Pojęcie i przedmiot prawa konstytucyjnego.

II znaczenie prawa konstytucyjnego

1. Prawo konstytucyjne w znaczeniu wąskim - jest to zespół norm prawnych zawartych w konstytucji.

2. Prawo konstytucyjne w znaczeniu szerokim - oznacza całokształt norm prawnych, które regulują podstawowe instytucje ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego danego państwa.

Przedmiot prawa konstytucyjnego:

1. Określa suwerena w państwie

2. Sposób sprawowania władzy przez suwerena

3. Organizacja i tryb funkcjonowania aparatu państwowego

4. Status prawny jednostki (prawa i wolności obywatela)

5. Stosunki własnościowe oraz zakres ingerencji państwa w mechanizmy gospodarcze

Źródła prawa konstytucyjnego

1. System źródeł prawa

STWORZONY NA GRUNCIE KONSTYTUCJI Z 1997 ROKU SYSTEM ŹRÓDEŁ PRAWA MA CHARAKTER ZAMKNIĘTY PODMIOTOWO I PRZEDMIOTOWO!

Jest określone, jakie akty prawne mogą być wydawane (i tylko one).

Są wymienione organy, które mogą ustanawiać prawo (i tylko one mogą to robić).

Dokonano podziału źródeł prawa na:

• Prawo wewnętrznie obowiązujące - Istotą aktów prawa wewnętrznego jest ograniczony zakres ich obowiązywania, bo w myśl artykułu 93 konstytucji mogą one być kierowane tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty. Akty prawa wewnętrznego może, więc wydawać każdy organ władzy publicznej o ile tylko istnieją jednostki organizacyjne mu podporządkowane i o ile kompetencja do wydawania takich aktów jest przewidziana w ustawie.

Każdy akt prawa wewnętrznego musi, więc odpowiadać następującym wymaganiom:

1. Może być adresowany tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu ten akt i może obowiązywać jedynie te jednostki.

2. Może być wydany tylko na podstawie ustawy, która musi określać ogólna kompetencję danego organu do wydawania aktów prawa wewnętrznego (jedyny wyjątek tworzą uchwały Rady Ministrów, które mogą być stanowione w ramach konstytucyjnych kompetencji tego organu).

Każdy akt prawa wewnętrznego musi być też zgodny z powszechnie obowiązującym prawem.

• Prawo powszechnie obowiązujące - dotyczące nas wszystkich. Ma charakter generalny i abstrakcyjny.

Dzięki temu mamy hierarchię źródeł prawnych.

1. Konstytucja - ustawa konstytucyjna

2. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.

3. Prawo Unii Europejskiej

4. Ustawy - rozporządzenia z mocą ustawy

5. Umowy międzynarodowe pozostałe

6. Rozporządzenia

Podstawowymi konsekwencjami tej hierarchizacji są:

• Wymóg zgodności aktów niższego szczebla z aktami wyższego szczebla;

• Uchylenie, zmiana lub zawieszenie aktu przez wydanie nowego aktu tego samego szczebla lub aktu wyższego szczebla

• Wyłączności ustawy

• Zakaz wydawania aktów najniższego szczebla bez uprzednio udzielonego upoważnienia w akcie wyższego szczebla

Warunkiem wejścia w życie przez akty powszechnie obowiązującego prawa jest ich ogłoszenie. Przez urzędowe ogłoszenie aktu normatywnego należy rozumieć zamieszczenie jego pełnego tekstu w specjalnym wydawnictwie.

3 centralne ponadresortowych dzienników publikacyjnych:

• Dziennik Ustaw RP, (akty prawa powszechnie obowiązującego)

• Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”

• Dziennik Ustaw RP „Monitor Polski B”.

Zadanie ich wydawania należy do Prezesa Rady Ministrów.

W pozostałych dziennikach urzędowych ogłaszane są akty prawa wewnętrznego (w tym regulaminy parlamentarne).

Akt publikacji jest o tyle kluczowy dla obowiązywania aktu normatywnego, że w zasadzie może on wejść w życie dopiero po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Okres ten zwany vacatio legis ma umożliwić dotarcie nowej regulacji do wszystkich adresatów zapoznanie się z nią.

Źródła prawa można wyróżniać pod różnym kątem.

1. Ujęcie historyczne.

• Wiarygodne przekazy ustne na temat prawa.

• Prawo pisane obowiązujące do dziś.

• Kroniki, roczniki, dokumenty, pamiętniki.

• Dzieła sztuki.

Wszystkie źródła mówiące o istniejącym niegdyś prawie są źródłami w ujęciu historycznym.

2. Ujęcie metafizyczne.

• Zwyczaje.

3. Ujęcie współczesne

• Materialne

Ogół czynników, decydujących o powstaniu aktu prawnego.

• Formalne

2. Konstytucja.

Konstytucja jest to:

• Akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej w systemie prawnym danego państwa.

• Akt określający podstawowe zasady ustroju państwa, regulujący ustrój naczelnych organów państwa, zakres ich kompetencji i wzajemne relacje

Konstytucja jest ustawą, bo uchwalana jest przez parlament jako najwyższego ustawodawcę, jest aktem normatywnym i powszechnie obowiązującym, cechuje ją szczególna forma, treść oraz szczególna moc prawna.

Geneza.

Łać Constituere - ustanawiać, zarządzać.

Starożytność - akty władców

Średniowiecze - reguły zakonne

Rzeczpospolita szlachecka - wszelkie uchwały sejmu

XVIII - akt prawny o najwyższej mocy w państwie.

Ferdynand La Sale - czołowa postać wśród socjaldemokratów. Poł XIX w. uchodził za czołowego mówcę, adwokata tamtych czasów choć nigdy nie ukończył studiów prawniczych.

Wysławił się dwoma odczytami w Berlinie:

• O istocie konstytucji

• I co dalej

Przykład La Sala:

Rośnie drzewo (jabłoń). Przyszedł mędrzec i powiesił kartkę (grusza). Drzewo nie ulegnie zmianie - nadal jest jabłonią.

Prawo jest instrumentem z pomocą, którego możemy pewne procesy przyspieszyć, spowolnić itd. Prawa nie tworzy się by rozwiązać problem.

Co się zmieni - jak spłoną wszystkie akty prawne? Nic, bo istnieje FAKTYCZNY USTRÓJ PAŃSTWA. Istota konstytucji jest rzeczywisty ustrój państwa,

Funkcje.

Jest to zespół skutków społecznych.

1. Funkcja prawna polega na możliwości pełnienia przez Konstytucję roli aktu prawnego w zakresie stosunków politycznych, społecznych i gospodarczych. Jest fundamentem całego systemu prawnego i różnych podsystemów występujących w państwie.

2. Funkcja stabilizacyjna (petryfikująca) pełni role gwaranta pokoju społecznego, zabezpieczając i chroniąc określony w niej układ stosunków politycznych, ekonomicznych i społecznych.

3. Funkcja programowa (dynamiczna) nakazuje Konstytucji być zorientowaną na przyszłość i wyznaczać cele działalności organów państwowych i cele całego społeczeństwa zorganizowanego w państwo,.

4. Funkcja integracyjna służy do pobudzania identyfikacji z państwem, u którego podstaw leży Konstytucja.

5. Funkcja organizatorska polega na określeniu przez Konstytucję zasad organizacji i funkcjonowania państwa oraz jego struktury wewnętrznej.

6. Funkcja wychowawcza - przez tą funkcję Konstytucja osiąga dwojaki cel: upowszechnia jedne wartości, zasady i idee, a jednocześnie stymuluje przyjmowanie innych.

Klasyfikacja.

Konstytucja pisana - istnieje jeden akt prawny wyposażony w najwyższą moc prawną.

Konstytucja niepisana - regulacje za pomocą ustawodawstwa zwykłego.

Konstytucja sztywna - zmienia się ją trudniej niż ustawę, ma wyższą moc prawna niż ustawa.

Konstytucja elastyczna - tryb jej zmiany jest taki sam jak ustawy (bo jest to ustawa zwykłą)

Konstytucja rzeczywista - odzwierciedla rzeczywisty ustrój państwa.

Konstytucja fikcyjna - rozmija się z rzeczywistym ustrojem państwa.

Niekiedy tez przyjmuje się kryterium historyczne i rozróżnia się poszczególne generacje konstytucji.

I generacja to konstytucje najstarsze m. in. USA, Norwegia, Belgia, Francuska Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela. Ograniczają się do regulowania najważniejszych organów państwa, bardzo niewiele o wonnościach człowieka (jeśli są, głównie dotyczą praw politycznych. Prawo polityczne - było prawem tanim, kilka procent mężczyzn).

II generacja konstytucji powstała po I wojnie światowej wymienić należy konstytucje Niemiec, Austrii, Czechosłowacji, Polska konstytucja marcowa z 1921.

• Olbrzymią rolę odegrała konstytucja ZSRR w 1918 r.

• Są tam znacznie szerzej podejmowane prawa socjalne, społeczne.

• Były prospołeczne.

• Prawa te zostały zrównane z prawami politycznymi.

III generacja to konstytucje powstałe po II wojnie światowej - Japonia, Włochy, Niemcy, Francja. Doskonalenie mechanizmów rządów parlamentarnych, stworzenie instytucjonalnych gwarancji ochrony konstytucji, a także pełniejsze zapisaniu praw i wolności jednostki oraz procedur ich ochrony. Pojawiła się potrzeba unormowania w konstytucji w większym zakresie gospodarczym, oraz nowy sposób prowadzenia polityki (polityka ma być pokojową, zakaz prowadzenia wojen, zakaz agresji)

IV generacja - poczynając od 1989 konstytucji w nowych demokracjach czy systemach postkomunistycznych. Ustanawia się w tych konstytucjach wiele gwarancji dla praw wolności, które są zapisane w konstytucji. Zapisany w dokładny sposób zakres ingerencji państwa w mechanizmy gospodarcze (państwo chroni wszelką własność.

Cechy szczególne, co do treści.

Szczególna treść konstytucji polega na zakresie regulowanych przez nią materii.

Treść konstytucji jest zbudowana wokół podstawowych zagadnień:

1. Określeniem suwerena (podmiotu władzy najwyższej.

2. Określeniem sposobu sprawowania władzy przez suwerena.

3. Określeniem budowy naczelnych organów państwa

4. Określeniem katalogu podstawowych wolności, praw, obowiązków człowieka i obywatela.

5. Unormowanie podstaw ustroju społeczno-gospodarczego w państwie.

6. Określeniem trybu zmiany konstytucji.

Cechy szczególne, co to formy.

1. Nazwa

Tylko ten akt określany jest mianem konstytucji

2. Szczególny tryb uchwalania

Podział sposobu uchwalania:

1. Konstytucje uchwalane w sposób bezpośredni.

Konstytucje, które przyjmuje suweren, cały naród, odbywa się to w drodze referendum. Pozostaje pytanie, czy są one konstytucjami demokratycznymi.

2. Konstytucje uchwalane w sposób pośredni

Konstytucja uchwalana przez jakiś organ.

• Jest położona konstytuanta (organy, które są podejmowane wyłącznie do tego, aby uchwalić konstytucję). Organ kolegialny o różnym składzie.

• Konkretnemu parlamentowi przypisany jest obowiązek uchwalenia konstytucji. Wybierany parlament, który dodatkowo jest prawnie zobowiązany do uchwalenia konstytucji (np. 1919 - sejm ustawodawczy; 1947 - sejm ustawodawczy).

• Funkcja każdego parlamentu jest funkcja ustrojodawcza, możliwość uchwalania i nowelizowania konstytucji.

Sposoby uchwalania konstytucji przez parlament:

• Sposób ewolucyjny - są zachowane reguły przewidziane przez obowiązującą konstytucję.

• Sposób rewolucyjny - zmiany są dokonane z pogwałceniem poprzednio obowiązującej konstytucji.

3. Szczególny tryb zmiany

Zawsze konieczne jest uchwalenie ustawy o zmianie konstytucji, często zwanej ustawą konstytucyjną.

Występować tu mogą także dodatkowe utrudnienia proceduralne, z których najdalej idącym jest konieczność potwierdzenia zmiany konstytucji przez następny parlament (Szwecja, Grecja), z czym może się też wiązać obligatoryjne rozwiązanie parlamentu (Belgia, Dania).

Najdalej idącym rozwiązaniem jest powiązanie zmiany konstytucji z instytucją referendum.

Procedury te mogą mieć charakter rozłączny, w zależności od sytuacji.

Konstytucja zmieniana jest w sposób podobny do jej uchwalania - większością kwalifikacyjną.

1. Metoda legislacyjna (metoda poprawek)

2. Nowelizacja (inkorporacja)

Tryb uchwalania ustaw o zmianie Konstytucji RP.

1. Projekt ustawy o zmianie konstytucji może przedłożyć Prezydent, Senat lub grupa posłów licząca, co najmniej 1/5 ustawowego składu Sejmu (92 posłów)

2. Ustawa o zmianie konstytucji musi zostać uchwalona przez sejm i nie później niż w ciągu 60 dni przez Senat. Konieczna jest, więc zawsze zgoda obu izb.

3. Nie przewiduje się obligatoryjnego referendum konstytucyjnego, jeżeli jednak poprawka konstytucyjna dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, to podmioty uprawnione do inicjowania zmian konstytucji mogą zażądać w terminie 45 dni od uchwalenia poprawki przez Senat przeprowadzenia referendum. Zmiana konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli opowiedziała się za nią większość głosujących.

4. Prezydent ma obowiązek podpisania ustawy zmieniającej konstytucje, nie przysługuje mu wiec w tym zakresie prawo weta.

5. Konstytucja nie może być zmieniana w czasie stanu nadzwyczajnego, co oznacza, że nie można w tym okresie wnosić projektów ustaw o zmianie konstytucji, a prace nad projektami już wniesionymi należy zawiesić.

4. Systematyka

Ułożona według naczelnych zasad ustrojowych

1. Preambuła nie jest obowiązkowym elementem konstytucji.

2. Przepisy podzielone są na artykuły, artykuły na ustępy, a ustępy na punkty.

3. Konstytucja podzielona jest na kilkanaście rozdziałów. Duże znaczenie ma ich kolejność - są układane według ważności (od większej do mniejszej).

Dziś dominuje przeświadczenie, że rozdział dotyczący praw i wolności obywateli powinien być na początku konstytucji, gdyż powinna ona wyznaczać status jednostki w państwie.

Wydzielenie rozdziału „finanse publiczne” pokazuje jak wielką wagę ma to zagadnienie dla państwa.

5. Najwyższa moc prawna konstytucji.

Przepisy zawarte w konstytucji mają najwyższą moc prawną. Na najwyższą moc prawną przepisów konstytucji składają się 3 kwestie:

1. Przepis w konstytucji jest punktem wyjścia dla kształtowania pozostałych przepisów prawnych;

2. Przepisy zawarte w aktach niższego rzędu muszą rozwijać przepis, normy z konstytucji;

3. Przepisy zawarte w aktach niższego rzędu nie mogą być sprzeczne z przepisami ustawy zasadniczej;

Gwarancje szczególnej mocy konstytucji.

Gwarancje - są to czynniki i instytucje ustrojowe, które zapobiegają naruszenie ustaw lub umożliwiają usunięcie już dokonanych naruszeń.

Gwarancje dzielą się na gwarancje:

Materialne są to te gwarancje, które zapobiegają. Są to czynniki, które tkwią w świadomości społecznej i działają poza prawem.

Formalne (instytucjonalne) instytucje i zasady prawne umożliwiające przywrócenie stanu zgodnego z ustawą np. instancyjna kontrola decyzji administracyjnych, sądowa kontrola decyzji administracyjnych, kontrola konstytucyjności aktów prawnych, niezawisłość sądów).

3. Ustawa konstytucyjna.

Ustawa konstytucyjna stoi na równi z konstytucją. Różnica pomiędzy tymi aktami jest w zakresie treści. Ustawa konstytucyjna reguluje ten sam obszar materii, ale nie reguluje całości, lecz dotyka tylko niektórych z tych zagadnień.

Ustawami konstytucyjnymi są:

1. Tzw. Małe Konstytucje - nowelizacje wydawane, gdy historycznie wymagane są zmiany o randze konstytucji, a nie ma w tym czasie do tego warunków, np. gdy państwo powstaje lub odradza się po niewoli.

1919, 1947 i 1992 - wydanie aktów prawnych nazywanych potocznie Małymi Konstytucjami, bo nie regulowały całości (tych wszystkich 6 elementów).

2. Nowelizacje konstytucji oraz ustawy o zmianie konstytucji.

Te ustawy konstytucyjne albo są zamieszczane w formie poprawek do konstytucji (są doklejane na końcu konstytucji np. w USA lub Macedonii) albo są włączone w tekst aktu prawnego. Takie nowelizację są w Polsce.

Pierwszą nowelizacją była Nowela Sierpniowa w 1926r, konstytucja PRL była nowelizowana 30-razy, przy czym te nowelizacje nie są sobie równe. Obecne konstytucja nie była nowelizowana.

3. Ustawa konstytucyjna może zmieniać małą konstytucję.

4. Ustawy konstytucyjne uchwalane w związku z techniką legislacyjną, polega to na tym, że cały końcowy blok przepisów jest wyłączony z niej i uchwalony w formie aktu prawnego tej samej rangi. Np. konstytucja 52r. miała odrębną ustawę konstytucyjną o wejściu w życie konstytucji.

5. Ustawy konstytucyjne o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji.

Np. 26.05.1951 r. i 23.04.1992 - obie nosiły nazwę ustawy konstytucyjnej o trybie przygotowania i uchwalenie konstytucji.

4. Umowa międzynarodowa.

Jest pewnym zobowiązaniem państwa do wykonywania określonych w umowie zobowiązań.

Zawarcie umowy jest ograniczeniem suwerenności danego państwa (ograniczona swoboda).

Umowa międzynarodowa jest zawierana przez Radę Ministrów i potwierdzona przez głowę państwa - musi być pewność, że przystąpienie do tej umowy jest rzeczywistą wolą państwa.

Rodzaje umów międzynarodowych:

1. Nieratyfikowane - zatwierdzane (tzw. porozumienia)

2. Ratyfikowane

1. Ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie

2. Ratyfikowane bez zgody ustawowej

Wymóg uchwalenia ustawy akceptującej odnosi się do umów dotyczących:

- pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych

- wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji

- członkostwa Rzeczypospolitej w organizacji międzynarodowej

- znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym

- spraw uregulowanych w ustawie lub, w których konstytucja wymaga ustawy

Ratyfikowane umowy międzynarodowe mogą zawierać postanowienia będące źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej.

Nowa procedura:

Rząd Prezydent <= Mała droga ratyfikacji

Długa droga

ratyfikacji Sejm + Senat

Jeżeli prezydent nie miał zgody wyrażonej w ustawie, nie mógł ratyfikować umowy międzynarodowej.

Ich miejsce w systemie prawa jest zróżnicowane i zależy od zastosowanej procedury ratyfikacji, tzn. od tego czy ratyfikacji dokonano na podstawie ustawy akceptującej. Umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie mają pierwszeństwo przed ustawami.

Umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana chyba, że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

Wszystkie umowy międzynarodowe muszą być zgodne z konstytucją.

Umowy nieratyfikowane nie mogą być jednak źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Oznacza to, że postanowienia w nich zawarte mogą działać tylko w sferze prawa wewnętrznego

Istnieje problem z prawem europejskim (wspólnotowym) - jest to różnego rodzaju prawo: prawo pierwotne i wtórne.

Prawo pierwotne.

Umowy międzynarodowe odnoszące się do wspólnoty europejskiej.

Konstytucja UE - traktat z Maastrht; umowa międzynarodowa gdzie 9 państw przystąpiło do UE

Prawo wtórne.

Prawo, które jest stanowione przez odpowiednie organy UE. Obowiązuje też w Polsce - tylko konstytucja nie zalicza go do prawa powszechnie obowiązującego:

Art. 90 był najczęściej atakowany przez przeciwników przystąpienia do UE (bo oznacza on utracenie suwerenności w pewnych sprawach - przekazanie pewnych kompetencji). Jest to tzw. klauzula europejska.

Daje dwie możliwe drogi ratyfikacji:

1. Ratyfikacja przez przyjęcie ustawy (tryb szczególny - ustawa wyrażająca zgodę na umowę międzynarodową przekazującą kompetencje ma być uchwalona przez Sejm większością kwalifikowaną 2/3 głosów.

Traktat akcesyjny - był skierowany do Trybunału Konstytucyjnego o zgodność z konstytucją (skierowany przez grupę posłów z CPR).

2. Głosowanie większością głosów.

Referendum (art. 125) - jest ono wiążące, gdy udział weźmie, co najmniej 50% uprawnionych do głosowania (frekwencja wyborcza)

5. Ustawa.

Ustawa - akt o charakterze normatywnym, zawierającym normy generalne i abstrakcyjne, pochodzący od parlamentu, uchwalany w szczególnym trybie, regulujący materie ustawową.

Ustawa w znaczeniu materialnym

Każdy akt prawny, który reguluje materię uznawaną za treść ustawy.

Ustawa w znaczeniu formalnym

• Jest aktem parlamentu i aktem wyłącznym.

• „Trzy czytania” ustawy.

• Uczestnictwo prezydenta.

• Opublikowanie i wejście w życie.

Moc prawna ustawy

Trzeci, co do mocy akt po konstytucji i umowach międzynarodowych.

Szczególna moc prawna ustawy polega na kilku elementach:

• Ma samoistną moc powszechnie obowiązującą (do wydania i obowiązywania ustawy nie jest potrzebne jakiekolwiek szczegółowe upoważnienie)

• Ustawa może być zmieniona, uchylona lub zawieszona tylko przez inną normę ustawową nigdy przez normę niższego rzędu

• Ustawa może zmieniać uchylać lub zawieszać każdą inną normę prawną prawa krajowego

• Wydawanie innych aktów normatywnych prawa krajowego o ile te akty mają być źródłami prawa powszechnie obowiązującego dopuszczalne jest tylko na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

6. Rozporządzenie/dekret z mocą ustawy.

Wydawanie dekretów

Są do tego upoważnieni:

• głowa państwa

• rząd

• wyższe gremia posłów lub przedstawicieli posłów i rządu

Upoważnienie do wydawanie dekretów

Upoważnienie konstytucyjne - w konstytucji wyraźnie jest upoważnienie (stałe, trwałe)

Upoważnienie ustawowe - w konstytucji jest upoważnienie do uchwalenia ustawy upoważniającej do wydania dekretów (nie trwałe, ustawa upoważniająca może nie powstać)

Rodzaje dekretów ze względu na czas:

• Stałe - mogą być zawsze wydawane

• Związane z trybem pracy parlamentu - dekret może być wydawany tylko wtedy, gdy parlament nie obraduje.

Treść dekretu

Upoważniając jakiś organ do wydawania dekretów był określony katalog spraw, jakich mógł dekret dotyczyć.

Dąży się do tego by materia dekretowa była sprecyzowana. Jest określony katalog spraw które mogą być regulowane dekretami lub nie mogą (te wyłączenia są z reguły bardzo proste np. kwestie związane ze zmianą konstytucji, wolności obywateli, prawa wyborcze, finansowe, podatki itd.

Kwestia ważności dekretów

Dekrety powinny być później zatwierdzone przez parlament, czyli jest to kontrola parlamentu nad treścią dekretu i organem go wydającym.

Mamy 4 możliwości odpowiedzi na dekret:

• Zatwierdzenie

• Nie zatwierdzenie

• Zatwierdzenie dekretu i jednoczesne wydanie ustawy nowelizującej

• Nie zatwierdzenie i wydanie ustawy, która daną kwestię reguluje w sposób całkowicie odmienny.

Akty tej rangi pojawiły się w Noweli Sierpniowej (2.08.1926r). Wprowadzono w niej:

1. Prawo prezydenta do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy w razie nagłej konieczności.

2. Rozporządzenia wydawane z upoważnienia ustawowego

Po wojnie nastąpiły zmiany, zmieniono nazwę z rozporządzenia z mocą ustawy na dekrety z mocą ustawy, a prawo ich wydawania uzyskał rząd.

W okresie Małej Konstytucji z 1947 r. przewidywano prawo upoważnienia rządu ustawą do wydawania dekretów w okresach międzysesyjnych.

W 1952 r. wraz z uchwaleniem konstytucji zmieniła się sytuacja. Prawo wydawania dekretów stało się kompetencją Rady Państwa, która otrzymała to prawo wyłącznie w okresach międzysesyjnych.

Obecnie rozporządzenia z mocą ustawy mogą być wydawane tylko przez prezydenta na wniosek RM i tylko wtedy, gdy jest stan wojenny, a Sejm nie może się zebrać na posiedzenie.

Rozporządzenie musi być zatwierdzone na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Przepisy nie określają, co się stanie jeśli nie zostanie on zatwierdzony lub nie zostanie przekazany do zatwierdzenia.

7. Rozporządzenie.

Są to akty wykonawcze do ustaw.

Rozporządzenia są prawem powszechnie obowiązującym, wydawane są na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

Upoważnienie składa się z trzech elementów (elementy delegacji rozporządzenia):

1. Element podmiotowy.

W ustawie musi być wyraźnie wskazany podmiot, który może wydać rozporządzenie. Upoważnić można tylko organy konstytucyjne. Nie każdy organ konstytucyjny musi posiadać prawo do wydawania rozporządzeń.

Prawo do wydawania rozporządzeń posiada:

• Prezydent

• Premier

• Rada ministrów

• Ministrowie

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

• Komitety (art. 147 ust 4; art. 149 ust 2)

2. Element przedmiotowy.

Istnieje zakaz subdelegacji

Trzeba wyraźnie określić materię, która ma być przedmiotem do regulacji przez rozporządzenie.

3. Wytyczne dotyczące treści rozporządzenia.

Jest to ograniczenie swobody władzy wykonawczej.

Jeżeli uchyla się ustawę to automatycznie tracą moc wszystkie rozporządzenia do niej wydane.

Podmiot piszący rozporządzenie musi najpierw powołać się na podstawę prawną tegoż rozporządzenia.

8. Zarządzenie i uchwała.

Aby wydać zarządzenia lub uchwałę musi być wydane w ustawie upoważnienie. Zakres treści nie musi być unormowany w sposób tak szczegółowy.Nie ma wymogu, co do wytycznych treści.

Zarządzenia były do 1997 r. aktami prawa powszechnie obowiązującego => art. 241 ust 6

Uchwały to nazwa używana w stosunku do każdego aktu podejmowanego przez organ kolegialny.

Uchwały mają różny charakter:

1. Nie muszą mieć charakteru normatywnego.

2. Uchwały konkretno-indywidualne.

3. Uchwały mają charakter wewnętrzny oprócz uchwał zwanych regulaminami sejmu i senatu.

Uchwały i rozporządzenia podlegają kontroli, co do zgodności ich z obowiązującym prawem. TK orzeka co do zgodności uchwał i rozporządzeń z konstytucją i umowami międzynarodowymi.

9. Akty prawa miejscowego.

Akty prawa miejscowego są aktami prawa powszechnie obowiązującego, jednak obowiązują jedynie na terenie działania organu, który wydał ten akt.

Akty prawa miejscowego są wydawane na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie.

Podmioty wydające te akty to:

• Organy samorządu terytorialnego

• Niezespolona administracja samorządowa

• Terenowe organy administracji rządowej

Zakres przedmiotowy

Reguluje wszystkie kwestie dotyczące życia danej społeczności.

Wchodzą w życie po publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym, prowadzonym przez wojewodę.

RODZAJE AKTÓW

1. Przepisy wykonawcze

Konieczne jest wówczas istnienie upoważnienia zawartego w ustawie, które wskazuje organ władzy lokalnej i materię, która ma zostać uregulowana. Przepisy te wykazują wiele podobieństw do rozporządzeń wydawanych na szczeblu centralnym

• Rozporządzenia - wojewoda

• Uchwała - Rada gminy, Rada Powiatu, Sejmik wojewódzki.

• Przepisy strukturalno-organizacyjne

• Statuty Rada gminy, Wojewoda

• Regulaminy (porządkowe)

3. Przepisy porządkowe

Wydawanych na podstawie ogólnej kompetencji wyrażonej w przepisach ustaw. rzepisy te mogą być wydawane, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony zdrowia lub życia obywateli oraz dla zapewnienia porządku spokoju i bezpieczeństwa publicznego, ale tylko w kwestiach, które nie zostały uregulowane w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązującego prawa.

• Uchwała - Rada Gminy, Rada Powiatu

• Zarządzenia - Wójt, Prezydent Miasta, Wojewoda, Zarząd Powiatu.

Nadzór nad aktami prawa miejscowego sprawują:

• Sądy administracyjne

• Najwyższy Sąd Administracyjny

• Prezes Rady Ministrów (może uchylić akty, gdy uzna, że są niezgodne z polityką rządu)

10. Niepisane źródła prawa.

1. Zwyczaj konstytucyjny.

Długotrwała praktyka postępowania w danej sytuacji, powszechnie akceptowana przez społeczeństwo, budząca domniemanie, że w razie zaistnienia takiej sytuacji postąpi się tak samo. Np.:

• Rozpoczęcie obrad sejmu (uderzenie laską marszałkowską)

• Podział na lewice, prawice i centrum.

• Zajmowanie miejsc frakcjami

• Rząd podaje się do dymisji dopiero na pierwszym posiedzeniu następnego rządu.

2. Prawo zwyczajowe.

Zwyczaj akceptowany przez społeczeństwo, a także władze.

Praktyka działania + przekonanie o mocy obowiązywania tej praktyki działania.

Np.: zasada dyskontynuacji.

3. Precedens

Pewna reguła lub zasada prawna stworzona przez dany organ, obowiązująca we wszystkich takich sprawach w przeszłości. W praktyce to jednorazowe rozstrzygnięcie pewnego typu sprawy.

Tryb uchwalenia obowiązującej Konstytucji RP
23 kwietnia 1992 r. - Ustawa konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP.

Według niej:

• Inicjatywa - prezydent, Komisja Konstytucyjna ZN, grupa 56 członków ZN.

• Konstytucje uchwali Zgromadzenia Narodowe.

• Utworzenie Komisji Konstytucyjnej ZN.

• Przewidziany czas na składanie projektów - 6 miesięcy

Swoje Projekty wnieśli:

• Senat I kadencji

• Sojusz Lewicy Demokratycznej

• Unia Demokratyczna

• Polskie Stronnictwo Ludowe + Unia Pracy

• Prezydent

• Konfederacja Polski Niepodległościowej.

• Porozumienie Centrum (zostało wycofane)

Żaden z projektów nie był poddany pierwszemu czytaniu na posiedzeniu Zgromadzenia Narodowego.

31 maja 1993 r. - Wałęsa rozwiązuje parlament.

22 kwietnia 1994 - Ustawa konstytucyjna - nowelizacja tej z 92 roku.

Według niej:

• Możliwość przeprowadzenie referendum przedkonstytucyjnego (w celu zapytania obywateli jakie rozwiązania chcieli by widzieć).

• Inicjatywę ustawodawczą ma też grupa 500 tys. Obywateli

• Kontynuacja prac nad projektami już wniesionymi.

We wrześniu 1994 odbyło się w Zgromadzeniu Narodowym pierwsze czytanie tych projektów, następnie wszystkie projekty trafiły do Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego (46 posłów 10 senatorów) w celu przygotowania jednolitego projektu.

Prace Komisji doprowadziły 16 stycznia 1997 do przyjęcia sprawozdania zawierającego tekst Konstytucji w formie tekstu jednolitego.

Na przełomie 1996/1997 zbudowano porozumienia czterech ugrupowań parlamentarnych (PSL, SLD, UP, UW), co pozwoliło na uzyskanie większości 2/3 zarówno w Komisji Konstytucyjnej, jak i w Zgromadzeniu Narodowym.

22 marca 1997 odbyło się drugie czytanie, w którym uchwalono parlamentarny tekst Konstytucji.

Następnie swoje poprawki zgłosił prezydent, a Zgromadzenie rozpatrzyło je i w trzecim czytaniu uchwaliło ostateczny tekst Konstytucji 2 kwietnia 1997.

Pozostało zatwierdzenie Konstytucji przez naród. Referendum konstytucyjne wyznaczono na 25 maja 1997. Przy skromnej frekwencji (niewiele ponad 42% uprawnionych) Konstytucja została zaakceptowana, choć skąpą większością głosów.

Sąd Najwyższy stwierdził w dniu 15 lipca 1997 ważność referendum. W dniu 16 lipca Konstytucja została ogłoszona w Dzienniku Ustaw, weszła w życie po upływie 3 miesięcy od jej ogłoszenia tj. 17 października 1997.

Konstytucyjne zasady ustroju


1. Pojęcie zasady ustroju i katalog.

Są to główne, fundamentalne rozwiązania ustrojowe uregulowane wolą ustrojodawcy, zapisane w konstytucji w sposób wyraźny bądź wynikające z jej treści określające czy też charakteryzujące ustrój państwa.

Pojęcie ustroju państwa jest szerokie, jest to ustrój polityczny, społeczny i gospodarczy.

• ustrój polityczny to struktury procesu realizowania władzy publicznej,

• ustrój społeczny mówi o poszczególnych klasach, grupach i jednostkach oraz ich miejscu, roli, prawach i obowiązkach w państwie i społeczeństwie.

• ustrój gospodarczy określa stosunek państwa do własności i procesów gospodarczych.

Zasady konstytucyjne są podstawową wskazówką dla określenia aksjologii konstytucji.

Po drugie zasady konstytucyjne wyznaczają ogólny kontekst interpretowania i stosowania norm konstytucyjnych w bardziej szczegółowym charakterze.

Najbardziej podstawowe zasady o najbardziej ustabilizowanej treści:

• Zasada suwerenności narodu

• Zasada republikańskiej formy rządów

• Zasada niepodległości i suwerenności państwa

• Zasada demokratycznego państwa prawnego

• Zasada pluralizmu politycznego

• Zasada pięcioprzymiotnikowego prawa wyborczego

• Zasada przedstawicielstwa

• Zasada społeczeństwa obywatelskiego

• Zasada podziału władz

• Zasada społecznej gospodarki rynkowej

• Zasada przyrodzonej godności człowieka

2. Zasada suwerenności.

1a. Interpretacje zasady suwerenności narodu (ludu).

Naród jest podmiotem władzy zwierzchniej w Polsce. Władza zwierzchnia do narodu należy oraz, że naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

2.a. Zasada niepodległości i suwerenności państwa.

Suwerenność Państwa jest pojęciem oznaczającym stan państwa zdolnego do nieskrępowanego niczym i przez nikogo samodzielnego decydowania we wszystkich sprawach go dotyczących ze sfer - politycznej, militarnej, ekonomicznej i społecznej.

Niepodległość Państwa definiowana w Konstytucji uwydatnia niezależność Rzeczpospolitej od innych państw w sprawach wewnętrznych oraz taką samą niezależność w stosunkach zewnętrznych.

3. Zasada przedstawicielstwa.

Realizacja władzy przez suwerenny naród odbywa się najczęściej przez jego wybieranych przedstawicieli, którzy tym samym działają w imieniu Narodu i na jego rzecz. Taki sposób sprawowania władzy nazywamy demokracją reprezentacyjną, przedstawicielską, czy pośrednią.

Władza jest sprawowana poprzez organy przedstawicielskie (organy kolegialne). Są to organy kolegialne zarówno na szczeblu centralnym (parlament) jak i organy stanowiące na wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego.

Między osobą wybraną a nami jako wyborcami zachodzi stosunek zwany mandatem przedstawicielskim.

Mandat przedstawicielski:

• Pełnomocnictwo udzielone deputowanemu przez wyborców na skutek aktu wyborczego.

• Całokształt praw i obowiązków nabytych w wyniku wyborów.

Konstytucja, pomimo iż uznaje zasadę reprezentacji za podstawową wskazuje również niektóre procedury bezpośredniego sprawowania władzy przez Naród.

również niektóre procedury bezpośredniego sprawowania władzy przez Naród.

4. Zasady prawa wyborczego.

Prawo wyborczym w znaczeniu przedmiotowym - ogół norm prawnych regulujących przygotowanie i przeprowadzenie wyborów

Prawo wyborcze w znaczeniu podmiotowym - prawo obywatela, a raczej ogół wyborczych jego uprawnień.

Czynne prawo wyborcze - Prawo obywatela do głosowania.

Przesłanki posiadania czynnego prawa wyborczego:

• Obywatelstwo polskie

• Ukończenie 18 roku życia

• Posiadanie pełni praw publicznych

• Posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych.

Bierne prawo wyborcze - prawo do kandydowania i uzyskania mandatu w wyniku wyborów.

Krąg osób posiadających bierne prawo wyborcze:

• Posiadanie czynnego prawa wyborczego

• Wybory lokalne: trzeba zamieszkiwać na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego i to nie tylko w dniu wyborów, ale przez cały okres piastowania mandatu

• Wiek

1. Do organów samorządu terytorialnego - 18 lat

2. Do sejmu i Parlamentu Europejskiego - 21 lat

3. Do senatu 30 lat.

4. Wybory prezydenckie - 35 lat

5. Wybory na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) 25 lat.

Funkcje wyborów

1. Funkcja kreacyjna - polega na ty, że wyborcy tworzą skład polityczny, jak i skład personalny wybieranego organu.

2. Wybory są legitymacją dla danego organu do sprawowania władzy,

3. Funkcja integracyjna - społeczeństwo skupia się wokół programów wyborczych.

4. W głosowaniu daje się poparcie dla poszczególnych ugrupować, ich programów. Te ugrupowania, które wygrywają mają legitymację do realizacji tego programu.

5. Wybory pełnią funkcję kontrolną, wybory w akcie głosowania rozliczają tych, którzy sprawowali władzę w ostatnich latach, czy oni realizowali programy i jak realizowali władzę.

6. Funkcja wyłonienia stabilnej większości (pożądany jest stabilny rząd, posiadający większość).

Podstawowe zasady prawa wyborczego:

Podstawowe zasady prawa wyborczego określa się tradycyjnie mianem przymiotniki wyborcze, mówi się, więc że wybory są powszechne, równe i bezpośrednie a głosowanie tajne. Stąd wywodzi się pojęcie wyborów czteroprzymiotnikowych. Piąty przymiotnik - proporcjonalność odnosi się do innego zagadnienia a mianowicie do sposobu ustalania wyniku wyborów.

Zasada powszechności.

Zasada ta określa krąg podmiotów, którym przysługują prawa wyborcze.

Cenzus -W j. pol. cenzus oznacza warunek. A więc można mówić o cenzusie wyborczym jako o każdym warunku. Ale niektórzy wiążą słowo cenzus wyłącznie z pewnymi wymogami, które są uznawane za ograniczające powszechność prawa wyborczego.

Historyczne cenzusy:

• cenzus płci - prawo głosu ma tylko jedna płeć

• cenzus majątki - prawo głosu mają ludzie posiadający odpowiednio duży majątek.

• cenzus wykształcenia - Prawo głosu mają tylko ludzie wykształceni

• cenzus rasy - np. RPA ludność czarna (stanowiąca 70% mieszkańców) nie miała prawa głosu - apartheid.

• cenzus klasowy - wyłączenie pewnych grup społecznych np. w czasach komunizmu wyłączanie prawa głosu dla starych dynastii, możnowładztwa.

• cenzus wyznania - prawo głosu mają tylko wyznawcy określonej religii

• cenzus zawodu - uznawano, że głosować może tylko ten kto jest swobodny w podejmowaniu decyzji (służący jest zależny od pracodawcy, wojskowy, urzędnik państwowy czy duchowny też).

Współczesne cenzusy:

• Cenzus obywatelstwa - Prawo głosu mają jedynie obywatele państwa.

• cenzus wieku - Prawo głosu mają ludzie po osiągnięciu określonego wieku

• cenzus pełni praw publicznych - bez praw publicznych nie można uzyskać prawa wyborczego.

• cenzus pełni władzy umysłowych -każda osoba ubezwłasnowolniona, nieważnie czy całkowicie czy częściowo i z jakiego powodu nie ma prawa wyborczego.

• cenzus zamieszkania - osoba, która ma uczestniczyć w głosowaniu musi być związana z terenem na którym odbędzie się głosowanie.

• Domicyl - jest cenzusem w przypadku wyborów samorządowych, głosować może osoba, która zamieszkuje na obszarze działania wybieranego organu.

Gwarancje powszechności prawa wyborczego.

Gwarancja to instytucja mająca na celu realizację wskazanych kompetencji. Aby prawo mogło być realizowane powinny istnieć gwarancje to umożliwiające.

1. Spis wyborców.

Przygotowywane w gminie.

2. Rejestr wyborców.

Gmina ma obowiązek tworzenia rejestrów, jest to obowiązek o charakterze zleconym, z zakresu administracji rządowej (na ich podstawie tworzone są listy wyborców).

Rejestr powinien być codziennie aktualizowany.

Istnieje podział na: rejestr A (wszyscy obywatele; rejestr B (obywatele, którzy chcą głosować w Polsce)

3. Obwody do głosowania.

Terytorium, na którym musi mieszkać od 500 do 3000 ludzi. Tworzy go Rada Gminy na wniosek wojewody. Głosowanie odbywa się w lokalu komisji obwodowej.

Specjalnych obwodów do głosowania: w szpitalach, ośrodkach opieki społecznej, w zakładach karnych, na polskich statkach.

Obwody do głosowania tworzone są również poza granicami kraju (istnieje ich ok. 160) - dotyczy wyborów prezydenckich i parlamentarnych.

Dla osób niepełnosprawnych zapewnia się udogodnienia, pozwalające na dostanie się do komisji wyborczej.

4. Zaświadczenie o prawie do głosowania.

Wydaje go gmina. Pozwala nam głosować po za miejscem naszego zameldowania.

5. Dzień głosowania.

Jest to dzień wolny od pracy. W Polsce jest to niedziela.

6. Protesty wyborcze.

Każdy obywatel ma prawo złożyć protest w terminie do 7 dni od ogłoszenia wyników.

7. Głosowanie korespondencyjnie.

Wyborca dostaje wcześniej kartę, oddaje głos i składa go na poczcie.

8. Wprowadzenie metody głosowania przez pełnomocnika.

Obywatele mogą upoważnić pełnomocnika, do oddania głosu za niego.

9. Głosowanie przez Internet.

Istnieją wątpliwości, co do tajności głosowania.

Zasada równości.

W znaczeniu formalnym - jeden człowiek - jeden głos.

W znaczeniu materialnym - głos każdego wyborcy miał tę samą siłę a więc by mniej więcej w tym samym stopniu wpływał na wynik wyborów.

Okręgi jednomandatowe - liczba mieszkańców przypadająca na każdy okręg musi być mniej więcej taka sama.

Okręgi wielomandatowe - liczba mandatów w okręgu musi być ustalona odpowiednio do liczby jego mieszkańców, co często jest zadaniem trudniejszym.

Gwarancje materialnej równości prawa wyborczego.

1. Wprowadzenie tzw. stałej normy przedstawicielstwa tzn. ustalenie liczby mieszkańców przypadających na jeden mandat.

2. Ustaleniu stałej liczebności parlamentu, a przed każdymi wyborami dokonuje się dopasowania tej liczby mandatów do struktury zamieszkania ludności.

Zasada bezpośredniości.

Ma dwa znaczenia:

1. Wybory bezpośrednie rozumiemy jako bezpośredni wybór reprezentantów. Zasada ta oznacza, że wyborca oddaje swój głos na osobę lub osoby, które mają zostać wybrane a więc objąć mandat obsadzony w drodze danego głosowania. Tym samym wyborca decyduje bezpośrednio o składzie organu przedstawicielskiego.

Jest to przeciwieństwo wyborów pośrednich, gdzie wyborcy wybierają elektorów, którzy, będąc z nimi związani, głosują bezpośrednio.

2. Bezpośredniość oznacza głosowanie osobiste.

Przeciwieństwem będzie głosowanie przez pośrednika (pełnomocnika).

Zasada tajności głosowania.

Zasada ta oznacza zagwarantowanie każdemu wyborcy, że treść jego decyzji wyborczej nie będzie mogła być ustalona i ujawniona. Każdy wyborca musi oddawać głos w takich warunkach technicznych - politycznych, które stwarzają mu nieskrępowane możliwości dokonania wyboru. Zasada zapewnia swobodę wyrażania swojego stanowiska. Ma chronić wyborcę przed szykanami ze strony aparatu władzy.

Zasada proporcjonalności.

Zasada ta odnosi się do sposobu ustalania wyników głosowania i występuje alternatywnie wobec zasady większości.

Zasada większości - wybranym został ten, kto uzyskał największą liczbę głosów.

Zasada większości bezwzględnej - wygranym jest ten, kto uzyskał ponad 50% głosów. Jeżeli żaden z kandydatów tyle nie uzyska to przeprowadzana jest druga tura głosowania.

Tzw. progi wyborcze lub inaczej klauzule zaporowe - wymóg uzyskania pewnego minimalnego odsetka głosów w skali całego kraju. Jeżeli taki próg nie zostanie osiągnięty to głosy oddane na daną partię czy ugrupowanie przepadają i nie są uwzględniane przy matematycznych kalkulacjach służących rozdzielaniu mandatów.

W obecnym stanie prawnym progi wyborcze dotyczą wyborów do Sejmu i oznaczają konieczność uzyskania w skali kraju następującego odsetka ważnie oddanych głosów:

• 5% dla uzyskania mandatu z list zgłoszonych przez pojedyncze partie, ugrupowania czy grupy wyborców

• 8% dla uzyskania mandatów z list zgłoszonych przez koalicyjne komitety wyborcze.

Pojęcie systemu wyborczego.

System wyborczy rozumiany jest jako całokształt zasad zawartych w prawie wyborczym.

System wyborczy sensu largo - ogół zasad dotyczących trybu przygotowania i przeprowadzenia wyborów oraz zasad podziału mandatów,

System wyborczy sensu stricto - zasady ustalania wyników wyborów.

Wyróżniamy:

1. Systemy większościowe - mandat dla tego, kto uzyska największą liczbę głosów - są 2 rodzaje:

a) systemu większości bezwzględnej- kandydat lub lista więcej niż połowa ważnie oddanych głosów;

b) systemu większości względnej- kandydat lub lista więcej głosów niż konkurenci;

2. Systemy proporcjonalne - podział mandatów wyborczych pomiędzy poszczególne ugrupowania proporcjonalnie do liczby głosów oddanych na nie w wyborach.

3. Systemy mieszane - kombinacja systemów większościowych i proporcjonalnych w stosunku pół na pół.

Zasady podziału mandatów.

I metoda: d'Hondta

Metoda zaliczona do największych ilorazów. Wyniki głosowania (dotyczące każdej partii) dzielimy przez kolejne liczby całkowite. Mandaty przydzielamy zaczynając od największych ilorazów rozdając je aż do wyczerpania.

II metoda: Sanleti (zbliżona do m. ilorazów).

Dzielimy przez kolejne nieparzyste liczby całkowite, za pierwszym razem dzielimy przez 1.4 dziesiętnej. Poszukujemy największych ilorazów. Ten system dziś wpisany do ordynacji wyborczej do Sejmu, Senatu.

III metoda: Harre-Namejana.

M = ilość głosów : (ilość głosów łącznie : ilość mandatów)

Mandaty nie obsadzone zgodnie z największą liczbą po przecinku.

5. Instytucje demokracji bezpośredniej.

Formy demokracji bezpośredniej.

Demokracja bezpośrednia — to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców bez pośrednictwa jakichkolwiek (nawet demokratycznie wyłonionych) organów państwowych.

1. Inicjatywa ludowa (inicjatywa ustawodawcza) - Jest to uprawnienie określonej prawnie liczby narodu do wszczęcia postępowania ustawodawczego.

2. Veto ludowe - jest to uprawnienie określonej liczby członków podmiotu zbiorowego suwerenności do występowania przeciwko uchwalonej ustawie

3. Zgromadzenie Ludowe - jest to zebranie wszystkich uprawnionych obywateli w celu podjęcia decyzji, rozstrzygnięcia określonej kwestii.

4. Konsultacje Ludowe (społeczne) - jest to wyrażenie przez suwerena opinii w określonej sprawie. Konsultacje takie nie mają charakteru wiążącego.

5. Referendum - jest to podjęcie przez suwerena wiążącej decyzji w formie głosowania powszechnego.

Inicjatywa ludowa

Inicjatywa ludowa i jej rodzaje.

Ze względu na przedmiot inicjatywy ludowej wyróżniamy:

1) inicjatywę konstytucyjną — dotyczącą materii konstytucyjnej,

2) inicjatywę ustawodawczą, jeżeli dotyczy ustawodawstwa zwykłego.

Ze względu na formę przedstawienia wniosku można wyróżnić natomiast:

1. Inicjatywę sformułowaną — inicjatorzy przedstawiają gotowy projekt ustawodawczy. Wniosek ten, więc należy traktować jak wniesienie projektu regulacji prawnej, z czynnym uczestnictwem wnioskodawcy w dalszej części prac;

2. Inicjatywę nie sformułowaną — oznaczającą wystąpienie tylko z wnioskiem o dokonanie odpowiedniej regulacji. W tym przypadku przygotowanie projektu, jak również przeprowadzenie dalszej procedury ustawodawczej pozostawione jest właściwym organom ustawodawczym.

Inicjatywa ludowa w Polsce.

Inicjatywa ustawodawcza - grupa 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

Projekt ten nie może dotyczyć spraw, w których Konstytucja zastrzega prawo inicjatywy ustawodawczej dla określonych podmiotów (np. zmiana Konstytucji, ustawa budżetowa).

Komitet inicjatywy ustawodawczej - grupa 15 obywateli, mających czynne prawo wyborcze. Wykonuje czynności związane z przygotowaniem projektu, jego rozpowszechnianiem, kampanią promocyjną i zbieraniem podpisów popierających. Ponosi on także wszelkie koszty związane z wykonaniem inicjatywy obywatelskiej.

Po zebraniu 1000 podpisów obywateli popierających projekt pełnomocnik komitetu zawiadamia Marszałka Sejmu o utworzeniu komitetu. Do zawiadomienia dołącza się oprócz tych podpisów także projekt ustawy.

W ciągu 14 dni od otrzymania zawiadomienia marszałek wydaje postanowienie o jego przyjęciu. Z chwilą jego wydania komitet nabywa osobowość prawną. Umotywowane postanowienie o odmowie przyjęcia zawiadomienia może być przez pełnomocnika komitetu zaskarżone do SN w terminie 14 dni od daty doręczenia. SN rozpatruje sprawę w składzie 7 sędziów w postępowaniu nieprocesowym. Od postanowienia SN nie przysługuje środek prawny.

W ciągu trzech miesięcy od wydania postanowienia o przyjęciu zawiadomienia (lub postanowienia SN korzystnego dla komitetu) komitet inicjatywy ustawodawczej powinien wnieść do Marszałka Sejmu projekt ustawy wraz, z co najmniej 100 tys. podpisów popierających.

Marszałek Sejmu odmawia przyjęcia projektu, gdy stwierdzi, że treść ustawy lub uzasadnienia zostały zmienione.

Odmawia zaś nadania biegu projektowi, jeżeli po sprawdzeniu podpisów przez, liczba prawidłowych podpisów okaże się mniejsza niż ustawowo wymagana. Postępowanie w parlamencie w przypadku projektów obywatelskich różni się od postępowania z innymi projektami ustaw w następujących punktach:

1. Pierwsze czytanie projektu obywatelskiego odbywa się zawsze na posiedzeniu plenarnym Sejmu;

2. Pierwsze czytanie projektu obywatelskiego przeprowadza się w terminie 3 miesięcy od jego wniesienia, a w razie, gdy postępowanie ustawodawcze nie zostało zakończone w poprzedniej kadencji, pierwsze czytanie odbywa się nie później niż w terminie 6 miesięcy od pierwszego posiedzenia Sejmu;

3. Projektu obywatelskiego nie dotyczy zasada dyskontynuacji prac parlamentu przetrzymywanie projektu obywatelskiego z przyczyn politycznych i w efekcie na podstawie zasady dyskontynuacji pozostawienie go bez merytorycznego rozpoznania.

referendum

Referendum i jego rodzaje.

Referendum (głosowanie ludowe) jest to forma demokracji bezpośredniej polegająca na wypowiadaniu się wyborców w formie głosowania na tematy dotyczące spraw całego państwa lub jego określonej części.

Rozróżnia się referendum pod względem:

Zakresu terytorialnego

• ogólnokrajowe (na terytorium całego państwa)

• lokalne (np. na obszarze gminy)

Przedmiotu

• konstytucyjne

• ustawodawcze

• w sprawach administracyjnych

Obowiązku prawnego

• obligatoryjne — referendum jest jedynym prawnie dopuszczalnym sposobem przyjęcia konkretnego rozstrzygnięcia

• fakultatywne — referendum stanowi tylko jedną z możliwych procedur podjęcia konkretnej decyzji

Podmiotu inicjującego referendum

• inicjowane przez np. parlament, prezydenta, organ władzy wykonawczej, grupę obywateli

Etapu procedury stanowienia aktu prawnego

• ante legem — poprzedzające ustanowienie danego aktu

• post legem jego przedmiotem jest akt prawny, a rolą obywateli jego przyjęcie lub odrzucenie

• referendum w sprawie odrzucenia danego aktu

Skutków prawnych

• rozstrzygające (stanowiące) — decyzja podjęta w referendum wiąże organy państwowe

• opiniodawcze (konsultatywne) — wyrażana jest jedynie opinia obywateli, ostateczna decyzja należy do organów państwa

Organizacja referendum.

Ustawa z 14 marca 2003 reguluje kwestie związane z przeprowadzaniem referendum.

Referendum przeprowadzają:

• Państwowa Komisja Wyborcza.

• Komisarze wyborczy

• Obwodowe komisje do spraw referendum

Wynik referendum.

Wynik jest wiążący, jeżeli w referendum wzięła udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania.

Ważność referendum.

O ważności referendum ogólnokrajowego rozstrzyga Sąd Najwyższy.

Przeciwko ważności referendum może być wniesiony protest ze względu na:

1. Naruszenie przepisów ustawy o referendum dotyczących głosowania.

2. Ustalenie wyników głosowania.

3. Wynik głosowania.

Protest może wnieść każdy uprawniony do głosowania w referendum w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyniku referendum.

Realizacja wyniku referendum.

Organy państwa mają obowiązek podjęcia niezwłocznie czynności w celu realizacji wyniku referendum (wydanie odpowiednich aktów lub podjęcie innych decyzji). Nie później niż 60 dni od dnia ogłoszenia ważności wyborów

Charakterystyka referendum w Polsce.

Referendum ogólnokrajowe

Występują trzy referenda ogólnokrajowe

a) w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa

b) w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej

c) w sprawie zatwierdzenia ustawy o zmianie Konstytucji RP

Wszystkie te referenda mają charakter fakultatywny.

Referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa

W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, referendum ma prawo zarządzić:

1. Sejm, uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

2. Prezydent, za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Wniosek o zarządzenie referendum przez Sejm może wnieść:

1. Sam Sejm

2. Senat

3. Rada Ministrów

4. Grupa 500 tys. obywateli.

Rozstrzygnięcie.

W odpowiedzi na postawione pytanie oddano większość ważnych głosów pozytywnych lub negatywnych, albo na jeden z zaproponowanych wariantów rozwiązań oddano najwięcej głosów.

Referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej

Ratyfikacja umowa międzynarodowej przekazującej organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach (referendum akcesyjne).

Sejm podejmuje uchwałę o wyborze referendum jako procedury wyrażania zgody bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

Po podjęciu takiej uchwały Marszałek Sejmu zawiadamia Prezydenta Rzeczypospolitej, Marszałka Senatu i Prezesa Rady Ministrów.

Wynik referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy jest oczywiście wiążący wtedy, gdy weźmie w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Rozstrzygnięcie głosowania ma natomiast miejsce w sytuacji, w której za jednym z alternatywnych rozwiązań (zgoda lub jej brak) oddanych zostanie większość głosów. Jeżeli większość głosów ważnych oddano za odpowiedzią pozytywna Prezydent RP uzyskuję zgodę na ratyfikację umowy, w odwrotnej sytuacji nie może tego uczynić.

W razie, gdy wynik głosowania nie ma wiążącego charakteru, Sejm może ponownie podjąć uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację tej umowy. Referendum musi być przeprowadzone w terminie 90 dni od dnia ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Ustaw.

Referendum konstytucyjne

W przypadku, gdy zmiana Konstytucji dotyczyć będzie miała zasad naczelnych Konstytucji ujętych w rozdz. I, II, XII, 92 posłów, Senat lub Prezydent Rzeczpospolitej mogą żądać w terminie 45 dni od uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego.

Wniosek o taki referendum kieruje się do Marszałka Sejmu, który ma obowiązek zarządzenia (niezwłocznie) przeprowadzenia referendum w ciągu 60 dni od złożenia wniosku.

Po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw uchwały Sądu Najwyższego o ważności referendum, jeżeli większość opowie się za jej przyjęciem — Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi RP do podpisu ustawę o zmianie Konstytucji.

Prezydent ma obowiązek podpisania jej w terminie 21 dni, a następnie zarządza jej niezwłoczne ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.

Referendum lokalne

W przypadku referendum lokalnego (samorządowego) mamy do czynienia z pełną swobodą, co do zakresu jego przeprowadzania. Referendum to może być, bowiem przeprowadzane we wszystkich sprawach dotyczących wspólnoty samorządowej.

Prawo udziału w referendum lokalnym mają (warunki):

• Obywatele polscy posiadający czynne prawo wyborcze,

• Obywatele Unii Europejskiej,

• 18 lat

• Mieszkańcy obszaru działania gminy

• Wpisanie do prowadzonego w tej gminie stałego rejestru wyborców najpóźniej 12 miesięcy przed dniem wyborów.

Ze względu na przedmiot regulacji referendum lokalne może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny.

Referendum obligatoryjne

Dotyczy:

• Odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego,

• Samoopodatkowania się mieszkańców gminy na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy

• Odwołanie wójta (burmistrza lub prezydenta).

W przypadku wniosku mającego na celu odwołanie przed upływem kadencji organów stanowiących samorządu lub wójta (burmistrza lub prezydenta), może on zostać złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w sprawie jego odwołania i nie później niż na 8 miesięcy przed zakończeniem jego, kadencji.

Referendum w powyższej sprawie (odwołania wójta) może się odbyć na wniosek mieszkańców oraz na podstawie uchwały rady gminy.

Referendum fakultatywne

Dotyczy: każdej innej sprawiu wchodzącej w zakres zadań i kompetencji organów danej wspólnoty samorządowej. Powinno ono dotyczyć problemu publicznego istotnego dla ogółu mieszkańców danego regionu.

Prawo inicjatywy w zakresie przeprowadzania referendum lokalnego ma:

• Organ stanowiący danej jednostki samorządowej

• Co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu

• Co najmniej 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa

Gdy z inicjatywą występuje organ stanowiący jednostki samorządowej, to czyni to na podstawie uchwały podjętej bezwzględną większością swojego ustawowego składu.

Inicjatorem przeprowadzenia referendum z inicjatywy mieszkańców może być:

1. Grupa, co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządowej, a w odniesieniu do referendum gminnego 5 obywateli;

2. Statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządowej;

3. Organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną i działająca w jednostce samorządowej.

Inicjator powiadamia na piśmie przewodniczącego zarządu danej jednostki samorządowej o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia referendum, a gdy ma ono dotyczyć odwołania organu powiadamia też komisarza wyborczego.

Następnie inicjator podaje do wiadomości mieszkańców przedmiot zamierzonego referendum W ciągu 60 dni od dnia powiadomienia powinien on zebrać wymaganą liczbę podpisów popierających inicjatywę.

Inicjatorowi referendum przysługuje skarga do sądu administracyjnego na uchwalę organu lub postanowienie wojewódzkiego komisarza wyborczego o odrzuceniu wniosku, a także na niedotrzymanie 30-dniowego terminu na rozstrzygnięcie sprawy przeprowadzenia referendum.

Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy najpóźniej w okresie między 30, a 40 dniem od opublikowania uchwały o jego przeprowadzeniu lub wyroku sądu administracyjnego w tej sprawie. Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział, co najmniej 30% uprawnionych do głosowania, a w przypadku referendum gminnego w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców rozstrzygnięcie zapada większością 2/3 ważnie oddanych głosów.

6. Zasada pluralizmu politycznego.

Zasada pluralizmu politycznego oznacza pełną aprobatę dla zjawiska wielopartyjności, a więc zgodę na istnienie i działanie wielu partii politycznych. Oznacza, że wszystkie partie polityczne są sobie równe tj. że mają one równe szanse działania, posiadając w tym prawo do działania opozycji oraz, że partie takie posiadają cele i spełniają rolę demokratyczną.

Partie polityczne zrzeszają się na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

Zakaz istnienia partii politycznych odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa, albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Czym jest partia polityczna, mamy dwa nurty:

1. Partia polityczna jest taką organizacją, której głównym celem jest udział w sprawowaniu władzy, albo samodzielne sprawowanie władzy.

2. Partia polityczna jest to jakaś forma zorganizowania się osób, które dostrzegają podobne sposoby rozwiązania problemów społecznych, które organizują się po to aby w założony przez siebie sposób dochodzić do sprawowania władzy i realizować tę władzę poprzez przyjmowane przez siebie programy.

Kilka sposobów tworzenia partii:

1. System koncesyjny - charakterystyczny w państwach nie demokratycznych, stworzenie partii możliwe jest po uzyskaniu zgody odpowiednich władz państwowych

2. System administracyjny - także wymagana jest zgoda, ale w tym przypadku zaznacza się silny nadzór organów administracyjnych nad funkcjonowaniem partii (w koncesyjnym nadzór jest łagodniejszy)

3. System ewidencji albo rejestracji - najbardziej demokratyczny.

Tworzenie partii politycznych

Potrzebna jest 1000 osób, aby można ubiegać się o wpis do ewidencji partii politycznej. Ten wpis prowadzony jest przez sąd okręgowy w W-wie. Do wniosku o wpis (rejestrację w sądzie) musi być dołączony:

1. Statut partii

2. Wykaz zawierający imiona, nazwiska, adresy, nr ewidencyjny PESEL, własnoręczne podpis osoby popierającej zgłoszenie danej partii (>18 l. pełną zdolnością do czynności prawnych).

Sąd rejestracyjny powinien dokonać rejestracji partii politycznej po sprawdzeniu czy są spełnione wszystkie wymogi ustawy o partiach politycznych.

Partie polityczne z momentem zarejestrowania uzyskuje osobowość prawną. ma zakazu funkcjonowania partii nie zarejestrowanej, nie mają one tylko podmiotowości prawnej, a jej możliwość działania w życiu publicznym jest mocno ograniczona (np. prawo zgłaszania kandydatów w wyborach mają tylko partie zarejestrowane).

Finansowanie partii politycznych

W PL finansowanie zależy od ilości głosów, które partia otrzymała w wyborach. Na poczet wyborów partie mogą zakładać odrębne konta. Obecnie partie polityczne nie mogą prowadzić działalności gospodarczej..

7. Zasada trójpodziału i równowagi władzy.

Teoria zwyczajowo kojarzona z Monteskiuszem, choć w rzeczywistości nie był on jej twórcą. Prekursorami doktryny byli lewellerzy oraz J. Locke.

1. Aspekt funkcjonalny (przedmiotowy)

Działalność państwa zostaje podzielona na trzy rodzajowo różne sfery działania, funkcje. Poszczególne władze nie mają w tym ujęciu charakteru samodzielnego, ale wypełniają swoje funkcje w oparciu o kompetencje przyznane im przez Konstytucję uchwaloną przez suwerena stojącego ponad nimi. Do funkcji tych należą:

1. Prawodawstwo polegające na wydawaniu ogólnie obowiązujących norm prawnych.

2. Wykonawstwo polegająca na wykonywaniu ustaw, ale także działanie na obszarach nie objętych regulacją ustawową

3. Sądownictwo polegające na rozstrzyganiu sporów prawnych.

2. Aspekt organizacyjny (podmiotowy)

Trzy funkcje państwa zostają podporządkowane różnym organom (grupom organów) państwowym:

1. Prawodawstwo - parlamentowi,

2. Wykonawstwo - rządowi i podległym mu organom administracyjnym.

3. Sądownictwo - sądom powszechnym, szczególnym, konstytucyjnym (tam, gdzie one istnieją)

3. Aspekt personalny

Podział władzy w aspekcie organizacyjnym byłby nieskuteczny, gdyby ta sama osoba (grupa osób) mogła piastować stanowiska w różnych organach państwowych spełniających różne funkcje. Wiąże się to z zasadą incompatibilitas

Zasada jedności władzy opiera się na wymogu równowagi władz i współdziałania, czyli każda władza powinna posiadać odpowiednie kompetencje (równowaga kompetencji)

8. Systemy rządów.

System rządów - relacje, jakie zachodzą między parlamentem, głową państwa i rządem (jeśli istnieje), naczelnymi organami.

Systemy rządowe realizujące zasadę trójpodziału władzy.

MODEL PARLAMENTARNO GABINETOWY.

Jest to układ relacji pomiędzy parlamentem, głową państwa i rządem polegający na tym, że głowa państwa powołuje rząd, który ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem. Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej, lecz, razem z rządem, ponosi odpowiedzialność konstytucyjną.

Cechy:

• Dualizm egzekutywy: obok głowy państwa istnieje rząd jako drugi, odrębny organ władzy wykonawczej, na czele którego stoi premier.

• Neutralizacja polityczna głowy państwa: prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem i nie może być przez parlament odwołana. Konsekwencją politycznej nieodpowiedzialności głowy państwa jest instytucja kontrasygnaty, polegająca na tym, ze każdy akt urzędowy głowy państwa wymaga współpodpisu premiera i odpowiedzialnego członka rządu, którzy biorą odpowiedzialność przed parlamentem.

• Zinstytucjonalizowana opozycja.

Ten system rządów narodził się w Anglii, na początku XVIII w.

Na ten model rządów duży wpływ ma system partyjny. W warunkach systemu dwupartyjnego parlament podporządkowany jest faktycznie jednopartyjnemu rządowi, którego premier jest liderem partii rządzącej (system brytyjski). W systemie wielopartyjnym, w sytuacji gdy żadna z partii nie może zdobyć bezwzględnej większości w parlamencie, rząd posiada koalicyjny charakter, a jego trwałość uzależniona jest od układu sił w organie ustawodawczym, który może jednak być rozwiązany przez głowę państwa.

Możliwe jest również w systemie parlamentarnym funkcjonowanie tzw. rządów mniejszościowych jako alternatywy dla skrócenia pełnomocnictw parlamentu.

Minister bez teki - nie stoi na czele żadnego resortu, premier powierza mu zadanie, ale nie jest to związane z zadaniami administracji rządowej.

Odpowiedzialność destruktywna - rząd jest odwoływany, ale sprawuje władzę do czasu wyłonienia nowego.

MODEL KANCLERSKI (RFN)

Model kanclerski jest odmianą modelu parlamentarno-gabinetowego.

Cechy:

• Silna pozycja kanclerza jako szefa rządu i podporządkowanie mu pozostały członków gabinetu. Ministrowie podlegają więc kanclerskim wytycznym polityki, są powoływani i odwoływani na wniosek kanclerza a bez udziału parlamentu, który natomiast ma wyłączne uprawnienia do powydawania i odwoływania kanclerza.

• Instytucja tzw. konstruktywnego wotum nieufności jako formy parlamentarnej odpowiedzialności kanclerza. Odwołanie kanclerza może więc nastąpić tylko w ten sposób, że parlament powoła na to stanowisko nowego kandydata bezwzględną większością głosów. W braku takiego kandydata urzędujący kanclerz ma prawne możliwości dalszego sprawowania władzy, nawet, jeśli utracił poparcie większości parlamentarnej.

• Ograniczenie możliwości rozwiązania parlamentu przez egzekutywę.

MODEL PREZYDENCKI (USA)

Cechy:

• Monizm egzekutywy: połączenie funkcji głowy państwa z funkcją premiera. Ministrowie (sekretarze stanu), w pełni podporządkowani prezydentowi, nie tworzą Rady ministrów znaczeniu europejskiej egzekutywy.

• Prezydent nie posiada inicjatywy ustawodawczej. Parlament nie może zdymisjonować ministra ani tym bardziej prezydenta.

• Prezydent ma prawo weta zawieszającego wobec ustaw i prawo wydawania rozporządzeń. Orędzia do Kongresu pozwalają prezydentowi wpłynąć na kierunki prac władzy ustawodawczej.

• Prezydent oraz mianowani przez niego ministrowie ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed parlamentem za naruszenie konstytucji, zdradę stanu lub popełnienie innego ciężkiego przestępstwa. Prezydent nie jest politycznie odpowiedzialny przed parlamentem. Nie istnieje również instytucja kontrasygnaty.

• Pluralny system partyjny.

Systemy rządowe realizujące zasadę jedności władzy.

MODEL KOMITETOWY (SZWAJCARIA)

Zwany inaczej systemem rządów zgromadzenia lub systemem konwentu.

Cechy:

• Parlament jest organem najwyższym: pod jego zwierzchnictwem znajdują się inne naczelne organy państwowe - rząd i głowa państwa.

• Kreacyjna zależność rządu od parlamentu.

• Parlamentarne prawodawstwo i ustalana przez parlament linia polityki państwa wykonywane są przez rząd.

• Rząd (komitet) nie ma możliwości oddziaływaniana władzę prawodawczą

• Skrócenie pełnomocnictw parlamentu wyłącznie mocą własnej uchwały. Głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed upływem kadencji.

• Odpowiedzialność polityczna głowy państwa przed parlamentem. Głowa państwa może być odwołana przez parlament, nie chroni go instytucja kontrasygnaty.

• Uniezależnienie funkcjonowania modelu od systemu partyjnego.

9. Zasada demokratycznego państwa prawnego i zasada praworządności.

Zasada demokratycznego państwa polskiego.

Do najbardziej podstawowych standardów państwa prawnego powszechnie zalicza się trzy elementy:

1. Wymóg istnienia podstawy prawnej dla wszelkich poczynań państwa w stosunku do obywateli.

2. Poręczenie obywatelom przez państwo pewności jego prawa.

3. Powstrzymanie się państwa od wkraczania w sferę wolności osobistych jego obywateli oraz zagwarantowania im bezpieczeństwa prawnego.

Państwo prawne to takie państwo, w którym prawo stoi ponad państwem lub inaczej mówiąc prawo rządzi państwem

Realizacja tak zidentyfikowanej idei państwa prawnego służy przede wszystkim aprobata dla trzech podstawowych zasad:

1. Związania państwa (i jego organów) prawem.

2. Zagwarantowania obywatelom prawa do sądu, a także do rzetelnego (uczciwego) postępowania tak przed sądami, jak i instytucjami pozasądowymi, w tym w parlamencie oraz przed organami administracji wszelkich szczebli.

3. Precyzyjne rozgraniczenie kompetencji organów państwowych, często jednym tchem określane jako tzw. podział władzy.

Musi istnieć sam porządek prawny, będący fundamentem państwa. Normy prawne muszą być ujęte w jednolitym i spójnym systemie prawnym, nie może pomiędzy nimi zachodzić sprzeczność. Musi ponadto istnieć i być przestrzegana hierarchia aktów prawnych.

W celu zagwarantowania istnienia i przestrzegania owej hierarchii źródeł prawa tworzy się sądy (trybunały) konstytucyjne, a nadto uznaje się prawo do sądów powszechnych, do nie stosowania sprzecznych z ustawą zasadniczą oraz ustawami zwykłymi przepisów ustawowych.

Zasada ta funkcjonuje w dwóch aspektach:

1. Formalnym - organy państwowe powinny działać wyłącznie na podstawie i w granicach prawa. Towarzyszy temu związanie władzy wykonawczej i sądowniczej ustawami, sądowa kontrola działalności władzy wykonawczej, dopuszczalność ingerencji państwa w sferę jednostki tylko na podstawie prawa. Mówimy o państwie prawnym przez pryzmat zasad organizacyjnych i proceduralnych.

2. Materialnym - prawo powinno być sprawiedliwe, odpowiadać międzynarodowym standardom, których zręby odnajdujemy m.in. w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych, Międzynarodowym Pakcie Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych

Muszą być spełniane wymogi formalne dotyczące procedur tworzenia prawa, jego publikacji, wykładni i stosowania, których celem jest jawność i dostępność prawa, jasność jego treści i sposobu jego stanowienia

Pochodnymi zasady państwa prawnego są m.in. zasady:

• Ochrony życia ludzkiego w każdej fazie jego rozwoju

• Nie działanie prawa wstecz (lex retro non agit)

• Skierowany do organów państwowych zakaz stanowienia aktów normatywnych niezgodnych aktami wyższego rzędu oraz nakaz działania „wyłącznie w granicach prawem określonej kompetencji”

• Dochowanie ustawowego trybu uchwalania ustaw

• Domniemania niewinności

• Sprawiedliwości społecznej

• Proporcjonalności, zakaz nadmiernej ingerencji przez państwo w prawa i wolności jednostki

Zasada praworządności.

Praworządność:

- prawno-ustrojowa zasada sposobu działania organów. państwa.

- normy, instytucje, które warunkują realizację zasady praworządności.

- pewien stan przestrzegania prawa w danym miejscu i czasie.

Praworządność => rządy prawa, zakłada wyższość prawa nad działaniem wszystkich podmiotów.

To pewna metoda realizacji władzy państwowej polegająca na tym, że jest ona wykonywana w ramach prawa.

Jest to pewien stan faktyczny (3 elementy praworządności):

1. Jest prawo.

2. Prawo jest przestrzegane.

3. Na straży przestrzegania prawa stoją pewne gwarancje.

Praworządność.

W sensie formalnym: odrzucamy wartościowanie prawa, przestrzegamy go niezależnie od jego treści i jak go oceniamy.

W sensie materialnym: Powinno się przestrzegać prawo, które jest prawem dobrym, które oceniamy z punktu widzenia prawa natury. Odrzucamy prawo, które uważamy za złe, powoduje to sprzeciw wobec prawa poprzez jego nie stosowanie.

Rządzący kładą większy nacisk na praworządność formalną.

Przestrzeganie prawa.

Prawo ma być przestrzegane przez organy państwa i przez obywateli.

O praworządności decyduje przestrzeganie prawa przez organy państwa. Gdy organy państwa będą stosować prawo sprzeczne z konstytucją będzie to łamanie praworządności. Dla organu państwa wszystko co nie jest dozwolone, jest bezwzględnie zakazane podczas gdy dla obywatela, wszystko co nie jest zabronione jest dozwolone.

Gwarancje praworządności.

Gwarancje materialne - związane z kwestią kultury politycznej, prawnej członków społeczeństwa i pewnymi elementami materialnymi takimi jak sytuacja gospodarcza państwa i jego obywateli.

Gwarancje formalne - instytucje prawne lub polityczne, które stoją na straży tego, aby prawo w państwie było przestrzegane np. prawo do sądu (niezależnego i niezawisłego), Trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych.

10. Zasada społecznej gospodarki rynkowej.

Zakres ingerencji państwa w problematykę gospodarczą.

Nasza konstytucja przesądza o formie gospodarki stanowiąc, że jest to społeczna gospodarka rynkowa (art. 20 konstytucji).

Społeczna gospodarka rynkowa - państwo powinno dbać o gospodarkę, ale nie powinno wkraczać we własność prywatną. Państwo aktywnie uczestniczy w społecznej gospodarce. Państwo jest znacznym podmiotem tej gospodarki, ale zarazem ma nie być naruszony sam mechanizm rynkowy jako regulator.

Społeczna gospodarka rynkowa oparta jest na 3 elementach:

1. Wolność

2. Własność prywatna

3. Solidarność, dialog i współpraca

Własność

Własność jest zasadą ustroju, ale jest to również prawo obywatela. Pod pojęciem rozumiemy mienie oraz pewne podmiotowe prawa obywatela.

Własność ma również różne formy. Własność prywatna stanowi podstawę ustroju gospodarczego, jest to wskazówka dotycząca proporcji udziału poszczególnych rodzajów własności w ustroju gospodarki państwa. Powinna stanowić ponad 50% własności.

Każdy ma prawo do własności innych praw majątkowych i dziedziczenia.

Dopuszcza się wywłaszczenie każdej własności, jeżeli dokonywane jest na cele publiczne, za słuszne odszkodowanie. Słuszne odszkodowanie to równowartość własności. Przed wywłaszczeniem prowadzone są negocjacje.

Wolność gospodarcza

Wolność ta oznacza swobodę podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w dowolnie wybranych formach prawnych oraz na zasadzie samodzielności.

Wolność obejmuje wolności rodzaju:

1. Wolność wykonywania wybranej działalności gospodarczej

2. Wolność zaprzestania wykonywani wybranej działalności gospodarczej

Ograniczenie wolności działalności gosp. jest dopuszczone w drodze ustawy, i ze względu na ważny interes publiczny. Interes dotyczy funkcjonowania państwa. Ograniczenia mają w zasadzie charakter przedmiotowy z nielicznymi wymaganiami posiadania kwalifikacji.

SOLIDARNOŚĆ, Dialog i współpraca partnerów SPOŁECZNYCH.

Pojęcie nowe. Podstawą wszelkiego współdziałania społecznego jest konsens, ustalany w trakcie negocjacji wokół spraw czy problemów spornych. Konstytucja przewiduje prawo związków zawodowych, pracodawców i ich organizacji do rokowań w celu rozwiązania sporów zbiorowych oraz do zawierania układów zbiorowych pracy, a także innych porozumień.

System organów państwowych w świetle konstytucji


System organów państwa jest to całokształt cech budowy aparaty państwowego. Są to regulacje dotyczące organizacji organów państwa oraz wzajemnych stosunków między nimi.

W oparciu o konstytucje można wyodrębnić 4 grupy organów państwa:

• Organy ustawodawcze

• Organy wykonawcze

• Sądy i trybunały

• Organy kontroli państwowej i ochrony prawa

Organy ustawodawcze.

Sejm + Senat.

Posiadają kompetencje ustawodawcze, kreacyjne oraz kontrolne. Może stosować środki odpowiedzialności parlamentarnej w stosunku do rządu (odpowiedzialność solidarna) lub poszczególnych jego członków (odpowiedzialność indywidualna). Zgromadzenie Narodowe może postawić prezydenta w stan oskarżenia.

Organy wykonawcze.

1. Prezydent

2. Rada Ministrów.

Prezydent - arbiter, mediator.

Sądy i Trybunały (niezależne i niezawisłe)

1. Sąd Najwyższy

2. Sądy powszechne

3. Sądy administracyjne.

4. Sądy wojskowe.

Trybunały - sądownictwo szczególne.

Trybunał Konstytucyjny - bada konstytucyjność prawa.

Trybunał Stanu - odpowiedzialność konstytucyjna.

Organy kontroli państwowej i ochrony prawa.

1. Najwyższa Izba Kontroli (kontrola pod względem legalności, gospodarności i rzetelności)

2. Rzecznik Praw Obywatelskich (ochrona wolności i praw jednostki)

3. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji ((ochrona wolności słowa, realizacji prawa do informacji)

Sejm i Senat

1. Zasady funkcjonowania parlamentu

Zasada autonomii.

Zasada ta polega na uznaniu wyłącznej właściwości parlamentu do podejmowania pewnych rozstrzygnięć dotyczących zwłaszcza jego wewnętrznej organizacji i sposobu działania.

Aspekt formalny:

Organ niezależny wobec innych organów władzy. Sam może sobie ustanowić zasady funkcjonowania. W aspekcie formalnym znajduje to wyraz przede wszystkim w tzw. autonomii regulaminowej - każda izba ma wyłączne prawo do uchwalania swojego regulaminu.

Autonomia personalna - sam może wyznaczać skład wewnętrzny organów.

Sam ustala budżet.

Autonomia jurysdykcyjna (immunitety)

Aspekt materialny:

Realizowanie tego, co jest zapisane w regulaminie.

Zasada dwuizbowości.

1946 r. - referendum „3xTAK” (Wyniki sfałszowano, ale zniesiono drugą izbę).

1989 r. - zmiana konstytucji poprzez dodanie artykułów o prezydencie oraz wprowadzenie senatu jako drugiej izby.

Dwuizbowość strukturalna - istnieją dwie izby.

Nie ma zasady równouprawnienia izb. Izby działają na zasadzie współpracy, równoważenia.

Dwuizbowość to nie tylko złożona struktura parlamentu, z istnieniem dwóch członów parlamentu związane jest określenie ich wzajemnych relacji oraz podziału kompetencji.

Zasada jawności

Posiedzenia mają charakter jawny i publiczny. Obrady i posiedzenia mogą być utajnione, jeżeli chodzi o dobro państwa.

Zasada dyskontynuacji

Wyjątki:

• Sprawozdanie komisji śledczej lub komisji do spraw unii europejskiej

• Projekty z woli ludu.

Nie jest to zasada bezwzględnie wiążąca.

Zasada kadencyjności.

Wybory do parlamentu.

Prezydent zarządza wybory do Sejmu i Senatu na 90 dni do końca kadencji. Jest to dzień wolny od pracy (30 dni do końca).

Kadencja trwa 4 lata. Rozpoczyna się z dniem pierwszego posiedzenia nowego parlamentu. Kadencja trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu nowej kadencji.

Kadencja jest to pewien okres na jaki został udzielony organowi mandat do sprawowania władzy, czas na jaki danemu organowi przypisano pełnomocnictwo.

Skrócenie kadencji

Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczny posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu”

Istnieje możliwość skrócenia kadencji Sejmu i Senatu także przez:

Prezydent RP, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

Konstytucja przewiduje tylko 2 sytuacje, w których prezydent rozwiązuje sejm:

1. Rozwiązanie obligacyjne - występuje, gdy w państwie nie dojdzie do wyłonienia rządu po wyborach w tzw. 3 etapie tworzenia rządu, oznacza to, że w państwie istnieje bardzo poważny kryzys polityczny.

2. Rozwiązanie fakultatywne - jeżeli w ciągu 4 miesięcy po przedłożeniu Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie dojdzie do przedstawienia prezydentowi ustawy do podpisania, może ona rozwiązać Sejm.

Przedłużenie kadencji parlamentu

Kadencja wydłuża się gdy:

• Jej koniec wypada w trakcie obowiązywania któregoś ze stanów nadzwyczajnych.

• Gdy nie upłynęło 90 dni od zakończenia obowiązywania stanu nadzwyczajnego.

1. Status prawny posła i senatora

Mandat parlamentarny:

• Pełnomocnictwo udzielone deputowanemu przez naród.

• Funkcja sprawowana przez deputowanego.

• Prawa i obowiązki przysługujące deputowanemu.

Deputowanego łączy z narodem stosunek przedstawicielstwa.

Mandat uzyskuje się w wyniku wyborów, jednak pełnie praw i obowiązków otrzymuje się w momencie złożenia ślubowania.

Rodzaje mandatów:

1. Imperatywny - deputowany reprezentuje konkretną grupę wyborców, jest związany ich instrukcjami, jest przed nimi odpowiedzialny i może być przez nich odwołany.

2. Wolny - deputowany reprezentuje cały naród (generalny), nie jest związany instrukcjami wyborców ani zobowiązaniami z kampanii wyborczej , nie jest odpowiedzialny przed wyborcami (niezależny), nie może być przez nich odwołany (nieodwołalny).

Parlamentarzyści mają zagwarantowany mandat wolny.

Są odpowiedzialny politycznie przed partiami, do których należą.

Mandat trwa całą kadencje i wygasa z dniem jej ukończenia. Wyjątkowo, mandat wygasa z mocy prawa, gdy:

• poseł odmówi złożenia ślubowania.

• Utraci prawo wybieralności.

• Zrzeknie się mandatu.

• Umrze.

• Złoży fałszywe oświadczenie lustracyjne.

Gwarancje mandatu parlamentarnego:

1. Immunitet (formalna gwarancja m.p.)

2. Diety i uposażenia (materialna gwarancja m.p.)

3. Ochrona stosunku pracy (nie można rozwiązać lub też zmienić umowy o prace z parlamentarzystą, który skorzystał z urlopu bezpłatnego, bez zgody Prezydium w czasie obowiązywania mandatu oraz 2 lata po jego wygaśnięciu).

Immunitet parlamentarny.

Immunitet formalny - ograniczenie lub wyłączenie ścigania. Charakter zupełny: dotyczy wszelkich czynów karnych. Może być uchylony. Nietrwały: wygasa wraz z wygaśnięciem mandatu.

Immunitet materialny - Wyłączenie karalności czynów związanych z wykonywaniem mandatu pod warunkiem, że nie naruszyły one praw osób trzecich (charakter częściowy). Nie może być uchylony. Trwały: działa po wygaśnięciu mandatu (w odniesieniu do działalności mającej miejsce w okresie sprawowania mandatu).

Nietykalność - Zakaz zatrzymania deputowanego bez zgody Sejmu/Senatu.

Wyjątek: przyłapanie deputowanego na gorącym uczynku. Zatrzymanie jest niezbędne do właściwego toku postępowania.

Zasada incompatibilitas (niepołączalności).

Wymiar formalny - Nie można łączyć stanowiska posła/senatora z innymi stanowiskami państwowymi.

1. Prezes NBP

2. Prezes NIK

3. Rzecznik Praw Obywatelskich

4. Rzecznik Praw Dziecka

5. Członek Rady Polityki Pieniężnej

6. Członek KRRiTv

7. Ambasador

8. Pracownik kancelarii: Sejmu, Senatu, Prezydenta.

9. Zatrudnienie w administracji rządowej

Wymiar materialny - zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa.

Zasada nie dotyczy: członków Rady Ministrów, Podsekretarzy Stanu.

Prawa i obowiązki posła/senatora.

Uprawnienia i obowiązki związane z działalnością izby i jej organów:

• Udział posła w posiedzeniach Sejmu oraz komisji, których jest członkiem

• Prawo kandydowania i zasiadania w organach Sejmu przede wszystkim w komisjach

• Prawo organizowania się w kluby koła i zespoły poselskie

• Prawo zgłaszania interpelacji i zapytań a także pytań w sprawach bieżących pod adresem premiera i pozostałych członków rządu, prawo to nie przysługuje senatorom.

Uprawnienia i obowiązki związane z wykonywaniem mandatu:

• Obowiązek informowania wyborców o swej pracy w izbie oraz o działalności izby, do której poseł został wybrany

• Prawo uzyskiwania a więc też żądania informacji i wyjaśnień od członków Rady Ministrów

• Prawo uzyskiwania informacji i materiałów oraz wglądu w działalność organów administracji rządowej i samorządu

• Prawo podejmowania interwencji w organach administracji rządowej i samorządu terytorialnego zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym oraz w organizacji społecznej a także w jednostkach gospodarki niepaństwowej dla załatwienia sprawy wniesionej w imieniu własnym bądź wyborcy

Uprawnienia i obowiązki dotyczące indywidualnej sytuacji prawnej posła lub senatora:

• Prawo do diety parlamentarnej: przysługuje ono każdemu posłowi i senatorowi i traktowane jest jako szczególnego rodzaju wyrównanie kosztów ponoszonych przy wykonywaniu mandatu

• Prawo do bezpłatnych przejazdów środkami transportu publicznego na terenie kraju

• Prawo do bezpłatnego otrzymywania dzienników urzędowych

• Obowiązek składania oświadczeń o stanie majątkowym bezpośrednio po wyborze a potem raz do roku i na dwa miesiące przed datą kolejnych wyborów.

Odpowiedzialność posłów i senatorów -W zakresie nie objętym immunitetem ponoszą oni natomiast odpowiedzialność cywilną, pracowniczą, zawodową, czy dyscyplinarną tak jak wszyscy obywatele.

Odpowiedzialność regulaminowa (przed Prezydium):

• Dyscyplinarna (zwrócenie uwagi, upomnienie, nagana)

• Finansowa (zmniejszenie lub zlikwidowanie uposażenie lub diety)

Komisja Etyki Poselskiej - bezinteresowność, rzetelność, jawność, dbałość o dobre imie)

1. Organy wewnętrzne Sejmu i Senatu

Organami wewnętrznymi parlamentu są:

1. Marszałek

2. Marszałek Senior

3. Prezydium

4. Konwent seniorów

5. Komisje

Powszechnie odróżnia się organy kierownicze oraz organy pomocnicze Sejmu czy Senatu.

Organy kierownicze:

• Marszałek Sejmu (Senatu)

• Prezydium Sejmu (Senatu)

Organy pomocnicze:

• Komisje sejmowe (senackie)

• Konwent Seniorów

Organy wewnętrzne można także dzielić na organy konstytucyjne i pozakonstytucyjne.

Organy konstytucyjne:

• Marszałek Sejmu (senatu)

• Komisje

Organy pozakonstytucyjne:

• Prezydium

MARSZAŁEK SEJMU / SENATU

Organ monokratyczny, kierowniczy, konstytucyjny. Wybierany w głosowaniu imiennym na pierwszym posiedzeniu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, spośród kandydatów zgłoszonych przez grupy co najmniej 15 posłów/10 senatorów

Kompetencje:

Związane z funkcjonowaniem izby:

1. Reprezentowanie Sejmu

2. Prowadzenie spraw z zakresu stosunków Sejmu z instytucjami oraz innymi organami Unii Europejskiej

3. Zwoływanie posiedzeń Sejmu

4. Kierowanie pracami Prezydium Sejmu, przewodniczenie posiedzeniom Prezydium Sejmu oraz Konwentu Seniorów

5. Czuwanie nad tokiem i terminowością prac Sejmu a w szczególności nadawanie biegu inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym oraz wnioskom innych organów państwa decydowanie o sposobie przeprowadzenia pierwszego czytania projektów ustaw lub uchwał

6. Powoływanie i odwoływanie Szefa Kancelarii Sejmu oraz jego zastępców a także wydawanie zarządzeń porządkowych.

Zewnętrzne:

1. Jest przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego

2. Sprawuje zastępstwo prezydenta, gdy ten nie jest w stanie sprawować urzędu lub w razie opróżnienia urzędu prezydenta

3. Zarządza wybory prezydenckie.

Marszałek Senior

Wybierany przez prezydenta spośród najstarszych posłów/najstarszy senator.

Kompetencje:

• Otwiera pierwsze posiedzenie

• Przyjmuje przysięgę od parlamentarzystów.

• Przewodniczy wyborom Marszałka.

PREZYDIUM

Marszałek + Wicemarszałkowie.

Kolegialny organ kierowniczy.

Podejmuje uchwały większością głosów. Jeżeli ilość głosów jest równa - decyduje głos marszałka.

Szczegółowe zadania Prezydium ująć można w następujące kategorie:

• Ustalanie planu prac Sejmu, ustalanie tygodni, w których mają się odbywać posiedzenia

• Organizowanie współpracy między komisjami sejmowymi i koordynowanie ich działań

• Opiniowanie zgodności z prawem projektów ustaw bądź uchwał

• Związane z sytuacją prawną posłów m.in. stosowanie kar z tytułu odpowiedzialności regulaminowej decydowanie o sprawach diet i ryczałtów poselskich także w innych sprawach sytuacji finansowej posła

• Dokonywanie jego wykładni i inicjowanie zmian określanie zasad doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i korzystania z pomocy ekspertów

KONWENT SENIORÓW

Konwent Seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac sejmowych. Innymi słowy jest to organ polityczny w ramach, którego zapadają najważniejsze ustalenia dotyczące funkcjonowania Sejmu. Ów polityczny charakter rysuje się wyraźnie na tle składu Konwentu, który obejmuje:

• Marszałka

• Wicemarszałków Sejmu

• Przewodniczących lub wiceprzewodniczących klubów poselskich

• Przedstawicieli porozumień liczących, co najmniej 15 posłów

• Przedstawicieli kół parlamentarnych

Tym samym w Konwencie reprezentowane są wszystkie podstawowe ugrupowania sejmowe. Konwent jest tylko organem doradczym wobec Prezydium Sejmu i w tym charakterze wydaje on opinie dotyczące m.in. projektów porządku dziennego i terminów posiedzeń Sejmu trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego wnioski, co do wyboru przez Sejm jego organów.

KOMISJE

Komisje sejmowe są wyspecjalizowanymi organami wewnętrznymi Sejmu zajmującymi się rozpatrywaniem opiniowaniem i przygotowywaniem spraw stanowiących przedmiot obrad Sejmu a w szczególności wyrażaniem opinii o sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm jego Marszałka lub jego Prezydium. Komisje są organami pomocniczymi Sejmu w tym znaczeniu, że przygotowują one tylko akty i rozstrzygnięcia, które są następnie podejmowane przez Sejm a same nie dysponują możliwością ich podejmowania.

Komisje:

• Stałe (funkcjonują przez całą kadencje, obligatoryjnie powoływane)

• Nadzwyczajne (powoływane fakultatywnie, ad hoc).

Komisje stałe:

1. Resortowe (mają swoje odpowiedniki w konkretnych ministerstwach)

2. Problemowe (dot. problemów, które nie mają odpowiednika w ministerstwach, wiążą się z realizowaniem przez Sejm jego funkcji np. Komisja Ustawodawcza, Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej)

Komisje nadzwyczajne

To komisje, które tworzone są przez Sejm doraźnie dla zajęcia się określoną sprawą lub sprawami. Sejm określa cel zasady i tryb działania komisji nadzwyczajnych; zasadą jest, że komisja nadzwyczajna zostaje rozwiązana po wykonaniu swojej misji. Zadaniem komisji nadzwyczajnej może być też przygotowywanie określonych spraw i materiałów związanych z wykonywaniem przez Sejm funkcji kontrolnej, możliwe jest też utworzenie tzw. komisji śledczej do zbadania określonej sprawy. Komisje sejmowe mogą się składać wyłącznie z posłów. Skład osobowy poszczególnych komisji jest wybierany przez Sejm na wniosek Prezydium Sejmu po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, możliwe jest też w każdym czasie dokonanie zmian w składzie komisji. W praktyce skład osobowy komisji sejmowych ustalany jest w oparciu o klucz polityczny - zasadą jest reprezentacja wszystkich klubów poselskich w każdej komisji zasiada, więc też opozycja, ale zawsze pozostaje w mniejszości. Pracami komisji kieruje jej prezydium wybierane przez samą komisję. Komisje sejmowe obradują na posiedzeniach a ich działania przybierają różny charakter w zależności od tego, z jaką funkcją Sejmu są one związane.

Kluby koła lub zespoły poselskie bądź senatorskie

Klub - 15 posłów bądź 7 senatorów.

Rolą klubów i kół jest stworzenie politycznych przesłanek funkcjonowania izby i podejmowania przez nią aktów i rozstrzygnięć.

1. Tryb pracy Sejmu i Senatu.

Mamy dwa systemy pracy parlamentu:

1. system permanencji - oznacza to, że parlament jest zdolny do obradowania w każdym momencie, w każdym momencie może być podjęta ustawa.

system sesyjny - parlament zbiera się tylko na sesje w czasie, których może podejmować decyzje.

Posiedzenie - nazywany okres obrad parlamentu objęty jednym porządkiem obrad (nie wiąże to się z jednym dniem, może być tak, że ten porządek zostanie wykorzystany 2 godziny lub przeciągnie się na kilka dni). O posiedzeniu decyduje porządek obrad. Nie można rozpocząć kolejnego posiedzenia, gdy nie jest zakończone poprzednie posiedzenie.

Debata długa 6 godzin

Średnia 4 godziny

Krótka 2 godziny.

Są to czasy max. przypadające danemu pkt. porządkowi dziennemu. Ten czas jest ustalany przed posiedzeniem. Ten czas jest stosownie dzielony pomiędzy kluby poselskie w zależności od ich liczebności. Łącznie z pozostawieniem czasu dla posłów partii nie zrzeszonych.

1. Funkcje Sejmu i Senatu

FUNKCJA USTROJODAWCZA

Znaczenie materialne - Określanie zasad ustroju politycznego i gospodarczego, organizacji aparatu państwowego, możliwości jego wpływu na życie społeczne oraz status jednostki w państwie.

Znaczenie formalne - możliwość uchwalania i zmiany ustawy zasadniczej (konstytucja dopuszcza dokonywanie zmian i uzupełnień obowiązującego tekstu.)

Tryb zmiany konstytucji.

Inicjatywa ustawodawcza: 1/5 ustawowej liczby członków sejmu (90), Senat - jako całość, Prezydent.

Głosowanie: Pierwsze czytanie projektu o zmianie konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż 30 dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy. Sejm większością, co najmniej 2/3 głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Senat bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów w terminie nie dłuższym niż 60 dni od uchwalenia przez Sejm. Stanowisko Senatu musi być jednolite w stosunku, co do całego tekstu, uchwalonego wcześniej przez Sejm, nie może zgłaszać poprawek. Sejm nie może przełamać uchwały Senatu, w której odrzucono ustawę o zmianie konstytucji, Prezydent musi podpisać ustawę w ciągu 21 dni.

Zmiana rozdziałów I,II lub XII - uchwalenie zmiany przez Sejm może odbyć się nie wcześniej niż 60 dnia po pierwszym czytaniu ustawy. Podmioty mające inicjatywę ustawodawczą w zakresie zmiany Konstytucji mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana konstytucji jest przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących w referendum.

FUNKCJA USTAWODAWCZA - DROGA USTAWODAWCZA

Polega na stosowaniu aktów prawnych o szczególnej mocy prawnej, najwyższej w systemie prawa wewnętrznego. Funkcję tę parlament sprawuje na zasadzie wyłączności. Oznacza to, iż:

1. Żaden inny organ państwowy nie może stanowić aktów o randze ustawy.

2. Kompetencje prawodawcze innych organów państwowych muszą mieć charakter podporządkowany, muszą być traktowane jako wyjątek i poddawane interpretacji zwężającej.

Tryb ustawodawczy w Polsce

Jest to całokształt parlamentarnych i pozaparlamentarnych etapów dochodzenia ustawy do skutku. W obecnym stanie prawnym wyróżnić należy:

1. Inicjatywę ustawodawczą,

2. Rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm i ewentualne uchwalenie ustawy,

3. Rozpatrzenie ustawy przez Senat i ewentualnie uchwalenie poprawek lub uchwalenie odrzucenia ustawy w całości

4. Rozpatrzenie przez Sejm poprawek Senatu lub jego uchwały o odrzucenie ustawy;

5. Podpisanie ustawy przez prezydenta - na tym etapie możliwe jest też skierowanie ustawy przez prezydenta do trybunału Konstytucyjnego lub zastosowanie weta ustawodawczego, które powoduje konieczność ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów;

6. Ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw, co jest warunkiem jej wejścia w życie.

Inicjatywa ustawodawcza.

Prawo inicjatywy ustawodawczej to prawo wskazanego w Konstytucji. Podmiotu wniesienia do parlamentu projektu ustaw z takim skutkiem prawnym, że parlament projekt ten powinien uczynić przedmiotem swych prac.

Podmioty, którym przysługuje prawo inicjatywy ustawodawczej:

1. 15 posłów lub komisja sejmowa,

2. Senat

3. Prezydentowi RP

4. Rada Ministrów

5. Grupa, co najmniej 100 tys. obywateli.

Warunki, jakim powinien odpowiadać projekt ustawy

Do projektu ustawy dołącza się uzasadnienie, które powinno:

• Wyjaśniać potrzebę i cel wydania ustawy,

• Przedstawiać rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma być unormowana,

• Wykazywać różnicę pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym,

• Przedstawiać przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne,

• Wskazywać źródła finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

• Przedstawiać założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych,

• Zawierać oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej lub o stopniu i powodach niezgodności z tym prawem albo oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie projektów ustaw, uchwał i opinii Komisji, oraz doręczenie ich posłom. Marszałek Sejmu przesyła wniesione projekty ustaw i uchwał Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i Prezesowi Rady Ministrów.

Sejmowy etap postępowania ustawodawczego

Marszałek Sejmu - nadanie biegu inicjatywie ustawodawczej, wstępna kontrola projektu

Wstępna kontrola projektu:

• Brak wymogów formalnych - zwrócenie projektu wnioskodawcy.

• Wątpliwości, co do zgodności z prawem - po zasięgnięciu opinii Prezydium, skierowanie projektu do Komisji Ustawodawczej. Komisja większością 3\5 głosów może zaopiniować projekt jako niedopuszczalny.

Pierwsze czytanie (w komisji lub na posiedzeniu plenarnym, 7 dni po doręczeniu posłom druku projektu)

Uzasadnienie projektu, ogólna debata, pytania posłów.

Drugie czytanie (posiedzenie plenarne, 7 dni od doręczenia posłom sprawozdania komisji)

Przedstawienie przez sprawozdawcę komisji sprawozdania o projekcie ustawy, debata oraz zgłaszania poprawek i wniosków. Jeżeli poprawki nie zostały zgłoszone lub ich zgłoszenie nie spowodowało konieczności odesłania projektu do komisji, Sejm może niezwłocznie przystąpić do III czytania. Do końca II czytania wnioskodawca może wycofać projekt lub wnieść poprawki.

Czytanie III: przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub - jeżeli projekt ustawy nie został ponownie do niej skierowany - przedstawienie poprawek i wniosków, które zostały zgłoszone podczas II czytania, głosowanie nad zgłoszonymi wnioskami i poprawkami, a także nad całością projektu. Zgodnie z art. 120 Konstytucji Sejm uchwala ustawy większością głosów w obecności, co najmniej połowy ogólnej liczby posłów, chyba, że Konstytucji stanowi inaczej.

Senacki etap postępowania ustawodawczego

Praca w komisjach - 18 dni, następnie uchwała podejmowana na posiedzeniu plenarnym podjęta w ciągu 30 dni od momentu dostarczenia tekstu ustawy do Senatu. Jeżeli w tym terminie senat nie podejmie żadnej uchwały, to ustawę uznaje się za przyjętą w brzmieniu uchwalonym przez Sejm, a Marszałek Sejmu przekazuje je do podpisu prezydentowi.

Senat może podjąć uchwałę o:

• Przyjęcie ustawy bez poprawek - pozwala to na natychmiastowe przekazanie ustawy Prezydentowi, bez czekania na upływ 30 dniowego terminu,

• Odrzucenia ustawy, co nie jest dopuszczalne w odniesieniu do ustawy budżetowej,

• Wprowadzeniu poprawek do tekstu ustawy.

Senat podejmuje swoją uchwałę zwykłą większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Uchwała jest przekazana Marszałkowi Sejmu.

Postępowanie w Sejmie wobec propozycji senackich

1. Odrzucenie całości

Ustawa wraca do Sejmu. Praca w komisjach. Głosowanie. Sejm może przychylić się do stanowiska Senatu lub nie (bezwzględną większością głosów)

2. Wniesione poprawki.

Ustawa wraca do Sejmu. Praca w komisjach. Głosowanie (poprawka nieodrzucona bezwzględną większością głosów uważana jest za przyjętą) Sejm może przyjąć wszystkie poprawki, ich część, lub może wszystkie odrzucić).

3. Przyjęcie ustawy bez poprawek

Przedstawienie uchwalanej ustawy do podpisu Prezydentowi RP.

„Prezydencki” etap postępowania ustawodawczego

Po zakończeniu postępowania w Senacie Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi. Konstytucja przewiduje, że prezydent podpisuje ustawę w terminie 21 dni od dnia jej przedstawienia przez Marszałka Sejmu. Termin ten ulega skróceniu do 7 dni w odniesieniu do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym oraz w odniesieniu do ustaw, które zostały uchwalone w trybie pilnym.

Procedury zakwestionowania ustawy:

• Wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności tej ustawy z konstytucją. Prezydent może zakwestionować przed Trybunałem Konstytucyjnym każdą ustawę, co, do których TK obowiązany jest wydać orzeczenie w ciągu 2 miesięcy. Jeżeli TK uzna ustawę za zgodną z Konstytucją, po stronie Prezydenta pojawia się bezwzględny obowiązek jej podpisania. Jeżeli natomiast TK uzna ustawę za nie zgodną z Konstytucją, to po stronie prezydenta pojawia się bezwzględny obowiązek odmowy podpisania ustawy.

• Weto ustawodawcze, tzn. przekazać Sejmowi ustawę do ponownego rozpatrzenia. Weto nie może dotyczyć ustaw budżetowych i ustaw o prowizorium budżetowym, a także ustaw o zmianie konstytucji.

Ostatnią czynnością proceduralną Prezydenta jest zarządzenie ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

Ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni od jej ogłoszenia chyba ze sama stanowi inaczej.

Szczególne rodzaje postępowania ustawodawczego

Przedstawiony wyżej tryb postępowania ustawodawczego nie ma zastosowania do tzw. ustaw szczególnych, do których niewątpliwie zaliczyć można:

1. Ustawę o zmianie Konstytucji,

2. Ustawę wyrażającą zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej przekazującej organizacji lub organowi międzynarodowemu kompetencje organu władzy państwowej w niektórych sprawach,

3. Ustawę budżetową.

Postępowanie z projektem ustawy budżetowej

Inicjatywa ustawodawcza - Rada Ministrów, która przedkłada Sejmowi projekt ustawy najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego

Pierwsze czytanie (posiedzenie plenarne, 7 dni po doręczeniu druku projektu posłom)

Uzasadnienie projektu, pytania i odpowiedzi, debata na temat ogólnych zasad projektu.

Skierowanie projektu do rozpatrzenia Komisji Finansów Publicznych (KFP).

Drugie czytanie (posiedzenie plenarne, 7 dni po doręczeniu druku sprawozdania posłom)

Przedstawienie sprawozdania KFP, debata i zgłaszanie poprawek i wniosków. Jeżeli zostaną zgłoszone poprawki projekt kierowany jest ponownie do KFP, jeżeli nie - od razu III czytanie.

Trzecie czytanie (po doręczeniu posłom druku sprawozdania dodatkowego lub po II czytaniu)

Przedstawienie sprawozdania dodatkowego KFP. Głosowanie.

Ustawa przekazana zostaje Senatowi. Senat może przyjąć ustawę lub wprowadzić poprawki.

Jeżeli wprowadzi poprawki - ustawa trafia do Sejmu, który może odrzucić poprawki bezwzględną większością głosów

Marszałek Sejmu przekazuje ustawę Prezydentowi do podpisu, który podpisuje ją w ciągu 7 dni i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.

Prezydent może skierować ustawę do ponownego rozpatrzenia przez Sejm, albo do Trybunału Konstytucyjnego

Pilna ścieżka ustawowa

Polega na tym, że Rada Ministrów i tylko ona, może określić uchwalony przez siebie projekt ustawy jako pilny.

Tryb pilny nie jest dopuszczalny wobec:

1. Projektów ustaw podatkowych,

2. Ustaw dotyczących wybory Prezydenta RP, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego,

3. Ustaw regulujących ustrój i właściwości władz publicznych

4. Kodeksów.

Marszałek Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, może zwrócić Radzie Ministrów pilny projekt ustawy w celu uzupełnienia, jeżeli uzasadnienie dołączone do projektu jest niekompletne.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie pilnych projektów ustaw niezwłocznie po ich otrzymaniu.

Pierwsze czytanie (posiedzenie plenarne lub komisji)

Pilny projekt ustawy Marszałek Sejmu wprowadza do porządku dziennego posiedzenia Sejmu, najbliższego po zakończeniu prac komisji.

Drugie czytanie

Przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, przeprowadzenie debaty i zgłaszanie poprawek.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia uchwalenia przez Sejm ustawę pilną.

Senat ma 14 dni na podjęcie uchwały. Uchwałę Senatu zawierającą propozycję dokonania określonych zmian w uchwalonej przez Sejm ustawie pilnej lub jej odrzucenia Sejm rozpatruje na posiedzeniu najbliższym po jej doręczeniu.

Tekst ustawy pilnej, ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu, Marszałek Sejmu przesyła Prezydentowi niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia jej uchwalenia. Prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy

W postępowaniu w sprawie ustawy pilnej, której podpisania Prezydent odmówił, Prezydium Sejmu tak określa tok prac nad wnioskiem Prezydenta o ponowne rozpatrzenie ustawy pilnej, aby od dnia wpłynięcia wniosku Prezydenta do dnia ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przez Sejm nie upłynęło więcej niż 7 dni.

Funkcja kontrolna

Kontrola - całość działań polegających na badaniu i analizie określonej sytuacji faktycznej (stanu rzeczywistego porównaniu jej ze stanem, który istnieć powinien.

Kontrola sensu stricto - ograniczenie się jedynie do sprawdzenia stanu rzeczy.

Kontrola sensu largo - analiza sytuacji faktycznej, porównanie go ze stanem pożądanym, wysuwanie wniosków.

Kryteria przeprowadzenia kontroli:

• Legalność (zgodność z prawem)

• Celowość


Organy kontrolne:

• 
  
  Sejm (jako odrębna izba)

• 
  Senat (jako odrębna izba)

• Zgromadzenie Narodowe

• NIK

• Komisje

• Parlamentarzyści

Środki kontrolne

Ogólne instrumenty kontrolne.

1. Prawo żądania informacji

Przysługuje komisji sejmowej. Odnosi się do: ministrów, kierowników naczelnych organów administracji rządowej, jak również kierowników innych organów państwowych

2. Prawo żądania wysłuchania

1. Komisja sejmowa => dezyderaty i opinie.

Dezyderat - uchwała komisji zawierająca postulaty adresowane do: Rady Ministrów lub poszczególnych jej członków, Prezesa NIK, Prezesa NBP, Prokuratora Generalnego, Głównego Inspektora Pracy.

Opinia - stanowisko w określonej sprawie skierowane do centralnych urzędów i instytucji państwowych.

2. Sejm => rezolucje, deklaracje, apele, oświadczenia.

Rezolucja - prawnie wiążące wezwanie organu państwowego do podjęcia jednorazowego działania.

Deklaracja - zobowiązanie do określonego działania.

Apel - prawnie niewiążące wezwanie do określonego zachowania się czy działania.

Oświadczenie - stanowisko w określonej sprawie.

Szczególne instrumenty kontrolne.

1. Tworzenie komisji śledczych

Powoływana do zbadania określonej sprawy, mocą uchwały na wniosek 46 posłów lub Prezydium Sejmu. W skład komisji wchodzi 11 osób. Działa na postawie Konstytucji, Regulaminu Sejmu oraz ustawy o sejmowej komisji śledczej. Ma prawo: wezwania i przesłuchania każdej osoby (każda wezwana osoba ma obowiązek stawić się i złożyć zeznanie); żądania pisemnych wyjaśnień lub przedstawienia dokumentów.

2. Procedury interpelacyjne. (Parlamentarzyści -> Radę Ministrów)

• Interpelacja - dotyczą spraw związanych z polityką państwa o zasadniczym charakterze. Musi mieć formę pisemną - odpowiedź w ciągu 21 dni. Gdyby odpowiedź nie zadowalała interpelującego, może on wystąpić do Marszałka Sejmu o zażądanie dodatkowych wyjaśnień, także o umieszczenie interpelacji na porządku dziennym posiedzenia Sejmu.

• Zapytania poselskie - dotyczą prowadzonej przez Radę Ministrów polityki wewnętrznej, charakter jednostkowy. Odpowiedź - 21 dni.

• Pytania w sprawach bieżących - zadawane ustnie na każdym posiedzeniu Sejmu, odpowiedź bezpośrednia. Poseł do godziny 21 dnia poprzedniego informuje na piśmie Marszałka Sejmu o ogólnej tematyce pytania i jego adresacie. Kolejność zadawania pytań ustala Prezydium po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów. Adresaci: ministrowie. Nie przeprowadza się dyskusji - zadający pytanie może zadać pytanie dodatkowe.

• Informacje bieżące - na wniosek 15 posłów lub klubu poselskiego. Dotyczą spraw o zasadniczym charakterze odnoszących się do problemów związanych z polityką państwa. Składa się na piśmie Marszałkowi Sejmu. Prezydium, po zasięgnięciu opinii Konwentu ustala, która informacja będzie rozpatrzona na posiedzeniu Sejmu. Rozpatrzenie obejmuje: uzasadnienie wniosku (max. 5 minut), udzielenie odpowiedzi (max. 10 min)

3. Pociąganie do odpowiedzialności konstytucyjnej. (Zgromadzenie Narodowe -> Prezydenta)

FUNKCJA KREACYJNA

Wyłączne kompetencje Sejmu

• Wybór Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek całej Rady Ministrów w tzw. I rezerwowej procedurze formowania rządu oraz w drodze tzw. konstruktywnego wotum nieufności.

• Wybór całego składu Trybunału Konstytucyjnego.

• Wybór zastępców przewodniczącego i członków Trybunału Stanu

Kompetencje Sejmu przy udziale Senatu

Powoływanie:

• Rzecznika Praw Obywatelskich

• Prezesa Najwyższej Izby Kontroli

• Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych

• Rzecznika Praw Dziecka

• Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Kompetencje Sejmu na wniosek prezydenta

• Powoływanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego (Sejm w głosowaniu może odrzucić kandydata Prezydenta, ale nie może przedstawić swojego).

Odrębne kompetencje Sejmu

Powoływanie:

• 4 członków Krajowej Rady Sądownictwa

• 2 członków KRRiTv

• 1/3 składu Rady Polityki Pieniężnej

Odrębne kompetencje Senatu

Powoływanie:

• 2 członków Krajowej Rady Sądownictwa

• 1 członka KRRiTv

• 1/3 składu Rady Polityki Pieniężnej

FUNKCJA WSPÓŁUCZESTNICZENIA W OKREŚLANIU POLITYKI PAŃSTWA

1. Uchwalanie budżetu państwa oraz absolutorium.

Absolutorium - polityczna ocena całokształtu działalności rządu. W obecnym stanie prawnym odmowa udzielenia absolutorium nie pociąga za sobą żadnych bezpośrednich skutków prawnych; w aspekcie politycznym jest ona równoznaczna z wezwaniem rządu do podania się do dymisji.

2. Wotum nieufności.

3. Decydowanie o stanie wojny

4. Udzielenie zgody na ratyfikacje umowy międzynarodowej przekazującej kompetencje państwowe organizacji międzynarodowej.

Zgromadzenie Narodowe


1. Charakter Zgromadzenia Narodowego.

Dwa podejścia:

1. Zgromadzenie Narodowe to specyficzna forma działania dwóch innych organów państwa, czyli ich wspólne obradowania w konstytucyjnie przewidzianych wypadkach.

2. Odrębny konstytucyjny organ państwa.

2. Szczegółowe zadania Zgromadzenia Narodowego

• Przyjmuje przysięgę od nowo wybranego prezydenta - akt ten jest niezbędny do objęcia przez niego urzędu, posiedzenie ZN w tym celu jest jawne. Słowa roty przysięgi odczytuje Marszałek Senatu, a prezydent ją powtarza

• Uznaje trwałą niezdolność prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia - uchwałę taką ZN podejmuje większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby swoich członków. W razie uznania prezydenta za niezdolnego do sprawowania swoich funkcji, jego obowiązki przejmuje Marszałek Sejmu do czasu wyboru nowego prezydenta

• Decyduje o postawieniu prezydenta w stan oskarżenia przed TS - ZN uchwałę w tej sprawie podejmuje większością 2/3 głosów ustawowej liczby swoich członków, na wniosek, co najmniej 140 swoich członków

• Wysłuchiwanie orędzi Prezydenta RP - zachowanie ZN w tym przypadku jest bierne

• Uchwala własny regulamin - ZN nie uchwala jednego regulaminu, ale dla każdej ze swoich kompetencji uchwala odrębny regulamin. Regulamin uchwalony zostaje dopiero tuż przed posiedzeniem, na którym ma być zrealizowana dana kompetencja.

Prezydent RP

1. Tryb wyboru

Wybory: równe, bezpośrednie, powszechne, głosowanie tajne.

Ważność wyborów zatwierdza Sąd Najwyższy w składzie całej izby administracyjnej, pracy i ubezpieczeń społecznych.

Kadencja: 5 lat (max. Urzędowania - 2 kadencje)

Kandydat - 35 lat, pełnia praw wyborczych.

Zgłaszanie kandydatów: co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu najpóźniej w 45 dniu przed dniem wyborów

Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.

Zarządzenie wyborów prezydenckich

Wybory zarządza Marszałek Sejmu i wyznacza ich datę na dzień wolny od pracy przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji. W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Marszałek Sejmu zarządza wybory nie później niż w 14 dniu po opróżnieniu urzędu i wyznacza datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.

Kampania wyborcza

Kampanii wyborczej nie można prowadzić na 24 godziny przed dniem głosowania i w dniu głosowania aż do jego zakończenia.

Zabrania się prowadzenia kampanii wyborczej: na terenie zakładów pracy lub instytucji publicznych, jednostek wojskowych. Zabrania się organizowania w ramach kampanii gier losowych i konkursów, w których wygranymi są nagrody pieniężne lub przedmioty o wartości wyższej niż wartość przedmiotów zwyczajowo używanych w celach reklamowych lub promocyjnych.

2. Pozycja ustrojowa i funkcje.

Dla określenia pozycji ustrojowej prezydenta istotne jest wyróżnienie trzech grup funkcji. Należą do nich:

1. Reprezentowanie RP i gwarantowanie ciągłości władzy państwowej

2. Czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji

3. Stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

3. Odpowiedzialność konstytucyjna.

Prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw (tzw. delikt konstytucyjny) oraz za przestępstwo karne.

Wniosek: 140 członków Zgromadzenia Narodowego, składany Marszałkowi Sejmu. Zostaje on przekazany Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego uchwala sprawozdanie o wystąpieniu z wnioskiem o postawienie prezydenta w stan oskarżenia lub o umorzenie postępowania w sprawie.

Postawienie prezydenta w stan oskarżenia: uchwała Zgromadzenia Narodowego podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby jego członków. Podejmując tą uchwałę, Zgromadzenie Narodowe wybiera spośród swoich członków dwóch oskarżycieli. Uchwała o postawieniu prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu stanowi akt oskarżenia.

4. Kompetencje.

Akty prezydenta wymagają podpisu (tzw. kontrasygnaty) Prezesa Rady Ministrów, który kontrasygnując je ponosi za nie odpowiedzialność przed Sejmem.

Istnieją też akty niewymagające kontrasygnaty (prerogatywy prezydenckie):

1. Związanych z relacją pomiędzy prezydentem a parlamentem.

2. Związanych z relacją pomiędzy prezydentem a rządem.

3. Prerogatywy tradycyjne.

4. Powoływanie innych urzędów.

Kompetencje prezydenta:

1. Tradycyjne.

• Nadawanie i pozbawianie ordery i odznaczenia

• Wyrażanie zgody na przyjmowanie przez obywateli polskich orderów i odznaczeń państw obcych.

• Stosowanie prawa laski

2. Dotyczące polityki zagranicznej.

• Mianowanie i odwoływanie przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych;

• Przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych;

• Ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych

• Dotyczące obronności kraju.

• Wprowadzanie stanu wojennego i stanu wyjątkowego (gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie)

• Zarządza powszechną lub częściową mobilizacji (na wniosek premiera) i użycie sił zbrojnych

• w czasie stanu wojennego, gdy Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, wydaje rozporządzenia z mocą ustawy

• Związane z parlamentem.

• Zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu.

• Zwoływanie pierwszego posiedzenia nowo wybranych izb.

• Zarządzanie skrócenie kadencji Sejmu (a tym samym i Senatu) :

1. Obligatoryjnie - gdy po dwóch nieefektownych etapach postępowania dotyczącego kreacji rządu Sejm nie jest w stanie udzielić mu votum zaufania. Musi rozwiązać Sejm.

2. Fakultatywnie - jeżeli ustawa budżetowa przez 4 miesiące nie zostanie przedstawiona prezydentowi do podpisu. Może rozwiązać Sejm. Na podjęcie decyzji ma on wówczas 14 dni i po upływie tego czasu nie może już skrócić kadencji Sejmu;

Przed skróceniem kadencji parlamentu Prezydent ma obowiązek zwrócić się do Marszałków obu izb o wyrażenie opinii. Opinia ta nie jest jednak dla niego wiążąca.

• Prawo inicjatywy ustawodawczej.

• Podpisywanie ustawy.

• Zarządzenie ogłoszenie ustaw i umów międzynarodowych w Dzienniku Ustaw.

• Zwracanie się z orędziem do Sejmu, Senatu lub Zgromadzeni Narodowego

• Zarządzanie referendum ogólnokrajowego

• Występowanie do Sejmu z wnioskiem o powołanie Prezesa NBP

• Związane z rządem.

• Powoływanie Rady Ministrów.

• Odbieranie przysięgi od prezesa, wiceprezesów i członków Rady Ministrów.

• Dokonywanie zmian w składzie Rady Ministrów (konsekwencja uchwały Sejmu albo decyzji premiera).

• Przyjmowanie dymisji Rady Ministrów

• Zwoływanie Rady Gabinetowej. (Prezydent czyni to w sprawach szczególnej wagi, sam decydując, kiedy taka sprawa występuje. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem prezydenta. Nie przysługują jej jednak kompetencje Rady Ministrów, a sama nie ma żadnych konstytucyjnie określonych kompetencji własnych. Jest to organ opiniodawczo - doradczy).

• Występowanie do Sejmu z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów.

• Związane z władzą sądowniczą.

• Powoływanie sędziów. (Na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Prezydent może nie zaaprobować przedstawionej mu kandydatury, ale nie może w to miejsce powołać osoby nieobjętej wnioskiem Krajowej Rady Sądownictwa).

• Przyjmowanie ślubowania od nowo powołanych sędziów

• Powoływanie Pierwszego Prezesa oraz prezesów Sądu Najwyższego. (Prezydent powołuje Pierwszego Prezesa SN na 6-letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych mu przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN. Prezesów SN prezydent powołuje spośród sędziów SN).

• Powoływanie prezesa i wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego. (Prezydent powołuje prezesa NSA na 6-letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych mu przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA. Wiceprezesów NSA powołuje spośród sędziów NSA na wniosek Prezesa NSA).

• Powoływanie: Prezesa i wiceprezesa Trybunatu Konstytucyjnego. (Prezydent powołuje ich spośród kandydatów przedstawionych mu przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK).

• Określanie organizacji Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego Prezydent czyni to w drodze rozporządzenia.

1. Wygaśnięcie mandatu prezydenckiego.

Mandat prezydencki wygasa przed upływem 5 lat w wyniku opróżnienia urzędu w przypadku:

• Śmierci prezydenta

• Zrzeczenia się urzędu

• Stwierdzenie nieważności wyboru prezydenta

• Uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia uchwałą podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego złożenia z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.

1. Zasada kontrasygnaty w Polsce.

Jest to podpisanie aktów urzędowych głowy państwa przez premiera lub właściwego dla danej sprawy ministra, bądź łącznie przez premiera lub właściwego ministra, niezbędne dla prawomocności tego aktu. Kontrasygnata oznacza przyjęcie przez podmiot kontrasygnujący odpowiedzialności politycznej za treść aktu urzędowego głowy państwa. Akty urzędowe prezydenta wymagają podpisu (kontrasygnaty) Prezesa RM, który kontrasygnując je ponosi odpowiedzialność za nie przed Sejmem.

Rada Ministrów

1. Skład.

• Prezes Rady Ministrów.

• Ministrowie resortowi.

• Ministrowie bez teki.

Fakultatywnie:

• Wiceprezesi RM

• Przewodniczący określonych w ustawach komitetów.

RM może powoływać swoje organy wewnętrzne konieczne dla usprawnienia jej działania, należą do nich:

1. Organy kierownicze powołane są dla podejmowania wiążących decyzji, rozwiązywania nagłych kryzysów w skład ich wchodzą:

• Członkowie RM

• Stałe komitety RM (tworzone przez premiera w drodze zarządzenia)

• Organy pomocnicze stworzone dla wspierania działań rządu, przygotowują projekty lub warianty przyszłych decyzji projektów rządowych w skład ich wchodzą:

• Członkowie RM

• Stałe komitety RM

• Rady i zespoły

• Komitety doraźne (tworzone przez premiera w drodze zarządzenia)

• Organy doradcze tworzą fachowe zaplecze dla rządowego procesu decyzyjnego i składają się z:

• Fachowców i ekspertów

• Rad i zespołów

• Komisji wspólnych

2. Tryb powoływania i zmiany w składzie.

Możliwe sposoby powoływania Rady Ministrów:

1. W ciągu 14 dni od daty pierwszego posiedzenia Sejmu nowej kadencji lub dymisji poprzedniej Rady Ministrów Prezydent desygnuje Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów. Tak powołany rząd musi w ciągu 14 dni uzyskać wotum zaufania, uchwalone bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

2. Na wniosek 46 posłów Sejm wyłania premiera bezwzględną większością głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów.

3. Jeżeli ani pierwszy, ani drugi z wyżej opisanych sposobów nie przyniósł rezultatu, prezydent w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady. Tak powołany rząd musi w ciągu 14 dni od dnia powołania uzyskać wotum zaufania ze strony Sejmu uchwalone zwykłą większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Gdy to się nie uda prezydent ma obowiązek skrócenia kadencji Sejmu.

Dokonywanie zmian w Radzie Ministrów

1. Uchwała Sejmu, gdy odwołuje on z zajmowanego stanowiska ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności

2. Decyzji premiera, gdy dokonuje on zmian w rządzie na jego wniosek.

Dymisja rządu.

Prezydent musi przyjąć dymisji rządu w trzech przypadkach:

• Gdy dymisję składa rząd na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu

• Gdy Sejm nie uchwalił rządowi wotum zaufania

• Gdy Sejm wyraził rządowi wotum nieufności.

Jeżeli dymisję Rady Ministrów składa premier w związku ze swoją rezygnacją ze stanowiska, prezydent może odmówić przyjęcia dymisji rządu.

3. Funkcje.

• W zakresie prawotwórstwa i kontroli nad nim (wydawanie rozporządzeń, prawo inicjatywy ustawodawczej).

• Wykonawcza (zapewnianie wykonywania ustaw).

• Rządzenia (sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków zewnętrznych, obronności kraju, a także zapewniania bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego państwa).

• Kierowniczo-koordynacyjna (Kierowanie organami administracji rządowej, koordynowanie oraz kontrolowanie jej działania.

4. Odpowiedzialność.

Dwie postacie odpowiedzialności:

• Konstytucyjna.

• polityczna.

Odpowiedzialność konstytucyjna.

Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu za naruszenie konstytucji lub ustaw a także za przestępstwa, ale tylko popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.

Wniosek: Prezydent, co najmniej 115 posłów, uchwała podjęta większością 3/5 głosów ustawowej liczby posłów.

Odpowiedzialność polityczna.

Ma dwie postacie: solidarną (cały gabinet); indywidualną (poszczególni członkowie)

Formy odpowiedzialności politycznej: wotum zaufania, konstruktywne wotum nieufności.

Instytucja votum nieufności w Polsce.

Rada Ministrów.

Wniosek - 46 posłów, musi wskazywać imiennie kandydata na Premiera. Może być poddany pod głosowanie po 7 dniach od zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku (Przed upływem trzech miesięcy - co najmniej 115 posłów).

Głosowanie - Większość ustawowej liczby posłów.

Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.

Ministrowie.

Wniosek - co najmniej 69 posłów.

Głosowanie - większością głosów ustawowej liczby posłów.

Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra.

5. Kompetencje.

1. Zapewnienie wykonania ustaw

RM powinna wpływać wszystkimi możliwymi w danej sytuacji środkami na pozostałe organy, aby właściwie wykonywały ustawy.

2. Wydawanie rozporządzeń

3. Koordynowanie i kontrolowanie prac organów administracji rządowej

4. Ochrona interesów Skarbu Państwa

5. Uchwalanie projektu budżetu państwa

Kompetencja ta stanowi konsekwencję przyznania RM wyłącznego prawa inicjatywy ustawodawczej w zakresie ustawy budżetowej. Opracowując go, RM bierze pod uwagę ustalone przez siebie kierunki polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa w zakresie objętym jej kompetencjami. Projekt ustawy budżetowej sporządza Minister Finansów, a następnie uchwala go RM. Zobowiązana jest ona przedstawić go Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego. Jeżeli nie zdąży przedstawić ustawy budżetowej to RM, ma obowiązek w terminie przewidzianym dla przedstawienia projektu budżetu przedłożyć Sejmowi projekt ustawy o prowizorium budżetowym, zawierający niezbędne dane o dochodach, wydatkach i niektórych innych aspektach działalności finansowej na określoną część roku budżetowego. Przedstawienie prowizorium nie zwalnia RM od uchwalenia projektu budżetu i przedłożenia go Sejmowi.

6. Kierowanie wykonaniem budżetu państwa oraz uchwalanie zamknięcia rachunków państwowych i sprawozdania z wykonania budżetu.

RM odpowiada za wykonanie budżetu przed Sejmem, który udziela jej absolutorium.

7. Zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego

Zadaniem RM jest oddziaływanie za pomocą wszystkich dostępnych środków na inne organy państwowe.

8. Zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa

Chodzi tu o podejmowanie działań nie tylko natury wewnętrznej, związanych z obronnością państwa, ale też i o prowadzenie polityki zagranicznej nakierowanej na eliminowanie groźby obcej agresji.

Zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa charakteryzuje się następującymi cechami:

1. Daleko posuniętą samodzielnością organizacyjną kierownictw różnych rodzajów sił zbrojnych;

2. Podporządkowaniem szefów sztabów poszczególnych rodzajów sił zbrojnych oraz szefa sztabu generalnego ministrowi obrony — osobie cywilnej, niebędącej oficerem służby czynnej i mającej w rządzie pozycję podobną do innych ministrów;

3. Dekoncentracją kierowania siłami zbrojnymi, co implikuje wydłużenie procesu decyzyjnego; jest on upraszczany jedynie w razie wojny; występuje tu rozdzielenie cywilnego zwierzchnictwa nad armią w czasie pokoju między głowę państwa a rząd;

4. Nadzorem parlamentu nad budżetem wojska i nad podejmowaniem decyzji dotyczących organizacji i funkcjonowania sił zbrojnych

5. Dopuszczalnością użycia sił zbrojnych w kraju tylko w sytuacjach nadzwyczajnych (np. klęska żywiołowa, rozruchy) i wyłącznie na żądanie władz cywilnych;

6. Kontrolą sądów nad legalnością działań podmiotów zaangażowanych w sprawy wojskowe;

7. Legislatywa i egzekutywa decyduje o założeniach polityki zagranicznej i obronnej państwa, m.in. poprzez zawieranie sojuszy;

8. Szef rządu ma uprawnienia do koordynowania m.in. w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego i kontrolowania ministrów, włącznie z ministrem odpowiedzialnym za armię.

1. Sprawowanie przez RM ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju oraz określanie corocznie liczby obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej.

2. Sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi

Obejmuje:

• Zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz zatwierdzanie i wypowiadanie innych umów

• Zatwierdzanie umów międzynarodowych

• Wykonanie umów międzynarodowych

• Wypowiadanie i zmiana zakresu obowiązywania umów międzynarodowych

1. Wydawanie uchwał

2. Uchylanie rozporządzeń lub zarządzeń ministra na wniosek Prezesa RM

6. Tryb pracy.

W wyniku realizacji tej zapowiedzi parlament uchwalił 8 sierpnia 1996 r. Ustawę o organizacji i trybie pracy RM, która m.in. sprecyzowała funkcjonowanie zasady kolegialności działania rządu. Kompetencje przyznane rządowi może wykonywać tylko ten sam rząd. Jego posiedzenia zwołuje Prezes RM, który ustala także porządek obrad. Prawnie dopuszczalne jest podejmowanie działań zmierzających do realizacji konstytucyjnych kompetencji RM tylko na drodze uchwał przyjmowanych w obecności, co najmniej połowy ogólnej liczby członków lub w wyniku uzgodnienia stanowiska. Istnieje możliwość podejmowania rozstrzygnięć w drodze tzw. kurendy czyli w trybie obiegowym, na zasadach korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk członków Rządu. Posiedzeniom RM przewodniczy Prezes RM lub, z jego upoważnienia, wicepremier. Zasada ta nie ma zastosowania w przypadku Rady Gabinetowej, zwoływanej i obradującej pod przewodnictwem Prezydenta, z tym jednak, że Rada ta nie może wykonywać kompetencji przysługujących RM. Rada Ministrów może tworzyć w drodze rozporządzenia swoje organy pomocnicze i opiniodawcze. Mogą to być stałe komitety składające się z członków RM, a także komisje wspólne - złożone z przedstawicieli rządu i określonego środowiska. Z inicjatywy RM premier może powoływać rady i zespoły opiniodawczo-doradcze. Organy te jednak nie mogą samodzielnie podejmować decyzji, ich zadaniem jest przygotowanie dokumentów rządowych, uzgadnianie pozycji przed złożeniem ich RM. Rozporządzeniem RM z 25 listopada 1997 r. W sprawach utworzenia stałych komitetów powołane zostały, jako organy pomocnicze i opiniodawcze, następujące komitety:

1. Komitet Ekonomiczny RM (KERM),

2. Komitet Społeczny RM (KSRM),

3. Komitet Spraw Obronnych RM (KSORM).

7. Rola i znaczenie Prezesa Rady Ministrów.

Obecna Konstytucja wzmocniła pozycję Prezesa RM, ponieważ kompetencje te umożliwiają mu rzeczywiste kierowanie RM, a nie tylko proste przewodniczenie jej pracom oraz uzasadniają uznanie go za samodzielny, naczelny organ administracji. Stanowi on, że premier:

1. Reprezentuje RM.

W ramach tej grupy kompetencji premier w imieniu RM: podpisuje oświadczenia, dokumenty, akty prawne itp., występuje wobec innych organów państwowych, wobec osób fizycznych i prawnych, a także wobec rządów innych państw. Premier przyjmuje też pisma adresowane do RM i nadaje im bieg.

2. Kieruje pracami RM.

• RM działa na podstawie programu przedstawionego przez premiera w parlamencie

• Zwołuje, otwiera i zamyka posiedzenia RM

• Określa porządek posiedzeń RM

• Przewodniczy posiedzeniom RM

• Decyduje o sposobie przyjęcia danego rozstrzygnięcia przez rząd

• Może zapraszać dodatkowe osoby na posiedzenia RM

• Decyduje o ewentualnym utajnieniu części lub całości posiedzenia

1. Wydaje rozporządzenia.

2. Zapewnia wykonanie polityki RM i określa sposoby jej wykonania.

3. Koordynuje i kontroluje pracę członków RM.

Kompetencje koordynacyjne premiera zyskują w tej sytuacji na znaczeniu w rządach koalicyjnych.

4. Sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym.

Prezes RM sprawuje ów nadzór w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach.

Ingerowanie kompetentnych organów w działalność samorządową może być dokonane tylko na podstawie szczególnej normy ustawowej. Ustawodawstwo samorządowe określa przesłanki nadzoru, właściwy organ i środki prawne przedsiębrane przez niego. Organowi nadzorującemu przysługuje prawo do żądania niezbędnych informacji i danych ze strony samorządu. Organy samorządu mogą z kolei zaskarżyć rozstrzygnięcie organu nadzorczego do NSA.

5. Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

Osobną grupę stanowią kompetencje premiera względem wojewody, który jest przedstawicielem RM w województwie. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

1. Powoływanie i odwoływanie wojewody — premier czyni to na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej,

2. Uchylanie w trybie nadzoru ustanawianych przez wojewodę aktów prawa miejscowego, w tym rozporządzeń porządkowych:

1. Obligatoryjnie — gdy są niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania,

2. Fakultatywnie — z powodu niezgodności z polityką rządu lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności,

3. Sprawowanie nadzoru nad działalnością wojewody i dokonywanie okresowej oceny jego pracy,

4. Kierowanie działalnością wojewody poprzez wydawanie zarządzeń i poleceń,

5. Rozstrzyganie sporów między wojewodami oraz między wojewodą a właściwym ministrem.

Na ustrojową pozycję premiera istotny wpływ ma również rola odgrywana przez niego w tworzeniu rządu i w zmianach w jego składzie oraz w składaniu dymisji RM.

Trybunał Konstytucyjny

1. Pozycja ustrojowa.

TK jest organem władzy sądowniczej, dokładniej — sądownictwa konstytucyjnego; nie jest sądem, chociaż jego struktura wykazuje wiele analogii ze strukturą sądów; jego podstawowym zadaniem jest kontrola hierarchicznej zgodności norm prawnych, a w razie potrzeby eliminowanie wadliwych norm z systemu; stąd określa się nieraz TK mianem „negatywnego ustawodawcy”

TK a Sejm.

Sejm wybiera wszystkich członków Trybunału Konstytucyjnego, zasada niezawisłości wyklucza możliwość odwołania członka TK przed końcem kadencji.

Czy TK jest sądem?

TK nie jest sądem. Można wykazać cechy, które różnią TK od sądów:

• Szczególny tryb powoływania sędziów przyjmując jednocześnie zasadę kadencyjności;

• Nie podleganie nadzorowi judykacyjnemu Sądu Najwyższego;

• Nie występują związki między trybunałem, a Krajową Radą Sądownictwa;

Nie stosuje się w postępowaniu przed trybunałem konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania;

2. Modele kontroli konstytucyjności prawa.

Amerykański model kontroli konstytucyjności prawa (judicial review).

Cechami charakterystycznymi dla tego typu modelu kontroli jest:

1. Powierzenie jej sprawowania niezawisłym sądom (prawo jej sprawowania przysługuje każdemu sądowi powszechnemu w związku z rozpatrywaną przezeń sprawą).

1. Uniwersalność kontroli w sensie przedmiotowym (podlegają jej wszystkie akty normatywne i działania urzędowe podjęte na wszystkich szczeblach sprawowania władzy).

2. Konkretność kontroli (sprawowanie jej przy okazji rozpatrywania przez sąd indywidualnej sprawy wówczas, gdy jedna ze stron podniesie zarzut niekonstytucyjności wobec aktu, który ma stanowić podstawę sądowego rozstrzygnięcia).

3. Względność orzeczenia sądu o niekonstytucyjności (rozstrzygnięcie sądowe jest obowiązujące w tej konkretnej sprawie, która jest przedmiotem orzeczenia).

Jedynie orzeczenia Sądu Najwyższego, mimo że również dotyczą konkretnej sprawy, w praktyce uważane są za precedensy i jako takie traktowane są przez sądy niższej instancji jako wiążące.

Kelsenowski model kontroli konstytucyjności prawa.

Cechy charakterystyczne dla tego typu modelu jest:

1. Powierzenie funkcji ochrony konstytucji jednemu, samodzielnemu organowi państwowemu.

2. Przedmiot kontroli konstytucyjności, obejmujący na ogół wszystkie pozakonstytucyjne normy prawne. Poddane kontroli konstytucyjności akty prawne oceniane są zarówno z punktu widzenia zgodności ich treści z konstytucją (kontrola materialna) oraz kompetencji uprawnionego organu do wydania aktu prawnego, jak i dochowania określonego trybu postępowania przy ich stanowieniu (kontrola formalna).

3. Abstrakcyjność, polegająca na sprawowaniu kontroli w oderwaniu od indywidualnych przypadków stosowania prawa i zakwestionowaniu normy prawnej w oparciu o ogólne przekonanie o jej nie konstytucyjności. Prawo inicjatywy posiadają wyłącznie organy państwowe (prezydent, organy rządowe, przewodniczący izb parlamentu, grupa posłów itp.).

4. W systemie kontynentalnym akt prawny może podlegać zarówno kontroli następczej, jak i wstępnej (prewencyjnej).

5. Prawne skutki orzeczeń o niekonstytucyjności normy prawnej mają bezwzględnie obowiązujący charakter, wyrażający się eliminacją danej normy z systemu prawnego.

Decyzja Trybunału o niekonstytucyjności jest ostateczna.

Procedury kontroli konstytucyjności prawa w Polsce.

Podmioty uprawnione do występowania z wnioskiem do TK:

1. Podmioty uprawnione generalnie (Prezydent, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes NIK, RPO).

2. Podmioty uprawnione szczegółowo (mogą występować z wnioskami do TK jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania. Do podmiotów tych Konstytucja zalicza: organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych, kościoły i inne związki wyznaniowe.

3. Podmioty uprawnione indywidualnie (Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie aktów dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Z wnioskami o rozpatrzenie sporów kompetencyjnych do Trybunału Konstytucyjnego mogą występować: Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes RM, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prezes NIK.

Kontrola konkretna przez TK.

Rozpoznawanie pytań prawnych, co do zgodności aktu mającego być podstawą orzeczenia z wzorcem normatywnym w związku z toczącym się postępowaniem sądowym oraz skarga konstytucyjna. Pytanie prawne może wnieść każdy sąd, jeżeli od odpowiedzi na nie zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed tym sądem. Orzeczenie TK stwierdzając wadliwość przepisu lub aktu powoduje jego uchylenie, które jest skuteczne za każdym razem.

Kontrola abstrakcyjna sprawowana przez TK.

Orzekanie o zgodności aktu prawnego ze wzorcem normatywnym. W razie stwierdzenia wadliwości przepisu lub aktu prawnego, orzeczenie TK uchyla go i eliminuje z systemu prawnego.

W Polsce kontrola abstrakcyjna dopuszczana jest w 2 przypadkach:

1. Prezydent ma prawo odmówić podpisania ustawy i skierować ją do trybunału

2. Traktat międzynarodowy przed podpisaniem może być zaskarżony do trybunału, ze jest niezgodny z konstytucją

3. Skład i wybór sędziów.

TK składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie na kadencję trwającą 9 lat, spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Kwalifikacja taka jest dla sędziów Sądu Najwyższego lub NSA. Można być wybranym do składu TK tylko raz (gwarancja niezawisłości).

Kandydatów przedstawia 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Wybór zapada bezwzględną większością głosów przy obecności co najmniej ½ posłów. Sędziowie TK są niezawiśli, podlegają tylko konstytucji (ustawom, które obowiązują, ale nie tym, które regulują).

Prezesa i wiceprezesa TK powołuje prezydent. 2 kandydatów na prezesa wybiera zgromadzenie sędziów TK. Oni głosują nad tymi kandydatami i prezydent wybiera jednego z 2 sędziów, którzy mieli najwięcej głosów.

4. Kompetencje.

1. Kontrola hierarchicznej zgodności norm - orzekanie o zgodności i legalności aktów normatywnych;

2. Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych;

3. Rozstrzyganie sporów konstytucyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa;

4. Orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych;

5. Rozstrzyganie zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta;

5. Skarga konstytucyjna.

Skarga konstytucyjna jest to szczególny środek prawny pozwalający jednostce na zwrócenie się do sadu konstytucyjnego o zweryfikowanie ostatecznych rozstrzygnięć władz publicznych, o ile rozstrzygnięcia te naruszają konstytucyjnie zagwarantowane prawa bądź wolności skarżonego.

Istotne są tu 4 elementy:

1. Incydentalny charakter skargi, stanowiącej prawo każdego podmiotu praw bądź wolności konstytucyjnych i związanej z konkretnym przypadkiem ich naruszenia,

2. Ograniczenie podstawy skargi tylko do naruszeń praw i wolności o konstytucyjnym charakterze,

3. Subsydiarny charakter skargi, pozwalający na jej wniesienie dopiero po bezskutecznym wyczerpaniu innych środków prawnych,

4. Przyznanie praw rozpoznawania skarg organom sadownictwa konstytucyjnego, których rozstrzygnięcia wiążą wszystkie organy państwowe.

Istnieją dwa ujęcia skargi konstytucyjnej.

Węższa - ograniczenie, podstaw skargi do zarzutu, że orzeczenie naruszające prawa bądź wolności skarżącego zostało wydane w oparciu o przepis praw sprzecznych z konstytucją - jest to wiec skarga przeciwko normie.

Ujecie szersze - postawienie zarzutu, że samo orzeczenie zostało wydane w sposób naruszający konstytucje, może to być, więc skarga zarówno przeciwko normie, jak i przeciwko orzeczeniu.

Podmiot: Prawo do skargi przysługuje każdemu podmiotowi praw i wolności konstytucyjnych.

Przedmiot: konkretnie określona ustawa lub inny akt normatywny, na tle, którego wniesiono skargę i według której wydano ostateczne rozstrzygnięcie skargi.

Postępowanie toczy się według tego samego modelu, co postępowanie w sprawie kontroli norm. Z małymi wyjątkami:

1. Inny jest skład trybunału nadającego bieg sprawie - 1 sędzia

2. W toku rozstrzygania skargi trybunał może wydać postanowienie o tymczasowym wstrzymaniu lub zawieszeniu wykonania orzeczenia

3. O nadaniu skardze biegu informuje się Rzecznika Spraw Obywatelskich, który może w nim uczestniczyć

4. Skarga jest rozpatrywana w składzie 3 lub 5 sędziów a w sprawach zawiłych przez cały skład.

Orzeczenie o niekonstytucyjności aktu skutkuje pozbawieniem tego aktu mocy obowiązującej. Skarżący będzie mógł żądać wznowienia postępowania na zasadach ogólnych.

6. Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym.

TK orzeka na rozprawach jawnych (jeśli chodzi o bezpieczeństwo państwa lub tajemnicę państwową może być wyłączona jawność). Pomocniczo stosuje się przepisy Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Podmioty mające prawo inicjowania postępowania:

• Prezydent,

• Marszałkowie Sejmu i Senatu,

• Premier,

• 50 posłów,

• 30 senatorów,

• Pierwszy Prezes SN

• Prezes NSA,

• Prokurator Generalny,

• Prezes NIK, RPO.

Legitymizacja ogólna - w każdej sprawie.

Legitymizacja funkcjonalna - każda instytucja, organ może wystąpić z wnioskiem w sprawie zgodności aktów, które dotyczące sfery ich działania.

Wnioski prezes TK kieruje do odpowiedniego sędziego TK w celu rozpoznania wstępnego. Gdy wniosek jest bezzasadny odmowa (można wtedy zażalenia).

Z wnioskiem w sprawach sporu kompetencyjnego pomiędzy organami konstytucjonalnymi centralnymi państwa do TK wystąpić mogą:

• Prezydent,

• Marszałkowie,

• Premier,

• I Prezes SN,

• Prezes NSA,

• NIK,

• TK - organ skargowy.

TK występuje w 3 składach zasadniczych:

• Pełnym - TK składa się z 15 sędziów, ale pełen skład jest to 9 sędziów. Takiemu składowi przewodniczy prezes lub wiceprezes TK (w szczególnym wypadku, gdy nie ma prezesów przewodniczy najstarszy wiekiem sędzia). W składzie pełnym rozstrzyga się sprawy:

• Spory kompetencyjne

• Stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP

• Badanie zgodności celów lub działalności partii politycznych z konstytucją

• Wniosek prezydenta o sprawdzenie ustawy lub umowy międzynarodowej przed jej podpisaniem

• Jeżeli ze względu na szczególne problemy prawne, prezes lub sam skład orzekający zwróci się do prezesa o rozstrzygnięcie sprawy w pełnym składzie

• Skład 5 sędziów orzeka, gdy:

• Zgodność ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i umów oraz ustaw z konstytucją

• Skład 3-osobowy:

• Gdy chodzi o sprawdzenie zgodności z ustawami, umowami międzynarodowymi i konstytucją aktów podustawowych (rozporządzeń).

Wyrok TK zapada większością głosów. Zdanie odrębne ma znaczenie moralne (votum separatum - zdanie odrębne), nie ma znaczenia, wpływu na wyrok.

7. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Wszystkie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Oznacza to, że nie istnieje żadna droga odwołania się od orzeczenia, a orzeczenie jest wiążące, (czyli rodzi obowiązek wykonywania) dla wszystkich adresatów. Orzeczenia dotyczące kontroli zapadają w formie wyroków i podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym był ogłoszony dany akt normatywny. Jeżeli treścią orzeczenia jest uznanie zgodności badanego aktu czy normy z przepisami wyższego rzędu, to nie ma ono wpływu na dalsze obowiązywanie aktu, natomiast na płaszczyźnie procesowej powstaje powaga rzeczy osądzonej, co wyklucza dopuszczalność ponownego zakwestionowanego danego aktu w oparciu o ten sam zarzut. Jeżeli natomiast treścią orzeczenia jest uznanie niezgodności danego aktu lub normy, to powoduje on utratę mocy prawnej (uchylenie) takiego aktu czy normy.

Trybunał Stanu

1. Skład i wybór sędziów.

Skład:

• Przewodniczący (Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego)

• 
  
  2-óch zastępców

• 16 członków

Połowa członków oraz 2 zastępców przewodniczącego muszą mieć kwalifikacje sędziowskie.

2. Zakres podmiotowy odpowiedzialności.

Przed Trybunałem Stanu odpowiedzialne są osoby:

• Zajmujące najwyższe stanowiska w państwie

1. Prezydent,

2. Premier,

3. Członkowie Rady Ministrów,

4. Prezes NBP i NIK,

5. Członkowie KRRiTV

6. Osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,

7. Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

• Parlamentarzyści w zakresie złamania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej związanej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu państwa lub samorządu terytorialnego

3. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności.

Prezydent - odpowiedzialność konstytucyjna i karna przed Trybunałem Stanu

Rada Ministrów - odpowiedzialność za naruszenie konstytucji i ustaw, przestępstwa popełnione w związku zajmowanym stanowiskiem.

Pozostałe podmioty - delikt konstytucyjny

Odpowiedzialność konstytucyjna.

Rozumie się przez nią przewidziane prawem konstytucyjnym konsekwencje postępowania osób zajmujących wysokie stanowiska państwowe za naruszenie Konstytucji lub innych ustaw w związku z wykonywaniem ich funkcji. Wyraża się ona w uprawnieniu jednej z izb parlamentu do postawienia tych osób w stan oskarżenia przed drugą z izb lub specjalnym trybunałem.

Delikt konstytucyjny.

Czyn nie stanowiący przestępstwa, popełniony przez osobę w zakresie jej urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem, ma charakter zawiniony i narusza Konstytucję lub ustawę.

4. Procedura postępowania.

1. Postępowanie przygotowawcze (w Sejmie):

• Wniosek wstępny do Marszałka Sejmu

• Śledztwo przed Komisją Odpowiedzialności Konstytucyjnej

• Podjęcie przez Sejm na wniosek Komisji uchwały o postawieniu w stan oskarżenia i po wyborze 2 oskarżycieli skierowanie sprawy do T.S. lub podjęcie uchwały o umorzeniu postępowania.

2. Postępowanie przed T.S. o charakterze dwuinstancyjnym i na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego. TS orzeka na rozprawach, sprawa jest rozpatrywana jawnie (niejawnie tylko w przypadku, gdy jest zagrożenie tajemnicy lub uwagi państwa). TS orzeka w składzie 7-osobowym (1 przewodniczący + 6 członków). Jest to tzw. instancyjność pozioma, która polega na tym, że odwołujemy się do sądu, który jest 1. lub 2. instancją, ale w poszerzonym składzie lub z wyższymi kwalifikacyjnymi.

Orzeczenie T.S. wydane w postępowaniu odwoławczym jest prawomocne. Za czyny będące deliktami konstytucyjnymi T.S. może orzec następujące kary:

1. utrata czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta oraz do Sejmu, Senatu i rad gmin,

2. Zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk oraz pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych,

3. utrata zajmowanego stanowiska,

4. złożenie prezydenta z urzędu,

5. utrata wszystkich (lub niektórych) orderów, odznaczeń i tytułów honorowych.

3.Postępowanie wykonawcze - przeprowadza Sąd Okręgowy w Warszawie.

Ogólna charakterystyka wymiaru sprawiedliwości w RP
- Krajowa Rada Sądownictwa


1. Pojęcie wymiaru sprawiedliwości.

Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu traktuje wymiar sprawiedliwości przedmiotowo jako czynność polegająca na rozstrzygnięciu konfliktów prawnych.

2. Konstytucyjne zasady wymiaru sprawiedliwości.

Zasada niezawisłości sędziowskiej

Polega na podległości sędziów jedynie Konstytucji i ustawom. Orzekają oni wyłącznie na podstawie ustawy (umowy międzynarodowej, rozporządzenia z mocą ustawy) i zgodnie z własnym sumieniem.

GWARANCJE ZASADY NIEZAWISŁOŚCI SĘDZIOWSKIEJ

1. Powoływanie sędziów przez Prezydenta RP na wniosek KRS,

2. Powoływanie na czas nieoznaczony,

3. Nieusuwalność sędziego poza przypadkami określonymi w ustawie,

4. Immunitet sędziowski,

5. Niepołączalność i apolityczność,

6. Wynagrodzenie odpowiadające godności pełnionego urzędu.

Zasada niezależności sądów

Niezależność funkcjonalna

— wyodrębnienie przedmiotu działania sądów ze sfery działania innych władz

— legislatywa i egzekutywa nie ma możliwości przejęcia kontroli nad działalnością sądów

— zasada ustawowego regulowania właściwości i postępowania przed sądami

— ustawowe określenie zasad amnestii i abolicji

Niezależność ustrojowa i organizacyjna

— samodzielność

— odseparowanie od innych organów państwa

— konstytucyjny wymóg ustawowego określenia sądów

Zasada jednolitości sądów:

1. Sądy i trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej

2. Struktura sądów jest jednolita , określa ją Konstytucja i ustawy rozwijające jej postanowienia

3. Jednolitą podstawą orzecznictwa sądów i trybunałów jest prawo związane sędziów sądów powszechnych i TS z Konstytucją i ustawami oznacza, że sędzia ma możliwość badania ważności ustawy w konkretnej sprawie, ale równocześnie ma nakaz badania zgodności z Konstytucją i ustawami aktów niższego rzędu; rezultaty tych badań wywierają skutki dla rozpoznawanej przez niego spraw.

Zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego

Możliwość przeprowadzenia na żądanie strony postępowania przed I instancją stanowi ważną gwarancję praw każdej ze stron toczącego się procesu, gdyż zapewnia rozpoznanie tej samej sprawy przez inny skład sędziowski. Zasada dwu instancyjności obowiązuje również w postępowaniu przed Trybunałem Stanu. Nie obowiązuje natomiast w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

Ławnicy orzekają u nas tylko w sądach I instancji.

Wymogi konieczne do spełnienia przez kandydata na ławnika:

• Posiadanie obywatelstwa polskiego i pełni praw cywilnych i obywatelskich;

• Nieskazitelność charakteru;

• Ukończenie 30 lat i nie przekroczenie 70 lat;

• Zatrudnienie lub zamieszkiwanie w miejscu kandydowania, co najmniej przez rok.

Nie może być ławnikiem:

• Osoba zatrudniona w jakimkolwiek sądzie, prokuraturze, policji,

• Osoba wchodząca w skład organów, od których orzeczenia można żądać skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego

• Osoby zajmujące stanowiska związane ze ściganiem przestępstw.

• Duchowny

• Adwokat i aplikant adwokacki,

• Radca prawny i aplikant radcowski,

• żołnierz służby czynnej,

• Funkcjonariusze Służby Więziennej.

Kandydatów na ławników zgłaszają (do rady gminy):

• Prezesi sądów,

• Stowarzyszenia,

• Organizacje i związki zawodowe zarejestrowane na podstawie przepisów prawa

• Co najmniej 25 obywateli mających czynne prawo wyborcze i zamieszkujących stale na danym terenie.

Kadencja ławnika trwa 4 lata kalendarzowe następujące po roku, w którym dokonano wyboru. Ławnik w zakresie orzekania jest niezawisły. Ławnik uczestniczy w rozprawach do 12 dni w roku.

3. Struktura sądownictwa w Polsce

Sądy dzielimy na:

1) Najwyższy Sąd, który dzieli się na cztery izby:

1. Izbę Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

2. Izbę Cywilną

3. Izbę Karną

4. Izbę wojskową

2) Sądy powszechne dzielą się na:

1. I instancji rejonowe

2. II instancji okręgowe

3. III instancji apelacyjne

3) Sądy administracyjne dzielą się na dwie instancje:

I instancja Wojewódzki Sąd Administracyjny

II instancja Naczelny Sąd Administracyjny

4) Sądy wojskowe:

a. Garnizonowe

b. Okręgowe

c. Sąd Najwyższy izba wojskowa

5) Sądy wyjątkowe, które zbierają się w trybie doraźnym i tylko podczas wojny oraz rozpatrują tylko sprawy karne.

4. Krajowa Rada Sądownictwa

Skład

25 członków wybieranych na czteroletnią kadencje

Członkowie z urzędu:

- Pierwszy prezes Sądu Najwyższego

- minister sprawiedliwości

- Prezes naczelnego Sądu Administracyjnego

- osoba powołana przez prezydenta

Członkowie wybierani na czteroletnią kadencję:

- 15 członków wybranych z pośród sędziów: Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych.

- 4 członków wybranych przez Sejm z pośród posłów

- 2 członków wybranych przez Senat z pośród senatorów

Kompetencje.

1. Bierze udział w procedurze powoływania sędziów - rozpatruje i ocenia i odpowiednio przedstawia Prezydentowi kandydatury na stanowiska sędziów, Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych

2. Podejmuje uchwały w sprawach wystąpienia do TK z wnioskiem o zbadanie konstytucyjności aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezależności sędziów

3. Uchwala zasady etyki zawodowej sędziów i czuwa nad ich przestrzeganiem

4. Ma obowiązek wysłuchania informacji Pierwszego Prezesa SN, ministra sprawiedliwości, Prezesa NSA i przewodniczącego Wyższego Sądu Dyscyplinarnego o stanie kadry sędziowskiej

5. Wyraża stanowisko, co do propozycji zmian ustroju sądów

6. Zapoznaje się z projektami aktów normatywnych dotyczących sądownictwa

7. Rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziów w stan spoczynku i o powrót na stanowisko sędziowskie

5. Sąd Najwyższy.

Organ władzy sądowniczej powołany do sprawowania wymiaru sprawiedliwości poprzez:

• Zapewnienie zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych

• Rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych,

• Podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne.

Ponadto:

• Bierze udział w weryfikacji wyborów

• Stwierdza ważność referendum ogólnokrajowego konstytucyjnego.

• SN opiniuje projekty ustaw i innych aktów normatywnych, na podstawie, których orzekają i funkcjonują sądy.

W jego skład wchodzi:

• Pierwszy Prezes (powołuje prezydent na 6 letnią kadencje spośród 2-óch kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sądu Najwyższego),

• Prezesi (kierują poszczególnymi izbami SN, zastępują Pierwszego Prezesa).

• Sędziowie.

Organizacja wewnętrzna

Izby:

• Izba Cywilna

• Izba Karna

• Izba Wojskowa

• Izba Administracyjna

• Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

Biura sądowe:

• Biuro orzecznictwa (biuro studiów i analiz SN);

• Biuro prezydialne (kancelaria 1. prezesa SN);

• Biuro pozainstancyjne.

Najwyższa Izba Kontroli

1. Ewolucja instytucji kontroli państwowej w Polsce.

1808 r. - Główna Izba Obrachunkowa (Księstwo Warszawskie)

1919 r. - dekret o Najwyższej Izbie Kontroli Państwa

Izba była podporządkowana Naczelnikowi Państwa. Formy kontroli: wstępna, faktyczna, następcza.

Konstytucja marcowa (ustawa o Kontroli Państwowej z 1921 r.)

NIK - organ konstytucyjny. Podporządkowany Prezydentowi, niezależny od rządu.

Organizacja: oparta na zasadach kolegialności i niezależności sędziowskiej.

Zadania: kontrola administracji pod względem finansowym oraz coroczne przedstawianie wniosku o udzielenie bądź odmówienie rządowi absolutorium

Formy kontroli: faktyczna, następcza.

Konstytucja kwietniowa.

Organizacja: oparta na zasadach kolegialności działania i niezależności sędziowskiej. Podporządkowanie prezydentowi (mógł on powoływać i odwoływać Prezesa NIK).

Polska Ludowa.

1944-1949 r. - Powołanie Biura Kontroli działającego przy Prezydium Krajowej Rady Narodowej, a po uchwaleniu małej konstytucji 1947 r., przy Radzie Państwa.

1949 r. - Powołanie Najwyższej Izby Kontroli (niezależnej od rządu, podległej Sejmowi Ustawodawczemu. Zadania: badanie pod względem finansowym i gospodarczym działalności władz, instytucji i przedsiębiorstw państwowych).

Konstytucja PRL '52 r. - Zniesienie NIK. W zamian utworzono urząd Ministra Kontroli Państwowej (oznaczało to podporządkowanie kontroli Radzie Ministrów).

1957 r. - restytucja NIK (działającej na zasadach kolegialności i niezależnej od rządu.

1976 r. - Prezesa NIKu powołuje Sejm na wniosek Premiera - uzależnienie NIKu od rządu (Prezes NIKu wchodził w skład Rady Ministrów).

1980 r. - Niezależność NIKu od rządu.

2. Organizacja NIK i rola Prezesa NIK

Pozycja ustrojowa NIK.

Jest to naczelny organ kontroli państwowej, nie zależny od innych organów państwowych i podległy tylko Sejmowi.

Organizacja NIK.

Najwyższa Izba Kontroli składa się z:

• Prezes NIK — odpowiada za działalność NIK przed Sejmem, powoływany na wniosek Marszałka Sejmu lub 35 posłów przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat z możliwością I reelekcji; ma immunitet formalny, incompatibilitas - nie może zajmować innego stanowiska z wyjątkiem pracownika wyższej uczelni, kieruje NIK;

• 2 — 4 wiceprezesów NIK - są powoływani i odwoływani przez Sejm na wniosek prezesa NIK;

• Kolegium NIK składa się z 14 członków (powoływanych przez Marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIK), prezesa NIK, wiceprezesów oraz Dyrektora generalnego NIK. Kadencja trwa 3 lata.

• Dyrektora generalnego - powoływany i odwoływany przez Prezesa NIK za zgodą Marszałka Sejmu.

• Komisji dyscyplinarnej;

• Departamentu i delegatury; na ich czele stoją dyrektorzy mianowani przez Prezesa NIK)

3. Zasada kolegialności w działaniu NIK

Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności, czego przejawem jest działalność Kolegium NIK, organu, który uchwala najważniejsze dokumenty sporządzane przez Izbę oraz uczestniczy w postępowaniu kontrolnym.

Wyrazem kolegialnego sposobu działania Izby jest:

• Ustawowo określona pozycja wiceprezesów i dyrektora generalnego NIK,

• Sposób postępowania w sprawach rozpatrywania zastrzeżeń zgłaszanych do protokółów kontroli i wystąpień pokontrolnych,

• Zakres zadań wyznaczonych w toku postępowania kontrolnego pracownikom wykonującym i nadzorującym czynności kontrolne oraz sposób uczestniczenia przez nich w tym postępowaniu.

Urzeczywistnieniem zasady kolegialności działania NIK jest również zespołowy proces opracowywania, opiniowania i przyjmowania dokumentów pokontrolnych Izby.

4. Rodzaje kontroli

Kontrola — zespól działań mających na celu ustalenie stanu faktycznego (rzeczywistego) i odniesienie go do pewnego pożądanego normatywnie stanu idealnego; stosowanie środków pokontrolnych ma prowadzić do poprawy podmiotu kontrolowanego.

Rodzaje kontroli:

• Wewnętrzna (Kontrolujący i kontrolowany wchodzą w skład tej samej jednostki organizacyjnej)

• Zewnętrzna (wykonywana przez organ strukturalnie niewłączony w system administracji publicznej, a skierowana na jej działalność. KONTROLA NIK)

• kontrola obligatoryjna - podlegają centralne organy władzy państwowej. Dotyczy to przede wszystkim działalności Kancelarii Prezydenta, Prezesa RM oraz Ministrów.

Najważniejszym zadaniem NIK w tym zakresie jest badanie wykonania przez Rząd ustawy budżetowej.

Podlegają tej kontroli również terenowe organ administracji rządowej zespolonej oraz państwowych osób prawnych (przedsiębiorstwa państwowe, jednoosobowe spółki skarbu państwa, państwowe uczelnie).

• kontrola fakultatywna - dotyczy samorządu terytorialnego i wszystkich jednostek komunalnych (np. MPK, Miejskie Przedsiębiorstwo Ciepłownicze)

Kryteria kontroli:

1. Legalność - oznacza sprawdzenie, czy działalność jednostki kontrolowanej ma podstawę prawną i jest zgodna z obowiązującym prawem;

2. Gospodarność — rozumiana jest w teorii kontroli dwuwariantowo; oznacza ona z jednej strony sprawdzenie, czy nakłady poniesione w trakcie działania jednostki kontrolowanej przyniosły możliwie maksymalne efekty (maksymalizacja efektu), a z drugiej strony polegać ona może na osiągnięciu celu przy jak najmniejszych kosztach poszczególnych przedsięwzięć (minimalizacja nakładu), przy równoczesnej dbałości także o ich jakość;

3. Celowość — wyróżnić można dwa jej rodzaje: celowość przedmiotowa oznaczającą sprawdzenie, czy działania jednostki kontrolowanej prowadzą do osiągnięcia zamierzonego celu, oraz celowość metodyczną polegającą na trafności wyboru sposobu realizacji zamierzonego celu;

4. Rzetelność — oznacza sprawdzenie, czy działania jednostki kontrolowanej są zgodne z wymaganiami wiedzy i techniki oraz zasadami dobrej wiary.

Zakres kontroli sprawowanej przez NIK.

1. Podmioty, które NIK ma obowiązek kontrolować z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

• Działalność organów administracji rządowej,

• Narodowego Banku Polskiego,

• Państwowych osób prawnych

• innych państwowych jednostek organizacyjnych.

1. Podmioty, które NIK może kontrolować z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.

• Działalność organów samorządu terytorialnego,

• Komunalnych osób prawnych

• Innych komunalnych jednostek organizacyjnych.

1. Podmioty, które NIK może kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności.

• Działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.

Podjęcie kontroli przez NIK:

• Z własnej inicjatywy (ta kontrola może być zainicjowana przez każdego, kto złoży kontrolerowi ustne lub pisemne oświadczenie dotyczące przedmiotu kontroli - kontroler nie może odmówić przyjęcia oświadczenia, jeżeli ma ono związek z przedmiotem kontroli).

• Na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek Prezydenta lub Prezesa Rady Ministrów

Wyniki kontroli przedstawiane są w protokole kontroli - zawiera opis faktycznego stanu stwierdzonego w toku kontroli, ustalonych niesprawiedliwości, z uwzględnieniem przyczyn powstania, zakresu i skutków tych niesprawiedliwości oraz osób za nie odpowiedzialnych.

Zasady postępowania kontrolnego:

1. Zasada prawdy materialnej, w myśl, której kontroler powinien dążyć do dokonania ustaleń zgodnych z rzeczywistością;

2. Zasada kontradyktoryjności w postępowaniu kontrolnym umożliwiająca zainteresowanym aktywny udział w tym postępowaniu, składanie wyjaśnień, zgłaszanie umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń kontroli;

3. Zasada pisemności polegającą na tym, że czynność kontrolna musi być utrwalona w formie pisemnej;

4. Zasada sprawności determinująca należne i terminowe wykonywanie czynności, tak, aby cel kontroli został osiągnięty możliwie szybko i bez zbędnego nakładu pracy.

Rzecznik Praw Obywatelskich

1. Geneza instytucji

Prawzór rzecznika Praw Obywatelskich - urząd ombudsmana. (Powstał w 1709 r. w Szwecji, rozpowszechnił się po II wojnie światowej)

Polska doktryna uważała, że urząd ten jest całkowicie nieprzydatny. Dopiero pod wpływem wydarzeń roku 1980 i 1981 powołanie takiego urzędu stało się przedmiotem poważnej dyskusji.

11 kwietnia 1981 - rezolucja Komitetu Nauk Prawnych PAN (zgłaszała postulat wprowadzenia do polskiego ustroju urzędu ombudsmana)

maj 1983 r. - uchwała I Kongresu PRON (postulat wprowadzenia do polskiego ustroju urzędu ombudsmana

15 lipca 1987 r. - uchwalenie ustawy o RPO. (Pierwszym RPO była Ewa Łętowska).

7 kwiecień 1989 r. - RPO organem konstytucyjnym.

Pozycja ustrojowa.

Pozycja ustrojowa RPO określona jest przez konstytucyjne zasady głoszące, że jest on w swej działalności niezawisły i niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie.

Może być odwołany przez Sejm przed końcem kadencji, jeżeli zrzekł się wykonywania swoich obowiązków, stał się trwale niezdolny do ich pełnienia na skutek choroby, ułomności lub upadku sił, a także, jeśli sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.

RPO a Sejm.

RPO corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania praw i wolności człowieka i obywatela. Ponadto na wniosek Marszałka Sejmu zobowiązany jest przedstawiać informacje lub podejmować czynności w określonych sprawach. Rzecznik może też z własnej inicjatywy przedkładać Sejmowi i Senatowi określone sprawy wynikające z jego działalności.

2. Tryb wyboru.

Wybór.

Rzecznika powołuje w formie uchwały Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów. Na uchwałę zatwierdzającą wybór Senat ma czas 1 miesiąca od dnia przekazania przez Marszałka Sejmu uchwały Sejmu. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody. W wypadku odmowy zatwierdzenia przez Senat Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika inną osobę.

Kadencja.

Kadencja Rzecznika trwa 5 lat i liczona jest od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje. Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika

Odwołanie.

Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany większością co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, jeżeli:

1. Zrzekł się wykonywania obowiązków,

2. Stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku sił - stwierdzonych orzeczeniem lekarskim.

3. Jeżeli Rzecznik sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.

3. Zakres działania.

Zadania RPO:

Ochrona tzw. praw podstawowych wymienionych w art. 30 - 89 Konstytucji, ochrona uprawnień zagwarantowanych w innych ustawach i aktach normatywnych niższego rzędu. RPO ma za zadanie ochronę praw nie tylko obywateli polskich, ale także cudzoziemców i bezpaństwowców, których prawa zostały naruszone przez działania organów władzy publicznej.

Funkcje RPO.

1. Stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji i innych aktów normatywnych

2. Corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania praw i wolności obywatelskich

3. Wysłuchuje skarg obywateli na nieprawidłowe działanie organów państwowych — podejmuje działania w tym zakresie

4. W sprawach dzieci RPO współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka

Rzecznik współdziała ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami na rzecz ochrony wolności i praw człowieka i obywatela

Działania RPO:

RPO podejmuje działania na podstawie kryterium legalności działań i rozstrzygnięć organów administracji publicznej w odniesieniu do praw i wolności jednostki. RPO ocenia tych organów pod kątem zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej w powiązaniu z prawami i wolnościami zawartymi w Konstytucji i innych aktach normatywnych. Podjęcie przez niego czynności następuje z własnej inicjatywy lub na wniosek obywateli lub ich organizacji, organów samorządów albo Rzecznika Praw Dziecka. Wniosek taki nie wymaga ani zachowania szczególnej formy, ani opłat. Powinien on wskazywać wnioskodawcę, określać osobę, której prawa i wolności zostały naruszone, oraz określać przedmiot sprawy.

RPO podejmuje działania kontrolne z chwilą powzięcia wiadomości wskazującej na naruszenie praw i wolności lub na wniosek obywatela, organu organizacji politycznej, samorządowej, spółdzielczej lub innej organizacji społecznej.

Możliwe sposoby działania RPO:

1. Samodzielne prowadzenie postępowania wyjaśniającego,

2. Zwrócenie się o zbadanie sprawy do właściwych organów,

3. Zwrócenie się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli w celu zbadania określonej sprawy.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

1. Struktura i tryb powoływania.

Członkowie są powoływani przez Sejm, Senat i prezydenta na 6 lat.

Skład: (5 członków):

• 2 powoływanych przez Sejm

• 1 przez Senat

• 2 przez prezydenta.

Przewodniczącego rady powołuje i odwołuje Rada z pośród swych członków większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków.

2. Kompetencje.

KRRiT stoi na straży wolności słowa i prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.

Przewodniczący:

• Reprezentuje krajową radę na zewnątrz i kieruje jej pracami

• Udzielanie koncesji na rozpowszechnianie programów, (czyni to w formie decyzji administracyjnej wydanej na podstawie uchwały KRRiTV. Przewodniczący ma prawo cofnąć koncesję),

• Wykonuje on też szereg uprawnień o charakterze kontrolnym w stosunku do nadawców programów telewizyjnych i radiowych.

Jako organ administracji KRRiT posiada szereg uprawnień:

• Określanie warunków prowadzenia działalności przez nadawców.

• Rada ma prawo do wydawania rozporządzeń oraz podejmowania uchwał w sprawach indywidualnych. W formie rozporządzeń rada rozstrzyga m.in. takie kwestie jak określenie zasad działalności reklamowej w programach radia i telewizji czy trybu rozpowszechniania audycji mogących zagrażać zdrowiu fizycznemu i psychicznemu dzieci i młodzieży.

3. Tryb funkcjonowania.

KRRiT jest instytucją niezależną od innych organów państwowych. Formalną kontrolę nad jej działalnością sprawują sejm, senat i Prezydent RP, którym rada, co rocznie przedstawia sprawozdanie ze swej działalności jak również informuje te podmioty o problemach radiofonii i telewizji. Sprawozdanie rady podlega następnie zatwierdzeniu przez sejm i senat. W razie odrzucenia sprawozdania zarówno przez sejm jak i senat decydującego znaczenia dla dalszych losów rady nabiera postawa prezydenta.

Do zadań rady zalicza się:

1. Projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji,

2. Podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programów,

3. Sprawdzanie działalności nadawców,

4. Organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych,

5. Określenie opłat abonamentowych, opłat za udzielenie koncesji oraz wpis do rejestru,

6. Określenie warunków prowadzenia działalności przez nadawców.

Wynika stąd, iż KRRiT jest instytucją o dualistycznym charakterze, z jednej strony jest organem ochrony prawa, a z drugiej zaś strony, szereg uprawnień, w jakie wyposaża radę ustawa, nadaje jej charakter organu administracji.

Jako organ ochrony prawa kontroluje i ocenia nadawane programy z punktu widzenia społecznie akceptowanych wartości. Audycje takie nie mogą propagować działań sprzecznych z prawem i polską racja stanu oraz postaw i poglądów sprzecznych z moralnością i dobrem społecznym. Audycje powinny szanować uczucia religijne odbiorców. Jako organ ochrony rada może również ingerować w działalność sponsorów przez wprowadzenie zakazów sponsorowania określonych audycji.

Samorząd terytorialny - ogólna charakterystyka

Samorząd

Wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizacje nałożonych zadań.

Zadania samorządu

Wykonywanie zadań publicznych z wyłączeniem zadań zastrzeżonych ustawowo do kompetencji innych władz publicznych. Ustawodawca podzielił zadania publiczne na zadania własne i zlecone.

Zadania własne - zadania służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej.

Zadania zlecone - zadania publiczne zlecone przez państwo na mocy ustawy.

Jednostki trójstopniowego podziału:

• Gmina.

• Powiat.

• Województwo.

O ustroju gminy, powiatu, województwa stanowi statut. Określa on strukturę wewnętrzną, zadania, zakres i sposób działania.

GMINA

1. Kompetencje.

Całość spraw publicznych o znaczeniu lokalnym z wyłączeniem tych, które zastrzeżone zostały dla innych podmiotów.

Domniemanie kompetencji gminy - jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, rozstrzygnięcie należy do jej organów.

Zadania zlecone (obowiązek ich wykonania wynika z ustaw, nadzór merytoryczny wojewody, administracja rządowa zapewnia środki finansowe na ich wykonanie):

• Ustalanie kandydatów na nabywców nieruchomości z Państwowego Funduszu Ziemi

• Wydawanie zaświadczeń o stanie majątkowym w postępowaniu o zwolnienie od kosztów sądowych.

Zadania własne dotyczą:

• Ładu przestrzennego, gospodarki terenami, ochrony środowiska.

• Gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego.

• Wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości, wysypisk i utylizacji odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną.

• Lokalnego transportu zbiorowego.

• Ochrony zdrowia.

• Pomocy społecznej.

• Komunalnego budownictwa mieszkaniowego.

• Oświaty.

• Kultury fizycznej.

• Targowisk i hal targowych.

• Cmentarzy komunalnych.

• Porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej.

2. Struktura.

Rada gminy [miejska] (organ stanowiący i kontrolny).

Kadencja - 4 lata licząc od dnia wyboru.

Kompetencje: uchwalanie statutu gminy, budżetu gminy programów gospodarczych, podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi gminami, herbu gminy, nazw ulic i placów, wznoszenia pomników. Kontroluje wójta.

Rada wybiera ze swojego grona przewodniczącego i 1-3 wiceprzewodniczących. Przewodniczący zwołuje sesje.

Komisje (organy pomocniczymi Rady gminy)

Skład: osoby spoza Rady w liczbie nieprzekraczającej połowy składu komisji

Zadania: stałe i doraźne

Wójt [burmistrz, prezydent miasta] (organ wykonawczy).

Wybory: powszechne, równe, bezpośrednie tajne. -> Więcej niż połowa ważnie oddanych głosów. Kandydatów zgłaszają: partie, stowarzyszenia i organizacje społeczne, wyborcy.

Wygaśnięcie mandatu: odmowa złożenia ślubowania, pisemne zrzeczenie się, utrata prawa wybieralności, naruszenie incompatibilitas.

Zadania: przygotowywanie projektów uchwał rady gminy, określanie sposobu wykonywania uchwał, gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie budżetu.

Urząd gminy (organ pomocniczy dla wójta).

Wójt nadaje regulamin w drodze zarządzenia.

Sołectwo:

Uchwałodawstwo - zebranie wiejskie.

Wykonawstwo - sołtys (wspomagany przez radę sołecką)

Dzielnica:

Uchwałodawstwo - rada

Wykonawstwo - zarząd (na czele z przewodniczącym)

3. Akty prawne.

Uchwała - Rada gminy.

Zarządzenie - wójt (w sprawach nie cierpiących zwłoki)

4. Gospodarka.

Gmina może prowadzić działalność gospodarczą, jeżeli wymagają tego potrzeby społeczne. Działalność ta nie może wykraczać poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.

5. Nadzór

Organami nadzoru są:

• Prezes Rady Ministrów

• Wojewoda

• Regionalna izba obrachunkowa (sprawy budżetowe).

Kryteria - legalność działalności komunalnej.

POWIAT

1. Zadania.

W zakresie:

• Edukacji publicznej.

• Promocji i ochrony życia.

• Pomocy społecznej.

• Polityki prorodzinnej.

• Wspierania osób niepełnosprawnych.

• Transportu i dróg publicznych.

• Kultury i ochrony dóbr kultury.

• Geodezji, kartografii i katastru.

• Gospodarki nieruchomościami.

• Zagospodarowania przestrzennego i nadzoru budowlanego.

• Gospodarki wodnej.

• Ochrony środowiska.

• Rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego.

• Porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli

• Ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej.

• Przeciwdziałanie bezrobociu.

• Ochrony praw konsumenta.

• Obronności.

• Promocji powiatu.

• Współpracy z organizacjami pozarządowymi.

2. Struktura.

Rada Powiatu (organ stanowiący i kontrolny).

Kadencja - 4 lata od dnia wyborów.

Skład: Rada wybiera ze swojego grona przewodniczącego i 1-2 wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu.

Zadania: stanowienie aktów prawa miejscowego, wybór i odwołanie zarządu, stanowienie o kierunkach działania powiatu, uchwalanie budżetu powiatu, rozpatrywanie sprawozdania z wykonaniu budżetu i udzielanie absolutorium. Kontroluje działalność Zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych.

Zarząd Powiatu. (organ wykonawczy)

Skład: Starosta, wicestarosta, pozostali członkowie.

Zadania: przygotowywanie projektów uchwał rady, wykonywanie uchwał, gospodarowanie mieniem powiatu, wykonywanie budżetu powiatu.

Starostwo powiatowe (organ pomocniczy dla zarządu)

3. Akty prawne.

Uchwała - Rada powiatu

Zarządzenia - Zarząd powiatu

4. Nadzór

Organy nadzoru:

• Prezes Rady Ministrów.

• Wojewoda

• Regionalna izba obrachunkowa (sprawy finansowe).

Kryteria - legalność

WOJEWÓDZTWO

1. Kompetencje.

Cele samorządu województwa:

• Pielęgnowanie polskości oraz kształtowanie świadomości narodowej

• Pobudzanie aktywności gospodarczej.

• Kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

Polityka rozwoju województwa:

• Tworzenie warunków rozwoju gospodarczego.

• Utrzymanie i rozbudowa infrastruktury.

• Prowadzenie działań na rzecz podnoszenia wykształcenia ludzi.

• Wspieranie rozwoju nauki i kultury

• Promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.

Zadania dotyczą:

• Edukacji (szkolnictwo wyższe)

• Promocji i ochrony zdrowia.

• Kultury

• Pomocy społecznej.

• Zagospodarowania przestrzennego.

• Ochrony środowiska

• Ochrony praw konsumentów.

• Obronności

• Bezpieczeństwa publicznego.

• Przeciwdziałania bezrobociu.

2. Struktura.

Sejmik województwa (organ stanowiący i kontrolny)

Kadencja - 4 lata od dnia wyborów.

Skład: Radni pochodzący z wyborów bezpośrednich

Zadania: stanowienie aktów prawa miejscowego, uchwalanie strategii rozwoju gospodarczego, planu zagospodarowania przestrzennego, budżetu województwa, rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu oraz udzielanie absolutorium, wybór i odwoływanie zarządu województwa.

Zarząd województwa (organ wykonawczy).

Skład: Marszałek Województwa, wiceprzewodniczący, pozostali członkowie (łącznie 5).

Zadania: wykonywanie uchwał sejmiku, gospodarowanie mieniem województwa, przygotowanie projektu i wykonywanie budżetu, kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności samorządowych jednostek organizacyjnych.

Urząd marszałkowski (organ pomocniczy dla zarządu województwa)

3. Nadzór

Organy nadzoru:

• Prezes Rady Ministrów.

• Wojewoda

• Regionalna izba obrachunkowa (sprawy finansowe).

Kryteria - legalność.

Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela

1. Godność człowieka

Art. 30 Konstytucji mówi: przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie o ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Nie da się sformułować żadnej precyzyjnej definicji godności człowieka, można wskazać kilka elementów tej zasady:

• Źródłem godności człowieka jest prawo naturalne, a nie prawo stanowione

• Zasada godności jest nienaruszalna, nie może się jej zrzec sam zainteresowany, czy ustawodawca

• Godność przysługuje każdemu człowiekowi i to w jednakowym stopniu niezależnie od rasy, narodowości, obywatelstwa, płci,

• Godności człowieka nie można traktować jako jednego z wielu praw czy wolności jednostki,

• Istotą godności człowieka jest jego autonomia - swoboda postępowania zgodnie z własna wolą, oczywiście ta autonomia musi uwzględniać godność innych ludzi,

• Godność człowieka oznacza także zakaz poddawania człowieka takim sytuacjom czy traktowaniu, które mogą te godność przekreślić (a więc zakaz prześladowań, dyskryminacji, zakaz naruszania integralności cielesnej, zakaz ingerowania w swobodę myśli i przekonań itp.).

2. Różnice między prawami i wolnościami człowieka.

Prawo - uprawnienie należące się jednostce ze względu na posiadane przez nią konkretne cechy czy właściwości (nadane przez przepisy prawne, a więc korzystanie z nego zależy od tych przepisów)

Wolność - naturalna zdolność człowieka do podejmowania aktów woli wraz z możliwością swobodnej ich realizacji. Innymi słowy jest to możność postępowania według własnej woli. (Prawo wyznacza jedynie granice wolności)

3. Katalog praw i wolności człowieka.

Prawa człowieka - wrodzone i niezbywalne prawa przysługujące każdemu człowiekowi z racji jego przynależności do rodzaju ludzkiego.

Prawa obywatela - stanowią szczególną kategorię praw człowieka, gdyż wiążą się z wymogiem występowania więzi obywatelstwa pomiędzy człowiekiem a państwem. Mają swoje źródło w ludzkiej godności.

Wolność człowieka - uprawnienie do podejmowania decyzji i działań zgodnie z własną wolą.

Wolności i prawa osobiste

Przysługujące każdemu człowiekowi znajdującemu się na terytorium RP:

• 
  
  Prawo do życia, (obowiązek państwa ochrony wszystkich ludzi przed pozbawieniem życia przez organy władzy oraz prowadzenie polityki ochrony życia ludzkiego wszędzie, gdzie pojawia się dla niego realne zagrożenie)

• Zakaz przymusowego poddawania eksperymentom naukowym.

• Zakaz tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub stosowania kar cielesnych.

• Nietykalność i wolność osobista, (reguła zgodnego z prawem działania organów stosujących środki pozbawiania lub ograniczenia wolności. Przyznaje gwarancje przysługujące osobie pozbawionej wolności: prawo do apelacji, prawo niezwłocznego zawiadomienia rodziny, prawo do niezwłocznej i zrozumiałej informacji o przyczynach zatrzymania, zwolnienie - jeżeli w ciągu 24 godzin nie ma postanowienia sądu o tymczasowym aresztowaniu, zasada humanitarnego traktowania, prawo odszkodowania za bezprawne pozbawienie wolności.)

• Prawo oskarżonego do sądu, do obrony (prawo do sprawiedliwego, jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania),

• Prawo do prywatności (prawo do bycia pozostawionym w spokoju, wolność korespondencji, nienaruszalność mieszkania),

• Wolność sumienia i religii (wolność wyznania lub swobodnego przyjmowania religii, możliwość uzewnętrzniania swojej religii - uprawianie kultu, modlitwa, udział w obrzędach, praktykowanie oraz nauczanie. Żadna osoba nie może być zobowiązana przez organy publiczne do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania).

• Swoboda poruszania się po terytorium Polski (prawo wyboru miejsca zamieszkania i pobytu oraz możliwość swobodnego opuszczenia terytorium Polski).

• Wolność wypowiedzi (swoboda wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, zakaz cenzury prewencyjnej oraz koncesjonowania prasy. Istnieje możliwość koncesjonowania radia i telewizji)

• Prawo rodziców do wychowywania dzieci (wychowanie, nauczanie moralne i religijne zgodnie z własnymi przekonaniami)

Co do cudzoziemców:

• Wolność cudzoziemca od ekstradycji z terytorium RP pod zarzutem popełnienia przestępstwa bez użycia przemocy z przyczyn politycznych

• Prawo cudzoziemca do azylu w RP.

Przysługujące tylko obywatelom RP:

• Wolność od wydalenia z kraju i prawo powrotu do kraju,

• Wolność od zbierania, gromadzenia i udostępniania przez władze publiczne informacji o obywatelach innych niż niezbędne w demokratycznym państwie prawa (Prawo człowieka do nieujawniania swoich danych osobowych, zakaz pozyskiwania, gromadzenia i udostępniania informacji przez władze publiczne, prawo osoby zainteresowanej dostępu do dot. go dokumentów, prawo żądania sprostowania lub usunięcia informacji nieprawdziwych).

• Wolność od ekstradycji.

Wolności i prawa polityczne

Przysługujące każdemu człowiekowi znajdującymi się na terytorium RP

• Wolność pokojowych zgromadzeń (swoboda tworzenia, przyłączania się oraz uczestniczenia w zgromadzeniu, cele zrzeszenia nie mogą być sprzeczne z konstytucją),

• Swoboda zrzeszania się (prawo zrzeszania się w związkach zawodowych oraz organizacjach pracodawców, prawo związków do rokowań zbiorowych, zawierania układów zbiorowych pracy, strajku lub innej formy protestu (zw. zawodowe),

• Prawo petycji (prawo do składania do odpowiednich organów petycji, wniosków lub skarg w interesie publicznym, własnym lub innej osoby.

Ekskluzywne tylko dla obywateli RP

• Prawo dostępu do służby publicznej,

• Czynne i bierne prawo wyborcze,

• Prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne (dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenie kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów oraz możliwość rejestru dźwięku i obrazu).

Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

• Prawo do własności, innych praw majątkowych i prawo do dziedziczenia (prawna ochrona własności i dziedziczenia, zrównanie ochrony różnych typów czy form własności),

• Prawo do pracy (wolność wyboru i wykonania zawodu oraz wolność wyboru miejsca pracy. Zakazane jest stałe zatrudnianie dzieci do 16 roku życia, ustawa musi określać minimalne wynagrodzenie)

• Prawa pracownicze (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, prawo do dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów.

• Prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy i w razie pozostawania bez pracy (dotyczy obywateli polskich),

• Prawo do ochrony zdrowia (Równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych [dot. obywateli polskich], zapewnienie szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom w ciąży, osobom niepełnosprawnym oraz osobom w podeszłym wieku. Zwalczanie przez państwo epidemii i zapobieganie negatywnym skutkom degradacji środowiska popierać rozwój kultury fizycznej oraz udzielanie osobom niepełnosprawnym pomocy w zabezpieczaniu ich egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej),

• Prawa kulturalne (prawo do nauki oraz wolność twórczości artystycznej, badań naukowych, wolność nauczania a także korzystania z dóbr kultury).

• Polityka promieszkaniowa (zapewniająca potrzeby mieszkaniowe obywateli oraz zapewnienie prawnej ochrony praw lokatorów).

• Ochrona konsumentów, użytkowników i najemców (ochrona przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz nieuczciwymi praktykami rynkowymi)

4. Obowiązki obywatelskie.

Kategorie:

1. Obowiązki ciążące na każdym człowieku znajdującego się na terenie Polski.

• Obowiązek przestrzegania prawa polskiego.

• Obowiązek ponoszenia określonych w ustawie ciężarów i świadczeń publicznych (podatki).

• Obowiązek dbałości o stan środowiska połączony z zasadą ponoszenia odpowiedzialności za sprawowane przez siebie szkody w środowisku.

• Obowiązki obywateli polskich.

• Obowiązek wierności Rzeczpospolitej Polskiej oraz troski o dobro wspólne (obowiązek do powstrzymania się lub aktywnego przeciwdziałania temu wszystkiemu, co może szkodzić interesom państwa).

• Obowiązek obrony ojczyzny połączony z obowiązkową służbą wojskową (ustawa określa zasady zastępczej służby wojskowej w przypadku wystąpienia tzw. sprzeciwu sumienia, a więc gdy przekonania religijne lub wyznaniowe zasady moralne nie pozwalają danemu obywatelowi na odbycie zasadniczej służby wojskowej)

Narodowy Bank Polski

1. Struktura i tryb powoływania organów NBP.

• Prezes NBP

Apolityczny, ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu. Konstytucyjny organ kadencyjny. Przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP oraz Komisji Nadzoru Bankowego. Reprezentuje NBP na zewnątrz. W ciągu 5 m-cy od zakończenia roku budżetowego przedstawia Sejmowi sprawozdanie z działalności banku. Może wydawać zarządzenia (ogłaszane w Dzienniku Urzędowym NBP wydawanym przez Prezesa NBP). Powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP, na okres 6 lat. Możliwość sprawowania urzędu 2 kadencje. Objęcie urzędu następuje po złożeniu przysięgi wobec Sejmu. Kadencja wygasa, gdy: minie 6 lat, prezes umrze, złoży rezygnacje, zostanie odwołany. Może zostać odwołany, gdy: nie wypełnia swoich obowiązków na skutek choroby, został skazany za popełnienie przestępstwa, TS zakazał zajmowania przez niego kierowniczych stanowisk.

• Rada Polityki Pieniężnej

Organ konstytucyjny, kolegialny. Składa się z: Prezesa NBP oraz 9 członków powoływanych na 6 lat w równej liczbie przez Prezydenta, Sejm i Senat spośród specjalistów z dziedziny finansów. Członkiem można być tylko przez 1 kadencje. Ustala coroczne założenia polityki pieniężnej państwa oraz składa sprawozdania z wykonania tych założeń. Ustala wysokość stóp procentowych NBP, ustala stopy rezerw obowiązkowych i wysokość ich oprocentowania, zatwierdza plan finansowy NBP, ustala zasady operacji otwartego rynku. Jest organem odpolitycznionym i uniezależnionym od innych władz i organów. Obowiązuje zasada incompatibilitas. Odwołanie w przypadku: zrzeczenia się funkcji, choroby uniemożliwiającej sprawowanie funkcji, skazania za przestępstwo, pogwałcenie zasady incompatibilitas. Rada obraduje na posiedzeniach zwołanych przez przewodniczącego przynajmniej raz w miesiącu.

• Zarząd NBP

Składa się z: Prezesa NBP oraz 6-8 członków, w tym 2 wiceprezesów NBP. Członkowie powoływani są i odwoływani przez Prezydenta RP na wniosek Prezesa NBP. Kadencja - 6 lat. Obowiązuje zasada incompatibilitas. Zadania: okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego, nadzorowanie operacji otwartego rynku, ocena funkcjonowania systemu bankowego, przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał kierowanych do Rady Polityki Pieniężnej, realizacja uchwał RPP.

1. Kompetencje.

Funkcje:

• Emisja pieniądza

• Ustalenie i realizacja polityki pieniężnej.

• Dbałość o wartość polskiego pieniądza.

Cel: utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu.

Zadania:

• Organizowanie rozliczeń pieniężnych.

• Prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi.

• Prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa.

• Regulowanie płynności banków

• Kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego.

• Prowadzenie rachunków banków, budżetu państwa, Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej.

1. Tryb funkcjonowania.

NPB jest bankiem centralnym. Jest podmiotem konstytucyjnym niezależnym od rządu w ustalaniu i realizacji polityki pieniężnej państwa. Współdziała z Ministrem Finansów w opracowywaniu planów finansowych. Prezes NBP może uczestniczyć w posiedzeniach Sejmu. W imieniu Rady Polityki Pieniężnej przedstawia Sejmowi oraz RM kwartalne informacje o bilansie płatniczym.

NBP podlega pełnej kontroli NIK

W realizowaniu polityki pieniężnej NBP dysponuje następującymi środkami:

• Rezerwa obowiązkowa (określona część środków zgromadzonych na rachunkach bankowych, którą banki obowiązane są przekazać do banku centralnego).

• Ograniczenie wielkości środków pieniężnych oddawanych do dyspozycji kredytobiorców.

• Refinansowanie banków poprzez udzielenie im kredytu w celu uzupełnienia zasobów pieniężnych.

• Operacje otwartego rynku (emisja i sprzedaż papierów wartościowych, sprzedaż i zakup skarbowych papierów wartościowych).

Stany nadzwyczajne

ZASADY WPROWADZANIA STANÓW NADZWYCZAJNYCH

1. Zasada legalności

Podstawa wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musi wynikać z ustawy, a formą prawną wprowadzenia stanu nadzwyczajnego jest rozporządzenie. Rozporządzenie podlega publikacji w Dzienniku Ustaw oraz podlega dodatkowemu podaniu do wiadomości publicznej poprzez obwieszczenie właściwego wojewody w drodze rozplakatowania w miejscach publicznych, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie.

2. Zasada wyjątkowości (subsydiarności)

Stany nadzwyczajne mogą być wprowadzone tylko w sytuacji szczególnego zagrożenia, kiedy zwykłe środki konstytucyjne okazują się niewystarczające.

3. Zasada proporcjonalności

Działania podejmowane po wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać rozmiarowi zaistniałego zagrożenia.

4. Zasada celowości

Stanowi wyraz tymczasowości stanów nadzwyczajnych. Stany nadzwyczajne mogą być wprowadzane jedynie w celu przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

5. Zasada ochrony podstaw systemu prawnego

Istnieje zakaz zmiany określonych aktów normatywnych (Konstytucji, ordynacji wyborczej do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawy o wyborze Prezydenta RP, a także ustawy o stanach nadzwyczajnych).

6. Zasada ochrony organów przedstawicielskich

Polega na zakazie skracania kadencji Sejmu, co więcej, kadencja Sejmu i Senatu nie może w tym okresie ulec zakończeniu i podlega obowiązkowemu przedłużeniu. W okresie 90 dni od zakończenia stanu nadzwyczajnego nie może zostać przeprowadzone referendum ogólnokrajowe, wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta RP. Kadencje wymienionych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu.

OGRANICZENIE PRAW I WOLNOŚCI W SYTUACJACH NADZWYCZAJNYCH

W czasie stanu wojennego ograniczenie praw i wolności człowieka nie może przybierać charakteru dyskryminacji, a więc nie może być wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku. Tak jak w stanie wyjątkowym.

W stanie klęski żywiołowej nie ma również podstaw by ingerować w prawa i wolności obywateli, zwłaszcza te o charakterze politycznym. Toteż art.233 ust. 3 enumeruje te prawa i wolności, które ustawa może ograniczyć w stanie klęski żywiołowej: nienaruszalność mieszkania, wolność działalności gospodarczej, wolność osobista, wolność poruszania się i pobytu na terytorium RP, prawo do strajku, wolności pracy, prawo własności, prawo do wypoczynku.

WYRÓWNYWANIE STRAT MAJĄTKOWYCH WYNIKAJĄCYCH Z OGRANICZENIA W CZASIE STANU NADZWYCZAJNEGO WOLNOŚCI I PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA

Odbywa się to na podstawie ustawy z 22 XI 2002 o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela. Ustawa ta dotyczy wszystkich stanów nadzwyczajnych: wojennego, wyjątkowego, klęski żywiołowej. Wyrównywanie strat polega na wypłacie odszkodowania nieobejmującego jednak korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć gdyby strata nie powstała. Odszkodowanie przysługuje od Skarbu Państwa. Przyznaje się je na pisemny wniosek poszkodowanego. Decyzję w tej sprawie wydaje właściwy wojewoda. Poszkodowanemu niezadowolonemu z decyzji przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego w terminie 30 dni od doręczenia decyzji. Ustawa ta dotyczy wyrównywania strat spowodowanych legalnym działaniem organów władzy publicznej. W przypadku strat wynikających z nielegalnego działania podstawą wypłaty odszkodowania będzie art. 77 ust. 1 Konstytucji.

STAN WOJENNY

Przesłankami stanu wojennego są: zewnętrzne zagrożenie państwa, zbrojna napaść na terytorium RP lub, gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

TRYB WPROWADZENIA STANU WOJENNEGO (I WYJĄTKOWEGO)

• Czyni to prezydent na wniosek RM,

• Prezydent rozpatruje niezwłocznie taki wniosek,

• Może wydać rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego (czy wyjątkowego) albo też postanowić o odmowie wydania takiego rozporządzenia,

• Stan wojenny (i stan wyjątkowy) może być wprowadzony na części lub na całym terytorium państwa,

• Stan wojenny wprowadzany jest bezterminowo, natomiast stan wyjątkowy na określone terminy,

• Rozporządzenie prezydent niezwłocznie przekazuje do Sejmu w terminie 48 godzin,

• Sejm rozpatruje rozporządzenie, może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,

• Rozporządzenie jest ogłaszane w Dzienniku Ustaw oraz dodatkowo podawane do publicznej wiadomości,

• Stan wojenny (oraz stan wyjątkowy) będzie obowiązywał od momentu ogłoszenia rozporządzenia w Dzienniku Ustaw.

Stan wojenny nie jest ograniczony czasowo. Prezydent na wniosek RM wydaje rozporządzenie, jeżeli ustaną przyczyny, dla których stan wojenny został wprowadzony oraz zostanie przywrócone normalne funkcjonowanie państwa.

W czasie stanu wojennego mogą być wydawane rozporządzenia z mocą ustawy. Przesłanką wydania rozporządzenia z mocą ustawy jest fakt, że sejm nie może zebrać się na posiedzenie.

Organy władzy publicznej w stanie nadzwyczajnym działają w dotychczasowych strukturach organizacyjnych państwa i w ramach przysługujących im kompetencji.

STAN WYJĄTKOWY

Przesłanką wprowadzenia stanu wyjątkowego jest zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

TRYB WPROWADZENIA STANU WYJĄTKOWEGO- patrz stan wojenny

Stan wyjątkowy może być zniesiony przed upływem terminu. Czyni to Prezydent na wniosek RM, jeżeli ustaną przyczyny wprowadzenia tego stanu.

Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu, na czas nie dłuższy niż 60 dni.

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ

Stan klęski żywiołowej wprowadza się w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia.

Stan klęski żywiołowej wprowadza RM w drodze rozporządzenia, z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody na całości lub części terytorium państwa na czas nie dłuższy niż 30 dni. Istnieje możliwość przedłużenia (wielokrotnego) stanu klęski żywiołowej. Musi to nastąpić za zgodą Sejmu.

KATASTROFA NATURALNA

Są to rozmaite zdarzenia związane z działaniem sił natury (m.in. wyładowania atmosferyczne, pożary, susze, powodzie, choroby zakaźne ludzi).

AWARIA TECHNICZNA

Jest to gwałtowne i nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu takich urządzeń, których następstwem jest przerwa w ich używaniu lub utrata ich właściwości.

Stan klęski żywiołowej obowiązuje od momentu ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Należy również podać ten fakt do publicznej wiadomości. Znosi go przed upływem terminu RM w drodze rozporządzenia, jeżeli ustaną przyczyny tego stanu.

Po wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej ulegają zmianom zasady funkcjonowania organów władzy publicznej. Zasadą jest jednoosobowe kierownictwo akcją ratowniczą.

STAN WOJNY

Przesłanki: jest to zbrojna napaść na terytorium RP lub, gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

O stanie wojny i o zawarciu pokoju decyduje w imieniu RP Sejm. Gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie o stanie wojny postanawia prezydent.

Ogłoszenie stanu wojny skutkuje przekazaniem szerokich uprawnień związanych z prowadzeniem wojny Naczelnemu Dowódcy Sił Zbrojnych. Mianuje go Prezydent RP na wniosek prezesa RM.

W czasie obowiązywania stanu wojny mobilizacja przeprowadzana jest z mocy prawa.

62

Treść konstytucji

Poprawki

Treść konstytucji

Zmiany (usunięcie lub dodanie jakiegoś przepisu)

W stosunku do prezydenta

W stosunku do Rady Ministrów

Wybierani przez Sejm na spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. (bezwzględna większość w obecności co najmniej ½ posłów)

Zakazy absolutne, a więc nie dopuszczające żadnych wyjątków

---