„Powtórzenie materiału do kolokwium nr 1 z mikroekonomii”

Zakres materiału:

• Temat I - Ekonomia jak nauka

1. Geneza nazwy „ekonomia” i jej ewolucja na tle zmian obszaru zainteresowań ekonomii w ujęciu historycznym.

2. Rzadkość i je implikacje, podstawowy problem ekonomiczny i współczesna definicja ekonomii.

3. Ekonomia pozytywna a normatywna.

4. Mikroekonomia a makroekonomia.

5. Główni uczestnicy życia gospodarczego.

6. Metoda ekonomii. (prawa i teorie ekonomiczne, istota myślenia abstrakcyjnego, model teoretyczny, wnioskowanie indukcyjne i dedukcyjne, weryfikacja i falsyfikacja, cechy naukowości teorii)*

Temat II - Gospodarowanie jako proces dokonywania wyborów

1. Potrzeby ludzi i ich klasyfikacje.

2. Dobra i ich rodzaje.

3. Proces gospodarowania i jego etapy.

4. Czynniki produkcji.

5. Model krzywej możliwości produkcji.*

6. Sposoby dokonywania wyborów gospodarczych.

7. Racjonalność i jej rodzaje. Zasada racjonalnego gospodarowania. Rachunek ekonomiczny.

8. Gospodarka jako system.

3. * Pojęcia zapisane innym kolorem czcionki zostały omówione na ćwiczeniach, a nie na wykładach.

Temat 1: Ekonomia jako nauka.

1. Geneza nazwy „ekonomia” i jej ewolucja na tle zmian obszaru zainteresowań ekonomii w ujęciu historycznym.

• Nazwa ekonomii pochodzi od złożenia słów „oikos” (gr. gospodarstwo domowe) i „nomos” (gr. prawo).

• Pojęcia „oikonomikos” jako pierwszy użył w IV w p. n. e. Ksenofont (był to tytuł jego dzieła), choć zajmował się ekonomią mniej niż Arystoteles.

• Obszarem zainteresowań ekonomii na samym początku było gospodarstwo domowe.

• Od czasów Arystotelesa i Ksenofonta aż do XVII wieku nie działo się nic szczególnie nowego.

• W XVII wieku ekonomia wyodrębniła się jako nauka, pierwszym nurtem ekonomicznym byli merkantyliści, - który stworzyli podstawy zarządzania gospodarką państwa. Pojawiła się wtedy nazwa „ekonomia polityczna” - nazwa, która była długo aktualna i odnosiła się do ekonomii społecznej, w mniejszym stopniu do ekonomii politycznej.

• Na przełomie XVII i XVIII wieku fizjokraci - zajmowali się badaniem praw ekonomicznych.

• W drugiej połowie XVIII Adam Smith stworzył klasyczną szkołę ekonomii, badał prawidłowości gospodarki rynkowej ze względu na zachowania ludzi i pojedynczych uczestników procesów gospodarczych. Skupił się, więc na mikroskali. Jego dzieło zostało opublikowane w 1756 roku.

• W drugiej połowie XIX wieku powstała szkoła neoklasyczna, Warles skupiał się głównie na pojęciach rzadkości i konieczności. Marshal wprowadził słowo „economics”. Dokonywanie wyborów stało się wyjściowym problemem ekonomii.

• W XX wieku równolegle rozwijały się badania makroekonomiczne i mikroekonomiczne.

• Ekonomia jest nauką młodą, mimo, że jej korzenie sięgają starożytności, czerpie ona głównie z dorobku ostatnich stu lat. Jest to dyscyplina bardzo złożona.

Rzadkość i je implikacje, podstawowy problem ekonomiczny i współczesna definicja ekonomii.

• Rzadkość - podstawowe pojęcie współczesnej ekonomii, „fakt, że nie możemy mieć wszystkiego, co chcemy przez cały czas” - jak twierdzą autorzy podręczników amerykańskich, jak również można ją zdefiniować jako lukę pomiędzy skalą ludzkich potrzeb a możliwością ich zaspokojenia (możliwościami wytwarzania dóbr).

• Implikacje rzadkości:

1. Mobilność lokacyjna zasobów - możliwość wykorzystywania środków na różne sposoby (p. pracę można wykorzystać zarówno do produkcji chleba jak i do produkcji butów)

2. Konieczność dokonywania wyborów

3. Występowanie kosztu alternatywnego - wartość najcenniejszej alternatywy, gdy coś wybieramy, coś innego jednocześnie tracimy, miarą kosztu alternatywnego - jest wartość najcenniejszej możliwości, z której zrezygnowaliśmy.

Główny problem ekonomiczny:

1. Co wytwarzać?

2. Jak wytwarzać?

3. Dla kogo wytwarzać? (Kto będzie odbiorcą?)

4. Jak będzie poszukiwana odpowiedź na te pytania? (Informacje jest głównie poszukiwana na rynku, każdy zakup jest przekazem informacji dla producenta)

4. Definicje ekonomii:

1. Ekonomia - nauka badająca, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co jak, i dla kogo wytwarzać - najprostsza definicja (ekonomia bada zachowania ludzi).

2. Ekonomia - nauka, która bada, w jaki sposób ludzie podejmują decyzje o zastosowaniu rzadkich zasobów do różnych celów produkcyjnych i konsumpcyjnych, a także bada skutki tych decyzji.

3. Ekonomia - bada jak ludzie radzą sobie z rzadkością, jak rozwiązują dotkliwy problem alokacji ograniczonych zasobów w celu zaspokojenia konkurencyjnych potrzeb, żeby je jak najlepiej zaspokoić.

Ekonomia pozytywna a normatywna.

• Ekonomia pozytywna - w sposób obiektywny, naukowy bada i wyjaśnia zasady funkcjonowania gospodarki, służy lepszemu poznaniu i zrozumieniu zjawisk gospodarczych, tworzy podstawy do przewidywania reakcji gospodarki na zmiany warunków działania. Formułuje wyłącznie dowiedzione tezy, nie ocenia.

1. Odpowiada na pytania, co zachodzi i dlaczego zachodzi.

2. Odpowiada na pytanie, co się dzieje i wyjaśnia, dlaczego tak się dzieje.

Funkcje ekonomii pozytywnej:

1. Deskryptywna - opisowa (bada, wyjaśnia i opisuje)

2. Eksplancyjna - wyjaśnia

3. Prewidystyczna - przewiduje

3. Przykłady ekonomii pozytywnej:

1. Stopa bezrobocia w Polsce w sierpniu 2009 roku wyniosła 10,8%.

2. Przyczyną inflacji jest nadmierna ilość pieniądza w obiegu.

4. Ekonomia normatywna - ocenia rzeczywistość gospodarczą według określonych wartości i norm etycznych, ustala słuszne stany gospodarcze i formułuje warunki konieczne do ich uzyskania, dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących. Formułuje sądy oparte na subiektywnym wartościowaniu, sądów tych zwykle nie sposób naukowo udowodnić, ocenia.

1. Odpowiada na pytanie, jak powinno być.

5. Przykłady ekonomii normatywnej:

1. Państwo powinno walczyć z bezrobociem.

4. Mikroekonomia a makroekonomia:

• Mikroekonomia - bada zjawiska i procesy gospodarcze zachodzące w poszczególnych obszarach gospodarki, czyli na a rynkach konkretnego dobra. Procesy te są obserwowane i wyjaśniane z punktu widzenia działalności gospodarczej poszczególnych podmiotów ekonomicznych: nabywców (konsumentów), sprzedawców (producentów).

1. Podstawowy środek (przekrój) mikroekonomiczny to rynek jednego rodzaju dobra.

2. Centralny problem mikroekonomiczny - sposób koordynacji indywidualnych decyzji ekonomicznych przez mechanizm rynkowy na poszczególnych rynkach.

3. Makroekonomia - bada gospodarkę jako całość lub jej główne komponenty, kładzie nacisk na wzajemne związki pomiędzy różnymi częściami gospodarki (popytem, podażą, przeciętnym poziomem cen), upraszcza analizę poszczególnych elementów, by uzyskać przejrzystość obrazu funkcjonowania całej gospodarki. Posługuje się agregatami takimi jak zagregowany popyt (popyt zgłaszany przez wszystkie podmioty w gospodarce, zagregowana podaż (suma całej produkcji gospodarczej).

4. Typowe kwestie makroekonomiczne:

1. Wzrost gospodarczy

2. Poziom produkcji

3. Poziom cen

4. Poziom zatrudnienia i bezrobocia

5. Bilans wymiany z zagranicą

5. Główni uczestnicy życia gospodarczego.

• Podmiot ekonomiczny (gospodarczy) - każdy aktywny uczestnik procesów gospodarczych, który poprzez swoje autonomiczne decyzje o zastosowaniu rzadkich dóbr, będących jego własnością, wywołuje określone skutki ekonomiczne (np. gospodarstwo domowe).

• Klasyfikacja podmiotów gospodarczych według kryterium skali oddziaływania wyróżniamy podmioty:

1. Mikroekonomiczne - ich decyzje wywierają wpływ na poszczególne rynki, np.:

• Przedsiębiorstwa

• Gospodarstwa domowe

• Rodzinne gospodarstwa rolne

• Zakłady rzemieślnicze

• Mezzoekonomiczne - podmioty pośrednie, ich działania wywierają wpływ na grupy rynków, są to np.:

• Holdingi

• Władze lokalne lub regionalne

Makroekonomiczne - ich działania wywierają wpływ na funkcjonowanie całej gospodarki, są to np.:

• Państwo - wieloszczeblowa struktura administracyjna dysponująca władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą

• Bank centralny

• Centralne związki pracodawców i pracobiorców

• Forma więzi pomiędzy podmiotami zależy od systemu gospodarczego.

• Metoda ekonomii. (prawa i teorie ekonomiczne, istota myślenia abstrakcyjnego, model teoretyczny, wnioskowanie indukcyjne i dedukcyjne, weryfikacja i falsyfikacja, cechy naukowości teorii)

• Metoda ekonomii - sposób podejścia do badania prawidłowości zachodzących w rzeczywistości gospodarczej. W początkowych fazach rozwoju ekonomii starano się na wzór praw przyrodniczych poznawać i formułować prawa ekonomiczne.

• Prawo ekonomiczne - konieczny, trwały i powtarzający się związek między istotnymi cechami zjawisk ekonomicznych, przyjmuje postać zdania stwierdzającego, że w danej klasie przypadków zachodzi pewna zależność. Prawa mogą mieć charakter uniwersalny lub historyczny. Współcześnie celem badań naukowych nad gospodarką jest tworzenie teorii ekonomicznych.




• Etapy tworzenia teorii naukowej:

1. Obserwacja życia gospodarczego

• Obserwacja - celowe spostrzeganie zmysłowe wymagające umiejętności abstrakcyjnego myślenia (abstrakcja prowadzi do upraszczania pewnych cech)

• Abstrakcja (abstrahowanie) - pomijanie wybranych elementów, cech lub zależności w badanym okresie, które mogą być uznane za nieistotne, pozwala wyodrębnić istotne cechy obiektu.

• W wyniku abstrahowania powstają kategorie ekonomiczne, czyli pojęcia wyrażające ogólną treść zjawiska gospodarczego (kategorie abstrakcyjne: dobro, pieniądz, rynek - pojęcia ogólne)

1. Konstruowanie modelu ekonomicznego i wyprowadzenie z niego teorii.

• Model - teoretyczna konstrukcja myślowa, zbiór założeń tworzący uproszczony obraz fragmentu, lub całości gospodarki, w którym można badać istotne zależności, abstrahując o zjawisk mniej ważnych.

• Klauzula Ceteris paribus (w skrócie CP) - zasada, która oznacza, że wszystkie zjawiska w obrębie modelu poza badanymi nie zmieniają się, wobec tego nie mają wpływu nabajany proces (warunek: „przy pozostałych czynnikach niezmienionych”).

• Najczęstsze błędy:

• „Post hoc… - potem, więc w skutek tego” - związek przyczynowo skutkowy zjawisk znajdujących się po sobie.

• Logiczny błąd złożenia - mylne założenie, że to, co jest prawdziwe w odniesieniu do części gospodarki jest prawdziwe również w odniesieniu do całości gospodarki i odwrotnie (np. to, co jest prawdziwe dla jednego przedsiębiorstwa, nie musi być prawdziwe dla całej gałęzi przedsiębiorstw).

• Indukcja - wnioskowanie na podstawie zaobserwowanych faktów, wyprowadzenie twierdzenia z przesłanek, które są jego pojedynczymi przypadkami.

• Dedukcja - wyprowadzenie ze zdań ogólnych uznanych za bezwarunkowo prawdziwe twierdzeń będących ich logiczną konsekwencją.

1. Ustalenie naukowej teorii.

• Teoria ekonomiczna - zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska ekonomiczne ujmowane w postaci modelu ekonomicznego.

• Cechy teorii naukowej (naukowości teorii):

• Zgodność z obserwacjami

• Niesprzeczność logiczna

• Wartość poznawcza

• Względna prostota

• Zgodność teorii z obserwacjami może być sprawdzona w drodze weryfikacji lub falsyfikacji:

• Weryfikacja - potwierdzenie prawidłowości hipotez naukowych poprzez porównanie ich z wynikami obserwacji empirycznych.

• Falsyfikacja - posługując się nią poszukujemy przypadków przeczących teorii.

• Test logiczny - ocena poprawności wnioskowania

• Jeżeli wystąpił błąd logiczny lub podczas falsyfikacji znaleziono przypadki przeczące teorii to teorię można:

• Odrzucić

• Zastąpić konkurencyjną

• Poprawić (poddać korekcie)

• Ocena wartości poznawczej -teoria musi wyznaczać coś istotnego

• Względna prostota - teoria powinna być podana w możliwie najprostszej formie.

1. Synteza teorii ekonomicznych - scalenie teorii, nadanie teorii ostatecznego kształtu, wskazanie, jakie jest jej miejsce pośród innych teorii danego zjawiska.

Temat 2: Gospodarowanie jako proces dokonywania wyborów.

1. Potrzeby ludzi i ich klasyfikacje:

• Potrzeba - subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych warunków, lub rzeczy, które człowiek uważa za niezbędne do utrzymania go przy życiu, umożliwienia mu rozwoju itp.

• Cechy potrzeb:

• Indywidualizm i subiektywizm ich odczuwania

• Obiektywny charakter pojawiania się

• Ich liczba jest nieograniczona

• Najczęściej są konkurencyjne względem siebie, w niektórych przypadkach mogą być substytucyjne (w zamian się zastępują) lub komplementarne (jedna potrzeba pociąga za sobą następną, nie ma natomiast siły konkurowania pomiędzy potrzebami)

• Zwykle są odnawialne (da się je zaspokoić tylko na pewien czas)

• Piramida potrzeb według A. Maslowa:

• 
  
  

• Ekonomia bada te sposoby zaspokajania potrzeb, które dokonują się za pośrednictwem środków wytwarzanych przez człowieka.

• Dobra i ich rodzaje:

• Dobra - to środki służące bezpośrednio, lub pośrednio zaspokajaniu ludzkich potrzeb. - Szeroka delicja dóbr

• Podział dóbr:

• Rzeczy - dobra materialne

• Usługi - dobra niematerialne

• Stany - warunki mogące zaspokajać potrzeby, np. czas wolny, cisza, czyste powietrze

• Klasyfikacja dóbr:

• Ze względu na udział w procesie zaspokajania potrzeb (przeznaczenie):

• Dobra konsumpcyjne

• Dobra produkcyjne - służą pośrednio zaspokajaniu potrzeb

• Ze względu na pochodzenie (czy są wytwarzane, czy nie):

• Dobra ekonomiczne (gospodarcze) - wytwarzane przy użyciu pracy ludzkiej i innych dóbr ekonomicznych, oraz dóbr pierwotnych, cechuje je rzadkość

• Dobra pierwotne - dostarczane są bezpośrednio przez przyrodę (większość z nich ma charakter rzadki, tylko niektóre są wolne)

• Ze względu na dostępność:

• Rzadkie - ograniczona ilość w stosunku do potrzeb

• Wolne - niektóre dobra dostarczane bezpośrednio przez przyrodę w nieograniczonej ilości, dostępne bez ponoszenia kosztów, występują w postaci nadającej się bezpośrednio do zaspokajania potrzeb (np. grawitacja, powietrze zdatne do oddychania)

• Inny podział dóbr:

• Substytucyjne - dobra, które mogą się zastępować (np. ryba i kurczak)

• Komplementarne - dobra, które się nawzajem uzupełniają (np. buty i sznurowadła).

• Dobra niezależne - dobra, niepowiązane ze sobą w żaden sposób (np. jabłko i masło).

• Proces gospodarowania i jego etapy:

• Cele środki wyniki ekonomiczne

• Fazy procesu gospodarowania:

• Produkcja - świadoma i celowa działalność ludzka, polegająca na przystosowaniu dóbr dostarczanych przez naturę i wykorzystywaniu sił przyrody do wytworzenia dóbr ekonomicznych, mających zdolność zaspokojenia potrzeb, obejmuje również przemieszczanie przedmiotów w przestrzeni i w czasie oraz świadczenie usług (dotyczy działalności gospodarczej).

• Podział - rozdysponowanie rzadkich dóbr pomiędzy producentów i konsumentów.

• (Wymiana)

• Konsumpcja - bezpośrednie zaspokajanie potrzeb za pomocą dóbr.

• Gospodarowanie - alokacja zasobów pozostających do dyspozycji, pomiędzy różne zastosowania.

• Zasoby - to środki, które mogą być (potencjalnie) wykorzystane do wytwarzania innych dóbr. Dzielimy je na:

• Naturalne - pochodzące z przyrody

• Ludzkie - praca człowieka

• Kapitałowe - przetworzone dobra, np. maszyny

• Zasoby użyte w produkcji stają się czynnikami produkcji.

• Nakład - to ilość czynników produkcji zastosowanych do produkcji w danym czasie.

• Czynniki produkcji:

• W ujęciu klasycznym (A. Smith):

• Ziemia - dobra pierwotne, dobra dostarczane przez naturę (np.: grunty, surowce, wody, lasy)

• Praca - każdy sposób produktywnego wykorzystania fizycznej lub umysłowej energii człowieka

• Kapitał - nakład w procesie produkcji (ekonomiczne dobra produkcyjne, czyli te, które zostały wytworzone przez człowieka i wykorzystane przy produkcji, np. maszyny)

• Współcześnie dodawane:

• Technologia - wiedza o tym jak czynniki produkcji mogą być łączone w produktywny sposób.

• Organizacja - sposób koordynacji ludzkich działań w procesie produkcji (pojęcie to wprowadziła Marshal)

• Przedsiębiorczość - zespolenie talentu i twórczego działania (wprowadził je Shumpeter)

• Informacja - dane zaprezentowane w sposób mający znaczenie dla przedsiębiorstwa (decyzji podejmowanej w przedsiębiorstwie, informacja, przetworzone dane, przetworzona wiedza)

• Żaden z powyższych czynników nie daje dochodu, nie mają takiej rangi jak czynniki Smitha, ale każdy z nich przyczynia się do osiągania zysku.

• Czynniki dzielą się na:

• Osobowe - praca człowieka i przedsiębiorczość

• Rzeczowe - pozostałe

5. Model krzywej możliwości produkcji:

• Granica możliwości produkcyjnych - to model, który pokazuje możliwości wyborów gospodarczych i prawidłowości z nimi związane.

• Model może odnosić się do wyborów dokonywanych przez właściciela przedsiębiorstwa, może też odnosić się do całej gospodarki - ma, zatem uniwersalny charakter:

1. Dana jest ograniczona ilość czynników produkcji.

2. Czynniki te są w pełni i efektywnie wykorzystywane.

3. Czynniki są wykorzystywane do produkcji dwóch rodzajów dóbr (nie ma ograniczeń, co do rodzajów).

4. Istnieje wiele możliwych kombinacji produkcji tych dóbr za pomocą posiadanych czynników produkcji.

Możliwości	Masło (tys. kg)	Armaty (tys. szt.)
A	0	15
B	1	14
C	2	12
D	3	9
E	4	5
F	5	0




• Krzywa możliwości produkcyjnych - jest graficznym przedstawieniem kombinacji ilościowych dwóch rodzajów dóbr, które mogą być wytwarzane przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu czynników produkcji. Zatem krzywa ta pokazuje zbiór możliwych wyborów.

• Jej funkcją jest oddzielanie kombinacji osiągalnych od nieosiągalnych (wśród kombinacji osiągalnych krzywa oddziela kombinacje efektywne od nieefektywnych). Kombinacje nieefektywne - niepewne wykorzystanie możliwości, niewłaściwa organizacja, błędy technologiczne.

• Jeżeli przedsiębiorstwo, lub gospodarka wytwarzają kombinację dóbr odpowiadającą, któremukolwiek punktowi na krzywej możliwości produkcyjnej, to ma miejsce optymalne wykorzystanie czynników produkcji. Znaczy to, że nie można zwiększyć produkcji jednego dobra bez jednoczesnego ograniczenia produkcji drugiego dobra. Taką sytuację nazywamy optymalną według kryterium Pareto.

• Zasady ujawnione, przez model:

• Zasada substytucji - trzeba zrezygnować z pewnej ilości 1 dobra, aby zwiększyć produkcję drugiego dobra.

• Zasada rosnącego kosztu alternatywnego - aby zwiększyć produkcję jednego z dóbr o kolejne jednostki trzeba rezygnować z coraz większych ilości drugiego dobra.

• Wygięcie krzywej możliwości produkcyjnych jest skutkiem specjalizacji zasobów i ich malejącej produktywności przy zmianie ich przeznaczenia.

• Liniowa krzywa możliwości produkcyjnych szczególny przypadek




• Do produkcji dobra A muszą być potrzebne te same czynniki, co do produkcji dobra B (dobra muszą być bardzo podobne).

• Krzywa możliwości produkcyjnych pokazująca pole możliwych wyborów w skali gospodarki jest nazywana społeczną granicą możliwości produkcyjnych. Model może służyć do ilustracji następujących dylematów:

• Czy produkować więcej broni, ograniczając w ten sposób produkcję żywności?

• Jak ustalić propozycje pomiędzy ilością dóbr konsumpcyjnych a ilością dóbr produkcyjnych w gospodarce?

• Dobra podstawowe a luksusowe - jak właściwie ustalić propozycję.

• Ostateczny wybór dokonywany jest w zależności od:

• Organizacji społeczeństwa

• Układu sił politycznych

• Wartości i norm społecznych.

• 
  Krzywa możliwości produkcyjnych w długim okresie czasu.

• W długim okresie czasu mogą się pojawiać np. nowe surowce, materiały, rozwój technologiczny. Będą to warunki poszerzające możliwości produkcyjne gospodarki.

• Np. brak postępu, kurczenie, się zasobów to warunki zmniejszające możliwości produkcyjne.

• Sposoby dokonywania wyborów gospodarczych:

• Zwyczaj - polega na tradycyjnym ustalaniu celów, osiągane za pomocą zwyczajowo określonych środków jednak bez ich rozumowej analizy, wpływ mają min:

• Obyczaje

• Normy

• Presja (społeczna, otoczenia)

• Religia

• Zbiorowe doświadczenie

• Instynkt - (działalność intuicyjna) to działania gospodarcze wynikające z kodu genetycznego człowieka.

• Nakaz - oparty jest na podziale społeczeństwa na dwie grupy (podejmującą i wykonującą decyzje) zazwyczaj pod groźbą przemocy (sankcji), decyzje o produkcji i podziale podejmuje władza (może być bliższy totalitaryzmowi, lub demokracji), (np. gospodarki wojenne)

• Rynek - wybory dokonywane w oparciu o informacje płynące z rynku zakładają określone typy zachowań podmiotów gospodarczych.

• Są wolne w sensie ekonomiczny (swoboda decyzji)

• Cel - osiąganie indywidualnych korzyści

• Ponoszenie odpowiedzialności gospodarczej

• Dokonują racjonalnych wyborów

• Racjonalność i jej rodzaje. Zasada racjonalnego gospodarowania. Rachunek ekonomiczny:

• Racjonalność - metoda polegająca na wykorzystaniu zasad poprawnego myślenia i skutecznego działania dla osiągnięcia preferowanego celu (ciągłe porównywanie nakładów i wyników - kalkulacja ekonomiczna)

• Zasada racjonalnego gospodarowania - występuje w dwóch wariantach:

• Największego efektu - dobór metody działania pozwalający przy danym nakładzie środków w maksymalnym stopniu osiągnąć cel.

• Minimalnego nakładu - dobór metody działania pozwalający osiągnąć złożony cel minimalnym nakładem środków.

• Nie można maksymalizować zysku, przy jednoczesnym minimalizowaniu środków!!!

• Racjonalność może mieć charakter:

• Rzeczywisty (rzeczowy) - prawdziwa, jest wzorcem, modelem, (ale nie chodzi o odniesienie się do realiów) działanie absolutnie skuteczne prowadzące do osiągnięcia maksymalnej korzyści w warunkach kompletnej informacji.

• Ograniczony - sposób działania w warunkach uświadomionych ograniczeń (np. niepełnej informacji, ograniczenia w możliwości jej przetwarzania), dobra intencja i świadomość ograniczeń.

• Proceduralny - zastosowanie procedur racjonalności przy danym poziomie wiedzy, niezależnie od tego, jaka jest jej zgodność z obiektywną rzeczywistością (metodologiczna), w praktyce występuje najczęściej.

• Rachunek ekonomiczny - służy do podejmowania optymalnych decyzji gospodarczych, jest to zespół rachunków niezbędnych do dokonywania wyboru optymalnego z punktu widzenia przyjętego kryterium celu. Wybór rozwiązania następuje spośród różnych wariantów możliwych do zastosowania. (np. dobór technologii, przy powstawaniu przedsiębiorstwa na podstawie porównywania wyników).

• Cele rachunku ekonomicznego:

• Względność - wybór można traktować jako optymalny z punktu widzenia kryterium celu.

• Wariantowość - wybór dokonywany jest spośród wszystkich wariantów możliwych do realizacji.

• Dualność - wybierany jest jeden z wariantów racjonalnego gospodarowania.

• Kompleksowość - konieczne jest uwzględnienie wszystkich aspektów mających związek z realizacją celu (wymaga dobrego, gruntownego przygotowania materiałów)

• Gospodarka jako system:

• Gospodarowanie realizowane jest w konkretnych warunkach systemowych

• Główne wyznaczniki systemu gospodarczego:

• Dominująca forma własności czynników produkcji

• Wiodący mechanizm podejmowania decyzji gospodarczych (alokacji zasobów)

• Własność - zbiór efektywnie wykorzystywanych uprawnień, czyli praw własności, jakimi podmiot własności (właściciel) dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu (przedmiotu) własności.

• Uprawnienia dotyczą:

• Faktycznego korzystania z obiektu (np. czerpanie dochodów)

• Udziału (bezpośredniego, lub pośredniego) w podejmowaniu decyzji dotyczących wykorzystania obiektu (np. zarządzanie nim, sprzedaż)

• Klasyfikacje własności:

• Według sektorów własności:

• Sektor prywatny

• Sektor publiczny

• Według podmiotów własności:

• Własność prywatna (w tym spółdzielcza)

• Własność państwowa

• Własność komunalna (własność państwowa i komunalna bywa też określana jako własność publiczna, ale nie w prawie w kodeksach)

• Własność prywatna - zbiór uprawnień własnościowych do określonych obiektów, przynależnych konkretnym osobom, lub grupom, które są ekskluzywne (wyłączone) i transponowalne (przekazywalne).

• Dobro prywatne - dobro, które jest własnością prywatną, właściciel korzysta z niego dla własnych celów.

• Dobro publiczne - to takie dobro, z użytkowania, którego nikogo nie można wykluczyć (np. obrona kraju - wojsko, bezpieczeństwo publiczne)

• System gospodarczy (gospodarka) - układ instytucji i relacji pomiędzy nimi, który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą, determinuje prawa własności czynników produkcji, udziela uprawnień do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji, determinuje bodźce motywujące różne podmioty gospodarcze.

• Typy systemów gospodarczych w zależności od dominującego mechanizmu dokonywania wyborów (koordynacji procesów gospodarczych):

• Gospodarka rynkowa

• Gospodarka nakazowa (centralnie planowana)

• Gospodarki mieszane (współczesne systemy gospodarcze to zazwyczaj gospodarki rynkowe z pewnym zakresem interwencji państwa)

Zadania z ćwiczeń:

1. Czy podane zdanie dotyczy ekonomii pozytywnej, czy ekonomii normatywnej?

• Ceny ropy naftowej w latach 1973-74 wzrosły ponad trzykrotnie. - Ekonomia pozytywna

• Ubogim krajom przypada mniejsza część dochodu niż by się im należała. - Ekonomia normatywna

• Podział dochodu na świecie jest niesprawiedliwy, na kraje biedne, obejmujące 58% ludności świata przypada zaledwie 4% dochodu globalnego. - Początek normatywny, koniec pozytywny

• Od lat siedemdziesiątych w większości krajów zachodnich zmalała inflacja, ale wzrosła stopa bezrobocia. - Ekonomia pozytywna

• Rząd powinien prowadzić politykę mającą na celu obniżenie stopy bezrobocia. - Ekonomia normatywna

• Stopa bezrobocia w Polsce należy do najwyższych wśród krajów Unii Europejskiej. - Ekonomia pozytywna

• Podniesienie opodatkowania wyrobów tytoniowych może zniechęcić do palenia. - Ekonomia pozytywna, (bo istnieje pewien związek)

• Gospodarka Hongkongu jest bliższa systemowi wolno konkurencyjnemu niż gospodarka Kuby. - Ekonomia pozytywna

• Czy podane zdanie dotyczy mikroekonomii, czy makroekonomii?

• Na początku lat osiemdziesiątych w wielu krajach zachodnich nastąpił gwałtowny wzrost stopy bezrobocia. - Makroekonomia

• Wyższe opodatkowanie wyrobów tytoniowych zmniejszy zainteresowanie papierosami. - Mikroekonomia

• Na początku lat osiemdziesiątych znacząco wzrosło bezrobocie wśród pracowników budowlanych. - Mikroekonomia

• Wzrost sumy dochodów społeczeństwa spowoduje wzrost wydatków konsumpcyjnych. - Makroekonomia

• Pracownik, który otrzymał podwyżkę wynagrodzenia, prawdopodobnie zwiększy zakupy dóbr luksusowych. - Mikroekonomia

• Przedsiębiorstwo zainwestuje w zakup maszyn, jeżeli przewidywana stopa zwrotu jest zadowalająca. - Mikroekonomia (przedsiębiorstwo jest zawsze mikro, nawet, jeżeli jest ogromnym koncernem)

• Wysoka stopa procentowa w gospodarce może ograniczyć aktywność inwestycyjną. - Makroekonomia

• Poziom PNB w Polsce jest obecnie wyższy niż w 1989 roku. - Makroekonomia

3. Klasyfikowanie dóbr:

• Energia słoneczna - pierwotne i wolne

• Chleb - ekonomiczne i rzadkie

• Grzyby - pierwotne i rzadkie

• Jagody na straganie - ekonomiczne i rzadkie

• Złoża węgla - pierwotne i rzadkie

4. Pomiar kosztu alternatywnego:

• Chcemy założyć lokatę bankową na okres 1 roku, mamy oferty trzech banków, w których oprocentowanie w skali roku wynosi:

• I - 6% wybór

• II - 5,5% miara kosztu alternatywnego

• III - 5%

• Wybieramy opcję 6%, więc miarą kosztu alternatywnego jest oprocentowanie 5,5%.

Samorealizacji

Uznania

Kontaktów społecznych

Bezpieczeństwa

Podstawowe (biologiczne)

---