 34,2%

4. rozliczenia z bankami 2,2%

5. obsługa długu publicznego 15,6% w tym krajowego 2,2% zagranicznego 3,6%

6. wydatki majątkowe 4,5%

Rodzaje podatków:

Przy kryterium przedmiotu opodatkowanie wyróżniamy:

1. majątkowe, podstawą opodatkowania stanowią wartości lub przyrost wartości majątku, spadki, darowizny, sprzedaż majątku

2. przychodowe- podstawę stanowi ziemia, kapitał i praca. Zalicza się do nich podatek gruntowy od nieruchomości, przemysłowe, od przychodów z kapitału, od przychodów z pracy

3. dochodowe- podstawę stanowi czysty dochód. Ustalane są na podstawie rzeczywistego czystego dochodu płatnika z jednego lub kilku źródeł łącznie.

4. Konsumpcyjne- podstawę opodatkowania stanowią wszystkie (albo wybrane) towary konsumpcyjne.

Ciężar tych podatków ponoszą nabywcy dóbr i usług (VAT albo podatek obrotowy).

W innym podziale przy kryterium podmiotu pobierającego podatki:

1. centralne

2) lokalne

Kryterium źródła pokrycia podatków, wyróżnia się:

1. bezpośrednie. Podstawę opodatkowania stanowi majątek lub dochód

2. pośrednie. Podstawę opodatkowania stanowi obrót, wartość dodana.

W zależności od sposobów ustalania i egzekwowania podatków systemy podatkowe dzielą się na:

1. progresywne - procent dochodu płaconego w formie podatku rośnie zraz ze wzrostem dochodów podatnika

2. regresywne - polega na tym, że procent dochodu płacony w formie podatku zmniejsza się w miarę wzrosty dochodu

3. proporcjonalne - rośnie proporcjonalnie do wzrostu dochodów.

Wybór systemu podatkowego zależy od prowadzonej przez państwo polityki fiskalnej.

Nieodpowiednia polityka może stwarzać:

1) wzrost inflacji albo nadmierny fiskalizm „wypycha” pieniądz po za kanały jego przepływu co powoduje spadek skłonności do inwestowania i recesje.

EKONOMIA WYKŁAD 14

Handel zagraniczny- wymiana międzynarodowa- obejmuje cztery grupy zjawisk i procesów:

• wymiana towarów i usług

• przepływ kapitału

• migracja siły roboczej

+ forma zorganizowana (legalna)

+ forma nielegalna

• transfer myśli naukowo- technicznej.

Podstawę wymiany zagranicznej stanowi międzynarodowy podział pracy, który zależy od warunków naturalnych, społeczno- ekonomicznych i polityki handlowej.

Rodzaje specjalizacji międzynarodowej:

• międzynarodowa (rolnictwo, górnictwo, przemysł)

• wewnątrz gałęziowa na.: telewizory, samochody itp.

• wewnątrz asertymentalna

• technologiczna

Handel zagraniczny- więzi między krajami, dotyczy wymiany towarów i usług. Obejmuje eksport i import. Różnica między eksportem, a importem stanowi saldo handlu zagranicznego.

Formy importu (kryterium przydatności) np.:

• niezbędny i substytucyjny (konkurencyjny) w oby grupach można wyróżnić towary luksusowe

• inwestycyjny i konsumpcyjny sprowadzanie z zagranicy

Przepływ kapitału, formy:

• pożyczki lub kredyty

• inwestycje zagraniczne:

+ bezpośrednie

+ portfelowe (zakup zagranicznych papierów wartościowych tj. akcje, bony wartościowe)

Bilans płatniczy jest to usystematyzowane zestawienie dokonanych na rzecz zagranicy i otrzymanych z zagranicy płatności, w danym czasie. Płatności otrzymanie zwiększają podaż dewiz, zapisuje się je po stronie aktywów, a płatności dokonane na rzecz zagranicy tworzą stronę pasywów.

W bilansie płatniczym wyróżnia się dwie części:

1. Bilans obrotów bieżących- płatności z tytułu obrotów handlowych (bilans handlowy).

+ W praktyce występują pewne rozbieżności między wielkością obrotów ewidencjonalną przez ministerstwo finansów, a wartością towarów, które przekroczyły granicę. Ministerstwo finansów interesują zrealizowane płatności. Dla Głównego Urzędu Statystycznego ważny jest moment przekroczenia przez towar granicy.

+ Płatności z tytułu usług (transportowych, pocztowych, telekomunikacyjnych, turystycznych, ubezpieczeniowych, reasekuracji, budowlanych, finansowych, informatycznych, składek w organizacjach międzynarodowych)

+ Obsługa kredytów zagranicznych.

+ Przepływ dochodów majątkowych z tytułów własności, zyski, dywidendy.

+ Transfery rządowe i prywatne wpływy i wypływy a rachunków walutowych NBP, rachunków walutowych ludności, spadki, renty, emerytury, przyjmowane i wypłacane.

+ niesklasyfikowane obroty bieżące (z tytułu skupu i sprzedaży walut netto)

2. Bilans obrotów kapitałowych i finansowych odzwierciedla ruch w zakresie kapitałów długo-, średnio-, krótkoterminowych oraz zmiany w stanie rezerw walutowych państwa. Pozycja korygująca w bilansie płatniczym stanowi saldo błędów i opuszczeń (czarny rynek dewizami).

TEORIE HANDLU ZAGRANICZNEGO

1. Teoria kosztów absolutnych (A. Smith). Wymiana między krajami pojawia się wówczas, gdy koszty wytworzenia towarów w tych krajach są zróżnicowane.

2. Teoria kosztów komparatywnych (względnych) D. Ricardo. Specjalizacja i wymiana mogą być korzystne także w przypadku gdy jeden kraj wytwarza wszystkie towary taniej (drożej) niż inne kraje. Podstawą osiągnięcia korzyści są komparatywne, a nie absolutne różnice wytwarzania towarów (tzn. każdy kraj specjalizuje się w wytwarzanie tych towarów, które wytwarza taniej, a nadwyżki ponad potrzeby własne wywozi).

3. Teoria zasobów obfitych (E. Heckacher B. Olin P. Samuelson) Osiąganie korzyści w wymianie są różnice w wyposażeniu w zasoby produkcyjne to jest kapitał, ziemia, praca. Według tej teorii produkt kapitałochłonny jest tańszy w kraju gdzie rynek pracy jest obfitszy.

4. Teoria luki technologicznej (M.V. Posnera) Według której czynnikiem decydującym o wymianie jedt postęp techniczny czyli wyroby przemysłowe a kraje o niskim poziomie rozwoju są eksporterami surowców, płodów rolnych bądź wyrobów o niskim stopniu przetworzenia.

Rola cen w handlu zagranicznym

Opłacalność transakcji handlowych zależy od relacji między cenami w eksporcie, a cenami w imporcie.

Jeżeli TOT>1 to mamy korzystną relację, z eksportu mamy większe korzyści niż z importu. Rozliczenia w handlu zagranicznym:

• dewizowe- w zagranicznych środkach płatniczych (czeki, weksle, obligacje)

• bezdewizowe

+ kompensacyjne lub barterowe (kiedy dwa kraje ustalają listę towarów wzajemnie zbilansowanych)

+ clearing może mieć charakter dwustronny lub bilateralny albo wielostronny multilateralny.

Funkcje handlu zagranicznego to jest zasobotwórcza (pomnaża czynniki rozwoju)efektywnościowa (zwiększa efektywność zasobów) korzyści skali produkcji, koncentracji ośrodków na wybranych dziedzinach, zaostrzenie konkurentów dla rodzimych producentów, rozszerzanie asortymentu.

Instrumenty polityki handlowej:

• cła

• kontyngenty ilościowe i wartościowe

• subwencje w eksporcie

• normy sanitarne, weterynaryjne, techniczne

Zabrania się:

• cen dumpingowych (sprzedawanie po niższych cenach niż cena produkcji).

19

---