Wykład 1.

Najstarsze postulaty dotyczące integracji

GŁÓWNEJ PRZYCZYNIE INTEGRACJI PRZYŚWIECAŁA MYŚL: „Nie wzajemne interesy a interesy silniejszych decydują o tym”.

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE INTEGRACJI:

• Chrześcijaństwo - kluczowy czynnik, wyznaczało wspólne wartości dla europejskich elit, ingerowało w gospodarkę (rolnictwo),

• Istnienie kilkuset małych, różnego typu państewek, które prowadziły między sobą nieustanne wojny,

• Ekspansja Imperium Osmańskiego - zagrożenie napływem ludności z Imperium.

Idee integracji głosili:

• Duchowieństwo, teologowie,

• Władcy.a

NAJSTARSZE POSTULATY INTEGRACJI:

• Św. Augustyn - propozycja zjednoczonej Europy pod egidą papieża. Postulaty:

• Państwo i Kościół to wspólnoty autonomiczne, ale współpracowałyby ze sobą dla dobra ogółu społeczeństwa,

• Kościół pozostaje w funkcji nadrzędnej w stosunku do władzy świeckiej;

• Karol Wielki - król Franków (742 - 814) - ojciec współczesnej Europy:

• Wprowadził wspólną walutę, język,

• Ujednolicił prawo,

• Wprowadził jednolitą armię,

• Uniwersalne prawo chrześcijańskie;

• Otto I i Otto III (980 - 1002) - głosili ideę odbudowania Cesarstwa Rzymskiego pod zwierzchnictwem niemieckim; narzucili swoje zwierzchnictwo Danii, Czechom, Polsce i innym krajom słowiańskim,

• Dante Aligieri (1305 rok) - koncepcja zjednoczonej Europy, nadzór Cesarstwa Rzymskiego, podkreślał, że celem integracji jest utrzymanie pokoju, rozdzielenie władzy papieskiej od cesarskiej,

• Pierr Dubois (1306 rok) - „Odzyskanie ziemi świętej” projekt utworzenia konfederacji państw chrześcijańskich pod nazwą Republika Chrześcijańska,

• Jerzy z Podjebradu - król Czech (1462 - 1464) - postulował utworzenie Ligi Pokoju, celem integracji było utrzymanie pokoju, w skład Ligi wchodzą państwa chrześcijańskie (Bawaria, Burundia, Czechy, Francja, Polska, Wenecja i Węgry), podkreślał brak udziału papieża w Lidze.

PIERWSZE TWORY INTEGRACYJNE:

• Początek XIX wieku - związki podejmowane przez Napoleona Bonaparte, zjednoczył kraje od Portugalii do Rosji, integracja przymusowa,

• 1814 rok - okres dominacji Rosji, Austrii i Prus, utworzyły nowy ład w Europie - Święte Przymierze, dołączyły się wszystkie kraje Europy poza Anglią, Turcją i Watykanem,

• 1815 rok - Związek Niemiecki: 34 państwa niemieckie, Austria, Holandia, Wielka Brytania,

• 1834 rok - Niemiecki Związek Celny - prekursor współczesnej integracji europejskiej - założony przez 18 państw niemieckich, dołączyły Belgia, Austria, Dania, Holandia, Francja, Wielka Brytania, celem było usprawnienie wymiany handlowej między państwami członkowskimi,

• 1921 rok - założenie Unii Ekonomicznej Beneluksu,

• Okres po II wojnie światowej.

Pojęcie integracji

INTEGRACJA - wyraz ten pochodzi z języka łacińskiego „integratio” - zjawisko scalania, zespalania, łączenie się kilku elementów w całość, fuzje.

INTEGRACJA GOSPODARCZA - proces scalania odrębnych organizmów gospodarczych, w wyniku którego powstaje nowy jednolity lub zharmonizowany system.

W LITERATURZE MÓWI SIĘ M.IN. O INTEGRACJI:

• Gospodarczej (spójność w sferze gospodarczej),

• Kulturowej,

• Politycznej,

• Narodowościowej.

W doktrynie integracji międzynarodowej brak jest jednolitej politycznej bądź ekonomicznej koncepcji pojęcia integracji.

Integracja międzynarodowa

Bella Balassa: Integracja międzynarodowa to proces i stan.

INTEGRACJA TRAKTOWANA JAKO PROCES obejmuje przedsięwzięcia zmierzające do zniesienia dyskryminacji między jednostkami gospodarczymi należącymi do różnych państw.

INTEGRACJA TRAKTOWANA JAKO STAN oznacza zaś pewien idealny, docelowy układ, którego osiągnięcie oznaczałoby zamknięcie procesu integracyjnego.

Koncepcje (pojęcia integracji)

INTEGRACJA EKONOMICZNA - zakłada, że integracja to proces łączenia się jednostek gospodarczych w całość. R. Marjolin uważa, że jest to „każdy proces, który prowadzi do większego stopnia jedności”.

INTEGRACJA LIBERALNA - utożsamia integrację z liberalizacją handlu i płatności między daną grupą państw, reprezentowana przez neoliberałów.

W. Röpke - integracja stanowi „stan rzeczy, który umożliwia stosunki handlowe równie swobodne i równie korzystne, jak te które istnieją wewnątrz gospodarki narodowej”.

R. Aaron - „Jeśli ruch towarów, kapitałów i ludzi między pewną ilością jednostek ekonomicznych może się dokonywać równie swobodnie jak wewnątrz każdej z tych jednostek, wtedy te jednostki są zintegrowane”.

Poglądy te nie są jednak w pełni trafne. Nie zawsze zniesienie wszelkich barier w obrocie handlowym, czy nawet towarów i siły roboczej oznacza, że zachodzą procesy integracyjne pomiędzy daną grupą państw. Sytuacja taka ma miejsce, jeżeli gospodarki danych krajów są komplementarne lub opierają się na autarchii.

INTEGRACJA IDEALISTYCZNA - integracja powinna zmierzać do wytworzenia większej równości na świecie, pełniejszego udziału poszczególnych krajów we współczesnej cywilizacji, a zatem winna obejmować czynniki tak ekonomiczne jak polityczne i społeczne. Ogólnie zwolennicy tego podejścia traktują integrację gospodarczą jako pewien ideał stosunków międzynarodowych lub jako koncepcję społeczno - ustrojową. Celem integracji winno być dążenie do uzyskania optymalnej polityki gospodarczej.

G. Myrdal: „Gospodarka nie jest zintegrowana dopóty, dopóty wszystkie drogi nie są dla każdego otwarte i dopóki wynagrodzenie płacone za usługi produkcyjne nie jest równe, niezależnie od różnic rasowych, społecznych i kulturalnych”.

J. Tinbergen: „Przez integrację można rozumieć wytworzenie najbardziej pożądanej struktury gospodarki międzynarodowej poprzez usunięcie sztucznych przeszkód dla optymalnego działania i świadome wprowadzenie wszystkich elementów koordynacji i unifikacji. Dlatego też problem integracji stanowi części bardziej generalnego problemu, tj. problemu optymalnej polityki ekonomicznej.

Wykład 2.

KONCEPCJA INTEGRACJI INSTYTUCJONALNEJ - międzynarodowa integracja gospodarcza może odbywać się tylko w formie instytucjonalnej. Powiązania instytucjonalne należą do podstawowych elementów integracji gospodarczej.

M. Guzek: „Konieczność zaliczania powiązań instytucjonalnych do istoty integracji wynika w większym stopniu z obserwacji rzeczywistego przebiegu procesów integracyjnych aniżeli przesłanek czysto teoretycznych”.

Wadą tej koncepcji jest to, że integracja gospodarcza jako obiektywny proces ekonomiczny - może odbywać się, wprawdzie w praktyce dzieje się to bardzo rzadko, bez tworzenia powiązań instytucjonalnych przez integrujące się jednostki gospodarcze.

Z drugiej strony jak wykazała praktyka utworzenie powiązań instytucjonalnych nie zawsze oznacza, że następują procesy gospodarcze między zainteresowanymi państwami. Zatem trafniejszym w tym względzie byłby pogląd, że procesy integracji gospodarczej zazwyczaj pociągają za sobą powiązania instytucjonalne między integrującymi się jednostkami.

Powiązania instytucjonalne należy traktować nie jako istotę integracji, ale jako formę czy narzędzie.

KONCEPCJA INTEGRACJI POLITYKI GOSPODARCZEJ LUB POLITYKI W OGÓLE - Integracja gospodarcza jest jedynie środkiem ku integracji politycznej.

R. Sannwald, J. Stohler: „ Ważniejsze niż ekonomiczne są rozważania polityczne. Jeśli bowiem idzie o egzystencję Europy, integracja jest mniej ekonomicznym a za to bardziej politycznym postulatem”.

Można wprawdzie ułatwić jego realizację przez współpracę gospodarczą, jednak jako cel ostateczny czysta unia nie jest do pomyślenia.

KONCEPCJA ZWOLENNIKÓW TEORII POWIĄZAŃ RZECZOWYCH LUB ROZWOJU ŚRODKÓW PRODUKCJI LUB STRUKTURALNYCH PROCESÓW EKONOMICZNYCH.

INTEGRACJA GOSPODARCZA to proces powstawania wzajemnych powiązań gospodarczych między państwami, których gospodarka stanowi jednolity i wewnętrznie spoisty organizm na wysokim szczeblu rozwoju gospodarczego, prowadzący do wyodrębnienia się ich w widoczny sposób w odrębny organizm z całokształtu gospodarki światowej.

W związku z powyższy teoretycy koncentrują się na badaniach procesów gospodarczych, zachodzących między państwami w praktyce niezależnie od istnienia lub braku kształtowania się powiązań instytucjonalnych między państwami. W szczególności badają:

• Stopień komplementarności gospodarek,

• Ilość i jakość powiązań gospodarczych,

• Swobodnego przepływu towarów i czynników produkcji, a także wytworzenia czy ukształtowania jednolitej struktury gospodarczej.

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE WSPÓŁCZESNĄ INTEGRACJĘ GOSPODARCZĄ:

• Jest to proces obiektywny (żywiołowy) lub też subiektywny (sterowany, narzucany, inspirowany) zacieśniania więzów gospodarczych między pewną grupą państw,

• Nawet w przypadku integracji obiektywnej występuje z reguły aktywna rola państwa w postaci prowadzenia polityki gospodarczej sprzyjającej jego rozwojowi, która wyraża się między innymi w tworzeniu powiązań instytucjonalnych,

• Zacieśnianie więzów gospodarczych pomiędzy integrującymi się państwami, prowadzi do powstania wewnętrznych powiązań ekonomicznych, które w konsekwencji prowadzą do zmian strukturalnych w gospodarkach a także uzależnienia ich od siebie wzajemnie,

• Wyraźne wyodrębnienie w ramach gospodarki światowej lub bardziej autonomiczny zespół gospodarczy.

Główny wniosek: Bardzo trudne jest gwałtowne zerwanie powyższych powiązań gospodarczych. Szczególnie w przypadku istnienia zaawansowanych procesów integracyjnych, gdyż oznaczałoby to poważne perturbacje gospodarcze przez dłuższy czas, a nawet niekiedy załamanie się gospodarki.

ROZWÓJ PROCESÓW INTEGRACYJNYCH MA WIĘKSZE SZANSE W PRZYPADKU INTEGRACJI PAŃSTW, KTÓRYCH:

• Gospodarka stanowi jednolity i wewnętrznie spoisty organizm o wysokim stopniu rozwoju gospodarczego,

• A ich wzajemny obrót gospodarczy jest już odpowiednio duży w stosunku do wielkości ich produkcji globalnej,

• Zaś ich gospodarki są komplementarne.

Motywy integracji europejskiej

MOTYWY EKONOMICZNE:

• Przezwyciężanie barier wewnętrznych w rozwoju gospodarczym (granic administracyjnych, różnych systemów, różnych polityk i ich instrumentów),

• Utrzymanie wysokiego stabilnego wzrostu gospodarczego w poszczególnych krajach (poprzez eliminowanie lub niedopuszczenie pewnych zjawisk, które mogą zakłócać tą stabilność),

• Pobudzanie konkurencji w gospodarkach poszczególnych krajów, m.in. poprzez ułatwienia w przepływie towarów, kapitałów, w podejmowaniu działalności gospodarczej w dowolnym kraju w obrębie danej integracji,

• Zwiększenie zdolności dostosowawczych poszczególnych gospodarek narodowych do zmian zachodzących w gospodarce światowej,

• Zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarcze - społecznego poszczególnych krajów, regionów:

• Poprzez politykę regionalną,

• Poprzez różne fundusze kierowane do krajów.

MOTYWY POLITYCZNE:

• Dążenie do wspólnego rozwiązywania problemów gospodarczych, społecznych, politycznych, łagodzenie napięć, hamowanie i zapobieganie napięciom, konfliktom,

• Dążenie do wzrostu znaczna danego ugrupowania integracyjnego poszczególnych krajów członkowskich na świecie, na arenie międzynarodowej.

Wykład 3.

Teoretyczne modele integracji

Wśród licznych teorii wyróżniamy koncepcje i szczególnym znaczeniu dla procesu integracji europejskiej, np.:

• Teoria funkcjonalistyczna,

• Teoria niefunckjonalistyczna,

• Teoria współpracy międzynarodowej.

Najbardziej znane koncepcje rozwoju integracji to:

• Koncepcja konfederalistyczna,

• Koncepcja federalistyczna,

• Koncepcja konstytucjonalistyczna.

KONCEPCJA PARA EUROPEJSKA (1923 rok) - przedstawiona przez Richarda Condnnove - Kalegiego. Spowodowała powstanie międzynarodowego (para europejskiego) ruchu na rzecz utworzenia ponadpaństwowego organizmu o charakterze federacyjnym.

Konferencja konfederalistyczna (1944 / 1945)

Współpraca międzynarodowa a nie ponadnarodowa niezależnych państw, zachowanie pełnej suwerenności, decyzje gremiów ponadnarodowych bez większego znaczenia.

Zwolennicy: Charles de Gaulle (prezydent Francji), Pius XII (papież)

Tylko suwerenne państwa współpracujące ze sobą mogą stanowić siłę polityczną.

Przyszłość Europy miała polegać na przezwyciężeniu porządku Jałtańskiego i ustanowieniu granic Europy od Atlantyku po Ural. Środkiem do tego miał być: rozwój wszechstronnych związków między państwami opartych na współpracy i porozumieniu.

Interesy polityczne są siłą napędową wszechstronnych związków między państwami, opartych na współpracy i porozumieniu.

Wspólnota w formie konfederacji opierałaby się na współpracy niezależnych państw, zachowując duży zakres autonomii i suwerenności narodowej.

Rola instytucji ponadnarodowych byłaby w tej koncepcji bardzo ograniczona.

Narzędzia, podstawowe instrumenty w tym modelu integracji maiły przede wszystkim:

• Wymiana poglądów,

• Negocjacje,

• Przetargi międzynarodowe,

• Koordynacja działań.

Koncepcja federalistyczna (1946 rok) - przedstawiona przez Winstona Churchilla w Zurichu. Powstanie Stanów Zjednoczonych Europy na wzór USA.

Zakłada powstanie związkowego (federalnego) państwa ze wspólnymi ponadnarodowymi organami, silnym rządem europejskim, odpowiedzialnych przed Parlamentem Europejskim.

Zwolennicy: Alfiero Spinelli, Konrad Adenauer (kanclerz Niemiec), Water Hallstein, Paul H. Spaak.

Federaliści w swojej koncepcji akcentują potrzebę stopniowego dochodzenia ściślejszych powiązań politycznych i prawnych aż do utworzenia w Europie wysoce zintegrowanego pod względem politycznym państwa związkowego.

Zgodnie z tą koncepcją państwa powinny:

• Zrzec się swojej suwerenności na rzecz nowopowstałych wspólnych organów,

• Integracja istnieje dopóki istnieje wola państw do jej utrzymania i pogłębiania,

• Części składkowe związku współdziałają ze sobą na zasadzie subsydiarności (pomocniczości),

• W federacji ważne jest zagwarantowanie demokratycznego charakteru podejmowania decyzji, dlatego model ten zakłada utworzenie wspólnego rządu odpowiedzialnego przed Parlamentem Europejskim.

Koncepcja konstytucjonalistyczna (1946 / 1947):

• Wyłowiona z koncepcji federalistycznej,

• Promowała skokowy rozwój integracji europejskiej i oparcie ich na regulacjach konstytucyjnych.

Zwolennicy: Winston Churchill.

Regulacje o charakterze konstytucyjnym kształtowane są przez organy ponadnarodowe, które ustalają też podział kompetencji między szczeblem krajowym i ponadnarodowym.

Koncepcja funkcjonalistyczna (1949 / 1950) David Mitrany:

• Nie rozstrzyga, czy i kiedy nastąpi oddanie cząstki suwerenności (przekazywanie funkcji) państw na rzecz organów ponadnarodowych (funkcjonalizm otwarty),

• Główny nacisk kładzie na gospodarkę, potem dopiero utworzenie wspólnoty politycznej, stopniowe przesuwanie sfery suwerenności ze szczebla krajowego na szczebel wspólnotowy, samodeterminiacja procesu integracyjnego.

Zwolennicy: Ludwig Erhard, Gerhard Schroder, Alcide de Gasperi, Jean Monnet, Robert Schuman.

Wykład 4.

Według funkcjonalistów proces integracji odbywa się zgodnie z zasadą spillover (rozlewania). Zasada ta zakłada, że na wzór naczyń połączonych integracja jednego działu wywołuje naciski na integrację w powiązanych z nim sektorach. Proces ten przebiega w dwóch etapach:

• I - dotyczy zmian postaw społecznych,

• II - zmiany w poglądach politycznych.

Koncepcja neofunkcjonalistyczna (1958 r.) - ukierunkowana jest na zaprojektowanie integracji w Europie. Za najważniejsze uznaje dostarczenie konceptualnych ram rozwoju Europy, wtórny jest krańcowy produkt współpracy pomiędzy państwami narodowymi, instytucje ponadnarodowe powinny zwiększać swoją władzę.

Główna teza, którą przedstawił Ernest Hass w „The uniting Europe”: społeczeństwo ma charakter heterogeniczny, a postawą stabilności systemu jest skuteczne rozwiązywanie konfliktów.

Neofunkcjonalizm rozszerzał koncepcję funkcjonalizmu na sferę polityczną, co oznaczało dostrzeżenie korzyści z integracji w jednym sektorze, powoduje pojawienie się lobbingu i dążeniu politycznych do dalszej integracji. Proces integracyjny to proces ścierania się politycznych grup nacisku, partii politycznych i związków zawodowych.

Neofunkcjonaliści podkreślają szczególne znaczenie dla integracji tworzenia struktur instytucjonalnych oraz transfer uprawnień decyzyjnych od rządów narodowych do instytucji ponadnarodowych.

Podstawą procesów integracyjnych jest przede wszystkim realizacja interesów ekonomicznych oraz konieczność pogodzenia interesów i konfliktów grupowych z ideą wspólnego dobra systemu jako całości.

TEORIA WSPÓŁPRACY MIĘDZYNARODOWEJ:

• Twórcą koncepcji był Andrew Moravcsik,

• Największa popularność w latach 90. XX wieku,

• Jest nazywana liberalną teorią integracji europejskiej.

Założenia:

• Nawiązuje do twierdzenia funkcjonalistów, że system europejski wymaga stałych kompromisów i negocjacji między państwami lub też mediacji ze strony instytucji ponadnarodowych,

• Kładzie nacisk na zjawisko kształtowania się preferencji narodowych,

• Współpraca europejska oznacza stałą konfrontację własnych preferencji z preferencjami innych państw,

• Ważne dla integracji jest stworzenie ram instytucjonalnych, które umożliwiają prowadzenie negocjacji międzyrządowych i koordynacji działań narodowych.

KONCEPCJA EUROPY O WIELU PRĘDKOŚCIACH.

Twórcą był Willy Brand, który twierdził iż: „ (…) Europa potrzebuje polityki stopniowania w rozwoju integracji z powodu silnych różnic gospodarczych:

• Państwa powinny dążyć do wspólnie ustalonych celów, ale w różnym tempie,

• Model ten jest stosowany w praktyce w procesie przyjmowania nowych krajów do Unii Europejskiej.

KONCEPCJA EUROPY GEOMETRYCZNIE ZRÓŻNICOWANEJ - zbliżona do koncepcji Europy o wielu prędkościach, różniąca się jednak głównie tym, że dotyczy ona zróżnicowanej prędkości integracji jedynie w dziedzinie ekonomii.

KONCEPCJA INTEGRACJI O TWARDYM JĄDRZE (MODEL KONCENTRYCZNYCH KRĘGÓW) - za twórcę uważany jest Francois Mitterrand (1990 rok).

Założeniem tej koncepcji jest zróżnicowanie przestrzenne państw członkowskich i podział ich na trzy grupy:

• Państwa tworzące twarde jądro (hard core) - o najbardziej zaawansowanych procesach integracyjnych (państwa „piętnastki”),

• Państwa należące do tzw. Peryferii - pozostałe kraje członkowskie, procesy integracyjne nie są tak zaawansowane, np. Polska,

• Kraje stowarzyszone z Unią Europejską, tworzące tzw. Krąg zewnętrzny.

KONCEPCJA EUROPA A LA CARTE - twórcą był Ralf Danhrendorf, przedstawiona w latach 70. XX wieku. Pańśtwa członkowskie mają swobodny wybór polityk, w których chcą uczestniczyć z prawem odrzucania innych.

Suma powstałych ugrupowań współpracujących w różnych dziedzinach ma tworzyć integrację.

KONCEPCJA INSTRUMENTÓW RÓWNOLEGŁYCH - przełom lat 70. i 80. XX wieku.

Koncepcja ta uwzględniała dążenia do zachowania suwerenności państw członkowskich i stanowiła, że realizacja procesów integracyjnych w Europie winna opierać się na instrumentach dwojakiego rodzaju:

• Współpraca międzyrządowa,

• Ale nie wyłącznie na rozwiązaniach ponadnarodowych.

KONCEPCJA INTEGRACJI ODGÓRNEJ I ODDOLNEJ:

• Integracja odgórna (przymusowa) - charakteryzuje się tym, że nie są nią zainteresowani ani społeczeństwa ani producenci. Jest narzucona przez elity rządzące w celu realizacji wyznaczonej ideologii czy interesów ekonomicznych. Najczęściej tego typu integracja jest realizowana drogą podbojów terytorialnych lub też narzucania jej państwom słabszym przez silniejsze,

• Integracja oddolna (dobrowolna) - chęć wymiany wynika przede wszystkim od społeczeństwa i producentów, to oni podejmują naciski na elity rządzące w celu integracji.

Wykład 5.

Początki integracji europejskiej:

• Wojny religijne i konflikty zbrojne nękają kontynent europejski,

• Próby narzucania jedności siłą, pod hegemonią jednego tylko państwa, nie powiodły się,

• Gwałtowny rozwój gospodarczy oraz wdrażanie nowych rozwiązań w zakresie komunikacji i łączności, jaki miał miejsce XIX wieku wymagał koordynacji rozwiązań przyjmowanych przez poszczególne państwa.

Stąd w tym czasie powstały wyspecjalizowane organizacje międzynarodowe: Międzynarodowa Unia Telekomunikacji oraz Światowy Związek Pocztowy.

Wyłonienie się mocarstw kolonialnych i ich rywalizacja o wpływy znalazły swą kulminację w wybuchu I wojny światowej.

Minister Spraw Zagranicznych Francji, Aristide Briand w wystąpieniu na forum Ligi Narodów we wrześniu 1929 roku zaproponował utworzenie Unii Europejskiej.

Te czy inne inicjatywy nie znajdowały jednak warunków realizacji. Wobec narastających oznak kolejnej katastrofy wojennej zawiodła dyplomacja wielkich mocarstw, Francji i Wielkiej Brytanii.

Wydarzenia lat następnych przyniosły koniec ich mocarstwowości.

Wnioski z wydarzeń:

• Potrzeba nowego ładu politycznego i gospodarczego, w ramach którego - przynajmniej częściowo - suwerenność państwa zostanie ograniczona,

• Istota państw totalitarnych wskazywała na konieczność poszanowania praw człowieka jako jednego z warunków pokoju,

• Użycie przemocy w stosunkach między państwami winno być ograniczone do przypadków obrony wobec agresji.

Stany Zjednoczone Europy:

• Polityczny podział Europy po II wojnie światowej na sferę wpływów radzieckich i zachodnich,

• Początek zimniej wojny.

Wrzesień 1946 rok - chcąc stawić czoła narastającemu zagrożeniu ze strony Związku Radzieckiego premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill wypowiedział się za stworzeniem „Stanów Zjednoczonych Europy”.

Stany Zjednoczone Europy:

• Przymierze niemiecko - francuskie,

• Rola Wielkiej Brytanii.

Plan Marshalla:

• Odbudowa Europy po zniszczeniach wojennych,

• UNRRA - Administracja Narodów Zjednoczonych do Spraw Pomocy i Odbudowy,

• Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej - pomoc dla 17 państw Europy Zachodniej.

RADA WZAJEMNEJ POMOCY GOSPODARCZEJ - w styczniu 1949 roku pod presją ZSRR utworzono w Moskwie Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej RWPG, w skład której oprócz ZSRR weszły: Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia i Węgry.

Koncepcje dotyczące przyszłości Europy.

NATO i Układ Warszawski:

• W kwietniu 1949 roku NATO - Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego,

• W reakcji na te wydarzenia państwa komunistyczne zawarły w 1955 roku Układ Warszawski.

Rada Europy:

• Październik 1950 rok - inicjatywa utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej została odrzucona przez francuskie Zgromadzenie Narodowe (wrzesień 1954 rok),

• Na płaszczyźnie politycznej w rezultacie w maju 1948 roku w Hadze odbył się Kongres Europejski, który przyczynił się do powołania w roku następnym Rady Europejskiej (Londyn 1949 rok),

• W 1950 roku Rada Europy opracowała i przyjęła w Rzymie do ratyfikacji przez państwa członkowskie Europejską Konwencję Praw Człowieka - jeden z dokumentów tej organizacji.

Deklaracja Schumana, EWWiS, Euratom:

• Maj 1950 rok - akt pojednania francusko - niemieckiego,

• Stworzyła jednocześnie podstawę do powstawania w 1951 roku nowej organizacji ponadnarodowej - Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS).

EFTA:

• Kilka zachodnich państw, które nie przystąpiły do EWG podpisali w styczniu 1960 roku w Sztokholmie Traktat o Europejskim Stowarzyszeniu Wolnego Handlu EFTA,

• Większość członków EFTA w późniejszych latach wstąpiła do EWG.

Etapy integracji

Istota integracji w świetle integracji europejskiej

CECHĄ CHARAKTERYSTYCZNĄ WSPÓŁCZESNEGO ROZWOJU GOSPODARCZEGO są procesy integracyjne zachodzące tak w obrębie poszczególnych państw, jak i we współpracy międzynarodowej.

INTEGRACJA W SWOICH ZAŁOŻENIACH MA PROWADZIĆ DO:

• Uzyskania wysokiego stopnia zgodności prawa poszczególnych państw członkowskich z prawem Unii Europejskiej,

• Liberalizacji polityki handlowej,

• Swobodnego przepływu ludzi, kapitału, towarów i usług,

• Ujednolicenia mechanizmów rynkowych,

• Ujednolicenia systemów bankowych.

ETAPY INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ W OKRESIE POWOJENNYM:

• Etap I - lata 1945 - 1958 - narodziny nowożytnej idei integracji i ukształtowanie się koncepcji Wspólnot Europejskich,

• Etap II - lata 1958 - 1969 - okres budowy podstaw integracji gospodarczej,

• Etap III - lata 1969 - 1986 - proces rozszerzania i zacieśniania współpracy gospodarczej pomiędzy państwami członkowskimi,

• Etap IV - lata 1986 - 1992 - powstawanie nowych struktur oraz przygotowanie do stworzenia Unii Europejskiej,

• etap v - lata 1992 - 2000 - proces stopniowego wprowadzania Unii Europejskiej od Traktatu w Maastricht do Traktatu z Amsterdamu,

• etap vi - po 2000 roku - aktualny proces integracji, od Traktatu w Nicei do wspólnej Konstytucji.

Unia Europejska - etapy

Motto: „My nie tworzymy koalicji państw, my jednoczymy ludzi” - Jean Monnet.

Z KART HISTORII - POCZĄTKOWE INICJATYWY INTEGRACJI:

• 19.09.1946 rok - Winston Churchill przedstawia w Zurychu program utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy,

• 01.01.1948 rok - powstanie Unii Celnej Beneluksu: Belgia, Holandia, Luksemburg,

• 05.05.1949 rok - powstanie Rady Europy (Londyn).

WŚRÓD „OJCÓW EUROPY”:

• Winston Churchill (1874 - 1965) - polityk brytyjski, mąż stanu. Kolejno minister handlu, spraw wewnętrznych, I Lord Admiralicji, minister wojny i minister skarbu oraz premier. Opowiadał się za polityką angażowania się Wielkiej Brytanii w proces zjednoczenia świata zachodniego,

• Konrad Adenauer (1876 - 1967) - niemiecki prawnik, polityk, działacz chrześcijańsko - demokratyczny, przeciwnik nazizmu. Pierwszy kanclerz RFN 1940 - 1963, jednocześnie 1951 - 1955 minister spraw zagranicznych. Odegrał wybitną rolę w procesach integracji europejskiej, wprowadził Niemcy do Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Rady Europy, przyczynił się do powstania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Euratomu,

• Robert Schuman (1886 - 1963) - polityk francuski, premier (1947 - 1948) i minister spraw zagranicznych (1948 - 1953). Przyczynił się do pojednania francusko - niemieckiego. Zaproponował zacieśnienie współpracy pomiędzy zachodnimi sojusznikami, dzięki której powstało NATO (1949 rok). W 1950 roku ogłosił deklarację nazwaną później jego imieniem. Współtwórca Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (1951 rok),

• Jean Monnet (1888 - 1979) - francuski polityk i dyplomata, ekonomista i finansista. Twórca idei późniejszego Planu Schumana, otwierającego możliwość współpracy francusko - niemieckiej w zakresie węgla i stali w ramach organizacji Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali,

• Alcide de Gasperi (1881 - 1954) - polityk włoski. Wielokrotny premier i minister spraw zagranicznych (1945 - 1953). Wprowadził Włochy w struktury europejskie. Współorganizator Rady Europy (1949 rok) oraz Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (1951 rok). Propagował ideę zjednoczenia Europy,

• Paul Henri Spaak (1899 - 1972) - polityk, działacz Belgijskiej Partii Socjalistycznej. Wielokrotny minister spraw zagranicznych i premier (1936 - 1957). Współtwórca Beneluksu, NATO i Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.

DEKLARACJA R. SCHUMANA - Minister Spraw Zagranicznych Francji R. Schuman proponuje utworzenie organizacji sprawującej pieczę nad zasobami węgla i produkcją stali, należącymi do RFN i Francji (09.05.1950 rok).

ZASADY DEKLARACJI SCHUMANA:

• Europa nie powstanie od razu, ale poprzez konkretne realizacje,

• Trzeba najpierw wprowadzić „rzeczywistą solidarność”,

• Odwieczna wrogość między Niemcami a Francją musi zostać wyeliminowana: propozycja musi dotyczyć przede wszystkim tych dwóch krajów, ale otwarta jest na wszystkie inne narody europejskie, które podzielają jej cele,

• Pierwsze działania muszą dotyczyć kwestii ograniczonej, ale decydującej niemiecko - francuskiej produkcji węgla i stali, która musi zostać umieszczona pod wspólną Najwyższą Władzą,

• Połączenie tych interesów ekonomicznych przyczynia się do podniesienia poziomu życia i utworzenia wspólnoty gospodarczej,

• Postanowienia Najwyższej Władzy będą wiążące dla krajów, które do niej przystąpią,

• Będzie ona złożona z niezależnych osobistości na bazie parytetu,

• Jej decyzje będą miały charakter wykonawczy.

ZAŁOŻENIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ:

• Uzyskania wysokiego stopnia zgodności praw poszczególnych państw członkowskich z prawem Unii Europejskiej,

• Liberalizacja polityki handlowej,

• Swobodnego przepływu Lidzi, kapitału, towarów i usług,

• Ujednolicenia mechanizmów rynkowych,

• Ujednolicenia systemów bankowych.

ETAPY INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ:

• Strefa wolnego handlu,

• Unia celna,

• Wspólny rynek,

• Unia gospodarcza i walutowa,

• Integracja pełna - polityczna (choć z pewnymi modyfikacjami).

STREFA WOLNEGO HANDLU - kraje wchodzące w skład strefy znoszą między sobą cła i ograniczenia ilościowe w wymianie, pozostawiając jednocześnie narodowe taryfy celne oraz odrębną politykę handlową dla krajów trzecich.

UNIA CELNA - członkowie unii znoszą bariery w przepływie towarów i ustanawiają wspólną taryfę celną oraz ujednolicają politykę halową wobec partnerów zewnętrznych.

WSPÓLNY RYNEK - członkowie wspólnego rynku zapewniają swobodę obrotu nie tylko towarów, ale i czynników produkcji w postaci kapitału i siły roboczej oraz usług.

UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA - oprócz przedsięwzięć z poprzedniego etapu integracji, uczestnicy unii decydują się na harmonizację polityki gospodarczej i monetarnej.

PEŁNA INTEGRACJA GOSPODARCZA - kraje znajdujące się na tym etapie ujednolicają politykę gospodarczą i powołują ponadnarodowy organ, którego decyzje są wiążące dla państw wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego.

ETAPY INTEGRACJI GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ UNII EUROPEJSKIEJ:

• Strefa wolnego handlu - brak ceł wewnętrznych,

• Unia celna - brak ceł wewnętrznych, wspólna taryfa celna,

• Wspólny rynek - brak ceł wewnętrznych, wspólna taryfa celna, swobodny przepływ osób, usług, kapitału,

• Unia gospodarcza - brak ceł wewnętrznych, wspólna taryfa celna, swobodny przepływ osób, usług, kapitału, harmonizacja polityki gospodarczej,

• Pełna integracja - brak ceł wewnętrznych, wspólna taryfa celna, swobodny przepływ osób, usług, kapitału, harmonizacja polityki gospodarczej, unia gospodarcza i walutowa - wspólna waluta, jedna polityka kursowa i pieniężna.

Wykład 6.

TRAKTAT PARYSKI (18.04.1951 rok) - Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg i Włochy podpisują w Paryżu traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS).

TRAKTATY RZYMSKIE (25.03.1957 rok) - Kraje EWWiS ustanawiają Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom).

Są to 3 wspólnoty, które tworzą Unię Europejską.

TRAKTATY RZYMSKIE (01.01.1958 rok) - wchodzą w życie. Siedzibą Komisji Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Euratomu jest Bruksela.

GŁÓWNE CELE EUROPEJSKIEJ WSPÓLNOTY GOSPODARCZEJ:

• Harmonijny rozwój gospodarczy,

• Podniesienie stopy życia obywateli,

• Osiągnięcie spójności ekonomicznej i społecznej.

W traktacie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej przewidziano utworzenie unii celnej a następnie wspólnego rynku europejskiego.

Wraz z utworzeniem unii celnej rozpoczęto realizację wspólnej polityki handlowej, która objęła m.in.:

• Ustalenie wspólnej taryfy celnej,

• Zawieranie umów celnych i handlowych,

• Ujednolicanie narzędzi polityki eksportowej i środków ochronnych.

GŁÓWNY CEL EURATOMU - wspieranie rozwoju przemysłu jądrowego w państwach członkowskich poprzez:

• Wspomaganie badań naukowych w dziedzinie energii jądrowej,

• Opracowanie jednolitych norm bezpieczeństwa,

• Utworzenie wspólnego rynku materiałów rozszczepialnych i sprzętu technicznego,

• Kontrola wykorzystania energii nuklearnej.

TRAKTAT O POŁĄCZENIU ORGANÓW WYKONAWCZYCH TRZECH WSPÓLNOT (08.04.1965 rok) - Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska Wspólnota Gospodarcze i Euratom powołują jedną Radę i jedną Komisję (układ wszedł w życie 01.07.1967 roku).

UNIA CELNA (01.07.1968 rok) - zniesienie ceł wewnętrznych, wprowadzenie wspólnej taryfy celnej wobec krajów spoza Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA GOSPODARCZA (30.01.1973 rok) - dołączają Dania, Wielka Brytania, Irlandia.

PIERWSZE WYBORY DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO (07. - 10.10.1979 rok) - pierwszy prezydent Simone Veil. 410 członków Parlamentu.

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA GOSPODARCZA (01.01.1981 rok) - dołącza Grecja.

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA GOSPODARCZA (01.01.1986 rok) dołączają Hiszpania i Portugalia.

HYMN UNII EUROPEJSKIEJ (09.05.1986 rok) - IX Symfonia Beethovena, wspólny symbol i flaga.

W LATACH 70.:

• Dynamika integracji gospodarczej została zahamowana wskutek recesji wywołanej kryzysem naftowym i załamaniem się światowego systemu naftowego,

• Zespół pojawiających się zjawisk związanych z osłabieniem tempa wzrostu gospodarczego spowodował wyraźne osłabienie procesu pogłębiania się integracji tak, że ten okres nazywany bywa „OKRESEM EURO SKLEROZY”,

01.07.1987 rok - PODPISANIE JEDNOLITEGO AKTU EUROPEJSKIEGO w Luksemburgu przez 9 krajów (później 12).

JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI:

• Podstawy prawne europejskiej współpracy politycznej,

• Rada Europejska odchodzi od wyłącznego stosowania zasady jednomyślności,

• Utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego od 1992 roku,

• Poszerzanie legislacyjnych uprawnień Parlamentu Europejskiego.

ZJEDNOCZENIE NIEMIEC (03.10.1990 rok) - upadek muru berlińskiego.

TRAKTAT Z MAASTRICHT (07.02.1992 rok) - o utworzeniu Unii Europejskiej, wszedł w życie w 1993 roku.

GŁÓWNE POSTANOWIENIA TRAKTATU Z MAASTRICHT:

• Stworzenie podstaw prawnych dla unii gospodarczej i walutowej,

• Zmiana nazwy Europejska Wspólnota Gospodarcza na Wspólnoty Europejskie, w wyniku:

• Ustanowienie obywatelstwa europejskiego,

• Współpraca w dziedzinie edukacji i kultury;

• Ustanowienie Unii Europejskiej opartej na trzech filarach,

• Wzmocnienie uprawnień Parlamentu Europejskiego,

• Kryteria konwergencji.

I FILAR UNII EUROPEJSKIEJ - dziedziny uregulowane Traktatami, Euratomem i Wspólnotą Europejską.

II FILAR UNII EUROPEJSKIEJ - to wspólna polityka zagraniczna.

III FILAR UNII EUROPEJSKIEJ - współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych.

TRAKTAT Z MAASTRICHT:

• Nie przewidział daleko idących zmian politycznych,

• Uporządkowano jedynie i określono symbole Unii, którymi są waluta euro, flaga, hymn, paszport europejski i Dzień Europy (9 maja).

ZAPOCZĄTKOWANO JEDNOLITY RYNEK EUROPEJSKI (01.01.1993 rok).

POLSKA SKŁADA WNIOSEK O PRZYJĘCIE DO UNII EUROPEJSKIEJ (08.04.1994 rok).

ROZSZERZENIE UNII EUROPEJSKIEJ (01.01.1995 rok) - dołączają Austria, Finlandia i Szwecja.

Wykład 7.

26.03.1995 ROK - UKŁAD Z SCHENGEN wchodzi w życie; znosi kontrole na wspólnych granicach (uchwalony 14.06.1985 roku).

Od 26.03.1995 roku zaprzestano kontroli granicznych we Francji, Niemczech, Holandii, Belgii, Luksemburgu, Hiszpanii i Portugalii.

Kolejno do strefy Schengen przystąpiły Włochy, Austria, Grecja, Dania, Szwecja i Finlandia.

W STREFIE SCHENGEN:

• Wzmocniono współpracę policji i sądów,

• Zwiększenie wysiłków w kierunku zwalczania przestępczości i narkomanii.

02.10.1997 ROK - TRAKTAT AMSTERDAMSKI - wszedł w życie 01.06.1999 roku:

• Możliwość nakładania sankcji na państwa Unii Europejskiej łamiące zasady demokracji, prawa człowieka oraz prawa wspólnotowe,

• Walka z bezrobociem jako nadrzędny cel traktatowy,

• Uprawnienia dla Rady Unii Europejskiej w zakresie zwalczania dyskryminacji,

• Doprecyzowanie zasad wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

• Wzrost roli Parlamentu Europejskiego w procedurach współdecydowania.

24 - 25.03.1999 ROK - AGENDA 2000 - zatwierdzono zestaw reform, których celem jest modernizacja polityki Unii Europejskiej i przygotowanie jej do rozszerzenia.

• Ustanawia pomoc finansową dla państw koordynujących,

• Zatwierdza decyzję o rozpoczęciu negocjacji z pierwszą grupą krajów kandydujących.

ZAŁOŻENIA POLITYKI FINANSOWEJ 2000 - 2006:

• Ograniczenie wydatków na rolnictwo po 2002 roku,

• Koncentracja pomocy strukturalnej w regionach najbardziej potrzebujących,

• Wydzielenie funduszy na przygotowanie krajów kandydujących,

• Ustalono rezerwę funduszy na rozszerzenie po 2002 roku.

ROZSZERZENIE - WNIOSKI I ZALECENIA:

• Podjęcie negocjacji z Cyprem, Czechami, Polską, Słowenią i Węgrami,

• Utworzenie nowych funduszy przedakcesyjnych SAPARD i ISPA.

10 - 11.12.2000 ROK - TRAKTAT Z NICEI - przywódcy 15-stki zdecydowali, że z jego wejściem w życie Unia Europejska będzie gotowa przyjąć nowych członków.

TRAKTAT USTANAWIAJĄCY KONSTYTUCJĘ DLA EUROPY RZYM 29.10.2004 ROK - do końca 2006 roku Traktat zatwierdziło 18 państw członkowskich (Austria, Belgia, Cypr, Estonia, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy, Bułgaria i Rumunia).

Proces ratyfikacji traktatu w państwach członkowskich został zakłócony, gdy 29.05.2005 roku Francja, a 01.06 Niderlandy odrzuciły w referendum ten dokument.

http:// libr.sejm.gov.pl/oide

13 - 14.12.2002 ROKU - SZCZYT UNII EUROPEJSKIEJ W KOPENHADZE - zakończenie negocjacji akcesyjnych z 10 państwami kandydującymi.

16.04.2003 ROK - SZCZYT UNII EUROPEJSKIEJ W ATENACH - podpisanie Traktatu akcesyjnego między Unią Europejską a Republiką Czeską, Estonią, Cyprem, Łotwą, Litwą, Węgrami, Maltą, Polską, Słowenią i Słowacją.

ROZSZERZENIE - Unia rozszerzała się cztery razy, jednak obecnie jest bezprecedensowym wyzwaniem ze względu na jego zakres, tj. liczbę kandydatów i różnorodność państw kandydujących. Każde państwo europejskiej może wnioskować o członkowstwo w Unii, jeżeli spełni jej podstawowej zasady.

NOWI CZŁONKOWIE UNII EUROPEJSKIEJ OD 01.05.2004 ROKU: Cypr, Estonia, Czechy, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska, Słowenia, Słowacja.

ETAPY DALSZYCH POSZERZEŃ:

• 01.01.2007 rok - Bułgaria, Rumunia,

• Obecnie rozmowy powadzą Chorwacja, Macedonia, Turcja.

KRAJE KANDYDUJĄCE I CZŁONKOWIE EFTA:

• Spośród byłych krajów komunistycznych do Unii Europejskiej kandyduje obecnie Chorwacja i Macedonia,

• Status państwa kandydującego uzyskały w 2005 roku. Podstawę stosunków Unii Europejskiej z krajami bałkańskimi stanowią Układy o stabilizacji i stowarzyszeniu, mogące w przyszłości doprowadzić do układu stowarzyszeniowego, a następnie ewentualnie do przystąpienia do Unii Europejskiej. Układ taki podpisała już Albania, Bośnia i Hercegowina, zaś Serbia i Czarnogóra rozpoczęły negocjacje w tej sprawie,

• Państwem, które najdłużej stara się o członkowstwo w Unii Europejskiej jest Turcja, która układ stowarzyszeniowy podpisała już w 1973 roku, a w 1987 roku złożyła oficjalny wniosek w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej,

• Podstawowym problemem Turcji jest spełnienie politycznych warunków członkowstwa, tj. ochrony paw człowieka, w tym mniejszości narodowych i demokratyzacji struktur administracyjnych,

• Negocjacje z Turcją rozpoczęto w październiku 2005 roku, członkiem może ona stać się dopiero w 2015 roku.

ETAPY OSTATNICH POSZERZEŃ - UKŁADY EUROPEJSKIE - czyli układy o stowarzyszeniu, mające na celu przygotowanie ich do pełnego członkowstwa. Kraje stowarzyszone musiały przede wszystkim dostosować swoje systemy prawne do dorobku prawnego Unii Europejskiej.

Fakty gospodarcze

25.03.1957 ROK - Europejska Wspólnota Gospodarcza,

Traktaty Rzymskie.

25.03.1957 ROK - KONSEKWENCJE GOSPODARCZE:

• Stały i równomierny rozwój państw członkowskich,

• Umacnianie stabilności gospodarczej,

• Zacieśnianie stosunków między państwami Wspólnoty,

• Harmonijny rozwój działalności gospodarczej,

• Szybsze podnoszenie poziomu życia.

WSPÓLNOTY ZMIERZAJĄ DO:

• Znoszenia ceł i ograniczeń ilościowych,

• Przyjęcia wspólnej polityki w dziedzinie transportu,

• Usuwanie wszelkich przeszkód w swobodnym przepływie osób, usług i kapitału,

• Przyjęcia wspólnej polityki w dziedzinie rolnictwa,

• Ustanowienie wspólnej taryfy Celej i wspólnej polityki handlowej.

01.07.1968 rok - unia celna:

• Cła w handlu wewnętrznym ???

Wspólna polityka handlowa obejmuje:

• Ustalenie wspólne taryfy celnej ???

17.02.1886 ROK - W LUKSEMBURGU ZOSTAŁ PODPISANY JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI. Jednolity rynek wewnętrzny (obszar bez granic wewnętrznych) opera się na czterech podstawowych filarach:

• Swoboda przepływu towarów,

• Swoboda przepływu osób,

• Swoboda przepływu usług,

• Swoboda przepływu kapitału.

CELE DZIAŁANIA RYNKU WEWNĘTRZNEGO:

• Cele zewnętrzne - wzmocnienie konkurencyjności Unii Europejskiej,

• Cele wewnętrzne - swobodny przepływ towarów, osób usług i kapitału.

17.02.1986 ROK - SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARÓW:

• Nie ma granic,

• Nie ma ceł,

• Jednolite standardy (normy, certyfikaty) dotyczące produktów,

• Dotyczy wszystkich towarów,

• Harmonizacja podatków.

SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB:

• Prawo do pracy,

• Prawo do życia,

• Prawo do osiedlania się,

• Prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych w którymkolwiek kraju na terenie Unii Europejskiej bez względu na przynależność państwową.

Również jednakowe prawa w dziedzinach edukacji, ochrony zdrowia.

SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG:

• Prawo do zakupu usług zagranicznych,

• Prawo do sprzedaży usług w kraju własnym i innym członkowskim.

SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU - prawo do samodzielnych transakcji finansowych nie związanych z przepływem towaru, usług i osób.

Wykład 8.

05.12.1978 ROK - POWOŁANIE EUROPEJSKIEGO SYSTEMU WALUTOWEGO w celu utrzymania stabilnych kursów wymiany walutowej. Był oparty na 3 elementach:

• Mechanizm kredytowe,

• Mechanizm kursowo - interwencyjny,

• Europejska jednostka walutowa ECU.

MECHANIZM ERM oparty jest na powiązaniu i usztywnieniu kursów wymiany walut państw członkowskich. Dopuszczane są jedynie tzw. wahania normalne. Zakres wahań zmieniał się w czasie. Przed wprowadzeniem euro, kursy walutowe były związane z ECU. ECU było walutą "koszykową", której kurs wyznaczała średnia ważona koszyka walut poszczególnych państw członkowskich.

31 grudnia 1998 r. kursy walutowe walut strefy euro wobec ECU zostały zamrożone. ECU zostało zastąpione nową walutą - euro, przy zachowaniu parytetu 1 EUR = 1 ECU.

W 1999 r. ERM II wyparł pierwotny ERM. Zarówno grecka drachma, jak i duńska korona stały się częścią systemu. O ile Grecja przyjęła euro jako swoją walutę w 2001 r., o tyle Dania zachowała swoją walutę, będąc jednocześnie członkiem systemu ERM II. Maksymalne dopuszczalne odchylenia kursów walut w ERM II wynoszą +/- 15% w stosunku do kursu centralnego euro.

04.04.1989 ROK - PLAN INTEGRACJI GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ - RAPORT DELORSA.

Unia gospodarcza - obszar gospodarczy, na którym zapewnione są:

• Jednolity rynek,

• Polityka konkurencji,

• Wspólna polityka dotycząca przemian w gospodarce,

• Polityka antyinflacyjna.

Unia walutowa - obszar walutowy, na którym zapewnione są:

• Wymienialność walut,

• Liberalizacja transakcji kapitałowych,

• Eliminacja wahań kursów walutowych,

• Integracja rynku finansowego.

07.02.1992 ROK - UTWORZENIE JEDNOLITEGO RYNKU WEWNĘTRZNEGO było tylko etapem niezbędnym do osiągnięcia wyższego poziomu integracji. Powstała Unia Europejska (Traktat z Maastricht).

TRAKTAT Z MAASTRICHT - W SPRAWACH UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ:

• Stworzenie podstaw prawnych dla Unii Gospodarczej i Walutowej,

• Harmonizacja tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej,

• Kryteria członkowstwa w Unii Gospodarczej i Walutowej,

• Zasady funkcjonowania Europejskiego Banku Centralnego

UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA OZNACZA:

• Uzgadnianie i prowadzenie jednolitej polityki monetarnej i fiskalnej,

• Nieodwracalne ustalenie kursów walut państw członkowskich między sobą i wprowadzenie jednolitej jednostki walutowej.

01.01.1993 ROK - ZACZYNA FUNKCJONOWAĆ JEDNOLITY RYNEK (obszar bez granic wewnętrznych).

DRUGI ETAP REALIZACJI UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ (1994 - 1998) - działania Europejskiego Instytutu Monetarnego:

• Umacnianie współpracy między narodowymi bankami centralnymi,

• Dążenie do zapewnienia stabilności cen,

• Kontrola funkcjonowania Europejskiego Systemu Walutowego,

• Przygotowania do prowadzenia w Unii Gospodarczej i Walutowej jednolitej polityki walutowej,

• Przygotowanie do funkcjonowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych,

• Przygotowanie emisji banknotów nowego pieniądza.

01.06.1998 ROK - EUROPEJSKI BANK CENTRALNY - We Frankfurcie nad Menem - kieruje polityką monetarną państw Unii, w których obowiązuje waluta euro. Europejski Bank Centralny jest niezależny od jakichkolwiek wpływów politycznych.

ZADANIA EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO:

• Zarządza rezerwami walutowymi 12 państw członkowskich (teraz już więcej),

• Ustala poziom stóp procentowych w strefie euro,

• Przeprowadza operacje dewizowe i dba o sprawne działanie systemów płatniczych,

• Pełni funkcje doradcze - opinia wobec organów Unii Europejskiej i organów narodowych.

Europejski Bank Centralny ma wyłączne prawo wydawania zgody na emisję banknotów euro.

1998 ROK - EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH - tworzy go Europejski Bank Centralny wraz z centralnymi bankami narodowymi.

ZADANIA EUROPEJSKIEGO SYSTEMU BANKÓW CENTRALNYCH:

• Definiowanie i realizacja polityki walutowej wspólnoty,

• Przeprowadzanie operacji dewizowych,

• Przechowywanie oficjalnych rezerw dewizowych państw członkowskich i zarządzanie nimi,

• Wspieranie sprawnego działania systemów płatniczych.

UNIA EUROPEJSKA - INSTYTUCJE

Unię Europejską powołał do życia Traktat z Maastricht w 1992 roku. Unia Europejska nie dysponuje własnymi instytucjami, opiera się w swojej działalności na instytucjach Wspólnot Europejskich.

WSPÓLNOTY EUROPEJSKIE (PODMIOTY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO):

• Europejska Wspólnota Węgla i Stali (1952 - 2002),

• Europejska Wspólnota Energii Atomowej,

• Wspólnota Europejska (do 1986 roku Europejska Wspólnota Gospodarcze).

INSTYTUCJE WSPÓLNOT EUROPEJSKICH:

• Główne:

• Rada Europejska,

• Rada Unii Europejskiej,

• Komisja Europejska,

• Parlament Europejski,

• Trybunał Sprawiedliwości,

• Trybunał Obrachunkowy;

• Pomocnicze:

• Komitet Ekonomiczno - Społeczny,

• Komitet Regionów.

RADA EUROPEJSKA - w skład Rady wchodzą głowy państw i szefowie rządów państw członkowskich. Spotkania odbywają się co najmniej dwa razy w roku.

RADA EUROPEJSKA (EUROPEAN COUNCIL):

• To organ Unii Europejskiej mający za zadanie wyznaczenie ogólnych kierunków rozwoju Unii. Rada Europejska pozostaje poza kontrolą Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości,

• Po każdym szczycie przewodniczący Rady składa sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu, a raz w roku przedkłada raport na temat postępów w integracji.

SKŁAD RADY EUROPEJSKIEJ:

• Mianem Rady Europejskiej określa się spotkania głów państw lub szefów rządów państw członkowskich (w przypadku Francji i Finlandii), są to prezydencji,

• W obradach biorą też udział ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich, a także jeden z członków Komisji,

• Przewodniczącym Rady jest przedstawiciel państwa sprawującego w danym momencie przewodnictwo Unii, który zmienia się co pół roku,

• Konstytucja dla Europy podpisana 29 października 2004 roku przewiduje, że przewodniczący Rady ma być wybierany przez wszystkie państwa członkowskie na 2,5 roku.

ZADANIA RADY EUROPEJSKIEJ:

• Określenie politycznych wytycznych dla rozwoju Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa,

• Stworzenie linii kierunkowych w polityce społecznej i kwestiach gospodarczych,

• Zajmowanie oficjalnego stanowiska w sytuacjach kryzysowych (np. w przypadku ataków terrorystycznych),

• Podczas spotkań Rady m.in. są opracowywane i podpisywane ostateczne teksty unijnych traktatów,

• Rada jest zobowiązana do przedstawienia Parlamentowi Europejskiemu szczegółowy raport z jej obrad.

GŁÓWNE ZADANIA RADY EUROPEJSKIEJ:

• Określa średnio i długoterminową strategię rozwoju i funkcjonowania Unii,

• Przyczynia się do koordynacji kierunków działań Unii,

• Koordynuje oraz wyznacza główne cele działania Unii na forum międzynarodowym.

Przegląd instytucji statutowych Unii Europejskiej

KOMISJA EUROPEJSKA (EUROPEAN COMMISSION) - Komisja jest strażnikiem traktatów. Sprawuje nadzór nad wykonywaniem postanowień traktatów i decyzji podjętych przez organy Wspólnot.

DZIAŁALNOŚĆ KOMISJI EUROPEJSKIEJ:

• Prawodawcza:

• Wyłączna inicjatywa legislacyjna,

• Prawo wydawania aktów prawnych - przepisów do rozporządzeń Rady Unii Europejskiej;

• Łączy władzę wykonawczą i prawodawczą,

• Zarządzanie finansami:

• Zarządza na co dzień Wspólnotami Europejskimi,

• Administruje środkami finansowymi;

• Reprezentacja w stosunkach zewnętrznych:

• Podstawowy animator polityki Unii Europejskiej,

• Posiada charakter ponadnarodowy (jako jedyna spośród głównych instytucji),

• Negocjowanie i zarządzanie umowami międzynarodowymi,

• Reprezentowanie Unii Europejskiej i uczestnictwo w organizacjach międzynarodowych, m.in. ONZ, Rada Europy, OECD,

• Prowadzenie postępowania akcesyjnego.

PONADTO KOMISJA EUROPEJSKA SPEŁNIA ROLE:

• Mediatora - mediacje i łagodzenie sporów pomiędzy państwami członkowskimi i wewnątrz instytucji unijnych,

• „sumienia” Unii Europejskiej - dbanie o „ogólny interes”, czynienie wszystkiego, co jest najkorzystniejsze dla Unii Europejskiej jako całości.

KOMISJA EUROPEJSKA:

• Do 30.04.2004 roku składała się z 20 osób (Komisarzy),

• Od 01.05.2004 roku składa się z 25 osób (Komisarzy),

• Jej członkowie nie reprezentują interesów poszczególnych państw. Wymagana jest od nich troska i dbałość przede wszystkim o interes wspólny Unii Europejskiej,

• Decyzje podejmowane są na zasadzie zwykłej większości głosów,

• Kadencja trwa 5 lat,

• Pracami Komisji Europejskiej kieruje Przewodniczący (obecnie Jose Manuel Barroso),

• Siedzibą Komisarzy jest Bruksela,

• Od 01.05.2004 roku w instytucjach Unii Europejskiej jest używane 20 języków oficjalnych. Każdy dokument Unii przeznaczony do ogólnego stosowania musi być sporządzany we wszystkich językach oficjalnych.

DYREKCJE GENERALNE KOMISJI EUROPEJSKIEJ:

• Sprawy ekonomiczne i finansowe,

• Przedsiębiorstwa,

• Konkurencja,

• Zatrudnienie i sprawy socjalne,

• Rolnictwo,

• Transport,

• Środowisko,

• Badania naukowe,

• Społeczeństwo informacji,

• Rybołówstwo,

• Rynek wewnętrzny,

• Polityka regionalna,

• Energia,

• Podatki i unia celna,

• Edukacja i kultura,

• Zdrowie i ochrona konsumentów,

• Sprawiedliwość i sprawy wewnętrzne,

• Stosunki zagraniczne,

• Handel,

• Rozwój,

• Rozszerzenie,

• Personel i administracja,

• Budżety,

• Kontrola finansowa.

Na potrzeby Komicji Europejskiej pracuje szereg wyspecjalizowanych biur.

RADA UNII EUROPEJSKIEJ (Council of the European Union) - Nazywana Radą Ministrów:

• Jest to organ międzyrządowy - główna instytucja decyzyjna Unii Europejskiej,

• W jej skład wchodzą Ministrowie delegowani przez poszczególne państwa członkowskie według kompetencji, np.:

• Ministrowie Spraw Zagranicznych -> Rada do spraw ogólnych,

• Ministrowie do spraw Gospodarki i Finansów -> ECOFIN,

• Ministrowie Rolnictwa,

• Ministrowie Kultury,

• Ministrowie Transportu, itd.;

• Wśród kompetencji Rady Unii Europejskie są m.in.:

• Koordynacja ogólnej polityki gospodarczej członków Wspólnot,

• Prawo podejmowania decyzji,

• Nadawanie Komisji Europejskiej prawa i obowiązku realizacji uchwalonych przez siebie aktów prawnych, itp..

RADA PEŁNI SZEŚĆ ZASADNICZYCH ZADAŃ:

• Przyjmuje europejskie akty prawne - w wielu obszarach polytyki wspólnie z Parlamentem Europejskim,

• Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach członkowskich,

• Zawiera umowy międzynarodowe między Unią Europejską a innymi krajami lub organizacjami międzynarodowymi,

• Przyjmuje budżet Unii Europejskiej - wspólnie z Parlamentem Europejskim,

• Określa kierunki Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, opierając się na wytycznych ustalonych przez Radę Europejską,

• Koordynuje współpracę między krajowymi sądami i organami policji w sprawach karnych.

Rada Unii Europejskiej ma siedzibę w Brukseli.

Organ pomocniczy Rady Unii Europejskiej to KOMITET STAŁYCH PRZEDSTAWICIELI COREPER (Committee of the Permanent Representatives COREPER) - składa się z ambasadorów (delegacji) państw członkowskich, akredytowanych przy Wspólnotach.

W Radzie Unii Europejskiej każdy kraj ma następującą ilość głosów (razem 345 głosów):

• Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy - 29 głosów,

• Hiszpania i Polska - 27 głosów,

• Rumunia - 14 głosów,

• Niderlandy - 13 głosów,

• Belgia, Czechy, Grecja, Portugalia i Węgry - 12 głosów,

• Austria, Bułgaria i Szwecja - 10 głosów,

• Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja - 7 głosów,

• Cypr, Estonia, Luksemburg, Łotwa i Słowenia - 4 głosy,

• Malta - 3 głosy.

Uwaga!! Rada Unii Europejskiej i Rada Europejska są instytucjami Unii Europejskiej.

RADA EUROPY - jest odrębną organizacją, skupiającą 45 państwa członkowskie, powołaną głównie do obrony praw człowieka i demokratycznych zasad państwa prawa na całym kontynencie europejskim.

PREZYDENCJA UNII EUROPEJSKIEJ - Każde z państw członkowskich obejmuje kolejno przewodnictwo w Unii Europejskiej w systemie rotacyjnym na pół roku. Przewodniczącemu Unii Europejskiej przysługują uprawnienia:

• Przewodniczenie posiedzeniom,

• Reprezentowanie Rady na forum międzynarodowym,

• Zwoływania posiedzeń nadzwyczajnych Rady.

PARLAMENT EUROPEJSKI - reprezentuje interesy obywateli Unii, przez bezpośrednio wybierany. Historia Parlamentu sięga lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku i zapisów w traktatach założycielskich.

DO GŁÓWNYCH KOMPETENCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO NALEŻY:

• Uczestnictwo w procesie legislacyjnym Unii Europejskiej,

• Zaangażowanie w proces uchwalania budżetu,

• Kontrola organów wykonawczych Unii Europejskiej.

Obecnie (do nowych wyborów 07.06.2009 roku) przewodniczącym Parlamentu Europejskiego jest Hans - Gert Pottering.

Parlament Europejski ma siedzibę w Strasburgu oraz w Brukseli, sekretariat w Luksemburgu.

FUNKCJE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO:

• Przyjmuje akty prawa europejskiego - w wielu obszarach polityki wspólnie z Radą. Fakt, że członkowie Parlamentu są wybierani bezpośrednio przez obywateli, jest jednym z czynników gwarantujących demokratyczne umocowanie prawa europejskiego,

• Parlament sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami Unii Europejskiej, w szczególności nad Komisją. Do jego kompetencji należy zatwierdzanie lub odrzucanie kandydatur komisarzy. Parlament dysponuje też prawem odwołania Komisji na podstawie wotum nieufności,

• Kompetencje budżetowe - Parlament sprawuje pieczę nad budżetem Unii Europejskiej. Wraz z Radą przyjmuje on budżet Unii Europejskiej, a zatem wywiera wpływ na wydatki Unii. Zwieńczenie procedury budżetowej jest całkowite przyjęcie lub odrzucenie budżetu przez Parlament.

Do 30.04.2004 roku w Parlamencie Europejskim liczba deputowanych wynosiła 626. Od 01.05.2004 liczba deputowanych wynosi 732.

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI (European Court of Justice):

• Rozstrzyga w sprawach związanych z funkcjonowaniem Wspólnot, również spory wewnętrzne,

• Stoi na straży przestrzegania prawa wspólnotowego,

• Dokonuje wykładni prawa wspólnotowego oraz orzeka o zgodności aktów prawa wtórnego wiążącymi z prawem pierwotnym (traktatami),

• Rozpatruje odwołania od orzeczeń sądu I instancji,

• W skład wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego.

Europejski Trybunał sprawiedliwości ma siedzibę w Luksemburgu.

Uwaga!! Europejski Trybunał Sprawiedliwości jest instytucją Unii Europejskiej. EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA (Strasburg) jest osobną organizacją, utworzony dla czuwania nad respektowaniem konwencji o tej samej nazwie. MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI (Haga) - jest odrębną instytucją sądowniczą.

SĄD I INSTANCJI - Instytucja o charakterze pomocniczym wobec Trybunału Sprawiedliwości. Może orzekać w następujących sprawach:

• Spory pomiędzy Wspólnotami i ich pracownikami,

• Spory pomiędzy Komisją Europejską a przedsiębiorstwami,

• Spory osób fizycznych i prawnych z organami Wspólnot o ustalenie zaistnienia dumpingu,

• Spory o odszkodowanie za szkody wyrządzone osobom fizycznym lub prawnym działaniami organów lub funkcjonariuszy Wspólnot.

TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY (Cort of Auditors) - Jest głównym organem kontrolnym Wspólnot Europejskich. Ma siedzibę w Luksemburgu. Kontroluje i bada we Wspólnotach:

• Prawidłowość wydatków i dochodów,

• Gospodarkę finansową pod względem zgodności z prawem,

• Ocenia racjonalność i prawidłowość zarządzania finansami.

Trybunał Obrachunkowy po zamknięciu roku budżetowego sporządza sprawozdanie dla Parlamentu Europejskiego.

UNIA ZACHODNIO EUROPEJSKA (UZE) - jej głównym celem jest współpraca państw członkowskich w dziedzinie polityki obronnej i wzmacniania europejskiej części NATO. Nie jest instytucją Unii Europejskiej.

UNIA EUROPEJSKA A NATO:

NATO jest organizacją współpracującą na forum międzynarodowym z Unią Europejską, choć skład obu organizacji nie pokrywa się.

• Część członków Sojuszu Północnoatlantyckiego pozostaje poza Unią - np. Turcja,

• Natomiast większość państw Unii Europejskiej jest członkami NATO,

• Poza strukturą NATO pozostają Austria, Szwecja, Finlandia, Irlandia.

Inne instytucje Unii Europejskiej

KOMITET EKONOMICZNO - SPOŁECZNY (Economic and Social Committee) - instytucja doradcza, wyraża opinie na temat polityki gospodarczej i społecznej Wspólnot Europejskich oraz w sprawach mogących nieść ze sobą reperkusje dla sytuacji ekonomicznej i społecznej we Wspólnotach. Członkami Komitetu są przedstawiciele pracodawców, związkowców, konsumentów, reprezentanci zawodów i grup społecznych. Ich opinie mogą pomóc organom Wspólnot Europejskich w podejmowaniu decyzji.

• Przygotowuje i udostępnia pozostałym organom Wspólnot Europejskich opinie na tematy ekonomiczne i społeczne. Nie są one formalnie wiążącymi ani dla Komisji Europejskiej ani dla Rady Unii Europejskiej, chociaż są zwykle brano pod uwagę przy podejmowaniu decyzji,

• Komitet składał się z 222 członków pochodzących z poszczególnych krajów Unii Europejskiej. Począwszy od 01.05.2004 roku liczebność wzrosła do 317, z tego 21 reprezentantów Polski.

KOMITET REGIONÓW (Committee of the Regions) - Organ doradczy. Umożliwia regionalnym I lokalnym organizacjom samorządowym obecność w Unii Europejskiej. Reprezentuje interesy regionalne i lokalne i prowadzi do ich uwzględnienia w procesie stanowienia prawa Wspólnot Europejskich.

• Przybliża obywatelom Unii Europejskiej proces europejskiego zjednoczenia,

• Odpowiednio wcześnie rozpoznaje skutki planowanych aktów prawnych dla obywateli Unii Europejskiej, gmin i regionów.

Jego liczebność i skład jest taki sam, jak w Komitecie Ekonomiczno - Społecznym.

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY - otwarty 01.06.1998 roku we Frankfurcie nad Menem. Kieruje polityką pieniężną państw Unii, w których obowiązuje waluta euro. Najwyższym organem decyzyjnym jest Rada Europejskiego Banku Centralnego (prezes, wiceprezes, 4 członków zarządu i 12 prezesów narodowych banków centralnych - po jednym z każdego państwa, które uczestniczy w Unii Monetarnej). Europejski Bank Centralny ma wyłączne prawo wydawania zgody na emisję banknotów euro.

EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH - Europejski Bank Centralny wraz z narodowymi bankami centralnymi tworzy Europejski System Banków Centralnych. Zadania:

• Definiowanie i realizacja polityki walutowej Wspólnoty,

• Przeprowadzanie operacji dewizowych,

• Przechowywanie oficjalnych rezerw dewizowych państw członkowskich i zarządzanie nimi,

• Wspieranie sprawnego działania systemów płatniczych.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH OMBUDSMAN:

• Bada skargi obywateli na działanie instytucji europejskich,

• Ma prawo wszcząć postępowanie z urzędu w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości o działaniu któregoś z organów unijnych,

• Nie ma bezpośredniego wpływu na działanie administracji poszczególnych krajów unijnych,

• Siedziba w Strasburgu.

KOMISJA EUROPEJSKA - jest niezależna od rządów krajowych. Jej zadaniem jest reprezentowani i ochrona wspólnych interesów całej Unii Europejskiej. Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego, które następnie przedkłada so zatwierdzenia Parlamentowi i Radzie. Jest również organem wykonawczym Unii - a więc odpowiada za wprowadzanie w życie decyzji Parlamentu i Rady. Oznacza to zarządzanie bieżącymi sprawami Unii Europejskiej, wdrażanie polityk, prowadzenie jej programów i dysponowanie jej środkami finansowymi.

Podobnie jak Parlament Europejski i Radę, Komisję powołały do życia traktaty założycielskie Unii Europejskiej w latach pięćdziesiątych XX wieku.

Terminu „Komisja” używa się w dwóch znaczeniach. Po pierwsze termin ten oznacza zespół 25 osób - po jednej osobie z każdego kraju - powołanych do kierowania tą instytucją i podejmowania decyzji. W drugim znaczeniu „Komisja” to ta sama instytucja i cały jej personel.

Nieformalnie członków Komisja nazywa się po prostu „komisarzami”. Wszyscy oni zajmowali wcześniej w krajach, z których pochodzą, stanowiska polityczne, wielu było ministrami. Jednak jako członkowie Komisji zobowiązani są do działania w interesie całej Unii, bez przyjmowania instrukcji od rządów krajowych.

Nowa Komisja jest powoływana co pięć lat, w ciągu sześciu miesięcy od daty wyborów do Parlamentu Europejskiego. Przy jej powoływaniu stosuje się następującą procedurę:

• Rządy państw członkowskich uzgadniają między sobą, kogo nominować na nowego przewodniczącego Komisji,

• Kandydatura nominowanego na przewodniczącego Komisji jest następnie zatwierdzania przez Parlament,

• Nominowany na przewodniczącego Komisji, w porozumieniu z rządami państw członkowskich, wybiera pozostałych członków Komisji,

• Rada przyjmuje listę nominowanych osób kwalifikowaną większością głosów i przedkłada ją do zatwierdzenia Parlamentowi Europejskiemu,

• Parlament przesłuchuje każdą z nominowanych osób i wydaje opinię dotyczącą całego proponowanego składu Komicji,

• Po zatwierdzeniu przez Parlament Europejski przewodniczący i pozostali członkowie nowej Komisji zostają formalnie mianowani przez Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną głosów.

Kadencja obecnej Komisji trwa do 31.10.2009 roku. Jej przewodniczącym jest Portugalczyk, Jose Manuel Barroso.

Komisja ponosi odpowiedzialność polityczną przed Parlamentem, który ma prawo odwołania całej Komisji poprzez przyjęcie wotum nieufności. Poszczególni członkowie Komisji muszą natomiast złożyć rezygnację na wniosek jej przewodniczącego, o ile pozostali Komisarze wyrażają zgodę.

Komisja uczestniczy we wszystkich sesjach Parlamentu, gdzie jej zadaniem jest wyjaśnienie i uzasadnienie swoich działań. Komisja odpowiada również regularnie na ustne i pisemne pytania poselskie. Bieżącymi sprawami Komisji zajmują się urzędnicy merytoryczni, eksperci, tłumacze pisemni i konferencyjni oraz personel sekretarski. Europejska służba cywilna liczy ok. 23.000 osób. Choć liczba ta może wydawać się wysoka, tak naprawdę nie dorównuje liczbie pracowników administracji typowego europejskiego miasta przeciętnej wielkości.

Oficjalną siedzibą Komisji jest Bruksela (Belgia), posiada ona swoje biura także w Luksemburgu, ma reprezentacje we wszystkich krajach Unii Europejskiej oraz przedstawicielstwa w licznych stolicach na całym świecie.

KOMISJA EUROPEJSKA PEŁNI CZTERY PODSTAWOWE FUNKCJE:

• Przedkłada Parlamentowi i Radzie do zatwierdzenia wnioski legislacyjne - Komisja posiada prawo inicjatywy ustawodawczej, co oznacza, że odpowiada za opracowywanie wniosków owych aktów prawnych prawa europejskiego, przedkładanych do zatwierdzenia Parlamentowi i Radzie. Wnioski te muszą mieć na celu ochronę interesów Unii i jej obywateli a nie interesów konkretnych krajów czy gałęzi przemysłu. Zanim Komisja przedłoży wniosek musi zdobyć rozeznanie w nowych sytuacjach i problemach powstających w Europie i rozważyć czy przyjęcie aktu prawa europejskiego jest najlepszym sposobem radzenia sobie z nimi. Dlatego Komisja jest w ciągłym kontakcie z szeregiem grup interesów oraz dwoma organami doradczymi: Europejskim Komitetem Ekonomiczno - Społecznym oraz Komitetem Regionów. Komisja zasięga również opinii parlamentów i rządów krajów członkowskich. Ko9misja wnioskuje o podjęcie działań na szczeblu unijnym jedynie, jeśli waza, że danego problemu nie można rozwiązań skuteczniej za pomocą działań na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym (zasada pomocniczości),

• Zarządza i wdraża unijne polityki oraz budżet Unii Europejskiej - Jako organ wykonawczy Unii, Komisja odpowiada za zarządzanie budżetem i jego wykonanie. Większość wydatków dokonują w rzeczywistości władze krajowe lub lokalne, jednak Komisja odpowiada za ich nadzorowanie razem z Trybunałem Obrachunkowym. Zadaniem tych obu instytucji jest zapewnienie należytego zarządzania finansami Unii. Parlament Europejski udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu pod warunkiem, że roczne sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego wypadnie satysfakcjonująco. Komisja ma również za zadanie wdrażanie środków przyjętych przez Parlament i Radę, np. W ramach której Komisja jest uprawniona do wydawania zezwoleń lub zakazów dotyczących łączenia przedsiębiorstw. Komisja musi również sprawdzić, czy kraje Unii nie subsydiują różnych gałęzi swojego przemysłu w sposób mogący prowadzić do zakłócenia swobody konkurencji,

• Egzekwuje stosowanie prawa europejskiego - wspólnie z Trybunałem Sprawiedliwości - Komisja jest strażnikiem Traktatów, co oznacza że wraz z Trybunałem Sprawiedliwości jest odpowiedzialna za zapewnienie właściwego stosowania prawa Unii we wszystkich państwach członkowskich. Jeśli Komisja uzna, że dany kraj nie stosuje się do przepisów prawa europejskiego podejmuje środki w celu naprawy tej sytuacji. Działania te rozpoczynaj się od tzw. Procedury w sprawie naruszenia, która polega na przekazaniu oficjalnego pisma do rządu tego kraju oraz wyznacza termin, w którym powinna otrzymać szczegółowe wyjaśnienie w tej sprawie. Jeśli procedur nie przyniesie pożądanego skutku, Komisja musi skierować sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, który jest uprawniony do nakładania kar grzywny. Wyroki Trybunału są w pełni wiążące dal krajów członkowskich i instytucji Unii,

• Reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej, np. negocjując umowy między Unią a innymi krajami - Komisja Europejska jest znaczącym rzecznikiem Unii an arenie międzynarodowej. Odpowiada również za negocjowanie w imieniu Unii umów międzynarodowych.

WIĘKSZOŚĆ KWALIFIKOWANA - decyzje w niektórych szczególnie drażliwych dziedzinach, takich jak wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, podatki, polityka azylowa i imigracyjna, wymagają jednomyślności Rady Unii Europejskiej. Każde państwo członkowskie ma prawo weta w tych obszarach. Jednak w większości dziedzin Rada podejmuje większością kwalifikowaną.

Wykład 9.

Unia Europejska - rozszerzenie

18.94.1951 ROK - TRAKTAT PARYSKI - Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy pospisują w Paryżu Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali - historyczny początek Unii Europejskiej.

01.01.1958 ROK - EUROPEJSKA WSPÓLNOTA GOSPODARCZA 6 KRAJÓW: Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy.

01.01.1973 ROK - EUROPEJSKA WSPÓLNOTA GOSPODARCZA 9 KRAJÓW: Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy, Dania, Wielka Brytania, Irlandia.

01.01.1981 ROK - EUROPEJSKA WSPÓLNOTA GOSPODARCZA 10 KRAJÓW: Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy, Dania, Wielka Brytania, Irlandia, Grecja.

01.01.1986 ROK - EUROPEJSKA WSPÓLNOTA GOSPODARCZA 12 KRAJÓW: Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy, Dania, Wielka Brytania, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia.

09.11.1989 ROK - UPADEK MURU BERLIŃSKIEGO.

03.10.1990 ROK - ZJEDNOCZENIE NIEMIEC - poszerza się terytorium Wspólnoty.

01.01.1995 ROK - UNIA EUROPEJSKA 15 KRAJÓW: Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy, Dania, Wielka Brytania, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Finlandia, Szwecja.

LUTY 1992 ROK - PROCES ROZSZERZENIA UNII EUROPEJSKIEJ - Maastricht, Traktat o Unii Europejskiej. Artykuł 49 Traktatu: „Każde europejskie państwo respektujące zasady zawarte w artykule 6 może złożyć wniosek o członkowstwo w Unii”. Artykuł 6 Traktatu: „Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, respektowaniu praw człowieka i podstawowych wolności oraz na rządach prawa, zasadach, które są wspólne dla państw członkowskich”.

CZERWIEC 1993 ROK - PROCES ROZSZERZENIA UNII EUROPEJSKIEJ - Szczyt Unii Europejskiej w Kopenhadze. Ustalono, że każde państwo Europy Środkowej i Wschodniej, które będzie w stanie zrealizować zobowiązania wynikające z członkowstwa oraz będzie spełniać wymagania ekonomiczne i polityczne może zostać członkiem Unii Europejskiej.

KRYTERIA KOPENHASKIE:

• Kryterium polityczne - kraj kandydujący musi osiągnąć stabilność instytucji gwarantującej demokrację, praworządność, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowania mniejszości i ich ochrony,

• Kryterium ekonomiczne - kraj kandydujący musi posiadać sprawną gospodarkę rynkową oraz zdolność do stawienia czoła presji konkurencji i zmierzenia się z siłami rynkowymi w łonie Unii,

• Kryterium zaadoptowania acquis - kraj musi być zdolny do podjęcia obowiązków wynikających z członkowstwa, zwłaszcza przejęcia celów unii politycznej, gospodarczej i walutowej.

PROCEDURA PRZYJMOWANIA NOWYCH PAŃSTW DO UNII EUROPEJSKIEJ (DATY DLA POLSKI):

• 1988 - 1991 - Spotkania, dyskusje, dokumenty przygotowawcze,

• Maj 1990 rok - złożenie przez kraj kandydujący wniosku o rozpoczęcie negocjacji w sprawie umowy o stowarzyszeniu z Wspólnotą Europejską,

• Grudzień 1991 rok - Podpisanie Układu Europejskiego; Umowa Przejściowa,

• Luty 1994 rok - Wchodzi w życie Układ Europejski, ustanawiający stowarzyszenie kraju ze Wspólnotami Europejskimi,

• 08.04.1994 rok - Polska składa oficjalny wniosek o członkowstwo w Unii Europejskiej,

• Maj 1995 rok - tzw. „biała księga” Komisji Europejskiej,

• Marzec - sierpień 1995 rok - przygotowanie (Komisja Europejska i Rząd kraju kandydującego) tzw. Opinii Avis oraz (lipiec 1997 rok) złożenie do Parlamentu Europejskiego,

• Grudzień 1997 rok - Rozpoczęcie procesu rozszerzenia - decyzja (dotycząca kraju kandydującego),

• Marzec 1998 rok - początek procesu rozszerzenia,

• Czerwiec 1998 rok - Rząd przyjmuje Narodowy Program Przygotowania do Członkowstwa w Unii Europejskiej,

• Październik 1998 rok - Otwarcie negocjacji o członkowstwo,

• Okresowe raporty na temat postępów kraju na drodze do Unii Europejskiej,

• Grudzień 2002 rok - Zakończenie negocjacji,

• Kwiecień 2003 rok - ratyfikacja (zgoda na członkowstwo) przez Parlament Europejski; decyzja Rady Unii Europejskiej; podpisanie traktatu w sprawie przyjęcia,

• 2003 rok - ratyfikacja traktatu w krajach członkowskich Unii Europejskiej,

• Maj 2004 rok - przyjęcie nowego członka do Unii Europejskiej.

UKŁAD EUROPEJSKI - jest to umowa międzynarodowa ustanawiająca stowarzyszenie między krajem kandydującym a Wspólnotami Europejskimi dotycząca, m.in.:

• Stosunków handlowych,

• Dialogu politycznego,

• Zbliżenia ustawodawstwa

I wielu innych obszarów współpracy, a zwłaszcza przemysłu, środowiska, transportu i cła.

Polska podpisała Układ Europejski 16.12.1991 roku, ratyfikowała go 20.10.1992 roku. Wszedł w życie 01.02.1994 roku.

MAJ 1995 ROK - PROCES ROZSZERZENIA UNII EUROPEJSKIEJ - Biała Księga „Przygotowanie krajów stowarzyszonych do integracji”. Określenie najistotniejszych działań przystosowanych dla krajów kandydujących do Jednolitego Rynku.

CZERWIEC 1997 ROK - PROCES ROZSZERZENIA UNII EUROPEJSKIEJ - Agenda 2000. Ustanowienie finansowej pomocy dla państw kandydujących. Decyzja o rozpoczęciu negocjacji z pierwszą grupą krajów kandydujących.

ROZPOCZĘCIE NEGOCJACJI AKCESYJNYCH:

• 31.03.1998 rok - Czech, Estonia, Węgry, Polska, Słowenia oraz Cypr - pierwsza grupa krajów nazywana „Grupą Luksemburską”,

• 10 - 11.12.1999 rok - Turcja: Na szczycie Rady Europejskiej w Helsinkach potwierdzono, iż Turcja jest kandydatem do wstąpienia do Unii Europejskiej na bazie tych samych kryteriów, jakie odnoszą się do innych krajów kandydujących,

• 15.02.2000 rok - Bułgaria, Łotwa, Litwa, Malta, Rumunia, Słowacja - druga grupa krajów nazywana „Grupą Helskińską”.

THE ACQUIS - 31 ROZDZIAŁÓW NEGOCJACJI:

• Swobodny przepływ towarów,

• Swobodny przepływ osób,

• Swoboda świadczenia usług,

• Swobodny przepływ kapitału,

• Prawo spółek,

• Polityka konkurencji,

• Rolnictwo,

• Rybołówstwo,

• Polityka transportowa,

• Podatki,

• Unia Gospodarcza i Walutowa,

• Statystyka,

• Polityka społeczna i zatrudnienie,

• Energia,

• Polityka przemysłowa,

• Małe i średnie przedsiębiorstwa,

• Nauka i badania,

• Edukacja, kształcenie i młodzież,

• Telekomunikacja i technologie informacyjne,

• Kultura i polityka audiowizualna,

• Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych,

• Środowisko,

• Ochrona konsumentów i zdrowia,

• Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne,

• Unia celna,

• Stosunki zewnętrzne,

• Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa,

• Kontrola finansowa,

• Finanse i budżet,

• Instytucje,

• Inne.

GRUDZIEŃ 2002 ROK - PROCES ROZSZERZENIA UNII EUROPEJSKIEJ - Szczyt Unii Europejskiej w Kopenhadze. Zakończenie negocjacji.

NOWI CZŁONKOWIE UNII EUROPEJSKIEJ OD 01.05.2004 ROKU: Cypr, Czechy, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Malta, Polska, Słowacja i Słowenia.

PROGRAM POMOCY PRZEDAKCESYJNEJ DLA KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ - PHARE:

• Finansuje inwestycje we wszystkich sektorach nie objęte pozostałymi programami,

• Dysponuje rocznym budżetem 1.560 mln €.

PROGRAM PHARE - GŁÓWNE OBSZARY WSPARCIA:

• Finansowanie inwestycji (70 % budżetu) - rozwój struktur organizacyjnych, zasobów ludzkich i umiejętności w dziedzinie zarządzania, koniecznych do przyjęcia prawodawstwa Wspólnot Europejskich oraz zagwarantowania, że w państwie tworzone jest stabilne społeczeństwo demokratyczne - wypełnienie wymogów członkowstwa,

• Rozwój instytucjonalny (30 % budżetu) - dostosowanie przedsiębiorstw i infrastruktury do standardów Unii Europejskiej m.in. w takich dziedzinach jak: konkurencja, ochrona konsumenta, handel, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne.

TWINNING - współpraca bliźniacza pomiędzy administracją publiczną w krajach Unii Europejskiej a jej polskimi odpowiednikami.

INWESTYCJE NA RZECZ SPÓJNOŚCI EKONOMICZNO - SPOŁECZNEJ:

• W 2000 roku Phare rozpoczął wsparcie podobne do tych w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Socjalnego:

• Rozwój zasobów ludzkich,

• Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,

• Infrastruktura związana z otoczeniem biznesu;

• Programowanie zgodne z Narodowymi Planami Rozwoju.

PROGRAM POMOCY PRZEDAKCESYJNEJ DLA KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ - ISPA:

• Finansuje większe projekty w dziedzinie infrastruktury, środowiska i transportu,

• Roczny budżet 1.040 mln €.

Z PROGRAMU ISPA SĄ FINANSOWANE M.IN.:

• Ochrona środowiska:

• Projekty - gospodarka wodna - woda pitna / wodociągi oraz gospodarka odpadami,

• Budowa systemów kanalizacji i oczyszczania ścieków,

• Ochrona powietrza przed emisją gazów i płynów;

• Transport:

• Rozwój infrastruktury,

• Zbudowanie połączeń komunikacyjnych z Unią Europejską,

• Stworzenie europejskiej sieci transportowej.

PROGRAM POMOCY PRZEDAKCESYJNEJ DLA KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ - SAPARD:

• Finansuje rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich,

• Roczny budżet 520 mln €.

Z PROGRAMU SAPARD FINANSOWANE SĄ M.IN.:

• Inwestycje w gospodarstwach rolnych podwyższające standardy higieny i jakości produkcji mleka,

• Modernizacja gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierząt rzeźniczych,

• Rozwój infrastruktury obszarów wiejskich:

• Polepszenie stanu dróg gminnych i powiatowych,

• Zaopatrzenie w energię,

• Gospodarka odpadami,

• Zaopatrzenie gospodarstw w wodę i jej uzdatnianie,

• Inwestycje w zakresie telekomunikacji.

Wykład 10.

Kryteria wejścia kraju do Unii Gospodarczej i Walutowej.

01.01.1999 ROK - UTWORZENIE UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ. Kryteria wejścia (z traktatu z Maastricht):

• Średnia stopa inflacji ni może być wyższa niż 1,5 punktu procentowego średniej stopy inflacji w trzech Kajach, gdzie inflacja była najmniejsza,

• Deficyt budżetowy nie może być wyższy niż 3 % PKB,

• Dług publiczny nie może być większy niż 60 % PKB,

• Średnia nominalna długookresowa stopa procentowa nie może przekraczać więcej niż o 2 punkty procentowe średniej stóp procentowych w trzech krajach Unii o najniższej inflacji,

• Przedział wahań kursów walut - kraje muszą wykonywać stabilny kurs wymiany waluty w ciągu dwóch ostatnich lat.

01.01.1999 ROK - KRYTERIA SPEŁNIŁY Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia oraz Włochy.

DO UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ NIE WESZŁY cztery kraje członkowskie Unii Europejskiej: Wielka Brytania i Dania - przeciwne, aby ich waluty narodowe zostały zastąpione przez euro; oraz Szwecja i Grecja, które wówczas nie spełniały kryteriów zbieżności (ta ostatnia została 12 członkiem Unii Gospodarczej i Walutowej 01.01.2001 roku).

FAZY WPROWADZENIA EURO:

• Okres przygotowawczy (1998 rok):

• Ogłoszenie listy krajów zakwalifikowanych do Unii Gospodarczej i Walutowej,

• Przyjęcie prawodawstwa niezbędnego do wprowadzenia euro,

• Przyjęcie systemu finansowego do przyjęcia nowej waluty;

• Okres przejściowy (01.01.1999 - 31.12.2001 rok):

• Euro samodzielną walutą,

• Nieodwołalne usztywnianie kursów walut państw Unii Gospodarczej i Walutowej względem euro,

• Rozpoczęcie działalności Europejskiego Banku Centralnego,

• Euro używane tylko w rozliczeniach bezgotówkowych,

• Nowe emisje instrumentów finansowych - włączanie euro,

• Osoby prywatne i przedsiębiorstwa mogą mieć rachunek bankowy w euro;

• Okres końcowy (01.01. - 31.07.2002 rok):

• Banknoty i monety wprowadzone do obiegu,

• Narodowe banknoty i monety stopniowo wycofywane z obiegu,

• Płace, świadczenia socjalne i transakcje detaliczne dokonane w euro,

• Zakończenie procesów dostosowawczych w instytucjach publicznych i jednostkach usługowych, narodowe waluty przestają być prawnym środkiem płatniczym,

• Od 28.02.2002 roku euro jedynym środkiem płatniczym Unii Gospodarczej i Walutowej.

01.01.2002 rok - zaczyna funkcjonować euro.

Strefa euro (01.01.2002 rok): Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Włochy.

01.01.2007 rok - do strefy dołączyła Słowenia.

Ponadto, na mocy podpisanych umów, należą do strefy trzy kraje, które nie są członkami Unii Europejskiej: Monako, San Marino i Watykan.

Andora, Czarnogóra i Kosowo również używają euro jako swojej waluty choć nie są członkami Unii Gospodarczej i Walutowej (JEDNOSTRONNA EUROIZACJA).

POLITYKA MONETARNA w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej jest ustalana i prowadzona przez Europejski System Banków Centralnych.

POLITYKA PIENIĘŻNA EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO skupia się głównie na utrzymaniu stabilności poziomu cen.

DODATKOWO EUROPEJSKI BANK CENTRALNY PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA:

• Podaż pieniądza na obszarze funkcjonowania euro,

• Oddziaływanie na poziom i strukturę stóp procentowych, przez co ma wpływ na dostępność kredytów,

• Emisję banknotów euro,

• Podejmowanie interwencji na rynkach walutowych,

• Sprzyjanie i wspieranie rozwoju gospodarczego państw Unii Europejskiej.

KORZYŚCI Z WPROWADZENIA EURO:

• Zminimalizowanie negatywnego wpływu wahań kursów walut krajów Unii Gospodarczej i Walutowej,

• Zapewnienie długotrwałej stabilizacji monetarnej i gospodarczej krajów Unii Gospodarczej i Walutowej,

• Obniżenie a w przyszłości całkowite wyeliminowanie kosztów związanych z obsługą rachunków w różnych walutach,

• Stworzenie jednolitego obszaru gospodarczego, co umożliwia łatwe przemieszczanie i alokację w wybrane sfery działalności,

• Wyeliminowanie zjawiska tzw. Konkurencyjnej deprecjacji waluty, która pozwalała na promowanie określonych gałęzi przemysłu czy krajów,

• Ograniczenie wpływu sytuacji gospodarczej i politycznej Stanów Zjednoczonych i wynikającego z tego wpływu wartości dolara na głównych walut europejskich.

NEGATYWNE SKUTKI WPROWADZENIA EURO:

• Koszty związane z utratą autonomii polityki pieniężnej państw Unii Gospodarczej i Walutowej,

• Implikacje dotyczące polityki fiskalnej,

• Nierówności w rozwoju gospodarczym państw Unii Gospodarczej i Walutowej,

• Niezbyt mocna i trwała wiarygodność emitenta euro (Europejski Bank Centralny) jako podmiotu skonsolidowanego z pojedynczym zróżnicowanym państwem.

EFEKTY I KORZYŚCI UTWORZENIA UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ:

• Likwidacja kosztów wymiany walut,

• Eliminacja ryzyka kursowego,

• Łatwiejszy dostęp do rynku europejskiego,

• Większa przejrzystość cen,

• Szybszy wzrost gospodarczy w państwach członkowskich,

• Konsolidacja narodowych rynków kapitałowych.

ELEMENTY POLITYKI FINANSOWEJ UNII EUROPEJSKIEJ - Wspólnoty Europejskie posiadają własne fundusze - budżet ogólny Unii Europejskiej. Środki te w większości służą funkcjonowaniu polityk wspólnotowych, a także pokrywa się z nich wydatki administracyjne.

KONTROLA FINANSOWA:

• Zapewnianie przestrzegania procedur kontroli oraz przeprowadzenia oceny celowości zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania wydatków,

• Badanie i porównane ze stanem wymaganym faktycznego pobierania i gromadzenia środków publicznych,

• Udzielanie zamówień publicznych oraz zwrotu środków publicznych,

• Zaciąganie zobowiązań finansowych i dokonywanie wydatków ze środków publicznych.

WYDATKI BUDŻETOWE (CHARAKTER):

• Obligatoryjne - są to wydatki wynikające z postanowień traktatowych Unii Europejskiej i wszystkich wynikających z nich postanowień i przepisów prawnych,

• Nieobligatoryjne - pozostałe.

ZASADY WPŁYWAJĄCE NA POLITYKĘ FINANSOWĄ:

• Koncentracji - zakłada koncentrację środków na trzech celach priorytetowych dla osiągnięcia rozwoju obszaru Unii Europejskiej. Rozpatrywana w trzech perspektywach:

• Wzrost udziału funduszy strukturalnych w budżecie Unii Europejskiej,

• Przeznaczenie funduszy na niewielką liczbę precyzyjnie określonych celów,

• Geograficzna koncentracja pomocy na regionach najmniej zamożnych

• Subsydiarności - oznacza rozwiązanie problemów oraz sprawowania władzy i stanowienia prawa jak najbliżej obywatela,

• Partnerstwa - odnosi się do relacji między władzami publicznymi różnych szczebli (organami wspólnotowymi, krajowymi, regionalnymi i lokalnymi) a także odnosi się do relacji między władzami publicznymi, organizacjami społecznymi i podmiotami gospodarczymi,

• Dodatkowości - oznacza, że fundusze strukturalne nie zastępują środków krajowych przeznaczonych na rozwój regionalny, ale je tylko powiększają w celu przyśpieszenia wyrównania dysproporcji rozwojowych (opóźnień),

• Komplementarności działań - oznacza uzupełnianie się działań podejmowanych z inicjatywy krajowej i wspólnotowej lub też przyczynianie się pierwszych do realizacji drugich,

• Programowania - oznacza odstąpienie od stosowanej wcześniej praktyki subwencjonowania przez Wspólnoty Europejskiej pojedynczych projektów na rzecz dofinansowania kompleksowych zintegrowanych programów rozwoju regionalnego o wieloletnim horyzoncie czasowym.

Wykład 11.

Funkcjonowanie polityk szczegółowych.

Unia Europejska nie dysponuje własnymi instytucjami, opiera się w swojej działalności na instytucjach Wspólnot Europejskich.

Unia Europejska a Wspólnoty Europejskie:

Proces decyzyjny w UE (wg procedury współpracy instytucjonalnej)

AKTY PRAWNE STANOWIONE PRZEZ WŁAŚCIWE INSTYTUCJE UNII:

• Rozporządzania,

• Dyrektywy,

• Decyzje,

• Zalecenia i opinie.

WSPÓLNE POLITYKI UE - na szczeblu UE uzgodnienia, konsultacje i decyzje obejmują wiele dziedzin. Mówimy że są to wspólne polityki UE.

WSPÓLNA POLITYKA REGIONALNA - na obszarze UE istnieje ponad 200 regionów ze zróżnicowanymi:

• Wskaźnikami ekonomicznymi,

• Warunkami geograficznymi,

• Stopniem zaludnienia.

POWOŁANIE EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU REGIONALNEGO (ERDF) 1975 rok - Fundusz ma przyczyniać się do zmniejszenia różnic między regionami UE oraz wspierać rozwój regionów zacofanych. Środki przeznaczane są dla regionów, w których PKB na jednego mieszkańca nie przekracza 75% średniej UE. Subwencje sięgają ¾ ogólnych kosztów danego przedsięwzięcia. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego dysponuje budżetem w wysokości 10 mld euro rocznie.

FUNDUSZ SPÓJNOŚCI - Pomoc z tego funduszu jest przyznawana państwom UE, w których PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi mniej niż 90% średniej UE - korzystają Hiszpania, Grecja, Portugalia i Irlandia. Współfinansowane są z niego przedsięwzięcia z zakresu: ochrony środowiska naturalnego, infrastruktury transportu (sieci transeuropejskie). Budżet funduszu wynosi 2,5 mld euro rocznie. Polska po wejściu do UE również ma szanse korzystać z tego funduszu. W roku 2001 Polska miała wskaźnik 40,5% średniej UE.

WSPÓLNA POLITYKA ROLNA - Stopniowo wprowadzano wspólny rynek produktów rolnych: mleczarski, wołowiny i cielęciny, zbożowy, nasion oleistych, wina, ziemniaków. W 1962 roku utworzono EAGGF, czyli Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa. Pomoc finansowa kierowana jest do: rolników, przedsiębiorców, samorządów i innych instytucji publicznych. Wielkość funduszu - ponad 40 mld euro rocznie. Wydatki na Wspólną Politykę Rolną pochłaniają niespełna połowę budżetu UE - największa pozycja w wydatkach.

Wcześniej subwencjonowanie rolnictwa doprowadziło w UE do nadprodukcji.

JEDNOŚĆ RYNKOWA - zasada jedności rynku wewnętrznego w powiązaniu ze swobodnym obrotem towarowym i kapitałowym w ramach Wspólnoty.

Zasady wspólnej polityki zagranicznej w handlu produktami rolnymi przy jednoczesnym preferowaniu produktów własnych wspólnoty.

WSPÓLNA REGULACJA - zasada stosowania jednolitych mechanizmów interwencji rolnej w odniesieniu do płodów i produktów rolnych.

SOLIDARNOŚĆ FINANSOWA - solidarny współudział państw członkowskich w finansowaniu Wspólnej polityki Rolnej.

WSPÓLNA POLITYKA RYBOŁÓWSTWA

Wody terytorialne państw członkowskich otwarte są dla wszystkich rybaków UE w 200-milowym pasie wzdłuż wybrzeży Atlantyku i Morza Północnego, w węższym pasie na Morzu Śródziemnym i Bałtyckim. 12-milowe strefy u wybrzeży państw Piętnastki zarezerwowane są dla floty danego kraju. Poszerzenie Wspólnot o Hiszpanię i Portugalię było równoznaczne z podwojeniem liczby rybaków (obecnie około 300 tysięcy).

Wspólna polityka w zakresie rybołówstwa ma:

• Zapobiegać wahaniom cen produktów rybnych,

• Wspomagać ochronę zasobów rybnych,

• Wspierać ludzi zajmujących się rybołówstwem.

Ceny skupu unijnych ryb ustala Rada UE. Za połowy wycofane z rynku rybacy otrzymują rekompensatę. W 1993 roku utworzono fundusz pomocowy - FINANSOWY INSTRUMENT WSPIERANIA RYBOŁÓWSTWA (FIFG). Dysponuje on środkami w wysokości około 0,6 mld euro rocznie.

WSPÓLNA POLITYKA HANDLOWA - W 1993 roku zniesiono kontrolę celną i graniczną na granicach wewnątrzunijnych. Według zasad wspólnego rynku każdy towar wyprodukowany i sprzedawany w dowolnym państwie członkowskim może być bez przeszkód sprzedawany również i w innym.

HARMONIZACJA NORM - W krajach UE obowiązują jeszcze rozmaite standardy techniczne dla tych samych produktów - ogółem jest 100 tys. Norm.

PODATKI - Podjęto szereg regulacji w polityce podatkowej. Ustalono podstawową stawkę podatku VAT w wysokości 15%.

WSPÓLNA POLITYKA WALUTOWA

Etapy Unii Gospodarczej i Walutowej:

• Etap I - od 01.07.1990 przystąpiono do wzmocnienia współpracy państw członkowskich w ramach polityki gospodarczej i walutowej.

• Etap II - integracja gospodarcza postępowała. Funkcjonowanie systemu nadzorował Europejski Instytut Walutowy (Frankfurt). W grudniu 1995 r. w Madrycie wspólnej walucie nadano nazwę euro.

• Etap III - rozpoczął się 1 stycznia 1999 wprowadzeniem wspólnej waluty euro w 11 państwach Piętnastki, po dołączeniu Grecji w 12 (poza strefą pozostają Wielka Brytania, Szwecja i Dania).

Trzeci etap Unii Walutowej zakończył się 1 stycznia 2002 r., kiedy euro weszło do powszechnego obiegu. Nowe banknoty i monety zastąpiły około 12 miliardów monet dawnych walut narodowych. W państwach strefy euro (Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy) żyje 310 mln ludzi, którzy wytwarzają blisko 20% światowego eksportu.

WSPÓLNA POLITYKA PRZEMYSŁOWA

Unia Europejska to lider światowego rynku przemysłowego. Największy udział w produkcji przemysłowej Piętnastki mają Niemcy (ponad 30%), kolejne miejsca to: Francja i Wielka Brytania.

POLITYKA PRZEMYSŁOWA UE WSPIERA POSTĘP NAUKOWO-TECHNICZNY, W SZCZEGÓLNOŚCI ROZWÓJ:

• Przemysłów strategicznych - badania i technologie kosmiczne,

• Przemysłu lotniczego,

• Elektroniki i telekomunikacji,

• Energii atomowej, biotechnologie.

W ostatnich latach największe sukcesy technologiczne i handlowe Unia odniosła w badaniach przestrzeni kosmicznej i aeronautyce. Były to jednak inicjatywy krajów UE a nie całej Unii.

WSPÓLNA POLITYKA KONKURENCJI - Od początku lat dziewięćdziesiątych wszystkie kontrakty między firmami UE, których obroty przekraczają 5 mld euro, muszą być zaopiniowane przez Komisję Europejską. Komisja bada czy pomoc publiczna, udzielana przedsiębiorstwom przez rządy poszczególnych państw członkowskich jest zgodna z przepisami unijnymi. Komisja może nałożyć karę na państwo, naruszające zasady konkurencji. Polityka konkurencji ma przyczyniać się do obniżenia cen, wspierać innowacje, postęp techniczny, pomagać małym i średnim przedsiębiorstwom.

Traktat z Maastricht zabrania zawierania:

• Fuzji, ograniczających konkurencję,

• Nadużywania dominującej pozycji na rynku.

Zakaz dotyczy nieuczciwych praktyk przy ustalaniu cen, podziale rynków, ograniczeniach produkcji oraz inwestycjach. Nie wolno zawierać porozumień w sprawach:

• Podziału rynków,

• Ustalania cen,

• Wyłącznego zakupu,

• Praw własności,

• Wyłącznej dystrybucji.

WSPÓLNA POLITYKA OCHRONY KONSUMENTÓW - W 1975 r. sformułowano Program Ochrony i Informacji Konsumentów. Zgodnie z nim nabywca towarów lub usług ma prawo do:

• rzetelnej informacji o oferowanym produkcie lub usłudze,

• godziwej ceny,

• ochrony swego zdrowia i bezpieczeństwa,

• ochrony prawnej.

W UE nabywca nie musi udowadniać producentowi, że wyprodukowany przez niego towar jest wadliwy - to producent musi udowodnić, że jego towar jest bez wad.

WSPÓLNA POLITYKA TRANSPORTOWA - Przyjazna środowisku. W UE dominuje transport drogowy - blisko 80% przewozów. Wspólna polityka transportowa zakłada:

• powstanie zintegrowanej sieci transportowej,

• pomoc w budowie nowych dróg,

• powstanie sieci transueropejskich,

• uregulowania w transporcie morskim,

• uregulowana w ruchu powietrznym.

WSPÓLNA POLITYKA ENERGETYCZNA - Racjonalne wykorzystanie energii, przyjazne dla zdrowia i środowiska. UE promuje:

• wykorzystanie odnawialnych źródeł energii,

• stosowanie biopaliw,

• badania nad energią jądrową.

W końcu lat osiemdziesiątych zapowiedziano liberalizację rynku energii, zwłaszcza węgla i elektryczności. Przystąpiono do finansowania transeuropejskich sieci energetycznych - rozbudowy sieci połączeń gazowych i elektrycznych między państwami członkowskimi.

WSPÓLNA POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA - Cele działań UE w zakresie ochrony środowiska:

• ochrona wód - określono normy jakościowe wód; ustalono dopuszczalne limity obecności w wodzie substancji chemicznych,

• likwidacja zanieczyszczeń atmosfery - ustalono dopuszczalną zawartość ołowiu w paliwie; przyjęto dyrektywy ograniczające emisje dwutlenku siarki, używania chlorofluorowęglanów w aerozolach oraz kontroli zanieczyszczeń przez zakłady przemysłowe,

• obniżenie poziomu hałasu - wprowadzono ograniczenia poziomu hałasów pojazdów, samolotów poddźwiękowych, maszyn i sprzętu,

• postępowanie z chemikaliami - ustalono procedury,

• zagospodarowanie odpadów - minimalizowanie wytwarzania wszelkich odpadów, rozwijanie ich odzysku,

• ochrona przyrody.

WSPÓLNA POLITYKA SPOŁECZNA - Głównym zadaniem polityki społecznej jest:

• poprawa warunków życia i pracy,

• wzrost zatrudnienia,

• zapewnienie równości szans,

• rozwój opieki społecznej.

OPRACOWANO EUROPEJSKĄ KARTĘ PRAW SOCJALNYCH W ZAKRESIE:

• bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

• równouprawnienia kobiet i mężczyzn na rynku pracy,

• standardów pracy,

• swobody przemieszczania,

• ochrony dzieci i młodzieży,

• pomocy dla ludzi niepełnosprawnych.

WSPÓLNA POLITYKA BADAŃ I ROZWOJU - Wspierane są dziedziny priorytetowe, m.in.:

• aeronautyka i badania kosmiczne,

• jakość i bezpieczeństwo żywności,

• technologie społeczeństwa informacyjnego,

• genomika i biotechnologia dla zdrowia,

• rządzenie oparte na wiedzy,

• zrównoważony rozwój, globalne zmiany i ekosystemy.

WSPÓLNA POLITYKA EDUKACJI

Socrates - program promocji i rozwoju współpracy w dziedzinie edukacji; przeznaczony dla uczelni, szkół podstawowych i średnich; zdobywanie wiedzy i doświadczeń; tysiące studentów otrzymało stypendia, pozwalające im na studiowanie za granicą. Budżet 1,85 mld euro na 2000-2006 rok.

Leonardo da Vinci - program współpracy w zakresie:

• systemów kształcenia i doskonalenia zawodowego,

• poprawy jakości i dostępności edukacji,

• promowania innowacyjności.

1,15 mld euro na 2000-2006 rok.

MŁODZIEŻ DLA EUROPY - program skierowany do młodzieży w wieku 15-25 lat, z kraju członkowskiego UE lub państwa stowarzyszonego. Promuje wszechstronną współpracę młodzieży. Budżet 350 mln euro na 2000-2004 rok.

WSPÓLNA POLITYKA WSPÓŁPRACA KULTURALNA - UE wspiera współpracę we wszystkich dziedzinach kultury: teatru, muzyki, sztuk plastycznych, literatury, malarstwa, ochrony dziedzictwa narodowego itd. Program Kultura 2000 - budżet na lata 2000-2004 wynosi 167 mln euro. O dotacje starać się mogą np.: twórcy oper i przedstawień teatralnych, muzycy, plastycy, fotograficy oraz artyści multimedialni. Od połowy lat osiemdziesiątych, co roku jedno z miast europejskich otrzymuje tytuł Europejskiego Miasta Kultury. W roku 2000 wśród dziewięciu miast europejskich, tytuł ten otrzymał również Kraków.

WSPÓLNA POLITYKA SPRAWIEDLIWOŚCI I SPRAW WEWNĘTRZNYCH - Na szczycie Rady Europejskiej w Tampere przyjęto ustalenia co do koordynacji i współpracy w zakresie:

• polityki migracyjnej i azylowej,

• zwalczania zorganizowanej międzynarodowej przestępczości,

• współpracy wymiaru sprawiedliwości.

Koordynacja obejmuje walkę z narkomanią i przemytem narkotyków. W 1995 roku stworzono Europol - europejską policję. Posiada ona kompetencje do walki z handlem narkotykami, materiałami rozszczepialnymi i kradzieżą samochodów. Obywatele każdego z państw Unii posiadają paszport europejski.

STREFA SCHENGEN, obszar bez kontroli na wewnętrznych granicach UE. Poza strefą Schengen pozostają Irlandia i Wielka Brytania.

WSPÓLNA POLITYKA ZAGRANICZNA I BEZPIECZEŃSTWA

Polityka obronna UE, prowadzona kiedyś w oparciu o UZE, obecnie rozwijana jest wewnątrz Unii. Powstają struktury polityczno-wojskowe: Komitet ds. Polityki i Bezpieczeństwa, oraz Komitet i Sztab Wojskowy. Państwa członkowskie zamierzają zorganizować siły szybkiego reagowania, zdolne do rozmieszczenia w ciągu 60 dni poza granicami UE 50-60tys. ludzi i utrzymania ich tam przez rok. W przyszłości Unia chce być gotowa do samodzielnych akcji antykryzysowych: zaprowadzania i nadzorowania pokoju, ewakuacji, akcji ratowniczych itp.

Fundusze strukturalne Unii Europejskiej.

Dlaczego konieczna jest polityka regionalna?

UE jest jedną z najbogatszych stref gospodarczych świata, jednak wciąż jeszcze występują znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi państwami, a jeszcze większe pomiędzy około 250 regionami. Generalnym celem polityki regionalnej jest zapewnienie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju całej Unii oraz zwiększanie stopnia spójności ekonomicznej i społecznej krajów i regionów UE.

INSTRUMENTY SOLIDARNOŚCI FINANSOWEJ:

• trzy cele priorytetowe,

• Fundusz Spójności,

• Cztery Inicjatywy Wspólnotowe,

• wsparcie dla rybołówstwa,

• działania innowacyjne.

TRZY CELE, NA KTÓRE KIEROWANE SĄ ŚRODKI:

• cel 1 - regiony (poziom NUTS II) zacofane w rozwoju społeczno gospodarczym - poniżej 75% PKB na mieszkańca,

• cel 2 - regiony (poziom NUTS III) borykające się z problemami strukturalnymi, o odpowiednio dużej liczbie ludności, w trakcie restrukturyzacji gospodarczej (w obszarze przemysłu, usług i rybołówstwa oraz obszarów wiejskich i wysoko zurbanizowanych dotkniętych regresem społeczno-ekonomicznym),

• cel 3 - rozwój zatrudnienia i zasobów ludzkich (adaptacja i modernizacja systemów edukacyjnych, szkoleniowych oraz zatrudnienia w regionach nie uwzględnionych w powyższych dwóch punktach); obszary nie objęte celem 1.

CEL 1:

• regiony zacofane w rozwoju społeczno-ekonomicznym - PKB na mieszkańca jest niższy od 75% średniego poziomu UE,

• regiony najbardziej oddalone - departamenty zamorskie Francji, Azory, Wyspy Kanaryjskie, Madera,

• regiony o wyjątkowo niskiej gęstości zaludnienia (poniżej 8),

• dodatkowa pomoc będzie udzielana regionom zagrożonym poważnym bezrobociem.

CEL 2:

• regiony borykające się z problemami strukturalnymi,

• regiony dotknięte regresem społeczno-ekonomicznym,

• regiony przechodzące zmiany w sektorze przemysłowym, usługowym i rybołówstwie.

CEL 3:

• modernizacja systemów oświaty i wszelkie działanie na rzecz zwiększania zatrudnienia, ze szczególnym uwzględnieniem równości szans w dostępie do rynku pracy,

• pomoc obejmuje cały obszar UE, z wyjątkiem regionów otrzymujących środki w ramach celu 1.

FUNDUSZ SPÓJNOŚCI:

• Celem jest wzmocnienie gospodarczej i społecznej spójności państw UE,

• Z funduszu współfinansowane są wydatki o charakterze infrastrukturalnym w dziedzinie transportu oraz na rzecz ochrony środowiska naturalnego w krajach, w których poziom PKB na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej dla całej UE,

• W minionym okresie korzystały z tego cztery państwa: Hiszpania, Portugalia, Grecja, Irlandia,

• Na okres po 2004 zaplanowano również środki dla Polski.

INICJATYWY WSPÓLNOTOWE:(całkowity budżet = 5,35% Funduszy Strukturalnych)

• INTERREG III - promuje nadgraniczną, międzynarodową i międzyregionalną współpracę, pomyślaną jako partnerstwo ponad granicami, mającą na celu zrównoważony i harmonijny rozwój obszarów położonych przy granicach państw lub regionów,

• LEADER + ma na celu wspieranie działań innowacyjnych na rzecz rozwoju stref wiejskich, w celu wypracowania nowych, lokalnych strategii zrównoważonego rozwoju,

• URBAN II - koncentruje się na wspieraniu nowych strategii na rzecz ekonomicznej i społecznej odnowy obszarów miejskich zagrożonych lub dotkniętych zjawiskami bezrobocia strukturalnego i przejawami patologii społecznej,

• EQUAL - promuje i wspomaga międzynarodową współpracę, prowadzącą do eliminacji dyskryminacji oraz wszelkich barier utrudniających dostęp do rynku pracy.

WSPARCIE DLA RYBOŁÓWSTWA - CELE:

• Doprowadzenie do trwałego poziomu równowagi między zasobami ryb a ich wykorzystaniem,

• Zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw,

• Ulepszenie systemu przetwórstwa ryb i zwiększyć ofertę produktów,

• Przyczynić się do ożywienia gospodarczego na terenach, których egzystencja oparta jest na rybołówstwie.

PRZEDSIĘWZIĘCIA INNOWACYJNE - CEL:

• Zwiększenie skuteczności strategii rozwojowych w regionach,

• Wsparcie zaplecza dla eksperymentów,

• Zwiększenie konkurencyjności gospodarki regionalnej oraz sprostania wymogom współczesnego społeczeństwa informacyjnego.

FUNDUSZE STRUKTURALNE:

1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF),

2. Europejski Fundusz Socjalny (ESF),

3. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF),

4. Jednolity Instrument Finansowania Rybołówstwa.

FINANSOWANIE:

• Cele priorytetowe:

• Cel nr 1: ERDF, ESF, EAGGF, FIFG

• Cel nr 2: ERDF, ESF,

• Cel nr 3: ESF,

• Inicjałtywy wspólnotowe:

• INTERREG III: ERDF,

• URBAN II: ERDF,

• LEADER +: EAGGF,

• EQUAL: ESF,

• Wsparcie dla rybołówstwa: FIFG,

• Przedsięwzięcia innowacyjne: ESF, FIF

Wykład 12.

BUDŻET UNII EUROPEJSKIEJ

UE posiada własne środki finansowe, umożliwiające prowadzenie wspólnej polityki w dziedzinie przewidzianych prawem traktatowym oraz inne działanie integracyjne. Najważniejszy element systemu finansowego UE stanowi budżet ogólny, zatwierdzony przez Radę ora Parlament Europejski a zarządzany prze Komisję.

Realizacja budżetu podlega ścisłej kontroli.

Przed Polską stoi szansa wykorzystania znacznych środków finansowych pochodzących z budżetu wspólnotowego.

Pierwotnie każda ze Wspólnot miała swój odrębny budżet.

Od 1967 r. w wyniku utworzenia wspólnych organów naczelnych i zarządzających połączono budżety EWG, Euratomu oraz budżet administracyjny EWWiS tworząc budżet ogólny.

Po nim - do lipca 2002 r. - znajdował się budżet operacyjny EWWiS co wynikało z obowiązywania postanowień Traktatu Paryskiego z 1951 r.

W 1971 r. wprowadzono system środków własnych wspólnot składający się z ceł i opłat rolnych.

Osiem lat później wprowadzono kolejny składnik oparty na niewielkiej części VAT-u.

Największą reformę budżetu w ostatnich latach przeprowadzono w 1988 r. w ramach tzw. Pakietu Delors`a. Wprowadzono wtedy:

• Limity środków własnych

• Wieloletnie plany finansowe (perspektywy finansowe) z limitem wydatków w poszczególnych kategoriach

• Kolejny instrument stanowiący źródło dochodu, czyli wpłaty narodowe oparte o procent Dochodu Narodowego Brutto (system wpłaty składek)

PERSPEKTYWY FINANSOWE - były zawierane w ramach porozumienia między instytucjami (Rada UE, Parlament, Komisja Europejska). Nie mają charakteru prawnego ale mają duże znaczenie polityczne.

• I pakiet Delors`a na lata 1988-1992- pierwsze porozumienie w 1998 r.

• II pakiet Delors`a na lata 1993 - 1999

• Perspektywa na lata 2000-2006 - duży wpływ na nią miała Agenda 2000

CELE PRZYGOTOWANIA PERSPEKTYW FINANSOWYCH:

• Utrzymanie dyscypliny wydatków;

Wielkość wydatków budżetowych rocznych musi uwzględniać pułapy finansowe określone w perspektywie finansowej.

• Ujęcie wieloletnie zwiększa stabilność budżetu, gdyż beneficjenci są w stanie przewidzieć poziom wydatków w kolejnych latach.

ZASADY (PROCEDURY) W PROCESIE USTALANIA BUDŻETU UE:

1. ZASADA JEDNOŚCI - wszystkie dochody i wydatki wspólnoty powinny być ujęte w budżecie ogólnym, stanowiącym jednolity dokument

2. ZASADA UNIWERSALIZMU - dochody budżetowe nie powinny być przypisane do konkretnych wydatków

3. ZASADA RÓWNOWAGI BUDŻETOWEJ - wykluczającej z góry istnienie deficytu budżetowego - a jeśli takowy powstanie w ciągu roku, uchwalany jest budżet uzupełniający lub korygujący

4. ZASADA SPORZĄDZANIA BUDŻETU NA OKRES ROKU- przestrzeganie tej zasady wspólnota musi godzić z potrzebą planowania wieloletniego

5. ZASADA SPECJALIZACJI WYDATKÓW - każdy wydatek musi mieć swoje określone przeznaczenie

PROCEDURA PRZYGOTOWANIA BUDŻETU: (trwa ok. 1 roku)

ETAPY:

1. Prace trwają od stycznia do kwietnia roku poprzedzającego wejście budżetu w życie. Komisja Europejska przygotowuje wstępny projekt.

2. Na przełomie kwietnia i maja na posiedzeniu Komitetu Doradczego Rady do spraw Zasobów Własnych ustalona jest podstawa środków własnych UE określających wielkość wpłat państw członkowskich do kasy unijnej.

3. W maju Komisja Europejska prezentuje wstępny projekt budżetu a następnie inicjatywa budżetowa przekazywana jest Radzie UE, która pracuje nad tym dokumentem do końca lipca.

4. W lipcu następuje pierwsze czytanie, po zatwierdzeniu przez Radę UE projekt jest przekazywany do Parlamentu Europejskiego.

5. W drugiej połowie października Parlament uchwala swoją wersję budżetu, który przesyłany jest do Rady, rozpoczyna się drugie czytanie.

6. Po zapoznaniu się z poprawkami Parlamentu i wypracowaniu swojego stanowiska Rada przesyła poprawioną wersję projektu budżetu z powrotem do Parlamentu.

7. W ostatniej połowie grudnia Parlament zatwierdza ostateczna wersję budżetu.

ŹRÓDŁO FINANSOWANIA BUDŻETU (SKŁADEK) :

• Zasoby oparte na PKB - 67 %

• Składki z opłat rolnych - 16 %

• Składki pochodzące z podatku VAT - 16 %

• Inne podatki - 1 %

CELE WYDAWANIA ŚRODKÓW:

1. Konkurencyjność i spójność - 44 %

2. Zasoby naturalne- rolnictwo, rozwój obszarów wiejskich, środowisko i rybołówstwo - 43 %

3. UE na arenie międzynarodowej - 6 %

4. Inne, w tym koszty administracyjne - 6 %

5. Obywatele, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość - 1 %

Ad. 1)

Trwały wzrost obejmuje:

• Konkurencyjność na rzecz wzrostu gosp. i zatrudnienia - wspieranie badań, szkolnictwo

• Spójność na rzecz wzrostu gosp. i zatrudnienia - rozwijanie potencjału gosp. w całej UE

Ad. 2)

Zasoby naturalne i ich ochrona:

• Finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej

• Finansowanie polityki rybołówstwa

Ad. 3)

UE jako partner na arenie międzynarodowej:

• Pomoc rozwojowa UE dla państw rozwijających się

• Polityka sąsiedztwa

• Polityka przedakcesyjna

• Wydatki na pomoc humanitarną

Ad. 4)

Obywatele, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość:

• Finansowanie polityki migracyjnej oraz bezpieczeństwa i sprawiedliwości

• Środki na politykę kulturową, programy popularyzujące sztukę europejską

Ad. 5) Administracja

• Środki na funkcjonowanie aparatu administracyjnego Komisji, Rady i Parlamentu Europejskiego

Teoria optymalnych obszarów walutowych.

Jak stwierdzić czy dane kraje mogą utworzyć unię walutową, odnosząc w efekcie to takiej decyzji większe korzyści niż koszty ekonomiczne?

Analizę tego problemu zajmuje się teoria tzw. OPTYMALNYCH OBSZARÓW WALUTOWYCH (OOW).

Optymalny obszar walutowy tworzy grupa państw ściśle powiązany ze sobą pod względem monetarnym, które jednocześnie odznaczają się wskazanymi przez autorów teorii cechami gospodarek i polniki gospodarczej

Ojcami teorii są R. Mundell, R.J. McKinnon i P.B. Kennen.

Zaproponowali oni kryteria, wg których można by wskazać kraje zdolne do włączenia do unii walutowej.

KRYTERIA:

• wg Mundella taką grupę powinna cechować: wysoka mobilność czynników produkcji, przede wszystkim pracy

• McKinnon wskazał, że bardziej predestynowane do utworzenia optymalnego obszaru walutowego będą kraje o dużej wzajemnej otwartości (wysokim handlu wzajemnym)

• Kenen zauważył, że lepiej będzie, jeśli państwa decydujące się na unię walutową będą miały zdywersyfikowane struktury produkcji i eksportu.

W późniejszych latach ustalono kolejne kryteria mające ułatwić wyznaczenie potencjalnych uczestników unii walutowej.

• Kraje powinny mieć podobne cele i realizować zbliżone kierunki polityki gospodarczej

• Konieczność podobieństwa w zakresie niskiej zmienności realnego kursu walutowego, stóp procentowych oraz cech rynku kapitałowego, tj. wysokim stopniem integracji rynków finansowych.

• Państwa tworzące unię monetarna powinny cechować się symetrycznością cykli koniunkturalnych - szoków gospodarczych.

Utworzenie obszaru walutowego może być uznane za korzystne tylko wtedy, gdy spełnione są wyżej wymienione warunki.

Im więcej kryteriów zbieżności zachodzi, tym większe prawdopodobieństwo prawidłowego funkcjonowania gospodarki obszaru, na którym funkcjonuje wspólna waluta.

Tabel. Stopień realizacji kryteriów optymalnego obszaru walutowego w UE i USA.

Kryterium	UE	USA
Elastyczność rynków pracy (mobilność siły roboczej i elastyczność płac)	- słaba mobilność siły roboczej - niska elastyczność płac - integracja ekonomiczna i monetarna powinny zapewnić większą elastyczność rynków pracy	- duża mobilność siły roboczej - relatywnie niska elastyczność płac
Otwarcie gospodarki	- wysokie, ale zróżnicowane, zależne od kraju - wspólny rynek i wprowadzenie euro wzmocnią jeszcze bardziej współzależność gospodarek krajowych	- słabsze niż gospodarek UE
Charakter szoków makroekonomicznych	- większa niż w USA asymetria szoków - szoki zróżnicowane regionalnie: Kraje Północy: przewaga specjalizacji wewnątrzgałęziowej, sprzyjająca szokom symetrycznym Kraje Południa: specjalizacja bardziej uzależniona od kilku sektorów, sprzyjająca asymetryczności szoków - oddziaływanie integracji na charakter szoków dwuznacznie: 1) integracja sprzyja specjalizacji wewnątrzgałęziowej, a więc i większej symetryczności szoków, 2) możliwa jest także tendencja do większej regionalnej koncentracji przemysłu wewnątrz UE, osłabiająca jej ekonomiczną spójność, narażająca tym samym niektóre z jej regionów na asymetryczne szoki	-silna przewaga szoków symetrycznych nad asymetrycznymi -dużo większa niż w UE częstotliwość szoków sektorowych (konsekwencja silnej specjalizacji poszczególnych stanów)
Integracja finansowa	- dość silna (wspólny rynek kapitałowy i usług finansowych) - wzmocnienie wprowadzeniem jednolitej waluty	- rynek finansowy w pełni zintegrowany
Integracja fiskalna	- budżet Wspólnoty nie ma typowych cech budżetu federalnego (niższy w porównaniu z państwami federalnymi budżet uniemożliwia stabilizację gospodarki UGW i je regionów) - zwiększenie roli budżetu Wspólnoty raczej mało prawdopodobne	Budżet federalny umożliwiający stabilizację zarówno całej gospodarki amerykańskiej, jak i poszczególnych stanów

W latach 90-tych w ramach tzw. Nowej teorii optymalnych obszarów walutowych, kryteria uaktualniono zgodnie z teorią monetarystyczną i racjonalnych oczekiwań. Oceniono, że koszty związane z utratą należności w sferze pieniężnej są znacznie niższe, niż poprzednio spodziewane, zaś główny czynnik zwiększający koszt integracji wiąże się z asymetrycznością przebiegu cykli koniunkturalnych.

KORZYŚCI I KOSZTY FUNKCJONOWANIA NOWEGO PIENIĄDZA - EURO.

Procesowi tworzenia unii walutowej towarzyszyła dyskusja, która koncentrowała się głównie na korzyściach i zagrożeniach związanych z jej wprowadzeniem. Podkreślano, że pozostająca w gestii krajów członkowskich polityka pieniężna ma na celu głównie dążenie do osiągania dobrobytu, czego w jednakowym - dla wszystkich uczestników stopniu - nie będzie w stanie zapewnić polityka realizowana na szczeblu Wspólnoty.

KORZYŚCI:

• Wyeliminowanie niepewności co do kształtowania się kursów walutowych (powinno ułatwić podejmowanie racjonalnych, długoterminowych decyzji ekonomicznych i tym samym umożliwić bardziej efektywną alokację zasobów)

• Obniżenie kosztów transakcyjnych dzięki eliminacji kosztów wymiany walut oraz kosztów transakcji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym w obrębie waluty strefy euro

• Wzrost konkurencyjności na poszczególnych rynkach wskutek większej przejrzystości cen (z korzyścią dla konsumentów)

KOSZTY:

• Koszty adaptacji do strefy euro systemów informatycznych oraz procesów operacyjnych

• Koszty szkolenia pracowników oraz partnerów biznesowych

• Koszty adaptacji urządzeń posługujących się gotówką (bankomaty, automaty do sprzedaży towarów)

• Utrata przez banki części dochodów z transakcji na rynku walutowym

Ekonomia integracji europejskiej

Dr Maria Klonowska - Matynia

Ekonomia integracji europejskiej - semestr letni 2009

42

Rada Europejska

Komisja Europejska

Rada Unii Europejskiej

Parlament Europejski

Informowanie

Kontrole, opinie

Akceptacja stanowisk, poprawki

Decyzje

Propozycje

Wspólne stanowiska

Informowanie

Postanowienia ukierunkowujące

EWWiS

(1952-2002)

EURATOM

Wspólnota Europejska (do 1986 EWG) (1952-2002)

Wspólnoty Europejskie (podmioty prawa międzynarodowego)

UNIA EUROPEJSKA

Komisja Europejska

Propozycje

Komitet Ekonomiczno - Społeczny

Komitet

??????

Parlament Europejski

Pierwsze czytanie - opinia

Rada UE

Wspólne stanowisko

Parlament Europejski

Drugie czytanie

Przyjęcie lub brak stanowiska

Poprawki bezwzględną większością głosów

Odrzucenie bezwzględną większością głosów

Rada UE - Przyjęcie wspólnego stanowiska większością kwalifikowaną

Rada UE

Jednomyślne

przyjęcie

Komisja Europejska

Przyjęcie poprawek Parlamentu Europejskiego

Odrzucenie poprawek Parlamentu Europejskiego

Rada UE

Przyjęcie większością kwalifikowaną

Przyjęcie jednogłośnie

---