Temat 12: Oligopol - różne warianty decyzji produkcyjnych. Formy porozumień monopolistycznych.

1. Założenia modelu oligopolu. Problem utrudnień w wejściu do gałęzi.

• Założenia modelu oligopolu:

• Niewielka liczba przedsiębiorstw w gałęzi (kilka, lub kilkanaście - raczej dużych), wielu kupujących.

• Produkt jednorodny (Np. stal, miedź, spirytus) lub zróżnicowany (Np. wody mineralne) - wiele dóbr jest dostarczanych przez oligopole.

• Współzależność cenowa (teorie gier)

• Trudność wejścia do gałęzi (wejście nie jest jednak zablokowane) - nie ma barier prawnych.

• Bariery ekonomiczne

• Bariery strategiczne - tworzone przez firmy z gałęzi (częściowe zaniżanie cen, różnicowanie cen, fałszywe informacje, że będą inwestycje) rynek samochodowy

• Intensywna reklama ogromne kampanie reklamowe

• Doskonała informacja o rynku

• Możliwe sytuacje w gałęziach oligopolu:

• Przedsiębiorstwa działające samodzielnie, ale decyzje podejmują w oparciu o przewidywane decyzje konkurentów - ceny wówczas są względnie stabilne.

• Przywództwo cenowe - przedsiębiorstwa zmieniają ceny w ślad za przywódcą cenowym.

• Zmowa - przedsiębiorstwa łączą się w celu zdobycia pozycji monopolistycznej.

• Decyzje niezależne, model Sweezego. Wojna cenowa i zachowania strategiczne.

• Oligopol symetryczny - obejmuje firmy o zbliżonej wielkości, jeżeli nie dojdzie do zmowy, firmy będą podejmowały decyzje samodzielnie i prawdopodobne jest ustalenie się zależności opisanej w modelu Sweezego.

• Model ten jest oparty na złamanej krzywej popytu na produkt uczestnika oligopolu. Złamana krzywa popytu jest wyprowadzana z hipotetycznych dwóch krzywych popytu, jakie analizuje monopolista.




• W danym momencie monopolista produkuje Q₁ i sprzedaje za cenę, P₁. Krzywa D₁ zakłada, że konkurenci reagują na zmianę ceny przez danego producenta natomiast D₂ zakłada, że nie reagują, lub reagują słabiej.

• Konsekwencją złamania krzywej popytu jest nieciągłość utargu krańcowego, która oznacza, że w przypadku wahań kosztu krańcowego w przedziale nieciągłości utargu krańcowego, optymalna produkcja i cena nie zmienią się.

• Z modelu wynika, że ostatecznie oligopolista pozostanie przy cenie P₁ i produkcji Q₁ to znaczy, że w oligopolu ceny są względnie stabilne i wykazują się stosunkową słabą wrażliwością na zmiany kosztu krańcowego.

• Wojna cenowa - to ostra konkurencja cenowa między rywalami, najczęściej dochodzi do niej wówczas, gdy dobra są bardzo bliskimi substytutami, jak Np. Coca cola i Pepsi cola.

• Tablica wpłat:

Przedsiębiorstwo	Przedsiębiorstwo II
Przedsiębiorstwo I	decyzja	Wysoka cena	Niska cena
		Wysoka cena	10, 10	5, 12
		Niska cena	12, 5	7,7

• Wynik: obydwaj producenci wyznaczą niską cenę i osiągną jednakowe zyski na średnim poziomie.

• Strategia dominująca - najlepsza niezależnie od decyzji konkurenta (każdy podejmuje taką decyzję).

• Logika decyzji rywali oparta na dylemacie więźnia:

Osoba	Podejrzany II
Podejrzany I	Decyzja	Nie przyznanie się	Przyznanie się
		Nie przyznanie się	2, 2	1, 8
		Przyznanie się	8, 1	5, 5

3. Konkurencja ilościowa na przykładzie duopolu - model Chamberlaina.

• Duopol - jest odmianą oligopolu, gdy w gałęzi tylko dwaj producenci. Decyzje jednego producenta są zależne od działań drugiego producenta.

• Najbliższy praktyki jest model Chamberlaina - załóżmy, że dwie firmy produkują jedno dobro (wodę mineralną) a koszt krańcowy jest tak niski, że można go pominąć.




• Między firmami dochodzi do porozumienia - ostatecznie firma A odstąpi część rynku, zostanie on podzielony. Pierwsza firma zmniejszy produkcję i będzie wytwarzała
  a druga zachowa poziom produkcji, cena wyniesie P_m. Razem osiągną zysk, taki, jaki osiągnąłby monopolista, lecz dzielą się nim na pół. Między firmami nie ma starć, równowaga jest stabilna.

4. Przywództwo cenowe i jego odmiany.

• Przywódca cenowy - to przedsiębiorstwo, które inicjuje zmiany cen, usuwa niepewność związaną z reakcjami rywali, a samo przywództwo może mieć charakter niesformalizowany, wystarczy wtedy milcząca akceptacja.

• Rodzaje przywództwa cenowego:

• Przywództwo firmy dominującej - dochodzi do niego w oligopolu asymetrycznym, tzn., gdy występuje jedna zdecydowanie większa firma i kilka znacznie od niej mniejszych, wtedy przywódca określa swą krzywą popytu odejmując od popytu rynkowego ilość, jaką będą dostarczać mniejsze firmy, przywódca ustala cenę, a firmy mniejsze zachowują się jak cenobiorcy, akceptując cenę dostosowują się do niej, ponadto firma dominująca planując zmiany ceny bada, jaka jest elastyczność podaży konkurentów, jeżeli jest wysoka wstrzymuje się z podwyżką obawiając się nadmiernego wzrostu podaży konkurentów.

• Przywództwo firmy o najniższych kosztach (efektywnej) - występuje wtedy, gdy kilka firm wytwarza bardzo podobny produkt, ale mają różny przeciętny koszt wytwarzania (np. kopalnie - różnice w głębokości jakości), wówczas firma, która osiąga najniższe przeciętne koszty określi najlepszą dla siebie kombinację ilościowo-cenową i należy się podziewać, że zaproponowana przez nią cena będzie relatywnie niska, do tej ceny będą się musiały dopasować inne firmy i jeżeli ta cena będzie dla nich za niska, mogą być zmuszone do wycofania się.

• Przywództwo barometryczne - przywódcą zostaje w tym przypadku firma mająca najlepszą wiedzę o sytuacji rynkowej i najlepiej przewidująca oczekiwania innych firm i nabywców.

• Formy porozumień monopolistycznych. Ustawodawstwo antymonopolowe.

• Mała liczba firm w gałęzi sprzyja porozumiewaniu się firm w gałęzi:

• Zmowa - jawne lub tajne porozumienie między przedsiębiorstwami w celu zniesienia wzajemnej konkurencji i maksymalizacji zysku; trwała, lub nietrwała.

• Porozumienie może doprowadzić do fuzji przedsiębiorstw, - czyli zespolenia dóbr i działalności kilku przedsiębiorstw w celu utworzenia nowego przedsiębiorstwa lub przejęcia innych przez jedno silniejsze.

• Formy porozumień monopolistycznych (formy monopolizacji)

• Poole i ringi - nietrwałe, doraźne porozumienie, w celu realizacji określonego przedsięwzięcia (Np. wspólna polityka cenowa w okresie pogorszonej koniunktury).

• Kartel - umowa przedsiębiorstw tej samej branży, dotyczy: wspólnej polityki cen, wyznaczania kwot rynkowych (tzw. podział rynku zbytu), koordynacji planów inwestycyjnych; (Np. OPEC) walczą o wielkość udziałów rynkowych, skłonność do wyłamywania się z ustaleń umowy - stąd nietrwałość.

• Syndykat - umowa zbliżona do kartelu, wspólne biuro handlowe prowadzi politykę cen i zbytu w imieniu firm, forma nietrwała.

• Poole, ringi, kartele, syndykaty - to umowy zawierane pomiędzy przedsiębiorcami całkowicie odrębnymi prawnie i ekonomiczne.

• Trust - wyższa jakościowo forma monopolizacji, powstaje na drodze połączenia się przedsiębiorstw lub przejęcia; przedsiębiorstwa wchodzące w skład trustu tracą swą odrębność prawną i ekonomiczną.\

• Koncern - powstaje przez wykup akcji przedsiębiorstw przez inne - silniejsze, przedsiębiorstwa działające oddzielnie, ale podporządkowane centrali koncernu, dlatego konkurencja zostaje zniesiona. Charakterystyczne są powiązania pionowe (technologiczne) lub poziome.

• Holding - bywa traktowany jako odmiana koncernu, powstaje w celu sprawowania kontroli nad innymi spółkami akcyjnymi, spółka wiodąca nie zajmuje się produkcją, tylko kontrolą.

• Konglomerat - powstaje poprzez rozszerzenie się działalności silnego przedsiębiorstwa na inne gałęzie, poprzez zdobycie udziałów w działających w nich firmach, cel:

• Maksymalizacja zysku,

• Rozłożenie ryzyka,

• Unikanie podejrzeń o praktyki monopolistyczne.

• Ustawodawstwo antymonopolowe - historia:

• Ustawodawstwo antymonopolowe zrodziło się w USA:

• 1890 rok - Sherman Act. - ustawa antytrustowa

• 1914 rok - Clayton Act. - zakaz dyskryminacji cenowej, zakaz fuzji prze nabywanie akcji

• Współcześnie:

• Od Traktatów Rzymskich - ochrona uczciwej, wolnej konkurencji na wspólnym rynku.

• Polska:

• 1933 rok - ustawa o kartelach

• W kresie transformacji:

• 1990 rok - ustawa o przeciwdziałaniu praktykom antymonopolistycznym, powstanie urzędu antymonopolowego (od 1996 - UOKiK) i sądu antymonopolowego.

• Kolejne ustawy:

• Z 15 grudnia 2000 - o ochronie konkurencji i konsumentów

• Z 16 kwietnia 1993 (nowelizacja lipiec 2002) - o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (zasady funkcjonowania wielkich sieci handlowych)

• Ustawa z 16 lutego 2007 o ochronie konkurencji i konsumentów - obowiązujące regulacje.

---