Pojęcie postępowania administracyjnego.
Zespół ściśle powiązanych ze sobą czynności procesowych podejmowanych przed organami administracji publicznej i przez organy administracji publicznej oraz inne podmioty postępowania administracyjnego, mających na celu ukształtowanie sytuacji prawnej strony postępowania poprzez wydanie decyzji administracyjnej jak również ciąg czynności procesowych podjętych w celu weryfikacji ostatecznej decyzji administracyjnej.
Pojęcie postępowania egzekucyjnego w administracji.
Zespół ściśle powiązanych ze sobą czynności procesowych podejmowanych przed organami administracji publicznej i przez organy administracji publicznej oraz inne podmioty postępowania administracyjnego, mających doprowadzić do przymusowego wykonania obowiązku o charakterze publicznoprawnym lub do zabezpieczenia jego wykonania.
Historia postępowania administracyjnego w Polsce.
Wpływ na powstanie i kształtowanie się postępowania administracyjnego miały następujące zdarzenia:
Rozwój prawa administracyjnego materialnego - wyodrębnienie prawa administracyjnego jako osobnej gałęzi prawa dokonało się na przełomie XVIII i XIX w. Przynajmniej już wtedy można było doszukać się jego elementów w obowiązującym prawie. Uległa również zmianie pozycja urzędnika aparatu państwowego, bo przestał on być jedynie przedstawicielem lub pełnomocnikiem panującego, a stał się osobą działającą na podstawie prawa, reprezentującą w różnym zakresie państwo. W dalszej tego konsekwencji zmienił się charakter decyzji administracyjnych, które przestały być aktami wiążącymi jednostronnie jak w okresie dawnego państwa policyjnego a zaczęły mieć charakter dwustronnie obowiązujący tj. obowiązujące organ prowadzący postępowanie i obywatela. Wykształciło się przekonanie, że od orzeczeń wydanych w I instancji potrzebny jest uregulowany prawnie środek odwoławczy, a nie jak do tej pory ewentualny rekurs hierarchiczny, który miał znaczenie doniesienia do władzy wyższej i prośby o zmianę decyzji (via gratiae). Środek odwoławczy zaczyna być postrzegany jako uprawnienie adresata jak również obowiązek organu. Powstaje przekonanie, że potrzebna jest procedura regulująca stosunki na linii adresat - urzędnik.
Powstanie sądownictwa administracyjnego - Podstawy ukształtowania stałych form postępowania administracyjnego, które później utrwalały się w ustawodawstwie, stworzyła praktyka sądów administracyjnych badających zarówno legalność decyzji administracyjnych, jak i poprawność postępowania organów administracyjnych. Sądy zaczynają powstawać na początku XIX w. Dzieje się tak w związku z koniecznością przestrzegania trójpodziału władzy ( sądy mają kontrolować działania administracji publicznej).
Początki sądownictwa administracyjnego w Polsce przypadają na okres Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Już w konstytucji Księstwa Warszawskiego z 1807 r. była zapowiedź powołania „ sądownictwa sporów administracyjnych”, którą w późniejszych aktach prawnych zrealizowano ściśle według francuskiego wzoru, który z wieloma zmianami i przerwami w działaniu przetrwał w Królestwie Polskim aż do 1867 r., kiedy to w toku likwidacji odrębności ustrojowych zniesiono Radę Stanu.
Pierwszym polskim sądem administracyjnym był Najwyższy Trybunał Administracyjny powstały na mocy ustawy z 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym zapoczątkowując okres względnie jednolitego sądownictwa administracyjnego w Polsce. Był to sąd administracyjny jednoinstancyjny orzekający ostatecznie o legalności tych indywidualnych aktów administracyjnych, które były podejmowane przez organy administracji rządowej lub samorząd terytorialny w wykonaniu swych funkcji publicznoprawnych oraz które były ujęte w formę procesową orzeczeń lub zarządzeń. Sąd orzekał wyłącznie w składach sędziów zawodowych, chociaż początkowo ustawa wymagała, ażeby połowa sędziów NTA miała kwalifikacje sędziowskie.
Przełom, który dokonał się po I Wojnie Światowej - nastąpiło przewartościowanie, aby procedura administracyjna była dostępna dla wszystkich obywateli, oraz aby była szybka i tania.
Historia postępowania administracyjnego w Europie.
Wpływ na powstanie i kształtowanie się postępowania administracyjnego miały następujące zdarzenia:
Rozwój prawa administracyjnego materialnego - wyodrębnienie prawa administracyjnego jako osobnej gałęzi prawa dokonało się na przełomie XVIII i XIX w. Przynajmniej już wtedy można było doszukać się jego elementów obowiązującym prawie. Uległa również zmianie pozycja urzędnika aparatu państwowego, bo przestał on być jedynie przedstawicielem lub pełnomocnikiem panującego, a stał się osobą działającą na podstawie prawa, reprezentującą w różnym zakresie państwo. W dalszej tego konsekwencji zmienił się charakter decyzji administracyjnych, które przestały być aktami wiążącymi jednostronnie jak w okresie dawnego państwa policyjnego a zaczęły mieć charakter dwustronnie obowiązujący tj. obowiązujące organ prowadzący postępowanie i obywatela. Wykształciło się przekonanie, że od orzeczeń wydanych w I instancji potrzebny jest uregulowany prawnie środek odwoławczy, a nie jak do tej pory ewentualny rekurs hierarchiczny, który miał znaczenie doniesienia do władzy wyższej i prośby o zmianę decyzji (via gratiae). Środek odwoławczy zaczyna być postrzegany jako uprawnienie adresata jak również obowiązek organu. Powstaje przekonanie, że potrzebna jest procedura regulująca stosunki na linii adresat - urzędnik.
Powstanie sądownictwa administracyjnego - Podstawy ukształtowania stałych form postępowania administracyjnego, które później utrwalały się w ustawodawstwie, stworzyła praktyka sądów administracyjnych badających zarówno legalność decyzji administracyjnych, jak i poprawność postępowania organów administracyjnych. Sądy zaczynają powstawać na początku XIX w. Dzieje się tak w związku z koniecznością przestrzegania trójpodziału władzy ( sądy mają kontrolować działania administracji publicznej). Najwcześniej taka instytucja powstaje we Francji na początku XIX w. i nosi nazwę Rada Stanu ( conseil d'Etat), będąca organem władzy wykonawczej, spełniająca od ukształtowania jej formy w Konstytucji Roku VIII dwoistą funkcję, bo dotyczącą redakcji ustaw i rozporządzeń, jak również kontroli administracji, w ramach czego należało do niej rozstrzyganie sporów administracyjnych. W II połowie XIX w. sądy administracyjne powstają w krajach niemieckich, szczególnie w Prusach, powstał III instancyjny sąd w Berlinie. Pierwszym nowoczesnym sądem administracyjnym był austriacki Trybunał Administracyjny, (Verwaltungsgerichtshof), który powstał 22.10. 1875 r. i podjął swoją działalność we Wiedniu. Działalność tego Trybunału miała wyjątkowo duże znaczenie dla rozwoju prawa o postępowaniu administracyjnym. Trybunał ten uchylał, bowiem orzeczenia i zarządzenia władz administracyjnych, m. in.. z tego powodu, że pomijano „istotne formy postępowania administracyjnego”. Orzekały w nim osoby posiadające świetne wykształcenie prawnicze, podczas wydawania rozstrzygnięć, formułowane były zarazem dyrektywy i wskazówki.
Przełom, który dokonał się po I Wojnie Światowej - nastąpiło przewartościowanie, aby procedura administracyjna była dostępna dla wszystkich obywateli, oraz aby była szybka i tania.
Pierwsze kodyfikacje postępowania administracyjnego w Europie.
Kodyfikacja - akt, który wyczerpująco reguluje daną sferę stosunków społecznych.
Pierwszą kodyfikacją postępowania administracyjnego była Związkowa Ustawa o Postępowaniu Administracyjnym (AVG) uchwalona 21 lipca 1925 r. w Austrii, dla której podstawą było orzecznictwo Trybunału Administracyjnego z okresu prawie 50 lat oraz prace teoretyków prawa administracyjnego. Kodyfikacja austriacka składała się z czterech ustaw:
O ogólnym postępowaniu administracyjnym
O postępowaniu egzekucyjnym w administracji
O ogólnych postanowieniach prawa karnoadministracyjnego i postępowaniu karnoadministracyjnym
Przepisy wprowadzające wymienione ustawy.
Ustawy te były wielokrotnie nowelizowane, ale nie spowodowało to żadnych zasadniczych zmian, co oznacza, że zdały dobrze egzamin w praktyce. W 1950 r. zdecydowano się na wydanie jednolitego tekstu tych ustaw. Ustawa ta z niewielkimi zmianami obowiązuje do dzisiaj.
Prawo o postępowaniu administracyjnym skodyfikowano następnie w Czechosłowacji (1928), Polsce (1928), i Jugosławii (1930). Niektóre kraje niemieckie również podejmowały prace nad kodyfikacją postępowania administracyjnego zakończone uchwaleniem ustaw (Turyngia 1926 i Brema 1934).
Po II Wojnie Światowej ukazały się kodyfikacje postępowania administracyjnego na Węgrzech (1957), w Bułgarii (1970), w Hiszpanii (1958), Norwegii (1967), Szwajcarii (1968), Szwecji(1971) i w wielu innych państwach.
We Francji postępowanie administracyjne nie jest skodyfikowane, ale reguły postępowania wytworzyły się w drodze zwyczaju i orzecznictwa. Podobnie w Rosji, Wielkiej Brytanii, na Ukrainie i Litwie brak kodyfikacji.
Kodyfikacje postępowania administracyjnego w Polsce.
Kodyfikacja - akt, który wyczerpująco reguluje daną sferę stosunków społecznych.
Odrodzone po I Wojnie Światowej Państwo Polskie zastało na swoich terenach różne systemy prawa, ukształtowane przez byłe państwa zaborcze. Dotyczyło to również procedury stosowanej przez organy administracji. Do 1928 r. ukazywały się akty dotyczące tylko pewnych fragmentarycznych rozwiązań legislacyjnych w tej dziedzinie. Pierwsza polska kodyfikacja postępowania administracyjnego nastąpiła w 1928 r. Wówczas wydane zostały trzy rozporządzenia z mocą ustawy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (RPA) z 22.03.1928 r., a mianowicie:
Rozporządzenie o postępowaniu administracyjnym
Rozporządzenie o postępowaniu przymusowym w administracji
Rozporządzenie o postępowaniu karnoadministracyjnym.
Wymienione akty normatywne obowiązywały aż do 31 XII 1960 r., tj. do chwili wejścia w życie kodeksu postępowania administracyjnego z 1960 r. Prace nad przygotowaniem projektu przepisów o postępowaniu administracyjnym podjęła komisja, powołana przez Prezesa Rady Ministrów w styczniu 1958 r. Ostateczny tekst projektu kodeksu komisja przedstawiła Radzie Ministrów, ta zaś - Sejmowi, Sejmowa Komisja Spraw Wewnętrznych zgłosiła do tegoż projektu aż 99 poprawek. Sejm uchwalił k.p.a. jako ustawę 14VI 1960 r., uwzględniając zaproponowane przez komisję sejmową poprawki. W k.p.a. uregulowano dwa postępowania: administracyjne ogólne i w sprawach skarg i wniosków, unormowano też procedurę prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa w sprawach indywidualnych. Zakres stosowania k.p.a. określono klauzulą generalną, przyjmując dodatkowo zasadę posiłkowego stosowania jego przepisów zawsze wtedy, gdy przepisy prawa odsyłają do przepisów „ o postępowaniu administracyjnym”. W k.p.a. umieszczono zespół przepisów ustanawiających zasady ogólne postępowania administracyjnego. Regulacja prawna zawarta w k.pa. była podporządkowana wspólnym założeniom. Istniały wspólne pojęcia prawne i instytucje procesowe, co uzasadnia nadanie ustawie formy kodeksu.
Bardziej znaczące nowelizacje k.p.a. to:
Ustawa z 31 I 1980 r. o NSA oraz o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego: wprowadziła:
Przepisy dostosowujące postępowanie ogólne do postępowania w sprawach zobowiązań podatkowych,
Główne elementy postępowania przed NSA,
Elementy postępowania przed Kolegium Kompetencyjnym przy SN,
Uproszczone postępowanie w sprawach wydawania zaświadczeń,
Przywrócenie sądownictwa administracyjnego.
Postępowanie w sprawach o właściwość.
Ustawa z 24 V 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego:
Rozszerzyła moc obowiązującą przepisów k.p.a. na organy samorządowe, gdy rozpatrują one sprawy indywidualne własne lub zlecone,
Określiła miejsce organów samorządowych w toku instancji administracyjnych oraz w nadzwyczajnych trybach postępowania,
Rozszerzyła jego moc obowiązującą na postępowanie przed organami administracji wojskowej i w sprawach powszechnego obowiązku obrony, a także w niektórych sprawach dyscyplinarnych.
Ustawa z 12 X 1994 r. o sko:
Nadająca kolegiom znacznie już wyraźniejszy charakter organów orzeczniczych quasi-sądowych, o większej niż poprzednio niezależności organizacyjnej i osobowej.
Wyposażająca kolegia w uprawnienie do wnoszenia pytań prawnych do NSA.
Ustawa z 11 V 1995 r. o NSA:
Unormowała strukturę i organizację NSA oraz postępowanie sądowoadministracyjne,
Rozszerzyła zakres kontroli sądowej na nowe kategorie postanowień wydawanych w postępowaniu administracyjnym ogólnym i egzekucyjnym oraz na niektóre czynności materialno - techniczne,
Poszerzyła kompetencje NSA,
Ustanowiła środki dyscyplinujące organy administracji w wykonywaniu orzeczeń sądowych,
Zamieszczenie w osobnej ustawie przepisów dotyczących postępowania przed sądami.
Ustawa z 29 VIII 1997 r. Ordynacja podatkowa:
Dekodyfikacja, czyli odwrócenie procesu kodyfikacji (rozbicie jednolitej regulacji na kilka aktów) postępowania administracyjnego, rozdzielonego od tej pory na ogólne oraz szczególne.
Ustawa z 29 XII 1998 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa:
Dostosowuje przepisy k.p.a. do nowej struktury terenowej administracji publicznej wprowadzonej z dniem 1 I 1999 r.,
Ujednolicono terminologię k.p.a., oraz dostosowano definicje legalne do nowej sytuacji.
7.) Kolejne zmiany k.p.a. weszły w życie z dniem 1 I 2004 r. w związku z reformą sądownictwa administracyjnego i dotyczą przede wszystkim:
Niektórych kwestii związanych z rozstrzyganiem sporów o właściwość pomiędzy organami administracji publicznej a sądami powszechnymi, gdyż zostaje zniesione Kolegium Kompetencyjne przy SN,
Poddaje się kontroli sądu administracyjnego postanowienia, mocą, których organy administracyjne uznają się za niewłaściwe w sprawach, o których rozpatrzenie występuje wnoszący podanie.
Znaczenie terminów postępowanie administracyjne, proces administracyjny, procedura administracyjna.
Postępowanie administracyjne -nie ma jednoznacznej definicji, generalnie pojęcie to wiąże się z ciągiem czynności przed organami administracji publicznej (w znaczeniu prawnym i funkcjonalnym).
Proces administracyjny -jest to ciąg czynności podejmowanych przed sądami administracyjnymi i innymi, które mają wydział administracyjny. Pojęcie to obecnie jest nieużywane, stosuje się słowo „postępowanie” ewentualnie „procedura”.
Procedura administracyjna -Ma najszerszy zakres, ponieważ obejmuje postępowanie administracyjne i proces administracyjny. Postępowanie administracyjne i procedura administracyjna współcześnie są traktowane jako synonimy.
Pozytywny zakres obowiązywania kodeksu postępowania administracyjnego.
Art.1 - art.2
K.p.a. normuje postępowanie:
1.) Przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych - postępowanie administracyjne (art.1 pkt1)
2.) Przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych - postępowanie administracyjne (art.1 pkt2)
3.) W sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej oraz między organami i podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych. - Postępowanie o ustalenie właściwości (art.1 pkt3)
4.) W sprawach wydawania zaświadczeń (art.1 pkt4)
5.) W sprawie skarg i wniosków przed organami państwowymi, organami jednostek samorządu terytorialnego oraz przed organami organizacji społecznych. - Postępowanie w sprawach skarg i wniosków (art.2)
Negatywny zakres obowiązywania kodeksu postępowania administracyjnego.
Spod zakresu obowiązywania k.p.a. (Postępowania wyłączone),wyraźnie zostały wyłączone enumeratywnie wyliczone postępowania. Liczba tych postępowań wyłączonych została - dzięki nowelizacji k.p.a. z 1990 r. - w sposób zasadniczy ograniczona.
Art.3
K.p.a. nie stosuje się do:
1.) Postępowania w sprawach karnych skarbowych (art3§1 pkt1) - wyłączono bezwzględnie, ponieważ zaliczane są do procedury karnej, uregulowane są w k.k.s. Postępowanie w tych sprawach należy do grupy postępowań represyjnych, podobnie jak postępowanie w sprawach o wykroczenia.
2.) Spraw uregulowanych w ustawie z dnia 29 VIII 1997 r. - Ordynacja podatkowa (art.3§1pkt2) - po zmianie dokonanej przepisami Ordynacji podatkowej spod mocy obowiązującej k.p.a. wyłączono postępowanie w sprawach uregulowanych nie tylko w Ordynacji podatkowej, ale także tych, do których stosuje się jej przepisy, co dotyczy spraw zobowiązań podatkowych, kontroli skarbowej, a także spraw karnych. Wyłączenie to ma charakter względny, ponieważ nie dotyczy przepisów działów: o udziale prokuratora (dział IV) i o skargach i wnioskach (dział VIII).
3.) Postępowania w sprawach należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych (art.3§2 pkt4) - Wyłączenie to ma charakter względny „o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej”; zostało ono dokonane ze względu na charakter organów rozpatrujących te sprawy. Zadania w zakresie administracji państwowej realizują przede wszystkim urzędy konsularne. Właściwość urzędów konsularnych określa w zasadzie ustawa z 13 II 1984 r. o funkcjach konsulów RP. Urzędy konsularne są organami administracji szczególnego rodzaju, działającymi w szczególnych warunkach. Ich właściwość miejscowa rozciąga się z reguły na określoną część terytorium państwa przyjmującego, nazywaną mianem okręgu konsularnego. Właściwość rzeczowa tych urzędów obejmuje sprawy należące w kraju do różnych wyspecjalizowanych organów administracji publicznej. W niektórych sprawach postępowanie przed urzędami konsularnymi jest postępowaniem jednoinstancyjnym, a w kraju obowiązuje dwuinstancyjne. Warunki, w jakich urzędy te działają, przesądzają o innych odstępstwach od trybu określonego przez przepisy k.p.a. ( Np., co do postępowania wyjaśniającego). Podmiotami występującymi przed urzędami konsularnymi są nie tylko obywatele polscy, ale również obywatele państwa przyjmującego, natomiast przedstawiciele dyplomatyczni nie prowadzą postępowania administracyjnego; stosuje się przed nimi przepisy protokołu dyplomatycznego i niektórych konwencji.
4.) Spraw wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami państwowymi i innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi (art.3§3 pkt1) - to wyłączenie jest w pełni uzasadnione, gdyż k.p.a. normuje postępowanie tylko w indywidualnych sprawach zewnętrznych, tj. gdy decyzja dotyczy imiennie oznaczonego adresata „na zewnątrz” aparatu administracyjnego, gdy między organem wydającym decyzję a jej adresatem w dziedzinie, której decyzja dotyczy, nie występuje stosunek podległości organizacyjnej - Chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej (charakter względny).
5.) Spraw wynikających z podległości służbowej pracowników organów państwowych i innych państwowych jednostek organizacyjnych, a więc gdy chodzi o stosunki w układzie przełożony - pracownik. (Art.3§3 pkt2) - Chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej (charakter względny).
Przedmiot i organy prowadzące postępowań uregulowanych w k.p.a.
Przedmiot:
Postępowania administracyjnego - sprawa administracyjna - (kwestia życiowa nadająca się do rozstrzygnięcia w oparciu o przepisy prawa administracyjnego materialnego, stosowana przez właściwy organ w zakresie jego kompetencji), wyjątkowo sprawa weryfikacyjna.
Postępowania o ustalenie właściwości - rozstrzygnięcie sporu o właściwość; Sporu pozytywnego lub negatywnego. Spór o charakterze pozytywnym występuje wówczas, gdy dwa lub więcej organów administracyjnych uważa się za właściwe do załatwienia danej sprawy, a spór o charakterze negatywnym, - gdy żaden organ nie uważa się za właściwy do załatwienia sprawy. Spory o właściwość, zarówno pozytywne, jaki negatywne, rozstrzygają:
Między organami JST, z wyjątkiem przypadków określonych niżej w pkt 2-4 - wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie jego braku - sąd administracyjny.
Między kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działających w imieniu własnym lub w imieniu starosty - starosta.
Między organami administracji zespolonej w jednym województwie niewymienionymi w pkt 2 - wojewoda.
Między organami JST w różnych województwach w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej - minister wł. Do zadań z zakresu administracji rządowej - minister wł. Ds. administracji publicznej.
Między wojewodami oraz organami administracji zespolonej w różnych województwach - minister wł. Ds. administracji publicznej.
Między wojewodą a organami administracji niezespolonej - minister wł. Ds. administracji publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą.
Miedzy o.a.p. innymi niż wymienione - wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu - minister wł. Ds. administracji publicznej.
Między o.a.p., gdy jednym z nich jest minister - Prezes Rady Ministrów.
Postępowania o wydanie zaświadczeń - zaświadczenie.
Postępowania skargowo-wnioskowego - skarga lub wniosek.
Organy:
Postępowania administracyjnego - organy administracji publicznej. (Organy w znaczeniu prawnym - art.1 pkt1 i funkcjonalnym - art.1 pkt2).
Postępowania o ustalenie właściwości - wspólne dla organów pozostających w sporze organy wyższego stopnia.
Postępowania o wydanie zaświadczeń - organy administracji publicznej. (Organy w znaczeniu prawnym i funkcjonalnym).
Postępowania skargowo-wnioskowego - organy państwowe, organy JST oraz organy organizacji społecznych.
Struktura postępowania administracyjnego.
Wyróżniamy dwa podziały postępowania administracyjnego ze względu na przedmiot regulacji:
Postępowanie administracyjne OGÓLNE - to postępowanie typowe, standardowe, modelowe, regulowane przepisami k.p.a. jest postępowaniem, w którego trybie następuje rozpoznanie i rozstrzygnięcie większości spraw administracyjnych (np. sprawy zmiany nazwiska, sprawy pozwoleń budowlanych, sprawy koncesji, zezwoleń, sprawy wywłaszczenia nieruchomości).
Postępowanie administracyjne SZCZEGÓLNE - to postępowanie, w którego trybie następuje rozpoznanie i rozstrzygnięcie spraw określonego rodzaju. Istnieją w nich instytucje świadczące o odrębności od postępowania ogólnego. Postępowaniem szczególnym jest np. postępowanie w sprawach ubezpieczeń społecznych ( wynika to wprost z działu III k.p.a. art. 180 i 181), postępowanie w sprawach wojskowych (ustawa z 1967 r.), w sprawach wodnych; przez długi czas postępowanie podatkowe uznawano za postępowanie szczególne (także obecnie).
Postępowanie administracyjne ZWYCZAJNE - Przedmiotem tego postępowania jest sprawa administracyjna. W ramach tego postępowania możemy wyróżnić postępowanie toczące się przed organem I instancji oraz toczące się przed organem II instancji w razie wniesienia odwołania przez legitymowane podmioty postępowania administracyjnego. Celem postępowania zwyczajnego jest rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej w trybie i w formie przewidzianych przez przepisy prawa procesowego, zgodnie z przepisami prawa materialnego.
Postępowanie administracyjne NADZWYCZAJNE - przedmiotem tego postępowania jest sprawa weryfikacyjna. Celem tego postępowania jest przeprowadzenie weryfikacji decyzji wydanej w postępowaniu zwyczajnym. Byt prawny tych postępowań jest uzależniony od uprzedniego przeprowadzenia postępowania zwyczajnego, zakończonego wydaniem ostatecznej decyzji.
Pojęcie i typy zasad polskiego postępowania administracyjnego.
Zasady ogólne - są to nie tylko ogólne dyrektywy postępowania kierowane do stron i innych uczestników postępowania oraz o.a.p., ale także normy prawne, które ustalają prawne wytyczne działania organów stosujących k.p.a. Normy te obowiązują dla całego postępowania administracyjnego. Przepisy o postępowaniu administracyjnym muszą być interpretowane zgodnie z zasadami ogólnymi. Ich naruszenie stanowi naruszenie prawa. Katalog zasad ogólnych postępowania administracyjnego jest sprawą umowną, uogólnieniem teoretycznym, ponieważ ustawodawca nie nadaje nazw poszczególnym zasadom ogólnym, a tym samym nie ustala ich liczby.
Najważniejszym podziałem zasad ogólnych jest podział na:
Zasady skodyfikowane, - które są wprost wyrażone w kodeksie.
Zasady nieskodyfikowane, - które nie zostały wyrażone wprost w kodeksie, interpretujemy je z przepisów szczególnych.
Poszczególne zasady polskiego postępowania administracyjnego.
1.)Zasada praworządności - art.6 „Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa”.Art.7 „W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności…” Jest to zasada konstytucyjna (art.7 Konstytucji RP stanowi, że „organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”). Podstawą prawną decyzji administracyjnej mogą być jedynie akty normatywne zaliczane do źródeł powszechnie obowiązującego prawa. Wyjątkiem od tej zasady są:
Zakaz zmiany na niekorzyść
Tryby nadzwyczajne.
2.)Zasada prawdy materialnej (obiektywnej) - art.7 „W toku postępowania organy administracji publicznej… podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy…”. Organ ma obowiązek sam z urzędu podjąć wszelkie działania niezbędne do ustalenia rzeczywistego stanu rzeczy, nie czekając na wnioski stron. Może zbierać z urzędu materiały dowodowe, określać okoliczności faktyczne, jakie uważa za istotne do załatwienia sprawy, oraz dopuszczać dowody na powyższe okoliczności o tyle, o ile ustawa nakazuje mu działać z urzędu albo, gdy pozwala mu na to charakter sprawy. Realizacji zasady prawdy obiektywnej służą m.in. takie instytucje procesowe, jak wyłączenie pracownika i organu administracyjnego od załatwienia sprawy oraz przepisy o dowodach w postępowaniu dowodowym.
3.)Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli - wynika z art.7, zdania końcowego, gdzie nakazuje się organom administracyjnym, aby w toku postępowania miały „na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli”. Do 1980 r. uważano, iż przepisami prawa chroniony powinien być tylko interes społeczny, później zaczęto uważać, że niekoniecznie dominujące znaczenie ma ochrona interesu społecznego; zaczęto zauważać potrzebę ochrony interesu stron. W latach 90-tych występowały wahania, w których górowała ochrona interesu strony. Obecnie powraca się do idei równoważenia ochrony interesu publicznego i interesu stron.
4.)Zasada ochrony zaufania - art.8 „ organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa. Zgodnie z tą zasadą działania administracji, szczególnie w zakresie bezpośrednich kontaktów z obywatelami, powinny być prawidłowe, obiektywne, zgodne z prawem i prezentować wysoki poziom etyczny, gdyż tylko takie działania mogą budzić zaufanie do obywateli do organów Państwa. Zasada ta zyskała znaczenie dopiero po wprowadzeniu sądownictwa administracyjnego. Jest zasadą dynamiczną, rozwijającą się. Można tę zasadę interpretować w sposób negatywny, odnosząc się do tego, iż organ nie powinien np. faworyzować jednej ze stron w postępowaniu. Ma ona charakter metadyrektywny, należy ją konkretyzować odnośnie do wyroków SN i S.A. Inne przepisy odnoszące się tej zasady: uzasadnianie decyzji administracyjnych, zakaz zmiany na niekorzyść, możliwość zaskarżania decyzji administracyjnych do S.A.
5.)Zasada wpływu wychowawczego na obywateli - Stanowi ją art.8: „organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębić świadomość i kulturę prawną obywateli”. Jest to zasada związana z kulturą administrowania. Wpływ wychowawczy zamyka się przede wszystkim w kręgu osób uczestniczących w postępowaniu jako strony lub inni uczestnicy postępowania oraz tych osób, na których prawa i obowiązki mogą mieć wpływ skutki decyzji administracyjnej. Szerszy jego zakres może stwarzać sprawność administracji działającej na podstawie reguł jasnych i zrozumianych dla obywateli.
6.)Zasada udzielania informacji prawnej stronom. - Zawarta w art.9, zobowiązuje do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy te powinny czuwać nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu powinny udzielać im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Zasada ta przełamuje działanie tradycyjnej zasady, iż nieznajomość prawa szkodzi (ignorantia iuris nocet). Powstała z powodu braku informacji szkoda powinna być naprawiona w dalszym postępowaniu, np. przez przywrócenie terminu, dopuszczenie dowodu, umożliwienie dodatkowego wypowiedzenia się, rozpoznanie wniosku złożonego po terminie itd.
7.)Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym - wynika z, art.10 § 1, który stanowi, iż „organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się, co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań”. I tak np. organ jest zobowiązany do zawiadomienia wszystkich osób będących stronami w sprawie o wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron, czy o terminie i miejscu przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin, o terminie rozprawy administracyjnej. Strona może uznać za celową obecność przy czynnościach postępowania lub aktywny w nich udział ze zgłaszaniem inicjatyw procesowych, może z tego prawa skorzystać bądź nie, ale obowiązkiem organu prowadzącego postępowanie jest stworzenie stronie możliwości skorzystania z tego prawa. Granice dostępu strony do czynności postępowania, gromadzonych materiałów i dokumentów wyznacza prawnie ustanowiona ochrona informacji niejawnych. Naruszenie zasady czynnego udziału stron w postępowaniu, gdy bez własnej winy nie mogły w nim brać udziału, stanowi szczególnie ciężką wadę o charakterze procesowym, która jest podstawą wznowienia postępowania administracyjnego. Od zasady tej organy administracyjne mogą odstępować tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną. W Takim przypadku organ obowiązany jest utrwalić w aktach sprawy, w drodze adnotacji, przyczyny odstąpienia od tej zasady (art.10§2 i §3). Przepisy te stanowią wyjątek od zasady prawnej, więc powinny być rozumiane bardzo ściśle: należy go interpretować ścieśniająco ( exceptio est strictissimae interpretationis).
8.)Zasada przekonywania - wymaga, aby organy administracyjne wyjaśniały stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w ten sposób w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. (Art.11). Zasada ta wyraża postulat pierwszeństwa przekonywania przed stosowaniem środków przymusu. Przejawem zastosowania tej zasady jest m.in. instytucja uzasadnienia decyzji, (motywy decyzji, zredagowane w sposób prawidłowy, powinny być tak ujęte, aby strona mogła je zrozumieć i w miarę możliwości zaakceptować). Zasada ta nie pozbawia, oczywiście, administracji publicznej prawa stosowania przymusu dla spowodowania wykonania jej decyzji, gdy zobowiązany dobrowolnie nie wykonuje swoich obowiązków.
9.)Zasada odformalizowania postępowania administracyjnego (prostoty) - wynika z art.12 i nakazuje, aby organy administracyjne działały posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do załatwienia sprawy. Wynika również z art.7 wymagającym, aby w toku postępowania organy administracji publicznej podejmowały wszelkie kroki niezbędne do załatwienia sprawy. Przykładem realizacji tej zasady są m.in. minimalne elementy podania, możliwość dokonania wyboru sposobu przekazania podania.
10.)Zasada szybkości postępowania administracyjnego - wynika z, art.12§1 mówiącego, iż organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, a także wynika z, art.12§2, który nakazuje, aby sprawy, w które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, były załatwiane niezwłocznie. Zasada ta oznacza przede wszystkim, iż postępowanie powinno być prowadzone w granicach terminów przewidzianych dla załatwienia sprawy bez zbędnej zwłoki. Art.35 wyznacza trzy rodzaje terminów:
- termin niezwłocznego załatwienia sprawy,
- termin 1-miesięczny,
- termin 2-miesięczny.
Natomiast rozdział 10 dotyczy terminów dokonywania czynności procesowych (są to przepisy techniczno-procesowe)
W imię szybkości działania nie wolno jednak naruszać przepisów o postępowaniu administracyjnym.
11.)Zasada ugodowego załatwiania spraw spornych - jest zasadą wprowadzoną do k.p.a. dopiero w 1980 r. Zasada ta ujęta jest w art.13 w następujący sposób:
§1. Sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach, mogą być załatwiane w drodze ugody sporządzonej przed organem administracji publicznej (ugoda administracyjna).
§2. Organ administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w sprawie, powinien w tych przypadkach podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia ugody.
Instytucji ugody poświęcone są art.114-122 kodeksu, są one przepisami martwymi. Zawarcie ugody administracyjnej jest możliwe tylko w takich sprawach administracyjnych, w których uczestniczą strony o spornych interesach, oraz że obowiązkiem organu prowadzącego postępowanie jest nakłanianie stron do zawarcia ugody, przyjmuje on funkcję mediatora. Zasada ta ma charakter dynamiczny, rozwija się i zyskuje na znaczeniu.
12.)Zasada pisemności - zawarta jest w art.14, wymaga, aby sprawy załatwiać w formie pisemnej. Ustne załatwianie sprawy może nastąpić, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Treść oraz istotne motywy takiego załatwiania powinny być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji ( forma uproszczona). Zasada ta jest wprowadzona w interesie pewności i jasności stosunków prawnych.
13.)Zasada dwuinstancyjności postępowania - wynika z przepisu art.15. Zasada ta stała się zasadą ogólną dopiero w 1980 r. Została ona utrwalona w art.78 Konstytucji RP, a jej istotą jest zapewnienie stronom prawa do dwukrotnego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej. Zgodnie z tą zasadą strony mają prawo złożenia odwołania od każdej nieostatecznej decyzji administracyjnej do organu wyższego stopnia, a wyjątki mogą być ustanowione tylko w ustawie.
14.)Zasada trwałości decyzji ostatecznych - wynika z art.16§1, w którym stanowi się: „ Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych”. Celem tej zasady jest ochrona praw nabytych przez strony na mocy decyzji ostatecznych. Decyzja ostateczną jest decyzja:
Wydana przez organ I nstancji, od której strony nie złożyły w terminie ustawowym odwołania:
Wydana przez organ odwoławczy, a więc po wyczerpaniu administracyjnego toku instancji:
Wydana w I instancji przez ministra bądź sko, gdyż od niej nie służy odwołanie:
Decyzja, od której z mocy prawa nie przysługuje odwołanie.
Decyzja administracyjna, która dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją administracyjną jest na mocy art.156§1pkt3 nieważna; istnieje, więc sankcja dla trwałości decyzji ostatecznych.
15.)Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnych (zaskarżania decyzji administracyjnej do sądu administracyjnego z powodu jej niezgodności z prawem) - zawarta jest w, art.16§2, który brzmi: „ Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach.” Nie tylko decyzje mogą być zaskarżane do SA, ale także niektóre postanowienia i niektóre czynności materialno-techniczne. SA sprawuje kontrolę pod względem legalności. Kontrola sądowa decyzji administracyjnych przyczynia się do podniesienia jakości pracy organów administracji publicznej, ujednolicenia wykładni prawa administracyjnego i wzmocnienia przestrzegania prawa przez aparat administracyjny. Orzecznictwo SA stanowi też cenny materiał badawczy dla doktryny prawa administracyjnego i wykorzystywane jest w nauczaniu prawa administracyjnego.
14. Instytucja wszczęcia postępowania administracyjnego (sposób, skutki, data).
Wszczęcie postępowania administracyjnego - uruchomienie postępowania w danej sprawie.
SPOSÓB:
I. Na żądanie strony, (gdy chodzi o przyznanie uprawnień stronie).
II. Z urzędu, (gdy chodzi o nałożenie obowiązku na stronę lub cofnięcie jej uprawnienia), a więc przez organ administracyjny bez żądania strony.
Wszczęcie postępowania z urzędu może nastąpić w kilku sytuacjach uregulowanych w k.p.a.:
Organ działa z własnej inicjatywy,
Z żądaniem wszczęcia postępowania dotyczącego określonej osoby lub określonych osób występują podmioty na prawach strony: prokurator, który żądanie takie może zgłosić w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem, organizacja społeczna, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny oraz RPO wtedy, gdy zachodzi konieczność ochrony praw i wolności człowieka i obywatela.
Wszczęcie postępowania z urzędu następuje na skutek skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią (actio popularis).
Organ administracyjny ze względu na szczególnie ważny interes strony może wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony. W takim przypadku organ obowiązany jest uzyskać zgodę strony w toku postępowania, a w razie nieuzyskania zgody - postępowanie umorzyć. O tym, kiedy postępowanie administracyjne można wszcząć z urzędu, a kiedy tylko na żądanie strony, stanowią przepisy prawa materialnego, a więc przepisy pozakodeksowe.
DATA:
Na żądanie strony - dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej.
Z urzędu - kodeks nie reguluje expressis verbis daty wszczęcia postępowania administracyjnego z urzędu, dlatego konieczne jest odwołanie się do orzecznictwa (postanowienie NSA z 1981 r.). Należy przyjąć, że wszczęcie postępowania z urzędu następuje z chwilą podjęcia pierwszej czynności procesowej organu administracyjnego wobec strony, pod warunkiem, że o czynności tej powiadomiono stronę. Zwykle jest to zawiadomienie wszystkich osób będących stronami w sprawie o wszczęcie postępowania lub ewentualnie wezwanie do dokonania czynności urzędowej przez stronę, gdy nie było zawiadomienia.
SKUTKI:
Uruchomienie biegu terminu do załatwienia sprawy (art.35).
Na o.a.p. oraz na stronie zaczynają ciążyć pewne obowiązki procesowe ponadto strona uzyskuje uprawnienia procesowe. Obowiązkiem organu jest zawiadomienie o wszczęciu postępowania wszystkie strony, natomiast strony mają obowiązek zawiadomienia organu o każdorazowej zmianie adresu. Uprawnieniem strony z kolei jest składanie środków dowodowych, odwoławczych, nadzwyczajnych; prawo wniesienia zażalenia.
Rozpoczyna się, tzw. stan zawisłości sprawy, tzn. pojawia się pewna sprawa, którą trzeba rozstrzygnąć.
Podania w postępowaniu administracyjnym.
Podania - k.p.a. nie zawiera definicji, art.63§1 zawiera quasi definicję podania, wskazuje przykładowe czynności będące podaniem: żądanie, wyjaśnienie, odwołanie, zażalenie. Podaniem jest wszelkie oświadczenie stron i innych uczestników kierowane do o.a.p.
Z wnoszeniem podań wiąże się zasada odformalizowania p.a.( Ograniczonego formalizmu). Jest to zasada nieskodyfikowana, można ją wyprowadzić z innych przepisów, k.p.a. Oznacza ona, że czynności stron i innych uczestników postępowania powinny być jak najmniej sformalizowane, dotyczy to także podań.(Minimalne elementy podania; różne sposoby wnoszenia podań; to, iż decydujące znaczenie ma treść a nie nagłówek; oraz jeżeli treść wniesionego podania budzi wątpliwości to organ z urzędu nie może ich rozstrzygnąć, musi wezwać strony, aby złożyły stosowne wyjaśnienia).
Podania mogą być wnoszone: pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu.
16. Język podania w postępowaniu administracyjnym i problemy tłumaczenia.
Jest nim język polski, który wynika z Konstytucji RP (art..27 stanowiący, iż w RP językiem urzędowym jest język polski) i ustawy o języku polskim z dnia 7 października 1999 r. (art.4)., Jeżeli podanie zostanie wniesione w innym języku to koszty tłumaczenia ponosi podmiot wnoszący podanie (art.261). Wg. Art.6 Europejskiego kodeksu Administracyjnego, podanie może być złożone w każdym języku europejskim, jako dokument prywatny.?
17. Minimalne elementy podania w postępowaniu administracyjnym.
Wg. art.63§2 Podanie powinno zawierać, co najmniej:
1.) Oznaczenie wnioskodawcy - rozróżniamy w zależności od tego, kto jest wnioskodawcą. Jeżeli osoba fizyczna, wystarcza zazwyczaj imię i nazwisko, mogą być potrzebne dokładniejsze dane np. PESEL. Natomiast, jeżeli wnioskodawcą jest osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, zwykle wystarcza nazwa, ale mogą być potrzebne inne dane tak jak REGON.
2.) Oznaczenie adresu - adresem w rozumieniu k.p.a. jest miejsce zamieszkania.
3.) Oznaczenie żądania, - czyli to, czego domagamy się od organu, może polegać np. na wniosku dokonania pewnej czynności procesowej ( przywróceniu terminu, ponownemu rozpatrzeniu sprawy.).
4.) Podpis.
5.) Elementy wymagane przez przepisy szczególne.
18. Podpis jako element podania w postępowaniu administracyjnym
19. Podpis elektroniczny w postępowaniu administracyjnym.
PODPIS - podanie wniesione pisemnie lub ustnie do protokołu powinno być podpisane przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządzał. Gdy podanie wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu. O.a.p. obowiązany jest potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący he tego żąda. Podpis umieszczony jest na końcu dokumentu, oznacza on ostateczne wyrażenie woli (zakończyliśmy formułować żądanie).Może to być podpis:
Własnoręczny - ciąg pewnych znaków graficznych; powinien obejmować, co najmniej pierwszą literę imienia oraz nazwisko.
Elektroniczny - podstawę prawną stanowi ustawa z18 IX, 2001 r. o podpisie elektronicznym, wyróżnia ona dwa rodzaje podpisu elektronicznego:
Podpis elektroniczny - każdy podpis pod podaniem wysłany pocztą elektroniczną lub pod innym dokumentem internetowym. Służy do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny. Posługując się nim przesyłane dokumenty elektroniczne docierają do adresatów w stanie nienaruszonym. Do jego weryfikacji wystarczy certyfikat zwykły.
Bezpieczny podpis elektroniczny -Ustawa definiuje bezpieczny podpis elektroniczny jako:
Przyporządkowany wyłącznie do osoby składającej podpis,
Sporządzony za pomocą bezpiecznych urządzeń służących do składania podpisu elektronicznego, podlegających wyłącznej kontroli osoby składającej podpis elektroniczny,
Powiązany z danymi, do których został dołączony, w taki sposób, że jakakolwiek późniejsza zmiana tych danych jest rozpoznawalna.
Który musi być weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu.
Z ustawy o podpisie elektronicznym można wyprowadzić dwa domniemania:
Art.5.pkt.2 Dane w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu są równoważne pod względem skutków prawnych dokumentom opatrzonym podpisami własnoręcznymi, chyba, że przepisy odrębne stanowią inaczej.
Art.8 Nie można odmówić ważności i skuteczności podpisowi elektronicznemu tylko na tej podstawie, że istnieje w postaci elektronicznej lub dane służące do weryfikacji podpisu nie mają kwalifikowanego certyfikatu, lub nie został złożony za pomocą bezpiecznego urządzenia służącego do składania podpisu elektronicznego.
Pierwszym krajem, który przyjął ustawę o podpisie elektronicznym były Stany Zjednoczone (Prezydent Bill Clinton podpisał 30 czerwca 2000 r. ustawę o podpisach elektronicznych w obrocie krajowym i globalnym).
Regulacja prawna podpisu elektronicznego na poziomie UE była koniecznością, aby zharmonizować, w zakresie wynikającym z kompetencji Komisji Europejskiej, minimalne ramy prawne dla podpisu elektronicznego tak, aby różnice uregulowań pomiędzy krajami członkowskimi nie naruszały zasada swobody przepływu towarów i usług. 13 Grudnia 1999 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły dyrektywę w sprawie ram wspólnotowych dla podpisu elektronicznego.
20. Wniesienie podania do organu niewłaściwego i skutki.
Obowiązek przestrzegania przepisów o właściwości spoczywa na o.a.p. i dlatego osoby wnoszące podanie nie ponoszą negatywnych skutków z powodu nieznajomości tych przepisów i tak:
Jeżeli strona kieruje podanie do organu niewłaściwego w danej sprawie, wówczas organ niewłaściwy powinien niezwłocznie przekazać podanie organowi właściwemu w formie postanowienia, które jest zaskarżalne w drodze zażalenia, zawiadamiając o tym wnoszącego podanie. Wniesienie podania do organu niewłaściwego nie pociąga za sobą ujemnych konsekwencji dla wnoszącego, gdyż podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem przepisanego terminu uważa sięga wniesione z zachowaniem terminu. Jest to gwarancja procesowa, ponieważ termin, w którym wniesiono podanie nie wpływa na terminy karalności czy przedawnienia. Art.65.§1§2.
Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw podlegających załatwieniu przez różne organy, organ, do którego podanie wniesiono, jest obowiązany rozpoznać sprawy należące do jego właściwości, a ponadto zawiadomić wnoszącego podanie, że w innych sprawach powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu. Zawiadomienie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Wnoszącego podanie należy poinformować także, że wniesienie podania do właściwego organu w terminie 14 dni od daty doręczenia zawiadomienia uważa się za złożenie go w dniu wniesienia pierwszego podania. Art.66.§1§2.
Jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a organu właściwego nie można ustalić na podstawie danych podania, albo, gdy z podania wynika, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, organ, do którego podanie wniesiono, wydaje postanowienie o zwrocie podania wnoszącemu z odpowiednim pouczeniem. Postanowienie to jest zaskarżalne. Organ nie może jednak zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, jeżeli w tej sprawie sąd uznał się za niewłaściwy. Art.66.§3§4.
21. Pozostawienie podania bez rozpatrzenia.
Pozostawić sprawę bez rozpatrzenia to inaczej skończyć sprawę w danej instancji. Nie ma jednolitej praktyki, ani jednolitej wykładni dotyczącej formy procesowej pozostawienia podania bez rozpatrzenia. Są trzy formy:
Czynność materialno-techniczna - dla takiej formy istnieją podstawy w przepisach prawnych; czynimy adnotację na aktach sprawy (art.64.§1§2). Za tą formą przemawia charakter przepisów proceduralnych (iuris cogentis).
Postanowienie - (doktryna, orzecznictwo), przemawia za nim art.23 k.p.a., który mówi, że w toku postępowania organ administracyjny wydaje postanowienia. Postanowienie jest czynnością procesową, w których zachodzą rozstrzygnięcia poszczególnych problemów proceduralnych, które pojawiają się w toku postępowania. Jeżeli tok postępowania jest uruchamiany podaniem niewadliwym to podanie wadliwe jest kwestią przedprocesową. Istnieje także pogląd, iż każde podanie, nawet wadliwe uruchamia postępowanie, przemawia za tym art.61.§1§3. Postanowienia wydawane są przed rozpoczęciem postępowania jak i po jego zakończeniu. Za nim opowiada się Ordynacja podatkowa.
Decyzja administracyjna - wg. Art.104§2 decyzje rozstrzygają sprawę, co do istoty lub w inny sposób kończą sprawę w danej instancji.
Dla dobra wnioskodawcy formą właściwą dla pozostawienia podania bez rozpatrzenia powinno być POSTANOWIENIE. Ta forma w przeciwieństwie do czynności materialno-technicznej chroni wnioskodawcę, ponieważ trzeba go zawiadomić o takim rozpoznaniu sprawy.
22. Zwrot podania.
Jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a organu właściwego nie można ustalić na podstawie danych podania, albo, gdy z podania wynika, że właściwym w sprawie jest sąd, do którego podanie wniesiono, wydaje postanowienie o zwrocie podania wnoszącemu z odpowiednim pouczeniem. Postanowienie to jest zaskarżalne. Organ nie może jednak zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, jeżeli w tej sprawie sąd uznał się za niewłaściwy. Art.66.§3§4.
23. Usuwanie braków formalnych podania.
Podanie jest badane pod względem wymagań formalnych, aby mogło wywołać skutki w postaci wszczęcia postępowania administracyjnego. Braki formalne podania można podzielić na:
Nieusuwalne, -jeżeli w podaniu nie podano adresu wnoszącego i nie można go ustalić na podstawie posiadanych danych wówczas podanie pozostawia się bez rozpoznania.
Usuwalne - są to pozostałe braki (np. brak podpisu), które nie pociągają za sobą takich skutków, gdyż należy wezwać wnoszącego do ich usunięcia w terminie 7 dni z pouczeniem, że nieusunięcie ich spowoduje pozostawienie podania bez rozpatrzenia. Termin ten jest instrukcyjny, tak, więc organ może ustalić inny termin, jeśli jest to konieczne.
24. Właściwość organu do rozpatrzenia sprawy i rodzaje właściwości.
Właściwość o.a.p. - zdolność prawna organu do rozpoznawania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym.
W zależności od tego, na jakiej podstawie o.a.p. nabył zdolność do rozpoznania i rozstrzygnięcia spraw, można wyróżnić dwa rodzaje właściwości:
Właściwość ustawową, tj. wynikającą wprost z przepisu ustawy,
Właściwość przeniesienia bądź z delegacji (delegacyjną).
Z art.19 k.p.a. wynika:
3.) Właściwość rzeczowa,,
4.) Właściwość miejscowa.
Istnieją, więc też takie rodzaje właściwości.
Wyróżnia się także na podstawie przepisów prawa procesowego regulujących weryfikację decyzji w drodze administracyjnej:
Właściwość instancyjną, inaczej funkcjonalną, która jest pewną odmianą właściwości rzeczowej.
25. Obowiązek przestrzegania właściwości z urzędu.
Wg. Art.19 k.p.a. organy administracji publicznej obowiązane są przestrzegać z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej.
26. Właściwość rzeczowa i sposoby jej ustalania.
Właściwość rzeczowa - jest to zdolność prawna o.a.p. do rozpoznawania i załatwiania spraw danej kategorii.
Polega ona na upoważnieniu określonego organu lub pionu organów do załatwiania danej kategorii spraw, np. spraw budowlanych, wodnych, wywłaszczeniowych itd. Właściwość rzeczową o.a.p. ustala się wg. przepisów o zakresie jego działania ( art.20). Zakres ten wyznaczają przepisy ustrojowe.
Przepisy o właściwości organów mają sankcję w art.156§1pkt1, według którego decyzja wydana przez organ administracyjny z naruszeniem przepisów o jego właściwości jest nieważna.
27. Właściwość miejscowa i sposoby jej ustalania.
Właściwość miejscowa - jest to zdolność o.a.p. do rozpoznawania i załatwiania spraw danej kategorii na obszarze określonej jednostki podziału terytorialnego kraju, np. na terenie gminy, powiatu, województwa czy całego państwa.
Według art.21 k.p.a. właściwość miejscową organu administracyjnego ustala się według następujących kryteriów:
W sprawach dotyczących nieruchomości - według miejsca położenia nieruchomości; jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości;
W sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy - według miejsca, którym zakład pracy jest, był lub ma być prowadzony;
W innych sprawach - według miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w razie braku zamieszkania w kraju - według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron; jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu - według miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub miejsca pobytu w kraju.
Jeżeli właściwości miejscowej nie można ustalić w sposób wyżej podany, sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania, albo w razie braku ustalenia takiego miejsca - do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w gminie Warszawa-Centrum.
28. Właściwość instancyjna i sposoby jej ustalenia.
Właściwość instancyjna - jest to zdolność prawna o.a.p. do przeprowadzania weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej.
Określa ona, który z organów z danym pionie (resorcie) jest właściwy w I instancji. Dzięki temu wiadomo, jaki organ jest organem właściwym w II instancji, a więc organem odwoławczym.
Właściwość instancyjna jest przyznana organom wyższego stopnia oraz w ograniczonym zakresie również ministrom - wywłaszczenie prawa (art.161§1). O tym, jakie o.a.p. są uznane za organy wyższego stopnia, stanowi art.17. Według niego organami wyższego stopnia są:
W stosunku do organów JST - sko, chyba, że ustawy szczególne stanowią inaczej,
W stosunku do wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie,
W stosunku do o.a.p. innych niż określone - odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, a w razie ich braku - organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością,
W stosunku do organów organizacji społecznych - odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji, a w razie ich braku - organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością.
29. Właściwość ustawowa i delegacyjna.
Właściwość ustawowa - jest to właściwość wynikająca wprost z przepisu ustawy, jak właściwość: rzeczowa i miejscowa, o których stanowi art.19 k.p.a. oraz instancyjna, która wynika z przepisów prawa procesowego.
Właściwość delegacyjna - K.p.a. dopuszcza możliwość przekazania rozpatrzenia i rozstrzygnięcia sprawy będącej przedmiotem postępowania jednemu organowi przez drugi. Możliwość taka przewidziana jest w następujących przypadkach:
- w przypadku wyłączenia o.a.p. od załatwienia sprawy oraz na wskutek wyłączenia członków organu kolegialnego.
- w art.150§2 k.p.a., gdy chodzi o rozstrzygnięcie o wznowieniu postępowania, jeżeli przyczyną wznowienia postępowania jest działalność organu, który wydał w sprawie decyzję w ostatecznej instancji.
- art.52 dotyczący o pomocy prawnej.
30. Pomoc prawna (art.52 k.p.a.).
Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych. Organ obowiązany jest dołożyć starań, aby zadośćuczynienie wezwaniu nie było uciążliwe. W przypadkach, w których osoba wezwana nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody, organ może dokonać określonej czynności lub przyjąć wyjaśnienie albo przesłuchać osobę wezwaną w miejscu jej pobytu, jeżeli pozwalają na to okoliczności, w jakich znajduje się ta osoba.
Do osobistego stawienia się wezwany jest obowiązany tylko w obrębie gminy lub miasta, w którym zamieszkuje albo przebywa. Obowiązek osobistego stawiennictwa dotyczy również wezwanego, zamieszkałego lub przebywającego w sąsiedniej gminie albo mieście, dlatego w toku postępowania o.a.p. zwraca się do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub organu samorządu terytorialnego o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień lub zeznań albo dokonania innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem. Organ prowadzący postępowanie oznaczy zarazem okoliczności będące przedmiotem wyjaśnień lub zeznań albo czynności, jakie mają być dokonane.
Nie stosuje się pomocy prawnej, w przypadkach, w których charakter sprawy lub czynności wymaga dokonania czynności przed organem administracji publicznej prowadzącym postępowanie.
31. Wyłączenie pracownika.
32. Wyłączenie organu.
33. Wyłączenie członka organu kolegialnego.
Działalność o.a.p. powinna być bezstronna, tj. wolna od jakichkolwiek wpływów ubocznych, i skierowana wyłącznie na realizację zadań Państwa, pogłębianie zaufania obywateli do organów państwowych przy ścisłym przestrzeganiu zasady praworządności i zasady prawdy obiektywnej. Bezstronność oznacza wyzbycie się przez pracownika prowadzącego postępowanie i podejmującego decyzję jakichkolwiek cech subiektywnych.
Wyłączenie pracownika:
Podstawowymi elementami prawnej konstrukcji instytucji wyłączenia pracownika o.a.p. jest: bliskość wobec strony lub bliskość wobec sprawy.
Pracownik podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu zgodnie z art.24§1 ze względu na bliskość wobec strony wtedy, w sprawie:
1.) W której pozostaje ze stroną w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa obowiązki;
2.) Swego małżonka, krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia (powody wyłączenia trwają także po ustaniu małżeństwa);
3.) Osoby związanej z nim stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli (powód wyłączenia istnieje także po ustaniu tych stosunków);
4.)W której był lub jest przedstawicielem jednej ze stron albo, gdy przedstawicielem jest osoba związana z nim węzłem małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa, stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli;
5.) W której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.
Ze względu na bliskość wobec sprawy pracownik podlega wyłączeniu, jeżeli:
Jest w niej stroną;
Był w sprawie świadkiem lub biegłym;
Brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji;
Z powodu, której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub postępowanie karne.
Poza okolicznościami wymienionymi powyżej, podstawę wyłączenia mogą stanowić inne okoliczności, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że mogą one spowodować wątpliwości dotyczące bezstronności pracownika. Dokonuje tego bezpośredni przełożony pracownika na żądanie pracownika, strony lub z urzędu
W przypadku wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu jego bezpośredni przełożony wyznacza innego pracownika do prowadzenia sprawy. Do czasu takiego wyznaczenia pracownik podlegający wyłączeniu powinien podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki.
Naruszenie instytucji wyłączenia przy wydawaniu decyzji w postępowaniu administracyjnym pociąga za sobą sankcję wzruszalności tej decyzji w trybie wznowienia postępowania.
Wyłączenie organu:
Instytucja ta różni się tym od wyłączenia pracownika tym, iż tutaj wyłączeniu podlega nie jeden pracownik, ale cały organ. Wyłączenie organu oznacza wyłączenie od załatwiania sprawy całej instancji. Wyłączenie organu następuje nie we wszystkich sprawach, ale tylko w sprawach dotyczących interesów majątkowych następujących osób:
Kierownika organu lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach małżeństwa, pokrewieństwa i powinowactwa do drugiego stopnia, przysposobienia, opieki i kurateli. (Art.25§1pkt.1).
Zajmujących stanowiska kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach wymienionych w pkt1 (art.25§1pkt2). W przypadku wyłączenia organu sprawę załatwia organ wyższego stopnia, który może do jej załatwienia wyznaczyć inny podległy sobie organ. W razie, gdy osobą zajmującą stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia jest minister albo prezes sko, Prezes RM wyznacza organ właściwy do załatwienia sprawy.
Jeżeli wskutek wyłączenia pracowników o.a.p. organ ten stał się niezdolny do załatwienia sprawy, załatwia ją organ wyższego stopnia, który może jednak do jej załatwienia wyznaczyć inny podległy sobie organ.
Wyłączenie członka organu kolegialnego:
Następuje z tych samych przyczyn, co wyłączenie pracownika. W przypadku zaistnienia innych okoliczności mogących wywołać wątpliwości, co do bezstronności pracownika niż wymienione w art. 24§1 k.p.a. o wyłączeniu członka organu kolegialnego postanawia przewodniczący tego organu lub organu wyższego stopnia na wniosek strony, członka organu kolegialnego albo z urzędu. Jeżeli wskutek wyłączenia członków organu kolegialnego organ stał się niezdolny do podjęcia uchwały z braku wymaganego quorum, sprawę załatwia organ wyższego stopnia, który może także do jej załatwienia wyznaczyć inny podległy sobie organ. Jeżeli sko wskutek wyłączenia jego członków nie może załatwić sprawy, minister wł. ds. administracji publicznej wyznacza do załatwienia sprawy inne sko.
34. Pojęcie organu administracji.
Pod tym określeniem należy rozumieć: ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej - wojewodowie i niezespolonej - np. dyrektorzy urzędów; górniczych, miar, morskich), organy JST oraz organy i podmioty powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych (art.5.§2pkt3).
35. Strona w postępowaniu administracyjnym.
Według art.28 k.p.a. „ Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo, kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek”. Pod pojęciem interes prawny należy rozumieć zależność między normą materialna a sytuacją prawną powstałą na skutek stosowania tej normy; interes ten jest zgodny z prawem i chroniony przez prawo. Tak, więc stroną jest podmiot zarówno żądający wszczęcia postępowania, jak i podmiot, którego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie. Sprawą dyskusyjną jest czy jest to definicja obiektywna, czy subiektywna, ponieważ z treści artykułu nie można wprost tego wywnioskować:
Koncepcja subiektywistyczna (formalnoprawna, procesowa) - za definicją tą opowiada się E. Iserzon; stroną jest podmiot, który w chwili wszczęcia postępowania twierdzi (jest subiektywnie przekonany), że jego interes prawny doznaje ochrony w przepisach prawa administracyjnego materialnego. Weryfikacja tego czy podmiot ma interes prawny dokonywana jest w toku postępowania administracyjnego.
Koncepcja obiektywistyczna (materialna) - stroną jest podmiot, którego interes prawny doznaje ochrony w przepisach prawa administracyjnego materialnego. W chwili wszczęcia następuje weryfikacja tego, czy istnieje interes prawny. Wadą tej koncepcji jest to, iż organ w chwili wszczęcia postępowania musi ocenić czy istnieje interes prawny, ocena ta może być dowolna i niepełna, ponieważ trudno jest ocenić jednoznacznie, w odróżnieniu od koncepcji subiektywistycznej. Poza tym w k.p.a. nie ma przepisu, który regulowałby uznanie podmiotu za stronę bądź nie. Natomiast zaletą jest to, że sprawdza się w sytuacjach, gdy jest kilku współuczestników i któryś z nich jest bierny, czyli nie żąda wszczęcia postępowania.
Koncepcja mieszana - przeważa w niej koncepcja subiektywistyczna; stroną jest podmiot według koncepcji subiektywistycznej, natomiast w przypadku wątpliwości sięgamy do koncepcji obiektywistycznej.
Wg. Art.29, stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nieposiadające osobowości prawnej.
Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się według przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. I tak każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną i dlatego każda osoba fizyczna od chwili urodzenia może być stroną w postępowaniu administracyjnym. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. Osoby fizyczne niemające zdolności do czynności prawnych występują w postępowaniu przez swych przedstawicieli reprezentujących daną osobę z mocy samej ustawy bądź wyznaczonych przez sąd w postępowaniu nieprocesowym. O ile przedstawiciel dla osoby niezdolnej do czynności prawnych nie został już wyznaczony, organ administracyjny prowadzący postępowanie występuje do sądu z wnioskiem o jego wyznaczenie. Tak samo postępuje się, gdy chodzi o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej.
Strony niebędące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli.
W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejscy dotychczasowej strony występują jej następcy prawni, a więc osoby, które nabyły dane prawo na skutek czynności między żyjącymi (inter vivos) bądź wskutek czynności na wypadek śmierci (dziedziczenie testamentowe) albo dziedziczenia ustawowego. W sprawach dotyczących spadków nie objętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku - kurator wyznaczony przez sąd na wniosek o.a.p.
36. Zagadnienie współuczestnictwa w postępowaniu administracyjnym.
37. Współuczestnictwo materialne w postępowaniu administracyjnym.
38. Współuczestnictwo formalne w postępowaniu administracyjnym.
Współuczestnictwo następuje wtedy, gdy jest więcej niż jedna strona; Pewne prawa i obowiązki będą wspólne lub będą wynikały z tej samej podstawy prawnej. Wyróżniamy:
Współuczestnictwo materialne - nie jest uregulowane wprost w k.p.a., stosuje się ogólne zasady. Mamy z nim do czynienia, wtedy, gdy:
Jest ta sama podstawa prawna
Jest ta sama podstawa faktyczna
Organ jest właściwy miejscowo i rzeczowo dla wszystkich uczestników
Występuje jedna sprawa, w której uczestniczą dwa lub więcej podmioty.
Np. - pozwolenie na budowę, stronami są inwestor i właściciele nieruchomości sąsiednich; - postępowanie wywłaszczeniowe, wszyscy współwłaściciele nieruchomości wskazani we wniosku o wywłaszczenie; - dwie strony (wspólnicy spółki cywilnej) złożyły wniosek o koncesję, zezwolenie → decyzja jednolicie kształtuje ich sytuację prawną.
Współuczestnictwo formalne - można je wyprowadzić z, art.62, występuje, gdy:
Jest ta sama podstawa prawna
Jest ta sama podstawa faktyczna
Właściwościowy jest ten sam o.a.p.
W jednym postępowaniu łączymy kilka spraw.
Np. - wywłaszczenie na cele budowy określonej drogi publicznej kilku odrębnych nieruchomości, z których każda stanowi własność innej osoby; - gdy więcej niż jeden wnioskodawca zwróci się do tego samego organu o wydanie decyzji ustalającej warunki zabudowy ( istnieje tożsamość przedmiotowa, ponieważ żądanie wydania decyzji wynika z tego samego przepisu prawnego oraz z tego samego stanu faktycznego - ta sama działka gruntu); - zezwolenie na sprzedaż alkoholu, gdy ubiega się o nie kilka podmiotów.
39. Uczestnicy na prawach strony (typy, uprawnienia procesowe).
Ogólna charakterystyka:
Podmioty te nie są stronami w toczącym się postępowaniu, gdyż postępowanie nie toczy się w ich własnej sprawie,
Nie występują zamiast strony, lecz obok i niezależnie od strony,
Co do zasady przysługują im prawa procesowe strony np. możliwość wnoszenia środków dowodowych, zwracania się do organów o przeprowadzenie dowodów, możliwość składania środków odwoławczych.
Nie są obciążone obowiązkami prawno-materialnymi,
Są powołane do dokonywania czynności procesowych w postępowaniu,
Uczestniczą w celu realizacji pewnych zasad ogólnych: ochrony interesu społecznego, praworządności oraz praw strony.
ORGANIZACJA SPOŁECZNA - K.p.a. definiuje pojęcie organizacji społecznej, stanowiąc w art.5.§2pkt5, że rozumie się przez to organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne. Jest to osoba prawna typu korporacyjnego. Przyznanie jej praw procesowych uzależnione jest od spełnienia następujących przesłanek, które muszą wystąpić kumulatywnie:
Postępowanie dotyczy osoby trzeciej,
Jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji,
Zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego.
Organizacja ma następujące prawa procesowe:
Żądania wszczęcia postępowania w indywidualnej sprawie; żądanie to podlega ocenie organu na podstawie powyższych kryteriów, następnie o.a.p. uznając żądanie za uzasadnione wydaje postanowienie o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania z urzędu; organizacja społeczna może żądać wszczęcia postępowania tylko, gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu.
Dopuszczenia jej do już toczącego się postępowania, organ wydaje postanowienie o dopuszczeniu jej do udziału w postępowaniu lub o jego odmowie.
PROKURATOR - występuje jako organ państwowy powołany do strzeżenia praworządności. O udziale prokuratora w postępowaniu decyduje jego wola; O.a.p. nie może nie dopuścić jego do udziału w postępowaniu administracyjnym, jeśli zgłasza on swój udział. Co więcej, o.a.p. powinien zawiadomić go o wszczęciu postępowania oraz o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy uzna jego udział za potrzebny.
Prokurator ma następujące prawa procesowe:
Ma prawo żądania wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem, tylko w sprawach wszczynanych z urzędu,
Jeżeli postępowanie już się toczy, prokurator ma prawo udziału w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygniecie sprawy były zgodne z prawem.
Jeżeli postępowanie zostało zakończone, od decyzji ostatecznej służą mu dwa środki zaskarżenia: sprzeciw - na drodze administracyjnej i skarga - na drodze sądowej.
RPO - instytucja ta działa na podstawie ustawy, o RPO z 15 VII 1987 r., jego udział nie reguluje k.p.a. Z żądaniem wszczęcia postępowania RPO występuje wtedy, gdy zachodzi konieczność ochrony praw i wolności człowieka i obywatela. Z ustawy o RPO wynikają takie same prawa procesowe, co prokuratora.
Zgodnie z zasadą subsydiarności podejmuje on działania, gdy osoba, której prawa zostały naruszone, wykorzystała uprzednio wszystkie dostępne środki ochrony prawnej.
Przepisy ustaw materialnoprawnych oraz ustrojowych mogą przyznawać prawa procesowe innym podmiotom. Rozwiązanie takie przyjmuje ustawa z 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska. Organy tej inspekcji w razie stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie ochrony środowiska w działalności o.a.p., rządowej lub organu samorządu terytorialnego wnoszą o wystąpienie, w którym może być także wniosek o wszczęcie postępowania administracyjnego lub o dopuszczenie do udziału w toczącym się już postępowaniu.
40. Pełnomocnictwo procesowe.
Udzielenie pełnomocnictwa następuje przez jednostronną czynność prawną, jaką jest oświadczenie woli mocodawcy złożone w dowolnej formie.
Instytucja pełnomocnika jest odformalizowana (granice umocowania pełnomocnika do działania za stronę są wyznaczone jedynie zakresem czynności procesowych, które strona musi dopełnić osobiście).
Pełnomocnikiem strony może być każda osoba fizyczna posiadająca zdolność procesową, musi to być pełna zdolność, pomimo, iż nie jest to wyrażone wprost w przepisach, jest to postulat.
Przepisy nie stawiają mu wymagania posiadania kwalifikacji fachowych. Drobny przywilej procesowy przyznaje się adwokatowi, radcy prawnemu i rzecznikowi patentowemu (pełnomocnicy fachowi), którzy sami mogą uwierzytelniać odpis udzielonego im pełnomocnictwa.
Strona udziela pełnomocnictwa na piśmie lub zgłasza je ustnie do protokołu.
W sprawach mniejszej wagi domniemywa się udzielenie pełnomocnictwa przez stronę członkom jej najbliższej rodziny lub domownikom, a nie ma wątpliwości, co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony.
Pełnomocnik musi mieć zapewniony czynny udział w postępowaniu tak samo jak strona, albowiem pominiecie go przez organ administracji jest równoznaczne z pominięciem strony i jest podstawą wznowienia postępowania.
41. Protokoły i adnotacje (pisemność).
Zasada ogólna pisemności wymaga, aby mające znaczenie dla postępowania czynności były utrwalone na piśmie. Formę pisemną mają z reguły decyzje, postanowienia i wezwania. Ponadto realizacji tej zasady służą protokoły i adnotacje.
Protokół - Wg. Art.67§1 „ o.a.p. sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania, mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie”. Protokół powinien odpowiadać wymaganiom formalnym i materialnym i pod obydwoma względami podlega kontroli procesowej. Obowiązek sporządzenia protokołu istnieje w następujących przypadkach:
Przyjęcia wniesionego ustnie podania,
Przesłuchania strony, świadka i biegłego,
Oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale przedstawiciela o.a.p.,
Rozprawy,
Ustnego ogłoszenia decyzji i postanowienia.
→ Protokół powinien odpowiadać wymaganiom formalnym i materialnym i pod obydwoma względami podlega kontroli procesowej:
WYMAGANIA FORMALNE:
Podanie sporządza się tak, aby z niego wynikało, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny.
Wskazanie osoby tłumacza i adresu tłumacza w protokole przesłuchania osoby używającej języka obcego.
WYMAGANIA MATERIALNE:
Co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.
→Kontrola procesowa protokołu jest zapewniona przez to, że:
Protokół odczytuje się wszystkim osobom obecnym, biorącym udział w czynności urzędowej, które powinny następnie protokół podpisać. Tak samo należy postąpić z protokołem przesłuchania określonej osoby. Protokół zawierający przekład zeznań z języka obcego na polski podpisuje również tłumacz.
→Wiarygodność protokołu zapewniają podpisy osób obecnych (Odmowę lub brak podpisu którejkolwiek osoby należy omówić w protokole). Oraz prawidłowość jego formy pisarskiej. Wszelkie, bowiem muszą mieć odpowiednią formę: Skreśleń i poprawek w protokole należy tak dokonywać, aby wyrazy skreślone i poprawione były czytelne. Skreślenia i poprawki powinny być stwierdzone w protokole przed jego podpisaniem.
→ Organ administracji publicznej może zezwolić na dołączenie do protokołu zeznania na piśmie, podpisanego przez zeznającego, oraz innych dokumentów mających znaczenie dla sprawy.
Adnotacja - jest notatką sporządzoną w aktach sprawy albo jako osobny dokument, albo na innym dokumencie, w której opisuje się czynności mające jakiekolwiek znaczenie w sprawie. Wg. Art.72 czynności organu administracji publicznej, z których nie sporządza się protokołu, a które mają znaczenie dla sprawy lub toku postępowania, utrwala się w aktach w formie adnotacji podpisanej przez pracownika, który dokonał tych czynności.
42. Pojęcie postępowania wyjaśniającego.
Regulują je przepisy Art.75 k.p.a. i następne. W postępowaniu wyjaśniającym następuje ustalenie stanu faktycznego i prawnego sprawy. Obejmuje:
- postępowanie dowodowe,
- problematykę dostępu do akt sprawy,
- problematykę ochrony danych osobowych,
- problematykę dostępu do informacji publicznej,
- zawieszenia postępowania.
Może być prowadzone w formie postępowania gabinetowego i rozprawy.
43. Rozprawa i postępowanie gabinetowe.
44. Rozprawa (pojęcie, obowiązek wyznaczenia, organizacja).
Rozprawa - jest formą postępowania wyjaśniającego. Umożliwia koncentrację w jednym miejscu i czasie wszystkich uczestników postępowania w danej sprawie, którzy ustnie i bezpośrednio dokonują poszczególnych czynności procesowych.
Rozprawę należy przeprowadzić obligatoryjnie, gdy:
Zapewni to przyspieszenie lub uproszczenie postępowania bądź osiągnięcie celu wychowawczego - nawiązuje do ogólnej zasady prostoty i szybkości postępowania, cel wychowawczy ma obecnie charakter archaiczny, ponieważ wychowanie obywatela to cel ustroju socjalistycznego.
Wymaga tego przepis prawa - ma to miejsce w postępowaniu wywłaszczeniowym, gdy liczba koncesji jest ograniczona, a jest wielu chętnych oraz w prawie wodnym, gdzie przeprowadzenie rozprawy ma charakter fakultatywny, rozprawa ma charakter otwarty.
Zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron - jest to przesłanka nieostra, występuje, gdy mamy do czynienia ze współuczestnictwem materialnym i formalnym, gdy interesy nie są zgodne.
Jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków lub biegłych lub w drodze oględzin, - gdy materiał dowodowy jest znaczny (jest wielu świadków, różne opinie biegłych), w celu skonfrontowania dowodów lub, gdy materiał dowodowy jest sprzeczny.
Rozprawa powinna być należycie przygotowana. K.p.a. reguluje czynności przygotowawcze poprzedzające przeprowadzenie rozprawy, należą do nich:
Wezwanie stron do złożenia wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów oraz stawienia się na rozprawę ( niezawiadomienie strony o terminie rozprawy stanowi istotną wadę postępowania i może stanowić podstawę jego wznowienia). Natomiast nieobecność stron należycie wezwanych nie stanowi przeszkody do przeprowadzenia rozprawy. Kierujący rozprawą winien ją odroczyć, jeżeli stwierdzi poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę, albo, gdy niestawienie się strony zostało spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia, a także z innej ważnej przyczyny.
Wezwanie świadków i biegłych,
Zawiadomienie o rozprawie państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych, organizacji społecznych, a także innych osób, jeśli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot,
W przypadku gdy jest prawdopodobne, że oprócz stron wezwanych na rozprawę, już uczestniczących w postępowaniu, mogą być również i inne strony, które wcześniej się nie zgłosiły ani nie zostały wezwane do udziału w postępowaniu z braku wiadomości o nich, organ ma obowiązek dać ogłoszenie o terminie, miejscu i przedmiocie rozprawy w formie obwieszczenia albo w innej formie zwyczajowo przyjętej w danej miejscowości,
Wezwanie na rozprawę doręcza się na piśmie, określając w nim termin, miejsce i przedmiot rozprawy,
Termin rozprawy musi być wyznaczony na tyle wcześnie, ażeby doręczenie wezwań oraz ogłoszenie o rozprawie nastąpiło, co najmniej na 7 dni przed rozprawą.
Rozprawą kieruje pracownik o.a.p., przed którym toczy się postępowanie. Gdy postępowanie toczy się przed organem kolegialnym, rozprawą kieruje przewodniczący albo wyznaczony członek organu kolegialnego. Jego obowiązkiem jest dążenie do wszechstronnego wyjaśnienia stanu faktycznego danej sprawy, ustalenie prawdy obiektywnej oraz - w miarę możliwości - uzgodnienie sprzecznych interesów stron. Sprawuje on tzw. Policję sesyjną, dzięki której ma możliwość zapewnienia porządku na rozprawie. Za niewłaściwe zachowanie w czasie rozprawy strony, świadkowie, biegli i inne osoby uczestniczące w rozprawie mogą być, po uprzednim ostrzeżeniu, wydalone z miejsca rozprawy oraz ukarane grzywną do 100 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy zażalenie.
Postępowanie gabinetowe - jest zasadą. Jeżeli bowiem nie występują przesłanki wymienione w art.89 ani też przepisy odrębne, do których odsyła k.p.a., nie stanowią obowiązku przeprowadzenia rozprawy, to czynności postępowania wyjaśniającego mogą odbywać się właśnie w takiej formie. Postępowanie gabinetowe nie przebiega w jednym czasie tylko w jednym miejscu. Jest ono często prowadzone wtedy, gdy do udowodnienia stanu faktycznego wystarczające są dokumenty. Jest to forma postępowania wyjaśniającego zapewniająca dominację zasady pisemności nad zasadą ustności.
45.Dowody, definicja, typy.
Dowód - art.75; wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.
Jest źródłem prawdziwych informacji umożliwiających dowodzenie.
Podział środków dowodowych:
I. Środki: - nazwane; kodeks nazywa je wprost (dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny, przesłuchanie strony).
- nienazwane; mogą być wykorzystane zgodnie z zasadą otwartego katalogu środków dowodowych np. dowody z filmu, rysunków, płyt lub taśm dźwiękowych, z fotokopii.
II. Środki: - podstawowe; zawsze można je dopuścić w postępowaniu, ich przeprowadzenie nie jest obwarowane określonymi przesłankami ( np. dokumenty, zaznania świadków, opinie biegłych, oględziny).
- subsydiarne (pomocnicze); tj. środki, których dopuszczalność jest uzależniona od spełnienia określonych przesłanek (np. przesłuchanie stron).
III. Środki: - pośrednie; tj. takie środki, przy których organ orzekający stwierdza istnienie określonego faktu pośrednio, na podstawie spostrzegania innego faktu (np. zeznania świadków, opinie biegłych, dokumenty, co do treści, przesłuchanie stron).
- bezpośrednie; tj. takie środki, przy których organ orzekający ma możliwość bezpośredniego spostrzegania i stwierdzania prawdziwości określonego faktu ( np. oględziny).
IV. Środki: - pisemne; np. dokumenty.
- ustne; np. zeznania świadków.
V. Środki: - rzeczowe; tj. takie, w których źródłem informacji są cechy danej rzeczy lub zachowane na niej ślady pewnych zdarzeń, a organ orzekający zaznajamia się z nimi przez oględziny ( np. oględziny dokumentów, gdy chodzi nie o ich treść, lecz właściwości zewnętrzne, oględziny ciała ludzkiego).
- osobowe; tj. środki dowodowe, w których źródłami informacji są osoby ( np. zeznania świadków, opinie biegłych, przesłuchania stron, pisemne oświadczenia zawarte w dokumentach).
46. Dokument urzędowy (definicja, znaczenie, rodzaje, domniemania).
Stanowi niewątpliwie najważniejszy i powszechnie występujący środek dowodowy w postępowaniu administracyjnym. Pojęcie dokumentu nie zostało w doktrynie jednoznacznie zdefiniowane. Na podstawie treści przepisów prawnych przyjmuje się, że przez pojęcie dokumentu należy rozumieć- akt pisemny stanowiący wyrażenie określonej myśli lub wiadomości. Należy przyjąć, że dokumenty dzielą się na dokumenty urzędowe i dokumenty prywatne, pomimo, iż k.p.a. nie wyróżnia podziału:
Dokument urzędowy - to dokument sporządzony w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w zakresie jego działania; stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone. Np. wyroki i postanowienia sądów powszechnych i administracyjnych, akt oskarżenia, decyzje i postanowienia wydawane przez o.a.p., akta stanu cywilnego, zaświadczenia. Dokumenty urzędowe korzystają z większej mocy dowodowej niż dokumenty prywatne, o ile zostały sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy. W nauce wyróżnia się dwa rodzaje domniemań, z których korzystają dokumenty urzędowe:
→ domniemanie prawdziwości (autentyczności dokumentu), tzn., że dokument pochodzi od organu, który go wystawił i nie trzeba w tym celu przeprowadzać dowodu.
→ domniemanie zgodności z prawdą oświadczenia organu, od którego pochodzi (legalności dokumentu), tzn. treść dokumentu jest zgodna z prawdą (rzeczywistym stanem rzeczy).
Domniemania w k.p.a:
K.p.a. w art.76 przyjmuje domniemanie legalności, natomiast nie zostało wyraźnie ustanowione domniemanie prawdziwości, dlatego wyprowadzamy je z treści domniemania legalności.
Są to domniemania wzruszane, dlatego nie wyłączają możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwko treści dokumentu; potrzebna jest specjalna procedura (trzeba zawiesić postępowanie i przeprowadzić procedurę). W razie obalenia domniemania zgodności z prawdą lub domniemania prawdziwości dokumentu urzędowego nie może on być potraktowany jako dowód w sprawie.
Dokument prywatny - są to wszystkie inne dokumenty sporządzone przez inne podmioty niż organy państwa oraz nie mają ściśle przez prawo określonej formy; podlegają one swobodnej ocenie dowodów dokonywanej przez organ orzekający, chyba, że przepisy szczególne lub umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Np. umowa kredytu, umowa pożyczki.
Dokument zagraniczny - K.p.a. nie reguluje wprost dokumentów zagranicznych, poza szczególnymi wyjątkami dotyczącymi aktów notarialnych. Ponieważ jest otwarty katalog środków dowodowych, dlatego też dokument zagraniczny należy do środków dowodowych; nie jest jednak środkiem dowodowym wynikającym wprost z art.76; ma moc dowodową podobną do dokumentów prywatnych.
47. Zeznania świadków (świadek, typy świadków, sposób odbierania zeznań, obowiązek składania zeznań).
48. Prawo odmowy zeznań i odmowy odpowiedzi na pytanie.
49. Niezdolność do bycia świadkiem.
Świadek - osoba fizyczna, która w postępowaniu dotyczącym praw lub obowiązków innego podmiotu wyraża spostrzeżenia, co do faktów mających istotne znaczenie dla sprawy. Świadkiem może być zarówno Polak jak i cudzoziemiec.
Art.83§1 k.p.a. ustanawia obowiązek brzmiący, iż:” Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka”. Jego realizacja zagwarantowana jest sankcją (grzywna do 50 zł, a w razie ponownego niezastosowania się do wezwania - grzywną do 200 zł). Wyjątkami od tej zasady są:
1.) Osoby, które bezwzględnie nie mogą być świadkami z mocy ustawy:
Osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń, (k.p.a. nie wprowadza żadnej granicy wieku dla zeznawania w charakterze świadka, dlatego wysłuchanie dziecka w charakterze świadka jest dopuszczalne i zależy od jego stopnia rozwoju),
Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy,
Duchowni, co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
2.) Osoby, które mogą być świadkami, ale w określonych sytuacjach mogą odmówić zeznań lub odpowiedzi na pytanie:
- Prawo odmowy zeznań przysługuje wyłącznie:
Małżonkowi strony, także po ustaniu małżeństwa,
Wstępnym i wstępnym,
Rodzeństwu strony,
Jej powinowatym pierwszego stopnia,
Osobom pozostającym ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli, także po ustaniu tych stosunków.
- Prawo odmowy odpowiedzi na pytanie; przysługuje świadkowi w przypadku, gdy:
Odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich (małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo, powinowatych pierwszego stopnia oraz osoby pozostające z nim w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli) na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. Do zachowania tajemnicy zawodowej zobowiązani są np. adwokaci, notariusze, lekarze, położne itd.
Procedura odbierania zeznań: przed odebraniem zeznania o.a.p. obowiązany jest uprzedzić świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania; nie obowiązuje zasada ignorantia iuris nocet.
50. Opinia biegłego.
51. Niezdolność do bycia świadkiem.
Biegły (rzeczoznawca, ekspert, znawca) - osoba fizyczna powołana do udziału w postępowaniu dotyczącym innego podmiotu, która posiada wiadomości specjalne, czyli wiadomości wykraczające poza wiadomości, które posiada przeciętnie inteligentna osoba. Biegłym może być każdy, kto posiada wiadomości specjalne W doktrynie przyjmuje się, że biegły wypowiada opinię dotyczącą stanu faktycznego, wyjątkowo, co do stanu prawnego, ponieważ przyjmuje się, że sąd zna prawo, (iura novit curia). Zgodnie z art.78 biegłego można powołać zarówno z urzędu jak i na żądanie strony. Istotą opinii biegłego jest pisemność, która wynika z ogólnej zasady pisemności. Biegły nie może uchylić się od sporządzenia opinii, podlega wówczas grzywnie. Ponieważ biegły winien być bezstronny, dlatego podlega wyłączeniu z tych samych przyczyn jak pracownik o.a.p. od udziału w sprawie. Poza tym do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków.
52. Oględziny.
Oględziny - polegają na bezpośrednim zbadaniu jakiegoś przedmiotu przez organ orzekający w celu dokonania spostrzeżeń za pomocą określonego zmysłu ( wzroku, słuchu, dotyku, węchu, smaku), co do właściwości tego przedmiotu. Przedmiotem oględzin mogą być rzeczy ruchome, jak i nieruchomości (np. samochód, maszyny, budynek, lokal, uprawy).
O.a.p. przeprowadza oględziny „w razie potrzeby”. Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osób trzecich, osoby te są obowiązane, na wezwanie organu, pod groźbą grzywny, do okazania przedmiotu oględzin. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia oględzin, podobnie jak i o przeprowadzeniu dowodu ze świadków i biegłych, przynajmniej na 7 dni przed terminem.
53. Przesłuchanie strony.
Art. 75 k.pa. nie wymienia bezpośrednio przesłuchania jako dowodu. Jest to środek dowodowy posiłkowy, ponieważ źródłem informacji jest podmiot bezpośrednio zainteresowany w danej sprawie; ma charakter subiektywny; dopuszczany jest w postępowaniu administracyjnym w ostateczności. Dopuszczalność stosowania tego środka dowodowego jest oparta w postępowaniu administracyjnym na wystąpieniu łącznie dwóch przesłanek:
Wyczerpaniu innych środków dowodowych lub ich braku w ogóle,
Pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
54. Zasady postępowania dowodowego.
Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu - Jest to zasada ogólna; to prawo strony do czynnego udziału w ustaleniu stanu faktycznego oraz prawo udziału w czynnościach postępowania dowodowego. Dlatego strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodów ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed terminem ich przeprowadzenia. Ma ona też prawo brać udział w przeprowadzaniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i innym stronom oraz składać wyjaśnienia. Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się, co do przeprowadzonych dowodów, chyba, że załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.
Zasada otwartego katalogu środków dowodowych - zasada ta wynika z przyjętego przy wyliczeniu dowodów w art.75§1 sformułowania „ w szczególności”, zatem wyliczenie to nie jest zamknięte.
Zasada prawdy obiektywnej (materialnej) - realizacji tej zasady służy art.77§1, który, stanowi, że „o.a.p. jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy”. Jest to zasada ogólna.
Zasada ochrony prywatności - w toku postępowania należy chronić prywatność uczestniczących w nim podmiotów, chronić: dane osobowe, dostęp do tajemnic wynikających z prawa; aby wykonywanie obowiązków procesowych nie kolidowało z ich sferą prywatności. Przykładem jest art.83 (prawo odmowy zeznań, prawo odpowiedzi na pytania).
Zasada oficjalności.
55. Zawieszenie postępowania.
56. Obligatoryjne zawieszenie postępowania.
57. Fakultatywne zawieszenie postępowania.
Zawieszenie postępowania - oznacza taki stan, w którym bieg postępowania ulega wstrzymaniu z uwagi na to, że wystąpiła przeszkoda czasowa lub usuwalna. Po ustaniu przyczyny zawieszenia postępowanie zostaje podjęte na nowo. Skutkuje:
→ zatrzymaniem czynności, poza wyjątkowymi czynnościami określonymi w k.p.a.,
→ zatrzymaniem biegu terminów procesowych,
→ trwaniem stanu zawisłości sprawy (lis pendent).
W literaturze dzieli się przyczyny zawieszenia postępowania administracyjnego na:
Obligatoryjne zawieszenie postępowanie - organ z urzędu nie czekając na wniosek strony, musi zawiesić postępowanie z powodu wystąpienia następujących przesłanek:
W razie śmierci strony lub jednej ze stron, gdy postępowanie powinno być prowadzone z udziałem jej następców prawnych, a postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe; jest to sytuacja, kiedy uprawnienie lub obowiązek mają charakter dziedziczny,
W razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony,
W razie utraty przez stronę lub przez jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych,
Gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd.
Fakultatywne zawieszenie postępowania - o.a.p. może zawiesić postępowanie jeśli wystąpią kumulatywnie następujące przesłanki:
Jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte,
Nie sprzeciwiają się temu inne strony(współuczestnictwo materialne lub formalne),
Nie zagraża to interesowi społecznemu.
Jeżeli w okresie 3 lat od daty zawieszenia postępowania z tego powodu żadna ze stron nie zwróci się o podjęcie postępowania, żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane.
Zawieszenie postępowania następuje postanowieniem, na które służy zażalenie. Zawieszenie postępowania nie oznacza bezczynności o.a.p. w sprawie, a jedynie ograniczenie jego działania do kontroli stanu sprawy, ponieważ od wydania postanowienia na organie ciążą następujące obowiązki:
Podjęcie niezbędnych czynności w celu zapobieżenia niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia ludzkiego czy poważnej szkodzie dla interesu społecznego,
Wszczęcie z urzędu czynności zawieszonego postępowania po ustaniu przeszkody w jego prowadzeniu, chyba, że wcześniej z takim wnioskiem wystąpi strona,
Podjęcie czynności zmierzających do usunięcia przeszkody w prowadzeniu postępowania, czyli złożenie wniosków do właściwych organów albo wezwanie strony do wniesienia takich wniosków,
Jeśli mamy do czynienia z zagadnieniem wstępnym, wystąpienie do właściwego organu lub sądu o rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego lub wezwanie strony o wystąpienie o to w wyznaczonym terminie,
Zastosowanie wyjątkowego trybu rozstrzygania kwestii wstępnej,
Respektowania tego, że w okresie zawieszenia jest wstrzymany bieg terminów procesowych.
58. Kwestia wstępna (prejudycjalna).
Kwestia wstępna (prejudycjalna, wpadkowa) - jest to:
Zagadnienie materialno-prawne,
b) Dla rozstrzygnięcia, którego właściwy jest inny organ lub sąd
c) Od którego rozstrzygnięcia zależy wynik sprawy głównej.
Przesłanki te muszą wystąpić kumulatywnie; przykładem jest wywłaszczenie nieruchomości.
Zasadą jest, że jeżeli wystąpi zagadnienie wstępne organ musi zawiesić postępowanie, gdyż nie jest on kompetentny. Istnieją jednak sytuacje wyjątkowe, kiedy organ może sam rozstrzygnąć kwestię wstępną, jeżeli:
Zawieszenie postępowania z powodu konieczności rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego mogło spowodować: niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważna szkodę dla interesu społecznego,
Gdy strona mimo wezwania nie wystąpiła o rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego,
Gdy zawieszenie postępowania mogłoby spowodować niepowetowaną szkodę dla strony.
Nienależyte rozwiązanie kwestii wstępnej może być podstawą wznowienia postępowania.
59. Umorzenie postępowania.
Umorzenie postępowania - z uwagi na wystąpienie przyczyn trwałych lub nieusuwalnych następuje zakończenie czynności postępowania w danej sprawie i w danej instancji. Następuje w formie decyzji administracyjnej, od której można wnieść odwołanie do II instancji, lub w przypadku wydania decyzji w II instancji do SA lub zastosowania środków nadzwyczajnych. Skutkiem umorzenia postępowania jest:
→ zakończenie czynności postępowania w danej sprawie i w danej instancji,
→ sprawa nie zostaje rozstrzygnięta merytorycznie, lecz pod względem procesowym
Możemy mówić o obligatoryjnym i fakultatywnym umorzeniu postępowania administracyjnego:
Obligatoryjne umorzenie postępowania - umorzenie postępowania musi nastąpić, gdy zaistnieją następujące przesłanki:
1.) Bezprzedmiotowość postępowania z jakiejkolwiek przyczyny, czyli brak jednego z elementów materialnego stosunku prawnego w odniesieniu do jego strony podmiotowej (np. śmierć strony ubiegającej się o zmianę nazwiska czy paszportu) lub przedmiotowej (np. zmiana przepisów prawa).
Fakultatywne umorzenie postępowania - kumulatywne wystąpienie następujących przesłanek:
1.) Jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte,
2.) Nie sprzeciwiają się temu inne strony (współuczestnictwo materialne lub formalne),
3.) Nie zagraża to interesowi społecznemu.
60. Istota, skutki i przedmiot doręczeń.
61. Zasady, na których oparty jest system doręczeń.
62. Sposoby doręczeń.
63. Miejsce i pora doręczenia (zmiana adresu).
64. Doręczenie zastępcze.
65. Doręczenie przez obwieszczenie.
Doręczenie - jest to czynność techniczno-procesowa, która jest konieczna do rozpoznania sprawy; zorganizowania i przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. Przepisy normują tylko kwestie samego doręczenia pisma, a nie odnoszą się wcale do dotarcia treści pisma do adresata, ponieważ dla biegu postępowania nie ma znaczenia, czy adresat zapoznał się z treścią pisma i kiedy to zrobił. Znaczenie procesowe ma tylko sam fakt doręczenia i jego potwierdzenia, z nim związane są skutki procesowe. Przepisy dotyczące doręczeń są podporządkowane zasadzie oficjalności ze względu na społeczne funkcje postępowania administracyjnego. Doręczenie stanowi czynność procesową o dużej doniosłości z uwagi na obowiązywanie zasady pisemności w postępowaniu oraz z uwagi na skutki prawne, jakie z doręczeniem wiążą przepisy prawa procesowego, a także prawa materialnego, należą do nich:
Od daty doręczenia biegną terminy procesowe lub materialne,
Od tej daty organ i strona będą związani decyzją lub postanowieniem,
Od niej możliwe staje się stosowanie środków dyscyplinujących lub środków egzekucyjnych.
Przedmiotem doręczeń są pisma, a więc wszelkie wezwania, zawiadomienia, protokoły, sporządzone na piśmie decyzje, postanowienia lub inne dokumenty, z którymi powinna być zaznajomiona strona postępowania i które mają znaczenie procesowe.
Należy wyróżnić:
→ doręczenie właściwe (zwykłe) - stosuje się je do osób fizycznych, jednostek organizacyjnych oraz organizacji społecznych; ma miejsce wtedy, gdy pismo dostarcza się adresatowi do jego rąk. Następuje to przez:
- skorzystanie z usług pocztowych,
- pracowników organu administracyjnego,
- inne osoby lub organy, które są do tego osobno upoważnione.
Stronie pozbawionej zdolności do czynności prawnych pism nie doręcza się, bo byłoby to bezskuteczne. Za te osoby działa przedstawiciel i jemu doręcza się pisma kierowane do strony; pominięcie przez organ administracji pełnomocnika strony jest równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu administracyjnym i uzasadnia wznowienie postępowania. W toku postępowania strony oraz ich pełnomocnicy mają obowiązek zawiadomić o.a.p. o każdej zmianie swego adresu.
Doręczenie osobom fizycznym pism następuje w miejscu ich zamieszkania lub w miejscu pracy. Wyjątkowo można doręczyć pismo w lokalu organu administracyjnego albo w każdym miejscu gdzie się adresata zastanie. Doręczenie powinno być potwierdzone podpisem adresata, który dokumentuje fakt doręczenia i jego datę. Ani uchylenie się adresata od złożenia podpisu, ani też odmowa przyjęcia pisma nie pozbawiają doręczenia skutku prawnego. W pierwszym przypadku osoba doręczająca sama stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje osobę, która odebrała pismo, i przyczynę braku jej podpisu; a w drugim przypadku niedoręczone pismo zwraca się o.a.p. z adnotacją informującą o odmowie jego przyjęcia i jej dacie; przyjmuje się jednocześnie fikcję, iż pismo zostało doręczone w dniu odmowy jego przyjęcia przez adresata. Jeżeli w sprawie występuje kilka stron, to pisma doręcza się wszystkim stronom.
W odniesieniu do jednostek organizacyjnych lub organizacji społecznych obowiązuje w k.p.a. tylko jedna forma doręczenia właściwego, polegająca na dostarczeniu pisma sobie uprawnionej do przyjmowania korespondencji w siedzibie tej organizacji lub jednostki organizacyjnej.
→ doręczenie zastępcze - można je stosować w zasadzie tylko do osób fizycznych; polega na oddaniu pisma osobie, która przyjmie na siebie zobowiązanie doręczenia pisma adresatowi. Tymi osobami mogą być: pełnoletni domownik, sąsiad lub dozorca domu. O doręczeniu zastępczym trzeba powiadomić adresata zawiadomieniem zostawionym w skrzynce na listy, a gdy nie jest to możliwe w drzwiach mieszkania.
W razie niemożności doręczania pisma bezpośrednio do rąk adresata ani też doręczenia zastępczego, pismo składa się na okres 7 dni w placówce pocztowej lub w urzędzie gminy, a zawiadomienie o tym umieszcza się w skrzynce na korespondencję, lub, gdy to nie jest możliwe na drzwiach mieszkania adresata albo biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe, bądź w miejscu widocznym na nieruchomości, której postępowanie dotyczy. W tym przypadku doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia siedmiodniowego terminu.
Strony mogą być zawiadomione o decyzjach lub innych czynnościach o.a.p. przez obwieszczenie lub w inny zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości sposób publicznego ogłaszania, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. W tych przypadkach zawiadomienie bądź doręczenie uważa się za dokonane po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia publicznego.
66. Materialnoprawna i prawnoprocesowa definicja decyzji administracyjnej.
Materialnoprawna definicja decyzji administracyjnej - jest to akt stosowania normy prawa administracyjnego materialnego przez o.a.p., na podstawie przysługującej mu kompetencji szczególnej w celu ukształtowania sytuacji prawnej adresata.
Prawnoprocesowa definicja decyzji administracyjnej - jest to czynność procesowa, która albo rozstrzyga sprawę, co do istoty w całości lub w części, albo w inny sposób niż przez rozstrzygniecie co do istoty, kończy sprawę w danej instancji
Rozstrzygnąć sprawę, co do istoty - to kształtować sytuację prawną adresata: udzielić uprawnienia, odmówić jego udzielenia, cofnąć uprawnienie, nałożyć obowiązek.
Zakończyć sprawę w inny sposób w danej instancji - to zakończyć sprawę pod względem procesowym, np. umorzenie postępowania, odmowa wszczęcia postępowania.
Rozstrzyganie sprawy w części - np. decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości.
67. Treść decyzji administracyjnej (elementy zasadnicze i dodatkowe).
Decyzja ma charakter sformalizowany; wpływ na to mają jej składniki:
PODSTAWOWE (ZASADNICZE), - które są expresis verbis wymienione w art.107§1, należą do nich:
Oznaczenie organu administracji publicznej,
Datę wydania,
Oznaczenie strony lub stron,
Powołanie podstawy prawnej,
Rozstrzygnięcie,
Uzasadnienie faktyczne i prawne,
Pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie,
Podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji.
Decyzja, w stosunku, do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi.
UBOCZNE (DODATKOWE), - art.107§2 stanowi; „. Przepisy szczególne mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja”, należą do nich:
Rygor natychmiastowej wykonalności,
Termin ważności decyzji,
Warunek zawieszający lub rozwiązujący,
Tzw. Zlecenie, czyli obowiązek wykonania czynności dodatkowych.
→ Prawidłowa decyzja zawiera wszystkie składniki podstawowe; jeżeli ich nie zawiera jest wadliwa, przy czym stopień jej wadliwości zależy od braku określonego składnika. Jeżeli wynika to z przepisu szczególnego musi zawierać także składniki uboczne.
68. Zagadnienie podstawy prawnej decyzji administracyjnej.
Powołanie podstawy prawnej pozwala na skontrolowanie, czy jest to przepis powszechnie obowiązujący, bo tylko taki daje podstawę do wydania decyzji, co od początku było uznawane w orzecznictwie SA za zasadę kardynalną.
69. Zagadnienie uzasadnienia decyzji administracyjnej.
Uzasadnienie faktyczne i prawne stanowi integralną część decyzji i jego zadaniem jest wszechstronne wyjaśnienie zawartego w niej rozstrzygnięcia; uzasadnienie decyzji organu odwoławczego, przesądzające o treści przyszłego załatwienia sprawy, może być przedmiotem skargi do S.A. Powinno ono odpowiadać następującym wymaganiom:
Uzasadnienie faktyczne - powinno w szczególności zawierać:
Wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione,
Dowodów, na których się oparł,
Przyczyn, z powodu, których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej.
Uzasadnienie prawne - powinno zawierać „ wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa”. Uzasadnienie prawne powinno wskazywać, jaki jest związek między oceną stanu faktycznego a rozstrzygnięciem sprawy.
Wg. Art.107§4 k.pa. można odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy:
Uwzględnia ona w całości żądanie strony; nie dotyczy to jednak decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz decyzji wydanych na skutek odwołania.
Z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikała możliwość zaniechania lub ograniczenia uzasadnienia ze względu na interes bezpieczeństwa Państwa lub porządek publiczny.
70. Rozstrzygnięcie jako element decyzji administracyjnej.
Rozstrzygnięcie sprawy - meritum sprawy; stanowi odpowiednik sentencji w orzeczeniu sądowym; powinno być logicznym wnioskiem, wyprowadzonym z ustalonych faktów (uzasadnienie faktyczne) i ich prawnej oceny według obowiązujących przepisów prawa ( uzasadnienie prawne). Musi być tak sformułowane, aby wynikało z niego w sposób niebudzący wątpliwości, jakie uprawnienia zostały przyznane lub, jakie obowiązki zostały na stronę nałożone.
71. Rygor natychmiastowej wykonalności decyzji administracyjnej.
Decyzja organu I instancji nie podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania. Wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji. Taka jest zasada. Od niej kodeks przewiduje wyjątki, do których należą decyzje, które zawierają klauzulę dotyczącą jej wykonania w postaci rygoru natychmiastowej wykonalności, która wynika:
- z przepisów odrębnych ( np. po wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej),
- albo ze stwierdzonej przez organ administracyjny niezbędności nadania go, gdy jest to niezbędne:
Ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego,
Dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami,
Ze względu na inny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony. ( W tym przypadku organ administracji może - w drodze postanowienia - żądać od strony stosownego zabezpieczenia, np. wypłacenia określonej kwoty pieniężnej do depozytu w celu zapewnienia pokrycia ewentualnych roszczeń, gdyby decyzja z rygorem natychmiastowej wykonalności została uchylona przez organ odwoławczy).
→Rygor ten może być nadany od razu przy jej wydaniu albo później w drodze osobnego postanowienia.
72. Sprostowanie decyzji administracyjnej.
73. Uzupełnienie decyzji administracyjnej.
74. Wykładnia decyzji administracyjnej.
Procedura rektyfikacji jest jednakowo uregulowana w odniesieniu do decyzji jak i postanowień. Procedura ta ma na celu usunięcie wad nieistotnych; tryb rektyfikacji obejmuje:
Sprostowanie - o.a.p. może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie ( w czym mieści się niewłaściwe użycie wyrazu, mylna pisownia, opuszczenie wyrazu) i rachunkowe (np. błędy w maszynopisie decyzji czy w działaniach matematycznych) oraz inne oczywiste omyłki ( natychmiast poznawalne, wynikające niedwuznacznie z treści samej decyzji lub z akt sprawy) w wydanych przez ten organ decyzjach; sprostowanie może nastąpić w każdym czasie, w tym również po upływie 30 dni od wniesienia skargi do NSA, a nawet po przekazaniu skargi do sądu, na które służy odwołanie, a następnie skarga do SA; na żądanie stron lub z urzędu przez wydanie postanowienia. Sprostowanie może dotyczyć również mylnego pouczenia odnośnie zasad i trybu zaskarżania decyzji na drodze administracyjnej lub sądowej, które kodeks przyznaje stronie, w terminie 14 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji.
Uzupełnienie - Strona może w terminie czternastu dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji zażądać jej uzupełnienia, co do dwóch składników, tj. rozstrzygnięcia i pouczenia o środkach prawnych (o prawie odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego).
Wykładnia treści wyroku, - gdy treść decyzji nie jest jasna dla strony lub organu egzekucyjnego, to na ich żądanie organ, który wydał decyzję, powinien wyjaśnić - w drodze postanowienia - wątpliwości, co do treści decyzji. Na postanowienie w sprawie sprostowania i wyjaśnienia treści decyzji służy zażalenie.
75. Związanie organu wydaną przez siebie decyzja.
Skutkiem wywieranym przez decyzję administracyjną jest to, iż wiąże ona organ oraz strony od daty jej doręczenia lub ogłoszenia; jest to skutek podstawowy.
76. Forma decyzji administracyjnej.
W przepisach prawa materialnego decyzja administracyjna może występować pod różnymi nazwami, np. zezwolenia, pozwolenia, zgody, koncesji. Nazwa nie jest w tym przypadku istotna, lecz treść, ponieważ to ona przesądza o tym, czy dany akt jest decyzją administracyjną; jeśli więc sprawa administracyjna podlega załatwieniu w drodze decyzji administracyjnej, to za decyzję należy uznać pismo organu orzekającego, zawierające, co najmniej:
- oznaczenie tego organu,
- oznaczenie adresata aktu,
- rozstrzygnięcie w danej sprawie,
- podpis upoważnionego pracownika organu.
Spełnia ono, bowiem minimum podstawowych warunków wymienionych w art.107§1, k.p.a.
77. Wykonalność decyzji administracyjnej.
Wykonalność decyzji przedstawia się różnie i zależy od jej charakteru i treści rozstrzygnięcia. Decyzja nieostateczna podlega wykonaniu, jeżeli z mocy ustawy jest opatrzona rygorem natychmiastowej wykonalności albo, gdy taki rygor nada jej o.a.p., a poza tym przed upływem terminu do wniesienia odwołania będzie wykonana decyzja „zgodna z żądaniem wszystkich stron”. Decyzja ostateczna podlega wykonaniu, chyba, że organ nadzoru wstrzyma je w przypadkach określonych, w k.p.a., sąd zaś - zgodnie z ustawą prawo o postępowaniu przed SA.
78. Konstrukcja postanowienia w postępowaniu administracyjnym.
W toku postępowania organ administracji publicznej wydaje postanowienia, które dotyczą poszczególnych kwestii wynikających w toku postępowania, lecz nie rozstrzygają o istocie spraw, chyba, że przepisy kodeksu stanowią inaczej. ( Art.123).
W drodze postanowienia organ prowadzący postępowanie załatwia wiele kwestii o różnym charakterze. I tak, np. wydaje się postanowienia w sprawie dopuszczenia lub odmowy dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu na prawach strony, w sprawie przeprowadzenia dowodów, o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności. Adresatami postanowień mogą być nie tylko strony postępowania administracyjnego, ale również świadkowie, biegli i inne osoby. Składniki postanowienia są następujące:
Oznaczenie organu administracji publicznej,
Datę jego wydania,
Oznaczenie strony lub stron albo innych osób biorących udział w postępowaniu,
Powołanie podstawy prawnej,
Rozstrzygnięcie,
Pouczenie, czy i w jakim trybie służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego,
Podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do jego wydania.
Uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie.
Postanowienia, na które służy zażalenie lub skarga do SA, doręcza się stronom na piśmie. Co prawda, mogą być one ogłaszane ustnie, ale tylko wówczas, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Wówczas treść postanowienia musi być utrwalona w aktach sprawy w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji.
Do postanowień stosuje się odpowiednio niektóre przepisy kodeksu dotyczące, zwłaszcza rektyfikacji.
Postanowienia można klasyfikować stosując różne kryteria podziału. Najważniejszy podział postanowień związany jest z możliwością ich zaskarżania. I tak postanowienia można podzielić na:
→ takie, na które nie przysługuje samoistny środek prawny w postaci zażalenia; można je zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji.
→ takie, na które przysługuje stronom zażalenie, a więc samoistny środek prawny.
79. Dwuinstancyjność odwoławczego postępowania administracyjnego.
Zasada dwuinstancyjności jest jednym z podstawowych praw zagwarantowanych w konstytucji. Wg.art.78 Konstytucji „ każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa” Jest podstawową zasadą postępowania administracyjnego; zgodnie z tą zasadą każda sprawa indywidualna rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją organu I instancji podlega w wyniku wniesienia odwołania ponownemu rozpatrzeniu i rozstrzygnięciu przez organ II instancji. Od każdej, zatem decyzji nieostatecznej służy odwołanie. Wyznacza ona zakres dopuszczalności odwołania od decyzji. Realizuje się ona w przepisach dotyczących odwołań, zażaleń oraz wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jest to zasada dominująca w polskim systemie prawnym. Wyjątkiem od tej zasady jest to, iż od orzeczenia wydanego w I instancji nie służy tzw. zwyczajny środek prawny, wtedy, gdy:
- stronie nie służy odwołanie, ale wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy,
- orzeczenie wydane w I instancji jest ostateczne ( np. nadanie obywatelstwa przez Prezydenta RP i jego odmowa),
- od orzeczenia wydanego w I instancji służy powództwo do sądu powszechnego ( np. sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, sprawy antymonopolowe).
80. Struktura toku instancji w postępowaniu administracyjnym ( Konstytucja, k.p.a.)
Art.. 127 stanowi, iż: „Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji publicznej wyższego stopnia, chyba, że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy”. Można z tego wywnioskować, iż na tok postępowania odwoławczego składają się dwa etapy: Pierwszy - przed organem, który wydał decyzję, oraz drugi - przed organem II instancji.
81. Pojęcie dewolutywności środka prawnego.
82. Pojęcie suspensywności środka prawnego.
Środki prawne (środki zaskarżenia, odwoławcze) - są to instytucje procesowe, za pomocą, których uprawnione podmioty mogą żądać weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych w celu ich kasacji lub reformacji. Środkami zaskarżenia są:
- odwołanie,
- zażalenie,
- wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Środki zaskarżenia można klasyfikować na podstawie różnych kryteriów, m.in.
→ Na podstawie kryterium przesunięcia kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia na wyższą instancję. Na podstawie tego kryterium wyróżniamy:
Środki zaskarżenia bezwzględnie dewolutywne, tj. takie, które zawsze przesuwają sprawę do wyższej instancji;
Środki zaskarżenia względnie dewolutywne, które powodują przesunięcie sprawy do wyższej instancji tylko w razie nieuwzględnienia ich przez I instancję, np. odwołanie;
Środki zaskarżenia niedewolutywne, które rozpatrywane są przez organ wydający zaskarżone rozstrzygnięcie, np. wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.
→ Kryterium mocy prawnej wniesionego środka zaskarżenia. Na podstawie tego kryterium przeprowadza się podział na:
Środki zaskarżenia bezwzględnie suspensywne, tj. takie, które z mocy prawa wstrzymują wykonanie zaskarżonego rozstrzygnięcia, np. odwołanie, ponieważ wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji, z wyjątkiem, gdy: decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności, (który organ odwoławczy w uzasadnionych przypadkach może wstrzymać ) lub decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy.
Środki zaskarżenia względnie suspensywne, tj. takie, które wstrzymanie wykonania zaskarżonego rozstrzygnięcia pozostawiają ocenie organu rozpatrującego środek prawny, np. zażalenie, ponieważ wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia, jednakże organ administracji publicznej, który wydał postanowienie, może wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione.
83. Organy wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym.
Wg art. 127§2. „Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji publicznej wyższego stopnia, chyba, że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy”. Art.17 określa, iż w rozumieniu kodeksu organami wyższego stopnia są:
1) w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego - samorządowe kolegia odwoławcze, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej,
2) w stosunku do wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie,
3) w stosunku do organów administracji publicznej innych niż określone w pkt 1 i 2 - odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, a w razie ich braku - organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością,
4) w stosunku do organów organizacji społecznych - odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji, a w razie ich braku - organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością.
85. Konstrukcja odwołania w postępowaniu administracyjnym.
Odwołanie - jest to zwyczajny środek prawny, względnie dewolutywny, bezwzględnie suspensywny; służący w toku instancji; przysługuje od decyzji administracyjnej. Podstawą konstrukcji prawnej odwołania jest zasada, że odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia ( zasada odformalizowania). Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Przepisy szczególne mogą ustalać inne wymogi, co do treści odwołania. Odwołanie, poza wyrażeniem niezadowolenia z decyzji, powinno odpowiadać wymaganiom stawianym podaniom. Warunkiem formalnym jest termin, w którym strona może ze skutkiem prawnym wnieść odwołanie. Odwołanie należy wnieść w terminie 14 dni od dnia doręczenia, bądź ogłoszenia decyzji stronie. W k.p.a. przyjęto tryb pośredni wnoszenia odwołania. W art.129§1 „. Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję”. Strona może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy. Organ odwoławczy nie uwzględni jednak cofnięcia odwołania, jeżeli prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny. Jeśli uwzględni wniosek to dokonuje umorzenia postępowania odwoławczego.
86. Zagadnienie podmiotów uprawnionych do wniesienia odwołania w postępowaniu administracyjnym.
Postępowanie odwoławcze jest oparte w pełni na zasadzie skargowości. Może być ono uruchomione tylko w wyniku podjęcia przez uprawniony podmiot czynności procesowej. Legitymację do wniesienia odwołania ma:
Strona, tj. podmiot, który spełnia przesłanki wynikające, z art.28, a więc decyzja organu I instancji dotyczy jego interesu prawnego lub obowiązku prawnego, niezależnie czy brał udział w postępowaniu w I instancji, nawet, gdy brak uczestnictwa wynika z jej własnej winy,( art.127§1).
Podmiot, który twierdzi, że nie ma w sprawie interesu prawnego lub obowiązku prawnego, a decyzja została do niego skierowana. Prawo to może realizować jednostka mająca zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.
Podmioty na prawach strony (organizacja społeczna, prokurator, RPO), które faktycznie uczestniczyły w postępowaniu w I instancji. Strony nie chroni wówczas zakaz reformationis in peius.
84. Tok postępowania odwoławczego.
87. Zagadnienie samokontroli organu I instancji.
88. Charakter postępowania wyjaśniającego przed organem II instancji.
89. Katalog rozstrzygnięć organu odwoławczego.
90.. Problem beneficium novorum w postępowaniu administracyjnym.
Postępowanie odwoławcze składa się z dwóch etapów:
Postępowanie przed organem I instancji ( zawsze ma ono miejsce i może się tu zakończyć).
→ Momentem wszycia postępowania jest dzień złożenia żądania organowi I instancji, ponieważ postępowanie odwoławcze jest zawsze uruchamiane na wniosek strony, nigdy z urzędu. Czynności procesowe organu I instancji obejmują:
Zawiadomienie stron o wniesieniu odwołania; wniesienie odwołania stwarza dla organu I instancji obowiązek zawiadomienia o tym innych stron uczestniczących w danej sprawie. Chodzi tu, oczywiście, o te strony, którym organ doręczył swoją decyzję, a które odwołania nie wniosły. Gdyby po wydaniu decyzji do toczącego się postępowania włączyły się dalsze podmioty jako strony czy tez jako działające na prawach strony - to wówczas należałoby zawiadomić je o wniesieniu odwołania przez stronę. Obowiązek zawiadamiania stron o wniesionym odwołaniu jest konsekwencją zasady ogólnej czynnego udziału strony w postępowaniu, skoro, bowiem strona ma prawnie zagwarantowaną możliwość zapoznania się ze wszystkimi materiałami postępowania, a w szczególności z oświadczeniami innych stron, to należy jej dać możność zajęcia stanowiska, co do odwołania innej strony złożonego w tej samej sprawie. Niezawiadomienie jest powodem do wznowienia postepowania. Prokuratora i organizację społeczną zawiadamia się o wniesieniu odwołania, jeśli biorą w postępowaniu, a więc gdy zgłosili swój udział w postępowaniu przed organem I instancji.
Podjęcie samokontroli w odniesieniu do własnej decyzji; organ I instancji jest związany wydaną przez siebie decyzją. Jednym z wyjątków od tej zasady jest samokontrola, pozwalająca organowi I instancji na wycofanie się z zajętego stanowiska w danej sprawie i wydania nowej decyzji, uchylającej lub zmieniającej zaskarżoną decyzję w sytuacji, gdy:
- odwołanie wniosły wszystkie strony,
- o.a.p., który wydał decyzję uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie,
- w przypadku, gdy w postępowaniu brały udział inne strony, a odwołanie wniosła jedna ze stron pozostałe strony muszą wyrazić zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania.
Nowa decyzja musi być korzystna dla strony; przysługuje od niej odwołanie na zasadach ogólnych.
Organ I instancji jest obowiązany ponownie rozpatrzyć sprawę w terminie 7 dni, licząc od dnia, w którym otrzymał odwołanie, (terminu tego nie wlicza się do postępowania odwoławczego). Jeśli organ ten ustalił, że nie ma podstaw do wzruszenia własnej decyzji (nie dokonał samokontroli), to przekazuje w tym terminie odwołanie wraz z aktami sprawy organowi II instancji.
Postępowanie przed organem II instancji;
→ Postępowanie odwoławcze rozpoczyna bieg od dnia, w którym organ odwoławczy otrzymał odwołanie wraz z aktami sprawy. Od tego dnia rozpoczyna bieg termin do załatwienia sprawy przez organ II instancji (w ciągu miesiąca od otrzymania odwołania). Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji możemy podzielić na trzy stadia:
Postępowanie wstępne - organ odwoławczy podejmuje czynności mające na celu ustalenie, czy odwołanie jest dopuszczalne oraz czy wniesienie odwołania zostało wniesione z zachowaniem terminu. Niedopuszczalność odwołania może wynikać z przyczyn przedmiotowych (brak przedmiotu zaskarżenia, odwołanie wniesiono od decyzji, od której odwołanie nie przysługuje), jak również i podmiotowych (odwołanie wniosła osoba nie mająca legitymacji do wniesienia środka zaskarżenia, czy też nie mająca zdolności do czynności prawnych). W razie wniesienia odwołania przez stronę, która utraciła zdolność do czynności prawnych, jej odwołanie nie może wywołać skutku prawnego; skutecznie może dokonać tej czynności działając przez przedstawiciela ustawowego. Uchybienie terminu do wniesienia odwołania następuje wówczas, gdy odwołanie złożono w urzędzie administracyjnym, polskim urzędzie konsularnym, w dowództwie jednostki wojskowej, kapitanowi statku morskiego lub w administracji zakładu karnego albo nadano w polskiej placówce pocztowej po upływie terminu określonego przez k.p.a. lub przepisy szczególne do wniesienia odwołania. Jeśli strona uchybiła terminowi do wniesienia odwołania, a wystąpi o jego przywrócenie. Przesłanki wniosku o przywrócenie terminu są następujące:
- należy złożyć wniosek o przywrócenie terminu, który wyraża prośbę o przywrócenie;
- podmiot uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy;
- wniesie je w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu;
- jednocześnie z wniesieniem prośby dopełni czynności, dla której określony był termin.
Niedopuszczalność odwołania i uchybienie terminu do jego wniesienia organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia, które jest ostateczne.
Postępowanie wyjaśniające - jest to zawsze postępowanie uzupełniające, dodatkowe; jego przedmiotem jest ponowne rozpatrzenie sprawy indywidualnej rozstrzygniętej decyzją organu I instancji. Przeprowadza się je na żądanie strony lub z urzędu, gdy materiały zawarte w aktach sprawy nie dają pełnego obrazu stanu faktycznego i zleca się jego przeprowadzenie temu organowi postępowania, który wydał decyzję. Wybór należy do organu odwoławczego. Jeśli jednak znajdujące się w aktach sprawy dowody, wyjaśnienia i inne materiały organ odwoławczy oceni jako wystarczające do wyjaśnienia wszystkich okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, albo, gdy żądanie strony dotyczące przeprowadzenia nowych dowodów nie zasługuje na uwzględnienie, to wówczas organ odwoławczy wydaje decyzję bez przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. W postępowaniu odwoławczym nie obowiązuje zakaz beneficium, novorum, czyli zakaz powoływania się na nowe dowody i okoliczności faktyczne, o których wiedzieliśmy, że istnieją, ale nie mogliśmy się na nie powołać oraz nie wiedzieliśmy o nich, ponieważ pojawiły się potem.
Rozstrzygnięcie organu odwoławczego - wyróżniamy następujące decyzje:
Merytoryczna( rozstrzyga, co do istoty) - utrzymująca w mocy decyzję organu I instancji; „ utrzymanie w mocy” - organ odwoławczy stwierdza, że są podstawy do wydania takiej decyzji jak organ I instancji.
Reformatoryjno-merytoryczna - uchylająca w całości lub w części decyzję organu I instancji i w tym zakresie orzekająca, co do istoty; organ nie może zmienić decyzji na niekorzyść strony ( zakaz reformationis in peius).
Kasacyjna - uchylająca decyzję organu I instancji i zarazem umarzająca postępowanie w I instancji. (Przesłanką jest uchylenie lub zmiana podstawy prawnej, która była oparciem dla podjęcia tego rozstrzygnięcia np. działalność gospodarcza, która miała być licencjonowana, a ponieważ zmieniono akt prawny, można wykonywać ją jako wolną.)
Kasacyjna - umarzająca postępowanie odwoławcze, np. strona cofa odwołanie; bezprzedmiotowość, która ujawnia się w II instancji.
→ Są to rozstrzygnięcia podstawowe
Kasacyjno-złożona - decyzja, w której organ II instancji uchyla decyzję organu I instancji w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Przekazując sprawę organ ten może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.
→ Jest to rozstrzygnięcie wyjątkowe (można je podjąć, gdy zajdą ściśle określone przesłanki).
91. Zagadnienie reformatio in peius w postępowaniu administracyjnym.
92. Zakaz reformationis in peius w postępowaniu administracyjnym.
Instytucja ta ma swoje korzenie w prawie karnym. Istota tego zakazu polega na tym, że organ odwoławczy nie może zmienić rozstrzygnięcia zawartego w decyzji organu I instancji na niekorzyść odwołującej się strony. Za wprowadzeniem instytucji zakazu zmiany na gorsze przemawia potrzeba stworzenia stronie możliwości podjęcia obrony jej interesów. Brak zakazu, o którym mowa, ogranicza, bowiem swobodę strony w podjęciu dalszej obrony swoich interesów, a to w obawie przed pogorszeniem tej sytuacji, którą ukształtowała decyzja organu I instancji. Zakaz ten wchodzi ponadto w skład systemu gwarancji prewencyjnych prawidłowości działania o.a.p. Zmusza on te organy do prawidłowego prowadzenia postępowania i wyważenia rozstrzygnięcia przyjętego w decyzji, które później nie może być zmienione. Zakaz refirmationis in peius oznacza, bowiem, że strona korzysta z ochrony praw nabytych. K.p.a. przewiduje także zakaz zmiany na gorsze, ponieważ art. 139 stanowi, iż organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny. Zakaz ten ma zastosowanie tylko do decyzji reformatoryjno-merytorycznych. Zakaz ten nie ma charakteru bezwzględnego (w przeciwieństwie do Austrii gdzie zakaz ten jest bezwzględny), ponieważ k.p.a. przewiduje wyjątki, należą do nich sytuacje, gdy:
- decyzja organu I instancji rażąco narusza prawo - w doktrynie występują trzy kierunki interpretowania „ rażącego naruszenia prawa”. Dominuje jeden w myśl, którego należy rozumieć je bardzo szeroko, szerzej niż rażące naruszenie prawa z art.156§1pkt.2; przyjmuje się wykładnię rozszerzającą.
- decyzja organu I instancji rażąco narusza interes społeczny - sytuacja, gdy decyzja naruszyła prawo, ale nie w sposób kwalifikowany. Jest to pojęcie nieostre, co oznacza, że organ odwoławczy ma znaczną swobodę interpretacji przepisu i będzie mógł dokonać reformacji decyzji organu I instancji na niekorzyść strony odwołującej się z uwagi na każdy rodzaj wadliwości tej decyzji. Organ obowiązany jest wówczas w uzasadnieniu swojej decyzji zamieścić wywód wykazujący rażące naruszenie interesu społecznego ( w ordynacji podatkowej interes publiczny) przez decyzję organu I instancji. Ocena ta podlega weryfikacji zarówno przez organ nadzoru, jak też przez sąd administracyjny.
Zmiana na niekorzyść to zmiana w zakresie rozstrzygnięcia, nie dotyczy uzasadnienia. Naruszenie zakazu reformationis in peius przez organ odwoławczy należy zakwalifikować jako naruszenie prawa stanowiące podstawę uchylenia decyzji odwoławczej.
93. Zażalenie na postanowienie w postępowaniu administracyjnym.
94. Konstrukcja prawna zażalenia na postanowienie w postępowaniu administracyjnym.
Zażalenie - jest to zwyczajny środek prawny służący od niektórych postanowień, gdyż art.141§1 k.p.a. stanowi, iż: „Na wydane w toku postępowania postanowienia służy stronie zażalenie, gdy kodeks tak stanowi”. Oznacza to, że zażalenie może być wnoszone tylko na postanowienia enumeratywnie wyliczone w kodeksie. Jest to rozwiązanie procesowe odmienne niż w przypadku odwołania, które przysługuje w zasadzie od wszystkich decyzji wydanych w I instancji. W wypadku postanowień, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji, chodzi tu o postanowienia wydane przez organ I instancji. Podmiotem uprawnionym do wniesienia zażalenia jest strona, jak również inni uczestnicy postępowania np. świadkowie, biegli, osoby trzecie. Legitymację do wniesienia zażalenia mają także podmioty na prawach strony ( organizacja społeczna, prokurator, RPO). Termin do wniesienia zażalenia wynosi 7 dni od dnia doręczenia na piśmie bądź ustnego ogłoszenia postanowienia stronie. Zażalenie składa się w formie podania, które nie musi być uzasadniane wystarczy, że wynika z niego niezadowolenie. Zażalenie jest środkiem względnie suspensywnym, ponieważ wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia, jednakże organ administracji publicznej, który wydał postanowienie, może wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione. Organem właściwym do rozpoznania zażalenia jest organ wyższego stopnia. W sprawach nieuregulowanych w przepisach dotyczących zażalenia stosuje się przepisy kodeksu dotyczące odwołań.
95. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy administracyjnej.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy - jest to zwyczajny środek prawny służący od decyzji wydanych w I instancji przez ministra lub sko. Organem obowiązanym w tym wypadku do rozpatrzenia wniosku jest ten sam organ, tyle, że w inny urzędnik ministerstwa oraz inny skład kolegium. Wniosek wnosimy bezpośrednio. Jest to środek niedewolutywny, oraz względnie suspensywny ( tak jak odwołanie). Do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji, i tak, np. legitymację do jego wniesienia mają strona niezadowolona z decyzji oraz uczestnicy na prawach strony ( na takich samych zasadach jak przy odwołaniu), termin wniesienia wniosku wynosi również 14 dni jak w przypadku odwołania.
96. Zagadnienie wadliwych decyzji administracyjnych i rodzaje wadliwości.
Prawo polskie zapewnia prymat zasady trwałości decyzji ostatecznych, ale również pozwala na wyeliminowanie decyzji wadliwej z obiegu prawnego poprzez: wznowienie postępowania i stwierdzenie nieważności decyzji. Decyzja administracyjna jest prawidłowa, jeżeli łącznie spełnia dwie przesłanki: jest zgodna z normami materialnego prawa administracyjnego oraz została wydana zgodnie z normami procesowego prawa administracyjnego. Decyzja naruszające te normy jest wadliwa. Z uwagi na to możemy wyróżnić dwa rodzaje wadliwości decyzji administracyjnej:
- wadliwość materialnoprawną - w przypadku, której sankcją będzie nieważność decyzji,
- wadliwość procesowoprawna - powodującą sankcję wzruszającą decyzji w trybie wznowienia postępowania. Od tej reguły są w k.p.a. wyjątki, bowiem np.pojęciem rażącego naruszenia prawa należy objąć nie tylko rażące naruszenie prawa materialnego, lecz również i procesowego, natomiast wadliwość wymieniona w art145§1pkt6 ( decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu), będzie wynikiem naruszenia zarówno norm prawa procesowego, jak i prawa materialnego.
Nie każda wada decyzji powoduje wycofanie jej z obrotu prawnego, tylko określony ciężar gatunkowy wad powoduje zastosowanie skutków prawnych w postaci sankcji wzruszalności decyzji.
97. Domniemanie prawidłowości decyzji administracyjnych.
Decyzja administracyjna korzysta z atrybutu domniemania prawidłowości, co oznacza, że ma moc obowiązującą dopóty, dopóki nie zostanie we właściwym czasie wyeliminowana z obrotu prawnego. Dotyczy to wszystkich rodzajów decyzji wadliwych. Uznanie obowiązywania domniemania prawidłowości decyzji administracyjnej, oznacza zakwestionowanie istnienia w naszym systemie prawnym decyzji administracyjnych nieważnych z mocy prawa. Konstrukcja nieważności z mocy prawa może być zastosowana jedynie wtedy, gdy ustawodawca taki wyjątek od obowiązywania domniemania prawidłowości decyzji wyraźnie ustanowi w przepisie prawnym. K.p.a nie wprowadza żadnych wyjątków od domniemania prawidłowości.
98. Konstrukcja wniosku o wznowienie postępowania administracyjnego.
99. Konstrukcja wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej.
100. Tok postępowania o wznowienie postępowania.
101. Tok postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej.
105. Zagadnienie uchylenia lub zmiany niewadliwych decyzji administracyjnych ( uzasadnienie, problem tzw. praw nabytych).
106. Zagadnienie uchylenia lub zmiany niewadliwych decyzji administracyjnych, na mocy, których strona nabyła prawo.
107. Zagadnienie uchylenia lub zmiany niewadliwych decyzji administracyjnych, na mocy, których strona nie nabyła prawa.
108. Tzw. wywłaszczenie prawa.
System trybów nadzwyczajnych postępowania składa się z:
- postępowania w sprawie wznowienia postępowania,
- postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji,
- postępowania w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętej wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowej.
System ten oparty jest na zasadzie konkurencyjności, tzn., że, poszczególne tryby nadzwyczajne mają na celu usunięcie tylko określonego rodzaju wadliwości decyzji i nie mogą być stosowane zamiennie. Naruszenie wyłączności stosowania określonego trybu nadzwyczajnego w weryfikacji decyzji stanowi rażące naruszenie prawa, będące podstawą stwierdzenia nieważności decyzji.
I. Postępowanie w sprawie wznowienia postępowania.
→ Jest to instytucja procesowa służąca uchyleniu z obrotu prawnego decyzji ostatecznych dotkniętych kwalifikowaną wadą proceduralną. Oznacza to, że nie jest wadliwa sama decyzja, ale postępowanie w ramach, którego została wydana decyzja dotknięta kwalifikowaną wadą prawną.
→ Przesłanki dopuszczalności wznowienia postępowania:
Pozytywne: (art.145§1 i art.145a)
1.) Decyzja jest ostateczna.
2.) Decyzja dotknięta jest jedną z następujących wadliwości:
Dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,
Decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,
Decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27,
Strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
Wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję,
Decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,
Zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2),
Decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.
Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie, którego została wydana decyzja.
Negatywne:
Upływ określonego okresu czasu od chwili doręczenia decyzji lub jej ogłoszenia:
Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat,
Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 oraz w art. 145a, nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.
Jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej.
Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony. Gdy strona nie brała udziału w postępowaniu bez własnej winy bądź, gdy żądanie wznowienia postępowania ma nastąpić z powodu orzeczenia TK o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, wznowienie postępowania może nastąpić tylko na żądanie strony. Urzędu o.a.p. może wszcząć postępowanie: - z własnej inicjatywy, - na skutek wniosku organizacji społecznej, - w wyniku złożenia przez osobę trzecią skargi powszechnej, oraz - w skutek sprzeciwu wniesionego przez prokuratora.
Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracyjnego w terminie 1 miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania, a gdy strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu - 1 miesiąc od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji. Zaś w przypadku, gdy żądanie wznowienia postępowania oparte jest na orzeczeniu TK o niezgodności aktu normatywnego z aktami wyższego rzędu podanie o wznowienie wnosi się w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia TK.
Wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie; natomiast odmowa wznowienia postępowania następuje w drodze decyzji, na którą służy odwołanie.
Organem właściwym w sprawach o wznowienie postępowania jest organ administracji, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji. Jeżeli jednak przyczyną wznowienia postępowania jest działalność organu, który wydał decyzję w ostatniej instancji, o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia, który równocześnie wyznacza organ właściwy do przeprowadzenia postępowania po jego wznowieniu. Nie dotyczy to przypadku, gdy decyzję w ostatniej instancji wydał minister, a w sprawach należących do zadań JST - sko. W tym wypadku o wznowieniu postępowania rozstrzyga minister, a w sprawach należących do zadań JST - sko.
Postanowienie o wznowieniu postępowania stanowi podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ, postępowania, co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia o istocie sprawy. Po przeprowadzeniu tego postępowania organ, który je przeprowadził, wydaje decyzję, w której:
Odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1 lub art. 145a,
Uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1 lub art. 145a, i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy.
Wydaje decyzję stwierdzającą niezgodność zaskarżonej decyzji z prawem, w przypadku, gdy wystąpiła jedna z negatywnych przesłanek.
Organ administracji publicznej właściwy w sprawie wznowienia postępowania wstrzyma z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania. Na postanowienie w sprawie wstrzymania wykonania decyzji służy stronie zażalenie, chyba, że postanowienie wydał minister lub samorządowe kolegium odwoławcze.
Stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu, art. 145 § 1 albo uchylenia takiej decyzji w wyniku wznowienia postępowania, służy roszczenie o odszkodowanie w zakresie i na zasadach określonych w przepisach Kodeksu cywilnego. Dochodzenie odszkodowania następuje w postępowaniu przed sądem powszechnym.
II. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ( postanowienia).
→ Jest to instytucja procesowa służąca uchyleniu z obrotu prawnego decyzji dotkniętych kwalifikowaną wadą materialną. Oznacza to, że w decyzji tkwi wada, np. decyzja została wydana przez niekompetentny organ.
→ Przesłanki dopuszczalności wznowienia postępowania:
Pozytywne:
Decyzja jest ostateczna.
Decyzja dotknięta jest jedną z następujących wadliwości:
Wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,
Wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,
Dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,
Została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,
Była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,
W razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,
Zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
Negatywne:
Upływ określonego okresu czasu od chwili doręczenia decyzji lub jej ogłoszenia:
Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1 pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat.
Wywołanie przez decyzję nieodwracalnych skutków prawnych.
Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest postępowaniem w nowej sprawie administracyjnej. Postępowanie to może być wszczęte na żądanie strony lub z urzędu. Organ może wszcząć postępowanie z urzędu: - z własnej inicjatywy lub z inicjatywy o.a.p. nadzorującego określoną działalność, - w wyniku złożenia przez osobę trzecią skargi powszechnej, - na skutek wniosku organizacji społecznej, oraz - w skutek sprzeciwu wniesionego przez prokuratora.
Organem właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja została wydana przez ministra lub sko - ten organ.
Załatwienie sprawy dotyczącej stwierdzenia nieważności decyzji następuje przez wydanie decyzji, odmownej lub pozytywnej, tj. stwierdzającej nieważność decyzji.
Decyzja odmowna - Jeżeli nie można stwierdzić nieważności decyzji na skutek upływu czasu bądź wywołania nieodwracalnych skutków prawnych, organ ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu, których nie stwierdził nieważności decyzji.
Decyzja pozytywna - Organ właściwy w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ma obowiązek wstrzymania z urzędu lub na żądanie strony wykonania decyzji, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że jest ona dotknięta jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1. Na postanowienie wstrzymujące wykonanie decyzji służy stronie zażalenie.
Stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba, że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie.
III. Postępowanie w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętych wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowych.
→ Jest to instytucja procesowa mająca na celu uchyleniu lub zmiany z obrotu prawnego decyzji dotkniętych wadami niekwalifikowanymi, do których należą wady decyzji będące wynikiem naruszenia norm prawa materialnego lub norm prawa procesowego, niebieszczące się w wyliczeniu zawartym w art.145§1 oraz art.156§1, bądź też decyzji prawidłowych. Trwałość decyzji dotkniętych tego rodzaju wadliwością korzysta z ochrony, bowiem do wyeliminowania z obrotu prawnego takich decyzji nie wystarcza sam fakt ich wadliwości, lecz musi jeszcze istnieć przesłanka skutków, które to naruszenie prawa dla interesu strony lub interesu społecznego.
Wyróżniamy trzy tryby uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętej wadami niekwalifikowanymi bądź też decyzji prawidłowej, należą do nich:
Uchylenie lub zmiana decyzji na mocy, której strona nie nabyła prawa. - Wzruszenie decyzji w tym trybie oparte jest na dwóch przesłankach:
Przesłanka nienabycia praw przez żadna ze stron postępowania. Przez prawa nabyte należy rozumieć „ wszelkiego rodzaju prawa, które powstają przez prawomocne orzeczenie właściwej władzy”, zarówno, gdy na stronie nie ciąży żaden obowiązek, jak również wtedy, gdy na stronie spoczywa obowiązek, jak i że strona posiada prawo do pewnych świadczeń, wykonywania określonej działalności lub używania określonej rzeczy.
Przesłanka wskazująca na to, że za uchyleniem lub zmiana decyzji przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony.
Uchylenie lub zmiana decyzji w tym trybie może nastąpić w każdym czasie w formie decyzji, a właściwy do wzruszenia decyzji będzie zarówno o.a.p., który wydał decyzję, jak również organ wyższego stopnia. W sprawach należących do zadań własnych JST do zmiany lub uchylenia decyzji właściwe są organy tych jednostek.
Uchylenie lub zmiana decyzji na mocy, której strona nabyła prawo.(art.161) - Uchylenie lub zmiana decyzji w tym trybie jest oparte na dwóch przesłankach pozytywnych oraz jednej negatywnej:
Przesłanki pozytywne:
1. Przesłanka wyrażenia zgody przez stronę postępowania na uchylenie lub zmianę postępowania.
2. Przesłanka wskazująca na to, że za uchyleniem lub zmiana decyzji przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony.
Przesłanka negatywna:
1. Przesłanka, iż przepisy szczególne nie mogą sprzeciwiać się uchyleniu bądź zmianie decyzji ostatecznej.
Uchylenie lub zmiana decyzji w tym trybie może nastąpić w każdym czasie, a właściwy w sprawie będzie organ, który wydał decyzję, jak również organ wyższego stopnia. W sprawach należących do zadań własnych JST do zmiany lub uchylenia decyzji właściwe są organy tych jednostek.
Nadzwyczajny tryb uchylenia lub zmiany decyzji ( tryb wywłaszczenia praw nabytych na podstawie decyzji). - Dopuszczalność uchylenia lub zmiany decyzji w tym trybie oparta jest na dwóch przesłankach, które muszą wystąpić łącznie:
1. Dalsze utrzymywanie decyzji w obrocie prawnym powoduje stan zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego albo grozi poważnymi szkodami dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa.
2. Jeżeli poza uchyleniem (zmianą) decyzji w tym trybie nie ma innego sposobu usunięcia zagrożenia.
Właściwym do uchylenia lub zmiany w tym trybie jest minister, a w stosunku do decyzji wydanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej przysługują również wojewodzie. Uchylenie lub zmiana decyzji następuje przez wydanie nowej decyzji, która stanowi rozstrzygnięcie sprawy, będącej przedmiotem weryfikowanej decyzji. Dalsza weryfikacja decyzji wydanej w tym trybie jest zależna od tego, który organ uchylił bądź zmienił decyzję. Jeżeli decyzję wydał minister, to stronie służy wniosek o ponowne rozparzenie sprawy oraz skarga do SA, a jeżeli wydał ja wojewoda - to służy jej odwołanie, a następnie skarga do SA. Stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę od organu, który uchylił lub zmienił decyzję; organ ten, w drodze decyzji, orzeka również o odszkodowaniu. Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja uchylająca lub zmieniająca decyzję.
102. Zagadnienie wzruszalności i nieważności decyzji administracyjnej.
Ze względu na skutek, jaki wywołują decyzje wadliwe, rozróżniamy dwie koncepcje:
1.) Koncepcja nieważności decyzji - opiera się ona na założeniu, że decyzje nie wywołują skutku prawnego od momentu wydania, nie wchodzą do obrotu prawnego, są aktami pozornymi, nieistniejącymi, nie mającymi mocy prawnej, nikt nie jest takimi decyzjami związany, nie jest potrzebna specjalna procedura do wyeliminowania decyzji z obrotu prawnego.
2.) Koncepcja decyzji wzruszalnych - uznaje, iż decyzje wzruszalne wywołują skutki prawne, z chwilą ich wydania wchodzą do obrotu, adresat jest nią związany, mają moc obowiązującą do czasu ich usunięcia z obrotu prawnego, potrzebna jest specjalna procedura do wyeliminowania decyzji z obrotu prawnego.
Polski porządek prawny oparty na procedurze austriackiej nie uznaje koncepcji nieważności, obowiązuje koncepcja wzruszalności decyzji.
103. Pojęcie ostateczności decyzji administracyjnej.
Zgodnie z zasadą trwałości ostatecznych, uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych. Decyzją ostateczną będzie taka decyzja, od której nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, a więc taka:
- decyzja organu I instancji, w stosunku, do której upłynął termin wniesienia odwołania, a strona odwołania nie wniosła,
- każda decyzja w II instancji, jest ostateczna z chwilą doręczenia stronie,
- decyzja ostateczna z mocy prawa (wyjątek, coraz rzadziej spotykany).
104. Zagadnienie prawomocności decyzji administracyjnej.
Niektórym decyzją przysługuje cecha prawomocności; art.269, stanowi: „Decyzje określone w innych przepisach prawnych jako prawomocne uważa się za ostateczne, chyba, że z przepisów tych wynika, iż dotyczą one takiej decyzji, która została utrzymana w mocy w postępowaniu sądowym bądź też nie została zaskarżona w tym postępowaniu z powodu upływu terminu do wniesienia skargi”.?
47