Czytelnictwo

Treści programowe:

Kultura czytelnicza jednostki

Rola kompetencji czytelniczych

Funkcje lektury w życiu człowieka

Biblioteka życia

Psychofizyczny proces czytania

Fonetyzacja

Konwergencja

Subwokalizacja

Techniki badań w czytelnictwie

-ankieta

- wywiad

- obserwacja

- eksperyment

- test

Próba reprezentatywna

Historia badań nad czytelnictwem (Mikołaj Rubakin, Walter Hoffman)

Historia badań nad czytelnictwem w Polsce

Charakterystyka badań nad czytelnictwem w II RP

Biblioterapia

Pedagogika czytelnictwa

Badanie jakościowe

O współczesnej młodzieży i jej doświadczeniach lekturowych

Konwersatorium:

Co to jest czytelnictwo…

Periodyzacja stosunku człowieka do lektury

Analfabetyzm

Dysleksja

Współczesne socjologiczne analizy czytelnictwa

Cenzura i czytanie

Biblioteka i wolność myśli

Wpływ kultury alternatywnej na czytanie

Koncepcja obiegów literackich w II RP wg Stefana Żółkiewskiego

Wykład I 6.10

Na ćwiczenia czytamy nr 3 Jadwiga Andrzejewska kultura czytelnicza jednostki jako program edukacji czytelniczej i przedmiot badań, Studia o książce 1989 t.18 s.23-64

Na następne zajęcia czytamy do strony 40

Zagadnienia do przygotowania:

1. Społeczeństwo konsumpcyjne a społeczeństwo edukacyjne. Kształcenie ustawiczne? (przygotować w oparciu o inne źródło niż artykuł [def kształcenia ustawicznego])

2. Co to jest kultura (przygotować także w oparciu o inne źródło), jakie specjalne znaczenie posiada kultura czytelnicza. Dotychczasowe określenia KCJ (kultury czytelniczej jednostki) a definicja KCJ Andrzejewskiej [def. wyliczająca] dyspozycje motywacyjne i dyspozycje instrumentalne oraz ich wpływ na zachowania czytelnicze [czym są dyspozycje motywacyjne, czym są zachowania czytelnicze]

3. Wyjaśnij pojęcia:

- przekonanie o wartości lektury

- potrzeba czytania

- zamiłowanie do czytania

- zainteresowania czytelnicze

- motywy czytania

4. lektura jako wartość uznawana i odczuwana

5. co składa się na nasze kompetencje czytelnicze i jakie etapy musi przejść człowiek rozwiązujący problem przy pomocy lektury

Ad 1.

Społeczeństwo konsumpcyjne - choć trudno tu o jednoznaczną definicję, z powodu wielości opinii i ekstensywności tematu, to można przyjąć, że jest to społeczeństwo nowoczesne, w którym nadrzędnym celem - ze względu na zwiększenie się jakości życia względem czasów dawniejszych, jest konsumpcja, zaś polityka, moralność społeczna i obyczaje, podporządkowują się jej.

Kształcenie ustawiczne (ang. lifelong learning) jest procesem stałego odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych i zawodowych jednostki, trwającym w ciągu całego jej życia.

Kształcenie może odbywać się poprzez uczestnictwo w:

* Centrum Kształcenia Ustawicznego;

* szkoleniach, kursach zawodowych lub hobbystycznych;

* studiach podyplomowych;

* wyjazdach studyjnych, konferencjach, seminariach;

a także poprzez:

* oglądanie lub słuchanie audycji edukacyjnych;

* czytanie czasopism edukacyjnych;

* naukę za pomocą Internetu (na odległość).

Kształcenie ustawiczne może być sprawą indywidualnej jednostki (podnoszącej swoje kwalifikacje z własnej inicjatywy i na własny koszt), bądź też może być projektowane, organizowane i finansowane przez pracodawcę. W takim przypadku kształcenie ustawiczne pracowników jest elementem uczenia się organizacji.

Kształcenie ustawiczne to: „ proces ciągłego doskonalenia zasobu wykształcenia i kwalifikacji oraz ciągłej adaptacji intelektualnej, psychicznej i profesjonalnej do przyspieszonego rytmu zmienności, który jest znamieniem współczesnej cywilizacji”.

Ad 2.

Kultura (inne źródło) - Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsamiana z cywilizacją. Również charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory postępowania, także to, co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.

Kultura- różnorodne pojęcie zjawisk: przedmioty stanowiące wytwory i obiekty ludzkiej działalności, same działania i stany psychiczne człowieka: postawy, dyspozycje, nawyki stanowiące rezultat wcześniejszych oddziaływań oraz przygotowanie i warunek przyszłych działań.

Kultura czytelnicza- 1) Społeczne funkcjonowanie dwóch środków przekazu: książki i czasopisma oraz tekstów przez nie przenoszonych. 2) Składnik osobowości ukształtowany pod wpływem różnych czynników w toku obcowania czytelnika z przekazami piśmienniczymi.

Kultura czytelnicza (inne źródło) stanowi nieodzowny element procesu samokształcenia i wymienia się jednocześnie jej elementy składowe: zainteresowania i motywacje czytelnicze, aktywność i kompetencje czytelnicze, znajomość techniki pracy z książką i innymi dokumentami bibliotecznymi, znajomość techniki bibliotecznej, opanowanie higieny i techniki umysłowej. Czytanie jest swoistym kluczem do wiedzy, która zapewnia człowiekowi sukces. Kształtowanie kultury czytelniczej rozpoczynamy od rozbudzania w małych dzieciach zainteresowania książką i innymi dokumentami oraz biblioteką, gromadzeniem własnych zbiorów celem budzenia zamiłowania do obcowania z książką (oglądania, czytania, słuchania), do szukania w książce i innego rodzaju dokumentach początkowo rozrywki, potem pomocy w nauce, wskazówek życiowych. W czytelnictwie małych dzieci bardzo ważną rolę spełnia ilustracja, która małemu dziecku pomaga zrozumieć treść, gdy słowa są jeszcze trudne do odczytania. Zasadniczo sytuacja zmienia się, gdy dziecko posiądzie sztukę samodzielnego czytania. Czytanie staje się elementem nauki.

Ad 3.

przekonanie o wartości lektury -

potrzeba czytania

zamiłowanie do czytania

zainteresowania czytelnicze

Motywy czytania, to inaczej powody, dla których czyta się książki i prasę, to też nastawienie do czytanego tekstu oraz zaspakajanie potrzeb za jego pomocą. Mogą one mieć charakter instrumentalny, który jest wynikiem nakazów, np. nauczycieli, z racji wykonywanego zawodu by uzyskać prestiż człowieka oczytanego. Zaspokojeniem potrzeb psychicznych człowieka takich jak np. potrzeba wiedzy i informacji, samokształcenia, wzorów postaw i zachowań, przeżyć estetycznych, kompensacji, partycypacji, terapii, rozrywki itd. kierują motywy autoteliczne. Motywy czytania, ich ilość są decydujące w recepcji i funkcjach książki w życiu każdego człowieka. To właśnie ilość motywów wpływa na chęć czytania, powodując pełniejszy i bogatszy odbiór czytanego tekstu.

Wykład II 27.10

Krótka historia czytania. Periodyzacja stosunku człowieka do lektury według R. Engelsnga i H. Weinreicha.

Społeczeństwo alfanumeryczne - społeczeństwo, które dla wyrażenia treści nauki i kultury posługuje się literami alfabetu, które odzwierciedlają języki naturalne i cyframi…

Kultura pisma podtrzymywana jest przez nowe media.

Żeby czytać potrzebny jest system znaków.

Jak stare jest pismo? Czy zostało wynalezione od razu?

Musiało ewoluować i rozwijać się etapami.

Etapy rozwoju pisma:

1. Okres znaków symbolicznych - przenieść pismo w przestrzeni i czasie, część znaków była nietrwała (np. gesty, dymy z ogniska, bicie w bębny), pojawiają się znaki trwalsze:

• Znaki własnościowe

• Kipu Indian amerykańskich - zespół sznurów z węzełkami

• Aroko - symboliczne listy muszelkowe plemion murzyńskich

• Wampuny - symboliczne listy muszelkowe, muszle zawinięte w kalinę używane przez Indian północnoamerykańskich

2. Okres pisma obrazkowego - właściwe pismo rozwinęło się z piktografii - pisma obrazkowego. Najbardziej rozpowszechniona forma pisma na świecie. Składa się z obrazków, które mogą być sygnałami lub znakami przedstawiającymi pewną treść. Rysunki tego typu pochodzą z epoki neolitycznej. Mogą przedstawiać łucznika z powaloną zwierzyną. Czytanie pisma piktograficznego nie wymaga znajomości języka.

3. Okres pisma wyrazowego - ideograficzne, związane jest z zespołem dźwięków mowy, używanych dla określenia rzeczy. Ideogramy są to znaki uproszczone i umowne przedstawiające rzeczy dostrzegane zmysłami albo związane z pojęciami. Determinanty - znaki dodatkowe, które całkowicie zmieniały ich treść. Odczytanie pisma ideograficznego wymaga znajomości języka.

4. 
   Okres pisma sylabowego - pismo fonetyczne, związane z brzmieniem grup dźwięków. Egipskie pismo hieratyczne, pismo majów i Azteków, sumeryjsko-akadyjskie, pismo klinowe, pismo luwijskie.

5. Okres pisma alfabetycznego - poszczególnym znakom odpowiadają konkretne dźwięki mowy. Jest uniwersalne, każdy język można zapisać za pomocą alfabetu. Wymyślenie alfabetu zawdzięczamy Fenicjanom (2 poł 2 tysiąclecia p.n.e.). Ten sposób rozszerzył się na niemal cały świat.

Pismo ulegało wielu przemianom.

Stosunek człowieka do lektury podlegał pewnym zmianom. Stosunek ludzi do lektury można podzielić na 3 etapy:

1. Okres lektury intensywnej - od zarania dziejów do połowy XVIII w. - polegał na pogłębionym stos. Człowieka do lektury, czytano niewiele i powoli, wielokrotnie te same książki. Formą odbioru była lektura głośna, stosowaną ją nawet, gdy nikogo nie było w pobliżu. Od 12 do 2 wieku p.n.e. zwyczaj cichego czytania nie był znany. Głośne czytanie mogło mieć funkcje integracyjne.

XVII w. - Retif de la Bretonne - w swoich wspomnieniach pisze o lekturze Pisma Świętego. Konsolidacja i integracja rodziny.

Między 16 a 17 wiekiem czytano na głos na spotkaniach rodzinnych, z przyjaciółmi.

Głośna lektura przeżywała okresy bujnego rozkwitu.

W czasach Dantego ciche czytanie zaczyna zdobywać coraz szersze kręgi, zwłaszcza w kręgach elitarnych.

Współcześnie głośne czytanie jest mało powszechne. Zmieniła się funkcja czytania.

Czytelnicy musieli dysponować przestrzenią, w której zostawali by w odosobnieniu, książki musiały mieć taki poziom edytorski, który umożliwiał bezproblemowe śledzenie tekstu (zasada In continuo - pisanie bez spacji)

1455- biblia 42-wierszowa Gutenberga (40 guldenów w wersji papierowej [165 egz.], 50 w wersji pergaminowej [45egz.]). Cena była barierą.

Libri catenati- księgi łańcuchowe

2. Okres lektury ekstensywnej - od połowy XVIII w. do ok. wieku XX - teksty czytane są jednorazowo, ale czyta się ich więcej. Czytelnik przystąpienia do lektury z zamiarem przeczytania a nie przestudiowania tekstu. Zaczęto czytać dla rozrywki. Zmniejszył się procent literatury religijnej na rzecz beletrystyki. Wycofanie się łaciny, zaczynają się rozwijać języki narodowe. Rozszerza się krąg czytelników. Pojawiają się nowi odbiorcy: chłopi, dzieci, robotnicy. Pojawiają się wynalazki: lampa naftowa (1853), nowe techniki edytorskie, rozwijają się techniki graficzne, forma książki coraz bardziej sprzyja czytelnikom.

3. Okres lektury defensywnej - rozpoczyna się na przełomie XX i XXI w. - człowiek współczesny cofa się przed naporem tekstów. Nie sposób przeczytać wszystkiego. Coraz większe znaczenie mają nowoczesne techniki korzystania z tekstów (przeglądanie spisów treści, abstraktów, indeksów).

Czynniki mające wpływ na proces lektury na przestrzeni dziejów:

1. Tekst i jego odmiany

2. Forma odbioru (głośna lub cicha)

3. Język i jego odmiany

4. Dostępność tekstów do lektury

Książka przesunęła się ze sfery inwestycji do sfery opłat.

Przestrzeń prywatna ewoluowała jak wszystko czy otaczał się człowiek.

Ewolucja od czytania na głos do czytania po cichu związana jest z kilkoma czynnikami:

1. Z pojawieniem się nowoczesnych technik edytorskich tym z wynalazkiem ruchomej czcionki Gutenberga (pojawienie się „galaktyki Gutenberga”).

2. Z przemianami w zakresie organizacji przestrzeni mieszkalnej i nowymi formami obyczajowości.

3. Ze zmieniającymi się formami kontroli społecznej

Głośne czytanie zachowało się do naszych czasów, ale stanowi wyjątek na tle ogólnie przyjętych standardów zachowań czytelniczych, bezpowrotnie zmienił się kulturowy kontekst, w jakim występuje i zmienia się też jego funkcja. Przyjmuje się, że to niepozorne zjawisko, jakim było upowszechnienie się praktyki cichego czytania było bardzo doniosłym procesem kulturowym. Kościół był przeciwny cichemu czytaniu i tzw. „milczącemu czytelnikowi”, upatrując w nim niebezpieczeństwa. Być może działo się tak dlatego, że cichy sposób lektury umożliwiał indywidualny i niepoddany zewnętrznej kontroli kontakt czytelnika z tekstem i że tworzył warunki do oddzielenia się prywatnych zachowań kulturowych od zachowań grupowych. W ten sposób ciche czytanie mogło stać się pewnego typu azylem dla jednostki pragnącej uwolnić się od wszechobecnej kontroli społeczne j a to z kolei dostarczało intelektualnych podstaw do kontestacji zastanego porządku społecznego. Teksty czytane prywatnie, bo w ciszy, mogły być poddawane samodzielnej, wielokrotnej analizie. W tej perspektywie jednym z najbardziej spektakularnych owoców prywatnej lektury było wystąpienie Marcina Lutra w 1517 roku. Czytanie tekstów na głos oznaczało poddawanie własnych myśli kontroli społecznej. W takich warunkach nie była by możliwa heretycka lektura biblii, której dopuścił się Luter.

Ten powolny i trudno dostrzegalny proces (przejście od lektury głośnej do cichej) można obrazowo opisać, jako przejście od takiego stanu kultury pisma, kiedy czytanie służy wprowadzeniu czytającego do pewnej wspólnoty idei i wartości, uprzedniej w stosunku do czytanego tekstu, do takiej sytuacji, kiedy czytanie pełni funkcje emancypacyjne. Jest to także przejście od czytania intensywnego, polegającego na pilnym zgłębianiu niewielkiej liczby ciągle tych samych tekstów do czytania ekstensywnego, wyrażającego się metaforą samotnej żeglugi wśród książek.

Czytano pisma religijne, filozoficzne, sprzyjające kontemplacji. Najczęściej czytano po łacinie. Tekstów nie było zbyt wiele, nowe nie cieszyły się dużą popularnością, nie poszukiwano nowych tekstów.

Kultura czytelnicza jednostki

Kształcenie ustawiczne- proces stałego odnawiania i doskonalenia kwalifikacji ogólnych i zawodowych jednostki trwających w ciągu całego życia. K.u. jest współczesnym modelem edukacji wynikającym z konieczności stałej adaptacji kulturowej, społecznej i zawodowej jednostek do szybko zmieniających się stosunków i warunków życia we współczesnym świecie. Koncepcja k.u. podważa tradycyjny pogląd o podziale ludzkiego życia na okres przygotowawczy i okres dojrzałej aktywności społeczno-zawodowej, w którym zostają spożytkowane rezultaty uprzedniego kształcenia, szkoła w myśl tej koncepcji jest jedynie pierwszym ogniwem procesu kształcenia, przygotowującym jednostkę do dalszej, stałej edukacji.

Wszystkie zawody wymagają kształcenia ustawicznego, ale w różnym stopniu.

Kształcić się to znaczy czytać.

Zagrożeniem jest analfabetyzm funkcjonalny - nierozumienie tekstu czytanego. Postulatem jest alfabetyzacja funkcjonalna. Ważne jest popularyzowanie czytelnictwa.

Czy współcześnie propagowanie kultury czytelniczej ma jakieś specjalne znaczenie? - rozwija całe społeczeństwo, reklamowanie, że czytanie jest niezbędne, nobilitowanie tego typu aktywności, kultura i czytanie łączą się ze sobą.

Antonina Kłoskowska - def. str. 26

Maria Walentynowicz - na kulturę czytelniczą składają się:

1. Systematyczny kontakt czytelnika z książką

2. Odpowiedni dobór lektury

3. Sztuka umiejętnego czytania

4. Umiejętność zastosowania wiedzy zaczerpniętej z książki

5. Gromadzenie własnego księgozbioru

Ta definicja posiada braki, ogranicza się so wyliczania zachowań, pomija czynniki motywujące i funkcję lektury w życiu człowieka.

Kult czytelnicza- def. szersza

Def. węższa

Dyspozycje- zespół tkwiących w jednostce warunków umożliwiających określone postacie działań i wyznaczających te działania. Innymi słowy jest to potencjalna gotowość do podjęcia określonych zachowań.

Dzielimy je na dwie grupy: (str 28)

1. Motywacyjne

2. Instrumentalne

Kultura czytelnicza jednostki (str. 29)

W schemacie dyspozycje są w hierarchii, której nie można zmienić

Przekonanie o wartości lektury - nasze własne zdanie na temat czytania jako czynności, na temat wartości czytania

Uznawalność i odczuwalność - str 30-31 - to, co uznawalne bierze się z kryteriów obiektywnych, zawsze weryfikujemy o sądy jakiejś grupy z otoczenia, to co odczuwalne weryfikujemy o własne sądy.

1. Lektura jako wartość uznawana i odczuwana - 100% natężenie

2. Uznawana lecz nie odczuwana

3. Nie uznawana lecz odczuwana

4. Nie uznawana i nie odczuwana - 0% natężenie

Lektura, jako wartość odczuwana i uznawana - kiedy czytanie zaspokaja nasze potrzeby, czytelnik odczuwa potrzebę czytania.

Inicjacja czytelnicza- inicjacja szokowa

Lektura jako wartość uznawana lecz nie odczuwana - studenci :D

Lektura jako wartość nie uznawana lecz odczuwana- kiedy nie odczuwamy potrzeby czytania, ale wymusza na nas to środowisko.

Lektura jako wartość nie uznawana i nie odczuwana - gdy osoba nie odczuwa ani presji ani chęci. Osoba taka jest potencjalnym czytelnikiem.

Potrzeba czytania- odczuwanie braku (str 32)

Zamiłowanie (str 32)

Zainteresowania (str 33)

Motywy czytania na następnych zajęciach

---

1. Charakterystyka zachowań czytelniczych (aktywność, wybór, procesy recepcji); „biblioteka życia”

1. Interpretacja a konkretyzacja (rodzaje interpretacji)

2. Funkcje lektury w życiu człowieka

2. Czynniki warunkujące rozwój kultury czytelniczej jednostki

1. Szczególna rola szkoły w kształtowaniu KCJ

2. Przyczyny braku potrzeby czytania

Wykład III 3.11

Na styczeń przeczytać 2 lektury (dogłębnie)

Okres lektury ekstensywnej - bardzo mocno przyrasta książek, 1701-10 w Polsce wyprodukowano 169 tytułów książek, w 1781-90 było już 624 tytuły. Nastąpił gwałtowny wzrost zainteresowania książką, nastąpił spadek cen książek, dzięki nowym rozwiązaniom technicznym

1796-97 - wynaleziono druk płaski (litografię)

1812- wynaleziono drukarską prasę pośpieszną

1799- wynaleziono maszynę papierniczą

Zaczęły się pojawiać takie wynalazki, dzięki którym przybywało papieru, choć był gorszej jakości.

1843- zaczęto stosować ścier drzewny zamiast szmat

1860 - zaczęto stosować celulozę

Cena papieru zeszła w dół, potanienie ceny książki, wzrost jej produkcji.

Zmiana nawyków czytelniczych. Zanik studiowania przy pulpicie.

Nowe sytuacje lekturowe (lektura w ogrodzie), pojawiły się książki do czytania podczas podróży koleją. W XIX w książka odgrywała dużą rolę w życiu dziewcząt z wyższych sfer. Pozbawione one były prawa do studiów, świat książek stanowił dla nich ucieczkę.

W XVIII następuje rozwój powieści angielskiej - rozwój imperium kolonialnego stworzył etos gentlemana. Lektura była jedną z form spędzania wolnego czasu. Coraz więcej gentlemanów chciało czytać coś ciekawego, dzięki czemu nastąpił rozkwit angielskiej powieści.

Podręczniki dobrego tonu - zawierają informacje o dawnych czytelnikach, rodzaj wiedzy o relacji człowiek - książka

Rewolucja książki - R. Escarpit - pojawienie się tanich edycji książkowych, które rozpowszechniano także poza siecią księgarską, przesunęły cenę książki z strefy inwestycji do sfery opłat. Bardzo to rozszerzyło praktyki lekturowe, po książkę zaczęto sięgać częściej, pojawiło się więcej czytelników

Uwarunkowania rozwoju okresu lektury ekstensywnej na ziemiach polskich w XIX w.

Towarzystwa oświatowe - tworzyły biblioteki oświatowe

Biblioteki oświatowe- pojawiły się w Ameryce, powstała w 1847 w Bostonie.

Biblioteki oświatowe- biblioteki dostępne dla każdego, nastawione na czytelnika niezbyt wyrobionego, stawiające sobie za cel nie tyle wypełnienie wszystkich dezyderatów zgłaszających się osób, co krzewienie zainteresowań czytelniczych i podnoszenie poziomu kultury czytelniczej. Biblioteki oświatowe to takie, które mają za zadanie upowszechnianie czytelnictwa i kształtowanie kultury szerokich mas społecznych; służą wychowaniu społecznemu, kształceniu ogólnemu i zawodowemu oraz kulturalnej rozrywce wszystkich obywateli. Biblioteki oświatowe dały początek bibliotekom publicznym.

Wydział Czytelń Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności - 1861 - Jan Tadeusz Lubomirski, J. Gautier - WTD istniało od 1825 legalnie, postanowiono przy legalnie działającej organizacji otworzyć jeszcze jeden wydział. Pierwszym szefem był książę J. T. Lubomirski. Uruchomiono 6 bibliotek publicznych, potem zaczęły powstawać nowe. Funkcje Lubomirskiego przejął w 1865 Gautier. Organizowano akcje aby zebrać pieniądze, były to często odczyty. Z bibliotek korzystali robotnicy, rzemieślnicy, urzędnicy i ucząca się młodzież.

W 1893 liczba bibliotek wzrosła do 23.

Towarzystwo Oświaty Ludowej - I oddział został powołany w 1867 we Lwowie, wkrótce potem upadło z powodu braku funduszy. W 1872 w Poznaniu powstał nowy oddział (1878 zamknięte). III oddział w Krakowie w 1882, po kilku latach działalności liczba biblioteczek była szacowana na 800 (w 1913 szacowało się, że jest ich w Galicji około 1000).

Towarzystwo Czytelni Ludowych - działała w poznaniu i na terenie wielkopolski - 1880 - miało poparcie kościoła, do roku 1914 zorganizowano ponad 1,6 tys. bibliotek, działała do 1939 r.

Towarzystwo Szkoły Ludowej - 1891 - założycielem był A. Asnyk. TSL utrzymywało szkoły elementarne, organizowało kursy dokształcające, kursy dla analfabetów, kultywowało polską kulturę i postawę patriotyczną, rozpowszechniało literaturę popularną, organizowało bursy dla młodzieży. 1891-1901 zorganizowało 200 bibliotek, do 1913 w całej Galicji Asnyk zorganizował 2,5 tys. mniejszych i większych bibliotek. W Krakowie działało 7 bezpłatnych wypożyczalni.

Okres lektury defensywnej - H. Weinreich - cofanie się przed naporem książek, musimy umiejętnie budować własną „bibliotekę życia”.

J. Dunin: pismo zmienia świat, rozdział o historii…

A. Manguel: moja historia czytania, rozdział o cichym czytaniu

Współczesne badania nad czytelnictwem w Polsce

IKICz - przy bibliotece narodowej, powołany dekretem prezydium rządu z dn. 19.08.1954 ale faktycznie działa od 1955

Co 2 lata prowadzi regularne badania nad społecznym funkcjonowaniem książki (od 1992), prowadzone na ogólnopolskiej grupie reprezentatywnej. Badania przeprowadza się na 1-1,2 tys. osób.

1992- 71% polaków zadeklarowało czytanie książek (wynik doskonały)

1994 - 56% - rzeczywisty wynik opisujący skalę czytelnictwa w społeczeństwie polskim

1996 - 58%

Prowadzone na grupie powyżej 15 roku życia

1997 pojawił się głos, że wyniki są zawyżone (osoby objęte obowiązkiem szkolnym), zdecydowano, że w badaniu wezmą udział tylko osoby pełnoletnie

1998- 48%

Struktura IKICz

1. Pracownia badań czytelnictwa

Do jej zadań należy:

• Prowadzenie badań empirycznych nad czytelnictwem współczesnym

• Prowadzenie studiów nad problemami teorii i metodologii badań czytelnictwa

• Badania nad powojennym ruchem wydawniczym, jego wielkością, strukturą i zmianami organizacyjnymi

• Badania nad organizacją i funkcjonowaniem rynku księgarskiego

2. Pracownia badania historii czytelnictwa

Prowadzi badania nad historią czytelnictwa na ziemiach polskich i wśród polaków na obczyźnie w XIX i w I połowie XX wieku. Zajmuje się m.in.: zasięgiem i strukturą publiczności czytającej oraz instytucjonalnymi i nieinstytucjonalnymi drogami udostępniania książek i czasopism w tym okresie, funkcjami społecznymi pełnionymi przez książki i czasopisma w określonym czasie, miejscu i sytuacji. Pracownia prowadzi też studia nad problemami teorii i metodologii badań historii czytelnictwa.

3. Pracownia bibliotekoznawstwa

Do jego zadań należy:

• Prowadzenie prac naukowo-badawczych z zakresu bibliotekoznawstwa i bibliotekarstwa

• Współpraca z ośrodkami kształcenia bibliotekarzy w prowadzeniu zajęć dydaktycznych, przygotowaniu programów, skryptów i podręczników

• Analiza problematyki organizacji i technologii warsztatu bibliotekarskiego ze szczególnym uwzględnieniem organizacji katalogów rzeczowych i języków informacyjno-wyszukiwawczych

• Analiza sytuacji zawodowej bibliotekarzy, stanu zatrudnienia i organizacji szkolnictwa bibliotekarskiego w Polsce

1998 - analiza czytelnictwa w Polsce

48%

Przebadanych zostało 1115 osób. Kobiety czytają więcej od mężczyzn (53%), więcej czytają młodzi ludzie (załamuje się około 44 roku życia), czytamy najwięcej wtedy, gdy jesteśmy najbardziej zajęci. Im wyższy stopień wykształcenia tym wyższe czytelnictwo, istnieje przepaść między ludźmi z podstawowym i wysokim wykształceniem (23 i 88%). Im większe skupisko ludności tym częstszy kontakt z książką

Płeć:	%
Mężczyźni	43
Kobiety	53
Wiek:
18-24	61
25-34	59
35-44	58
45-54	41
55-64	36
65 i więcej	31
Wykształcenie
Pod	23
Zasadnicze zawodowe	37
Średnie	71
wyższe	88
Miejsce zamieszkania:
Wieś	33
Miasto do 20 tys	48
M 21-100	59
101-500	60
Powyżej 500 tys	61

Chodzenie do kościoła nie ma wpływu na ilość czytających.

Udział w praktykach religijnych
Kilka razy w tygodniu	55
Raz w tygodniu	44
Kilka razy w miesiącu	51
Kilka razy w roku	49
W ogóle nie uczestniczy	56

Ci którzy nie interesują się polityką nie interesują się książkami.

Poglądy polityczne
Lewicowe	52
Centrowe	52
Prawicowe	55
Trudno powiedzieć	35

Czytelnictwo książek w latach 1992-98 wśród mieszkańców polski w wieku co najmniej 20 lat (w odsetkach)

Stosunek do książki	Lata
		1992	1994	1996	1998
Czytający	69	53	56	47
Nieczytający	31	44	44	52

Interpretacja (proces)-> konkretyzacja (produkt)[ postać dzieła uchwycona przez osobę]

R. Ingarden (1893-1970) - twórca teorii dzieła literackiego.

Warstwy dzieła literackiego wg Ingardena:

1. Brzmień słownych

2. Znaczeń słów i poszczególnych zdań

3. Uschematyzowanych wyglądów

4. Przedmiotów przedstawionych w dziele i ich losów

Miejsca niedookreślenia - czytelnik musi wypełnić swoja wiedzą, wyobraźnią

Wykład IV 10.11

1998 rok

Dochód na osobę	% czytających
Do 275	40
276-399	44
400-549	40
550-799	56
Powyżej 799	76

Czynnik merytokracji - zarabianie więcej, co jest efektem wykształcenia i zaangażowania w nie włożonego

Ocena własnej sytuacji materialnej	% czytających
Zła	44
Średnia	41
Dobra	65

W wyniku głębszych analiz stanu czytelnictwa w Polsce, we wszystkich badaniach dzieli się publiczność czytającą na czytelników sporadycznych i czytelników rzeczywistych. Czytelników sporadycznych od rzeczywistych odróżnia ilość przeczytanych książek w ciągu roku. Czytelnicy sporadyczni to tacy, co czytają 1-6 książek, a czytelnicy rzeczywiści to tacy, którzy czytają 7 książek i więcej bez wyznaczania górnej granicy.

Intensywność czytania w 1998 r (w odsetkach)

Intensywność czytania: liczba książek przeczytanych w ciągu roku	Osoby deklarujące czytanie książek
1-2	12
3-4	19
5-6	19
7-11	16
12-23	12
24-35	9
36 i więcej	10
Trudno powiedzieć	2
Brak danych	1

Naprawdę książki czytało ok. 23 %.

Najpopularniejsze typy książek w 1992 i w 1998 (w odsetkach od pełnoletnich odbiorców książek)

Typy książek	Pełnoletni odbiorcy książek w 1992	Pełnoletni odbiorcy książek w 1998
„szkolne”	16	25
Encyklopedyczno-poradnikowe	13	17
Obyczajowo-romansowe	32	16
Literatura faktu	22	15
Fachowe	6	14
Sensacyjno-kryminalne	27	13
Religijne	10	9
Książki dla dzieci i młodzieży	9	7
Fantastyka	5	6
Eseistyka, publicystyka	Nie wyodrębniono (poniżej 1%)	6
Ezoteryka i paranauka	Nie wyodrębniono (poniżej 1%)	3

Zaczęła zanikać funkcja książki jako formy spędzania czasu wolnego. W 1992-98 nastąpiła zmiana modelu lektury z typowo rozrywkowego wyrażającego się częstym sięganiem po książki (obyczajowo-romansowe i sensacyjno-kryminalne) na model typowo utylitarny polegający na sięganiu po książkę wynikające z doraźnych potrzeb życiowych takich jak przymus szkolny (kategoria książek szkolnych) i potrzeba praktycznej, użytecznej informacji (książki encyklopedyczno-poradnikowe)

Czytelnictwo książek w latach 90 XX wieku w Polsce. Podstawowe wnioski

1. Czynnikiem wyraźnie różnicującym stosunek do książek i powtarzającym się w wielu badaniach jest płeć. Kobiety interesują się książkami częściej niż mężczyźni, a w dodatku wśród nich samych % podejmujących lekturę jest większy niż odsetek nieczytających. Dokładnie odwrotna sytuacja ma miejsce wśród mężczyzn gdzie odsetek podejmujących lekturę jest mniejszy niż odsetek nieczytających.

2. Jednoznaczny wpływ na czytanie książek ma wiek. Czytelnictwo zmniejsza się wyraźnie w starszych grupach ludności. Osoby interesujące się książką przeważają w stosunkowo młodszych grupach wiekowych tzn. wśród tych, którzy nie przekroczyli 44 lat. Warto zaznaczyć, że odsetek czytających 18-24 latków był w 1998 dwukrotnie wyższy od odsetka odbiorców najstarszych znajdujących się w wieku emerytalnym (65 lat i więcej)

3. Tradycyjnie na fakt podejmowania lektury wpływ wykazuje czynnik, jakim jest poziom wykształcenia. Działa tutaj prosta zasada: im wyższy formalny stopień wykształcenia tym częstsze i intensywniejsze są kontakty z książką. Wśród Osób najlepiej wykształconych odsetek czytających okazał się prawie czterokrotnie wyższy niż u respondentów po szkole podstawowej

4. Stosunek do książki wyraźnie określa też miejsce zamieszkania. Respondenci zamieszkujący wieś i miasta do 20 tysięcy wypadają w badaniach o wiele gorzej niż respondenci pochodzący z większych miast. Odsetek czytających rośnie począwszy od miast z liczbą mieszkańców od 21 tysięcy.

Wnioski ogólne

Rozkład czytelnictwa książek w poszczególnych grupach społeczno-zawodowych wskazuje na rozwarstwienie się społeczeństwa i wyraźniej niż inne podziały odzwierciedla dynamikę przemian społeczno-kulturowych dokonujących się w ostatniej dekadzie XX wieku w Polsce. Stosunek do książki można uznać za oznakę przynależności do pewnej grupy lub wskaźnik miejsca zajmowanego w strukturze zawodowej. Wskazuje się, że czytający książki przeważali w grupach aktywnych zawodowo, które lokowały się na wyższych piętrach drabiny społecznej: wśród kadry kierowniczej i inteligencji, pozostałych pracowników umysłowych oraz prywatnych, zwykle drobnych i średnich przedsiębiorców. Te właśnie kategorie zawodowe można uznać za najbliższe odpowiednik klas średnich społeczeństw zachodnich i tym samym traktować jako ewentualne społeczne zaplecze tej klasy w Polsce. Czytelnictwo w ostatnich latach coraz wyraźniej staje się cechą stylu życia grup korzystniej umiejscowionych w społecznych hierarchiach wykształcenia, struktury zawodowej i dochodu (czynniki merytokracji - oznaczający odpowiednio wysokie wynagradzanie pracowników zgodnie z ich wykształceniem i posiadanymi kwalifikacjami zawodowymi). Lektura jak niegdyś staje się oznaką wyższego statusu społecznego. Dawniej była ona częścią ekskluzywnego wzoru kultury przypisywanego tylko niektórym, często elitarnym grupom, dzisiaj zaś większą do niej wagę przywiązują przede wszystkim różne środowiska ludzi sukcesu lub tych, którzy pragną sukces osiągnąć.

Czytelnictwo w roku 2000

Stosunek do książki co najmniej 15-letnich mieszkańców polski (w odsetkach)

Stos do książek	1000= 100%
Deklaracja o przeczytaniu lub przejrzeniu przynajmniej 1 książki	54
Deklarowany brak zainteresowania książkami	46

Powrócono do starej strategii badania osób od 15 lat wzwyż

Płęć a czytanie książek wśród mieszkańców polski w 2000 (w odsetkach)

płeć	Deklarujący czytanie
Mężczyźni	51
Kobiety	57

Wiek a czytanie książek w Polsce w 2000 (w odsetkach)

wiek	Deklarujący czytanie	Nieczytający
15-19	84	16
20-29	66	34
30-39	56	44
40-49	52	48
50-59	48	52
60 i więcej	31	68

Wykształcenie a czytelnictwo książek

wykształcenie	ogółem	Deklarujący czytanie	Nieczytający
Podstawowe	263	29	71
Zasadnicze	283	40	60
Średnie i pomaturalne	339	71	29
wyższe	109	98	2

Deklarowany dochód na osobę a czytanie książek

Dochód na os
Do 334	45
335-600	48
Powyżej 600	66
Brak odpowiedzi	57

Ocena sytuacji materialnej a czytanie książek

Ocena własnej sytuacji materialnej	Deklarujący czytanie książek
Zła	37
Średnia	61
Dobra	72
Brak odpowiedzi	-*

* Dokładnie 3 osoby

Intensywność lektury w 200 wśród deklarujących czytanie co najmniej 15-letnich mieszkańców polski

Osoby deklarujące przeczytanie w ciągu roku	Ogółem
1-6 książek	59
Co najmniej 7 książek	40
Czytanie bez wskazania liczby książek	1

Najpopularniejsze typy książek w śród osób co najmniej 15-letnich odbiorców książek

Typ książek	Deklarujący czytanie książek
„Szkolne”	19
Encyklopedyczno-poradnikowe	15
Sensacyjno-kryminalne	14
Romansowo-obyczajowe	12
Fachowe	11
Dziecięco-młodzieżowe	11
fantastyka	7
religijne	7
Lit faktu	5
Eseistyka i public	2
Ezoteryka i ufologia	1

Wykształcenie a intensywność lektury w 2000 wśród co najmniej 15-letnich odbiorców książek (w odsetkach)

wykształcenie	Deklarujący czytanie książek
		1-6	Co najmniej 7	Niewymieniający liczby książek
podstawowe	67	30	3
Zasadnicze zawodowe	64	35	1
Średnie i pomaturalne	61	38	1
Wyższe	42	56	2

Czytelnictwo w roku2004

58% wszystkich polaków czyta książki.

Czytający przeważali w większości grup ludności, z wyjątkiem trzech:

1. Mieszkańcy wsi

2. Osoby starsze w wieku 50 lat i więcej

3. Grupa osób z wykształceniem co najwyżej zasadniczym

Większość z tych czytających 58% składała się z czytelników sporadycznych, czytelników rzeczywistych było 24, a największą grupę stanowiły osoby w ogóle książką niezainteresowane.

Były takie grupy ludności, w których przewarzali czytelnicy rzeczywiści:

1. Ludzie z wyższym wykształceniem (50-42-8[rzeczywiści -sporadyczni- nieczytający])

2. Mieszkańcy miast powyżej 50 tysięcy (42-35-23)

Typy najpopularniejszych książek:

1. Szkolne (20%)

2. Powieści obyczajowo romansowe (16)

3. Sens-kryminalne (15)

4. Wydawnictwa encyklopedyczno-poradnikowe (14)

5. Literatura dziecięco-młodzieżowa (13)

6. Literatura faktu (pamiętniki, wspomnienia, biografie) (10)

Źródła dostępu do książek:

1. Biblioteki (45% czytelników poszukując książek wybiera się do biblioteki)

2. Własny księgozbiór (40)

3. Zakup indywidualny (38)

4. Korzystanie z zasobów książkowych znajomych i rodziny (36)

Kupowanie książek a czytanie (37% polaków kupuje książki+ 3).

Średnią krajową kupowania książek podwyższali:

1. Ludzie z wyższym wykształceniem (83)

2. Kierownicy i specjaliści (75)

3. Pracownicy administracji i usług (58)

4. Osoby z wykształceniem średnim i pomaturalnym (47)

5. Uczniowie i studenci (43)

Gdzie kupowano:

1. Duże aglomeracje miejskie powyżej 500 tysięcy mieszkańców (62)

2. Mieszkańcy miast dużych 100-500 tysięcy (57)

Przedziały wiekowa a kupowanie książek:

1. 30 (45)

2. 20 (44)

3. 40-latkowie (40)

Typowe zakupy książkowe polaków:

1. 1-4 książki (59%)

2. 5-11 (28)

3. 12 i więcej (12%)

Typy książek najczęściej kupowane:

1. Encyklopedyczno-poradnikowe (25%) [9% społeczeństwa]

2. Szkolne (18) [7]

3. Dla dzieci i młodzieży (13) [5]

4. Fachowe (11) [4]

5. Obyczajowo-romansowe (11) [4]

6. Literatura faktu (11) [4]

7. Powieści sensacyjno-kryminalne (9) [3]

8. Religijne (7) [3]

9. Eseistyka i publicystyka (6) [2]

10. Fantastyka (4) [1]

11. Literatura ezoteryczna (1) [ok. 0%]

Kultura czytelnicza- realizuje się za pomocą książek

Kultura literacka- przedstawienia, recytacje, korzysta z książek

Żadne z tych pojęć nie jest nadrzędne, mają pewną część wspólną

Inlibrizacja -

Percepcja i recepcja

Najpierw jest percepcja, recepcja wiąże się z obróbką umysłową.

Infrastruktura czytelnicza (wydawnictwa, biblioteki, księgarnie) decyduje o tym, że czytanie i kupowanie są większe w tych miejscach gdzie ta infrastruktura jest lepiej rozwinięta.

Organizacje społeczne - domy kultury, „cała Polska czyta dzieciom”, book crossing (wymiana książek)

Masowe środki przekazu nie mają jednoznacznego negatywnego i pozytywnego wpływu

Szkoła- przez długi czas zapewnia kontakt z książką, daje możliwość zawarcia znajomości z książką, działa w sposób systematyczny i programowy, dzięki lekturom, których nie lubimy uczymy się mówić o literaturze

Lektura - odczytywanie zapisanych tekstów, które staje się procesem ciągłym i zwykle powoduje pewne nawyki kształtujące osobowość czytającego.

Czytanie:

1. wg Heleny Radlińskiej - sztuka rozumienia treści wyrażonej za pomocą znaków

2. Wg Józefa Pietera - czynność rozpoznawania znaków pisarskich i głośne lub ciche ich wyrażanie a następnie rozumienie myśli zawartych w czytanym tekście

3. Wg Janusza Dunina - zdolność rozumienia mowy ludzkiej zakodowanej w graficznej formie pisma

Czytelnik - bezpośredni odbiorca tekstu pisanego oraz uczestnik pewnej formy życia kulturalnego lub intelektualnego realizowanego za pośrednictwem pisma i druku lub zapisu elektronicznego

Czytelnictwo

1. Czytanie książek i czasopism jako zjawisko społeczne

2. Proces społecznej komunikacji polegający na przyswajaniu przez czytelników piśmienniczego dorobku kulturalnego

3. Uwarunkowane czynnikami społecznymi i psychofizycznymi zjawiska i procesy związane ze stosunkiem czytelników do książek i prasy, korzystaniem z nich i oddziaływaniem lektury na odbiorców

Publiczność literacka - zbiorowość czytelników posługujących się tym samym językiem, ukształtowanych w tej samej kulturze, systemie wartości, idei, wierzeń. Jest zróżnicowana pod względem: wykształcenia, gustów, upodobań, a także płci i wieku.

Wykład V 17.11

W 2004 po raz pierwszy pojawiło się zjawisko dodawania tytułów do gazet.

Źródła, z których korzystali indywidualni nabywcy przy zakupie książek w roku 2004

Źródło	Procent korzystających nabywców
Księgarnie	70
Kluby wysyłkowe	17
Kioski Ruchu, kolportera i innych firm kolportażowych	16
Punkty sprzedaży „taniej książki”	8
Supermarkety i hipermarkety	7
Inne formy sprzedaży wysyłkowej (przez wydawnictwo, czasopismo)	5
Internet, także księgarnie internetowe	5
Antykwariat	4
Stragan, stoisko na ulicy, targu, bazarze itp.	3
Akwizytor	1
Szkoła	1
Biblioteka	1
Kościół: stałe stoisko i inne formy sprzedaży	Ok. 0
Inne źródła	5

2006

Większą uwagę zwracano na korzystanie z bibliotek i czytelnictwo internautów.

Odsetek czytelników zmalał o 8% [do 50].

Czytający przeważali wśród:

1. kobiet [53],

2. mieszkańców miast [55],

3. osób z co najmniej średnim wykształceniem [68] (78 z wykształceniem wyższym),

4. osób młodych [81- 15-19 lat, 20-29 lat - 56%].

W pozostałych grupach czytelnictwo było poniżej średniej krajowej.

Czytelnicy sporadyczni - 32%

Czytelnicy rzeczywiści - 17

Typy książek:

1. Książki sensacyjno-kryminalne [20]

2. Książki szkolne [20]

3. Obyczajowo-romansowa [15]

4. Encyklopedyczno-poradnikowe [14]

5. Publikacje fachowe [12]

6. Literatura faktu [11]

Źródła dostępu do książek:

1. Biblioteki [40]

2. Zakup indywidualny [40]

3. Zasoby książkowe rodziny i znajomych [33]

4. Własny księgozbiór [33]

Kupowanie książek (33% polaków kupowało książki):

1. 1-4 pozycje [20]

2. 5-11 książek [10]

3. 12 i więcej książek [3]

Kto w Polsce kupuje najwięcej książek a kto najmniej

Najmniej:

1. Osoby z wykształceniem podstawowym [15]

2. Osoby z wykształceniem zasadniczym-zawodowym [21]

3. Osoby najstarsze (60 lat i więcej) [20]

4. Mieszkańcy wsi [22]

Najwięcej:

1. Osoby z wyższym wykształceniem [57]

2. Osoby z wykształceniem średnim i pomaturalnym [43]

3. Mieszkańcy miast [39]

W jakich regionach zakupy są największe i najmniejsze

Najniższe - region małopolski (województwa: kieleckie, krośnieńskie, nowosądeckie, przemyskie, rzeszowskie, tarnobrzeskie, tarnowskie, krakowskie) [24%]

Najwyższe - region pomorski (dawne województwa: bydgoskie, elbląskie, gdańskie, słupskie, koszalińskie, szczecińskie, toruńskie) [42]

Występuje przewaga osób optymistycznie nastawionych do swojej sytuacji materialnej

Bardzo dobra [43]

Dobra [34]

Zła [17]

Płeć - kobiety częściej kupują książki (k [36], m [30])

Jakie rodzaje książek były kupowane:

1. Encyklopedyczno-poradnikowe [29]

2. Szkolne [15]

3. Fachowa [15]

4. Dziecięco-młodzieżowa [14]

5. Powieści obyczajowo-romansowe [14]

6. Sensacyjno-kryminalne [14]

Źródła dostępu do książek (kupowanie):

1. Księgarnie [65]

2. Kluby książki [18]

3. Internet [10]

4. Kioski Ruchu [7]

5. Supermarkety [5]

6. Antykwariaty [5]

7. Punkty sprzedaży taniej książki [4]

8. Sprzedaż uliczna, targi, bazary [3]

9. Biblioteki, szkoły, instytucje kościelne, akwizytorzy [1]

Czytanie wśród internautów:

69% internautów deklaruje, że czyta książki.

41% polaków ma dostęp do Internetu, ale 36% z niego korzysta.

Najczęściej Polacy korzystają z Internetu w:

1. Pracy (10)

2. Domu (28)]

3. Szkole [6]

Wykształcenie:

1. Wyższe [65%]

2. Średnie [45]

Wiek:

1. 15-19 lat [79]

2. 20-29 [57]

Mieszkańcy:

1. Miasta [41]

2. Wieś [21]

30% internautów deklarowało czytanie prasy w Internecie. 20% internautów korzysta z książek zamieszczonych w sieci.

Deklarowali, że coraz częściej w Internecie szukają informacji o książce. 27% internautów deklarowało, że szuka rekomendacji w Internecie.

Pobieranie - 30% internautów (dominowała muzyka i filmy, pliki tekstowe [12%], typowe książki [5%]).

2008

1%- 322 534 osoby

Jaki % polaków czyta książki - 38%

Jedyny wyjątek to mieszkańcy miast powyżej 500 tysięcy mieszkańców.

Największe spadki:

1. 15-19 lat [0 16%]

2. Wśród internautów [o 18%]

Co czytano:

1. Obyczajowo-romansowe [18]

2. Sensacyjno-kryminalne [15]

3. Encyklopedyczno-poradnikowe [14]

4. Literatura faktu [11]

5. Dla dzieci i młodzieży [10]

6. Fantastyka [10]

7. Szkolne [10]

Źródła:

1. Biblioteki [40]

2. Własny księgozbiór [36]

3. Księgozbiór rodziny i znajomych [35]

4. Zakup indywidualny [35]

Kupowanie książek [23%]

Co kupowano:

1. Encyklopedyczno-poradnikowe [23]

2. Szkolna [15]

3. Obyczajowo-romansowe [13]

4. Dla dzieci i młodzieży [10]

5. Literatura sensacyjno-kryminalna [9]

6. Fantastyka [8]

7. Literatura faktu [8]

Gdzie kupowano:

1. Księgarnie [57] (23 w empiku)

2. Kluby książki [12]

3. Internet [12]

4. Kioski Ruchu [7]

5. Supermarkety [7]

Korzystanie z bibliotek:

24% odwiedziło bibliotekę.

71% nastolatków odwiedza biblioteki, osoby uczące się [70].

Powyżej średniej

Wśród 20-latków 35% odwiedzało biblioteki

35% osób z wykształceniem wyższym

Z wykształceniem średnim i policealnym 31%

Mieszkańcy dużych miast (100-500 tysięcy mieszkańców) - 30%

30% kobiet korzystało z bibliotek

Poniżej średniej

13% - 50-latków

10% - 60 lat i więcej

9% - wykształcenie zawodowe

3% - podstawowe i gimnazjalne

17% - mężczyźni

37% internautów odwiedza bibliotekę.

Zadania/oczekiwania wobec bibliotek według badanych:

1. Wypożyczanie książek do domu [78]

2. Czytanie na miejscu [39]

3. Udostępnianie Internetu [23]

4. Wypożyczenie prasy do domu [17 ma takie oczekiwania]

5. Powinny być książki mówione [15]

6. Powinny być płyty z muzyką i filmami [11]

7. Edukacyjne programy komputerowe [11]

8. Organizacja spotkań, kursów, dostarczanie informacji o regionie, mieście

9. Miejsce spotkania ze znajomymi

Czy internauci czytają książki:

51% internautów czytało książki

Wydatki na książkę:

W 2005-08 rosły (16.20 zł na osobę)

W 2008 do 17.04 zł

Z 5.94% do 4.93% spadek wydatków domowych na kulturę.

Dostęp do Internetu:

55% ma dostęp, 47% z niego korzysta.

PROPAGOWANIE CZYTELNICTWA NA PRZYKŁADZIE AKCJI „CAŁA POLSKA CZYTA DZIECIOM” FUNDACJI ABC 21

Akcję wymyślono w USA (Jim Trelease)

Głośne czytanie przyucza do systematycznego kontaktu z wiedzą

Kryteria książek przeznaczonych do głośnego czytania:

1. Ciekawe dla dziecka

2. Napisane lub tłumaczone poprawną i ładną polszczyzną

3. Uczące racjonalnego myślenia

4. Przynoszące wiedze i/lub rozrywkę na wysokim poziomie

5. Rozwijające dobry smak i poczucie humoru

6. Niosące przesłanie szacunku wobec dziecka, ludzi, innych istot, zwierząt, przyrody, kraju, uznanych norm społecznych i prawa

7. Niosące pozytywny przekaz moralny, promujące wzorce właściwych postaw i zachowań

8. Rozwijające wrażliwość estetyczną

9. Dostosowane do wieku i wrażliwości dziecka, nie wzbudzające lęków

10. Rozwijające postawę optymizmu i wiary w siebie oraz pozytywne nastawienie do świata

11. Unikające stereotypów związanych z płcią - np. że dziewczęta nie umieją myśleć racjonalnie, a ich głównym zadaniem jest podobać się i zaspokajać potrzeby innych, że chłopcy mają być twardzi i niewrażliwi, ich niekulturalne lub nieodpowiedzialne zachowania toleruje się „bo są chłopcami” itp.

12. Unikające stereotypów kulturowych, rasowych, narodowych etc., nawet jeśli podane są w niewinnej lub humorystycznej formie: że dzieci można bić, że przemoc jest akceptowanym sposobem rozwiązania problemów, że wyśmiewanie innych świadczy o poczuciu humoru, nieuczciwość jest dozwolona lub akceptowana (np. ściąganie), że cwaniactwo lub łamanie norm jest dowodem zaradności, że ludzie danej rasy/narodowości są źli, głupi, nieuczciwi itp.

13. Unikające przemocy nawet w zabawie

WWW.calapolskaczytadzieciom.pl

Wykład VI 24.11

Założenia akcji „Cała Polska czyta dzieciom”:

1. Człowiek nie rodzi się czytelnikiem

2. Czytelnika trzeba wychować

3. Trzeba obudzić w dziecku zapał do książek, sprawić żeby czytanie stało się jego potrzebą i pasją

Dzieci zbyt wcześnie zmuszane do samodzielnego czytania, dość wcześnie od niego odchodzą.

Nie przywiązuje się uwagi do tego, żeby dzieci polubiły czytanie. Wielu dzieciom czytanie kojarzy się z nudą, przykrością.

W USA zauważono, że istnieje sprawdzony sposób zachęcenia do czytania - głośne czytanie.

j. Trelease - kiedy był dzieckiem czytał mu ojciec. Najbardziej znany propagator głośnego czytania. Zajmuje się profesjonalnie ideą głośnego czytania.

Autorzy tej akcji mówią, że skoro stymulacja u dzieci upośledzonych prowadzi do takich wyników, to jakie będą u dzieci zdrowych. Głośne czytanie uczy myślenia, przynosi ogromną wiedzę, rozwija wyobraźnię, daj kontakt z bogactwem doświadczeń niemożliwych do zdobycia samemu, wzbogaca słownictwo, ułatwia samodzielne czytanie, kładzie podwaliny pod przyszłe sukcesy w czytaniu i pisaniu. Uznano, że głośne czytanie jest cennym pokarmem dla dziecięcej psychiki, wspólne czytanie buduje więź z rodzicami, oswaja z emocjami, uczy jak je nazywać i jak sobie z nimi radzić. Rozwija wrażliwość moralną i empatię, uczy rozwiązywania konfliktów, wzmacnia u dziecka samouznanie, zapobiega uzależnieniu od telewizji, wyrabia nawyk czytania na całe życie.

Wystarczy 20 minut codziennego głośnego czytania, aby dziecko skojarzyło czytanie z radością. Nigdy nie jest za wcześnie żeby zacząć.

Jak czytać? Codziennie, dostosowując czas czytania do przedziału uwagi dziecka. Najlepiej czytać wieczorem, przed snem [czytanie m a się kojarzyć z radością, nigdy z nudą i karą. Powinno być magiczną porą dnia wspólnego dokonywania odkryć], powinna to być pora, której dziecko nie może się doczekać.

Świat jest coraz bardziej skomplikowany, wzrasta popyt na ludzi myślących i wykształconych, ludzie, którzy nie czytają nie nadążają za tymi zmianami. Czytając dzieciom ćwiczymy ich umysły, dajemy im wiedzę, wyrabiamy w nich nawyk czytania.

Wielu rodziców traktuje telewizję jako bezpłatną nianię. Telewizja nie rozwija myślenia, skraca przedział uwagi. Dzieci do 2 roku życia nie powinny mieć w ogóle do czynienia z telewizją. Nadmierne oglądanie telewizji zmienia strukturę mózgu dziecka. Nasz mózg rozwija się dzięki językowi, myśleniu. Ratunkiem dla kolejnych pokoleń jest powrót do czytania. Trzeba dać dziecku alternatywę od telewizji.

Celem głośnego czytania powinno być „reklamowanie” czytania jako przyjemności. Trzeba podkreślić, że w tej akcji celem nie jest wtłaczanie dzieciom wiedzy do głowy, celem jest rozbudzenie miłości do książek, aby czytanie stało się potrzebą.

Argumenty dla głośnego czytania:

• Buduje mocną wieź między dorosłym i dzieckiem

• Zapewnia emocjonalny rozwój dziecka

• Rozwija język, pamięć i wyobraźnie

• Uczy myślenia, poprawia koncentrację

• Wzmacnia poczucie własnej wartości dziecka

• Poszerza wiedzę ogólną

• Ułatwia naukę, pomaga odnieść sukces w szkole

• Uczy wartości moralnych, pomaga w wychowaniu

• Zapobiega uzależnieniu od telewizji i komputerów

• Chroni przed zagrożeniami ze strony masowej kultury

• Kształtuje nawyk czytania i zdobywania wiedzy na całe życie

Kluczem do sukcesu jednostek i społeczeństwa jest wiedz. Kluczem do wiedzy i sprawności umysłu jest czytanie. Nawyk czytania i zapał do książek trzeba kształtować w dzieciństwie, czytając dziecku na głos.

Dlaczego czytanie jest ważne:

• Lawinowo rośnie ilość informacji i wiedzy. Kto nie czyta, nie nadąża za zmianami we współczesnym świecie

• Czytanie chroni dziecko przed uzależnieniem od telewizji i komputerów

• Więź z rodzicami, wzmocniona czytaniem, daje dziecku siłę do pokonania wielu pokus i zagrożeń

Czytanie na głos niemowlęciu stymuluje jego umysł. Czytanie kilkulatkowi rozbudza w nim ciekawość świata i pomaga mu zrozumieć siebie i innych. Wspólne głośne czytanie z nastolatkiem pomoże mu pokonać wiele problemów wieku dorastania.

Bez względu na to ile masz zajęć, najważniejszą rzeczą, jaką możesz zrobić dl przyszłości swojego dziecka, oprócz okazywania mu miłości przez przytulanie, jest codzienne głośne czytanie oraz radykalne ograniczenie telewizji.

Jim Trelease

Dorosły i dziecięcy kontakt z książką

Dorosły kontakt z książką:

• Intymność procesu lektury, następuje bezpośredni dialog między autorem a czytelnikiem i charakterystyczne sam na sam z dziełem, połączone z psychicznym odizolowaniem się od wszystkich bodźców zewnętrznych

• Konkretyzacja dzieła [zjawiska odbioru, interpretacji i oceny dzieła literackiego], uzależniona jest w najwyższym stopniu od aktywności wyobrażeniowej czytelnika, czyli swoboda interpretacyjna, własne wyobrażenia i domysły

• Plastyczność i elastyczność w stosunku do potrzeb odbiorcy. Pozwala to czytelnikowi ustalić własną taktykę w zakresie samej techniki czytania. Może regulować dowolnie tempo czytania, opuszczać jedne fragmenty i wielokrotnie czytać inne. Może cofać się do wcześniejszych części książki lub zaglądać na jaj koniec. Może czytać książkę jednym tchem lub dzielić ją na dowolne odcinki

• Duża możliwość wyboru treści. Zaspokaja to indywidualne upodobania i zainteresowania oraz sprawia, że w kontakcie z książką najsilniej występuje u odbiorcy aspekt instrumentalny, tj. świadome posługiwanie się nią jako narzędziem realizacji założonych, zróżnicowanych celów, takich jak zdobywanie określonych informacji, samodoskonalenie, przeżycie estetyczne, relaks i rekreacja.

Dziecięcy kontakt z książką:

• Jedną z najważniejszych cech odbioru literatury w fazie inicjacyjnej jest reagowanie na tekst literacki w sposób spontaniczny, mocno emocjonalny, nadto zaś intuicyjne, a nie świadome posługiwanie się motywacją. Dzieci w wieku przedszkolnym nie tylko nie zdają sobie sprawy dlaczego wolą taką a nie inną książkę, ale mają trudności ze sprecyzowaniem przyczyn, dla któ®ych jakaś sytuacja wydała im się śmieszna. Z wiekiem samowiedza i samouświadomienie sobie własnych procesów myślowych wzrastają, ale tylko przy ciągłym uczeniu się i treningu

• Występowanie różnych behawioralnych przejawów reakcji na dzieło: śmiechu, płaczu, żywej mimiki

• Bezpośrednia transmisja przeżyć literackich na zachowania społeczne, mowę, twórczość odbiorców. Treści literackie mogą przenikać do zabaw i słownictwa dzieci

• Intensywność funkcjonowania mechanizmów projekcji i identyfikacji, która doprowadza do traktowanie przeżyć literackich na równi z realnymi

• Zjawiska konfabulacyjne - wyrażające się w „ulepszaniu” myślowym fabuły, tak aby bohater nie doznał szwanku, jak i chęć osobistej interwencji w jego interesie, a nawet realizację tej chęci poprzez różne naiwne oddziaływania na książkę [np. zamazywanie fragmentów, w których opisywane jest zagrożenie bohatera]

1. Jaki jest wspólny problem ludzi oglądanych na filmie?

Dysleksja. Trudności w nauce czytania i pisania, wolne tempo uczenia się, słaba pamięć, szkoła nie dostrzega problemu, są dyskryminowani, pomijani

2. Czy to są ludzie chorzy psychicznie? Czy ich poziom inteligencji jest niższy niż przeciętnie?

Nie. Są jak najbardziej zdrowi. Są tak samo inteligentni.

3. Która z płci jest w większym stopniu zagrożona dysleksją?

4 razy więcej chłopców niż u dziewczynek.

4. Jakie konsekwencje ponosi jednostka dotknięta dysleksją w wyniku zaniedbania tego problemu?

Powstają poważne problemy emocjonalne i wychowawcze, niezrozumienie.

5. Przykłady działań dyslektyków chcących być akceptowanymi przez otoczenie

Uczęszczanie do szkół dla dyslektyków, uczęszczanie na dodatkowe lekcje

Szybkość czytania

Ilość słów *60

czas w sekundach

289/90 (90 - liczba poprawnych odpowiedzi) tekst zwykły

230/60 - tekst literacki

Stopień rozumienia tekstu:

Liczba uzyskanych punktów/ilość zadań*100

Wykład VII 1.12

Dysleksja

Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu.

Dysleksja rozwojowa - specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Najczęściej stosuje się termin „dysleksja rozwojowa” dla określenia specyficznych trudności w nauce czytania i pisania, jednak wyróżnia się

• Dysleksja - trudności w czytaniu

• Dysortografia - trudności z opanowaniem poprawnej pisowni w tym liczne błędy ortograficzne

• Dysgrafia - tzw. „brzydkie, niestaranne, niewyrobione” pismo

Grupy szczególnego ryzyka występowania dysleksji:

• Dzieci urodzone przedwcześnie w tzw. zamartwicy noworodków [asfiksja - po narodzeniu u dziecka nie pojawia się samoczynna akcja oddechowa]

• Dzieci z niską wagą urodzeniową i w złym stanie fizycznym [skala Apgar - skala oceny kondycji fizycznej po urodzeniu]

• Czynnik dziedziczny i genetyczny - dzieci z rodzin, w których takie trudności jak dysleksja rozwojowa, opóźnienie rozwoju mowy, oburęczność lub leworęczność pojawiły się już wcześniej u innych członków rodziny we wcześniejszych pokoleniach

Uwarunkowania tych zaburzeń są wielorakie. Wskazuje się na dziedziczność, uszkodzenie układu nerwowego [podczas ciąży i porodu o nieprawidłowym przebiegu czy we wczesnym dzieciństwie], wreszcie na zaburzenia hormonalne. Zaniedbania środowiskowe pogłębiają zaburzenia i trudności dziecka.

Wedle współczesnej wiedzy na temat dysleksji za jej występowanie odpowiedzialne są 3 rodzaje funkcji:

1. Opóźnienie rozwoju funkcji wzrokowych

2. Opóźnienie rozwoju funkcji słuchowo-językowych

3. Opóźnienie rozwoju funkcji motorycznych

Symptomy dysleksji w różnych okresach życia

1. Wiek niemowlęcy [o-1 rok życia]

• Motoryka duża - opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy [słabo, niechętnie raczkuje, słabo utrzymuje równowagę w pozycji siedzącej i stojącej]

2. Wiek poniemowlęcy [2-3 lata]

• Duża motoryka - opóźniony rozwój ruchowy [mają trudności z utrzymaniem równowagi, automatyzacją chodu, później zaczynają chodzić i biegać]

• Motoryka mała - opóźniony rozwój motoryki rąk

3. Wiek przedszkolny [3-5]

• Małą sprawność ruchowa w zakresie całego ciała: dziecko słabo biega, ma trudności z utrzymaniem równowagi, jest niezdarne w ruchach, dziecko źle funkcjonuje w zabawach ruchowych, dziecko z trudem uczy się jazdy na rowerku trzykołowym

• Mała sprawność ruchowa rąk: trudności i niechęć do tzw. samoobsługi [nie chce samo się ubierać, sznurować butów], dziecko źle trzyma ołówek [za mocno lub za słabo naciska na podłoże przy rysowaniu]

• Słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa: budowanie z klocków sprawia dziecku trudności, słabo i niechętnie rysuje, rysunki są prymitywne; dziecko ma trudności z narysowaniem koła jako 3-latek, kwadratu i krzyża jako 4-latek oraz trójkąta jako 5-latek

• Opóźniony rozwój lateralizacji: brak przejawów preferencji jednej z rąk

• Zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej, które dają znać o sobie w formie: nieporadności w rysowaniu [rysunki bogate treściowo, lecz prymitywne w formie], trudności w składaniu obrazków pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek

• Opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja wielu głosek, trudności z wypowiadaniem wyrazów złożonych [wielosylabowych], budowaniem wypowiedzi, zapamiętywaniem nazw, wydłużony okres posługiwania się neologizmami, zniekształcanie nazw przez używanie niewłaściwych przedrostków

4. Klasa 0 [6-7 lat]

• Obniżona sprawność ruchowa: dziecko słabo biega, skacze, ma trudności z uczeniem się jazdy na nartach, ma kłopoty z rzucaniem piłki do celu i chwytaniem piłki do niego rzucanej

• Trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi: np. wiązaniem sznurowadeł na kokardę, używaniem nożyczek i widelca

• Opóźnienie rozwoju lateralizacji: mimo prób ustalenia ręki dominującej dziecko wciąż jest oburęczne

• Opóźnienie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: dziecko ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała określając je terminami: prawe - lewe, dziecko nie umie określić kierunku na prawo i lewo od siebie

• Trudności z rysowaniem rombu, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków

• Trudności z wyróżnianiem elementów z całości a także z ich syntetyzowaniem w całość np. podczas budowania konstrukcji z klocków lego, wyodrębnianiem szczegółów różniących 2 obrazki, z odróżnianiem kształtów podobnych [np. figur geometrycznych oraz liter, takich maj: m-n, l-t] lub identycznych ale inaczej ułożonych w przestrzeni [np. liter: p-b-d]

• Trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych wyrażających stosunki przestrzenne: nap-pod, za-przed, wewnątrz-na zewnątrz

• Wadliwa wymowa i tzw. przekręcanie trudnych wyrazów [przestawianie głosek i sylab, asymilacja głosek [np. „sosa” lub „szosza” zamiast „szosa”], liczne błędy gramatyczne

• Trudności z zapamiętywaniem: wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie; kłopoty z zapamiętywaniem nazw, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie; trudności z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje [nazwy dni tygodnia, kolejnych posiłków, szeregu cyfr]

• Trudności w różnicowaniu głosek podobnych [k-g, z-s, b-p], są to tzw. zaburzenia słuchu fonemowego [fonematycznego]; trudności z wydzielaniem sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem [są to tzw. zaburzenia analizy i syntezy zgłoskowej i sylabowej]; trudności z manipulowaniem strukturą fonologiczną słów [odszukaj 2 słowa ukryte w słowie „lewkonia”, wymyśl rym do słowa „kotek”]

• Trudności w orientacji w czasie np. w określaniu pór roku, pór dnia, godziny na zegarze

• Trudności w nauce czytania [np. dziecko czyta bardzo wolno, najczęściej głoskuje i nie dokonuje poprawnej wtórnej syntezy, przekręca wyrazy, nie rozumie przeczytanego tekstu

• Pierwsze próby pisania mają często charakter zwierciadlany zarówno w odniesieniu do liter jaki i cyfr; często zdarza się że dziecko odwzorowuje wyrazy zapisując je od prawej do lewej

5. Wiek szkolny, klasy 1-3

• Mała sprawność ruchowa całego ciała: trudności z nauczeniem się jazdy na rowerze 2-kołowym, łyżwach, rolkach lub nartach; niechętne uczestnictwo w zabawach ruchowych i lekcjach wf

• Obniżona sprawność ruchowa rąk: nieopanowane w pełni czynności samoobsługowe związane z ubieraniem się, myciem, jedzeniem; trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem

• Utrzymująca się oburęczność

• Trudności z odróżnianiem prawej i lewej ręki, strony, określeniem położenia przedmiotów względem siebie

• Trudności w koordynacji czynności ręki i oka: brzydko i niechętnie rysuje, nie mieści się w liniaturze, zbyt mocno przyciska ołówek lub długopis

• Trudności z zapamiętywaniem [np. tabliczki mnożenia, wierszy] szczególnie sekwencji np. liter w alfabecie

• Wadliwa wymowa, przekręcanie złożonych wyrazów, używanie sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym

• Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej: z zapamiętywaniem kształtu liter rzadziej występujących i o skomplikowanej strukturze [np. F, H, Ł, G]

Wykład VIII 8.12

Dysleksja cd.

• Mylenie liter podobnych pod względem kształtu [m, n, l, t, ł] lub liter identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni [p, b, d]

• Trudności z opanowaniem pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania słuchowego dźwięków mowy, pamięci słuchowej i mowy: mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie, np. głoski z-s, w-f, d-t, kg; trudności z zapamiętywaniem zmiękczeń, mylenie głosek i-j, głosek nosowych ą-om, ę-en, nagminne opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie i sylab; pisanie wyrazów bezsensownych, bardzo nasilone trudności podczas pisania ze słuchu [dyktando]

• Trudności w czytaniu: wolne tempo, prymitywna technika [głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa], błędy, powolne i słabe rozumienie tekstu

6. Wiek szkolny powyżej 4 klasy

• Wolne tempo czytania i niechęć do czytania

• Nieprawidłowa pisownia, dominacja błędów ortograficznych

• Trudności z zapamiętywaniem: wierszy, terminów, nazw np. miesięcy, dat, danych, numerów telefonów, przekręcanie nazwisk i nazw oraz liczb wielocyfrowych

• Trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji wzrokowej, przestrzennej i pamięci wzrokowej: geografia - zła orientacja na mapie, geometria - rysunek uproszczony i schematyczny, chemia - trudności z łańcuchami reakcji chemicznych

• Trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy: trudności w opanowaniu języków obcych, trudności w uczeniu się biologii ze względu na terminologię, trudności w uczeniu się historii ze względu na zapamiętywanie nazwisk, nazw i dat

Dysleksja: 1) zaburzenia czynności czytania występujące w następstwie uszkodzenia (w skutek urazu, choroby) niektórych okolic mózgu; 2) dysleksja rozwojowa, niemożność opanowania przez dziecko umiejętności czytania, mimo co najmniej przeciętnego poziomu rozwoju umysłowego, prawidłowego rozwoju fizycznego, właściwej motywacji oraz sprzyjających warunków socjo-ekonomicznych i prawidłowej metody nauczania; często towarzyszą jej trudności w pisaniu [dysgrafia]; u dzieci z dysleksją rozwojową zwykle stwierdza się zaburzenia percepcji wzrokowej, słuchowej, integracji percepcyjno-motorycznej, lateralizacji, niekiedy zaburzenia mowy, uwagi i pamięci. Pierwotną przyczynę dysleksji rozwojowej wielu badaczy upatruje w zakłóceniu rozwoju ośrodkowego układu nerwowego; nie wyklucza się także roli czynnika genetycznego oraz emocjonalnego.

Wykład IX 22.12

Zaliczenie: 4.02 o godzinie 9.00

Ok. 12 pytań

Analfabetyzm i jego odmiany

Początkowo umiejętność posługiwania się pismem była zamknięta w pewnych kręgach.

Analfabeci fizjologiczni - w sposób fizjologiczny nie są w stanie nauczyć się pisać i czytać

Analfabetyzm (gr. analphabetos - nieznający liter) - zupełny brak umiejętności czytania i pisania, a oprócz tego wykonywania 4 elementarnych działań arytmetycznych (dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia) u osób powyżej ustalonego wieku; wg ustaleń UNESCO z 1951 jako cezure graniczną przyjęto 15 rok życia.

Analfabetyzm polityczny - kompletny brak myślenia politycznego

Analfabetyzm kulturowy

Analfabetyzm uczuciowy

Pojęcie analfabetyzmu ulega zrelatywizowaniu.

Analfabeta - człowiek, który nie posiada dostatecznych kwalifikacji w czytaniu i pisaniu jakie są konieczne w jego sytuacji życiowej i pozycji społecznej.

Półanalfabeta - osoba słabo czytająca, ale nie pisząca [nigdy na odwrót]

Analfabeta wtórny/powrotny - osoba, która nauczyła się wcześniej czytania i pisania, ale jej edukacja nie była kompletna skutkiem czego osoba taka zapomniała nieutrwaloną wiedzę i popadła na nowo w analfabetyzm.

Alfabeta - ktoś, kto nauczył się czytania i pisania oraz podstaw arytmetyki

Alfabetyzacja - całość akcji zwalczania niepiśmienności

Alfabetyzm funkcjonalny - przyjmuje się, że zalfabetyzowanie funkcjonalne jednostek i społeczeństw jest ich cechą stopniowalną; nie poprzestaje się więc na określeniu minimum umiejętności lecz wskazuje na gradacyjny charakter tych kompetencji. Alfabetyzm funkcjonalny to umiejętność rozumienia i wykorzystywania pisanych informacji zarówno w odniesieniu do sfery przekazów słownych jak i najprostszych przedstawień graficznych [ikony, wykresy, diagramy]. Podczas oceny stopnia zalfabetyzowania funkcjonalnego jednostki zwraca się uwagę na to, że w różnych kontekstach kulturowych różne umiejętności i zadania mogą wchodzić w grę.

Statystyki

W połowie XX wieku [ok. 1950] w świecie było 44,3% analfabetów

W 1970 - 34,2% [700 milionów]

1990 - 26,5% [950 milionów]

1990

W Afryce - 50,1% ogółu ludności

Azja [bez ZSRR] - 33,5% analfabetów

Ameryka łacińska - 15,3%

Europa - 3,1%

Polska Macierz Szkolna

Kazimierz Prószyński - promyk - tworzył elementarze dla wiejskich dzieci, samouków i dzieci chłopskich

W 1921 w Polsce było 33,1% analfabetów

1931 - 23,1% [4 miliony 700 tysięcy]

Po II wojnie podjęto wiele wysiłków zwalczania analfabetyzmu [szczególnie w latach 40 i 50]

1960 - 2,7% [664 tysiące osób, z czego 84% to ludzie powyżej 5o roku życia]

1978 - 1,2% [zdecydowana większość powyżej 65 roku życia]

Analfabetyzm funkcjonalny

Jako I zajęły się tym problemem USA.

1975 - ok. 23 mil amerykanów ma kłopoty z czytaniem i pisaniem oraz rozumieniem tekstu

Wielka Brytania

1972 - kampania zwalczania analfabetyzmu

Ok. 2 miliony Brytyjczyków miało kłopoty z czytaniem i pisaniem

1950 - konferencja w Teheranie w sprawie likwidacji analfabetyzmu

I badania nad analfabetyzmem funkcjonalnym - 1994

• USA

• Kanada

• Niemcy

• Szwecja

• Szwajcaria

• Polska

• Holandia

Badania opracowane przez USA i Kanadę, w badaniu wzięły udział osoby 16-60 roku życia, w większości zadania testowe

3 rodzaje materiałów

• Teksty

• Dokumenty

• Materiały wymagające operacji matematycznych

Wszystkie zadania były oceniane na 3 skalach reprezentujących wiążące się ze sobą umiejętności:

• I skala odzwierciedlała - umiejętności potrzebne przy rozumieniu zadań tekstowych [artykuły z gazet, czasopism, ogłoszenia, ulotki itp.]

• II skala odzwierciedlała umiejętności potrzebne do zadań związanych z rozumieniem i wypełnianiem dokumentów i formularzy [kwestionariusze osobowe, listy motywacyjne, rozkłady jazdy, instrukcje obsługi, plany dojazdu, tabele i proste wykresy]

• III skala odzwierciedlała umiejętności potrzebne przy wykonywaniu prostych obliczeń [np. sprawdzenie rachunku bankowego, formularza bankowego, obliczenie odsetek do zapłacenia, sprawdzenie zeznania podatkowego itp.]

Wszystkie skale odnosiły się do wyszukiwania informacji. Wyniki podzielono na 5 skali

Procent badanych na poszczególnych poziomach alfabetyzmu funkcjonalnego - zadania tekstowe

	Poziom 1	Poziom 2	Poziom 3	Poziom 4/5
Polska	42,6	34,5	19,8	3,1
USA	20,7	25,9	32,4	21,1
Niemcy	14,4	34,2	38	13,4
Szwecja	7,5	20,3	39,7	32,4

Procent badanych na poszczególnych poziomach alfabetyzmu funkcjonalnego - zadania z dokumentami

	Poziom 1	Poziom 2	Poziom 3	Poziom 4/5
Polska	45,4	30,7	18	5,8
USA	23,7	25,9	31,4	19
Niemcy	9	32,7	39,5	18,9
Szwecja	6,2	18,9	39,4	35,5

Procent badanych na poszczególnych poziomach alfabetyzmu funkcjonalnego - zadania ilościowe

	Poziom 1	Poziom 2	Poziom 3	Poziom 4/5
Polska	39,1	30,1	23,9	6,8
USA	21	25,3	31,3	22,5
Niemcy	6,7	26,6	43,2	23,5
Szwecja	6,6	18,6	39	35,8

Siła związku poszczególnych czynników związanych z poziomem alfabetyzmu - wyniki polskie dla wszystkich skal

• Wykształcenie badanego - 0,33

• Wiek - 0,25

• Czyta książki [styl życia] - 0,19

• Zawód - 0,15

• Płeć - 0.08

• Miasto/ wieś [styl życia - 0,08

• Posiada pralkę automatyczną [styl życia] - 0,07

• Wykształcenie matki - 0,06

• Dochód gospodarstwa domowego w 1993 - 0,05

• Czyta w pracy: podręczniki, informatory - 0,05

	Podstawowe ukończone i nieukończone	Średnie nieukończone	Zasadnicze zawodowe +ogóle średnie ukończone	Zawodowe+ ogólne pomaturalne	Wyższe
Polska	26,1	36,8	22,4	7,1	7,3
USA	9,2	9,2	44,1	14,8	22,3
Niemcy	0,9	52,2	22,5	3,3	10,2
Szwecja	12,6	14,8	45,1	12,7	11,2

Dokształcanie się [w ciągu ostatnich 12 miesięcy] w procentach wg poziomu wykształcenia. Wyniki polskie

	Tak	Nie
Podstawowe ukończone i nieukończone	3	97
Wyższe	36,3	7,2

Procent badanych w poszczególnych krajach według kategorii zawodowej

	Polska	USA	Niemcy	Szwecja
Kierownicy/wolne zawody	12,8	29,5	17,2	30,2
Technicy	13,5	3,5	14,1	22,2
Urzędnicy	6,4	16,1	16,5	5,9
Prac. Usług.	10,6	23,8	13,2	13,9
Rob. Usług./rzemieślnicy	21,4	9,5	18,2	13,1
Inni robotnicy	10,8	12,2	6,8	3,2
Rolnicy	23,3	1,8	7,4	10,7

Na następne zajęcia

Pozycja nr 1 do s.120

I ankiety; badania o charakterze środowiskowym wśród robotników, studentów, kobiet; badania oparte na dokumentacji bibliotecznej; badania nad czytelnictwem ludu; osiągnięcia „szkoły warszawskiej” i dorobek najważniejszych jej przedstawicieli

Artykuł nr 14

Co to jest biblioterapia i z jakich dziedzin wiedzy czerpie; biblioterapia jako metoda psychoterapeutyczna; metody biblioterapii; postać biblioterapeuty - przygotowanie teoretyczne i predyspozycje indywidualne; przebieg procesu biblioterapeutycznego

Wykład X 5.01.2011

Obiegi literackie i kręgi czytelnicze

Specyfika publiczności czytającej

Po raz pierwszy obiegi literackie i kręgi czytelnicze opisane przez Stefana Żółkiewskiego i dotyczyły podziału czytelników w 20-leciu międzywojennym

Stefan Żółkiewski - 5 obiegów literackich [w 20-leciu]:

• Obieg wysokoartystyczny

• Obieg trywialny [popularny]

• Obieg brukowy

• Obieg jarmarczno-odpustowy

• Literatury dla ludu

Wyznaczały grupy odbiorców i poziom

Obieg wysokoartystyczny był oficjalny, popierały go instytucje polityki kulturalnej, instytucje społeczne [np. uniwersytety ludowe, biblioteki], rynkowe [wydawnictwa] i instytucje upowszechniania wartości literackich[szkoły i biblioteki].

Instytucje nastawione na współczesność - „Instytucje” nagród i konkursów literackich, „instytucje” czasopism literackich, instytucje klubów i wieczorów literackich, teatrów, kabaretów i kawiarni literackich

Pisarz w tym obiegu jest artystą słowa i ekspertem kultury, np. Żeromski, Nałkowska, Tuwim, Miłosz

Publiczność w obiegu wysokoartystycznym to ludzie przyzwyczajeni do obcowania z kulturą, ludzie którzy potrafią korzystać z instytucji kultury, ludzie wykształceni, inteligencja, pewien margines w tym obiegu stanowią ludzie pochodzący z awansu społecznego

Obieg trywialny - publiczność uczestnicząca dysponowała mniejszym doświadczeniem czytelniczym i kulturalnym. Szkoła nie zdołała wyrobić w nich nawyku korzystania z wysokiej literatury. Byli to ludzie, którzy czytali tylko gazety. Instytucje obiegu trywialnego lubiły pewne podgatunki literackie: powieść sentymentalna, melodramat, powieść przygodowa, historyczne lub pseudohistoryczce powieści, komedie bulwarowe i farsy, powieści szpiegowskie i kryminalne, piosenki i wiersze sentymentalne i okolicznościowe, teksty humorystyczne mające często zastosowanie w kabaretach.

Działanie opierał na produkcji seryjnej, wspomagały powieści odcinkowe, teatrzyki i kabarety. Dzieła charakteryzuje epigonizm [naśladowanie utalentowanych poprzedników].

Pisarz w tym obiegu jest z reguły sprawnym technikiem literackim, realizator określonych zamówień.

Np. Mniszkówna, Marczyński, Agatha Christi, M. Corelli, F. Barclay

Obieg brukowy - skupia czytelników przedgazetowych [takich, którzy nie potrzebują jeszcze aktualnych i zmiennych w czasie informacji]. Potrzeby literackie tych czytelników zaspokaja struktura legendowa, pseudoaktualna i pseudokonkretna; typową lekturę stanowi tzw. ballada nowiniarska, serie zeszytowe [często bezimienne lub kojarzone przez nazwisko głównego bohatera np. Buffalo Bill, książki Witolda Gutowskiego „Potajemnie poślubiona”, „Piękna siostra”, „Porwana w noc poślubną” (ponad 3 tysiące stron)], folklor miejski [popularne były ballady dziadowskie/ pieśni dziadowskie]. Powieści bezimienne były komponowane jako różaniec przygód. Występowały także utwory wierszowane, np. ballady podwórkowe, piosenki, gadki i opowieści kalendarzowe

Twórcy to byli specyficzni technicy literaccy tzw. przerabiacze i kompilatorzy

Obieg jarmarczno-odpustowy - obieg reliktowy [już w okresie międzywojennym był w zaniku]. Nazwa bierze się ze zwyczaju odwiedzania straganów i kupowania tekstów często o charakterze historycznym, nawiązujących do życia świętych i zawierających wyraźne wskazówki i pouczenia moralne [budujące przykłady]. Często nazywana literaturą przykościelną. Ich zadaniem było wypełnić wolny czas i dać krzepiący przykład. Ta literatura miała charakter „ponad historyczny”, gdyż zmiany mód, epok czy stylów [archaiczny] w ogóle jej nie dotykały.

Moderatorzy i adaptatorzy tekstów gotowych

Obieg literatury „dla ludu” - uczestniczyli czytelnicy „patronaccy” [byli wzięci w opiekę przez patronów, np. organizacje społeczne, działaczy pozytywistycznych]

Kazimierz „Promyk” Prószyński „Stopniowe opisanie świata”

W tym obiegu znalazły się broszury popularnonaukowe, kalendarze, książki zawierające pouczenia społeczne, uproszczone przeróbki beletrystyki.

Tego typu działalność prowadziły też instytucje kościelne

Kręgi czytelnicze

Janusz Dunin

Kręgi skupiają czytelników ze względu na zainteresowania

Daje się wyodrębnić kilka jaskrawych kręgów:

• Piśmiennictwo w pewnych specjalnych językach, które mają zamknięte grono odbiorców np. książki w języku jidysz, w języku kaszubskim lub esperanto

• Piśmiennictwo związane z różnego rodzaju religiami czy ruchami wyznaniowymi [dotyczy wyznawców wielkich religii, mniejszości religijnych takich jak świadkowie Jehowy, kościół zielonoświątkowy, buddyści i wszelkich innych religii wschodnich]

• Ludzie, których los złączył pewnymi wspólnymi losami często tragicznymi, np. rodzina katyńska, Sybiracy, lwowianie, wilnianie i In.

• Piśmiennictwo grup zbieraczy i hobbystów, np. filatelistów, numizmatyków, bibliofilów i In.

• Piśmiennictwo miłośników określonych kultur [obcych] oraz miłośnicy historii i ziemi

• Piśmiennictwo amatorów różnego rodzaju sportów, hodowców i fanów

1. Kto się wypowiada w filmie?

Antoni Pawlak, Tomasz Filipczak, Leszek Szaruga, Sułkowska Ewa, Tadeusz Walendowski

2. Kto należał do ścisłego grona redaktorów i współpracowników Pulsu?

Filipczak, Witold Sułkowski, Romaszewski, Tadeusz Walendowski, Bogucki, Bierezin, Tomaszewscy, Dymarski, Kinga Dunin,

3. Czym Puls różnił się od innych pism?

Nie był do końca serio, był miszmaszem, od początku robione na luzie, był konfliktowy, nie był satyryczny

4. Jakie były losy Pulsu [ile było Łódzkich numerów]?

12 numerów, zamknięty przez władze, 13 numer został skonfiskowany i nigdy go nie odnaleziono, potem zaczęło się ukazywać w Londynie [było pismem emigracyjnym, z łódzkim łączył je tylko tytuł]

5. Na czym polegała walka śmiechem?

Naigrywanie się ze światem pojęć, naśmiewanie się z tego co robił komunizm

Do zestawu lektur: Ladorucki J., O próbach negacji cenzury instytucjonalnej i egzystencjonalnej na przykładzie drugoobiegowej działalności łódzkiego Pulsu i krakowskiego Brulionu. Podobieństwa i różnice w strategii działania obydwu periodyków. [W:] niewygodne dla władzy. Ograniczenie wolności słowa na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Pod red. D. Degen i J. Gzelli, Toruń 2010, s. 435-453

12.01.2011

Puls - II połowa lat 70, wydarzenia o charakterze politycznym i społecznym [strajki robotnicze w Ursusie i Radomiu], w odpowiedzi na represje działacze opozycyjni szukali pomocy prawnej dla zatrzymanych. „Apel do społeczeństwa i władz PRL” - poinformowano o zawiązaniu Komitetu Obrony Robotników [1976]. KOR rozpoczął swoją działalność od komunikatów i oświadczeń o prześladowaniach.

1977 - Studencki Komitet Solidarności, potem zaczęły powstawać w innych miastach akademickich

Jan Krzysztof Kelus - bard opozycji

1977 - zaczęły ukazywać się pierwsze niezależne pismo literackie Zapis. Poezja - proza - eseje - felietony [publikował teksty odrzucone przez cenzurę, na które był tzw. tekst cenzorski]. Publikowali w nim na początku redaktorzy Pulsu

Puls wyrósł ze sprzeciwu istnienia dwóch obiegów literackich, był przeciwny Zapisowi. Założycielami byli łodzianie: Jacek Bierezin, Witold Sułkowski i Tomasz Filipczak, później do zespołu dołączyli inni np. Tadeusz Walendowski, Leszek Szaruga, Antoni Pawlak, Ewa Sułkowska-Bierezin, Zdzisław Jaskóła, Bartosz Pietrzak, Lech Dymarski, Jan Chodakowski, Bolesław Sulik, Stanisław Barańczak, Janusz Anderman i In.

Pierwszy numer ukazał się nakładem Niezależnej Oficyny Wydawniczej „Nowej” [podziemnej] w październiku 1977. Już w I numerze znalazło się kilka osobistości. Cały tytuł brzmi Puls. Nieregularny kwartalnik literacki.

Na łamach spotykali się autorzy o różnych poglądach, nie trzymano się jednej opcji. Pismo skłaniało do refleksji, intrygowało przez łamanie konwencji.

Jako programowe należy odczytać wprowadzenie od redakcji zamieszczone w pierwszym numerze Pulsu:

„ - ponieważ brak wolności słowa i swobody krytyki paraliżuje rozwój kultury, niszczy jej bogactwo i różnorodność;

- Ponieważ przymus milczenia bądź przymus mówienia rzeczy niezgodnych z przekonaniami niszczy poczucie godności własnej człowieka i pisarza

- ponieważ gdy znika możliwość publicznego wyrażania myśli i swobody dyskusji zanikają także skłonności i ochota do myślenia w ogóle […]. Puls nie powstał przeciw cenzurze, która nie jest przecież przyczyną lecz skutkiem zła. Nie jest on almanachem >odrzutów< cenzury. Nie jest też pismem pokoleniowym”

Z wyżej wymienionych powodów powstał Puls.

Kontestacja zastanego porządku społecznego, pluralistyczna wizja świata, którą kreowano na kartach periodyku. W piśmie zamieszczano teksy autorów różnych pokoleń. Puls stał się prekursorem idei swobodnego ujawniania opinii, wizja otwartego świata nic nie straciła na jasności.

Podział życia kulturalnego [również publicznego] na sferę oficjalną i nieoficjalną. Kultura PRL to swojego rodzaju wieś Patiomkinowska.

Teksty pornograficzne np. „I śmierć, wiele śmierci”

Ignorowali fakt istnienia cenzury. Atakowali autorytety intelektualne z opozycji [np. tekst Witolda Sułkowskiego „Irytacja” polemizujący z tekstami Michnika]

Rubryki: polot [polak potrafi] i sowshow [sowiet show]

W artykułach pojawiała się koncepcja zbliżania obiegów, literatura miała w sposób artystyczny wyrażać uczucia młodego człowieka

Do rzeczywistych osiągnięć pisma w okresie podziemnej działalności zaliczyć należy:

• Krytykę ideologizacji i centralizacji życia literackiego w Polsce

• Przeciwstawianie się podziałowi na kulturę oficjalną i nieoficjalną

• Propagowanie wolności i spontaniczności poszukiwań twórczych

• Wypracowanie formuły niezależnego działania i wypromowanie stylu działalności, który w latach 8—tych XX wieku określany był mianem „trzeciego obiegu” wydawniczego

19.01.2011

Kolokwium: 8.02 o godzinie 9.00 [około 2 godziny]

Brulion

Podobny do Pulsu, nie kategoryzował. Źródła z których czerpało: kontrkultura, opozycja, chęć walki z systemem. Redaktorzy rozpoczęli pracę nad pismem w połowie lat 80. Red. Nacz. Był Robert Tekieli. Wojciech Stamm [również jeden z założycieli].

W 1987 wydano czasopismo Brulion. Pismo nosem.

Pierwszy numer ukazał się w Krakowie nakładem Oficyny Literackiej. Pierwsze numery utrwalały hierarchię nazwisk z drugiego obiegu. Dział noty, omówienia, okruchy - zamieszczane były cytaty z prasy podziemnej, spoza cenzury, z oficjalnych wydawnictw, murale [napisy na murach] nadające specyficznego, undergroundowy charakter. W I numerze zamieszczony był program dla 7 procent [prowokacja o charakterze politycznym, podawał, że poparcie polaków dla opozycji wynosi tylko 7%], chodziło o to by zwrócić na siebie uwagę.

Pierwszy numer

Autorzy: W. Nabokow, Leszek Szaruga, J. Fedorowicz, J. J. Należyty, W. Młynarski

Zamykał tekst R. Smutnego Śmiech i samookupacja [dotyczył roli śmiechu polegającej na ośmieszaniu…]

Kolejne numery: Sołżenicyn, prezentacje twórczości młodych autorów [Gretkowska, M. Sendecki]

Nr 4: pierwsza prowokacja literacka

Tekst rockowej piosenki zmieszczono w dziale poezji. Chodziło o to by pokazać, że dla młodzieży rolę poezji zajmuje piosenka. Chodziło o pokazanie, że piosenka rockowa może za sobą pociągnąć ludzi

Numer 5 i 6 - zeszyt specjalny poświęcony J. Brockiemu [laureatowi literackiej nagrody nobla], zawierał teksty Miłosza, M. Kundery i tłumaczenia S. Barańczaka, R. Przybylskiego i A. Zagajewskiego.

Nr 9 - skandalizujący, umieszczono blog tekstów które można uznać za pornografię [fragmenty Georges Bataille Historia oka, szkic P. Bartkowskiego o muzyce punk]

Pismo zaczyna się cieszyć żywszym zainteresowaniem krytyków

Redaktorzy uznali że skandal literacki jest najlepszym sposobem na przebicie się

Lansowanie zbliżania kultury literackiej i kultury wysokiej?

Znaczące jest że brulion zaprosił do współpracy artystów TotArtu [Sajnuk, Mazur, A. Kozdrowski, W. Stamm, D. Brzóska-Brzoskiewicz]

Awangarda - [straż przednia] ci którzy wyznaczają standardy

Kordegarda - [straż przyboczna] ci którzy tworzą główny nurt

Ariegarda - [straż tylna]

Stwarzał forum dla nowej, niezależnej kultury, pismo wytyczało drogę ucieczki od utartego modelu pisma, przekaz miał być przekazywany z nadzieją że zostanie właściwie odczytany, o wyborze tekstów decydowała siła przekazu.

1990 - nowe wcielenie Brulionu [nr 14/15], ujawniono wtedy skład redakcji: M. Baran, W. Bockenheim, K. Koehler, R. Tekieli i współpracownicy [M. Gretkowska, K. Krakowiak, C. Michalski, O. Okoniewska, M. Spychalski]. W późniejszym okresie do redakcji dołączyli: P. Filas, M. Sendecki, M. Biedrzycki, K. Jaworski, J. Podsiadło. M. Świetlicki, G. Wróblewski

Charyzm [od Franka O'Hary]

Zaczyna się wokół pisma tworzyć środowisko literackie.

1990 - nagroda stowarzyszenia dziennikarzy polskich

Fioletowa seria tomików poetyckich

Biała seria

Seria kolorowa

Brulion wkracza do telewizji [tani program o poezji], pojawia się blok programowy Brulionu [AlternaTV…]

Otrzymuje dofinansowanie z ministerstwa kultury i sztuki na wydawanie

Przeciętny numer miał 200-300 stron

Ukazało się 28,8 [czyli 29 numerów] i brulion nawrócenia

Zarówno puls jak i brulion poprzez niecodzienne strategie działania przyczyniły się do budowania świadomości obywatelskiej i roztaczały przed swoimi czytelnikami wizję pluralistycznej kultury. charakterystyczna postawa buntu środowisk intelektualnych zapełniających łamy obydwu periodyków wytwarzała atmosferę zachęty do przełamywania stereotypów oraz atmosferę przyzwolenia dla łączenia przekazów kultury wysokiej i popularnej. Stylistyka komunikatów kulturowych obu pism nawiązywała do kontrkultury i estetyki Artzinów, a niespotykana wówczas dezynwoltura poczynań redaktorskich w zakresie wyborów ideowych i literackich powodowała naturalną wrogość władzy oficjalnej oraz dystans środowisk opozycyjnych. Dwubiegunowość PRL-owskich realiów politycznych opartych na racjach komunistów i kontrracjach podziemia budziła szczerą niechęć redaktorów pulsu i brulionu do współpracy zarówno z jednymi jak i z drugimi. W tych pierwszych dostrzegali bowiem strażników cenzury urzędowej zaś w drugich mimowolnych uczestników dyskursu politycznego w granicach wyznaczanych przez totalitarystów. Odwołując się do typologii obiegów literackich Żóltowskiego należało by powiedzieć że zarówno puls jak i brulion w pełni funkcjonują w obiegu wysokoartystycznym, gdy są czytane przez elitarne kręgi. Ze względu na adres czytelniczy oba pisma skierowane były do ludzi wykształconych, mieszkających w dużych miastach i żywo interesujących się nowinkami kulturowymi, literackimi i społecznymi.

Badanie jakościowe w czytelnictwie

Bogusław Sułkowski - pomysłodawca

Podjął próbę wysondowania co ludzie sądzą o 100 diabłach i Dżumie

Obie są konwencjonalnie prawdopodobne

1970 - w łódzkich bibliotekach Bałut i Polesia przeprowadzono to badanie

Wykształcenie	mężczyźni	kobiety	Symbol grupy	N
Podstawowe niepełne i pełne	10	15	A	55
Zasadnicze zawodowe	17	13	A
Półwyższe techniczno-przyrodnicze	11	7	B		45
Wyższe techniczno-przyrodnicze	21	6	B
Półwyższe humanistyczne	9	8	C		46
Wyższe humanistyczne	15	14	C

Powieści będące przedmiotem wywiadów

Grupa czytelnicza	Wywiad dotyczył
		Obu powieści	Tylko Dżumy	Tylko 100 diabłów	Razem
A	39	8	8	55
B	36	7	2	45
C	37	7	2	46

Umiejętności charakteryzatorskie Camusa i Kraszewskiego

	Wskazania na Kraszewskiego	wskazania na Camusa	Brak zdecydowania
A	65,5	23,8	10,7
B	42,0	49	9
C	34,8	40,4	9,6

26.01.2011

Badania Sułkowskiego próbują znaleźć odpowiedź na pytanie jak jest czytana literatura. Próbował pokazać wpływ wykształcenia, skutki specjalizacji [jak różnią się humaniści od osób z wykształceniem ścisłym]

A. Camus - urodził się w algierze. W 1942 przeniósł się do Francji. W pierwszym okresie twórczości pisze o pojęciu absurdu [egzystencjalizm]. Drugi okres to wiodący do głębokiego humanizmu.

Egzystencjalizm - S. Kierkegaard

Heideger, K. Jaspers - Niemcy

Francja - J. P. Sartre [zebrał główne poglądy na temat egzystencjalizmu i zebrał je w jednym tomie]

Zdaniem egzystencjalizmu jedyna pewna rzecz to egzystencja

Dżuma - należy bezwzględnie podjąć walkę z epidemią, bo epidemia jest złem. Tytułowa dżuma symbolizuje różnopostaciowe zło istniejące na świecie.

Egzystencjaliści twierdzą, że człowiek jest z natury dobry, dlatego podejmują walkę ze złem

Badania prowadzono przez cały rok, w przedsięwzięciu brało udział 19 bibliotek [12 z Bałut, 7 z Polesia]. Biblioteki zajmowały się rekrutowaniem czytelników. Najpierw poproszono o przeczytanie Stu diabłów, dopiero potem Dżumy. Większość osób jako miejsce wywiadu wybrało biblioteki. Przygotowano 3 wersje kwestionariusza wywiadu [dla tych co przeczytali obie, dla tych co przeczytali tylko dżumę i dla tych co przeczytali tylko 100 diabłów]

Ocena akcji, ocena wartości powieści

W kręgach niewykształconych czytelnicy były nastawione na akcje. Fabuła stu diabłów jest walorem absolutnym, przewyższającym walory dżumy. Stwierdzono, że było wielu inteligentów przedstawiało akcję 100 diabłów ponad dżumę. Dla ok. ¼ badanych inteligentów ważniejsza jest wiążąca fabuła niż monotonna treść dżumy.

Dżumie zarzucano: brak niespodzianek, jednostajność akcji, małą ruchliwość

Płeć nie ma wpływu na sposób oceniania walorów obu powieści

Typ interpretacji

ogólna filozoficzno-moralna	parafraza czasów wojny	portrety literackie	społeczna	dydaktyczna	dosłowna
merytoryczna		uogólniająca			dosłowna

ogólna filozoficzno-moralna - zidentyfikowana na podstawie różnych wypowiedzi respondentów

• walka z czymś nieodzownym

• przyjaźń, altruizm

w tym typie interpretacji problematyka dżumy ujmowana jest w najogólniejszych abstrakcyjnych kategoriach pojęciowych. Badani z zasady nie zadowalają się stwierdzeniem wedle którego utwór jest opisem epidemii, czasem także odrzucają rozumienie Dżumy wyłącznie poprzez aluzję do czasów wojny. Warstwy obrazowo-wątkowe traktowane SA przez tych respondentów jako fabularna szata dla prawdziwie istotnych choć ukrytych idei moralnych i filozoficznych.

parafraza czasów wojny

• największym złem jest wojna, okupacja

odczytanie Dżumy jako utworu metaforycznie przywołującego obrazy wojny i okupacji zdarza się wśród respondentów choć nie był bardzo rozpowszechniony. Z formalnego punktu widzenia takie konkretyzacje poświadczają silnie rozwiniętą zdolność abstrahowania od bezpośrednich i naocznych wątków fabularnych, są dowodem nastawienia na motywowe postrzeganie beletrystyki

portrety literackie - ten rodzaj interpretacji traktuje Dżumę jako przede wszystkim zbiór interesujących portretów literackich. Respondentów posługujących się tym typem interpretacji charakteryzuje pewne upodobanie „psychologistyczne” które nie jest jednak równoznaczne z zainteresowaniami stricte psychologicznymi. Utwór Camusa daleki jestod gatunku powieści psychologicznej w konwencjonalnym sensie, a postaci doktora Rieux, Tarrou, Granda, Cottarda i innych reprezentują raczej pewne tezy i racje moralne niż skomplikowane osobowości psychiczne. Ten typ interpretacji był najbardziej charakterystyczny dla osób z wykształceniem ścisłym.

Społeczna - ten typ konkretyzacji nie jest łatwy do teoretycznego scharakteryzowania, sprowadza się jednak do spostrzegania w Dżumie głównie społecznych aspektów pojawienia się epidemii [np. bogacenie się, obojętność, beznadziejność życia ludzi w wielkich miastach]

Dydaktyczna - ten typ interpretacji polega na wyprowadzaniu z utworu Camusa krzepiących i prostych nauk moralnych. Najczęściej wiąże się ona z dosłownym lub prawie dosłownym traktowaniem wątków fabularnych i z literalnym rozumieniem opisów epidemii

Dosłowna - ten typ interpretacji rekonstruuje jedynie obrazową warstwę utworu literackiego. Odbiorca zatrzymuje się całkowicie na dosłownym ujęciu realnego świata Oranu. Akt percepcji polega w tym wypadku na prostym „przyglądaniu się” wydarzeniom i obrazom, podczas gdy implikowane nimi tezy filozoficzne pozostają czytelnikowi zupełnie obce i obojętne. Jest to postawa „naiwnego realizmu”, która szczególnie razi wobec wieloaspektowej symboliki Dżumy.

Odczucie realizmu literackiego, postawa werystyczna i postawa otwarta

Funkcja werystyczna literatury nazywana jest tak od XIX wiecznej odmiany włoskiego naturalizmu. Polega na dostarczaniu przez dzieło literackie bezpośredniej, dosłownej i logicznej wiedzy o rzeczywistości [rzekomo] odtwarzanej. Dzieło literackie pełniąc funkcję werystyczną potwierdza wyobrażenie odbiorcy o konkretnym fragmencie rzeczywistości realnej lub uzupełnia je o wyobrażenia innego fragmentu rzeczywistości, nieznanego mu bezpośrednio, który [rzekomo] zostaje w dziele skopiowany i odzwierciedlony. Są to reguły zbieżne z normami funkcjonowania literatury dokumentalnej - sprzeczne natomiast z istotą fikcji literackiej oraz z mechanizmami symboliki, metaforyki a nawet refleksji. Postawa werystyczne w praktyce czytelniczej zwłaszcza w potocznym obiegu literatury występuje w znacznym natężeniu, a motywowana jest zapewne potrzebą informacji o świecie.

Mimesis - kategoria estetyczna stworzona przez Platona, rozwijana przez Arystotelesa, oznaczająca naśladowanie, ale nie kopiowanie rzeczywistości przez sztukę [malarstwo, rzeźbę]

Żadna z dwóch powieści nie proponuje całkowicie zdeformowanej wizji świata. Dżuma pomimo metaforycznej wizyjności prezentuje świat bliski kryterium realizmu, jest to świat konwencjonalnie prawdopodobny, rządzący się logiką taką jaką rządzi się świat realny [np. upór urzędników]. Wizyjność tego utworu ujawnia się w jego wymowie filozoficznej. W Dżumie są jednak elementy i postaci silniej poddane zabiegom ekspresywnym [np. Grand, stary Hiszpan astmatyk]. Nie jest bezwzględnie konieczne, aby ustalić czy np. Grand jest bohaterem realistycznym czy bohaterem zdeformowanym poprzez kreacje. Ważne jest natomiast to, że konstrukcja tej postaci pozwala zadać czytelnikowi pewne pytania odgrywające rolę miernika nastawień czytelniczych [werystycznych lub otwartych]. Respondentom zadano następujące pytania: „Postać Granda jest życiowo nieprawdopodobna i chyba nikt nie spotkał w życiu takiego człowieka. Co pan/i o tym sądzi? Czy Camus dobrze opisał tą postać czy raczej nie udał mu się opis tego bohatera?”

Postawa werystyczna ujawnia się w pytaniach o wartościowaniu negatywnym [kiedy ktoś twierdzi że „takich ludzi się nie spotyka”] jak i pozytywnych w stosunku do bohatera. Przykłady odpowiedzi w przypadku ocen pozytywnych Granda: „tacy ludzie się zdarzają” lub „… samo pytanie jest zaprzeczeniem w sobie, jeśli postać nieżyciowa, to nieudana. Ale takich dziwaków spotyka się czasem”. Tego typu odpowiedzi kwalifikuje się jako postawę werystyczną, gdyż badani szukają odniesienia cech bohatera w realnym świecie a nie w samym utworze.

Postawie werystycznej przeciwstawia się postawę otwartą która nomen omen oznacza otwarcie odbiorcy na ekspresywne walory dzieła. Otwarcie się na ekspresję jest - jak mówi Sułkowski - gatunkiem „wzruszenia” płynącego z kontemplacji wizyjnego świata fikcyjnego zdeformowanego wyobraźnią artysty

Zaliczenie:

• kultura czytelnicza jednostki [definicje według różnych]

• co to jest kultura

• emotywne funkcje lektury w życiu człowieka

• elementy tworzące dyspozycje motywacyjne w kcj

• technika ankiety

• wywiad

• główni przedstawiciele szkoły warszawskiej [kierunki prowadzonych badań]

• poglądy Hofmanna i Rubakina

• definicja biblioterapii, metody pracy z wykorzystaniem książki [grupowa, sugestywna…]

• okres lektury intensywnej

• najważniejsze czynniki społeczno-demograficzne kształtujące czytelnictwo w Polsce [płeć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania]

• różnica między czytelnikami rzeczywistymi i sporadycznymi [na przestrzeni lat]

• analfabetyzm [2 definicje]

• analfabetyzm funkcjonalny

• dysleksja [symptomy]

• obiegi literackie i kręgi czytelnicze

• typy interpretacji metafory powieściowej w Dżumie

---