DOWÓDZTWO WOJSK LĄDOWYCH

OPChem. 393/2002

METODYKA

SZKOLENIA PODODDZIAŁÓW

Z OBRONY PRZED BRONIĄ

WARSZAWA 2002

MASOWEGO RAŻENIA

SPIS TREŚCI

Str.

1. Rozdział I —Metody szkolenia i formy organizacyjne zajęć 5

2. Rozdział II - Ogólne zasady przygotowania i prowadzenia zajęć 9

3. Rozdział III - Zasady bezpieczeństwa 14

4. Rozdział IV - Przykładowe rozwiązania metodyczne 17

1. Szkolenie podstawowe 17

Temat 1 - Posługiwanie się indywidualnymi środkami ochrony przed skażeniami.

Sprawdzenie szczelności masek filtracyjnych w atmosferze skażonej 17

2. Szkolenie specjalisty 25

Temat 2-Pokładowe przyrządy rozpoznania skażeń i urządzenia ochrony przed

bronią masowego rażenia 25

Temat 3 - Czynności na wypadek alarmu o skażeniach w działaniach taktycznych ... 29

Temat 4 - Prowadzenie likwidacji skażeń 32

Temat 5 - Aparat tlenowy - ewakuacyjny 38

Temat 6 - Ochrona przed środkami zapalającymi. Pokonywanie przeszkód na torze

napalmowym 40

Temat 7 - Stosowanie środków dymnych 44

3. Szkolenie drużyny/plutonu 51

Temat 8 - Wykorzystanie właściwości sprzętu bojowego i infrastruktury terenowej

w celu ochrony przed czynnikami oddziaływania broni masowego rażenia

i toksycznych środków przemysłowych 51

Temat 9 - Działanie po napotkaniu terenu skażonego i w terenie skażonym 56

Temat 10-Likwidacja skażeń z użyciem etatowego sprzętu 63

T e m a 111 - Zagrożenie występujące w rejonie konfliktu 65

5. ZAŁĄCZNIKI:

1. Koncepcja realizacji szkolenia z przedmiotu „obrona przed bronią masowego rażenia" .. 66

2. Zużycie technicznych środków materiałowych i bojowych środków obrony przed bronią
   masowego rażenia na zabezpieczenie zajęć oraz wykaz sprawdzanych norm szkole­
   niowych (kcz/kz) 69

?. Plan - konspekt do przeprowadzenia zajęć z obrony przeciwchemicznej 71

4. Plan pracy do przeprowadzenia zajęć z drużyną 80

Rozdział I METODY SZKOLENIA I FORMY ORGANIZACYJNE ZAJĘĆ

Prawidłowa organizacja szkolenia z obrony przed bronią masowego rażenia wy­maga od organizatorów tego procesu twórczego stosowania odpowiednich treści oraz różnorodnych form i metod szkolenia. Obowiązkiem każdego dowódcy i instruktora jest nie tylko znajomość podstawowych form i metod szkolenia, ale przede wszystkim umiejętność właściwego ich doboru i wykorzystania w konkretnych warunkach.¹

Forma szkolenia to zewnętrzna organizacyjna strona zajęcia, na które składają się czynności o charakterze organizacyjnym, przestrzennym, materiałowym i czasowym. Formy szkolenia odpowiadają na pytania: jak?, w jakim celu?, w jakim układzie?, jaki­mi narzędziami? będzie realizowany proces szkolenia.

W szkoleniu z obrony przed bronią masowego rażenia wyróżnia się dwie grupy form szkolenia: formy szkolenia teoretycznego i formy szkolenia praktycznego. Pod­stawowymi formami szkolenia są:

• teoretycznego - wykład;

• praktycznego - ćwiczenie ze sprzętem, ćwiczenie w terenie, trening.

Wykład -to forma zajęcia polegająca na ustnym przekazywaniu odpowiednio upo­rządkowanych treści. W pododdziale wykład jest stosowany w celu przekazania wiedzy teoretycznej szkolonym żołnierzom. Prowadząc zajęcia w formie wykładu należy za­pewnić im wysoki poziom merytoryczny i metodyczny. W toku wykładu należy szero­ko wykorzystywać pomoce szkoleniowe: schematy, foliogramy, przeźrocza, prezentacje multimedialne i filmy szkoleniowe.

Ćwiczenie ze sprzętem jest stosowane podczas nauczania budowy i użytkowania sprzętu obrony przed bronią masowego rażenia. Prowadzi się je zawsze przy sprzęcie -w gabinetach, parkach sprzętu technicznego itp. W czasie tych ćwiczeń żołnierze po­winni mieć łatwy dostęp do sprzętu, makiet, modeli, trenażerów, itp. Z uwagi na bez­pieczeństwo, żołnierze powinni rozkładać i składać sprzęt oraz usuwać niesprawności pod nadzorem instruktora.

¹ Informacje o formach i metodach szkolenia zaczerpnięto z „Poradnika dowódcy podod­działu (część II). Metodyka szkolenia taktyki i taktyki rodzajów wojsk w pododdziałach wojsk p—ctinych i zmechanizowanych" Warszawa 2001.

Ćwiczenia w terenie są podstawową formą zajęć ze szkolenia z obrony przed bro­nią masowego rażenia. Odbywają się na polowych obiektach szkoleniowych - garnizo­nowych i poligonowych (w ośrodkach szkolenia z obrony przed bronią masowego raże­nia, placach ćwiczeń, itp.). z wykorzystaniem sprzętu, środków i materiałów obrony przed bronią masowego rażenia, środków pozoracji pola walki, trenażerów, itp. W cza­sie tych zajęć mogą być realizowane cele szkoleniowe związane z nauczaniem, dosko­naleniem i kontrolą postępów nauczania.

Trening jest formą doskonalenia i utrwalania praktycznych umiejętności, prze­kształcania ich w nawyki i wyrabiania sprawności. Treningi prowadzi się na placach ćwiczeń (ośrodkach szkolenia z obrony przed bronią masowego rażenia) z wykorzystaniem sprzętu, środków i materiałów obrony przed bronią masowego raże­nia oraz urządzeń treningowych.

Osiągnięcie odpowiednich wyników w szkoleniu żołnierzy w znacznym stopniu jest uzależnione od stosowania odpowiednio dobranych i umiejętnie wykorzystanych metod szkolenia.

Metoda szkolenia oznacza sposób postępowania nauczyciela z uczniem dla osią­gnięcia określonego celu (opanowania wiedzy wraz z umiejętnościami stosowania jej w praktyce, rozwijania zdolności i zainteresowań umysłowych). Metoda powinna dać odpowiedź na pytanie: jak należy uczyć aby działanie było skuteczne.

Metoda szkolenia to:

• celowo, świadomie, racjonalnie i systematycznie zastosowany sposób organizo­
  wania działalności poznawczej;

• systematycznie stosowany sposób pracy dowódcy — instruktora z żołnierzami
  umożliwiający osiągnięcie celów szkoleniowych.

Różnorodność celów szkolenia sprawia, że nie istnieje jedna uniwersalna metoda nauczania, jednakowo przydatna dla wszystkich przedmiotów i profilów szkolenia. Żadna z metod, jeśli stosuje sieją oddzielnie i wyłącznie, nie zapewni właściwych wy­ników szkoleniowych. Przeważnie stosuje się kilka metod wzajemnie powiązanych i wspomagających się. Jeżeli mówi się, że dane zajęcie prowadzone są jakąś określoną metodą, to znaczy, że jest ona podstawową, najbardziej eksponowaną.

Wybór metody zależy od wielu czynników, między innymi od:

• głównych i szczegółowych celów szkolenia;

• specyfiki szkolenia danego tematu;

• warunków lokalowych i bazy materiałowo - technicznej;

• przygotowania i doświadczenia prowadzącego zajęcia.

Wybierając metodę nauczania, trzeba brać pod uwagę środowisko żołnierskie, na które będzie się oddziaływać. Kompleksowe stosowanie metod szkolenia ułatwia bo­wiem oddziaływanie na każdą grupę ludzką, dzięki czemu zajęcia stają się ciekawsze Zmiana metody w czasie zajęć wpływa na ożywienie, koncentrację uwagi, zwiększenie zainteresowania, a tym samym zmusza do aktywnego wysiłku.

W szkoleniu z obrony przed bronią masowego rażenia najczęściej stosuje się na­stępujące metody szkolenia:

— metody słowne: opis, wykład;

• metody poglądowe: pokaz;

• metody praktyczne: ćwiczenia praktyczne, treningi z obrony przed bronią ma­
  sowego rażenia, instruktaż.

Opis należy do najstarszych i często stosowanych metod szkolenia w pododdziale, zwłaszcza podczas zapoznawania szkolonych ze sprzętem i środkami obrony przed bronią masowego rażenia czy sposobami wykonywania określonych czynności. Polega on na opisywaniu części składowych przedmiotu, prostych zjawisk albo ich właściwości i cech. Opis spełni swe zadanie wtedy, gdy szkolony będzie mógł zobaczyć wyraźny obraz całości sprzętu, zjawiska lub czynności. Dlatego też zwykle łączy się z pokazem. Opis nie może być zbyt rozwlekły i złożony.

Wykład w szkoleniu żołnierzy znajduje zastosowanie na wszystkich szczeblach nauczania. Obejmuje on zawsze treści o charakterze złożonym. Podczas stosowania tej metody ważne jest utrzymanie uwagi szkolonych w napięciu, dobieranie odpowiedniego słownictwa i czasu trwania wykładu. Metodą wykładu prowadzi się tylko zajęcia teore­tyczne.

Do podstawowych czynników decydujących o efektywności wykładu należą:

• staranne przygotowanie tez wykładu i pomocy szkoleniowych;

• stałe utrzymywanie kontaktu ze szkolonymi;

• wiązanie nowych treści z wcześniej poznanymi oraz doświadczeniem;

• łączenie wykładu z opisem, pokazem, filmem, itp.

Pokaz ściśle wiąże się z zasadą poglądowości. Pozwala on w krótkim czasie zapo­znać szkolnych ze sprzętem, zjawiskiem lub czynnością albo symbolizującymi je środ­kami. Metodę tę stosuje się niemal podczas każdych zajęć. Umożliwia ona odbieranie wrażeń przez kilka zmysłów i wywołuje szczególnie wyraźną percepcję. Podczas poka­zu należy wszystkim szkolonym zapewnić dobre warunki obserwacji, a także poinfor­mować ich na co powinni zwrócić szczególną uwagę.

Ćwiczenie praktyczne jest zasadniczą metodą szkolenia z obrony przed bronią ma­sowego rażenia mającą na celu wyrobienie określonych umiejętności, pogłębienie i utrwalenie wiedzy oraz stosowanie jej podczas rozwiązywania zadań praktycznych, w tym w szczególności posługiwania się środkami i sprzętem obrony przed bronią ma­sowego rażenia, zachowania się w sytuacji zagrożenia użyciem i użycia broni masowe­go rażenia oraz w sytuacji skażeń, w tym powstałych od toksycznych środków przemy­słowych. Każde ćwiczenie praktyczne powinno być poprzedzone pokazem, opisem bądź instruktażem. Przy czym pokaz może obejmować poszczególne czynności, zagad­nienia lub nawet całe zajęcia. Ćwiczenie praktyczne jest więc metodą złożoną.

Trening polega na wielokrotnym powtarzaniu określonych czynności praktycz­nych w celu uzyskania wyższego stopnia sprawności wykonywanych czynności oraz zwiększenia trwałości nabytych umiejętności (przekształcania ich w nawyki). Może być metodą główną lub wspomagającą, obejmującą całość zagadnienia, jego część, wybrane elementy bądź określone czynności. W czasie treningu doskonali się i utrwala wykony­wanie czynności opanowanych uprzednio.

Celem treningu może być:

• doskonalenie czynności, których żołnierze nie byli w stanie opanować podczas
  szkolenia programowego;

• doskonalenie czynności wymagającej stałej kondycji sprawnościowej;

• zgrywanie żołnierzy w toku działań zespołowych;

• usuwanie błędów oraz indywidualne odrabianie zaległości z żołnierzami, którzy
  mają trudności w opanowaniu zagadnień szkoleniowych;

• wyrobienie określonego stopnia wytrzymałości fizycznej;

• opanowanie określonych norm szkoleniowych.

W działalności szkoleniowej planowane są i realizowane następujące treningi z obrony przed bronią masowego rażenia:

• z zakresu ochrony przed skażeniami w ramach „Dnia zagrożenia skażeniami"
  wspólnie z treningiem powszechnego ostrzegania o zagrożeniu z powietrza - 1 raz
  w miesiącu;

• posługiwanie się sprzętem obrony przed bronią masowego rażenia - co naj­
  mniej 2 razy w miesiącu;

• długotrwałe wykonywanie zadań w indywidualnych i zbiorowych środkach
  ochrony przed skażeniami (w ramach szkolenia programowego i ćwiczeń taktycznych),
  osiągając czas docelowy:

• po okresie szkolenia specjalisty - 60 minut;

• do końca służby wojskowej - 180 minut.

Instruktaż odgrywa dużą rolę w procesie szkolenia żołnierzy. Uświadamia on szkolonym zadania i sposoby ich realizacji, przez pokazanie wzorca czynności i sposobu wykonania. Obejmuje on instruktaż wstępny, bieżący i końcowy. Instruktaż wstępny poprzedza wykonanie czynności przez żołnierzy, bieżący jest powadzony w czasie wykonania czynności określonych w temacie, zaś końcowy poświęca się za­zwyczaj podsumowaniu zajęć.

Rozdział II OGÓLNE ZASADY PRZYGOTOWANIA I PROWADZENIA ZAJĘĆ

PRZYGOTOWANIE SIĘ DO PROWADZENIA ZAJĘCIA

Algorytm przygotowania się dowódcy lub instruktora do prowadzenia zajęcia z obrony przed bronią masowego rażenia jest następujący:

• osobiste przygotowanie się do zajęcia;

• uczestnictwo w instruktażu;

• opracowanie i zatwierdzenie planu-konspektu;

• udzielenie instruktażu dowódcom (instruktorom) biorącym udział w zajęciach;

• złożenie zapotrzebowań na sprzęt i środki potrzebne do zabezpieczenia zajęcia.
  W ramach osobistego przygotowania się do zajęcia dowódca (instruktor) zapoznaje

się z programem szkolenia, wskazówkami metodycznymi oraz studiuje odpowiednią literaturę.

Podczas uczestnictwa w instruktażu, prowadzonego przez przełożonego lub oficera obrony przed bronią masowego rażenia oddziału, przyszły kierownik zajęcia otrzymuje wskazówki odnośnie:

• tematu i celu zajęcia;

• miejsca (rejonu) prowadzenia zajęcia;

• organizacji zajęcia;

• treści merytorycznych;

• zabezpieczenia materiałowo-technicznego.

Kolejnym etapem pracy kierownika zajęcia jest opracowanie Planu-konspektu, (zobacz załącznik nr 3) który powinien zawierać:

• temat zajęcia;

• cel szkolenia;

• metodę zajęcia;

• czas i miejsce przeprowadzenia zajęcia

• potrzeby materiałowo-techniczne;

• pomoce naukowe (literaturę);

• zagadnienia szkoleniowe i czas ich przeprowadzenia;

• wskazówki organizacyjno-metodyczne;

• plan przebiegu zajęcia.

We wskazówkach organizacyjno-metodycznych ujmuje się również organizację i przebieg instruktażu dla dowódców (instruktorów) mających brać udział w zajęciach. W formie załączników do planu-konspektu mogą być przedstawione:

• normy szkoleniowe;

• schematy organizacji zajęcia;

—warunki bezpieczeństwa podczas stosowania środków pozoracji lub środków niebezpiecznych dla żołnierzy lub środowiska naturalnego, itp.

Kolejnym etapem przygotowania zajęcia jest instruktaż kierownika zajęcia dla osób funkcyjnych biorących w nim udział. Instruktaż przeprowadza się nie później niż 3 dni przed planowanym terminem. Przeprowadzenie instruktażu przez kierownika zaję­cia zazwyczaj odbywa się na podstawie dokumentów przygotowanych przez niego do prowadzenia zajęcia (planu-konspektu). Zwalnia to go od obowiązku opracowywania planu - konspektu do instruktażu i zapewnia przeprowadzenie instruktażu zgodnie z planowaną koncepcją zajęcia. Organizacja, przebieg i czas trwania instruktażu zależą od poziomu przygotowania dowódców i instruktorów oraz stopnia trudności mających się odbyć zajęć. Większą część czasu przeznaczonego na instruktaż wykorzystuje się na omówienie organizacji zajęcia oraz roli dowódców i instruktorów, a także na praktyczne przerobienie z nimi węzłowych zagadnień szkoleniowych danego tematu (sprawdzenie umiejętności metodycznych i praktycznych). Instruktaż przygotowuje się i przeprowa­dza tak, by po jego zakończeniu każdy z uczestników znał cel i przebieg zajęcia, czyn­ności które sam osobiście i jego podwładni mają wykonać, podział czasu oraz swoją rolę i miejsce w zajęciach. Instruktaż z zasady prowadzi się w miejscu przyszłych zajęć i przy wykorzystaniu niezbędnej bazy szkoleniowej.

Instruktor (dowódca drużyny) prowadzący szkolenie w stałym punkcie nauczania zamiast planu-konspektu opracowuje Plan pracy. Opracowuje się go tak, by ułatwiał instruktorowi prowadzenie zajęć w sposób metodyczny, prawidłowy pod względem merytorycznym i z należytą intensywnością.

Plan - pracy instruktora (zobacz załącznik nr 4) powinien zawierać:

• temat, cel oraz treść zagadnienia (zagadnień);

• metodę, czas i miejsce szkolenia;

• potrzeby materiałowe;

• wskazówki organizacyjno-metodyczne;

• warunki bezpieczeństwa;

• przebieg szkolenia, z podaniem zagadnień szkoleniowych, czasu szkolenia oraz
  czynności instruktora i szkolonych;

• dane uzupełniające (np. dane taktyczno-techniczne sprzętu, itp.)

PROWADZENIE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH

Zajęcia praktyczne z obrony przed bronią masowego rażenia składają się z trzeci głównych części: wstępnej, zasadniczej i końcowej, na które wydziela się odpowiedr 10-15%, 75-85%, 5-10% czasu przewidzianego na szkolenie.

Część wstępna może być realizowana w następującej kolejności:

— sprawdzenie wyposażenia i przygotowania żołnierzy do zajęć (pytania kontrolne

10

• podanie tematu i celu zajęć;

• podanie organizacji zajęć i warunków bhp.

Część zasadnicza polega na realizacji kolejnych zagadnień szkoleniowych zgodnie z planem ustalonym na instruktażu.

Organizacja zajęć praktycznych powinna być dostosowana do treści zagadnień i składu grup szkoleniowych. W szkoleniu z obrony przed bronią masowego rażenia mogą być stosowane następujące sposoby organizacji zajęć:

• równoległy (schemat 1);

• potokowy (schemat 2);

• kombinowany ( z dodatkowymi podgrupami).

Schemat 1

Równoległy sposób organizacji zajęcia

Punkt nauczania 1 I drużyna (grupa)

Punkt nauczania 2 II drużyna (grupa)

Punkt nauczania 3 III drużyna (grupa)

Zagadnienia 1,2,3,4

Zagadnienia 1,2,3,4

Zagadnienia 1,2,3,4

11

Potokowy sposób organizacji zajęcia

Schemat 2

a) w systemie trójkowym:

Punkt nauczania 1 Zagadnienie 1				Punkt nauczania 2 Zagadnienie 2
I drużyna (grupa) II drużyna (grupa) III drużyna (grupa)				III drużyna (grupa) I drużyna (grupa) II drużyna (grupa)
		Punkt nauczania 1 Zagadnienie 3
		II drużyna (grupa)
		III drużyna (grupa) I drużyna (grupa)

b) w systemie czwórkowym-.

Punkt nauczania 1				Punkt nauczania 2
Zagadnienie 1				Zagadnienie 2
Idruży IIdruż)	na (grupa) ma (grupa) yna (grupa) yna (grupa)			II drużyna (grupa) I drużyna (grupa) IV drużyna (grupa) III drużyna (grupa)
III druż IVdruż
Punkt nauczania 3				Punkt nauczania 4
Zagadnienie 3				Zagadnienie 3
III drużyna (grupa)				IV drużyna (grupa)
IV drużyna (grupa)				III drużyna (grupa)
I drużyna (grupa)				II drużyna (grupa)
II drużyna (grupa)				I drużyna (grupa)

12

W zależności od treści zajęcia i możliwości zabezpieczenia (pojemności bazy szkoleniowej) można stosować kombinowany sposób organizacji zajęcia, tzn. część zagadnień realizować sposobem równoległym, a część sposobem potokowym. Można również w obrębie jednego punktu nauczania stosować podgrupy szkoleniowe i w nich doskonalić umiejętności (czynności), których opanowanie jest niezbędne w głównym punkcie nauczania. Przy innej strukturze organizacyjnej pododdziału (niż system trój­kowy i czwórkowy) można organizować większą (mniejszą) liczbę punktów nauczania.

Końcowa część zajęć powinna obejmować:

• przeprowadzenie bieżącego obsługiwania technicznego sprzętu;

• omówienie przebiegu szkolenia, podsumowanie ważniejszych zagadnień szko­
  leniowych; ocenę realizacji celu szkolenia, ocenę szkolonych żołnierzy; postawienie
  zadań na samokształcenie i treningi;

• rozliczenie żołnierzy ze środków pozoracji pola walki;

• rozliczenie się z pobranych środków z magazynów.

13

Rozdział III ZASADY BEZPIECZEŃSTWA PRACY

Szkolenie wojsk winno przebiegać w warunkach zbliżonych do rzeczywistych wa­runków pola walki. Można je osiągnąć m. in. przez użycie środków do pozorowania skażeń chemicznych i promieniotwórczych.

Stosując środki pozorujące skażenia chemiczne należy kierować się następującymi zasadami:

1. stopniowaniem toksyczności używanych środków;

2. używania tylko takich środków, które w danych warunkach terenowych za­
   pewniają przestrzeganie zasad bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska naturalnego.

Zgodnie z powyższymi zasadami można stosować następujące środki do pozoro­wania skażeń chemicznych:

W warunkach garnizonowych:

• imitatory skażeń fosforoorganicznymi środkami trującymi (IS-1);

• imitatory skażeń parzącymi środkami trującymi (IS-2);

• odczynnik RN (chloropikryna);

• małe świece testujące MST -1.

W warunkach poligonowych:

— ćwiczebne granaty łzawiące (CGŁ-1).

Imitatory skażeń IS-1 i IS-2 są łatwe w przechowywaniu i obsłudze. Stosowanie ich w codziennej praktyce szkoleniowej pozwala uczyć żołnierzy prawidłowego w krywania środków trujących oraz odkażania. Prace związane ze skażeniem wykonuje się w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami. Powierzchnię skaża się z odległości 15-20 cm przez naciśnięcie rozpylacza. Za pomocą imitatorów skaża się glebę, ćwiczebną broń strzelecką i sprzęt oraz ćwiczebne umundurowanie. Glebę skaża się wypełniając nią wanienki i rozpyla zawartość pojemnika imitatora skażeń. Podczas stosowania imitatorów należy zachować takie same środki bezpieczeństwa jakie obowiązują przy pracy z bojowymi środkami trującymi (IS-1 - II klasa toksyczno­ści, IS-2 - IV klasa toksyczności). Opróżnione pojemniki odkaża się i niszczy w mie -scu ćwiczenia. Skażone powierzchnie odkaża się etatowym odkażalnikiem (wo roztwór podchlorynu wapnia). W razie skażenia powierzchni ciała, należy odkazić je za pomocą IPP, a oczy przemyć 2% wodnym roztworem kwaśnego węglanu sodowego Itr obficie czystą wodą.

14

Chloropikrynę (odczynnik RN) oraz małe świece testujące MST (CS) jako środki testujące, stosujemy podczas sprawdzenia szczelności i dopasowania masek przeciwgazowych w atmosferze skażonej. Sprawdzenie szczelności dobywa się podczas szkolenia programowego z obrony przed bronią masowego rażenia. Wykorzystuje się do tego celu namiot UST-41/Ch lub NS-64 (w przypadku stosowania chloropikryny) lub komorę grupową KG-12 (w przypadku stosowania MST). Podczas ćwiczeń (zajęć) taktycznych i osiągania wyższych stanów gotowości bojowej, do sprawdzania szczelno­ści i dopasowania masek przeciwgazowych , wykorzystuje się komorę klosz (chloropi-kryna) lub komorę grupową KG-12 (CS). Kategorycznie zabrania się wykorzystywania do sprawdzania masek środkami testującymi pomieszczeń typu stałego (budynków, piwnic, ziemianek, itp.). Sprawdzenie masek organizuje się i przeprowadza w odległo­ści nie mniejszej niż 200 m od zabudowań, terenów zamieszkałych, dróg publicznych, itp.). Wszelkie prace ze .środkami testującymi wykonuje się w sprawnych maskach przeciwgazowych i rękawicach ochronnych. Szczegółowe zasady bezpieczeństwa obo­wiązujące podczas sprawdzania szczelności i dopasowania masek przeciwgazowych opisane są w instrukcji „Sprawdzanie szczelności i dopasowania masek przeciwgazo­wych" OPChem 361/89.

Ćwiczebne granaty łzawiące CGŁ-1 służą do pozorowania napadu chemicznego. Granaty napełnione są ćwiczebno-bojowym nietrwałym środkiem trującym CBNST-2. Toksycznie aktywnym składnikiem CBNST-2 jest chloroacetofenon, który po przejściu w stan aerozolu rozprzestrzenia się w postaci obłoku skażonego powietrza z kierunkiem wiatru, działając łzawiąco i drażniąco na żołnierzy znajdujących się w jego zasięgu. Przy stosowaniu granatów łzawiących w terenie odkrytym w sprzyjających warunkach atmosferycznych (inwersja) rubież zadymiania należy wybierać w odległości nie mniej­szej niż 3 km od osiedli, użytkowanych obiektów wojskowych, dróg publicznych, itp., a przy średnich warunkach atmosferycznych nie mniejszej niż 2 km. Na każdym stano­wisku można używać jednorazowo jeden granat łzawiący. Stanowiska należy rozmiesz­czać 40-50 m jedno od drugiego.

Ponadto, przy stosowaniu granatów łzawiących zabrania się:

• rzucać je w miejscu rozmieszczenia pododdziału, na czołgi i transportery opan­
  cerzone oraz na samochody, ciągniki, itp.;

• przetrzymywać w ręku po zapaleniu zapłonnika;

• jednoczesnego używania granatów łzawiących wraz ze środkami dymnymi (np.
  podczas stawiania zasłon dymnych lub pozoracji obłoku skażonego powietrza).

Palące się granaty mogą być źródłem pożarów i dlatego zabrania się je rzucać w miejsca o suchym poszyciu oraz w mniejszej odległości niż 5 m od materiałów łatwo palnych. Po zakończeniu ćwiczeń (szkolenia) zabrania się pozostawiania nie spalonych na skutek niesprawności granatów. Należy je zebrać i zniszczyć przez spalenie.

Obowiązujące instrukcje i dokumenty normatywne

Szczegółowe zasady bezpieczeństwa pracy i normy dopuszczalnych skażeń są zawarte:

1. W ..Wytycznych szefa Inspektoratu Szkolenia-Zastępcy Szefa Sztabu General-ncgo WP z dnia 8 marca 1996 roku w sprawie ochrony środowiska podczas szkolenia z obrony przed bronią masowego rażenia".

15

2. W wydawnictwach fachowych:

1. „Bezpieczeństwo i higiena pracy ze środkami trującymi, promieniotwórczy­
   mi i innymi materiałami szkodliwymi oraz podczas obsługiwania sprzętu chemicznego:
   sygn. Chem 220/70;

2. „Środki i sprzęt do pozorowania skażeń", sygn. OPChem 381/93;

3. „Szkolenie poligonowe wojsk obrony przeciwchemicznej" sygn. Chem
   313/83;

4. „Sprawdzenie szczelności i dopasowania masek przeciwgazowych" sygn.
   OPChem 361/89;

5. Ochrona wojsk przed środkami zapalającymi, sygn. OPChem 382/90;

6. Instrukcje eksploatacji sprzętu.

16

poszczególnych zagadnień szkoleniowych w drużynach. Rozpoczynając zajęcia dowód­ca plutonu podaje jego temat i cel oraz krótko wyjaśnia znaczenie umiejętności posłu­giwania się maską przeciwgazową;

• zajęcia praktyczne prowadzą dowódcy drużyn lub wcześniej przygotowani in­
  struktorzy w swoich drużynach;

• dzień przed rozpoczęciem zajęcia dowódcy drużyn sprawdzają dobranie roz­
  miaru części twarzowej maski przeciwgazowej dla poszczególnych żołnierzy.

Przebieg zajęcia:

Zagadnienie 1. Dowódca plutonu wyjaśnia, że maska przeciwgazowa filtracyjna służy do ochrony dróg oddechowych, oczu i twarzy przed działaniem bojowych środ­ków trujących, środków biologicznych oraz substancji promieniotwórczych. Następnie przedstawia przeznaczenie i budowę maski przeciwgazowej filtracyjnej omawiając poszczególne jej części składowe. Pokazuje również właściwy sposób jej rozkładania na poszczególne elementy i składania. Zwraca uwagę na drogi powietrza wdychanego i wydychanego.

Zagadnienie 2. Należy wyjaśnić, że przygotowanie maski do użycia obejmuje:

• dobranie odpowiedniego rozmiaru;

• umycie lub zdezynfekowanie maski;

• sprawdzenie całości części twarzowej;

• wyregulowanie długości pasków nagłowią w celu uzyskania szczelności maski
  oraz optymalnego naciągu;

• sprawdzenie stanu poszczególnych elementów składowych maski;

• sprawdzenie stanu połączeń elementów ze sobą;

• wstępne sprawdzenie szczelności maski;

• ułożenie maski w torbie na maskę przeciwgazową.

Dowódca drużyny po omówieniu powyższych czynności demonstruje żołnierzom właściwy sposób ich wykonania, po czym nakazuje żołnierzom je wykonać. W czasie realizacji czynności przygotowania maski do użycia prowadzący zajęcie zwraca uwagę na poprawność ich wykonania. Jeżeli żołnierze popełniają błędy pokazuje powtórnie właściwe wykonanie i nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 3. Instruktor - dowódca drużyny wyjaśnienia, że maskę przeciwga­zową nosi się w następujących położeniach:

• marszowym -jeśli nie zagraża użycie broni masowego rażenia albo wystąpie­
  nie skażeń lub zakażeń;

• pogotowia -jeśli zagraża użycie broni masowego rażenia albo wystąpienie ska­
  żeń lub zakażeń;

• bojowym - z chwilą użycia broni masowego rażenia albo wystąpienia skażeń
  lub zakażeń.

Następnie wyjaśnia, że maskę przeciwgazową do położenia pogotowia przenosi się na komendę „Maski - W POGOTOWIE". Do położenia bojowego przenosi się natychmiast po ogłoszeniu „Alarmu o skażeniach" lub na komendę „Maski -WŁÓŻ". Podaje przypadki, w których żołnierz może przenieść maskę do położenia pogotowia lub bojowego bez sygnału (komendy). Natomiast maskę przeciwgazową zdejmuje się na komendę „Maski - ZDEJMIJ" i wkłada do torby na komendę „Maski - ZŁÓŻ".

18

Dowódca drużyny omawia i pokazuje w jaki sposób nosi się maskę w położeniu marszowym oraz przenosi do położenia pogotowia ibojowego. Podczas omawiania czynności związanych z przenoszeniem maski do położenia bojo w ego dowódca drużyny zwraca szczególną uwagę na kolejność i poprawność wykonywanych czynności:

• wstrzymanie oddechu i zamknięcie oczu;

• włożenie maski;

• sprawdzenie szczelności;

• otworzenie oczu i rozpoczęcie normalnego oddychania.

Następnie dowódca drużyny przystępuje do praktycznego nauczania przenoszenia maski w poszczególne położenia. Jeżeli żołnierze popełniają błędy demonstruje po­wtórnie właściwe wykonanie i nakazuje powtórzenie czynności.

Uwaga: zasadniczym celem szkolenia w ramach tego zagadnienia jest naucze­nie żołnierzy poprawnej kolejności i dokładności wykonywania czynności realizo­wanych podczas przenoszenia maski przeciwgazowej w położenie bojowe.

Zagadnienie 4. Instruktor - dowódca drużyny omawia, a następnie pokazuje żoł­nierzom:

• czynności wstępne;

• czynności podczas picia;

• czynności po zakończeniu picia.

Następnie żołnierze wykonują pokazane uprzednio czynności, a instruktor spraw­dza poprawność ich wykonania. Jeżeli żołnierze popełniają błędy powtórnie demon­struje właściwe wykonanie i nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 5. Nauczanie tego zagadnienia należy rozpocząć od wyjaśnienia, że obowiązkiem żołnierza użytkującego maskę przeciwgazową jest utrzymanie jej w stałej sprawności technicznej. O stwierdzonych niesprawnościach i uszkodzeniach powi­nien on natychmiast meldować bezpośredniemu przełożonemu.

Następnie instruktor wyjaśnia, że po użyciu maski żołnierz przeprowadza jej ob­sługiwanie bieżące w czasie przeznaczonym na obsługę uzbrojenia i sprzętu bojowego.

W następnej kolejności dowódca drużyny pokazuje jak należy obsługiwać maskę przeciwgazową i dokonywać przeglądów mających na celu stwierdzenie, czy nie wy­stępują uszkodzenia, braki i niesprawności. Żołnierze obsługują maski przeciwgazowe bezpośrednio na zajęciach lub tego samego dnia, w godzinach przeznaczonych na ob­sługę sprzętu, pod nadzorem dowódcy drużyny.

Zajęcie 2. Posługiwanie się ogólnowojskową odzieżą ochronną

Cel : nauczyć żołnierzy posługiwania się ogólnowojskową odzieżą ochronną. Metoda: opis / ćwiczenie praktyczne. Czas: 1 godzina lekcyjna.

Potrzeby materiałowe: ogólnowojskową odzież ochronna będąca na wyposażeniu indywidualnym szkolonych.

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Przeznaczenie i budowa ogólnowojskowej odzieży ochronnej - 10 minut.

2. Przygotowanie ogólnowojskowej odzieży ochronnej do użycia- 5 minut.

3. Posługiwanie się ogólnowojskową odzieżą ochronną -20 minut.

4. Obsługiwanie bieżące ogólnowojskowej odzieży ochronnej - 5 minut.

19

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

• kierownikiem zajęć jest dowódca plutonu, który osobiście przeprowadza zagad­
  nienie 1 oraz sprawuje ogólny nadzór nad ich przebiegiem oraz realizacją pozostałych
  zagadnień szkoleniowych w drużynach. Przed przystąpieniem do zajęć dowódca pluto­
  nu podaje ich temat i cel oraz krótko wyjaśnia znaczenie umiejętności posługiwania się
  ogólnowojskową odzieżą ochronną;

• zagadnienia 2, 3, i 4 prowadzą dowódcy drużyn lub wcześniej przygotowani in­
  struktorzy w swoich drużynach;

• dzień przed rozpoczęciem zajęć dowódcy drużyn sprawdzają dobranie rozmiaru
  ogólnowojskowej odzieży ochronnej dla poszczególnych żołnierzy.

Przebieg zajęć:

Zagadnienie 1. Dowódca plutonu wyjaśnia, że ogólnowojskowa odzież ochronna służy do ochrony żołnierza przed działaniem bojowych środków trujących, środków biologicznych, substancji promieniotwórczych i promieniowania cieplnego wybuchu jądrowego oraz środków zapalających. Następnie przedstawia budowę ogólnowojsko­wej odzieży ochronnej omawiając poszczególne jej części składowe. Podaje również ich przeznaczenie.

Zagadnienie 2. Instruktor wyjaśnia, że przygotowanie odzieży ochronnej do uży­cia obejmuje:

• dobranie odpowiedniego rozmiaru płaszcza, pończoch, rękawic i ocieplaczy
  w zależności od wzrostu, rozmiaru obuwia i wielkości rąk;

• rozkonserwowanie odzieży poprzez usunięcie (wytrzepanie) nadmiaru talku,
  którym odzież jest konserwowana;

• sprawdzenie:

• czy odzież (tkanina) nie jest przetarta, przekłuta lub rozdarta;

• czy są wszystkie paski, taśmy, guziki, sprzączki;

• czy nie są uszkodzone szwy, uszczelniacze, paski, taśmy i zapięcia.

— ułożenie odzieży ochronnej w torbie.

Dowódca drużyny po omówieniu czynności składających się na przygotowanie odzieży do użycia demonstruje żołnierzom właściwy sposób ich wykonania. Z kolei, nakazuje żołnierzom wykonać te czynności. W czasie ich realizacji dowódca drużyny zwraca uwagę na poprawność ich wykonania. Żołnierzom popełniającym błędy wyja­śnia przyczyny ich powstawania i nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 3. Należy rozpocząć od wyjaśnienia, że ogólnowojskowa odzież ochronną można wykorzystać jako narzutkę, płaszcz lub kombinezon. Decyzję o sposobie wykorzystania płaszcza podejmuje przełożony w zależności od sytuacji bojowej.

Następnie wyjaśnić, że ogólnowojskowy płaszcz ochronny wykorzystuje się jako:

NARZUTKĘ

• w razie niespodziewanego uderzenia bronią chemiczną lub zastosowania środ­
  ków biologicznych oraz podczas opadania substancji promieniotwórczych;

• podczas pokonywania pieszo niedużych odcinków terenu skażonego.

PŁASZCZ

— podczas działań w terenie skażonym;

20

• podczas pokonywania terenu skażonego na środkach transportowych;

• w czasie działań bojowych w bezpośredniej styczności z przeciwnikiem, jeśli
  przewiduje się pokonywanie terenu skażonego pieszo;

• podczas przeprowadzania likwidacji skażeń.

KOMBINEZON

— podczas działań w terenie silnie skażonym środkami trującymi;

— podczas działań w terenie skażonym substancjami promieniotwórczymi
i środkami biologicznymi w razie powstawania kurzu;

• podczas pokonywania pieszo długich odcinków terenu skażonego;

• w czasie poddawania całkowitej likwidacji skażeń średniego i ciężkiego uzbro­
  jenia oraz środków transportowych;

• w trakcie wykonywania zadań rozpoznania skażeń.

Omawiając sposoby wykorzystania odzieży ochronnej dowódca drużyny demon­struje właściwy sposób ubierania odzieży ochronnej jako narzutki, płaszcza i kombi­nezonu. Wyjaśnia , że płaszcz - narzutkę i maskę przeciwgazową do położenia bojowe­go przenosi się na komendę „ Maski, narzutki - WŁÓŻ" (w nagłych wypadkach samodzielnie) albo „Narzutki - WŁÓŻ", jeśli maska została wcześniej założona. Płaszcz ochronny i maskę przeciwgazową do położenia bojowego przenosi się na ko­mendę „Maski, płaszcze ochronne - WŁÓŻ" albo „Płaszcze ochronne - WŁÓŻ", jeśli maska została wcześniej nałożona. Płaszcz - kombinezon i maskę przeciwgazową przenosi się do położenia bojowego na komendę „ Maski, kombinezony - WŁÓŻ" albo „Kombinezony - WŁÓŻ", jeśli maska została wcześniej nałożona. Natomiast we wszystkich przypadkach odzież ochronną zdejmuje się na komendę „Odzież ochronną - ZDEJMIJ" i wkłada do torby po złożeniu na komendę „Odzież ochronną -ZŁÓŻ".

Szkoląc żołnierzy z tego zagadnienia dowódca drużyny powinien zwracać uwagę na kolejność, poprawność oraz dokładność wykonywanych czynności.

Musi wyjaśnić żołnierzom, że bardzo ważne ze względów bezpieczeństwa jest:

• podczas zdejmowania skażonej (zakażonej) ogólnowojskowej odzieży ochron­
  nej zwrócenie uwagi na to, aby nie dotknąć jej zewnętrznej powierzchni nie osłoniętymi
  częściami ciała oraz ścisłe przestrzegać ustalonej kolejności zdejmowania;

• przed zdjęciem ogólnowojskowej odzieży ochronnej skażonej środkami trują­
  cymi lub zakażonej środkami biologicznymi przeprowadzenie likwidacji skażeń;

• instruktor przystępuje następnie do praktycznego nauczania czynności składają­
  cych się na ubieranie i zdejmowanie ogólnowojskowej odzieży ochronnej. Żołnierzom
  popełniającym błędy pokazuje powtórnie właściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny
  błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 4. Nauczanie tego zagadnienia należy rozpocząć od wyjaśnienia, że obowiązkiem żołnierza użytkującego ogólnowojskową odzież ochronną jest utrzymanie jej w stałej sprawności technicznej. O stwierdzonych niesprawnościach i uszkodze­niach powinien on natychmiast meldować bezpośredniemu przełożonemu.

Następnie instruktor powinien wyjaśnić, że po użyciu ogólnowojskowej odzieży ochronnej żołnierz w czasie przeznaczonym na obsługę uzbrojenia i sprzętu bojowego przeprowadza jej obsługiwanie bieżące W następnej kolejności dowódca drużyny poka-

21

żuje jak należy obsługiwać ogólnowojskową odzież ochronną i dokonywać przeglądów mających na celu stwierdzenie, czy nie występują uszkodzenia, braki i niesprawności.

Uwaga: żołnierze obsługują ogólnowojskową odzież ochronną bezpośrednio po zajęciach lub tego samego dnia po południu pod nadzorem dowódcy drużyny.

Zajęcie 3. Sprawdzenie szczelności i dopasowania masek przeciwgazo­wych

Cel:

• sprawdzić sprawność techniczną masek i dopasowanie dobranych rozmiarów
  części twarzowych;

• przekonać żołnierzy o skuteczności ich ochronnego działania;

— doskonalić posługiwanie się maską przeciwgazową filtracyjną.
Metoda: ćwiczenie praktyczne.

Czas: 2 godziny lekcyjne.

Potrzeby materiałowe: maski przeciwgazowe filtracyjne będące na wyposażeniu indywidualnym szkolonych, namiot z oświetleniem elektrycznym, tabliczka informują­ca o jego wymiarach i objętości oraz podest o wysokości 110 cm, odczynnik RN — chloropikryna (ilość potrzebna do wytworzenia stężenia testującego (5 cm³/m.³ , a po wyjściu każdej zmiany dodatkowo 0,5 cm³/m.³), maski przeciwgazowe wszystkich rozmiarów na pokrycie około 10 % stanu ćwiczących, sprzęt i środki do naprawy maski i odzieży ochronnej, sprzęt i środki medyczne niezbędne do udzielenia pierwszej pomo­cy żołnierzom porażonym chloropikryna, środki do dezynfekcji masek, sanitarka,

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Przegląd lekarski przed sprawdzaniem szczelności dopasowania masek- 10 mi­
   nut.

1. Posługiwanie się maską przeciwgazową filtracyjną- 15 minut

3. Sprawdzanie stanu technicznego masek oraz dezynfekcja części twarzowej
   - 15 minut.

4. Sprawdzanie szczelności i dopasowania masek w atmosferze nie skażonej

- 15 minut.

5. Sprawdzanie szczelności i dopasowania masek w atmosferze skażonej środkiem
testującym- 15 minut.

6. Przegląd lekarski po sprawdzeniu szczelności i dopasowania masek

- 10 minut.

Wskazówki organizacyjno - metodyczne:

— na podstawie ustaleń dokonanych podczas miesięcznego planowania szkolenia
w rozkazie dziennym jednostki podaje się:

• datę, czas i miejsce przeprowadzenia zajęć;

• pododdziały biorące udział w zajęciach;

• kolejność i czas trwania zajęć w poszczególnych pododdziałach;

• osoby funkcyjne planowanych zajęć (kierownik zajęć, pomocnik kierownika
  zajęć do spraw obrony przed bronią masowego rażenia, pomocnik kierownika zajęć do
  spraw medycznych);

• datę, czas i miejsce udzielenia instruktażu osobom funkcyjnym i dowódcom
  pododdziałów;

• termin złożenia dowódcy jednostki meldunku o przeprowadzeniu zajęć.

22

Kierownik zajęć — dowódca kompanii (plutonu) odpowiada za przygotowanie sprzętu i żołnierzy oraz właściwą organizację zajęć i przestrzeganie zasad bezpieczeń­stwa oraz realizuje zagadnienie 5. Odpowiada również za naliczenie niezbędnej ilości środka testującego do zabezpieczenia zajęć. Po zajęciach składa meldunek z załączo­nym wykazem imiennym żołnierzy zwolnionych lub nieobecnych na zajęciu; szczegó­łowy zakres jego obowiązków przedstawiono w punktach 64-68 instrukcji „Sprawdza­nie szczelności i dopasowania masek przeciwgazowych" sygn. OPChem 361/89.

Pomocnik kierownika zajęć do spraw obrony przed bronią masowego rażenia - podoficer (chorąży) wojsk obrony przed bronią masowego rażenia lub kierownik kompanijnego zespołu kierowania obroną przeciwchemiczną odpowiada za właściwe zabezpieczenie zajęć w sprzęt i środki obrony przed bronią masowego rażenia, prze­strzeganie zasad bezpieczeństwa w czasie posługiwania się nimi oraz wytworzenie odpowiedniego stężenia środka testującego w namiocie; jego obowiązki są określone w punkcie 69 wymienionej wcześniej instrukcji.

Pomocnik kierownika zajęć do spraw medycznych odpowiada za określenie stanu zdrowia żołnierzy i ich dopuszczenie do udziału w sprawdzaniu szczelności i dopasowania masek oraz za przygotowanie sprzętu i środków medycznych; jego obo­wiązki przedstawiono w punkcie 70 instrukcji OPChem 361/89

Dowódcy drużyn lub wcześniej przygotowani instruktorzy są odpowiedzialni za prowadzenie zagadnień 2 - 4 w swoich drużynach;

Przed sprawdzianem kierownik zajęcia opracowuje plan - konspekt, który jest podstawą do udzielenia instruktażu osobom funkcyjnym; załącznikami do konspektu muszą być:

• warunki bezpieczeństwa;

• zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wystąpienia objawów porażenia
  (zatrucia) środkami testującymi;

• szczegółowe obliczenia potrzeb środka testującego;

• orientacyjny czas sprawdzania masek przez poszczególne pododdziały.

Przed przystąpieniem do zajęć kierownik podaje temat, cel oraz wytyczne doty­czące organizacji zajęć, po czym zapoznaje szkolonych z obowiązującymi zasadami bhp;

Po zrealizowaniu pierwszego zagadnienia kierownik zajęć dzieli pododdział na grupy szkoleniowe liczące 15-20 żołnierzy;

Pierwsza grupa rozpoczyna szkolenie od zagadnienia 4, druga od zagadnienia 3, a pozostałe grupy przerabiają zagadnienie 2, kolejno przechodząc na następne punkty szkoleniowe; zmiana grup szkoleniowych następuje na komendę kierownika zajęć.

Zajęcia należy prowadzić w odległości nie mniejszej niż 200 m od zabudowań, te­renów zamieszkanych, dróg publicznych itp.

Stwierdzone niesprawności masek przeciwgazowych usuwa magazynier sprzętu obrony przed bronią masowego rażenia; w razie znacznych niesprawności wymienia je na nowe.

Dzień przed rozpoczęciem zajęć dowódcy drużyn sprawdzają dobranie rozmiaru części twarzowej maski przeciwgazowej dla poszczególnych żołnierzy.

Przebieg zajęcia:

<- j

Zagadnienie 1. Pomocnik kierownika zajęć do spraw medycznych (lekarz jed­nostki) przeprowadza wywiad chorobowy oraz przegląda twarz, oczy i ręce żołnierzy.

23

Na podstawie dokonanego wywiadu i przeglądu, określa zdolność żołnierzy do udziału w zajęciach. Zwraca szczególną uwagę na żołnierzy chorych na przewlekły nieżyt spo­jówek, nosa, gardła lub oskrzeli oraz cierpiących na zaburzenia układu krążenia i cho­roby skórne twarzy, których zwalnia z zajęć. Po przeglądzie żołnierze, dopuszczeni do zajęć, przystępują do realizacji kolejnych zagadnień.

Zagadnienie 2. Dowódca drużyny przypomina żołnierzom, że do położenia bojo­wego maskę przeciwgazową filtracyjną przenosi się natychmiast po ogłoszeniu „Alar­mu o skażeniach" lub na komendę „Maski - WŁÓŻ". W wyjątkowych wypadkach żołnierz może przenieść maskę do położenia bojowego bez sygnału (komendy). Nato­miast maskę przeciwgazową zdejmuje się na komendę „Maski - ZDEJMIJ". Następ­nie pokazuje w jaki sposób przenosi się maskę do położenia bojowego. Podczas oma­wiania przenoszenia maski do położenia bojowego dowódca drużyny zwraca szczegól­ną uwagę na kolejność i poprawność wykonywanych czynności:

• wstrzymanie oddechu i zamknięcie oczu;

• włożenie maski;

• sprawdzenie szczelności;

• otworzenie oczu i rozpoczęcie normalnego oddychania.

Po pokazie, przystępuje do praktycznego nauczania przenoszenia maski w położenie bojowe. Ustawia żołnierzy w szeregu, podaje komendę „Maski - WŁÓŻ" i sprawdza sposób wykonywania czynności przez żołnierzy w czasie przewidzianym normami ze szkolenia z obrony przed bronią masowego rażenia. Żołnierzom popełnia­jącym błędy pokazuje powtórnie właściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie to należy traktować jako doskonalenie umiejętności posługiwania się maską przeciwgazową filtracyjną.

Zagadnienie 3. Dowódca drużyny wyjaśnia żołnierzom że będzie ich doskonalił w wykrywaniu ewentualnych niesprawności i usterek maski przeciwgazowej filtracyj­nej. Następnie nakazuje wykonać poszczególne czynność sprawdzające, nadzorując poprawność ich wykonania. Żołnierzy posiadających niesprawne lub niedopasowane maski dowódca drużyny kieruje do punktu ich naprawy i wymiany. Po dokonaniu na­prawy lub wymiany masek ponownie sprawdza się ich stan techniczny.

Zagadnienie 4. Dowódca drużyny wyjaśnia, że zapozna ich z czynnościami wy­konywanymi w toku sprawdzania szczelności i dopasowania masek w atmosferze ska­żonej środkiem testującym. Następnie podaje komendę „Maski - WŁÓŻ". Po włoże­niu masek przeciwgazowych przez żołnierzy, dowódca drużyny podaje komendy do wykonania czynności (ćwiczeń), które będą realizowane w czasie ćwiczenia ze środ­kiem testującym. Zwraca uwagę na poprawność wykonywanych czynności. Żołnie­rzom, którzy wykonują czynności niewłaściwie, nakazuje je powtórzyć wyjaśniając popełnione przez nich błędy.

Zagadnienie 5. Kierownik ćwiczenia na wstępie, przed rozpoczęciem ćwiczenia, wyjaśnia żołnierzom, że w przypadku wystąpienia objawów podrażnienia środkiem testującym żołnierz natychmiast wychodzi z namiotu, zdejmuje maskę przeciwgazową i udaje się do punktu pierwszej pomocy.

24

Żołnierze z objawami podrażnienia, ponownego sprawdzenia maski dokonują z następną zmianą lub w oddzielnej grupie, wyłącznie za zgodą pomocnika kierownika zajęć do spraw medycznych, po upływie co najmniej 60 minut od opuszczenia namiotu i po usunięciu niesprawności maski lub wymianie jej na sprawną oraz ponownym sprawdzeniu jej stanu technicznego i dezynfekcji części twarzowej.

Następnie kierownik nakazuje włożyć maski przeciwgazowe i wprowadza żołnie­rzy do namiotu. W namiocie ustawia żołnierzy w dwóch szeregach w odstępach zapew­niających swobodę ruchu ( 0,5 - 1 m ).

Podczas sprawdzania masek przeciwgazowych MP-4 i MP-5, na komendę kie­rownika zajęcia, szkoleni wykonują następujące czynności:

• stanie bez ruchu - 1 min;

• energiczne zwroty w lewo i w prawo 10 razy;

• energiczne skłony głowy - 10 razy;

• zeskoki z podestu wysokości 110 cm - 3 razy;

• skłony tułowia do przodu - 10 razy.

Podczas sprawdzania masek przeciwgazowych BSS-MO-4u, na komendę kierow­nika zajęcia, szkoleni 5-8. krotnie wykonują następujące czynności: ruchy głową w prawo, w lewo, w tył, w przód, skręty w prawo i w lewo oraz przysiady.

Po wykonaniu tych czynności żołnierze, na komendę kierownika zajęć, wychodzą z namiotu i zdejmują maski. Po wyjściu każdej grupy szkoleniowej kierownik zajęć dokładnie sprawdza czy wszyscy żołnierze opuścili namiot. Następnie przed wejściem następnej grupy szkoleniowej nakazuje rozpylenie środka testującego w celu podtrzy­mania odpowiedniego stężenia.

Zagadnienie 6. Pomocnik kierownika zajęć do spraw medycznych (lekarz jed­nostki) dokonuje przeglądu żołnierzy opuszczających namiot i w razie potrzeby udziela im pierwszej pomocy.

2. SZKOLENIE SPECJALISTY

Temat 2: Pokładowe przyrządy rozpoznania skażeń i urządzenia ochrony przed bronią masowego rajenia

Jest to temat, po przerobieniu którego żołnierze powinni umieć posługiwać się po­kładowymi urządzeniami rozpoznania skażeń i ochrony przed bronią masowego raże­nia oraz wiedzieć jaki jest wpływ tych umiejętności na zapewnienie ochrony przed bronią masowego rażenia. Na pierwsze i drugie zajęcie z tego tematu przeznaczono po jednej godzinie lekcyjnej, a dla kierowców po dwie godziny lekcyjne. W toku każdego zajęcia wydzielono czas na jego rozpoczęcie i zakończenie. Kierownikami pierwszego i drugiego zajęcia są dowódcy plutonów.

25

Zajęcie 1. Posługiwanie się przyrządem rozpoznania skażeń chemicznych i promieniotwórczych

Cel: nauczyć żołnierzy posługiwania się przyrządem rozpoznania skażeń chemicz­nych i promieniotwórczych oraz jego obsługiwania.

Metoda: opis / ćwiczenie praktyczne.

Czas: jedna godzina lekcyjna (kierowcy - dwie godziny lekcyjne).

Potrzeby materiałowe: wozy bojowe z przyrządem rozpoznania skażeń chemicz­nych i promieniotwórczych, tablice poglądowe, czyściwo, wkład filtrujący, klucz spe­cjalny i śrubokręt.

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Przeznaczenie i budowa przyrządu rozpoznania skażeń chemicznych i promie­
   niotwórczych - 5 minut (kierowcy - 10 min).

2. Posługiwanie się przyrządem rozpoznania skażeń chemicznych i promienio­
   twórczych - 30 minut (kierowcy - 50 min).

3. Eksploatacja przyrządu - 5 min (kierowcy - 20 min).
Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

• kierownikiem zajęcia jest dowódca plutonu, który sprawuje ogólny nadzór nad
  jego przebiegiem oraz realizacją poszczególnych zagadnień szkoleniowych. Przed przy­
  stąpieniem do zajęcia dowódca plutonu podaje jego temat i cel oraz krótko wyjaśnia
  znaczenie umiejętności posługiwania się przyrządem rozpoznania skażeń chemicznych
  i promieniotwórczych;

• zajęcie prowadzą dowódcy drużyn lub wcześniej przygotowani instruktorzy
  w swoich drużynach;

• dzień przed rozpoczęciem zajęcia dowódcy drużyn sprawdzają stan techniczny
  przyrządów rozpoznania skażeń chemicznych i promieniotwórczych,

Przebieg zajęcia:

Zagadnienie 1. Dowódca drużyny wyjaśnia, że przyrząd rozpoznania skażeń che­micznych i promieniotwórczych służy do:

• kontroli i wykrywania w powietrzu parałityczno-drgawkowych środków trują­
  cych i promieniowania gamma;

• pomiaru mocy dawki promieniowania gamma w miejscu umocowania przyrzą­
  du; sygnalizacji wewnętrznej (świetlnej i akustycznej) przy przekroczeniu ustalonych
  wartości progowych mocy dawek promieniowania gamma (stężeń ST);

• sterowania mechanizmami wykonawczymi urządzeń obrony przed bronią ma­
  sowego rażenia (urządzeń OPBMR) zamontowanych w wozach bojowych.

Następnie przedstawia dane taktyczno-techniczne przyrządu. Z kolei zapoznaje szkolonych z budową urządzenia omawiając poszczególne jego części składowe. Podaje również ich przeznaczenie.

Po zakończeniu szkolenia sprawdza zrozumienie zagadnienia. W razie potrzeby powtarza słabiej zrozumiałe przez żołnierzy treści szkoleniowe.

Zagadnienie 2. Należy wyjaśnić, że posługiwanie się przyrządem obejmuje:

• przygotowanie przyrządu do pracy;

• włączanie przyrządu;

• sprawdzenie sprawności układów ogrzewania, sygnalizacji i sterowania;

• użytkowanie przyrządu;

• wyłączanie przyrządu.

26

Dowódca drużyny po omówieniu każdego zagadnienia demonstruje żołnierzom właściwy sposób wykonania czynności wchodzących w zakres danego działania. Na­stępnie nakazuje żołnierzom by sami je wykonali. W czasie realizacji czynności dowód­ca drużyny zwraca uwagę na poprawność ich wykonania. Żołnierzom popełniającym błędy pokazuje powtórnie właściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 3. Nauczanie tego zagadnienia należy rozpocząć od wyjaśnienia, że obowiązkiem żołnierza użytkującego przyrząd rozpoznania skażeń chemicznych i promieniotwórczych jest utrzymanie go w stałej sprawności technicznej. O stwier­dzonych niesprawnościach i uszkodzeniach powinien on natychmiast meldować bezpośredniemu przełożonemu.

Następnie prowadzący zajęcie wyjaśnia, że obsługiwanie techniczne przyrządu polega na systematycznym sprawdzaniu jego pracy, a także przeprowadzeniu okreso­wych przeglądów technicznych i dokonywaniu niezbędnych napraw. W następnej ko­lejności dowódca drużyny pokazuje jak należy przeprowadzić obsługiwanie bieżące przed i po zakończeniu pracy z przyrządem zwracając szczególną uwagę na poprawność wykonania poszczególnych czynności. Po pokazie nakazuje wykonać poszczególne czynności żołnierzom. Sprawdza poprawność działania. W przypadku błędów, wyjaśnia ich przyczynę i nakazuje powtórnie wykonać czynności składające się na obsługę tech­niczną.

Zajęcie 2. Wykorzystanie urządzenia filtrowentylacyjnego

Cel : nauczyć żołnierzy posługiwania się urządzeniem filtrowentylacyjnym i jego obsługiwania.

Metoda: opis / ćwiczenie praktyczne.

Czas: jedna godzina lekcyjna (kierowcy - dwie godziny lekcyjne).

Potrzeby materiałowe: wozy bojowe z urządzeniami filtrowentylacyjnymi, tablice poglądowe, czyściwo, chloropikryna (odczynnik RN), wata.

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Przeznaczenie, budowa i zasada działania urządzenia filtrowentylacyjnego -
   5 minut (kierowcy - 10 min).

2. Sprawdzenie gotowości urządzenia filtrowentylacyjnego do pracy - 5 min (kie­
   rowcy - 10 min).

3. Sprawdzenie szczelności pojazdu i wydajności urządzenia filtrowentylacyjnego
   - 10 min (kierowcy - 20 min).

4. Sprawdzenie szczelności urządzenia filtrowentylacyjnego - 15 min (kierowcy -
   20 min).

1. Eksploatacja urządzenia filtrowentylacyjnego - 5 min (kierowcy - 20 min).

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

• kierownikiem zajęcia jest dowódca plutonu, który sprawuje ogólny nadzór nad
  jego przebiegiem oraz realizacją poszczególnych zagadnień szkoleniowych. Przed przy­
  stąpieniem do zajęcia dowódca plutonu podaje jego temat i cel oraz krótko wyjaśnia
  znaczenie umiejętności posługiwania się urządzeniem filtrowentylacyjnym;

• zajęcie prowadzą dowódcy drużyn lub wcześniej przygotowani instruktorzy
  w swoich drużynach;

27

• dzień przed rozpoczęciem zajęcia dowódcy drużyn sprawdzają stan techniczny
  urządzeń oraz zabezpieczenie materiałowe,

• sprawdzanie szczelności pojazdu i umiejętności posługiwania się urządze­
  niem filtrowentylacyjnym jest prowadzone pod nadzorem żołnierza zawodowego
  (specjalisty wojsk chemicznych lub kierownika kompanijnego zespołu kierowania
  obroną przed bronią masowego rażenia).

Przebieg zajęcia:

Zagadnienie 1. Dowódca drużyny wyjaśnia, że urządzenie filtrowentylacyjne słu­ży do dostarczania powietrza do wnętrza wozów bojowych, oczyszczanie tego powie­trza z pyłu promieniotwórczego, środków trujących i biologicznych oraz wytwarzania odpowiedniego nadciśnienia wewnątrz przedziału bojowego.

Sprawnie działające urządzenie filtrowentylacyjne umożliwia załodze pokonanie rejonów skażonych bez nakładania indywidualnych środków ochrony przed skażeniami.

Następnie przedstawia dane taktyczno-techniczne. Z kolei zapoznaje szkolonych z budową urządzenia omawiając poszczególne jego części składowe. Podaje również ich przeznaczenie.

Po zakończeniu szkolenia sprawdza zrozumienie zagadnienia. W razie potrzeby powtarza słabiej zrozumiałe przez żołnierzy treści szkoleniowe.

Zagadnienie 2. Dowódca drużyny wyjaśnia, że sprawdzenie gotowości urządzenia filtrowentylacyjnego do pracy obejmuje:

• włączenie urządzenia;

• sprawdzenie czy z otworów wylotowych wypływa powietrze;

• wykonanie próby pracy urządzenia;

• sprawdzenie działania mechanizmów zamykających i zaworów;

• sprawdzenie pracy dmuchawy (wentylatora).

Dowódca drużyny po omówieniu każdego zagadnienia demonstruje żołnierzom właściwy sposób wykonania czynności wchodzących w zakres danego działania. Z kolei, nakazuje żołnierzom wykonać te czynności. W czasie realizacji czynności do­wódca drużyny zwraca uwagę na poprawność ich wykonania. Żołnierzom popełniają­cym błędy pokazuje powtórnie właściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 3. Dowódca drużyny wyjaśnia, że szczelność pojazdu i urządzenia filtrowentylacyjnego sprawdza się przez dokonanie pomiaru nadciśnienia wytworzone­go przez urządzenie filtrowentylacyjne.

Z kolei omawia i demonstruje sposób wykonania poszczególnych czynności. W czasie pokazu zwraca uwagę szkolonym na kolejność działania. Po pokazie nakazuje jednemu ze szkolonych żołnierzy powtórzyć czynności wchodzące w zakres spraw­dzania szczelności pojazdu i urządzenia filtrowentylacyjnego. Następnie dowódca dru­żyny nakazuje ich wykonanie kolejnym żołnierzom.

W czasie realizacji czynności przez żołnierzy dowódca drużyny zwraca uwagę na poprawność ich wykonania. Żołnierzom popełniającym błędy pokazuje powtórnie właściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 4. Dowódca drużyny wyjaśnia, że szczelność urządzenia filtrowen­tylacyjnego sprawdza się podczas pracy w systemie filtrowentylacji, przy szczelnie zamkniętych otworach wozu bojowego.

28

Nasycone parami chloropikryny powietrze dmuchawa wtłacza do wnętrza wozu. Znajdująca się w wozie załoga sprawdza organoleptycznie, czy przeniknęła chloropi-kryna.

Z kolei dowódca drużyny nakazuje załodze zająć miejsca w wozie bojowym, za­mknąć szczelnie włazy i luki. Maski przeciwgazowe mają w pogotowiu. Po uruchomie­niu urządzenia filtrowentylacyjnego dowódca drużyny podsuwa watę zwilżoną chloro-pikryną (odczynnikiem RN) pod czerpnię powietrza.

Znajdujący się w wozie żołnierze sprawdzają w ciągu 3-5 minut w sposób orga­noleptyczny, czy przeniknęła chloropikryna. Wykrycie chloropikryny w wozie świad­czy o nieszczelności urządzenia filtrowentylacyjnego. W razie przeniknięcia chloropi­kryny żołnierze nakładają maski przeciwgazowe, opuszczają pojazd i przystępują do jego wietrzenia.

W trakcie realizacji tego zagadnienia należy zwrócić szczególną uwagę na wa­runki bezpieczeństwa podczas posługiwania się chloropikryna.

Zagadnienie 5. Nauczanie tego zagadnienia należy rozpocząć od wyjaśnienia, że obowiązkiem żołnierza użytkującego urządzenie filtrowentylacyjne jest utrzymanie go w stałej sprawności technicznej. O stwierdzonych niesprawnościach i uszkodzeniach powinien on natychmiast meldować bezpośredniemu przełożonemu.

Następnie wyjaśnić, że obsługiwanie techniczne przyrządu polega na systematycz­nym sprawdzaniu jego pracy, a także przeprowadzeniu okresowych przeglądów tech­nicznych i dokonywaniu niezbędnych napraw. W następnej kolejności dowódca druży­ny pokazuje jak należy przeprowadzić obsługiwanie bieżące przed i po zakończeniu pracy z przyrządem zwracając szczególną uwagę na poprawność wykonania poszcze­gólnych czynności. Po pokazie nakazuje wykonać poszczególne czynności żołnierzom. Sprawdza poprawność działania. W przypadku błędów, wyjaśnia ich przyczynę i naka­zuje powtórzyć realizację czynności.

Temat 3: Czynności na wypadek alarmu o skażeniach w działaniach taktycznych

Cel:

• nauczyć żołnierzy: znajomości sygnałów alarmowania, ostrzegania i powiada­
  miania; zasad postępowania na sygnał o skażeniu; zachowania się w przypadku bezpo­
  średniego zagrożenia bronią masowego rażenia;

• doskonalić umiejętność posługiwania się indywidualnymi środkami ochrony
  przed skażeniami.

Metoda: opis/ćwiczenie praktyczne.

Czas: dwie godziny lekcyjne.

Potrzeby materiałowe: uzbrojenie i wyposażenie indywidualne żołnierzy, ręczne granaty dymne RGD-2, ręczne granaty łzawiące CGŁ-1, petardy, środki alarmujące (syrena alarmowa, gong itp.).

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Sygnały alarmowania, ostrzegania i powiadamiania - 25 minut.

2. Zachowanie się żołnierzy na sygnał o skażeniu - 25 minut.

3. Zachowanie się żołnierza w czasie wybuchu jądrowego i po wybuchu oraz po
   napadzie środkami trującymi - 30 minut.

29

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

• kierownikiem zajęć jest dowódca plutonu, który sprawuje ogólny nadzór nad
  ich przebiegiem oraz realizacją poszczególnych zagadnień szkoleniowych. Rozpoczy­
  nając zajęcie podaje jego temat i cel oraz krótko wyjaśnia znaczenie znajomości sygna­
  łów oraz umiejętności postępowania po ich ogłoszeniu;

• zajęcia prowadzą dowódcy drużyn lub wcześniej przygotowani instruktorzy
  w swoich drużynach z wyjątkiem zagadnienia 1, które osobiście prowadzi dowódca
  plutonu.

Przebieg zajęcia:

Zagadnienie 1. Dowódca plutonu na wstępie wyjaśnia żołnierzom, że alarmowa­nie i ostrzeganie oraz powiadamianie o skażeniach i zakażeniach (również ataku lotni­czym) organizuje się w celu uprzedzenia o grożącym niebezpieczeństwie i wykonania we właściwym czasie niezbędnych przedsięwzięć ochronnych. Sygnały i czynności, jakie należy wykonać po ich ogłoszeniu, muszą dokładnie znać wszyscy żołnierze.

Z kolei wyjaśnia, że najbardziej skutecznym środkiem informowania, żołnierzy

0 istniejącym zagrożeniu są sygnały przekazywane głosem.

Do przekazywania dźwiękowych sygnałów alarmowych można wykorzystywać syreny, gongi, gwizdki, trąbki, sygnały dźwiękowe pojazdów itp. Natomiast wizualne sygnały alarmowe stosuje się przede wszystkim w celu ostrzeżenia żołnierzy przyby­wających do określonego rejonu, w którym istnieje zagrożenie atakiem, jak również w sytuacjach gdy sygnał dźwiękowy może ulec zagłuszeniu z powodu występowania hałasu.

Sygnały alarmowe mogą być podawane na rozkaz przełożonych. Natomiast poste­runki obserwacyjne i obserwatorzy podają sygnały w pododdziale natychmiast po stwierdzeniu skażenia chemicznego lub zakażenia biologicznego.

Posterunki obserwacyjne i obserwatorzy mają za zadanie powtarzać sygnały po­dawane przez sąsiednie posterunki, jeśli skażenie rejonu sąsiada zagraża własnemu pododdziałowi.

Następnie omawia poszczególne sygnały i demonstruje sposoby ich przekazywania wizualnie, głosem oraz za pomocą innych środków dźwiękowych. Po omówieniu

1 zademonstrowaniu poszczególnych sygnałów wyrywkowo sprawdza ich znajomość
przez żołnierzy.

Kończąc to zagadnienie wyjaśnia żołnierzom, że mogą spotkać się z sygnałem po­wiadamiającym o skażeniach przekazywanym przez pododdziały rozpoznania skażeń przy użyciu naboju sygnałowego chemicznego (NSCh-40). Informuje, że nabój wyrzuca na wysokość do 200 m gwiazdki koloru czerwonego, które świecą przez około 12 se­kund; ponadto opadająca tuleja wydaje dźwięk (gwizd). Sygnał jest widoczny z odle­głości około 800 m

Zagadnienie 2. Dowódca drużyny na wstępie sprawdza znajomość sygnałów po­wiadamiania i alarmowania przez szkolonych.

Z kolei wyjaśnia żołnierzom, że na sygnał zagrożenia skażeniami każdy żołnierz powinien (nie przerywając wykonywania zadania bojowego):

• przenieść maskę przeciwgazową do położenia „POGOTOWIA";

• przygotować nakrycie głowy do nałożenia maski przeciwgazowej;

• przygotować odzież ochronną do nałożenia;

• sprawdzić indywidualne pakiety do likwidacji skażeń;

30

• zabezpieczyć przed możliwym skażeniem pojemniki z wodą, żywność i inne
  środki materiałowe;

• przykryć środkami podręcznymi odcinki transzei lub szczelin.

Następnie dowódca drużyny podaje sygnał zagrożenia skażeniami i obserwuje działania podwładnych.

Po przećwiczeniu czynności wykonywanych w ramach sygnału zagrożenia skaże­niami dowódca drużyny omawia sposoby zachowania się i działania żołnierzy na sygnał o skażeniach. Podkreśla, że na ten sygnał każdy żołnierz, który nie może korzystać ze zbiorowych środków ochrony przed skażeniami, powinien (nie przerywając wykony­wania zadania bojowego):

• nałożyć maskę przeciwgazową do położenia „BOJOWEGO";

• nałożyć pończochy, płaszcz ochronny i rękawice do położenia „BOJOWEGO";

• jeśli sytuacja na to pozwala, ukryć się w zakrytych pojazdach, wozach bojo­
  wych, schronach i innych urządzeniach.

Po omówieniu czynności wchodzących w zakres sygnału o skażeniach podaje taki sygnał i obserwuje działania podwładnych. W czasie szkolenia dowódca drużyny zwra­ca uwagę na poprawność wykonania poszczególnych czynności (szczególnie w czasie przenoszenia maski przeciwgazowej w położenie „BOJOWE"). Żołnierzom popełniają­cym błędy nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 3. Dowódca drużyny wyjaśnia, że żołnierze wykonujący zadanie bojowe po zauważeniu błysku wybuchu jądrowego natychmiast, nie tracąc ani sekundy, chowają się do najbliższych ukryć: rowu lub za wzniesienie terenu, do leja po wybuchu pocisku lub bomby, transzei, schronu, stanowiska ogniowego, za wóz bojowy; jeżeli odległość do ukrycia przekracza trzy kroki żołnierze kładą się natychmiast twarzą do ziemi, a nogami w stronę wybuchu, zasłaniają dłońmi twarz i zamykają oczy.

Po przejściu fali uderzeniowej żołnierze wykonują w dalszym ciągu przerwane czynności. Indywidualne środki ochrony przed skażeniami nakłada się tylko wtedy, gdy grozi bezpośrednie niebezpieczeństwo skażenia pyłem promieniotwórczym. Środki te nakłada się samodzielnie lub na sygnał o skażeniach.

Po omówieniu i zademonstrowaniu sposobu działania dowódca drużyny przystę­puje do praktycznego ćwiczenia z żołnierzami. Pozoruje uderzenie jądrowe, a następnie obserwuje działanie szkolonych. Po poprawnym wykonaniu czynności przez szkolo­nych pozoruje przejście fali uderzeniowej.

Z kolei uczy żołnierzy zachowania się podczas napadu chemicznego. Wyjaśnia, że w razie artyleryjskiego, rakietowego (lub przy użyciu samolotowych przyrządów roz­lewczych) ataku środkami trującymi żołnierze natychmiast nakładają maski przeciwga­zowe. Jeśli wybuchy są bliskie i krople środków trujących mogą skazić żołnierza, to należy nałożyć płaszcze ochronne.

Po omówieniu i zademonstrowaniu sposobu działania przystępuje do ćwiczenia z żołnierzami. Pozoruje napad środkami trującymi. Po włożeniu masek przez żołnierzy podaje komendę „PŁASZCZE OCHRONNE - WŁÓŻ".

W czasie szkolenia dowódca drużyny zwraca uwagę na poprawność wykonania poszczególnych czynności. Żołnierzom popełniającym błędy pokazuje powtórnie wła­ściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

31

Temat 4: Prowadzenie likwidacji skażeń

Jest to temat, po przerobieniu którego żołnierze powinni znać podstawowe pojęcia związane z likwidacją skażeń oraz umieć likwidować skażenia. Powinni również wie­dzieć jaki jest wpływ tych umiejętności na odtwarzanie zdolności bojowej. Na pierwsze zajęcie z tego tematu przeznaczono dwie godziny lekcyjne, a na zajęcie drugie jedną godzinę. W toku każdego zajęcia wydzielono czas na jego rozpoczęcie i zakończenie. Kierownikami pierwszego i drugiego zajęcia są dowódcy plutonów.

Z a j ę c i e 1. Prowadzenie natychmiastowej likwidacji skażeń

Cel: nauczyć prowadzenia natychmiastowej likwidacji skażeń przy użyciu pakie­tów indywidualnych oraz środków podręcznych.

Metoda: opis/ ćwiczenie praktyczne.

Czas: dwie godziny lekcyjne.

Potrzeby materiałowe: uzbrojenie i wyposażenie indywidualne żołnierzy, indywi­dualne pakiety przeciwchemiczne IPP-54M., indywidualne pakiety odkażające PChW - 012, woda, różne środki podręczne (tampony, szmaty, trawa, zielone gałęzie), tablice poglądowe, plansze.

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Zasady ogólne - 10 minut.

2. Pakiety do likwidacji skażeń - 10 minut.

3. Wykonanie czynności w ramach natychmiastowej likwidacji skażeń powierzch­
   ni ciała - 30 minut.

4. Wykonanie czynność w ramach natychmiastowej likwidacji skażeń uzbrojenia,
   wyposażenia indywidualnego i umundurowania - 30 minut.

Wskazówki organizacyjno - metodyczne:

• kierownikiem zajęć jest dowódca plutonu, który sprawuje ogólny nadzór nad
  ich przebiegiem oraz realizacją poszczególnych zagadnień szkoleniowych. Rozpoczy­
  nając zajęcie dowódca plutonu podaje jego temat i cel oraz krótko wyjaśnia znaczenie
  prowadzenia likwidacji skażeń na odtwarzanie zdolności bojowej;

• zajęcia prowadzą dowódcy drużyn lub przygotowani instruktorzy w swoich
  drużynach, w wyznaczonych miejscach na ośrodku szkolenia z obrony przed bronią
  masowego rażenia z zachowaniem przepisów ochrony środowiska.

Przebieg zajęcia:

Zagadnienie 1. Dowódca drużyny na wstępie wyjaśnia, że w warunkach stosowa­nia przez przeciwnika broni masowego rażenia żołnierze oraz uzbrojenie, sprzęt bojo­wy, wyposażenie, teren, żywność i woda mogą ulec skażeniu substancjami promienio­twórczymi, środkami trującymi lub zakażeniu środkami biologicznymi. Skażenia i za­każenia mogą wykluczyć z walki żołnierzy oraz sprzęt bojowy i uzbrojenie, a także utrudnić wykorzystanie budowli, dróg i ujęć wodnych, co będzie wpływać na wykony­wanie zadań bojowych. Zmniejszenie skutków użycia broni masowego rażenia można osiągnąć między innymi poprzez terminowe i umiejętne przeprowadzenie likwidacji skażeń.

Z kolei podaje definicje: natychmiastowej, operacyjnej (częściowej) i całkowitej likwidacji skażeń.

32

Zagadnienie 2. Dowódca drużyny wyjaśnia że zgodnie z normami należności żołnierze mają na wyposażeniu pakiety IPP - 54 M i PChW - 012 zawierające środki pozwalające na przeprowadzenie natychmiastowej likwidacji skażeń. Następnie omawia dane taktyczno-techniczne, skład i budowę oraz przeznaczenie poszczególnych pakie­tów.

Zagadnienie 3. Dowódca drużyny na wstępie wyjaśnia, że natychmiastową likwi­dację skażeń przeprowadza się bez przerywania wykonywania zadania bojowego, wy­korzystując krótkie przerwy w walce lub marszu.

W razie skażenia substancjami promieniotwórczymi natychmiastowa likwidacja skażeń polega na obmyciu odkrytych części ciała i wypłukaniu ust nieskażoną wodą. W razie niedostatecznej ilości wody odkryte części ciała przeciera się tamponami z indywidualnego pakietu przeciwchemicznego. Trzeba przy tym uważać, aby roztwór nie przedostał się do oczu, nosa i ust. Gdy do przeprowadzenia natychmiastowej likwi­dacji skażeń używa się śniegu, wtedy bezpośrednio przeciera się nim odkryte części ciała lub obmywa je wodą z roztopionego śniegu. Następnie miejsca te wyciera się czystymi tamponami lub innymi środkami. Podczas długotrwałego przebywania w terenie skażonym natychmiastową likwidację skażeń można przeprowadzać w miej­scu przebywania żołnierzy, po zakończeniu opadania pyłu promieniotwórczego, a także po długotrwałym marszu w terenie skażonym, w warunkach silnego zapylenia. Podczas natychmiastowej likwidacji skażeń przeprowadzanej w rejonie skażonym substancjami promieniotwórczymi, najpierw usuwa się widoczny kurz (zabrudzenia) z odkrytych części ciała, później części twarzowej nałożonej maski przeciwgazowej i poszczegól­nych części odzieży ochronnej (umundurowania). Jeżeli maska nie była nałożona lub została zdjęta, należy obmyć albo przetrzeć twarz tamponem i wypłukać usta wodą. Powtórne przeprowadzenie natychmiastowej likwidacji skażeń po wyjściu z rejonu skażonego substancjami promieniotwórczymi polega na bardziej dokładnym myciu (przecieraniu) odkrytych części ciała. W tym przypadku powinny być one poprzedzone natychmiastową likwidacją skażeń umundurowania, oporządzenia i uzbrojenia.

W razie skażenia powierzchni ciała środkami trującymi lub zakażenia środkami biologicznymi do przeprowadzenia natychmiastowej likwidacji skażeń używa się indy­widualnego pakietu przeciwchemicznego, a w przypadku jego braku środków podręcz­nych. Likwidację skażeń i zakażeń należy przeprowadzić natychmiast. Opóźnienie spowoduje bowiem przeniknięcie środków trujących przez umundurowanie i skórę oraz porażenie żołnierzy. W razie skażenia ciekłymi środkami trującymi, nie zdejmując maski przeciwgazowej, należy natychmiast przetrzeć roztworem z IPP odsłonięte po­wierzchnie ciała, skażone miejsca umundurowania, obuwia, oporządzenia i część twa­rzową maski przeciwgazowej.

W razie jednoczesnego skażenia substancjami promieniotwórczymi i środkami trującymi najpierw tamponami przeciera się odkryte powierzchnie ciała i umundurowa­nie, a następnie wykonuje pozostałe czynności przewidziane w ramach natychmiastowej likwidacji skażeń.

Odkryte części ciała przeciera się tamponami lub środkami podręcznymi w jednym kierunku (od góry do dołu), odwracając tampon czystą stroną lub zmieniając środki podręczne. Następnie części ciała przemywa się (w miarę możliwości) czystą i nieska­żoną wodą. Maski przeciwgazowe zdejmuje się na rozkaz przełożonego tylko wtedy, gdy ustali się, że wyniki testu na obecność środków trujących są negatywne.

33

Z kolei, dowódca drużyny wyjaśnia, że w celu użycia indywidualnego pakietu przeciwchemicznego należy:

• otworzyć pakiet, wyjąć serwetkę i zetrzeć nią z powierzchni ciała widoczne
  krople środka trującego;

• wyjąć małe naczyńko, przekłuć 3-4 razy jego dolną część, po czym zwilżyć
  roztworem jedną serwetkę;

• dokładnie przecierać serwetką w ciągu 1,5-2 minut skażoną powierzchnię
  ciała, po czym włożyć serwetkę do pudełka, na miejsce wyjętego małego naczyńka
  (należy wykorzystać ją do likwidacji skażeń na powierzchni broni);

• wyjąć duże naczyńko, zgnieść znajdującą się w nim szklaną ampułkę, potrzą­
  snąć 15 - 20 razy w celu wymieszania składników roztworu i przekłuć 3-4 razy dolną
  część naczyńka;

• wyjąć czystą serwetkę, zwilżyć ją roztworem bardziej obficie niż płynem
  z małego naczyńka i dokładnie przecierać przez 1,5-2 minut powierzchnię ciała prze­
  cieraną poprzednio roztworem z małego naczyńka, po czym schować serwetkę do pu­
  dełka na miejsce wyjętego dużego pojemnika (również wykorzystać do likwidacji ska­
  żeń na powierzchni broni).

Następnie, dowódca drużyny po omówieniu indywidualnego pakietu przeciwche­micznego demonstruje żołnierzom właściwy sposób jego użycia. Po pokazie, nakazuje żołnierzom przeprowadzić natychmiastową likwidację skażeń odsłoniętych części ciała przy pomocy pakietu. W czasie praktycznego wykonywania nakazanych czynności przez żołnierzy, dowódca drużyny zwraca uwagę na prawidłowe posługiwanie się pa­kietem . Żołnierzom popełniającym błędy nakazuje powtórzyć czynności do momentu poprawnego ich wykonania.

Zagadnienie 4. Dowódca drużyny na wstępie wyjaśnia, że w razie skażenia broni indywidualnej i wyposażenia substancjami promieniotwórczymi żołnierze w pierwszej kolejności przeprowadzają natychmiastową likwidację skażeń broni indywidualnej, usuwając z niej za pomocą kawałków tkaniny lub tamponu pył promieniotwórczy. Na­stępnie, jeżeli żołnierze wykonywali zadania w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami, myje się wodą część twarzową maski przeciwgazowej i otrzepuje lub ob-miata odzież ochronną zmiotką (wykonaną ze środków podręcznych). Jeżeli żołnierze w chwili skażenia promieniotwórczego nie mieli nałożonych środków ochrony, pył promieniotwórczy usuwa się obmiatając umundurowanie. W sprzyjających warunkach kurtkę lub mundur można zdjąć i wytrzepać. Oporządzenie i obuwie obmiata się lub przeciera miotełką zmoczoną w wodzie (roztworze dezaktywacyjnym). Poszczególni żołnierze wykonują czynności samodzielnie lub z pomocą kolegi. W zimie umunduro­wanie, oporządzenie i obuwie oraz broń indywidualną można oczyszczać nieskażonym śniegiem.

Po skażeniu środkami trującymi do natychmiastowej likwidacji skażeń broni in­dywidualnej, umundurowania i indywidualnych środków ochrony przed skażeniami używa się indywidualnych pakietów przeciwchemicznych (IPP) i pakietów odkażają­cych (PChW-012) oraz środków podręcznych.

Wykorzystując pakiet przeciwchemiczny, w pierwszej kolejności prowadzi się li­kwidację skażeń na umundurowaniu (jeśli jest skażone), oporządzeniu, a następnie broni indywidualnej. Jeżeli żołnierze wykonywali zadania w środkach ochrony, to

34

najpierw likwiduje się skażenia na środkach ochrony, a następnie na oporządzeniu i broni. W celu przeprowadzenia natychmiastowej likwidacji skażeń umundurowania należy:

• wyjąć małe naczyńko (użyte już poprzednio do natychmiastowej likwidacji ska­
  żeń części ciała);

• zwilżyć roztworem skażone części umundurowania aż do uczucia wilgoci na
  skórze;

• przecierać w różnych kierunkach woreczkiem z gazy (nie zdejmując go
  z naczyńka);

• wyjąć duże naczyńko z przygotowanym roztworem (użyte poprzednio do na­
  tychmiastowej likwidacji skażeń części ciała);

• zwilżyć skażone miejsca, przetarte uprzednio roztworem znajdującym się
  w małym naczyńku, aż do odczucia wilgoci na skórze;

• skażone miejsca przecierać woreczkiem z gazy nałożonym na większe naczyńko.

W celu natychmiastowej likwidacji skażeń odzieży ochronnej, oporządzenia oraz broni indywidualnej należy:

• tamponem usunąć widoczne krople środka trującego z powierzchni odzieży
  ochronnej, oporządzenia i broni;

• zmoczyć tampon roztworem z małego naczyńka i przetrzeć część twarzową ma­
  ski, skażone miejsca na odzieży ochronnej, oporządzeniu oraz na całej powierzchni
  broni indywidualnej;

• zmoczyć tampon roztworem z dużego naczyńka i przetrzeć część twarzową ma­
  ski, skażone miejsca na odzieży ochronnej, oporządzeniu oraz na całej powierzchni
  broni indywidualnej;

• przetrzeć do sucha i zakonserwować broń indywidualną.

Posługując się pakietem PChW-012 należy pamiętać o tym, że w pierwszej kolej­ności prowadzi się natychmiastową likwidację skażeń indywidualnych środków ochro­ny przed skażeniami, oporządzenia, a następnie broni indywidualnej. Natychmiastową likwidację skażeń wykonuje się w następujący sposób:

• rozerwać opakowanie i do woreczka z folii nalać wody - zimą do dolnej, latem
  do górnej kreski;

• wsypać proszek z pakietu grzejnego i wymieszać do całkowitego rozpuszczenia
  (tylko w warunkach zimowych);

• wsypać małymi porcjami, mieszając przez wstrząsanie, podchloryn wapniowy
  ze słoika aż do zagrzania się roztworu (wsypanie jednorazowo całej zawartości słoika
  może spowodować uszkodzenie woreczka z folii);

• zebrać tamponem widoczne krople środka trującego;

• nanieść nowym tamponem ciepły roztwór na skażoną powierzchnię (na broń
  indywidualną nanosi się na całą jej powierzchnię);

— po 2 minutach usunąć tamponem (czyściwem) roztwór ze skażonych po­
wierzchni (czynności z nałożeniem i usunięciem roztworu powtórzyć);

• zmyć powierzchnię czystą wodą i wytrzeć ją do sucha;

• broń indywidualną zakonserwować.

35

W razie zakażenia indywidualnych środków ochrony przed skażeniami, umundu­rowania, oporządzenia i broni środkami biologicznymi do przeprowadzenia natychmia­stowej likwidacji wykorzystuje się pakiety IPP - 54M i PChW-012 oraz środki pod­ręczne. Przed przystąpieniem do dezynfekcji, nie zdejmując maski przeciwgazowej, należy usunąć częściowo środki biologiczne przez obmiatanie (wytrzepywanie, wstrzą­śnięcie) umundurowania (kurtkę i mundur można zdjąć), środków ochrony i oporządze­nia. Oporządzenie i broń indywidualną dokładnie przeciera się tamponem, zwilżonym w roztworach z pakietu PChW-012 lub dużego naczyńka IPP, a kurtkę i mundur wy-trzepuje. Umundurowanie należy zdejmować i nakładać w taki sposób, aby odsłonięte części ciała nie stykały się z zewnętrzną, zakażoną powierzchnią.

Po omówieniu sposobów prowadzenia natychmiastowej likwidacji środków biolo­gicznych dowódca drużyny demonstruje żołnierzom właściwy sposób ich przeprowa­dzenia. Po pokazie, nakazuje żołnierzom przeprowadzić dezynfekcję przy użyciu po­szczególnych pakietów. W czasie prowadzenia natychmiastowej likwidacji skażeń środków biologicznych dowódca drużyny zwraca uwagę na poprawność ich wykona­nia., następnie wyjaśnia przyczyny błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

Zajęcie 2. Posługiwanie się etatowym zestawem do likwidacji skażeń

Cel: nauczyć posługiwania się etatowym zestawem do likwidacji skażeń wozu bo­jowego.

Metoda: opis / ćwiczenie praktyczne.

Czas: jedna godzina lekcyjna.

Potrzeby materiałowe: zestawy ZOd - 2, indywidualne środki ochrony przed ska­żeniami.

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Przeznaczenie i budowa zestawu do likwidacji skażeń -10 minut.

2. Przygotowanie zestawu do użycia - 10 minut.

3. Posługiwanie się zestawem do likwidacji skażeń - 15 minut.

4. Obsługiwanie bieżące zestawu - 5 minut.

Wskazówki organizacyjno - metodyczne:

• kierownikiem zajęć jest dowódca plutonu, który sprawuje ogólny nadzór nad
  ich przebiegiem oraz realizacją poszczególnych zagadnień szkoleniowych. Rozpocz\-
  nając zajęcie dowódca plutonu podaje jego temat i cel oraz krótko wyjaśnia znaczenie
  umiejętności posługiwania się zestawem do likwidacji skażeń;

• zajęcia prowadzą dowódcy drużyn lub wcześniej przygotowani instruktorze
  w swoich drużynach;

• dzień przed rozpoczęciem zajęcia dowódcy drużyn sprawdzają sprawność ze­
  stawów;

• zajęcie prowadzi się na ośrodku szkolenia z obrony przed bronią masowego ra­
  żenia z zachowaniem przepisów ochrony środowiska.

Przebieg zajęcia:

Zagadnienie 1. Dowódca drużyny wyjaśnia, że zestaw do likwidacji skażer ZOd - 2 służy do prowadzenia częściowej i całkowitej likwidacji skażeń wozów b< wych (pojazdów) przy użyciu odkażalników organicznych. Następnie podaje dane tech­niczno - taktyczne i przedstawia budowę zestawu omawiając poszczególne części skła­dowe. Podaje również ich przeznaczenie oraz zasady działania zestawu.

36

Zagadnienie 2. Dowódca drużyny na wstępie wyjaśnia żołnierzom, że przygoto­wanie zestawu do użycia polega na napełnieniu butli odkażalnikiem organicznym i wytworzeniu w niej ciśnienia roboczego. Zwraca uwagę na różne sposoby wytwarza­nia ciśnienia roboczego: za pomocą zasobnika z gazem (podtlenkiem azotu); z instalacji sprężonego powietrza rozruchu silnika za pomocą reduktora ciśnienia; za pomocą sprę­żonego powietrza z układu pompowania kół.

Omawiając każdą czynność demonstruje żołnierzom właściwy sposób jej wykona­nia. Z kolei, nakazuje żołnierzom wykonać te czynności. W czasie realizacji czynności przygotowania zestawu do użycia, dowódca drużyny zwraca uwagę na poprawność ich wykonania oraz przestrzeganie warunków bezpieczeństwa. Żołnierzom popełniającym błędy pokazuje powtórnie właściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 3. Dowódca drużyny na wstępie wyjaśnia, że zestaw do likwidacji skażeń może być użyty w celu likwidacji skażeń na drodze ewakuacji z wozu bojowego lub z jego powierzchni.

Podczas likwidacji skażeń na drodze ewakuacji z wozu bojowego silnik jest wyłą­czony, załoga znajduje się w wozie bojowym. Rozpylacz ewakuacyjny jest przygoto­wany do działania. Załoga ma nałożone maski przeciwgazowe, pończochy i rękawice ochronne. Następnie dowódca drużyny omawia wykonanie poszczególnych czynności. Z kolei, po pokazie, dowódca drużyny przystępuje do praktycznego nauczania: na jego komendę szkoleni zajmują miejsce w wozie bojowym, ubierają środki indywidualnej ochrony przed skażeniami i przystępują do likwidowania skażeń na drodze ewakuacji z wozu bojowego.

Po zakończeniu nauczania prowadzenia likwidacji skażeń na drodze ewakuacji z wozu bojowego, dowódca drużyny przystępuje do nauczania wykonywania czynności likwidacji skażeń z powierzchni wozu bojowego. Przypomina, że podczas wykonywa­nia czynności związanych z likwidacją skażeń z powierzchni wozu bojowego silnik jest wyłączony, załoga znajduje się w wozie bojowym. Rozpylacz ewakuacyjny jest przy­gotowany do działania. Załoga ma nałożone maski przeciwgazowe, pończochy i ręka­wice ochronne. Następnie omawia wykonanie poszczególnych czynności. Z kolei, po pokazie, dowódca drużyny przystępuje do praktycznego nauczania. Szkoleni wychodzą z wozu bojowego i przystępują do likwidacji skażeń na całej powierzchni. Po wykona­niu zadania i zdjęciu odzieży ochronnej dowódca drużyny omawia działanie szkolo­nych, wskazuje na popełnione przez nich błędy i jeżeli pozwala na to czas nakazuje powtórne wykonanie czynności.

Zasadniczym celem tego zagadnienia jest nauczyć żołnierzy poprawnej kolej­ności i dokładności wykonywania poszczególnych czynności. W trakcie szkolenia należy zwrócić uwagę na fakt, że sposób prowadzenia likwidacji skażeń na drodze ewakuacyjnej oraz z powierzchni wozu bojowego zależy od typu wozu bojowego. Kolejność czynności w zależności od typu wozu bojowego została opisana w in­strukcji „Zestaw odkażający ZOd -2" Sygn. Chem. 347/87.

Zagadnienie 4. Nauczanie tego zagadnienia należy rozpocząć od wyjaśnienia, że obowiązkiem żołnierza użytkującego zestaw do likwidacji skażeń jest utrzymanie go w stałej sprawności technicznej. O stwierdzonych niesprawnościach i uszkodzeniach powinien on natychmiast meldować bezpośredniemu przełożonemu.

37

Następnie należy wyjaśnić, że po użyciu zestawu przeprowadza się jego obsługi­wanie bieżące w czasie przeznaczonym na obsługę uzbrojenia i sprzętu bojowego.

W następnej kolejności dowódca drużyny pokazuje jak należy obsługiwać zestaw i dokonywać przeglądów mających na celu stwierdzenie, czy nie występują uszko­dzenia, braki i niesprawności. Żołnierze obsługują zestawy do likwidacji skażeń bez­pośrednio po zajęciach lub tego samego dnia po południu pod nadzorem dowódc> drużyny.

Temat 5: Aparat tlenowy - ewakuacyjny

CęJ:

• zapoznać żołnierzy z przeznaczeniem, budową, danymi technicznymi oraz za­
  sadą działania aparatu tlenowo-ewakuacyjnego;

• nauczyć posługiwania się aparatem tlenowym-ewakuacyjnym oraz jego obsłu­
  giwania.

Metoda: ćwiczenie praktyczne.

Czas: 2 godziny lekcyjne.

Potrzeby materiałowe: aparaty tlenowe - ewakuacyjne ATE-1 z pochłaniaczami, tablice poglądowe dotyczące budowy, danych technicznych, zasad działania aparatu oraz zasad bezpieczeństwa, środki do dezynfekcji, wata.

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Przeznaczenie, budowa, dane techniczne i zasady działania aparatu tlenowo-
   ewakuacyjnego - 10 minut.

1. Przygotowanie aparatu tlenowego - ewakuacyjnego do użycia - 25 minut.

2. Użytkowanie aparatu tlenowego - ewakuacyjnego - 25 minut.

4. Obsługiwanie bieżące maski izolacyjnej aparatu tlenowo-ewakuacyjnego
- 10 minut.

5. Zasady bezpieczeństwa podczas posługiwania się aparatem tlenowym - ewaku­
acyjnym - 10 minut.

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

• dowódca plutonu rozpoczyna i kończy zajęcie oraz z całym plutonem przerabia
  zagadnienia 1,5. Pozostałe zagadnienia (2, 3 i 4) realizowane są przez dowódców dru­
  żyn. Dowódca plutonu rozpoczyna zajęcie od podania tematu i celu zajęć oraz wyja­
  śnieniu znaczenia umiejętności posługiwania się aparatem tlenowym - ewakuacyjnym;

• przed przystąpieniem do zajęcia każdy żołnierz powinien otrzymać aparat tle­
  nowy - ewakuacyjny wraz z pochłaniaczem. Prowadzący zajęcia powinien mieć przy­
  gotowane tablice poglądowe z budową, danymi technicznymi oraz zasadą działania
  aparatu tlenowo-ewakuacyjnego. Należy przygotować również roztwór dezynfekcyjn\
  (mieszanina 95 % alkoholu etylowego z wodą w stosunku 4:1) oraz watę do przepro­
  wadzenia dezynfekcji aparatu po użyciu.

Przebieg zajęć:

Zagadnienie 1. Dowódca plutonu rozpoczyna zajęcia od podania przeznaczenia, danych technicznych oraz czasu przebywania w aparacie tlenowym - ewakuacyjnym w zależności od wysiłku fizycznego:

38

• na lądzie;

• w wodzie.

Następnie omawia skład, budowę i przeznaczenie części składowych aparatu wy­korzystując informacje zawarte na stronie 5-15 instrukcji „Aparat tlenowy-ewakuacyjny ATE-1" sygn. OPChem 385/99. Omawiając budowę aparatu, prowadzący zajęcia pokazuje właściwy sposób jego rozkładania na poszczególne elementy i składa­nia w całość.

Zagadnienie 2. Podczas nauki przygotowania aparatu tlenowego - ewakuacyjnego do użytkowania zapoznaje się żołnierzy z czynnościami związanymi ze sprawdzeniem ukompletowania aparatu, dopasowaniem długości torby nośnej oraz maski nurkowej, kontroląjego części składowych wykorzystując informacje zawarte w instrukcji aparatu.

Dowódca drużyny po omówieniu każdego podzagadnienia demonstruje żołnierzom właściwy sposób jego wykonania. Następnie nakazuje żołnierzom wykonać te czynno­ści zwracając uwagę na poprawność ich wykonania. Jeżeli żołnierze popełniają błędy, powtórnie demonstruje właściwe wykonanie, a następnie nakazuje żołnierzom powtó­rzenie zademonstrowanych czynności.

Zagadnienie 3. W czasie przerabiania tego zagadnienia omawia się i pokazuje położenia: „marszowe", „pogotowia", „bojowe" oraz sposób przechodzenia z jednego położenia w drugie.

Po pokazie, dowódca drużyny przystępuje do praktycznego nauczania przenosze­nia aparatu w poszczególne położenia. W razie potrzeby wyjaśnia przyczyny błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

UWAGA: Podczas nauczania przechodzenia do położenia „bojowego" należy zwrócić uwagę szkolonym na specyfikę oddychania tylko przez usta.

Zagadnienie 4. Nauczanie tego zagadnienia należy rozpocząć od wyjaśnienia, że obowiązkiem żołnierza użytkującego aparat tlenowy - ewakuacyjny jest utrzymanie jego w stałej sprawności technicznej. O stwierdzonych niesprawnościach i uszkodze­niach powinien natychmiast meldować bezpośredniemu przełożonemu.

Następnie wyjaśnić, że po użyciu aparatu żołnierz przeprowadza jego obsługiwa­nie bieżące w czasie przeznaczonym na obsługę uzbrojenia i sprzętu bojowego.

W następnej kolejności dowódca drużyny pokazuje czynności, które żołnierz musi wykonać w ramach obsługiwania aparatu (wyszczególnione na str. 28-30 instrukcji aparatu). Czynności te bezpośrednio po zademonstrowaniu wykonują żołnierze pod nadzorem instruktora.

Zagadnienie 5. Dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom, że w aparatach tlenowych - ewakuacyjnych mogą pracować tylko te osoby, które otrzymały zgodę od lekarza na udział w zajęciach z jego wykorzystaniem oraz ukończyły z wynikiem pozytywnym szkolenie z budowy, zasad działania oraz posługiwania się aparatem, a także uczestni­czyły w treningach.

39

Następnie omawia zasady bezpieczeństwa ujęte w instrukcji aparatu na str. 16-17.

Podczas przerabiania tego zagadnienia dowódca plutonu powinien posługiwać się tablicą poglądową z podanymi zasadami bezpieczeństwa.

Na zakończenie dowódca plutonu sprawdza znajomość zasad bezpieczeństwa przez szkolonych. Nakazuje również doskonalić znajomość tych zasad w czasie wol­nym.

Temat 6: Ochrona przed środkami zapalającymi. Pokonywanie przeszkód na torze napalmowym

Przygotowanie żołnierzy do ochrony przed środkami zapalającymi organizuje się w sposób kompleksowy i prowadzi etapami w formie szkolenia zapoznawczego (zajęcie 1) i blokowego (zajęcie 2). Kierownikiem zajęcia jest dowódca kompanii który kierując się wytycznymi do organizowania szkolenia, ustalonymi na instruktażu z oficerem od­powiedzialnym za problematykę OPBMR w jednostce oraz wymogami programu, okre­śla sposób, zakres i kolejność realizacji poszczególnych zagadnień szkoleniowych. Natomiast dowódcy plutonów prowadzą zajęcia w swoich plutonach. W toku każdego zajęcia wydziela się czas na jego rozpoczęcie i zakończenie.

Zajęcie 1. Współczesne środki zapalające i skutki ich rażącego działania

Cel:

— zapoznać żołnierzy ze współczesnymi środkami zapalającymi i skutkami ich ra­
żącego działania;

— nauczyć udzielania pierwszej pomocy w przypadku poparzeń.
Metoda: wykład.

Czas: jedna godzina lekcyjna.

Potrzeby materiałowe: indywidualne uzbrojenie i wyposażenie żołnierzy, materiał) i tablice poglądowe, film, opatrunek przeciwoparzeniowy wyjałowiony, strzykawka jednorazowego użytku.

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Przeznaczenie i charakterystyka środków zapalających - 10 minut.

2. Użycie środków zapalających i skutki ich rażącego działania na ludzi
- 10 minut.

3. Warunki bezpieczeństwa podczas szkolenia z napalmem - 15 minut.

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

• zajęcie „Współczesne środki zapalające i skutki ich rażącego działania" prowa­
  dzi się w przededniu zajęć z pokonywania napalmowego toru przeszkód;

• podczas omawiania poszczególnych zagadnień szkoleniowych w szerokim za­
  kresie należy wykorzystywać plansze, tablice i inne materiały poglądowe;

— w końcowej części zajęcia uzasadnione jest zaznajomienie żołnierz}
z elementami napalmowego toru przeszkód oraz sposobami bezpiecznego ich pokony­
wania;

40

• wskazane jest aby wykład zakończyć wyświetleniem filmu wzbogacającego
  wiedzę szkolonych o środkach zapalających oraz przygotowującego psychicznie żołnie­
  rzy do działań w warunkach stosowania środków zapalających;

• przed przystąpieniem do zajęcia dowódca plutonu podaje jego temat, cel i przy­
  stępuje do realizacji poszczególnych zagadnień;

Przebieg zajęć:

Zagadnienie 1. Dowódca plutonu podaje definicję środków zapalających i opisuje ich ogólne właściwości. Z kolei zapoznaje żołnierzy z podziałem środków zapalających ze względu na ich skład chemiczny i stan fizyczny oraz opisuje najważniejszych przed­stawicieli z poszczególnych grup. Następnie wyjaśnia, w jaki sposób środki zapalające mogą być używane na współczesnym polu walki.

Zagadnienie 2. Dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom, na czym polega rażące oddziaływanie środków zapalających na ludzi, omawiając porażenia termiczne, zatrucia toksycznymi gazami i urazy psychiczne. Z kolei wyjaśnia, na czym polega rażące dzia­łanie środków zapalających na sprzęt bojowy i środowisko naturalne.

Zagadnienie 3. W trakcie tego zagadnienia dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom podstawowe zasady bezpieczeństwa, które należy przestrzegać podczas szkolenia na napalmowym torze przeszkód. Następnie lekarz omawia ze szkolonymi działanie środ­ków zapalających na organizm człowieka i zapoznaje ze sposobami udzielania pierw­szej pomocy w przypadku poparzeń. W tym celu demonstruje, a następnie uczy posłu­giwania się opatrunkiem przeć iwoparzen i owym wyjałowionym i strzykawką jednora­zowego użytku.

Zajęci e 2. Ochrona przed środkami zapalającymi

Cel:

Nauczyć żołnierzy:

• chronić się przed rażącym działaniem środków zapalających;

• gasić napalm;

• ewakuować załogi z palącego sprzętu i udzielać im pomocy;

• pokonywać przeszkody na napalmowym torze przeszkód;

Metoda: ćwiczenie praktyczne.

Czas: dwie godziny lekcyjne.

Potrzeby materiałowe: uzbrojenie i wyposażenie etatowe żołnierzy, zagęstnik do sporządzenia napalmu, rozpuszczalnik do sporządzenia napalmu, przedmioty mundu­rowe (letnie lub zimowe umundurowanie polowe, trzewiki żołnierskie, kombinezon czołgisty itp.), indywidualne środki ochrony przed skażeniami, inne (koce bawełniane lub płótno, maty z trzciny itp.), środki łączności lub sygnalizacji, wyposażenie do nano­szenia napalmu na poszczególne elementy placu ćwiczeń, żagwie do podpalania, sani­tarka.

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Przystosowanie polowych urządzeń obronnych do ochrony przed środkami za­
   palającymi - 15 minut.

2. Ewakuacja żołnierzy z palącego się sprzętu bojowego oraz gaszenie na nich
   środków zapalających - 15 minut.

3. Gaszenie środków zapalających na umundurowaniu i oporządzeniu - 15 minut.

4. Pokonywanie przeszkód na torze napalmowym - 35 minut.

41

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

— na podstawie ustaleń dokonanych podczas miesięcznego planowania szkolenia
w rozkazie dziennym jednostki podaje się:

• datę, czas i miejsce przeprowadzenia zajęcia;

• pododdziały biorące udział w zajęciu;

• kolejność i czas trwania zajęcia w poszczególnych pododdziałach;

• osoby funkcyjne planowanych zajęć (kierownik zajęcia, instruktorzy, lekarz);

• datę, czas i miejsce udzielenia instruktażu osobom funkcyjnym i dowódcom
  pododdziałów;

• termin złożenia dowódcy jednostki meldunku o przeprowadzeniu zajęcia.

— w szkoleniu biorą udział żołnierze którzy:

• posiadają sprawne maski przeciwgazowe i umieją się nimi dobrze posługiwać:

• zostali poinformowani o zasadach użycia środków zapalających i skutkach ich
  rażącego działania na ludzi;

• są zapoznani z elementami napalmowego toru przeszkód (tzw. metodą „na su­
  cho") oraz sposobami bezpiecznego ich pokonywania.

• ćwiczenie w pokonywaniu toru napalmowego musi być poprzedzone pełną re­
  alizacją zagadnień 1 - 3 na obiektach placu szkolenia napalmowego;

• w przededniu zajęcia na torze napalmowym przeprowadza się badania uczest­
  ników szkolenia, a zakwalifikowanie lub ich wykluczenie z udziału w ćwiczeniu, po­
  twierdza lekarz odpowiednim wpisem na sporządzonym przez kierownika ćwiczenia
  wykazie uczestników;

• przygotowanie zagęszczonej mieszanki zapalającej odbywa się sposobem ręcz­
  nym na specjalnym placu, który powinien znajdować się w bezpiecznej odległości od
  zabudowań drewnianych i innych przedmiotów łatwo palnych. Plac należy zabezpie­
  czyć w środki przeciwpożarowe. W zależności od pory roku mieszankę sporządza się:
  latem na 2 - 4 doby, a zimą na 6 - 8 dób przed rozpoczęciem zajęcia;

• w czasie zajęcia wykorzystuje się umundurowanie, oporządzenie i indywidual­
  ne środki ochrony przed skażeniami pozyskiwane na potrzeby szkoleniowe
  z wybrakowanych zapasów^

• do zabezpieczenia pokonywania przeszkód na torze napalmowym kierownik
  ćwiczenia, z ćwiczących wyznacza grupę ubezpieczającą, wyposażoną w urządzenia do
  bezpośredniej łączności (sygnalizacji) z nim i środki zapewniające bezpieczeństwo
  ćwiczących (np. koce bawełniane namoczone w wodzie). Parę ubezpieczających żołnie­
  rzy rozstawia się w miejscach zagrożenia wystąpieniem urazów i prawdopodobnego
  przedostania się palącego napalmu na umundurowanie (np. za przeszkodą z „sieci kol­
  czastej", przy „tunelu" lub „budynku");

• w celu zapewnienia pierwszej pomocy medycznej, na czas ćwiczenia organizuje
  się punkt medyczny. Powinien się w nim znajdować się lekarz i samochód sanitarm
  z niezbędnym wyposażeniem;

• bezpośrednio po zakończeniu zajęć dokonuje się oględzin lekarskich;

• zajęcia prowadzi się na ośrodku szkolenia napalmowego z zachowaniem prze­
  pisów ochrony środowiska.

42

Przebieg zajęć:

Zagadnienie 1. Naukę prowadzi się na przykładzie stanowiska obronnego druży­ny i elementów terenu zurbanizowanego (mur, okno, schron itp.).

Instruktor oprowadza szkolonych po stanowisku obronnym drużyny i terenie zur­banizowanym omawiając przystosowanie poszczególnych elementów do ochrony przed środkami zapalającymi. Pokazuje i omawia ukrycia wykorzystywane do ochrony żołnie­rzy i sprzętu bojowego. Wskazuje miejsca ukryć broni strzeleckiej i amunicji w niszach oraz miejsca szczególnie narażone na przeciekanie do wnętrza transzei palącego się napalmu, podając jednocześnie sposoby zapobiegania temu, poprzez wykonanie pro­gów, usuwanie łatwo palnych materiałów oraz wyposażenie stanowisk w sprzęt prze­ciwpożarowy.

W terenie zurbanizowanym instruktor pokazuje i omawia sposób przystosowania okien budynków (piwnic) i komór schronowych (schronów bojowych), poprzez wyko­rzystanie worków z piaskiem i obsypanie ich ziemią, w celu zapobieżenia przedostaniu się do ich wnętrza ładunków miotających ze środkami zapalającymi. Następnie dowód­cy drużyn demonstrują sposoby gaszenia napalmu na określonych urządzeniach obron­nych z wykorzystaniem łopatek piechoty i środków podręcznych (piasek, zielone gałę­zie itp.).

W dalszej części szkolenia żołnierze pod kierunkiem dowódców drużyn uczą się gaszenia napalmu na urządzeniach obronnych wykorzystując wszelkie dostępne środki.

Zagadnienie 2. W szkoleniu wykorzystuje się makiety (wraki) sprzętu znajdują­cego się w wyposażeniu danego rodzaju wojsk.

Na wstępie instruktor pokazuje sposoby ewakuowania się z palącego samochodu (wozu bojowego, czołgu) i gaszenia na nim środków zapalających, po czym przystępuje do szkolenia poszczególnych drużyn (załóg).

Sposoby wychodzenia z palących się wraków (makiet) sprzętu i gaszenia środków zapalających demonstrują dowódcy drużyn, a żołnierze plutonu obserwują wykonywane czynności. Instruktor objaśnia kolejność ich wykonywania, zwraca uwagę na błędy i czuwa nad bezpieczeństwem szkolonych.

Następnie instruktor ustala kolejność ćwiczeń poszczególnych drużyn, organizuje naniesienie napalmu na sprzęt, wyznacza ubezpieczenie i podpala naniesiony napalm.

Ćwiczące załogi (drużyny) na komendę „GASIĆ" wychodzą z makiety wozu bo­jowego (pojazdu) i przystępują do gaszenia środków zapalających. Ogień gasi się pia­skiem za pomocą łopatki piechoty, łopaty saperskiej albo piaskiem z woreczków umieszczonych na makiecie, a także wodą, śniegiem itp. Zakres środków gaśniczych można rozszerzyć o gaśnice z etatowego wyposażenia sprzętu bojowego.

Na zakończenie szkolenia należy podkreślić, że sprzęt w pierwszej kolejności po­winien być ewakuowany ze strefy ognia, a następnie poddany najskuteczniejszym spo­sobom gaszenia.

Zagadnienie 3. Praktyczne działanie rozpoczyna się od demonstrowania sposobów gaszenia środków zapalających na manekinach przez dowódców drużyn. Następnie żołnierze podzieleni na grupy gaszą zapalony napalm na manekinach za pomocą zmo­czonego koca (płótna brezentowego), piasku i wody oraz przez przyciskanie do ziemi palących miejsc na manekinie.

43

Instruktor organizuje spośród dowódców drużyn grupę ubezpieczającą, obserwuj* wykonywane czynności, zwraca uwagę na błędy i czuwa nad bezpieczeństwem.

W czasie zajęcia wykorzystuje się umundurowanie, oporządzenie i indywidualni środki ochrony przed skażeniami, pozyskane na potrzeby szkoleniowe z wybrakowi nych zapasów.

Zagadnienie 4. Instruktor przypomina, że w nałożonej masce przeciwgazowi i rękawicach ochronnych , na sygnał „START" żołnierz, trzymający broń w prawej ręce, biegnie po „słupkach". Z chwilą zejścia z ostatniego „słupka" przenosi brał w położenie „przez plecy", wspina się na linę, chwytając ją oburącz i nogami. Przesuw M na przemian nogi i ręce wzdłuż liny do miejsca zeskoku. Zdejmuje broń z pleców, biaT rze ją do ręki i biegiem pokonuje sieć kolczastą po ułożonej kładce. Biegnie wzdłid odcinka rowu, po belkach poprzecznych, wzdłuż ścian korytarza, przeskakuje niska ścianę. Jeżeli są dłuższe płomienie lub wiatr kieruje płomień na żołnierza, osłania od twarz rękami. „Tunel" pokonuje czołganiem. Po wyjściu z „tunelu" gasi napalm za pomocą łopatki i piasku, torując sobie drogę do kolejnej przeszkody. Do „ruin bud>'-i ku" wskakuje przez okno. Tutaj przenosi broń w położenie „przez plecy", wynosi manekin z budynku i gasi na nim napalm za pomocą piasku. Zdejmuje broń z pleców i trzymając ją w ręce biegnie po równoważni, a następnie do mety. Następny żołnie-d rozpoczyna bieg z chwilą zejścia z liny przez poprzedniego.

Z kolei instruktor nakazuje zajęcie miejsca przez grupy ubezpieczające i podpaH nie napalmu na torze. Następnie podaje komendę do rozpoczęcia szkolenia.

W trakcie szkolenia zwraca uwagę na poprawność wykonywanych czynności i przestrzeganie zasad bezpieczeństwa.

Pododdział zalicza ćwiczenie, jeżeli co najmniej 80% żołnierzy, którym lekat zezwolił na udział w ćwiczeniu, pokonało wszystkie przeszkody zgodnie z zasad; metodyki z zachowaniem warunków bezpieczeństwa.

Temat 7: Stosowanie środków dymnych

Jest to temat, w toku którego uczy się żołnierzy stosowania różnego rodzaju śr ków dymnych podczas wykonywania zadań bojowych oraz informuje się ich o wpł\ dymów na obniżenie stopnia skuteczności oddziaływania środków rażenia oraz moz. wościach zakłócania przez nie działania środków rozpoznania i naprowadzania na . i Zajęcie pierwsze, na które przeznaczono dwie godziny lekcyjne, obejmuje wszys osoby funkcyjne. Zajęcie drugie prowadzone jest z dowódcami drużyn (załóg), pr: czym przeznacza się na nie jedną godzinę lekcyjną i z kierowcami - dwie godziny '.-.» cyjne. Natomiast zajęcie trzecie i czwarte prowadzi się odpowiednio z kierowca-;:i (dwie godziny lekcyjne) i żołnierzami desantu (dwie godziny lekcyjne). W toku kazi go zajęcia wydziela się czas na jego rozpoczęcie i zakończenie. Kierownikiem zajęć Ji dowódca plutonu.

44

Zajęcie 1. Posługiwanie się świecami i granatami dymnymi

Cel: nauczyć żołnierzy posługiwania się świecami i granatami dymnymi. Metoda: opis / ćwiczenie praktyczne. Czas: dwie godziny lekcyjne.

Potrzeby materiałowe: indywidualne uzbrojenie i wyposażenie żołnierzy, ręczne granaty dymne RDG-2, świece DM-11, tablice poglądowe. Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Warunki bezpieczeństwa podczas zadymiania - 10 min.

2. Przeznaczenie i budowa świecy oraz granatów dymnych - 30 min.

3. Przygotowanie świecy i granatów dymnych do zapalenia - 10 min.

4. Zapalenie świecy i granatu dymnego - 10 min.

5. Przygotowanie stanowiska zadymiania w okopie - 20 min.
   Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

• kierownikiem zajęcia jest dowódca plutonu; sprawuje ogólny nadzór i kieruje
  przebiegiem zajęcia oraz realizacją poszczególnych zagadnień szkoleniowych. Rozpo­
  czynając zajęcie dowódca plutonu podaje jego temat i cel oraz krótko wyjaśnia znacze­
  nie stosowania dymów na współczesnym polu walki;

• zagadnienie pierwsze prowadzi osobiście dowódca plutonu, natomiast pozostałe
  zajęcia prowadzą dowódcy drużyn lub wcześniej przygotowani instruktorzy;

• zajęcia prowadzi się na placu ćwiczeń z zachowaniem przepisów ochrony śro­
  dowiska.

Przebieg zajęcia:

Zagadnienie 1. Dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom, że w czasie stawiania za­słon dymnych i działań w dymie powinno się przestrzegać zasad bezpieczeństwa.

Zwraca uwagę szkolonych na fakt, że granaty i świece dymne podczas dymienia wytwarzają gazy o wysokiej temperaturze, a kadłub świec się rozżarza. Zdarzają się wypadki zapalenia się granatu lub świecy dymnej i rozerwania kadłuba.

Dlatego zabrania się:

• pochylać nad dymiącymi granatami i świecami dymnymi lub kierować wylot
  dymu w kierunku ludzi;

• zapalać świece dymne DM, kiedy szew na kadłubie świecy jest skierowany
  w kierunku zapalającego;

• znajdować się bliżej niż 5 m od świecy podczas jej dymienia;

• nachylać się nad świecami w czasie ich gaszenia;

• uderzać twardymi przedmiotami w granaty i świece dymne oraz rzucać je na
  twarde podłoże.

Z kolei dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom, że podczas stosowania środków dymnych należy również przestrzegać warunków bezpieczeństwa przeciwpożarowego.

W związku z tym nie można rzucać świec i granatów dymnych na podłoże łatwo palne (suchą trawę, chrust, suchy mech itp.), w pobliżu zbiorników z materiałami łatwo palnymi (paliwa, rozpuszczalniki, oleje), zabudowań i pojazdów. Stanowiska zadymia­nia powinny być oczyszczone z darniny aż do gruntu. Przy pozorowaniu pożarów wo­zów bojowych nie wolno rzucać granatów na przedział silnikowy.

45

Zajęci e 2. Obsługa wyrzutni granatów dymnych

Cel: nauczyć żołnierzy obsługiwania wyrzutni granatów dymnych. Metoda: opis / ćwiczenie praktyczne.

Czas: 1 godzina lekcyjna (dowódcy drużyn); 2 godziny lekcyjne (kierowcy). Potrzeby materiałowe: indywidualne uzbrojenie i wyposażenie żołnierzy, wozy bojowe, granaty dymne do wyrzutni granatów, tablice poglądowe. Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Przeznaczenie i budowa wyrzutni granatów dymnych - 5 minut (kierowcy

- 20 minut).

2. Przygotowanie wyrzutni granatów dymnych do użycia - 15 minut (kierowcy

- 20 minut).

3. Posługiwanie się wyrzutnią granatów dymnych - 15 minut (kierowcy

- 20 minut).

4. Obsługiwanie bieżące wyrzutni granatów dymnych - 5 minut (kierowcy

- 20 minut).

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

• kierownikiem zajęcia jest dowódca plutonu, który sprawuje ogólny nadzór nad
  jego przebiegiem oraz realizacją poszczególnych zagadnień szkoleniowych. Rozpoczy­
  nając zajęcie dowódca plutonu podaje jego temat i cel oraz krótko wyjaśnia znaczenie
  umiejętności posługiwania się wyrzutnią granatów dymnych;

• zajęcia prowadzą dowódcy drużyn lub wcześniej przygotowani instruktorzy
  w swoich drużynach;

• dzień przed rozpoczęciem zajęcia dowódcy drużyn sprawdzają stan techniczny
  wyrzutni granatów dymnych.

Przebieg zajęcia:

Zagadnienie 1. Dowódca drużyny wyjaśnia, że wyrzutnia granatów dymnych słu­ży do wykonywania krótkotrwałych zasłon dymnych. Następnie przedstawia budowę wyrzutni omawiając jej poszczególne części składowe. Podaje również ich przeznacze­nie. Z kolei zapoznaje szkolonych z danymi techniczno-taktycznymi.

Po omówieniu zagadnienia dowódca drużyny wyrywkowo sprawdza ich znajo­mość i zrozumienie przez żołnierzy.

Zagadnienie 2. Należy wyjaśnić, że przygotowanie wyrzutni granatów dymnych do użycia obejmuje:

• sprawdzenie instalacji elektrycznej;

• załadowanie granatów do luf wyrzutni;

• ponowne sprawdzenie instalacji elektrycznej.

Z kolei dowódca drużyny demonstruje żołnierzom właściwy sposób przygotowania wyrzutni do użycia. Zwraca szczególną uwagę na zachowanie warunków bezpie­czeństwa podczas ładowania wyrzutni granatami (obwód elektryczny musi być rozłączony). Następnie nakazuje żołnierzom wykonać te czynności. W czasie realizacji czynności przygotowania wyrzutni do użycia dowódca drużyny zwraca uwagę na poprawność ich wykonania. Żołnierzom popełniającym błędy pokazuje powtórnie wła­ściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

47

Zagadnienie 3. Należy rozpocząć od wyjaśnienia, że skuteczność zasłony dymnej wykonanej przy użyciu wyrzutni granatów dymnych zależy od warunków atmosferycz­nych (kierunku i prędkość wiatru, pionowych ruchów powietrza, wilgotności powietrza i opadów atmosferycznych) oraz rzeźby terenu i szaty roślinnej.

Po zapoznaniu szkolonych z warunkami wykonania zasłony dymnej przy użyciu wyrzutni granatów dymnych, dowódca drużyny wyjaśnia, że w celu odpalenia grana­tów należy:

• zamknąć właz czołgu;

• przełącznik rodzaju pracy ustawić w położenie „PRAC A";

• włącznik napięcia ustawić w położeniu „WŁĄCZC N

• przełącznik sektorowy ustawić na jednym z podzakresc*:

• wcisnąć przycisk odpalania (czerwony).

Następnie dowódca drużyny przystępuje do prakrycznego nagrzania posługiwania się wyrzutnią granatów dymnych. Żołnierzom popełniającym Medy pokazuje powtórnie właściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny błędów i «** ^j-y p—*■■ —■■» r-n-nnntni

i aszkodzeniach

Zagadnienie 4. Nauczanie tego zagadnienia należy "wp*"^f od wyjaśnienia, że obowiązkiem żołnierza użytkującego wyrzutnię ™ *"***— ófmmyck Jest utrzymanie jej w stałej sprawności technicznej. O stwierdzonych powinien on natychmiast meldować bezpośredni

jej obsługiwanie

i dokony-nia. braki zajęciach lub tego

Instruktor wyjaśnia, że po użyciu wyrzutni należy bieżące w czasie przeznaczonym na obsługę uzbrojenia

Następnie dowódca drużyny pokazuje jak należ} wać przeglądów mających na celu ustalenie czy m i niesprawności. Żołnierze obsługują wyrzutnie samego dnia po południu pod nadzorem dowódcy drużyny

śm stawiania za-

Zajęcie 3. Wykorzystanie termicznej aparatary słoń dymnych

TAD).

Cel: nauczyć żołnierzy posługiwania się termicznąapa Metoda: opis / ćwiczenie praktyczne. Czas: dwie godziny lekcyjne.

JiiImn y, wozy

Potrzeby materiałowe: indywidualne uzbrojenie bojowe, tablice poglądowe.

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

nadzór nad ych. Rozpoczy-wyjaśnia znaczenie

1. Przeznaczenie i budowa termicznej aparatury

2. Posługiwanie się termiczną aparaturą dymotwwczz

3. Obsługiwanie bieżące termicznej aparatury
   Wskazówki organizacyjno - metodyczne:

— kierownikiem zajęcia jest dowódca plutonu, który
jego przebiegiem oraz realizacją poszczególnych

nająć zajęcie dowódca plutonu podaje jego temat i cel umiejętności posługiwania się termiczną aparaturą

i instruktorzy

— zajęcia prowadzą dowódcy drużyn lub
w swoich drużynach;

48

— dzień przed rozpoczęciem zajęć dowódcy drużyn sprawdzają stan techniczny
. z~.i aparatury dymolwórczej.

Przebieg zajęć:

Zagadnienie 1. Dowódca drużyny wyjaśnia, że termiczna aparatura dymotwórcza saiz> do wykonywania zasłon dymnych w miejscu i w ruchu przy pracującym silniku w różnych działaniach bojowych. Następnie przedstawia budowę urządzenia omawiając r«:-;;czególne jego części składowe. Podaje również ich przeznaczenie. Z kolei zapo­znaje szkolonych z danymi techniczno-taktycznymi.

?o omówieniu zagadnienia dowódca drużyny wyrywkowo sprawdza ich znajo-twmc i zrozumienie przez żołnierzy. W przypadku nie zrozumienia wyjaśnia ponownie .- . panowane infrormacje.

Zagadnienie 2. Należy rozpocząć od wyjaśnienia, że skuteczność zasłony dymnej

"ej przy użyciu termicznej aparatury dymotwórczej zależy od warunków atmos-

;h (kierunku i prędkość wiatru, pionowych ruchów powietrza, wilgotności

. *:.: i opadów atmosferycznych) oraz rzeźby terenu i pokrycia terenu.

• \onanie zasłony dymnej za pomocą termicznej aparatury dymnej jest najbar-

... . - _r: dne przy wiatrach bocznych oraz skośnych i do przeciwnika. Należy również

- - " jwzględniać prędkość i kierunek wiatru w stosunku do prędkości i kierunku

zu bojowego. Jeżeli prędkość wiatru jest mniejsza niż wozu bojowego, zasłona . . za nim, a jeśli większa, to wyprzedza go, co może spowodować oślepienie

— roczas dymienia trzeba unikać przełączania biegów, gdyż gwałtowne zmiany ob-

-\a mogą spowodować przerwanie zasłony.

^:: zapoznaniu szkolonych z warunkami wykonania zasłony dymnej przy użyciu . - . -e; aparatury dymotwórczej, dowódca drużyny wyjaśnia, że w celu uruchomie-. -:. "-"-r} należy:

• włączyć silnik;

• przełącznik „TAD" ustawić w położenie „WŁĄCZONE".

Następnie dowódca drużyny przystępuje do praktycznego nauczania posługiwania są termiczną aparaturą dymotwórcza. Żołnierzom popełniającym błędy pokazuje po-•amuie właściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny błędów i nakazuje powtórzenie

Zagadnienie 3. Nauczanie tego zagadnienia należy rozpocząć od wyjaśnienia, że aa—iiątlii iii żołnierza użytkującego termiczną aparaturę dymotwórcza jest utrzymanie jej w dalej sprawności technicznej. O stwierdzonych niesprawnościach i uszkodze-hki aawiaien on natychmiast meldować bezpośredniemu przełożonemu.

-•' a ze po użyciu aparatury należy przeprowadzić jej obsługiwanie bieżące • caaw przeznaczonym na obsługę uzbrojenia i sprzętu bojowego.

ej kolejności dowódca drużyny pokazuje jak należy obsługiwać aparatu-ć przeglądów mających na celu ustalenie, czy nie występują uszkodzenia, ■sprawności. Żołnierze obsługują aparaturę bezpośrednio po zajęciach lub tego mmmm* Jasa w godzinach przeznaczonych na obsługę uzbrojenia i sprzętu technicznego iidananadowódcy drużyny.

49

Zajęcie 4. Wykonywanie zasłony dymnej przy użyciu ręcznych granatów dymnych

Cel : nauczyć żołnierzy stawiania zasłony dymnej przy użyciu ręcznych granatów dymnych .

Metoda: opis / ćwiczenie praktyczne.

Czas: dwie godziny lekcyjne.

Potrzeby materiałowe: indywidualne uzbrojenie i wyposażenie żołnierzy, ręczne granaty dymne RGD-2.

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Wpływ warunków atmosferycznych i terenu na stosowanie zasłon dymnych
   - 20 min.

2. Wykonywanie zasłon dymnych za pomocą granatów ręcznych - 20 min

3. Zajęcie doskonalące - 40 min.
Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

• kierownikiem zajęcia jest dowódca plutonu, a dowódcy drużyn powinni pro­
  wadzić szkolenie z drużynami (załogami) realizującymi zagadnienia doskonalące (np.
  posługiwanie się indywidualnymi środkami ochrony przed skażeniami, indywidualne
  pakiety, zestaw do likwidacji skażeń, itp.);

• w czasie prowadzenie zajęć doskonalących należy sprawdzać normy wyszkole­
  niowe;

• podczas zajęć dowódca plutonu osobiście realizuje zagadnienie 1 z całym plu­
  tonem, a zagadnienie 2 po kolei z każdą drużyną;

• rozpoczynając zajęcie dowódca plutonu podaje temat i cel oraz krótko wyjaśnia
  jego przebieg i organizację;

• w czasie prowadzenia szkolenia należy zwrócić szczególną uwagę na warunki
  bezpieczeństwa podczas używania ręcznych granatów dymnych.

Przebieg zajęcia:

Zagadnienie 1. Należy rozpocząć od wyjaśnienia, że skuteczność zasłony dymnej wykonanej przy użyciu ręcznych granatów dymnych i świec dymnych zależy od wa­runków atmosferycznych (kierunku i prędkości wiatru, pionowych ruchów powietrza, wilgotności powietrza i opadów atmosferycznych) oraz rzeźby terenu i jego pokrycia.

Z kolei, wykorzystując warunki atmosferyczne i terenowe występujące w czasie szkolenia, dowódca plutonu dokładnie omawia i demonstruje wpływ tych warunków na stosowanie zasłon dymnych. W tym celu dzieli szkolonych na cztery grupy szkoleniowe (każdy szkolony wyposażony jest w granat dymny). Ustawia grupy w następujący spo­sób (tak żeby jedna grupa mogła obserwować pozostałe):

• grupa pierwsza - równolegle do kierunku wiatru;

• grupa druga - prostopadle do kierunku wiatru (wiatr z przodu);

• grupa trzecia - prostopadła do kierunku wiatru (wiatr z tyłu);

• grupa czwarta - skośnie do kierunku wiatru.

Po ustawieniu żołnierzy w wyznaczonych miejscach nakazuje postawić zasłonę dymną pierwszej grupie. Następnie po kolei kolejnym grupom. Żołnierze obserwują zachowanie się dymu oraz skuteczność wykonanej zasłony przez poszczególne grupy. Po zakończeniu stawiania zasłony dymnej przez ostatnią grupę omawia wady i zalety poszczególnych zasłon dymnych.

50

Zagadnienie 2. Na wstępie dowódca plutonu wprowadza żołnierzy w sytuację ■toczną np.: „Drużyna znajduje się w obronie. Pod silnym naporem przeważających oi drużyna wycofuje się z zajmowanych stanowisk obrony na zapasowe stanowiska >;c asłoną zasłony dymnej".

³ o zajęciu przez drużynę (ćwiczącą) stanowisk ogniowych dowódca plutonu przy-.. zasadach stawiania zasłony dymnej przy użyciu ręcznych granatów dymnych * należności od warunków atmosferycznych i ukształtowania terenu.

Z kolei podaje dowódcy drużyny komendę wycofania drużyny pod osłoną zasłony Śgmmej. Żołnierze, wykorzystując postawioną zasłonę dymną, naturalne warunki terenu,

• ;- iub skokami zajmują zapasowe stanowiska ogniowe, wzajemnie ubezpiecza-jl : . ;niem.

■» czasie wycofywania się drużyny zwraca uwagę na poprawność ich działania. ni' zajęciu zapasowych stanowisk ogniowych przez żołnierzy ćwiczącej drużyny oma-*■ popełnione błędy, wyjaśnia przyczyny ich powstania i jeżeli istnieją odpowiednie i (odpowiednia ilość granatów) nakazuje powtórzenie czynności.

3. SZKOLENIE DRUŻYNY/PLUTONU

Tamta 8: Wykorzystanie właściwości sprzętu borowego i infrastruktury terenowej -j >nx przed bronią masowego rajenia i toksycznymi środkami przemysłowymi

— muczyć żołnierzy wykorzystywać właściwości sprzętu bojowego i infrastruktu- w celu ochrony przed czynnikami rażenia broni masowego rażenia i tok- środkami przemysłowymi; - doskonalić umiejętności posługiwania się indywidualnymi środkami ochrony

pr**

doskonalić umiejętność wykonywania odpowiednich norm szkoleniowych z prowadzonymi zagadnieniami.

s ćwiczenie praktyczne. nzy godziny lekcyjne.

: indywidualne uzbrojenie i wyposażenie żołnierzy, wozy granaty dymne RGD-2, ręczne granaty łzawiące CGŁ-1, petardy, stoper,

"MamśmoMi szkoleniowe i rozliczenie czasu: L ■aoKce działanie broni masowego rażenia i toksycznych środków przemysło-

aridnaści ochronne indywidualnych środków ochrony przed skażeniami

ii ■im:¹

>chronne zbiorowych środków ochrony przed skażeniami

IIHIUIIIL

upuści ochronne infrastruktury terenowej - 40 min.

51

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

— dowódca plutonu osobiście realizuje wszystkie zagadnienia szkoleniowe
z całym plutonem;

• rozpoczynając zajęcie dowódca plutonu podaje jego temat i cel oraz krótko
  wyjaśnia znaczenie umiejętności wykorzystania właściwości ochronnych sprzętu bojo­
  wego i infrastruktury terenowej w celu ochrony przed czynnikami rażenia broni maso­
  wego rażenia;

• zajęcia prowadzić na ośrodku szkolenia taktycznego gdzie można zademon­
  strować sposoby wykorzystania właściwości ochronnych infrastruktury terenowej;

• w czasie zajęć wykorzystywać tablice poglądowe, obrazujące właściwości
  ochronne sprzętu i infrastruktury terenowej.

Przebieg zaiecia:

Zagadnienie 1. Dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom, że podczas wykonywania zadań bojowych mogą działać w skomplikowanych i trudnych warunkach pola walki, w związku z tym muszą wiedzieć z czym mogą się spotkać w czasie stosowania broni masowego rażenia i uwolnienia toksycznych środków przemysłowych (TSP).

Z kolei objaśnia, że użyciu broni masowego rażenia (broni jądrowej, chemicznej i biologicznej) oraz uwolnieniu TSP towarzyszą różne zjawiska oddziaływujące nega­tywnie na żołnierzy, sprzęt oraz inne obiekty. Następnie wyjaśnia, że:

1. Czynnikami rażącymi broni jądrowej są:

• fala uderzeniowa - strefa silnie sprężonego powietrza, rozprzestrzeniającego
  się z olbrzymią prędkością. Prędkość rozprzestrzeniania się fali uderzeniowej zależy od
  odległości jej czoła do środka wybuchu. W pobliżu miejsca wybuchu przekracza ona
  prędkość dźwięku, w miarę zaś wzrastania odległości szybko się zmniejsza. W dużych
  odległościach od miejsca wybuchu przekształca się w falę dźwiękową. Rażące działanie
  fali uderzeniowej na żołnierzy, sprzęt bojowy i urządzenia inżynieryjne zależy przede
  wszystkim od nadciśnienia powietrza na jej czole, a stopień porażenia - od mocy i ro­
  dzaju wybuchu oraz odległości od jego środka.

• promieniowanie cieplne - źródłem promieniowania cieplnego jest świecąca
  strefa (kula ognista) wybuchu jądrowego składająca się z rozżarzonych produktów
  wybuchu i silnie nagrzanego powietrza. Temperatura w kuli ognistej wynosi od kilku
  milionów stopni w chwili jej tworzenia się do kilku tysięcy stopni podczas zanikania.
  Zasadniczym czynnikiem promieniowania cieplnego, decydującym o jego działaniu
  rażącym, jest impuls cieplny. Promieniowanie cieplne powoduje oparzenia skóry przede
  wszystkim na nie osłoniętych częściach ciała (twarz, szyja, ręce) zwróconych w stronę
  wybuchu jak również może być przyczyną pożarów (sprzętu, lasów itp.).

• promieniowanie przenikliwe - niewidoczny strumień promieniowania gamma
  i neutronów, emitowanych ze strefy wybuchu jądrowego. Przenikając przez tkankę
  żywą promieniowanie gamma i neutrony jonizują atomy komórek. Następuje ich ob­
  umarcie i rozkład, doprowadzające do naruszenia życiowych funkcji organów. U pora­
  żonych ludzi występuje tzw. choroba popromienna, która w najcięższych przypadkach
  często kończy się śmiercią.

52

Promieniowanie przenikliwe może być przyczyną aktywacji sprzętu bojowego

nnych przedmiotów. Poza tym szkła przyrządów optycznych pod działaniem dużych

dnrek ciemnieją, zaś materiały fotograficzne ulegają naświetleniu nawet przy małych

• promieniotwórcze skażenie terenu — zależy głównie od mocy i rodzaju wybu-
  rau. warunków atmosferycznych, ukształtowania terenu, rodzaju gleby i masywów
  leśnych w których nastąpiło skażenie, a także od czasu jaki upłynął od chwili wybuchu,
  ftowstąje w wyniku opadania pyłu promieniotwórczego na drodze przemieszczania się
  rrłoku promieniotwórczego. Przebywanie ludzi w strefie opadania pyłu promienio­
  twórczego lub w terenie skażonym może spowodować ich skażenie, napromienienie,
  i w konsekwencji porażenie.

• impuls elektromagnetyczny - krótkotrwałe pole elektromagnetyczne, które
  wzbudza prądy elektryczne i przepięcia w przewodach oraz kablach napowietrznych

rodziemnych linii łączności, a także w antenach radiostacji i liniach elektroenerge­tycznych.

2. Rażące działanie broni chemicznej jest uzależnione od toksyczności oraz trwało-
-;. używanych bojowych środków trujących.

Ze względów na czas rażącego działania w terenie bojowe środki trujące dzielimy aa trwałe i nietrwałe, a ze względu na toksyczność działania na: paralityczno-«kgawkowe, parzące, ogólnotrujące, duszące, drażniące, psychochemiczne, toksyny -:slinobójcze.

Trwałe środki trujące są to substancje, które mogą przez wiele godzin, a w zimie przez wiele miesięcy, utrzymywać się w terenie i na powierzchni skażonych przedmio-:;■'*. zachowując właściwości rażące.

Nietrwałe środki trujące są to substancje, których trwałość w terenie oraz w po­wietrzu wynosi od kilku minut do kilkudziesięciu minut. W rejonie zastojów (las, doli--;• i mogą się utrzymywać przez kilkanaście godzin.

Środki trujące działają na żywe organizmy przez skórę, drogi oddechowe, oczy, --:ny śluzowe, układ pokarmowy. Mogą powodować czasową utratę zdolności bojowej zamierza, a w rezultacie odpowiedniej ekspozycji śmierć.

3. Rażącym czynnikiem działania broni biologicznej są drobnoustroje chorobo-
■ - rcze (bakterie, riketsje, wirusy, grzyby) wywołujące choroby powodujące w niektó­
rych przypadkach śmierć zakażonych ludzi i zwierząt. Zakażenie ludzi może powstać na
dMek:

• wdychania skażonego powietrza;

• dostania się drobnoustrojów na błony śluzowe i uszkodzoną skórę;

• spożycia zakażonych produktów i wypicia zakażonej wody;

• ukąszenia przez zakażone owady i kleszcze;

• stykania się z zakażonymi zwierzętami i przedmiotami;

• zranienia odłamkami zakażonymi środkami biologicznymi;

• bezpośredniego stykania się z chorymi ludźmi.

4. Rażące działanie toksycznych środków przemysłowych (TSP) polega na zakłó-
aam procesów życiowych ludzi i zwierząt, które może spowodować w ostateczności
ałmrobę i śmierć; wiele przy tym zależy od toksyczności poszczególnych TSP.

53

Toksyczne środki przemysłowe działają na żywe organizmy przez skórę, drogi od­dechowe, oczy, błony śluzowe, układ pokarmowy.

Większość toksycznych środków przemysłowych stwarza również zagrożenie po­żarowe i wybuchowe.

Po omówieniu i zademonstrowaniu tablic poglądowych obrazujących rażące dzia­łanie BMR i TSP dowódca plutonu przystępuje do sprawdzenia zrozumienia treści szkoleniowych zadając pytania szkolonym. Żołnierzom, którzy słabo opanowali wiedzę

0 rażącym działaniu BMR i TSP nakazuje zapoznać się z problemem w czasie nauki
własnej, zalecając jednocześnie materiały (tablice, literaturę), które powinni przestu­
diować.

Zagadnienie 2. Dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom, że indywidualne środki ochrony przed skażeniami, które dzielą się na środki ochrony dróg oddechowych

1 środki ochrony skóry, zabezpieczają przed środkami trującymi i biologicznymi, sub­
stancjami promieniotwórczymi oraz częściowo przed działaniem promieniowania ciepl­
nego i środków zapalających.

Skuteczność ochrony żołnierzy zależy głównie od umiejętnego i właściwego ich wykorzystania, a także od ich sprawności technicznej i dopasowania (szczelności). Decydujące znaczenie w posługiwaniu się ww. środkami ma jednak czas ich nałożenia. W tym miejscu dowódca plutonu przypomina szkolonym obowiązujące normy dotyczą­ce nakładania indywidualnych środków ochrony przed skażeniami.

Po zapoznaniu z normami wyjaśnia, że przebywanie w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami, zwłaszcza w izolacyjnej odzieży ochronnej powoduje obni­żenie sprawności działania, zwłaszcza przy obciążeniu fizycznym i wysokiej temperatu­rze powietrza. W celu niedopuszczenia do przegrzania organizmu w czasie nieprzerwa­nej pracy należy przestrzegać norm działania w izolacyjnej odzieży ochronnej w zależ­ności od temperatury otoczenia. (+30 °C - 15 - 20 min., +25 °C do + 29 °C - 20 -35 min., +20 °C do +24° C - 40 - 60 min., +15° do + 19° C - 90 - 120 min., <+15° C -ponad 180 min.). Okres przebywania w odzieży ochronnej można przedłużyć pracując w cieniu lub ochładzając żołnierza (np. zraszając go wodą).

Po omówieniu zagadnienia dowódca plutonu przystępuje do sprawdzania umiejęt­ności prawidłowego wykonywania normy indywidualnej i zbiorowej nakładania indy­widualnych środków ochrony przed skażeniami. W trakcie sprawdzania zwraca uwagę na poprawność wykonywanych czynności. Po zakończeniu wykonywania danej normy przez żołnierzy zapoznaje ich z osiągniętym wynikiem i omawia popełnione błędy. Następnie, jeżeli szkoleni nie zmieścili się w czasie lub nieprawidłowo nakładali maskę i odzież, podaje komendę do powtórnego wykonania danej normy szkoleniowej.

Zagadnienie 3. Dowódca plutonu rozpoczyna zajęcia w schronie typu polowego lub stacjonarnego (w zależności od możliwości). Wyjaśnia, że zbiorowe środki ochrony przed skażeniami zapewniają ochronę przed bezpośrednim działaniem broni masowego rażenia oraz że zbiorowa ochrona obejmuje wykorzystanie właściwości ochronnych sprzętu bojowego i środków transportowych, wszelkiego rodzaju ukryć typu polowego oraz budowli stałych wyposażonych w urządzenia filtrowentylacyjne.

Następnie dowódca plutonu oprowadza żołnierzy po schronie i demonstruje na czym polega przygotowanie schronu do ochrony.

54

Po zakończeniu tej części zagadnienia przechodzi do miejsca rozmieszczenia wo-

a bojowych i wyjaśnia, że wozy bojowe stanowią najlepszą ochronę przed rażącym

aniera broni jądrowej i skażeniami, szczególnie w manewrowych działaniach oraz

zają dogodne warunki do walki w terenie skażonym. Ponadto zapewniają one

-rzom ochronę przed promieniowaniem cieplnym, łagodzą skutki działania fali

_-erzeniowej oraz osłabiają promieniowanie przenikliwe.

Po omówieniu tej części zagadnienia nakazuje przygotować wozy bojowe do iziałania w terenie skażonym (uruchomić system OPBMAR). Dowódca plutonu spraw­dza każdą drużynę osobno. W tym czasie pozostałe drużyny trenują poszczególne czyn­ności „na sucho", pod dowództwem swojego dowódcy drużyny. W trakcie wykonywa-a czynności przez żołnierzy sprawdza poprawność ich działania. Źle wykonane czyn-- >ci nakazuje powtórzyć po uprzednim wyjaśnieniu popełnionych błędów.

Zagadnienie 4. Ten etap zajęcia należy prowadzić (w miarę możliwości) ■ miejscu zróżnicowanym pod względem ukształtowania terenu i posiadającym ele­menty rozbudowy inżynieryjnej. Dowódca plutonu wyjaśnia, że istotną rolę w osłabia-

- skutków rażącego działania broni jądrowej, chemicznej i biologicznej może spełniać
rrastruktura terenowa. Umiejętne jej wykorzystanie przyczynia się w istotny sposób

x> osłabienia dawki promieniowania jonizującego, może osłabić inne czynniki rażenia Droni jądrowej (falę uderzeniową, promieniowanie cieplne) i rażące działanie bojowych środków trujących, szczególnie w tych przypadkach, gdy oddziałują one w postaci kro­pel i aerozolu.

Właściwości ochronne budynków murowanych, piwnic, urządzeń podziemnych nnych pomieszczeń można zwiększyć w przypadkach ich uszczelnienia, nawet pro­stymi środkami.

Właściwości ochronne infrastruktury terenowej typu polowego rosną w miarę po-siępu prac fortyfikacyjnych. Po ich stopniowym wykonaniu można wykorzystać rowy strzeleckie, okopy dla środków ogniowych i sprzętu, rowy łączące, przykryte szczeliny -az ukrycia dla ludzi i sprzętu.

Również umiejętne wykorzystanie terenu pozwala na osłabienie skutków użycia Droni masowego rażenia.

Na stokach przeciwległych od miejsca wybuchu ciśnienie fali uderzeniowej jest

ejsze. Promień strefy rażenia wojsk i sprzętu bojowego jest mniejszy w dolinach,

wąwozach, wyrobiskach i jarach niż w terenie otwartym. Małe przedmioty terenowe

raz wgłębienia i wzniesienia (jamy, leje po wybuchach bomb i pocisków, pagórki i na-

pj itp.) stanowią również dobrą osłonę przed rażącym działaniem broni jądrowej.

Wszystkie przedmioty terenowe są dobrą ochroną przed promieniowaniem ciepl-

Las o gęstych koronach drzew, szczególnie liściasty, stanowi dobrą osłonę przed .:em promieniotwórczym, bezpośrednim skażeniem kroplami oraz aerozolami środ-a trujących i biologicznych. Zmniejsza też zasięg rozprzestrzeniania się obłoku ska-

- ego powietrza.

Po omówieniu zagadnienia przypomina żołnierzom o zasadach postępowania pod-aas ataku bronią chemiczną i jądrową.

55

Z kolei pozoruje uderzenie bronią jądrowa i sprawdza wykonanie przez żołnierzy odpowiedniej normy szkoleniowej. W czasie wykonywanie czynności przez żołnierzy sprawdza poprawność ich wykonania. Omawia źle wykonane czynności i nakazuje wykonać je prawidłowo.

Temat 9: Działanie no napotkaniu terenu skażonego i w terenie skażonym

Zajęcie ma na celu nauczenie żołnierzy podstawowych pojęć i umiejętności zwią­zanych z działaniem po napotkaniu terenu skażonego i w terenie skażonym oraz uświa­domienie im wpływu tych umiejętności na podniesienie poziomu bezpieczeństwa w przypadku prowadzenia działań na obszarach występowania rejonów skażonych. Na pierwsze zajęcie z tego tematu przeznaczono dwie godziny lekcyjne, a na zajęcie dru­gie cztery godziny. W toku każdego zajęcia wydzielono czas na jego rozpoczęcie i zakończenie. Kierownikami pierwszego i drugiego zajęcia są dowódcy plutonów. W celu utrwalenia umiejętności nabytych podczas realizacji tego tematu, zaleca się doskonalić poszczególne zagadnienia szkoleniowe w czasie ćwiczeń lub innych szkoleń.

Zajęcie 1. Przygotowanie do pokonania terenu skażonego

Cel:

— nauczyć żołnierzy: znajomości wszystkich standardowych znaków używanych
do oznakowania rejonów skażonych środkami trującymi, promieniotwórczymi i biolo­
gicznymi oraz rejonów niebezpiecznych; oznakowania rejonów skażonych środkami
trującymi, promieniotwórczymi i biologicznymi (niebezpiecznych) oraz przejść i dróg
marszu przez nie.

Metoda: opis / pokaz.

Czas: dwie godziny lekcyjne.

Potrzeby materiałowe: standardowe znaki do oznakowania rejonów niebezpiecz­nych oraz przejść i dróg marszu w dzień i w nocy; drut kolczasty, paliki (słupki), inne materiały które mogą być wykorzystane jako ogrodzenie.

Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Terminy i definicje. Ogólne zasady - 10 min.

2. Znaki ostrzegawcze - 20 min.

3. Sposoby oznakowania rejonów skażonych ( niebezpiecznych) - 50 min.

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

— dowódca plutonu osobiście realizuje wszystkie zagadnienia szkoleniowe
z całym plutonem;

• rozpoczynając zajęcie dowódca plutonu podaje ich temat i cel oraz krótko wyja­
  śnia znaczenie znajomości sposobu oznakowania rejonów skażonych i dróg przecho­
  dzących przez te rejony na poziom bezpieczeństwa w przypadku prowadzenia działań
  w rejonach skażonych;

• zagadnienie 3 prowadzi się w terenie, gdzie można zademonstrować sposoby
  oznakowania rejonów skażonych;

56

— realizacja zajęcia 1 w terenie pozwoli na przygotowanie oznakowania „terenu
łatonego" do realizacji zajęcia 2.

Przebieg zajęcia:

Zagadnienie 1. Dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom, że oznakowanie terenów dkatonych i niebezpiecznych oraz przejść i dróg marszu jest ważnym elementem za-:«r«~iienia bezpieczeństwa wojsk własnych będących w styczności z przeciwnikiem jak

ziających w głębi ugrupowania bojowego.

Z kolei omawia znaczenie terminów:

• rejon skażony (niebezpieczny);

• zagrożenia punktowe;

• oznakowanie zagrożenia.

Następnie sprawdza zrozumienie zagadnienia przez żołnierzy zadając im pytania «. ntrolne.

Zagadnienie 2. Dowódca plutonu na wstępie wyjaśnia żołnierzom, że do oznaczania -r onów skażonych (zakażonych) stosuje się znaki w kształcie trójkąta równoramiennego. I-iższy bok trójkąta ma 28 cm, a pozostałe boki po 20 cm. Następnie pokazuje poszcze­gólne znaki i wyjaśnia, że zagrożenia zobrazowane są w następujący sposób:

1. Zapora minowa ustawiona z min chemicznych - czerwone tło, żółty napis
-AS MINES", żółty pasek przechodzący przez środek trójkąta równoległy do dłuż­
szego boku.

2. Skażenie promieniotwórcze - białe tło, czarny napis „ATOM".

3. Skażenie biologiczne - niebieskie tło, czerwony napis „BIO".

4. Skażenie chemiczne - żółte tło, czerwony napis „GAS'\

Z kolei powinien dodać, że na trójkątach mogą się znajdować dodatkowe napisy, Które powinny charakteryzować dane zagrożenie:

a) dla skażenia promieniotwórczego:

• moc dawki;

• data i czas odczytu;

• data i czas wybuchu (skażenia) - o ile jest znana.

b) dla zakażeń biologicznych i skażeń ciekłymi trwałymi bojowymi środkami
trującymi:

• nazwa środka skażenia (zakażenia) - o ile jest znana,

• data i czas wykrycia.

Po omówieniu przeznaczenia i zapoznaniu z wyglądem poszczególnych znaków, dowódca plutonu przystępuje do sprawdzenia ich znajomości. Pokazując znak pyta wyrywkowo żołnierzy czego dany znak dotyczy lub odwrotnie nakazuje pokazać znak który dotyczy danego rodzaju niebezpieczeństwa. W trakcie tego szkolenia dąży do perfekcyjnego opanowania znajomości znaków przez żołnierzy.

Zagadnienie 3. Dowódca wyjaśnia żołnierzom, że oznakowanie rejonów skażo­nych (niebezpiecznych) dzieli się na:

— oznakowanie ostrzegawcze natychmiastowe (doraźne) - wykonane w jak
najkrótszym czasie po stwierdzeniu użycia broni chemicznej, biologicznej i jądrowej
oraz innych środków walki stanowiących źródło zagrożenia. Takie oznakowanie będzie
miało charakter orientacyjny z uwagi na to, że sposób oznakowania nie uwzględnia
wpływu kierunku i prędkości wiatru na wielkość rejonów skażonych.

57

— oznakowanie ostrzegawcze długotrwale (stałe) - wykonane zwłaszcza, gc jest wiadomo, że zagrożenie występujące w danym rejonie pozostanie dłużej, stanowić niebezpieczeństwo dla jednostek działających na obszarze ich występowania.

Znaki ostrzegawcze powinny być postawione we wszystkich krytycznych punktac granicy rejonów niebezpiecznych (w załamaniach, zakolach, wcięciach itp.). Umieszcz sieje tak aby czołowa (informacyjna) strona znaku zwrócona była tyłem do oznakowa nego rejonu niebezpiecznego.

Znaki ostrzegawcze stosowane do natychmiastowego oznakowania rejonóu (punktów) niebezpiecznych powinny być umieszczone w miejscach odkrytych, dobrze widocznych, tak aby w sposób jednoznaczny wskazywać rejon niebezpieczny, oznaczać granicę strefy skażeń (zakażeń) lub kierunek największego zagrożenia.

Granice rejonów niebezpiecznych, granice bezpieczeństwa lub zagrożenia punkto­wego, w przypadku ostrzegawczego, długotrwałego oznakowania, powinna być wyzna­czona ogrodzeniem (płotem) i umocowanymi na nim znakami ostrzegawczymi. Może to być ogrodzenie występujące naturalnie (żywopłot, inne stałe ogrodzenie), albo ogrodze­nie specjalnie zbudowane przy użyciu palików (słupków), połączonych przynajmniej jednym splotem drutu kolczastego umocowanego na wysokości pasa.

Znaki ostrzegawcze umieszcza się na ogrodzeniach (płotach) powyżej gruntu na wysokości pasa. W przypadku ogrodzeń z drutu kolczastego zawiesza się je na nim w odstępach co 10-50 metrów, w zależności od ukształtowania terenu. Natomiast w przypadku zastosowania ogrodzenia typu np. walec kolczasty, znaki umieszcza się na słupkach (palikach) ogrodzeniowych, również w odstępach co 10-50 metrów, w za­leżności od ukształtowania terenu.

Po omówieniu tej części zagadnienia dowódca plutonu nakazuje oznaczyć „teren skażony".

W czasie oznakowania terenu przez żołnierzy plutonu dowódca zwraca uwagę na poprawność ich działania. Żołnierzom popełniającym błędy, wyjaśnia ich przyczyny i nakazuje powtórzenie czynności.

Z kolei przystępuje do omówienia sposobu oznakowania wąskich przejść lub dróg marszu przez rejony niebezpieczne, (zagadnienie przerabia sie tylko w przypadku, gdy prowadzący zajęcie dysponuje oryginalnym zestawem znaków).

Dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom, że wąskie przejścia lub drogi marszu przez rejony niebezpieczne oznacza się znakami ostrzegawczymi, widocznymi zarówno w dzień jak i w nocy.

Znaki dzienne w postaci biało - czerwonych kierunkowskazów ustawia się po obu stronach wejścia w wąskie przejście lub drogę marszu, aż do wyjścia z nich, w odstępach co 30 metrów, po obu stronach przejścia (drogi marszu), białą częścią znaku do środka. Natomiast do oznakowania nocnego używa się zielonych i białych świateł lub zielonych i białych podświetlanych strzałek. Światła (pojedyncze białe lub zielone) umieszcza się na szczycie znaku dziennego lub w jego tle. Powinny być wi­doczne z odległości około 50 metrów dla większości warunków widoczności.

Wejście do wąskiego przejścia lub drogi marszu przez rejon niebezpieczny oraz wyjście, oznacza się za pomocą dwóch białych lub dwóch zielonych świateł albo dwóch białych lub dwóch zielonych podświetlanych strzałek umieszczonych poziomo (wska­zujących kierunek ruchu).

58

Po omówieniu tej części zagadnienia dowódca plutonu nakazuje oznaczyć drogę wrzu przez „teren skażony" w dzień i w nocy.

W czasie oznakowania drogi marszu przez żołnierzy plutonu, dowódca zwraca rngę na poprawność ich działania. Żołnierzom popełniającym błędy, wyjaśnia ich jrz>czyny i nakazuje powtórzenie czynności.

Zajęcie 2. Pokonywanie terenu skażonego Cel:

— nauczyć żołnierzy działać po napotkaniu terenu skażonego i w terenie skażo-

T, — _

— doskonalić umiejętność posługiwania się indywidualnymi i zbiorowymi środ-
UEP.i ochrony przed skażeniami oraz sprzętem obrony przed bronią masowego rażenia
imiacym na wyposażeniu;

— doskonalić znajomość znaków ostrzegawczych.
Metoda: ćwiczenie praktyczne.

Czas: cztery godzin lekcyjne.

Potrzeby materiałowe: uzbrojenie i wyposażenie etatowe żołnierzy, komora -Hasz. odczynnik RN, ćwiczebne granaty łzawiące (CGŁ - 1 ), pakiety indywidualne,

. mierz, standardowe znaki do oznaczania rejonów niebezpiecznych. Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Pokonywanie rejonu skażonego pieszo - 80 minut.

2. Pokonywanie rejonu skażonego w wozie bojowym - 60 minut.

Wysiadanie z wozu bojowego i wsiadanie do niego w terenie skażonym - 20 ■i m.

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

— kierownikiem zajęcia jest dowódca plutonu, a dowódcy drużyn powinni prowa­
dzić szkolenie z drużynami (załogami) realizującymi zagadnienia doskonalące (np.
pusingiwanie się indywidualnymi środkami ochrony przed skażeniami, indywidualne

. • : .. zestawy do likwidacji skażeń);

— w czasie prowadzenie zajęć doskonalących należy sprawdzać normy wyszkole-

— podczas zajęcia dowódca plutonu osobiście realizuje z każdą drużyną wszystkie

nia szkoleniowe;

• rozpoczynając zajęcie dowódca plutonu podaje temat i cel zajęcia oraz krótko
  wnjaśnia organizację szkolenia;

• do pozorowania rejonu skażonego dowódca plutonu wykorzystuje standardowe
  umączenie rejonów niebezpiecznych oraz środki pozoracji skażeń zgodnie

•< iązującymi zasadami bezpieczeństwa; Przebieg zajęcia:

Zagadnienie 1. Drużyna znajduje się w rejonie wyjściowym przed przednią grani-

j -każonego. Dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom, że teren skażony środka-

:C>mi (biologicznymi) pieszo pokonuje się w indywidualnych środkach ochrony

. - iżeniami nałożonymi do położenia bojowego. Gdy użyto nietrwałych środków

. . można przebywać tylko w maskach przeciwgazowych. Jeżeli teren skażony

■k jot ostrzeliwany przez przeciwnika, to pokonuje się go krokiem przyspieszonym,

. --• nywania się, w masce przeciwgazowej, ogólnowojskowym płaszczu ochron-

59

nym nałożonym jako narzutka (podczas pokonywania niedużych rejonów skażonych) lub jako płaszcz (podczas pokonywania dużych rejonów skażonych), w pończochach i rękawicach ochronnych. Jeżeli teren skażony jest ostrzeliwany przez przeciwnika, to pokonuje się go w masce przeciwgazowej, ogólnowojskowym płaszczu ochronnym nałożonym jako kombinezon lub płaszcz, pończochach i rękawicach ochronnych. W miarę możliwości nie należy kłaść się w miejscach, gdzie widoczne są oznaki skaże­nia środkami trującymi.

Działając pieszo należy unikać chodzenia po wysokiej trawie, zbożu, zaroślach, przedzierania się przez niskie zagajniki i pojedyncze krzaki oraz dotykania skażonych przedmiotów terenowych.

Niezależnie od tego podczas działania w terenie skażonym każdy żołnierz powi­nien stosować się do następujących wskazań:

— meldować dowódcy o uszkodzeniu indywidualnych środków ochrony przed
skażeniami, a zwłaszcza maski przeciwgazowej;

• dokładnie przestrzegać zasad pokonywania odcinków skażonych;

• nie spożywać posiłków, nie palić, nie pić;

• nie zdejmować bez rozkazu indywidualnych środków ochrony przed skażeniami.
  Następnie wyjaśnia, że teren skażony substancjami promieniotwórczymi pieszo

pokonuje się również w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami nałożo­nych do położenia bojowego (w ten sposób przeciwdziała się skażeniu pyłem promie­niotwórczym odkrytych części ciała i umundurowania). Jeżeli teren skażony nie jest ostrzeliwany przez przeciwnika, a pogoda jest sucha i wietrzna to pokonuje się go w masce przeciwgazowej, ogólnowojskowym płaszczu ochronnym nałożonym jako narzutka (podczas pokonywania niedużych rejonów skażonych) lub jako płaszcz (pod­czas pokonywania dużych rejonów skażonych), w pończochach i rękawicach ochron­nych.

Podczas marszu nie należy wzniecać kurzu. Po opadach deszczu (śniegu) lub w pogodę bezwietrzną można pokonywać teren skażony substancjami promieniotwór­czymi tylko w maskach przeciwgazowych i pończochach ochronnych.

Jeżeli teren skażony jest ostrzeliwany przez przeciwnika, to pokonuje się go w masce przeciwgazowej, ogólnowojskowym płaszczu ochronnym nałożonym jako kombinezon lub płaszcz, pończochach i rękawicach ochronnych.

W trakcie omawiania zagadnienia instruktor, na przykładzie wyznaczonego żołnie­rza, pokazuje w jaki sposób nosi się indywidualne środki ochrony przed skażeniami oraz działa w terenie skażonym w zależności od sytuacji taktycznej i skażeń. Po pokazie przystępuje do praktycznego szkolenia. Stwarza odpowiednią sytuację i podaje komen­dę do ubrania indywidualnych środków ochrony przed skażeniami, jednocześnie spraw­dza normy szkoleniowe. Po nałożeniu indywidualnych środków ochrony przed skaże­niami nakazuje pokonać wyznaczony odcinek terenu skażonego (pozorując skażenie przy użyciu CGŁ-1).

W czasie pokonywania terenu skażonego pieszo przez drużynę (załogę) dowódca plutonu zwraca uwagę na poprawność ich działania. Żołnierzom popełniającym błędy pokazuje powtórnie właściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny błędów i nakazuje po­wtórzenie czynności.

60

Zagadnienie 2. Drużyna znajduje się w rejonie wyjściowym przed przednią grani­cą wionu skażonego w wozie bojowym (szczelnym i ze sprawnym urządzeniem filtro-ic> Inym). Dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom, że przygotowanie drużyny do ■■ a:iia terenu skażonego polega na:

• przygotowaniu przyrządu rozpoznania skażeń chemicznych i promieniotwór-
  ■■■:- PRChR) oraz urządzenia filtrowentylacyjnego do pracy;

• sprawdzeniu dopasowania i szczelności indywidualnych środków ochrony

zeniami (w komorze klosz);

• sprawdzeniu indywidualnych pakietów do prowadzenia likwidacji skażeń;

• przygotowaniu do pracy zestawu do likwidacji skażeń.

Z kolei dowódca plutonu wyjaśnia, że przed wjechaniem w teren skażony należy

. włazy, luki, żaluzje i włączyć PRChR oraz urządzenie filtrowentylacyjne. ¹ nadto przypomina, że drużyna pokonuje teren skażony bez zatrzymywania się i wyprzedzania z szybkością:

• teren suchy - 20 - 30 km/godz.;

• błoto, śnieg, mokra powierzchnia - 10-15 km/godz.

Odstępy pomiędzy pojazdami w kolumnie, powinny być takie, żeby wykluczyć lub jurnej szyć zakurzenie jadących z tyłu pojazdów. Jeżeli na skutek niesprawności pojazd antzyma się w terenie skażonym, to należy go wyminąć w ten sposób, aby go nie zaku-nsć. a w razie konieczności wziąć na hol.

Po omówieniu zasad przygotowania drużyny (załogi) do pokonywania terenu ska-aimicgo oraz jego pokonywania prowadzący zajęcie przystępuje do praktycznego szko-ksua. W czasie realizacji czynności przygotowania drużyny (załogi) oraz pokonywania Krenu skażonego dowódca plutonu zwraca uwagę na poprawność działania. Żołnierzom p^ełniającym błędy pokazuje powtórnie właściwe wykonanie, wyjaśnia przyczyny *<eoovv i nakazuje powtórzenie czynności.

W przypadku braku szczelności wozu bojowego drużyna ( załoga ) pokonuje i^rti\ skażony w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami w położeniu '■ }wym.

Zagadnienie 3. Drużyna znajduje się w rejonie skażonym w wozie bojowym. Do-

• cca plutonu wyjaśnia, że w razie konieczności wysiadania z wozu bojowego w tere-

■ r >każonym środkami trującymi lub biologicznymi (spieszania, naprawy wozu) dru-

7-2 (załoga) nakłada indywidualne środki ochrony przed skażeniami przed rozherme-

aniem wozu bojowego. Żołnierze pozostający w wozie powinni mieć nałożone

Łski przeciwgazowe, a żołnierze wychodzący z wozu powinni mieć nałożone maski

eciwgazowe, ogólnowojskowe płaszcze ochronne jako kombinezony lub płaszcze -iz pończochy i rękawice ochronne. Wyjście z wozu poprzedzane jest likwidacją ska-:..;-. na drodze ewakuacji. Działanie w terenie skażonym powinno być zgodne z weźc­ie ej przedstawionymi zasadami.

Przed wejściem do wozu bojowego należy postępować następująco:

a) w terenie skażonym środkami trującymi (biologicznymi) podczas wykony-

- jnia zadania bojowego drużyna (załoga) przeprowadza natychmiastową likwidację

».xzeń (jeśli nastąpiło skażenie). Skażone (zakażone) części odzieży ochronnej należy

rr.łć i pozostawić w terenie skażonym. Do wozu bojowego należy wejść tylko w nało-

61

żonych maskach przeciwgazowych i nie skażonych częściach odzieży ochronnej. Po zajęciu miejsc w wozie bojowym drużyna (załoga) w dalszym ciągu wykonuje swoje zadanie. Maski przeciwgazowe i rękawice ochronne można zdjąć po przeprowadzeniu likwidacji skażeń broni pokładowej i wozu bojowego.

b) po wyjściu z terenu skażonego i po wykonaniu zadania bojowego drużyna (załoga) przeprowadza likwidację skażeń na broni osobistej, pokładowej i wozie bojo­wym. Zdjęta skażona odzież ochronna jest zbierana do podgumowanych worków i odsyłana na punkty odkażania umundurowania, organizowane przez pododdziały wojsk chemicznych. Żołnierze zabierają do wozu bojowego odkażone maski przeciw­gazowe i nie skażone części odzieży ochronnej.

Z kolei dowódca plutonu wyjaśnia, że w razie konieczności wysiadania z wozu bojowego w terenie skażonym substancjami promieniotwórczymi (spieszania, naprawy wozu) drużyna (załoga) postępuje w sposób następujący:

• podczas suchej i wietrznej pogody - nakłada indywidualne środki ochrony
  przed skażeniami przed rozhermetyzowaniem wozu bojowego. Żołnierze pozostający
  w wozie powinni mieć nałożone maski przeciwgazowe, a żołnierze wychodzący z wozu
  maski przeciwgazowe, ogólnowojskowe płaszcze ochronne jako kombinezony lub
  płaszcze oraz pończochy i rękawice ochronne. Wyjście z wozu poprzedza wykonanie
  likwidacji skażeń na drodze ewakuacji. Działanie w terenie skażonym powinno być
  zgodne z wcześniej przedstawionymi zasadami.

• gdy ziemia jest wilgotna lub pokryta warstwą śniegu, a pogoda bezwietrzna
  - z wozu bojowego wychodzi się tylko w pończochach i rękawicach ochronnych. Jeżeli
  przewiduje się padanie lub czołganie wychodzący powinni mieć na sobie odzież
  ochronną nałożoną jako płaszcz lub kombinezon oraz maski przeciwgazowe.

Natomiast przed wejściem do wozu bojowego należy postępować w sposób nastę­pujący:

1. w terenie skażonym substancjami promieniotwórczymi podczas wykony­
   wania zadania bojowego drużyna (załoga) przeprowadza likwidację skażeń broni oso­
   bistej i natychmiastową likwidację skażeń odsłoniętych części ciała (jeśli nastąpiło
   skażenie). Skażone części odzieży ochronnej należy zdjąć i przymocować na zewnątrz
   wozu bojowego. Do wozu bojowego należy wsiąść tylko w nałożonych maskach prze­
   ciwgazowych i nie skażonych częściach odzieży ochronnej. Po zajęciu miejsc w wozie
   bojowym drużyna (załoga) w dalszym ciągu wykonuje swoje zadanie. Maski przeciw­
   gazowe i rękawice ochronne można zdjąć po przekroczeniu strefy skażonej. Likwidację
   skażeń wozu bojowego, uzbrojenia i odzieży ochronnej przeprowadza się po wykonaniu
   zadania bojowego.

2. po wyjściu z terenu skażonego i po wykonaniu zadania bojowego drużyna
   (załoga) przeprowadza likwidację skażeń broni osobistej, pokładowej i wozu bojowego
   oraz odkrytych części ciała. Odzież ochronną po przeprowadzeniu likwidacji skażeń
   żołnierze zabierają do wozu bojowego.

Po omówieniu zasad wychodzenia i wchodzenia do wozu bojowego w terenie ska­żonym instruktor przystępuje do praktycznego szkolenia drużyny. W czasie realizacji czynności przez drużynę (załogę) dowódca plutonu zwraca uwagę na poprawność dzia­łania. Żołnierzom popełniającym błędy pokazuje powtórnie właściwe wykonanie, wy­jaśnia przyczyny błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

62

Temat 10: Likwidacja skażeń z użyciem etatowego sprzętu

Cel:

• nauczyć prowadzenia likwidacji skażeń w składzie drużyny (załogi);

• doskonalić umiejętności posługiwania się indywidualnymi pakietami oraz ze-
  flMem do likwidacji skażeń;

• doskonalić umiejętności posługiwania się indywidualnymi środkami ochrony
  rrzsd skażeniami.

Metoda: ćwiczenie praktyczne. Czas: trzy godziny lekcyjne.

Potrzeby materiałowe: uzbrojenie i wyposażenie etatowe żołnierzy, wozy bojowe, ranoety indywidualne, pojemniki z wodą, sekundomierz, czyściwo i środki konserwujące Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

1. Warunki bezpieczeństwa podczas przeprowadzania likwidacji skażeń —10 min. I Likwidacja skażeń wozu bojowego - 40 min.

3. Natychmiastowa likwidacja skażeń indywidualnego wyposażenia żołnierzy za
   pamocą pakietów do likwidacji skażeń - 30 min.

4. Czyszczenie i konserwacja sprzętu oraz wyposażenia po przeprowadzeniu li-
   fandacji skażeń - 40 min.

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:

— kierownikiem zajęcia jest dowódca plutonu, który sprawuje ogólny nadzór nad
:_r: przebiegiem oraz realizacją poszczególnych zagadnień szkoleniowych oraz osobi-

mc prowadzi zagadnienie 1. Rozpoczynając zajęcie dowódca plutonu podaje temat i cel wiz krótko wyjaśnia znaczenie umiejętności prowadzenia likwidacji skażeń przy uży­tego sprzętu;

— załogi czołgów przerabiają zagadnienia po kolei według podanych czasów, na-

rużyny na bojowych wozach piechoty następująco: — mechanik - kierowca i działonowy-operator - realizują zagadnienie 1, 2, 3, 4;

— żołnierze desantu i dowódca drużyny - realizują zagadnienie 1, 3, 4.

— z załogami czołgów zajęcia prowadzą dowódcy drużyn lub wcześniej przygo-
r«*ani instruktorzy, natomiast w drużynach piechoty dowódca plutonu szkoli kierowcę

-^Tevhanika i działonowego operatora, a żołnierze desantu są szkoleni przez dowódcę jrazyny;

— drużyny (załogi) posiadają sprzęt i wyposażenie do prowadzenie likwidacji skażeń.

Przebieg zajęcia

Zagadnienie 1. Dowódca plutonu wyjaśnia żołnierzom, że podczas wykonywania > -icrzególnych czynności w ramach likwidacji skażeń zabrania się:

• siadania w miejscach (na przedmiotach) skażonych (zakażonych) albo ich doty-

• rozpinania lub zdejmowania indywidualnych środków ochrony przed skażenia­
  mi ?ez zezwolenia dowódcy;

• jedzenia, picia, palenia lub odpoczywania przy sprzęcie poddawanym zabie-

• rozpryskiwania na żołnierzy roztworów roboczych.

63

Z kolei prowadzący zajęcie przypomina, że czynności związane ze sporządzaniem roztworów do likwidacji skażeń oraz likwidacją skażeń na sprzęcie i uzbrojeniu prowa­dzi się w odzieży ochronnej nałożonej jako kombinezon (płaszcz).

Zagadnienie 2. Dowódca plutonu na wstępie wyjaśnia, że podczas likwidacji ska­żeń na wozie bojowym silnik jest wyłączony. Rozpylacz ewakuacyjny przygotowany do działania. Załoga ma nałożone maski przeciwgazowe, pończochy i rękawice ochronne. Następnie przypomina sposób wykonania poszczególnych czynności.

Z kolei, po zajęciu przez załogę miejsca w wozie bojowym nakazuje przeprowa­dzenie likwidacji skażeń.

W trakcie wykonywania poszczególnych czynności przez osoby funkcyjne zwraca uwagę na poprawność ich wykonania.

Żołnierzom popełniającym błędy podczas prowadzenia likwidacji skażeń nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 3. Dowódca drużyny wyjaśnia żołnierzom, że po odejściu od pojaz­dów na odpowiednią odległość i rozśrodkowaniu się, przystąpią do prowadzenia na­tychmiastowej likwidacji skażeń. Przypomina im również, że miejsce prowadzenie likwidacji skażeń powinno wykluczać możliwość wtórnego skażenia. Następnie poleca żołnierzom ustawić się twarzami w kierunku wiatru i zdjąć oraz ułożyć uzbrojenie opie­rając je w miarę możliwości o przedmioty terenowe. Z kolei szkoleni przygotowują pakiety PChW-012:

• rozrywają opakowanie i do woreczka z folii nalewają wodę - zimą do dolnej,
  latem do górnej kreski;

• wsypują proszek z pakietu grzejnego do woreczka z folii napełnionego wodą
  i mieszają roztwór do całkowitego rozpuszczenia proszku (w warunkach zimowych);

• wsypują małymi porcjami, mieszając przez wstrząsanie, podchloryn wapniowy
  ze słoika aż do zagrzania się roztworu (wsypanie jednorazowo całej zawartości słoika
  może spowodować uszkodzenie woreczka z folii);

Dowódca drużyny przypomina, że w pierwszej kolejności należy sprawdzić czy na indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami nie ma kropel środka trującego. Następnie szkoleni prowadzą natychmiastową likwidację skażeń indywidualnych środ­ków ochrony, oporządzenia, a następnie broni indywidualnej. W tym celu:

• zbierają tamponem widoczne krople środka trującego;

• przecierają nowym tamponem zamoczonym w ciepłym rozrworze skażoną po­
  wierzchnię (zwracając uwagę na szpary, zagięcia, załamania itp.);

• po 2 minutach usuwają tamponem (czyściwem) roztwór i powtarzają czynności;

• zmywają powierzchnię, na której nałożony był roztwór, czystą wodąj

Po przeprowadzeniu likwidacji skażeń na uzbrojeniu żołnierze przemywają ręka­wice ochronne i w razie potrzeby skażone miejsca na odzieży ochronnej pozostałym roztworem z pakietu.

Z kolei wykonują kilka kroków naprzód i przystępują do zdejmowania indywidu­alnych środków ochrony przed skażeniami.

Dowódca drużyny przypomina, że skażona odzież ochronna jest zbierana do pod­gumowanych worków i odsyłana na punkty likwidacji skażeń umundurowania organi­zowane przez pododdział wojsk chemicznych.

64

* irakcie wykonywania poszczególnych czynności przez szkolonych zwraca uwa-

rrawność ich wykonania.

Żołnierzom popełniającym błędy podczas prowadzenia likwidacji skażeń, wyjaśnia posczyny błędów i nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 4. Dowódca drużyny wyjaśnia, że po przeprowadzeniu likwidacji ska-a żołnierze przystępują do czyszczenia i konserwacji swojej broni i wozu bojowego.

Po omówieniu zasad postępowania, żołnierze czyszczą i konserwują swoje wypo-
a oz bojowy, przestrzegając przy tym zasad bezpieczeństwa.

Po powrocie do miejsca pobytu należy przeprowadzić obsługiwanie bieżące wyposażenia i wozu bojowego ze względu na silne właściwości korodujące środków ii* Kwidacji skażeń.

Temat 11: Zagrożenia występujące w rejonie konfliktu

li'.:

— zapoznać żołnierzy z zagrożeniami występującymi w rejonie konfliktu związa-
- —: z bronią masowego rażenia i toksycznymi środkami przemysłowymi;

— nauczyć żołnierzy reagowania w przypadku powstania danego rodzaju zagrożenia.
Metoda: wykład/ ćwiczenie praktyczne.

Czas: trzy godziny lekcyjne. Potrzeby materiałowe: w zależności od potrzeb. Zagadnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

V stalą kierownik zajęcia w zależności od zagrożeń występujących w rejonie kon-I im

65

Z kolei prowadzący zajęcie przypomina, że czynności związane ze sporządzaniem roztworów do likwidacji skażeń oraz likwidacją skażeń na sprzęcie i uzbrojeniu prowa­dzi się w odzieży ochronnej nałożonej jako kombinezon (płaszcz).

Zagadnienie 2. Dowódca plutonu na wstępie wyjaśnia, że podczas likwidacji ska­żeń na wozie bojowym silnik jest wyłączony. Rozpylacz ewakuacyjny przygotowany do działania. Załoga ma nałożone maski przeciwgazowe, pończochy i rękawice ochronne. Następnie przypomina sposób wykonania poszczególnych czynności.

Z kolei, po zajęciu przez załogę miejsca w wozie bojowym nakazuje przeprowa­dzenie likwidacji skażeń.

W trakcie wykonywania poszczególnych czynności przez osoby funkcyjne zwraca uwagę na poprawność ich wykonania.

Żołnierzom popełniającym błędy podczas prowadzenia likwidacji skażeń nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 3. Dowódca drużyny wyjaśnia żołnierzom, że po odejściu od pojaz­dów na odpowiednią odległość i rozśrodkowaniu się, przystąpią do prowadzenia na­tychmiastowej likwidacji skażeń. Przypomina im również, że miejsce prowadzenie likwidacji skażeń powinno wykluczać możliwość wtórnego skażenia. Następnie poleca żołnierzom ustawić się twarzami w kierunku wiatru i zdjąć oraz ułożyć uzbrojenie opie­rając je w miarę możliwości o przedmioty terenowe. Z kolei szkoleni przygotowują pakiety PChW-012:

• rozrywają opakowanie i do woreczka z folii nalewają wodę - zimą do dolnej,
  latem do górnej kreski;

• wsypują proszek z pakietu grzejnego do woreczka z folii napełnionego wodą
  i mieszają roztwór do całkowitego rozpuszczenia proszku (w warunkach zimowych);

• wsypują małymi porcjami, mieszając przez wstrząsanie, podchloryn wapniowy
  ze słoika aż do zagrzania się roztworu (wsypanie jednorazowo całej zawartości słoika
  może spowodować uszkodzenie woreczka z folii);

Dowódca drużyny przypomina, że w pierwszej kolejności należy sprawdzić czy na indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami nie ma kropel środka trującego. Następnie szkoleni prowadzą natychmiastową likwidację skażeń indywidualnych środ­ków ochrony, oporządzenia, a następnie broni indywidualnej. W tym celu:

• zbierają tamponem widoczne krople środka trującego;

• przecierają nowym tamponem zamoczonym w ciepłym roztworze skażoną po­
  wierzchnię (zwracając uwagę na szpary, zagięcia, załamania itp.);

• po 2 minutach usuwają tamponem (czyściwem) roztwór i powtarzają czynności;

• zmywają powierzchnię, na której nałożony był roztwór, czystą wodąj

Po przeprowadzeniu likwidacji skażeń na uzbrojeniu żołnierze przemywają ręka­wice ochronne i w razie potrzeby skażone miejsca na odzieży ochronnej pozostałym roztworem z pakietu.

Z kolei wykonują kilka kroków naprzód i przystępują do zdejmowania indywidu­alnych środków ochrony przed skażeniami.

Dowódca drużyny przypomina, że skażona odzież ochronna jest zbierana do pod­gumowanych worków i odsyłana na punkty likwidacji skażeń umundurowania organi­zowane przez pododdział wojsk chemicznych.

64

ZATWIERDZAM

Stanisław Wieczorek

pułkownik

Dowódca 6BZ

Dnia 09.08.2002 r.

PLAN - KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć z obrony przed bronią masowego rażenia

z żołnierzami 5bp w dniu 21.08.2002 r. podstawa rozkaz dzienny dowódcy 6BZ nr 211/2000 z dnia 31.07.2002 r.)

n i: Iz 3: Sprawdzanie szczelności masek filtracyjnych w atmosferze skażonej.

:«■

• określić sprawność techniczną masek i dopasowanie części twarzowych;

• przekonać żołnierzy o skuteczności ochronnego działania masek;

• doskonalić posługiwanie się maska przeciwgazową filtracyjną.

McaMta: ćwiczenie praktyczne

Cns Z godziny lekcyjne (jeden cykl szkoleniowy).

Ifcjrre: przykoszarowy plac ćwiczeń

PHrzrby materiałowe: maski przeciwgazowe filtracyjne będące na wyposażeniu in-

: - ">m szkolonych, namiot NS-64 z oświetleniem elektrycznym, tabliczka in-;:a o jego wymiarach i objętości oraz podest o wysokości 110 cm, chloropikryna ;m³, nowe maski przeciwgazowe wszystkich rozmiarów na pokrycie około 10% •sam ćwiczących, sprzęt i środki do naprawy maski, sprzęt i środki medyczne niezbęd­ne no udzielenia pierwszej pomocy żołnierzom porażonym chloropikryna, sanitarka,

dezynfekcji masek; PMnce naukowe (literatura):

I. Instrukcja „Sprawdzanie szczelności i dopasowania masek przeciwgazowych" -

■-.~ 361/89.

Z. Instrukcja „Środki i sprzęt do pozorowania skażeń" - OPChem. 381/93.

5. Instrukcja „Maska przeciwgazowa MP-4" - Chem. 271/78.

— Instrukcja „Bezpieczeństwo i higiena pracy ze środkami trującymi, promienio-
~i.vrcz>TT)i i innymi materiałami szkodliwymi oraz podczas obsługiwania sprzętu che-
i«cznego" - Chem. 220/70.

-Instrukcja o działalności ośrodków szkolenia poligonowego" - Szkol. 763/ 95. liodnienia szkoleniowe i rozliczenie czasu:

Przegląd lekarski przed sprawdzaniem szczelności dopasowania masek -

ul.

Z Posługiwanie się maską przeciwgazową filtracyjną- 15 minut.

^; Sprawdzanie stanu technicznego masek oraz dezynfekcja części twarzowej -

— Sprawdzanie szczelności i dopasowania masek w atmosferze nie skażonej -15 minut.

71

5. Sprawdzanie szczelności i dopasowania masek w atmosferze skażonej środkiem
   testującym - 15 minut.

6. Przegląd lekarski po sprawdzeniu szczelności dopasowania masek - 10 minut.
   Wskazówki organizacyjno - metodyczne:

• w oparciu o wskazówki otrzymane na instruktażu opracowuję plan - konspekt;

• zgodnie z rozkazem dowódcy 6BZ, w dniu 22.08.2000 r. udzielam instruktażu
  osobom funkcyjnym, podczas którego podaję:

• datę, temat zajęć i cele szkoleniowe;

• czas trwania zajęć oraz uczestniczące w nich grupy szkoleniowe;

• miejsce przeprowadzenia zajęć oraz wykorzystywany sprzęt techniczny;

• sposób przeprowadzenia zajęć;

• kolejność oraz czas sprawdzania masek przez poszczególne grupy szkoleniowe;

• wskazówki dotyczące zabezpieczenia zajęć w środki i sprzęt obrony prze­
  ciwchemicznej;

• wskazówki dotyczące zabezpieczenia medycznego zajęć;

• osobiście odpowiadam za realizację zagadnienia 5. oraz za naliczenie niezbęd­
  nej ilości środka testującego do zabezpieczenia zajęć. Po zajęciach składam meldunek
  z załączonym wykazem imiennym żołnierzy zwolnionych lub nieobecnych;

• za właściwe zabezpieczenie zajęć w sprzęt i środki OPBMR, przestrzeganie za­
  sad bezpieczeństwa przy posługiwaniu się nimi oraz wytworzenie odpowiedniego stę­
  żenia środka testującego w namiocie odpowiada pomocnik kierownika zajęć" do
  spraw obrony przed bronią masowego rażenia;

— za określenie stanu zdrowia żołnierzy i ich dopuszczenie do udziału
w sprawdzaniu dopasowania masek, przygotowanie sprzętu i środków medycznych
odpowiada pomocnik kierownika zajęć do spraw medycznych;

• dowódcy drużyn prowadzą zagadnienia 2 - 4 w swoich drużynach;

• dzień przed rozpoczęciem zajęć nakazuję podległym dowódcom sprawdzić do­
  branie rozmiaru części twarzowej maski przeciwgazowej dla żołnierzy; przed przystą­
  pieniem do zajęć sprawdzam ustawienie namiotu w nakazanym miejscu, jego uszczel­
  nienie, doprowadzenie do niego oświetlenia elektrycznego oraz przygotowanie po­
  szczególnych punktów nauczania;

• na zakończenie zajęcia przeprowadzam omówienie;

• po zrealizowaniu zagadnienia 1 dzielę pododdział na grupy szkoleniowe liczące
  20 żołnierzy;

• pierwsza grupa rozpoczyna szkolenie od zagadnienia 4, druga od zagadnienia 3,
  a pozostałe grupy przerabiają zagadnienie 2, kolejno przechodząc na następne punkty
  szkoleniowe;

• zmiana grup szkoleniowych następuje na moją komendę;

• żołnierze z objawami podrażnienia, ponownego sprawdzenia maski dokonują
  z następną zmianą lub w oddzielnej grupie, wyłącznie za zgodą pomocnika kierownika
  zajęć do spraw medycznych, po upływie co najmniej 60 minut od opuszczenia namiotu
  i po usunięciu niesprawności maski lub wymianie jej na sprawną oraz ponownym
  sprawdzeniu jej stanu technicznego i wykonania dezynfekcji części twarzowej;

• stwierdzone w maskach niesprawności usuwa mechanik magazynier sprzętu
  obrony przed bronią masowego rażenia; w razie stwierdzenia znacznych niesprawności
  wymienia maski na nowe.

72

SCHEMAT ORGANIZACJI SPRAWDZANIA SZCZELNOŚCI I IMPASOWANIA MASEK PRZECIWGAZOWY! H

NAMIOT NS-64

Sprawdzanie szczelności i dopasowania ma­sek w atmosferze skażonej chloropikryną

MAGAZYN ŚRODKA TESTUJĄCEGO

Miejsce przeprowa­dzenia prze­glądu lekar­skiego po wyjściu z namiotu

Punkt pierw­szej pomocy

Punkt naucza­nia i doskona­lenia czynności związanych ze sprawdzaniem

szczelności

masek w atmosferze

nieskażonej

Punkt spraw­dzania stanu technicznego masek oraz dezynfekcji części twa­rzowej

Punkt dosko­nalenia po­sługiwania się maską przeciwga­zową filtra­cyjną

Miejsce przeprowadze­nia przeglądu lekarskiego przed spraw­dzaniem szczelności dopasowania masek

Punkt na­prawy i wy­miany nie­sprawnych masek

Miejsce roz­poczęcia i zakończe­nia zajęć

Kierunek poruszania się grup szkoleniowych

Kierunek poruszania się żołnierzy ponownie sprawdzających szczelność i dopasowanie

Kierunek wiatru

Plan przebiegu zajęcia:

1. Część wstępna

• przyjmuję meldunki od osób funkcyjnych o gotowości do prowadzenia zajęć;

• sprawdzam wyposażenie żołnierzy;

• podaję temat, cel oraz wytyczne dotyczące organizacji zajęć;

• zapoznaję szkolonych z obowiązującymi warunkami bhp

2. Część główna

Zagadnienie 1. Pomocnik kierownika zajęć do spraw medycznych (lekarz jed­nostki) przeprowadza wywiad chorobowy oraz przegląda twarz, oczy i ręce żołnierzy. Na podstawie dokonanego wywiadu i przeglądu określa zdolność żołnierzy do udziału w zajęciach. Szczególną uwagę zwraca na żołnierzy chorych na przewlekły nieżyt spo­jówek, nosa, gardła lub oskrzeli oraz cierpiących na zaburzenia układu krążenia i cho­roby skórne twarzy. Po przeglądzie żołnierze dopuszczeni do zajęcia przystępują do realizacji kolejnych zagadnień.

Zagadnienie 2. Dowódca drużyny przypomina żołnierzom, że do położenia bojo­wego maskę przeciwgazową filtracyjną przenosi się natychmiast po ogłoszeniu „Alar­mu o skażeniach" lub na komendę „Maski - WŁÓŻ". W wyjątkowych wypadkach żołnierz może przenieść maskę do położenia bojowego bez sygnału (komendy). Nato­miast maskę przeciwgazową zdejmuje się na komendę „Maski - ZDEJMIJ". Pokazuje w jaki sposób przenosi się maskę do położenia bojowego. Podczas omawiania przeno­szenia maski do położenia bojowego dowódca drużyny zwraca szczególną uwagę na kolejność i poprawność wykonywanych czynności:

• wstrzymanie oddechu i zamknięcie oczu ;

• włożenie maski;

• sprawdzenie szczelności;

• otworzenie oczu i rozpoczęcie normalnego oddychania.

Po pokazie przystępuje do praktycznego nauczania przenoszenia maski w położe­nie bojowe. W tym celu ustawia żołnierzy w szeregu. Następnie podaje komendę „Ma­ski — WŁÓŻ" i sprawdza sposób wykonywania czynności przez żołnierz) w czasie przewidzianym normami ze szkolenia OPBMR. Żołnierzom popełniający błędy na­kazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 3. Dowódca drużyny wyjaśnia żołnierzom, że celem tego zagadnie­nia jest wykrycie ewentualnych niesprawności i usterek w utrzymaniu maski przeciw­gazowej filtracyjnej oraz określenie prawidłowości doboru rozmiarów części twarzo­wych. Następnie pokazuje jak należy przeprowadzić kontrolę stanu technicznego maski przeciwgazowej. Po pokazie żołnierze przystępują do sprawdzenia stanu technicznego swoich masek przeciwgazowych. Dowódca drużyny nadzoruje wykonanie poszczegól­nych czynności sprawdzających, Żołnierzy posiadających niesprawne lub niedopasowa­ne maski dowódca drużyny kieruje do punktu ich naprawy i wymiany. Po dokonaniu naprawy lub wymiany masek ponownie sprawdza się ich stan techniczny. Następnie po sprawdzeniu stanu technicznego dowódca drużyny nakazuje przeprowadzenie dezyn­fekcji części twarzowych masek pokazując sposób realizacji tej czynności. W trakcie prowadzenia dezynfekcji przez żołnierzy zwraca uwagę na poprawność ich działania.

74

Zagadnienie 4. Dowódca drużyny wyjaśnia, że celem tego zagadnienia jest do-enie czynności związanych ze sprawdzaniem szczelności i dopasowania masek ;«~lz przygotowanie do wykonywania czynności w atmosferze skażonej środkiem te-ł ącym. Następnie podaje komendę „Maski - WŁÓŻ". Po włożeniu masek przeciw-_r^;-.vych przez żołnierzy, dowódca drużyny podaje komendy do wykonania czynności, ocre będą realizowane w czasie ćwiczenia ze środkiem testującym. Zwraca uwagę na Korawność wykonywanych czynności. Żołnierzom, którzy wykonują czynności nie-•taściwie, zwraca uwagę na popełnione błędy i nakazuje powtórzenie czynności.

Zagadnienie 5. Przed rozpoczęciem ćwiczenia informuję żołnierzy że, w przypad-

0 •*> stąpienia objawów podrażnienia środkiem testującym, mają natychmiast wyjść
z ■miotu, ściągnąć maskę przeciwgazową i udać się do punktu pierwszej pomocy.

Następnie podaję komendę do włożenia masek przeciwgazowych i wprowadzam :v;. do namiotu. W namiocie ustawiam żołnierzy w dwóch szeregach w odstępach ■fcwniąjących swobodę ruchu (0,5 - 1 m).

. podaję komendy do wykonania czynności (ćwiczeń):

• stanie bez ruchu - 1 min;

• energiczne zwroty głowy w lewo i w prawo - 10 razy;

• energiczne skłony głowy - 10 razy;

• zeskok z podestu wysokości 110 cm - 3 razy;

• skłon tułowia do przodu - 10 razy.

Po wykonaniu tych czynności nakazuje żołnierzom opuścić namiot. Żołnierze

•■wchodzą z namiotu i zdejmują maski. Po wyjściu każdej grupy szkoleniowej dokład-

- idzam czy wszyscy żołnierze opuścili namiot. Następnie przed wejściem na-

. _rrupy szkoleniowej nakazuję rozpylenie środka testującego w celu podtrzyma-

. ■ wiedniego stężenia.

Zagadnienie 6. Pomocnik kierownika zajęć do spraw medycznych (lekarz jed-dokonuje przeglądu żołnierzy opuszczających namiot i w razie potrzeby udziela pomocy.

1 Cześć końcowa

• przyjmuję meldunki o zakończeniu zajęć od osób funkcyjnych i sprawdzeniu
  oraz wyposażenia;

• omawiam błędy i niedociągnięcia stwierdzone podczas zajęć;

• podaję stopień osiągnięcia celów zajęcia;

• nakazuję odprowadzić żołnierzy do rejonu zakwaterowania.

OPRACOWAŁ

Wiesław BRZOZA

kapitan Dowódca 5kp

75

Załącznik 1

WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA

1. Zabraniam:

• wykonywać jakichkolwiek prac z chloropikryną bez używania sprawnych masek
  przeciwgazowych i rękawic ochronnych;

• odparowywać chloropikrynę przez podgrzewanie w celu wytworzenia stężeń ćwi­
  czebnych;

• przechowywać chloropikrynę w nagrzanym i nasłonecznionym miejscu;

• zmieniać wielkość stężenia chloropikryny w namiocie;

• brać udział w zajęciach żołnierzom, którzy nie zostali do niego dopuszczeni przez
  lekarza;

• przecierać oczy i twarz w wypadku wystąpienia objawów podrażnienia chloropi­
  kryną;

• po zakończeniu ćwiczeń wchodzić do pomieszczeń zamkniętych wcześniej niż po
  30 minutowym przebywaniu na świeżym powietrzu z odkrytą głową.

2. Nakazuję:

• Wytworzyć nakazane stężenie chloropikryny w namiocie przy użyciu pompki lub
  używając kawałka płótna albo innej tkaniny;

• W trakcie ćwiczenia w namiocie, w przypadku wystąpienia objawów podrażnienia
  chloropikryną, natychmiast wyjść, zdjąć maskę przeciwgazową i udać się do
  punktu pierwszej pomocy.

76

Załącznik 2

ZASADY UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY W RAZIE WYSTĄPIENIA OBJAWÓW PODRAŻNIENIA (ZATRUCIA) CHLOROPIKRYNĄ

1. W przypadku wystąpienia silnego łzawienia pierwsza pomoc polega na:

• wyprowadzeniu żołnierza z namiotu, ściągnięciu mu maski przeciwgazowej
  i ustawieniu go twarzą do wiatru;

• przemyciu oczu 2% roztworem kwaśnego węglanu sodowego, 2 - 3% roztwo­
  rem kwasu bornego lub dużą ilością wody.

W celu złagodzenia bólu do worka spojówkowego oczu wkrapla się 2% roztwór nowo-cainy, 0,3% roztwór lidocainy lub roztwory innych leków miejscowo znieczulających.

2. W przypadku wystąpienia wymiotów, skurczów powiek i bolesnego kaszlu
pierwsza pomoc polega na postępowaniu jak podczas wystąpienia silnego łzawienia,
przy czym przemywa się oczy i przepłukuje nosogardziel 2% roztworem kwaśnego
węglanu sodowego lub czystą wodą. W zależności od stopnia nasilenia objawów stosuje
się odpowiednie środki przeciwbólowe. Ponadto podaje się środki uspokajające

uśmierzające kaszel.

3. W przypadku ciężkiego zatrucia chloropikryną, żołnierza wynosi (wyprowa­
dza) się z namiotu i następnie przez kilka minut podaje się mu do wdychania powietrze
wzbogacone tlenem (czynność tę powtarza się co 20 - 30 minut). Żołnierzowi z obja­
wami ciężkiego zatrucia zapewnia się całkowity spokój, wyklucza wszelki jego wysiłek
fizyczny i oddziaływanie bodźców psychicznych oraz zabrania się poruszania się
i wstawania. Żołnierza podejrzanego o zatrucie, nawet wówczas, gdy nie odczuwa żad­
nych dolegliwości transportuje się w pozycji leżącej. W razie rozwijania się obrzęku
Dłuc korzystnie na stan zatrutego wpływa przyjęcie przez niego wygodnej pozycji sie­
dzącej, z opuszczonymi nogami. Zatrutego chroni się zarówno przed oziębieniem, jak
i przed zbytnim przegrzaniem. Należy dążyć do tego, aby zatruty był przewieziony do
szpitala przed wystąpieniem obrzęku płuc.

77

Załącznik 2

ZASADY UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY W RAZIE WYSTĄPIENIA OBJAWÓW PODRAŻNIENIA (ZATRUCIA) CHLOROPIKRYNĄ

1. W przypadku wystąpienia silnego łzawienia pierwsza pomoc polega na:

• wyprowadzeniu żołnierza z namiotu, ściągnięciu mu maski przeciwgazowej
  i ustawieniu go twarzą do wiatru;

• przemyciu oczu 2% roztworem kwaśnego węglanu sodowego, 2 - 3% roztwo­
  rem kwasu bornego lub dużą ilością wody.

W celu złagodzenia bólu do worka spojówkowego oczu wkrapla się 2% roztwór nowo--.>. 0,3% roztwór lidocainy lub roztwory innych leków miejscowo znieczulających.

2. W przypadku wystąpienia wymiotów, skurczów powiek i bolesnego kaszlu
- :r-Asza pomoc polega na postępowaniu jak podczas wystąpienia silnego łzawienia,
pray czym przemywa się oczy i przepłukuje nosogardziel 2% roztworem kwaśnego
węglanu sodowego lub czystą wodą. W zależności od stopnia nasilenia objawów stosuje
sae odpowiednie środki przeciwbólowe. Ponadto podaje się środki uspokajające
i uśmierzające kaszel.

3. W przypadku ciężkiego zatrucia chloropikryną, żołnierza wynosi (wyprowa-
r z namiotu i następnie przez kilka minut podaje się mu do wdychania powietrze

■ mącone tlenem (czynność tę powtarza się co 20 - 30 minut). Żołnierzowi z obja-: ęzkiego zatrucia zapewnia się całkowity spokój, wyklucza wszelki jego wysiłek . ■ i oddziaływanie bodźców psychicznych oraz zabrania się poruszania się n •suwania. Żołnierza podejrzanego o zatrucie, nawet wówczas, gdy nie odczuwa żad-_ iegliwości transportuje się w pozycji leżącej. W razie rozwijania się obrzęku zystnie na stan zatrutego wpływa przyjęcie przez niego wygodnej pozycji sie-z opuszczonymi nogami. Zatrutego chroni się zarówno przed oziębieniem, jak zbytnim przegrzaniem. Należy dążyć do tego, aby zatruty był przewieziony do ■ - ^ przed wystąpieniem obrzęku płuc.

77

Załącznik 3 POTRZEBY CHLOROPIKRYNY NA ZABEZPIECZENIE ZAJĘĆ

Dane wyjściowe:

• objętość namiotu NS - 64 - 60 m³

• wymagane stężenie środka testującego - 5 cm³/m³

• ilość środka testującego, niezbędna do potrzymania

stężenia po wyjściu każdej zmiany - 0,5 cm³/m³

• ilość żołnierzy uczestniczących w zajęciach — 160

• pojemność namiotu - 20 żołnierzy

• ilość zmian (160: 20) - 8

Ilość środka testującego, niezbędna do wytworzenia wymaganego stężenia wynosi: 5cm³/m.³ x 60 m.³ =300 cm³

Ilość środka testującego, niezbędna do potrzymania wymaganego stężenia wynosi:

0,5 cm³/ m³ x 60 m³ = 30 cm³

a ponieważ środek testujący rozpyla ( odparowuje ) się siedmiokrotnie ( dla 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 zmiany) to

30cm³x7 = 210cm³

Ogólna ilość środka testującego niezbędna do sprawdzenia masek przeciwgazowych przez 160 żołnierzy wynosi:

3OOcm³+ 210 cm³ = 510 cm³

78

---