Komunikowanie - jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i ideami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach i wywołuje różne skutki.

Poziomy komunikowania:

• masowe

• organizacyjne/instytucjonalne

• międzygrupowe

• grupowe

• interpersonalne

• intrapersonalne

Komunikowanie interpersonalne to podejmowana w określonym kontekście wymiana werbalnych, wokalnych i niewerbalnych sygnałów dla osiągnięcia lepszego poziomu współdziałania.

Rodzaje przekazów:

Oralne Nieoralne

Werbalne słowa mówione słowa pisane

Niewerbalne ton głosu, gesty, ruchy, wygląd
westchnienia, ekspresja mimiczna,
krzyk, dotyk
jakość wokalna

Formuła komunikaowania H.D. Lasswella:

• Nadawca ----------- kto?

• Przekaz ------------ co mówił?

• Kanał --------------- jakim hasłem?

• Odbiorca ---------- do kogo?

• Efekt --------------- z jakim efektem?

Poziomy komunikowania w medycynie:

• poziom masowej komunikacji intermedycznej:

zagadnienie globalnego i międzykulturowego przepływu instytucjonalnej wiedzy medycznej oraz wiedzy dotyczącej metod nauczania i realizowania celów dydaktycznych,

• poziom organizacyjnej komunikacji intramedycznej:

zawiera komunikację instytucjonalną/ organizacyjną i międzygrupową

dotyczącą medycyny i dydaktyki

• poziom komunikacji interpersonalnej:

dotyczy bezpośrednich kontaktów ludzi w ramach społecznych interakcji;

nauczyciel akademicki - student; lekarz- pacjent,

• poziom komunikacji intraperosnalnej:

dotyczy świadomości podmiotu, mowa wewnętrzna na różne tematy, m.in.

wykonywanego zawodu nauczyciela, lekarza,

Płaszczyzny komunikowania interpersonalnego:

Płaszczyzna rzeczowa

• Odnosi się do treści, faktów.

• Język: używany często w organizacjach o silnej strukturze zależności.

Płaszczyzna apelu

• Informuje o oczekiwaniu odnośnie rozmówcy, zawiera apel, co rozmówca po otrzymaniu informacji powinien zrobić.

• Język: stara się wpłynąć na słuchającego, wyraża określone domyślne życzenia wobec słuchacza, mówi o oczekiwaniu nadawcy wobec słuchacza.

Płaszczyzna relacji

• Informuje o formalnych lub nieformalnych związkach między rozmówcami, określa relacje.

• Język: ustala relacje ze słuchającym - podporządkowana, równorzędna, dominująca - ustala wartość tej relacji, czy jest ona w porządku dla obydwu stron.

Płaszczyzna samoprezentacji

• Informuje o nadawcy komunikatu, czyli związana jest ze źródłem informacji.

• Język: informuje o stanie emocjonalnym nadawcy, wykształceniu, przynależności społeczno- kulturowej, pozycji, prestiżu, używa zaimka Ja, zwrotów według mnie.

Sukces komunikowania interpersonalnego polega na umiejętności

dopasowania się do płaszczyzny na której znajduje się Twój partner.

Jakie jest Twoje ucho? .......................................................................................

Płaszczyzna rzeczowa

Rzeczywiście się nie przygotowali

Płaszczyzna Płaszczyzna

samoprezentacji apelu

Całe zajęcia na mojej głowie Czemu się nie uczycie?

Cały dzień do kitu Zabierzcie się do roboty!

Że też mi się to zdarza Niech się ktoś odezwie!

Mam dość nauczania Przestańcie marudzić!

Pracuję przecież za marny grosz Uczelnia medyczna to nie knajpa

Zaraz eksploduję

I STUDENCI ZNOWU

SIĘ NIE PRZYGOTOWALI

Płaszczyzna relacji

Jak możecie być tacy dla mnie?

Znowu ja muszę wszystko mówić, a wy?

Mam dość waszego lenistwa!

Nie cenicie mojej pracy!

Jak tak, to jeszcze zobaczymy!

Na egzaminie to ja wam pokażę!

Sposoby słuchania:

Ucho rzeczowe:

• o co chodzi

• jakie są dane, fakty, liczby

• czego to dotyczy itp.

• o czym jest mowa

• na jaki temat rozmawiamy

Ucho apelu:

• czego on ode mnie chce

• co powinienem zrobić

• co powinienem czuć

• co powinienem myśleć

• jak powinienem się zachować

• jak powinienem się zmienić itp.

Ucho relacji

• jak on się do mnie odnosi

• co on o mnie myśli

• co to znaczy my

• za kogo on mnie ma

• kim dla mnie jest

• czy czuję się z nim dobrze itp.

Ucho samoprezentacji

• kim on jest

• co się z nim właśnie dzieje

• jakiego używa języka

• czy jest interesujący

• jakie są jego emocje

• czy jest kompetentny itp.

• jakie świadectwo daje o sobie swoim zachowaniem i językiem

BARIERY NA DRODZE KOMUNIKACJI

Ludzie zazwyczaj, nie zdając z tego sobie sprawy

stawiają bariery komunikacyjne w swoich rozmowach.

Thomas Gordon --- Niszczyciele komunikacji:

OSĄDZANIE = przyjmowanie lub odrzucanie tego, co mówi druga osoba.

• krytykowanie ..................jak często bywasz krytyczny?

• przezywanie i nadawanie etykietek............ negatywne czy pozytywne?

• stawianie diagnozy..................czy jesteś detektywem?

• chwalenie połączone z oceną .............czy chwalisz po to by manipulować?

Dawanie rozwiązań

• rozkazywanie…………stosujesz siłę, przymus, władzę?

• grożenie……………czy kładziesz nacisk na karę?

• moralizowanie……czy powołujesz autorytety?

• stawianie zbyt wielu lub niewłaściwych pytań………czy manipulujesz poprzez stawianie pytań?

• doradzanie……czy doradzając obraziłeś kogoś?

Unikanie udziału w troskach drugiego człowieka

• odwracanie uwagi……czy przenosisz temat rozmowy z troski drugiego na własne sprawy?

• logiczne argumentowanie…..czy twoja logika wprowadza w stan alienacji?

• uspokajanie…….czy wbijasz klin między ludzi

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA

Komunikacja niewerbalana to te elementy komunikacji międzyludzkiej, które wykraczają poza ramy języka mówionego i pisanego.

Źródła ludzkich zachowań niewerbalnych:

• sygnały wrodzone, stanowiące część dziedzictwa biologicznego, odziedziczone programy neurologiczne,

• doświadczenia wspólne wszystkim przedstawicielom gatunku, np. ręce uczestniczą w podnoszeniu pokarmu do ust, niezależnie od kultury,

• doświadczenia typowe dla określonej kultury, grupy społecznej, rodziny lub jednostki.

Zapamiętać:

• początek powstania zachowań niewerbalnych datowany jest

na ponad milion lat temu,

• mamy zarejestrowanych i opisanych ponad milion świadomych i nieświadomych gestów,

• sygnały niewerbalne wywierają na rozmówców pięciokrotnie większy wpływ, niż używane przez nas słowa,

• sygnały niewerbalne służą głownie do ustalenia stosunków międzyludzkich,

• 99% opinii powstaje w ciągu pierwszych 90 sek.,

• w konwersacjach bezpośrednich 35% informacji pochodzi ze słów, 65% z ekspresji niewerbalnych,

• A. Mehrabian stwierdził, że w tworzeniu pierwszego wrażenia mają udział:

• treść wypowiedzi - 7%,

• sposób mówienia: tempo, akcent, dynamika, barwa głosu - 38%,

• wygląd, gesty, mimika twarzy - 55%.

Funkcje zachowań niewerbalnych

M. Argle wymienia następujące funkcje zachowań

niewerbalnych w komunikacji międzyludzkiej:

• wyrażanie emocji,

• przekazywanie interpersonalnych reakcji:

sympatia / antypatia

dominacja / uległość

• prezentacja własnych cech osobowości,

• funkcje pomocnicze w toku rozmowy: oddawanie głosu, wzmocnienie, zdobywanie uwagi słuchacza.

Mehrabian: wyróżnia trzy zasadnicze kategorie znaczeń kojarzone z zachowaniami niewerbalnymi:

• Bezpośredniość. Reakcja na określone zdarzenia przybiera często formę oceny:

• pozytywna / negatywna

• dobra / zła

• przyjemna / nieprzyjemna.

• Status. Niekiedy angażujemy się i odbieramy zachowania sygnalizujące różne aspekty wzajemnych relacji nadawcy i odbiorcy:

• słaby / silny

• nadrzędny / podrzędny

• posiadający władzę / pozbawiony władzy.

• Reaktywność: Ta kategoria odnosi się do naszego odbioru działań:

• wolno / szybko,

• biernie / czynnie.

ANALIZA JĘZYKA CIAŁA POWINNA UWZGLEDNIAĆ NASTĘPUJĄCE JEGO CZĘŚCI:

• twarz, głowa ( szczególnie oczy),

• ułożenie ciała,

• ramiona,

• ręce,

• nogi.

Zachowania niewerbalne w zależności od nastawienia do rozmówcy

Nastawienie nieprzyjazne	Nastawienie przyjazne
• unika wymiany spojrzeń • pochyla, odwraca głowę • mimika zła, uboga • mocno ściska dłonie • pociera częto nos, głowę • odsuwa się od rozmówcy	• patrzy w oczy rozmówcy • kiwa głową aprobująco • uśmiecha się • trzyma otwarte dłonie • rzadko dotyka głowy • zbliża się ku rozmówcy
Zachowania osoby lękliwej	Zachowania osoby pewne] siebie
• często przymyka oczy • nerwowo rusza rękami • zasłania często usta • wierci się na krześle • nerwowo kiwa głową	• oczy naturalnie otwarte • trzyma ramiona luźno, swobodnie • odsłania sylwetkę, twarz •siedzi pewnie, spokojnie • trzyma nogi spokojnie, wygodnie
Nastawienie wrogie, agresywne	Nastawienie zdecydowania, bez wrogości
• uśmiecha się z politowaniem • nieprzyjemny wyraz twarzy • grozi palcem wskazującym • podnosi brwi z niesmakiem • wstaje, by unieść się nad rozmówcę • ściska dłonie w pięści • patrzy ponad głową rozmówcy	• spogląda na rozmówcę około trzy czwarte czasu rozmowy • wyraz zdecydowania, pewności •gestykuluje dłońmi • lekko odwraca głowę w bok • lekko napina ciało, gdy zaczyna mówić • trzyma dłonie otwarte • patrzy prosty w oczy

INTELIGENCJA EMOCJONALNA W KOMUNIKACJI INTER­PERSONALNEJ

Inteligencja emocjonalna ( Emotional Intelligence Quotient) doty­czy umiejętności przesyłania i odczytywania emocji.

Składniki inteligencji emocjonalnej:

• znajomość własnych emocji,

• kierowanie emocjami,

• zdolność do motywowania się,

• rozpoznawanie emocji u innych - empatia,

• nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi.

• Emocja to każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, uczucia, namięt­ności; każdy stan wzburzenia albo podniecenia psychicznego.

Komunikowanie interpersonalne w medycynie: lekarz - pacjent

• Osoby nawiązujące kontakt, ich role społeczne i związane z nimi oczekiwania.

• Cel spotkania i zadania do wykonania w trakcie kontaktu: porada w sprawie stanu zdrowia, postawienie diagnozy, wskazanie terapii, tłumaczenie zasad postępowania w trakcie choroby, skierowanie na dodatkowe badania, wywarcie wpływu, itp.

• Przestrzeń instytucjonalna, w której dochodzi do kontaktu: ośrodek zdrowia, przychodnia, gabinet prywatny, klinika uczelni, szpital, itp.

• Rodzaj kontaktu: porada werbalna, badanie przez dotyk, posługiwanie się aparaturą medyczną, przeprowadzenie skomplikowanych zabiegów.

Trzy aspekty komunikowania interpersonalnego:

• Stworzenie dobrych relacji międzyludzkich.

• Wymiana informacji.

• Podjęcie decyzji o leczeniu.

Typy interakcji:

• Instrumentalna: wiedza, umiejętności techniczne związane z rozwiązaniem problemu pacjenta.

• Emocjonalna: afektywność, empatia, traktowanie pacjenta nie jako „przypadek”, ale osoby.

Styl pracy oparty na kontrolowaniu sytuacji przez lekarza:

• Wysoka dominacja/ wysokie uspołecznienie: radzę, uzgadniam, rządzę, rozpoczynam, kieruję,

• Wysoka dominacja / niskie uspołecznienie: krytykuję, osądzam, nie zgadzam się, nakazuję posłuszeństwo, oczekuję gratyfikacji,

Rozmowa spełniać powinna cztery funkcje:
* Komunikacyjną
* Diagnostyczną
* Informacyjną
* Terapeutyczną - doradczą.

Dynamika rozmowy:
* Aktywność - bierność
* Poradnictwo - współpraca
* Dialog - współdziałanie

Zmiana relacji:

• Danie pacjentowi prawa do udziału w decyzjach

terapeutycznych; współodpowiedzialność za decyzje.

• Rekomendacje: wybór różnych metod leczenia lub preferowanie jednej metody leczenia.

• Oferowanie wyboru = uczestnictwa: różne w różnych specjalnościach medycznych.

• Autonomia pacjenta: pacjent staje się podmiotem działania.

• Medyczny dialog: najbardziej pewnymi dla lekarza regułami są jasny i prosty język.

• W dialogu lekarz- pacjent ważnym problemem staje się umiejętność słuchania; pozwolić mówić pacjentowi, stawiać pytania.

• Nie wystarczy słuchać: trzeba jeszcze słyszeć, czuć, rozumieć = zapomnieć o sobie!!!

• Umiejętność słuchania połączyć z prawem i obowiązkiem lekarza do wypowiedzi i decyzji.

Język medycyny z perspektywy laika:
* Laik ma wrażenie, że lekarz dzieli ludzkość na dwie części: lekarzy i innych; poprzez język tworzony jest dystans w relacjach społecznych, ezoteryzm języka, budowanie autorytetu, żargon.
* Lekarska nowomowa = „medomowa” ( Medspeak, Medicalspeak) jest pierwszym językiem lekarzy, a język ojczysty dopiero drugim ( N. Christy).
* W świecie lekarskim uczestnicy dialogu próbują usytuować się w społecznej hierarchii: profesor, ordynator, szef, specjalista, chirurg, doktor, pielęgniarka, salowa.
* Medyczne słownictwo dla laika jest specjalistyczne (semantycznie niedostępne); język hermetyczny, niezrozumiały dla pacjenta, oszczędny skrótowy stanowi rodzaj psychologicznej samoobrony.

Każde pokolenie lekarzy wnosi swoją własną terminologię
( kontaminacja --- dołącza do terminologii poprzednich pokoleń).
* Częste użycie eponimów: chorobie nadaje się nazwisko osoby, która ją opisała jako pierwsza ( niejasności -np. choroba Gravesa (kraje anglosaskie) = choroba Basedowa (Francja, Polska).
* Język uprzedmiatawiający relacje społeczne: „ pacjent tylko numerem choroby”, „na 2 leży wyrostek”.
* Język „murów obronnych” za którymi kryją się lekarze broniący się przed wymaganiami pacjentów; osobisty stosunek do pacjenta traktowany jest jako nielojalność w stosunku do grupy zawodowej.

Slang: leksyka specyficzna dla określonej grupy społecznej, względnie zamkniętej.

Żargon jest sposobem mówienia właściwym ograniczonej grupie osób związanych podejściem do tego samego przedmiotu.

 

Funkcje:

• Komunikacyjna: pozwala upowszechniać informacje.

• Kryptologiczna: narzuca na użytkowników przymus przekształcania.

• Dyskryminacyjna: wykluczająca osoby, które nie znają slangu praktykowanego wśród lekarzy.

• Integrująca: przynależność do grupy, wzmaga spójność grupy.

• Specjalizacyjna: pozwala na optymalizację, lepszy obieg informacji w ramach specjalizacji medycznych.

Posługiwanie się językiem medycyny:
* Sytuuje na wyższych pozycjach drabiny społecznej: status, prestiż.
*Sytuuje na wyższych pozycjach drabiny zawodowej: uznanie własnego środowiska.
* Opanowanie języka medycznego zapewnia osobie wirtualną funkcję kryptologiczną: posiadanie władzy.
*Pełni funkcję estetyczną: symbole, zabawa słowami, harmonia, „pieści niektóre delikatne uszy”.
* Geneza języka w modelu grecko-łacińskim.
 

Wzorce relacji lekarz- pacjent
Typologia relacji pacjent - lekarz wg. T. Szasz, M. H. Holender - ( 1956)

Typ stosunku	Rola lekarza	Rola pacjenta	Przykład kliniczny	Prototyp stosunku
Aktywność -Współpraca	Robić coś dla pacjenta	Przyjmuje biernie	Narkoza, śpiączka, ostry uraz, zamroczenie	Rodzic- niemowlę
Kierowanie - Współpraca	Mówi pacjentowi co robić	Współpracuje jest posłuszny	Choroby ostre, zakażenia	Rodzic - dziecko
Obopólne uczestnictwo	Pomaga pacjentowi, żeby sobie pomógł sam	Partner	Choroby przewlekłe, psychoanaliza	Dorosły - dorosły

Relacja lekarz- pacjent; Emanuel, Emanuel ( 1992)

1. Model paternalistyczny: lekarz decyduje, jaki sposób leczenia jest najodpowiedniejszy, stara się nakłonić pacjenta do wyrażenia zgody, jest strażnikiem interesu pacjenta.
2. Model informacyjny: lekarz jest ekspertem i profesjonalistą dostarczającym pacjentowi niezbędnych informacji, pacjent dokonuje wyboru metod leczenia.
3.Model interpretacyjny: lekarz dostarcza informacji o stanie zdrowia pacjenta oraz o ryzyku i korzyściach związanych z różnymi sposobami leczenia, lekarz występuje w roli doradcy, pomaga interpretować wartości pacjenta
4. Model deliberacyjny: wspólne naradzanie się, lekarz występuje w roli nauczyciela lub przyjaciela, prowadzi dialog aby rozważyć wszystkie pozytywne i negatywne aspekty różnych metod leczenia, przekonuje do najbardziej godnych uznania wartości.

Relacja lekarz - pacjent; DiMatteo
1. Model bierny: pacjent nie może uczestniczyć w leczeniu,
2. Model kierowania: lekarz ponosi ciężar odpowiedzialności za postawienie diagnozy i leczenie
3. Model współuczestniczenia: zakłada wspólne podejmowanie decyzji dotyczących wszystkich aspektów opieki nad chorym ( od zaplanowania badań diagnostycznych do wyboru sposobu leczenia).

Relacja lekarz - pacjent T. Quill
1. Każdy uczestnik procesu leczenia ponosi określoną odpowiedzialność.
2. Kontakty opierają się na obopólnej zgodzie i nie są obowiązkowe.
3. Istnieje wola negocjowania.
4. Każda ze stron musi odnieść jakąś korzyść z tych relacji.

Partnerstwo = pacjent i lekarz zgodni co do zasad współdziałania
( wynegocjowana umowa) stają się partnerami, obowiązki każdej ze stron ściśle określone, gotowość do przyjęcia wzajemnego oddziaływania w celu należytego pokierowania leczeniem.

Prawo pacjenta do pełnej informacji jako podstawa relacji lekarz- pacjent

Schemat przekazywania informacji:
* Przekaz powinien mieć charakter procesualny, przebiegać w czasie i być stopniowo udostępniany.
* Uwzględniony powinien być kontekst sytuacyjny i językowy przekazywanych informacji.
* Ważne jest ustalenie tego co pacjent już wie lub podejrzewa oraz jaki jest jego stan psychiczny.
* Należy zindywidualizować przekaz do możliwości konkretnego pacjenta i informować zgodnie z jego możliwościami percepcyjnymi.
* Winny być stworzone warunki do przyjęcia niekorzystnych informacji.
* Pacjentowi należy udzielić wszechstronnego wsparcia zwłaszcza w obszarze psychicznym, duchowym, społecznym oraz rzeczowym i informacyjnym.

Wywiad motywujący ( motivational interviewing )
* Opieka zdrowotna koncentruje się na oferowaniu choremu tego, czego sam nie posiada: lekarstw, wiedzy, umiejętności terapeutycznych, zrozumienia problemu medycznego.
Wywiad motywujący stara się wydobyć z pacjentów to, co już posiadają.
* Efektywny sposób dopingowania pacjentów do zmiany różnego rodzaju ryzykownych dla zdrowia zachowań.
* Pozytywne efekty w walce z: chorobą sercowo-naczyniową, cukrzycą, nadciśnieniem, psychozą, zakażeniem wirusem HIV…..
*Sposób rozmowy z pacjentem w znacznym stopniu wpływa na jego motywację do odrzucenia szkodliwych nawyków.
* Istotą wywiadu motywującego stanowi: współpraca, sugestia, poszanowanie autonomii pacjenta.

Cztery zasady wywiadu motywującego:
1/powstrzymywanie odruchu korygującego,
2/ zrozumienie i poznanie motywacji pacjenta,
3/ słuchanie z empatią,
4/ wzmacnianie pacjenta, wzbudzanie w nim nadziei i optymizmu.

Lp.	Relacja i komunikacja mechaniczna	Relacja i komunikacja interakcyjna
1.	Pacjent biernym współuczestnikiem procesu leczenia	Pacjent aktywnym współczynnikiem procesu leczenia
2.	Postrzeganie przez rolę lekarza	Postrzeganie poprzez rolę pacjenta, intencje i wartości
3.	Jednokierunkowe przekazywanie treści	Zwrotne udzielanie informacji
4.	Dominacja znaczeń zamkniętych	Dominacja znaczeń otwartych
5.	Instrumentalne traktowanie i uchwytne rezultaty	Podmiotowe traktowanie i niepewność
6.	Formalizm kontaktu, okazywanie wyższości, decyzje lekarza	Wspólne podejmowanie decyzji, obustronne rozwiązywanie problemu
7.	Redukcjonizm biomedyczny: głównie ciało	Interakcja czynników somatycznych i psychicznych
8.	Zgoda blankietowa zabezpieczenie prawne lekarza	Przyznanie pacjentowi wszelkich praw w kwestiach dotyczących jego zdrowia
9.	Klimat napięcia: ocenianie, kontrolowanie	Klimat porozumienia: informowanie, opisywanie, empatia
10.	Okazywanie autorytetu: niezachwiana pewność	Pogłębione wyjaśnienie sytuacji zdrowotnej
11.	Język medycyny/ monolog lekarza	Uwzględnienie kompetencji językowych pacjenta/ dialog

Ciało.

Płeć biologiczna (sex) = biologiczne zdeterminowane rozróżnianie między mężczyznami a kobietami, dotyczy w szczególności różnic fizycznych.

Płeć kulturowa (gender) = społecznie skonstruowane postawy i zachowania, zorganizowane zwykle dychotomicznie - jako kobiecość i męskość.

Szerokie rozumienie:

• poziom tożsamości: kim jestem?

• poziom symboliczny: ideały kulturowe, stereotypy kobiecości i męskości,

• poziom strukturalny: podział pracy w ramach instytucji i organizacji, powstający na podłożu płci.

Określenie siebie jako kobiety bądź mężczyzny stanowi podstawowy wymiar tożsamości jednostki, która w powszechnym rozumieniu jest wytworem konkretnego ciała i następstwem jego cech charakterystycznych.

Dwa bieguny problemu płci:

animalność ----------------------- duch

natura materialna transcendentalność

cielesność podmiotowość

wegetatywność samoświadomość

zmysłowość `ja”

skończoność nieskończoność

konieczność wolność

osoba

Problem redukcjonizmu: związek między ludzką biologią a kulturą:

natura ------- wychowanie

biologia ------- kultura

geny ------ środowisko

ciało ------- umysł

Human Genome Project - 2001 r.

- ludzie posiadają do 30 000 genów, w tym 99,9 materiału genetycznego jest u wszystkich jednakowa.

Teza redukcjonizmu biologicznego = pogląd, że istnieją pewne niezmienne cechy ludzkiego wyposażenia genetycznego, które są odporne na zmianę.

• zachłanny redukcjonizm = sprowadzenie całości zachowania ludzkiego do czynników genetycznych bez uciekania się do żadnych przyczynowych etapów pośrednich,

• umiarkowany redukcjonizm = wyjaśnienie zjawiska za pomocą łańcuchów przyczynowych, bez uciekania się do kategorii tajemnic czy cudów.

Teorie na temat ciała

Ludzi nakłania się do wykonania „pracy” nad ciałem, której celem ma być utrzymywanie konkretnego, pożądanego wyglądu.

Proces ten można rozumieć jako:

• filozoficzne implikacje i wymogi

• stawiane wobec ciała,

• teologiczna praca nad ciałem,

• ideologiczne wymogi

• kształtowania ciała,

• medyczne interwencje na ciele,

• pasywny skutek władzy dyscyplinującej,

• aktywny proces konstruowania tożsamości,

• konsumpcyjny model zawłaszczania ciała,

• ponowoczesna przygoda z ciałem.

Norbert Elias, Przemiany obyczajów w cywilizacji zachodu (1980)

Cywilizowanie ciała:

• zmiana obyczajów prowadzi do cywilizowania ciała,

• elementem cywilizowania ciała jest społeczna regulacja popędów oraz kontrolowanie emocjonalności,

• proces socjalizowania ciała został wymuszony zmianami społecznymi; - wzrost społecznej kontroli nad funkcjami ciała; - umieszczanie znaczeń społecznych w ciele,

• wartościowanie ciał uzależnione od statusu.

Racjonalizacja ciała:

• różnicowanie poszczególnych części ciała,

• budowanie etykiety dworskiej,

• przemoc odmiennie wyrażana wobec „swoich” i „obcych”,

• internalizacja norm własnej grupy społecznej: „wstydzić się można tylko przed swoimi”,

• wstyd i poczucie zakłopotania, lęk przed dyskredytacją,

• indywidualizacja: ciała świadome same siebie: „ postrzegają siebie jako zasadniczo różne od innych ciał”.

M. Foucault, Historia seksualności( 1995); Nadzorować i karać( 1999)

• dyscyplinarny charakter nowoczesnych instytucji, praktyk, dyskursów,

• techniki dyscyplinujące wykształcone w szkołach , więzieniach, szpitalach, schroniskach,

• doprowadziły dom powstania „ciał podatnych” , które „można podporządkować, używać, przekształcać i doskonalić”,

• dyscyplina stanowi część procesu rządzenia, czyli mechanizmów nadzorowania społeczeństwa,

• sposoby regulacji: medycyna, edukacja, reforma społeczna, demografia, kryminologia.

E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego ( 2000), Pierwotne ramy interpretacji ( 1984).

• ciało umożliwia ludziom dokonywanie interwencji w to życia,

• ciało dostarcza nam metod radzenia sobie ze sposobem, w jaki jesteśmy postrzegani przez innych,

• należy badać sposoby cielesnego komunikowania się za pomocą wyrazu twarzy, ubioru, postawy,

• działania symboliczne konstruują i wykorzystują wspólne słownictwo kulturowe,

• ciało jest zarówno obiektem materialnym, jak i zbiorem znaków kulturowych, które kategoryzują ,uczą i wychowują ludzi.

Ciało kobiety versus ciało mężczyzny

Teza: zachowanie kobiet i mężczyzn jest ostatecznie i dość precyzyjnie określone przez czynniki biologiczne i genetyczne.

Istnieją dowody wskazujące, że:

• Kobiety cechują się lepszymi zdolnościami werbalnymi, kooperatywnością i zorganizowaniem niż mężczyźni.

• Mężczyźni wykazują się lepszymi umiejętnościami przestrzennymi, matematycznymi i motorycznymi niż kobiety.

Wyższy poziom testosteronu i niższy serotoniny u mężczyzn ma związek z tym, że mężczyźni:

• są większymi ryzykantami,

• mają wyższą skłonność do posiadania wielu partnerów,

• wykazują się wyższym poziomem agresji i niższym empatii,

• są mniej skłonni do werbalizowania swoich emocji.

Ciało podlega procesowi kształtowania kulturowego

• Idea ciała jako obiektu przed społecznego i przed kulturowego okazała się nie możliwa do utrzymania.

• Należy odrzucić koncepcje oparte na roli czynników biologicznych na rzecz rozumienia męskości i kobiecości jako konstruktów kulturowych.

Empiryczne przejawy kulturowego zainteresowania ciałem:

• przypadek transplantacji organów: -czyją własnością jest ciało?

• stosowanie implantów, rozruszników serca, protezy kończyn: - jakie są granice ciała?

• wpływ biotechnologii na ewolucję ciała: zapłodnienie in vitro, hodowla narządów na części zamienne, klonowanie reprodukcyjne: jak biotechnologia zmieni człowieka?

• Reżimy diet, ćwiczeń fizycznych, chirurgii kosmetycznej: - kto dyscyplinuje ciało?

• medykalizacja stylu życia następstwem promocji zdrowia:- kto kontroluje nasze ciało?

• przekształcanie ciała poprzez modę, reklamę, media masowe: - kto modyfikuje nasze ciało?

• posiadanie odpowiedniego ciała domeną estetyki, gustu: - jakie kanony piękna są dominujące?

• odpowiednie ciało jest kwestią poprawności moralnej: - jaki system cnót moralnych preferujemy?

Kim jest kobieta?

• Pojęcie „kobieta” stanowi odbicie ukrytej tożsamości, będącej konsekwencją oddziaływania czynników biologicznych bądź kulturowych.

• Kobiety cechują się lepszymi zdolnościami werbalnymi, kooperatywnymi i zorganizowaniem niż mężczyźni.

Teza: kobieta sprzedaje swój „wygląd”, mężczyzna sprzedaje swoją „osobowość”

Społeczne wymagania względem tego, co kobieta powinna sobą reprezentować - perspektywa postrzegania w życiu codziennym przez heteroseksualne kobiety ( Tseelon 1995):

• Paradoks skromności: kobietę konstruuje się jako uwodzicielkę, a potem karze za to, że jest uwodzicielska.

• Paradoks dwulicowości: kobiety konstruuje się tak, by zachowywały się nienaturalnie, a potem marginalizuje się je ze względu na brak autentyczności.

• Paradoks widzialności: kobiecość to spektakl, ale nieobecny w przestrzeni publicznej.

• Paradoks urody: kobieta uosabia brzydotę, podczas gdy symbolizuje piękno.

• Paradoks śmierci: kobieta symbolizuje śmierć i życie oraz obronę przed śmiercią.

Kobieta musi sprostać tym paradoksom ------ maska, upiększanie, korekty, zabiegi maskujące, wysysanie tłuszczu itp. Atrakcyjność seksualna w dużej mierze decyduje o tym, jak kobieta postrzega siebie i jak jest postrzegana przez innych. Nasza kultura nie akceptuje kobiecego ciała takim, jakie jest ono samo w sobie. Kobiecie dojrzałej życie upływa pod znakiem walki z brzydotą i procesem starzenia. Czy zgodzicie się z tezą, że: blondynka sprzedaje swój wygląd lepiej?

BARBIE jako ikona kultury

CIAŁO JEST PLASTYCZNE = można je przekształcić za pomocą konsumpcji.

• Kobiecość przesadnie akcentowana: wygląd, zachowanie, bycie miłą, chęć niesienia pomocy, uprzejmość, ładny głos.

• Nakaz bycia szczupłą.

• Typ ciała, który symbolizuje Barbie wymaga poświęcenia i gry.

• Lalki i kobiety symbolizują siebie nawzajem.

Kobiety, których się pożąda, to takie, które wyglądają, jakby były czymś innym niż kobietami.

Kobiece ciało jest zlepkiem niemożliwości = ciało dorastającego chłopca wyposażonym w biust. ( McDowell, 1992)

Debata nad pornografią

Erotyka: różne źródła seksualnej symulacji.

Pornografia: brutalna dosłowność.

Czasopisma i filmy pornograficzne:

• urażają uczucia innych,

• szkodzą swoim konsumentom i ich otoczeniu.

Feministyczna krytyka pornografii:

• pornografia wyraża typowo fallocentryczny punkt widzenia,

• w pornografii przedstawieniem rządzi mężczyzna i jego ciekawość kierowana pożądaniem,

• kobieta jest przedmiotem zaprojektowanym po to, aby spełnaić meskie zachcianki,

• pornografia odzwierciedla rzeczywiste stosunki władzy w seksistowskim społeczeństwie.

Cechą pornografii jest:

• dosłowność i realizm w przedstawianiu seksu i organów płciowych,

• reżim przedstawiania : ujęcia, oświetlenie, ekspozycja ciała, gadżety,

• pornograficzne produkcje przemieniają seks w spektakl, podporządkowany władzy męskiego spojrzenia,

• tryumf męskiego pożądania nad formą przedstawiania ciała.

Dyskurs feministyczny:

• Płeć stanowi fundamentalną i nieredukowalną podstawę organizacji społecznej, która jest jednoznaczna z podporządkowaniem kobiet mężczyznom.

• Płeć jest organizacyjną zasadą życia społecznego, która jest uwikłana w stosunki władzy.

• Kobiety są strukturalnie podporządkowane = patriarchat = męska dominacja.

• Feminizm jest ruchem społecznym = obrona interesów kobiet = męska dominacja jest złem.

Simone de Beauvoir - Druga płeć (1949)

• uwolnienie kobiet z tyranii ciała, poprzez zminimalizowanie uciążliwości związanych z kobiecą fizjologią, ciążą, prokreacją oraz demitologizację macierzyństwa,

• zmianę stosunków rodzinnych lub całkowite zniesienie rodziny,

• pełne uprawnienie płci,

• ujednolicenie systemów wychowawczych i edukacyjnych dla obu płci,

• wszechstronną aktywizację zawodową kobiet.

Kim jest mężczyzna?

Męskość nie jest czymś niezbędnym i danym przez naturę. Znaczenie bycia mężczyzną zmienia się w czasie i przestrzeni. Pojęcie męskości tradycyjnie oznacza takie wartości, jak: siła, władza, stoicyzm, działanie, kontrola, niezależność, samowystarczalność, męska przyjaźń, koleżeństwo, praca.

Biologiczne podłoże patriarchatu i męskiej dominacji ( S. Goldberg - teoria skierowana przeciwko dążeniom feministek ).

• Patriarchat - dowolny ponadrodzinny system zorganizowania ( politycznego, religijnego, ekonomicznego) w którym przeważającą liczbę wyższych pozycji w hierarchii zajmują mężczyźni.

• Męska dominacja - panowanie mężczyzny w systemie rodzinnym: odczucie, że mężczyzna przewodzi.

• Wysoka pozycja mężczyzny ma podłoże fizjologiczne. Pozycja mężczyzny nie zależy od praw nadanych kobietom.

• Projekt zbudowania społeczeństwa pozapatriarchalnego to zamierzenia utopijne.

• Zainteresowania badawcze męskością:

• Kulturowe sposoby przedstawiania mężczyzn i męskości.

• Badania życia mężczyzn, jakim je oni doświadczają.

• Problemami stojącymi przed mężczyznami we współczesnej kulturze.

Męskie problemy współczesnych mężczyzn.

• Przejście od „bycia niegrzecznymi chłopcami” do bycia „złymi facetami”.

• „Smutni faceci” - zaprzepaszczają szansę społeczeństwa globalnego.

• „Pijani faceci” -preferują styl dionizyjsko - samobójczy picia.

• Stanowią „gatunek jednorazowy”: umierają na wojnach, popełniają samobójstwa, częściej są ofiarami przemocy, przepracowania, choroby psychicznej.

• Ponoszą odpowiedzialność za ponad 90% stwierdzonych przypadków przemocy, stanowią 90% osadzonych w więzieniach.

• Samotność, nałogowa rywalizacja, nieśmiałość uczuciowa wynikają z przyjęcia nierealnych obrazów męskości, którym mężczyźni usiłują bez powodzenia dorównać.

Rola ojca:

Naszych ojców brakowało nam pod względem emocjonalnym, fizycznym lub duchowym - albo pod każdym jednocześnie ( Lee)

Mężczyznom proponuje się wiele negatywnych stylów bycia ojcem: „ faceta który będzie królem” , „ojca krytycznego”, „ojca pasywnego”, „ojca nieobecnego”. Centrum życia mężczyzny wypełniają demony|: przepracowania, alkoholu, seksu, narkotyków, niedających satysfakcji związków z kobietami i innymi mężczyznami. Mężczyźni uczeni są autodestrukcyjnego stylu życia: jest to potencjalnie lękotwórczy proces tworzenia siebie samego.Doświadczenia związane z uzależnieniami są jednoznaczne z poszukiwaniem silnych doznań oraz odrzucaniem samego siebie: odrzucenie refleksyjności, zawieszenie „ja” , odczucie wstydu, nieumiejętność radzenia sobie z lękami.

Potrzebą mężczyzn, podobnie jak kobiet, jest dążenie do wolności, szczęścia i wszechobecnej solidarności ( Chris Barker)

Ciało ponowoczesne = postmodernizm

Ciało ludzkie jest dziś przede wszystkim:

• organem konsumpcji, a miarą jego należytego stanu jest zdolność wchłonięcia tego, co społeczeństwo konsumpcyjne ma do zaoferowania

• odbiorcą wrażeń, nastawione jest na przeżycia, kolekcjonowanie przeżyć,

• modelowane: narzędzie aerobiku, przedmiot zabiegów chirurgicznych, eksperymentów dietetycznych,

• sprawne ( ma być) = fitnes ; odnowa biologiczna, masaże, siłownia,

• nastrojone na absorpcję przyjemności: seksualne, gastronomiczne, wzrokowe, słuchowe,

• własnością prywatną: jego kultywowanie i uprawa jest sprawą właściciela,

• źródłem niepokoju, przyczyną paniki: fanaberie ciała, kaprysy, ironia, ambiwalencja,

• w stanie oblężenia i poddane tresurze symbolicznej; wymyślane są coraz nowe powody do paniki.

Ciało i medycyna

• Medycyna odgrywa ważną rolę w dyscyplinowaniu i nadzorowaniu współczesnej cywilizacji: ciało jako całość mniej lub bardziej stabilna,

• kształtują je niezmienne potrzeby, istniejące wcześniej niż kultura,

• choroba oznacza patologię tkanki organizmu,

• przyczyny choroby tkwią wewnątrz ciała,

• choroba jest następstwem obiektywnych faktów biologicznych,

• należy szukać mechanizmów przyczynowych choroby,

• lekarz wie najlepiej, ponieważ posiada wiedze naukową,

• zadaniem medycyny jest klasyfikowanie, dokumentowanie, eliminacja choroby.

Medycyna zaczęła się od opisywania i porównywania ciał, czego wynikiem były pojęcia normalności i patologii. Pacjenci stali się raczej przypadkami niż niepowtarzalnymi osobami.

Przesunięcie akcentów - zmiana paradygmatu medycyny:

• głównym ograniczeniem medycyny jest redukcjonizm biologiczny,

• choroba nie jest skutkiem złego funkcjonowania hermetycznie zamkniętego ciała,

• problemy ze zdrowiem są wynikiem tego, co jemy, gdzie pracujemy, jaki rodzaj wysiłku fizycznego podejmujemy, na jakich wzorach myślenia się opieramy, czy ulegamy modzie, itp.

• należy przejść od „ciała w izolacji” do ciał w różnych kontekstach środowiskowych.

• należy przejść od leczenia do zapobiegania,

• należy przejść od dominacji autorytetów medycznych do współpracy z aktywnymi przedstawicielami innych dyscyplin i laikami,

• należy dążyć do opóźnienia starzenia,

• należy przejść do doskonalenia i upiększania ciała.

Korupcja

Korupcja ( łac. corruption) - „zepsucie, przekupstwo”
Corruption- „psucie się, zepsucie, rozkład moralny, wykorzystanie machinacji łapówkarskich”
Korupcja oznacza przyjmowanie lub żądanie przez pracownika instytucji państwowej lub społecznej, korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za wykonanie czynności urzędniczej lub naruszenie prawa.

Warunki pojawienia się korupcji:

• powstawanie dobra wspólnego, publicznego, które trzeba na różne sposoby podzielić pomiędzy członków danej społeczności,

• delegacja uprawnień do rozdziału dóbr, desygnowanie osób, którym społeczność lub władza powierza uprawnienia do dzielenia dóbr,

• stworzenie systemu dzielenia, wymiany i obiegu dóbr.

Korupcja wymaga zgody dwóch stron zawierających umowę, na mocy której strona korumpowana zobowiązuje się w zamian za określoną gratyfikację wykorzystać zajmowane stanowisko w firmie, partii, rządzie, dokonać nadużycia, tj. przekroczenia norm prawnych, etycznych, zwyczajowych, dzięki, której strona korumpująca uzyska jakieś korzyści kosztem innych podmiotów

Typowymi cechami korupcji są (według A. Kojdera):

• powszechność - występuje we wszystkich systemach politycznych i gospodarczych, odkąd wyodrębniona została sfera spraw publicznych,

• entropia - rozprzestrzenianie się na coraz to nowe dziedziny życia,

• rynkowość - cena transakcji zależy od podaży i popytu na zawłaszczane zasoby publiczne,

• interakcyjność - w każdej transakcji korupcyjnej występują „dawcy” jakichś zasobów publicznych i ich „biorcy”

FORMY KORUPCJI

• KORUPCJA BIERNA (defensywna) - o charakterze „roślinożernym” - bierny partner układu korupcyjnego akceptuje propozycję, jeśli ona zostanie mu zaoferowana.

• KORUPCJA CZYNNA (wymuszająca) - o charakterze „mięsożernym” - partner układu korupcyjnego wychodzi z inicjatywą różnych propozycji.

• PŁATNA PROTEKCJA (łac. protectio) pomoc, poparcie udzielone komuś przez wpływowe osoby w zamian za korzyści finansowe,jak i wyrażenie zgody na taki proceder.

• NEPOTYZM (łac.nepos, nepitis bratanek, wnuk) udzielanie przez osobę wpływową poparcia członkom swojej rodziny:

• SZARA STREFA - obszar praktyki gospodarczej, w którym firmy funkcjonujące na granicy prawa, pozorując legalne działania, wykorzystują nadarzające się okazje do niewywiązywania się z finansowych zobowiązań wobec państwa: rynek pracy, oszustwa podatkowe, przestępstwa celne, wyłudzenia ubezpieczeniowe.

Według Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego istnieją trzy czynniki sprzyjające korupcji:

C= M + D - A

M ( monopoly) - monopolizacja rynku

D (discretion) - uznaniowość

A (accountability) - równoczesny brak odpowiedzi

Najbardziej narażonymi na korupcję obszarami są:

• - sfera umów, zawieranych przez władze publiczne z biznesem,

• - sfera zezwoleń i koncesji,

• - sfera prac ustawodawczych,

• - sfera wywierania presji przez związki zawodowe na władze publiczne ze szkodą dla interesów całego kraju

Definicja korupcji politycznej
„ Korupcją polityczną są nadużycia powierzonej władzy popełnione przez przywódców politycznych celem uzyskania prywatnej korzyści, wraz ze zwiększeniem swojej władzy lub bogactwa”.

„Korupcja polityczna generuje przestępstwa na szeroką skalę i liczne akty bezprawia popełniane przez przywódców politycznych <<przed >>, <<w trakcie >>, << po >> sprawowaniu przez nich urzędu.[…] Korupcja polityczna stanowi przeciwieństwo przejrzystości w życiu publicznym”.

Model korupcji politycznej (K) jako powtarzalnego czynu:

• Podmiot: przywódca polityczny (P);

• Strona przedmiotowa:

- nadużycie władzy popełnione celem uzyskania prywatnej korzyści (N);

- uzyskanie prywatnej korzyści:

ဪ korzyść majątkowa (M),

ဪ korzyść osobista (O),

- zwiększenie swojej władzy (W) lub bogactwa (B).

TYPY TRANSAKCJI KORUPCYJNYCH W POLSCE:

• finansowa - w której korzyścią jest pieniężna łapówka;

• materialna - w której korzyści przybierają formę nieuczciwego zysku w postaci nieruchomości bądź ruchomości (mieszkania, samochodu, wycieczki zagranicznej, ale też mogą stanowić formę superokazji budowy nieruchomości, umorzenie kredytu, preferencyjne oprocentowanie, bezpłatne pośrednictwo, intratne zlecenie ekspertyz, nieodpłatne korzystanie z luksusowego samochodu, jachtu innych dóbr materialnych);

• pozamaterialna - w której elementami korzyści są formy uzyskania awansu zawodowego, lepszego stanowiska, którego piastowanie, pozwala na powiększenie dochodów, oraz często, na uzyskanie możliwości wpływania na kolejne decyzje i/lub podejmowanie nowych będących efektem korupcji i/lub rozpoczynających następne działania korupcyjne;

• polityczna - w której celem jest uzyskanie prywatnych korzyści i/lub zwiększenia swych politycznych wpływów, władzy i sukcesu bądź jako forma „handlu wpływami” jest obdarzaniem specjalną przychylnością innych )osób prywatnych, przedstawicieli biznesu, oponentów i dotyczy nie tylko polityków, ale też urzędników wyższych organów władzy);

• układowa - w której duża skala transakcji pozamaterialnych powoduje, iż praktyki korupcyjne stają się trwałym elementem politycznej gry i gdzie sytuacje korupcyjne (konflikt interesów, nepotyzm, publiczne kontakty z aferzystami) tworzą przesłanki do zaistnienia postaw korupcyjnych.

Akty korupcyjne:

• łapownictwo (przekupstwo lub sprzedajność),

• kradzież ( defraudacja),

• nepotyzm,

• kupczenie wpływami.

Poziom korupcji:

• zindywidualizowany - który skupia ograniczoną liczbę osób, oraz

• zbiorowy - w którym zaangażowane są całe grupy interesów, często tworzących piramidy korupcyjne, gdzie wszyscy są powiązani jako dawcy i biorcy jednocześnie.

Formy korupcji:

• urzędnicza - w której przestępstwa dokonywane są w różnych dziedzinach administracji państwowej i samorządowej oraz innych instytucjach publicznych i najczęściej powiązane są z administracyjną kontrolą lub reglamentacją różnych sfer naszego życia;

• gospodarcza (komercyjna) - w której akty sprzedajności bądź przekupstwa zmierzające do wywarcia wpływu na gospodarcze wydarzenia godzą w prawidłowe funkcjonowanie instytucji państwa oraz w zasady uczciwej konkurencji

Według Leszka Balcerowicza: „Można dowodzić, że im wyższe jest natężenie korupcji, tym - przy innych czynnikach niezmiennych - trudniej jest się krajowi rozwijać”. W artykule pod tytułem Choroba brudnych rąk Balcerowicz podkreśla, iż korupcja szkodzi rozwojowi gospodarczemu na cztery zasadnicze sposoby:
1. Związane z nią „opłaty” stanowią de facto dodatkowy podatek, który obniża zdolność przedsiębiorstwa do inwestowania, a przez to do tworzenia nowych miejsc pracy;
2. Korupcja może podważać finanse publiczne i przez to szkodzić rozwojowi gospodarki. Głównym niebezpieczeństwem jest wówczas duży deficyt, który podbija stopy procentowe i zwiększa dług publiczny, a przez to związane z nim ciężary:
3. Korupcja osłabia konkurencję. Przy dużym natężeniu praktyk korupcyjnych o wynikach finansowych firm zaczynają bowiem decydować „dojścia” do władzy publicznej, a nie ich wartość i sprawność na rynku;
4. Duża korupcja odstrasza kolejnych, poważnych, zagranicznych inwestorów.

TEORIE WYJAŚNIAJĄCE KORUPCJĘ

Teoria daru:

• zasady określone przez normy obyczajowo-moralne i poczucie powinności

• zasady odniesione do zwyczaju i podejścia merkantylno-

pragmatycznego.

Poważna część naszej moralności, a nawet naszego życia, utrzymuje się nadal w atmosferze daru, mieszanin obowiązku i wolności. Na szczęście nie wszystko jest jeszcze ujmowane w terminach zakupu i sprzedaży. M. Mauss

Teoria społecznego dowodu słuszności:

- potoczne przekonanie „pacjenci dają, a lekarze biorą”,

- ludzie nie wiedzą jak się zachować, szukają wzorów postępowania

- lekarze kierują się informacjami, że ich znajomi biorą.

Uważamy jakieś zachowanie za poprawne w danej sytuacji o tyle, o ile widzimy innych, którzy tak właśnie się zachowują. R. Cialdini

Teoria anomii społecznej:

- anomia to załamanie się norm moralnych, działanie bez prawa,

- syndrom wysokich aspiracji i małych szans zrealizowania

sukcesu,

- lekarze szukają alternatywnych form zaspokojenia potrzeby

sukcesu,

- powstają zachowania patologiczne, dewiacyjne, przestępcze.

Teoria racjonalnego wyboru:

- ludzie są jednostkami racjonalnymi, poszukują maksymalizacji

swych użyteczności,

- istnieje reglamentacja podaży dóbr medycznych,

- publiczna opieka zdrowotna nie spełnia potrzeb zdrowotnych,

- chorzy kupują usługę na rynku komercyjnym,

- chorzy kupują usługę taniej w mechanizmie korupcyjnym,

- ludzie „dający w łapę” są zaradni, potrafią zadbać o swoje

zdrowie

Teoria słabej woli:
- człowiek przestaje kierować samym sobą zgodnie z uznawanymi zasadami etycznymi i przyjętymi normami życia zbiorowego,
- słaba wola: chciwość, zawiść,
- pragnienie posiadania ------------ brak odpowiedzialności za swoje czyny,

KORUPCJA WŚRÓD LEKARZY

Zabiegi perswazyjne, racjonalizujące i oczyszczające sytuację

brania łapówek ( analiza badań):

Branie oczyszczanie

na kopertę …………………………. tajemnica zawartości usprawiedliwia

wsunięcie do kieszeni ……………… nie zauważyłem, jak mi coś wsunął

koniak z walutą …………………….. przecież myślałem, że to zwykły koniak

aparatura kosztuje, ja ją sprowadzam….. ja też ponoszę koszty, muszę się odwzajemniać

trudy zdobywania wiedzy ……………. to jest gratyfikacja za tytuł profesorski

biedny szpital ……………………na oddziale nie ma nic, muszę za coś leczyć

namolny pacjent …………………. pacjent się upierał, nie miałem wyjścia

Korupcja w opiece zdrowotnej

- dziedzina życia społecznego od wielu lat postrzegana jako zainfekowana łapówkami,

- występuje otwartość w relacjach, traktowanie łapówki jako naturalnego elementu sytuacji wymiany usług i gratyfikacji,

- ludzie mają wiele kontaktów z instytucjami opieki zdrowotnej, są poniekąd „ekspertami” w dziedzinie dawania łapówek,

-zdrowie i życie jest dobrem, które ludzie chronią „za wszelką cenę”, stąd łatwość przełamywania oporów etycznych przy wręczaniu łapówek,

-związek między lekarzem i pacjentem można traktować jako „najmniejszy kolektyw” - solidarność, bezinteresowność, dar,

Opłaty nieformalne: dokonywane przez pacjentów poza oficjalnymi kanałami finansowania oraz kupowania usług, które nominalnie powinny być bezpłatne:

• opłaty wnoszone przy okazji pobytu w szpitalu: cegiełki, opłaty za nocne dyżury, zakup leków, środków pomocniczych itp.

• wydatki na tzw. dowody wdzięczności; lepsza jakość opieki, szybciej zastosowane procedury,

• wydatki związane z prezentami jako dowodami szczerej wdzięczności za uzyskaną opiekę.

Mechanizmy korupcyjne na styku firma farmaceutyczna - lekarz - instytucje medyczne

- przyjmowanie prezentów rzeczowych,

- finansowanie atrakcyjnych wyjazdów szkoleniowych,

- finansowanie komercyjnych badań klinicznych,

- reklamowanie przez lekarzy produktów firm farmaceutycznych,

- przyspieszona rejestracja lekarstw,

- przetargi na wykonanie usług,

- działalność fundacji,

- korzystanie prywatne ze sprzętu szpitalnego,

- fikcyjne ewidencjonowanie pacjentów,

- wpisywanie nieuzasadnionych medycznie recept itp.

Pojęcie paniki moralnej zostało wprowadzone dla opisu wsparcia społecznego i wyolbrzymionej relacji mediów i opinii publicznej, związanej z jakimś zdarzeniem, epizodem lub osobami, które zdefiniowane zostają jako zagrożenie dla naszych wartości i interesów.

Dynamika zjawiska paniki moralnej.
Kazus aresztowania doktora G:

* Faza formułowania oskarżenia:

- Polityk na konferencji prasowej oskarża o korupcję znanego z profesjonalizmu zawodowego lekarza-transplantologa. W odpowiedzi polityka pojawia się oskarżenie o spowodowanie zabójstwa w efekcie braku zapłaty za operację.

*Faza medialnego oznaczania:

- Media masowe wykorzystują zdarzenie i prezentują zatrzymanie przez agentów CBA transplantologa, jako temat dnia. Wydarzenie staje się szeroko komentowane i interpretowane przez wszystkie media.

- Jednostkowa sprawa i mała o niej wiedza społeczna zostaje wykorzystana przez polityków

rządowych i media do zaatakowania całego środowiska transplantologów.

* Faza niepokoju społecznego:

- Zaniepokojona opinia publiczna postrzega opisywane przez media zachowania transplantologów jako zagrażające ich interesom i wartościom.

- Tworzy się opozycja: ”my”- dobre, szlachetne społeczeństwo, które oddawało bezinteresownie ciała swoich bliskich do przeszczepów, „oni” -lekarze, którzy wykorzystywali ciała dla celów komercyjnych, przyczyniając się nawet do przedwczesnej śmierci.

*Faza reakcji:
- Dyfuzja wiedzy medialnej i społecznej: zaniepokojone społeczeństwo zgadza się, że zagrożenie jest realne, „każdy może być uśmiercony”.
- Zachowanie społeczne: ludzie nie chcą być dawcami organów.
- Konsekwencje: spada drastycznie ilość wykonywanych operacji przeszczepów.
*Faza redukcji napięcia:
- Poddanie w wątpliwość oskarżenia o zabójstwo. Informacje w mediach masowych o wypuszczeniu za kaucją 350 tys. zł aresztowanego lekarza oraz uznanie za nieuzasadnione, z punktu widzenia zgromadzonych dowodów, oskarżenie o zabójstwo.
- Media pracują na rzecz poprawy wizerunku lekarzy transplantologów.
- Prezentowane są sukcesy, ciężka praca na rzecz ratowania życia pacjentów, wyniki transplantologii.
- Następuje proces powolnej stabilizacji napięcia społecznego związanego z transplantologią oraz wzrostu deklaracji dawstwa narządów i normalizacji sytuacji.

Poprawa kondycji moralnej pracowników opieki zdrowotnej:

• sprostowanie wysokim standardom wiedzy medycznej,

• znajomość prawa, w tym prawa medycznego i jego przestrzeganie,

• znajomość zasad deontologicznych i rozstrzyganie dylematów moralnych na korzyść pacjenta,

• troska i szacunek dla autonomii oraz godności pacjenta,

• praca nad sobą, kształtowanie dyspozycji moralnych i aspiracje perfekcjonistyczne,

• zwyczajna przyzwoitość: uczciwość, dobroczynność, odpowiedzialność, sprawiedliwość, bezinteresowność.

Działania antykorupcyjne

• prace rządu, władz politycznych, organów ścigania na rzecz przeciwdziałania korupcji,

• programy przeciwdziałania korupcji przygotowywane przez międzynarodowe i polskie organizacje, fundacje, przedstawicielstwa, działające na zasadzie non profit,

• aktywność lokalna, działania grup lokalnych, obywatelska solidarność, lokalne przedsięwzięcia,

• działania władne środowiska zawodowego, którego korupcja dotyczy: edukacja, prewencja,

• zmiana postaw i zachowań ludzi, samodoskonalenie moralne, dążenie do perfekcjonizmu moralnego.

- sprawna policja i efektywnie działające organy wymiaru sprawiedliwości; konieczność podjęcia wielu skoordynowanych, konsekwentnie przeprowadzonych działań,

- działania prawne: reforma prokuratury i sądów, nowelizacja ustawy o kontroli skarbowej, rejestr przestępstw, dostosowanie się do międzynarodowych uregulowań w zakresie korupcji,

- powołanie lub usprawnienie działania instytucji: Straż Graniczna, Główny Inspektor Informacji Finansowej, Sąd Zamówień Publicznych, Krajowe Centrum Informacji Kryminalnej, itp.

- wysoka kultura polityczna elity władzy i biznesu,

- żywotność idei służby publicznej w administracji i różnych zawodach,

- popularyzacja zasad uczciwej konkurencji w gospodarce: poszanowanie reguł, formalna równość, poszanowanie podmiotów zewnętrznych,

- ograniczanie roli państwa w gospodarce: umocnienie autonomii administracji państwowej,

- zwyczajna przyzwoitość: złota reguła postępowania, cnoty zdobiące, kodeksy etyczne.

• Centralne Biuro Antykorupcyjne

• Główny Inspektorat Informacji Finansowej

• Krajowe Centrum Informacji Kryminalnej

• Helsińska Fundacja Prawa Człowieka

• Transparenty International

• Fundacja Komunikacji Społecznej

• Lekarska Grupa Robocza przy Fundacji S.Batorego
  
  

Na podstawie uzyskanych informacji i oceny TI przygotowuje zalecenia do dalszego wdrożenia , które dotyczą:

• opracowania zasad etycznego działania w firmie;

• głównych celów postępowania antykorupcyjnego;

• projektu wdrożenia programu zwalczającego łapownictwo w firmie oraz oceny ryzyka obecnego stanu;

• kluczowych obszarów łapownictwa w biznesie;

• planu wdrożeniowego;

• programu raportowania zagrożenia;

• komunikacji ciągłej działań antykorupcyjnych w firmie;

• wewnętrznej kontroli i audytu antykorupcyjnego.

Syndrom wysokich aspiracji i ograniczonych w rzeczywistości szans stanowi wzorzec skłaniający do zachowań dewiacyjnych:

• frustracja,

• osobista porażka - nieudacznik życiowy,

• resentyment - rozproszone uczucie nienawiści, zawiści, wrogości; poczucie niemożności aktywnego wyrażania tych emocji wobec osoby, warstwy społecznej, władzy; nieustanne doświadczanie na nowo owej bezsilnej wrogości.

- anomia społeczna-

a. przekonanie o obojętności przywódców wobec potrzeb jednostki,

b. przekonanie, że niewiele da się osiągnąć w społeczeństwie, którego funkcjonowanie postrzegane jest jak zasadniczo niemożliwe do przewidzenia, chaotyczne,

c. przekonanie, iż zrealizowanie celów życiowych jest raczej niemożliwe,

d. poczucie bezsensu,

e. przekonanie, że jeśli idzie o społeczne i psychologiczne wsparcie, to człowiek nie może liczyć na innych.

TYPY INDYWIDUALNEGO PRZYSTOSOWANIA

SPOSOBY CELE ZINSTYTUCJONALIZOWANE

PRZYSTOSOWANIA KULTUROWE ŚRODKI

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KONFORMIZM + +

INOWAGJA + _

RYTUALIZM _ +

WYCOFANIE _ _

BUNT + +

_ _

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Przyczyny kryzysu moralnego:

• „spieniężenie” świadomości ludzkiej i „spieniężenie” moralności,

• komercjalizacja i uprzedmiotowienie stosunków międzyludzkich,

• kryzys moralności, konwergencja różnych typów moralności oraz kontaminacja pojęć dobra i zła,

• popularyzacja konsumpcyjnego i hedonistycznego stylu życia,

• nacisk na sukces i bogacenie się, do którego jesteśmy moralnie zobowiązani,

• bariery w społecznym komunikowaniu,

• indywidualizacja moralności łączona z postmodernistycznym rozpadem wartości.

SPOŁECZNE I KULTUROWE UWARUNKOWANIA PRACY LEKARZA

Co to jest praca?
Praca = trud? = najchętniej ograniczylibyśmy do minimum.
Dlaczego ludzie, którzy pracę stracili czują się niepewni i zagubieni?
Jak byś się czuł wiedząc, że nigdy nie znajdziesz sobie pracy?
W nowoczesnym społeczeństwie posiadanie pracy jest ważne dla zachowania poczucia własnej wartości.
Praca stanowi ważny czynnik konstrukcji psychicznej jednostki i zamyka cykl jej codziennych zajęć.
Pracę można zdefiniować jako zajęcie wymagające wysiłku umysłowego i fizycznego, którego celem jest wytwarzanie dóbr i świadczenie usług służących zaspokojeniu potrzeb ludzkich.

Aspekty pracy zawodowej:

• Pieniądze : wynagrodzenie lub pensja są dla wielu ludzi głównym źródłem utrzymania.

Brak dochodu ………………………… problemy życia codziennego!

• Poziom aktywności: praca daje często okazję do nabycia i wykorzystania umiejętności i zdolności.

Brak pracy …………………………….. gdzie dać upust swojej energii?

• Urozmaicenie: praca pozwala wyjść z domu i zmienić otoczenie.

Monotonia życia …………………….. ucieczka od zajęć domowych!

• Struktura czasu: dzień ludzi pracujących w pełnym wymiarze godzin jest ustrukturowany, poddany rytmowi i pracy zawodowej.

Brak pracy ……………………………. Nuda, apatia, frustracja!

• Kontakty społeczne: uczestnictwo we wspólnych zajęciach, przyjaźnie.

Utrata kontaktu ze środowiskiem zawodowym ………. erozja więzi!

• Poczucie własnej tożsamości: praca jest ceniona ze względu na związane z nią poczucie stabilnej tożsamości społecznej.

Problemy z tożsamością ………………….. Poczucie własnej wartości związane z ekonomicznym wkładem w utrzymanie gospodarstwa domowego.

• Budowanie i podtrzymywanie sensu życia: ludzie istnieją o tyle o ile pracują

.Utrata sensu istnienia ……………. kim jestem? trudy odpowiedzi na pytanie!

Brak pracy może zachwiać wiarą jednostki w jej społeczną wartość!

PRACA PŁATNA I NIEPŁATNA
Czy o pracy myślimy jako o czymś, za co jesteśmy wynagradzani ?
Praca niepłatna:
- prowadzenie gospodarstwa domowego,
- leczenie człowieka, rodziny
-szara strefa, gospodarka nieformalna,
-ukryte transakcje gotówkowe
Zawód to praca wykonywana w zamian za stałe wynagrodzenie.
We wszystkich kulturach praca jest podstawą gospodarki.
System gospodarczy składa się z instytucji, które zajmują się produkcją i dystrybucją dóbr i usług

Pracownik jest to osoba odgrywająca w instytucji rolę społeczno-zawodową, określoną przepisami i normami, obowiązującymi w zespołach ludzi współpracujących ze sobą w realizacji określonych zadań cząstkowych.
Stanowisko pracy to grupa zadań wykonywanych przez jedną osobę.
Stanowisko pracy:
* zadania,
* środki ich realizacji: tworzywo, narzędzia, metody, warunki,
* uprawnienia,
* odpowiedzialność

STUDIA LEKARSKIE
Co komunikujemy studentom w trakcie procesu stawania się lekarzem na uczelni medycznej?
* perspektywę poznawczą
…………………………………. Czy jest ona spójna?
* hierarchię opartą na wiedzy
…………………………………. Czy wiedza jest władzą?
* praktykę zawodową
…………… Jakie procedury, normy, zasady, wzory?
* tożsamość zawodową
……………… Jaką solidarność zawodową?

MERYTORYCZNA KONCEPCJA EDUKACJI I SPOŁCZEŃSTWA

Merytokracja (meritocracy ) - system społeczny, w którym status jest osiągany dzięki zdolnościom i wysiłkowi, a więc zasługom, a nie na podstawie czynników przypisanych, jak np. wiek, klasa, płeć, rodzina.

SPOŁECZNY STATUS JEDNOSTKI ZALEŻY OD JEJ UDOKUMENTOWANYCH OSIĄGNIĘĆ

Edukacja uniwersytecka stanowi najprostszą i najszybszą

drogę do:

* najlepszych miejsc na rynku pracy,

* najlepiej płatnych i prestiżowych stanowisk,

* wysokich pozycji społecznych i miejsc na drabinie stratyfikacyjnej.

Funkcjonowanie w profesjach medycznych nie jest możliwe bez wykształcenia akademickiego i dyplomu fakultetów medycznych.

Dyplomy edukacyjne spełniają trzy zasadnicze funkcje:
1. Mierzą edukacyjne osiągnięcia jednostek i prowadzą do sukcesywnego „sortowania” czyli wypadania kolejnych grup z systemu edukacji.
2. Rozdzielają w sposób sprawiedliwy „nagrody społeczne” ( prestiż, płace, stanowiska pracy) na podstawie obiektywnie mierzonych kognitywnych osiągnięć.
3. Stanowią formalny dowód istnienia - możliwej do wykorzystania na rynku pracy - grupy osób wykształconych i wykwalifikowanych.

Na czym polega socjalizacja nowych członków społeczności lekarskiej?
* Medycyna jest dyscypliną zamkniętą ponieważ do pojęcia zawodu potrzebne są formalne kwalifikacje zdobyte w organizacji kontrolowanej głównie przez członków tej grupy zawodowej.
* Studia wymagają dużego nakładu pracy, nabywa się wiedzę i umiejętności praktyczne, istnieje konieczność ciągłego dokształcania, należy chronić integralność zawodu, stawiać wymagania, dbać o pozycję na rynku dostępu do studiów.

* Jdnostka osiąga integrację z grupą zawodową przez uczenie się kultury tej grupy i własnej w niej roli.

* Dokonuje się socjalizacja wtórna:
. ma na celu umiejscowienie jednostki w hierarchii społecznej,
. zapewnia młodemu adeptowi umiejętność grania roli,
. socjalizacja odbywa się głównie metodami warunkowania sprawczego- nagrody, kary.
Rytuały socjalizacyjne:
* skodyfikowany system praktyk, który posiada w danym miejscu i czasie subiektywne znaczenie i symboliczną wartość dla swych uczestników i świadków.

Schemat antropologiczny:
rozłąka ………… oczekiwanie…………….. integracja
* rytuały formalne: matrykulacja, indeks, sesja, staż, dyplom,
* rytuały przejścia: selekcja na egzaminach wstępnych,
* rytuały integracyjne: kontakty towarzyskie, fuksówka, bale, spotkania.

Techniki neutralizacji ( pozwalające zawieszać wyznawane wartości):
* zaprzeczenie odpowiedzialności = ofiara warunków ( zła organizacja + korupcja),
* odwoływanie się do wyższych wartości = odmowa, klauzula sumienia,
* technika zamiany miejsc = redefinicja sytuacji (student jest ofiarą, lekarze są ofiarami).

PODSUMOWANIE
Budowanie solidarności zawodowej lekarzy w trakcie studiów
Edukacja: wiedza + język + wzory stosunków wykładowca - student + status + biomedyczny model zdrowia + etyka zawodowa = dyplom
Praktyka lekarska: wspieranie własnego środowiska + wzory stosunków lekarz- pacjent + możliwość dorabiania + usługa medyczna jako dar + prestiż + pieniądze lub bieda.
Tożsamość własna = koncepcja siebie: określony sposób myślenia o samym sobie jako lekarzu i budowania ujednolicających narracji własnego „ ja ”, z którym dana osoba identyfikuje się emocjonalnie.

PRACA LEKARZA …………… socjologiczna koncepcja profesji T. Parsons, E. Freidson
Czy lekarz jest profesjonalistą?
Czy lekarz jest pracownikiem najemnym?
Czy następuje proces deprofesjonalizacji zawodu lekarza?
Definicja profesji:
Professio ( łac. ) zawód
Profesjonalizm jako: zestaw narzędzi, które pozwalają członkom danego zawodu na zarobkowanie poprzez pracę zawodową przy jednoczesnym sprawowaniu kontroli nad ich własną pracą - E. Feridson,

* działania mają jednocześnie charakter intelektualny i praktyczny - wykorzystanie umiejętności technicznych,
*podstawą jest wiedza nabyta w trakcie długotrwałego procesu kształcenia i doszkalania,
* członkowie grupy profesjonalnie muszą mieć poczucie przynależności do wyodrębnionej grupy: silnej organizacji - korporacji zawodowej,
* członkowie korporacji mają wspólnie uznawane wartości, kodeks etyczny,
* silą motywującą członków profesji są altruizm i dążenie do maksymalizowania dobra społecznego

WIEDZA MEDYCZNA = TREŚĆ PRACY ZAWODOWEJ LEKARZY

Koncepcja E. Freidsona

* Nauka instytucjonalna oparta na paradygmatach: praca badawcza wyrastająca z wielu osiągnięć naukowych przeszłości, które dana społeczność aktualnie akceptuje i traktuje jako fundament swojej praktyki ( np. model etiologii choroby, rozwinięty na podstawie bakteryjnej teorii chorób).

* Wiedza empiryczna o organizmie i technikach jego naprawy: biologiczne, chemiczne, fizyczne i inne cechy charakterystyczne dla stanów patologicznych, oraz o technikach, przy pomocy których stany te mogą być w swoim rozwoju zatrzymane, leczone, „reperowane”, „ulepszane”.

* Medyczna koncepcja choroby: twierdzenia wyznaczone przez profesjonalne koncepcje patologii, prowadzą do nazwania lub nienazwania pewnych stanów fizycznych lub psychicznych chorobą.
* Sztuka lekarska + praktyczne kliniczne doświadczenia: zawodowe zwyczaje nieskodyfikowane i empiryczne niesprawdzalne; prawa - które regulują i determinują stosowanie wiedzy w praktyce.

PROFESJA
SKŁADNIKI STAŁE	SKŁADNIKI ZMIENNE
* uznany zasób wiedzy i umiejętności	*organizacja i polityka agencji rządowych
* podział pracy kontrolowany przez profesję	* organizacje zawodowe
* kontrola rynku pracy w oparciu o system uwierzytelniający	* ideologia obowiązująca w danym czasie i miejscu
* system szkolenia - kontrola profesji	* treść, wiedza, umiejętności - zmiana

ARTYBUTY PROFESJI:
* wykształcenie
* autonomia
* altruizm
*empatia
* kontrola rynku pracy
* kształcenie ustawiczne
* prestiż, autorytet
* kodeks etyczny
* samokontrola
* samoregulacja
*stowarzyszenia zawodowe
*uwierzytelniające kompetencje
* zorganizowany system kształcenia podyplomowego

Wymiar poznawczy: wyspecjalizowana wiedza, umiejętności, formalna edukacja.
Wymiar normatywny: kodeks etyczny, zgodność z normami uniwersalnymi, kontekst kulturowy norm.
Wymiar społeczny: kapitał zaufania społecznego, prestiż, pozycja zawodowa.

IDEOLOGIA PROFESJONALNA- PROBLEM AUTONOMII:

Autonomia profesjonalistów realizowana jest w trzech aspektach:

1. Autonomia kliniczna = uznanie prawa lekarza, czy grupy współpracujących lekarzy, do samodzielnego decydowania w sprawach diagnozowania i leczenia pacjenta ( użycie sprzętu, leków, samodzielna ocena osiąganych efektów).

2. Autonomia kolektywna = dotyczy praw przyznanych zbiorowości do kształtowania zasad organizowania systemu zdrowotnego

( kliniczne i jakościowe standardy postępowania medycznego).

3. Autonomia indywidualna = decydowanie o organizacyjnych aspektach pracy, zwłaszcza samodzielnego ustalania, gdzie i kiedy praca powinna być wykonywana.

Czynniki kryzysu na poziomie wiedzy profesjonalnej:

Po stronie społeczeństwa:

* edukacja społeczeństwa: edukacja zdrowotna

* medialna wiedza medyczna

* dystrybucja medykamentów: dostępność środków leczniczych

* spadek zaufania do wiedzy medycznej

* wzrost tendencji irracjonalnych: wiedza szamanów

Po stronie lekarzy:

* rozwarstwienie profesji / specjalizacje

* utrata autorytetu epistemologicznego

* permanentne szkolenie i dokształcanie

* zmniejszenie asymetrii lekarz- pacjent: autonomia pacjenta

* konieczność współpracy w procesie terapeutycznym

* kryzys normatywny i brak prawnych rozstrzygnięć

Kryzys profesji związany z reformą systemu zdrowotnego:

* permanentna reforma systemu opieki zdrowotnej:

- testowanie nowych pomysłów w polityce zdrowotnej na pacjentach,

- brak ciągłości reformy zdrowotnej,

- brak celów strategicznych polityki zdrowotnej,

- brak trwałego systemu normatywnego na jakim ma się opierać wykonywanie zawodu,

* ekonomizacja medycyny:

- ekonomiczne metody zarządzania: ceny, koszty, kontrakty, zyski,

- limitowanie nakładów: ograniczony dostęp do nowoczesnych technologii medycznych,

- konsumeryzm: pacjent określa swoje potrzeby zdrowotne, możliwość wyboru usługodawcy,

- znaczenie marketingu i reklamy w usługach medycznych: sprzedaż usług, kreowanie popytu, terapie wymuszone,

* biurokratyzacja:
- ujednolicone standardy postępowania medycznego,
- organizacyjne formy kontroli: hierarchia zawodowa, akredytacja szpitali,
- wzrost znaczenia statystyki i informacji medycznej,
- standaryzacja jakości usług: badania satysfakcji pacjentów,
- korupcja na różnych etapach systemu zdrowotnego

KRYZYS ZAWODU LEKARZA

Pracoholizm - workaholic - Wayne Oates (1971) = praca staje się niezbędnym elementem równowagi psychofizycznej jednostki.

Pracoholizm to: uzależnienie od pracy, zaburzenie o charakterze obsesyjno- kompulsywnym, które manifestuje się: narzucaniem sobie wysokich wymagań, niezdolnością do kontrolowania i reagowania swoich zachowań związanych z pracą, nadmiernym zaangażowaniem w pracę, co prowadzi do wyłączenia wszystkich innych aktywności życiowych.

Osoba która poświęca pracy więcej niż 50 godzin tygodniowo bez wyraźnego przymusu zewnętrznego.

Typy pracoholików:
* Niezmordowany pracoholik: praca jest racją bytu, poświęca jej każdą wolną chwilę, zaniedbując dom, zdrowie, rodzinę, wolny czas. Nielubiany przez kolegów ______ ceniony przez zwierzchników.
* Bulimiczny pracoholik: angażuje się w prace napadowo, jest niesystematyczny, zadania wykonuje na ostatnią chwilę, cały czas myśli co ma do zrobienia. Pracuje bez wytchnienia, w dużym napięciu, czy zdąży. Trudno się z nim pracuje.
* Pracoholik z deficytem uwagi: podejmuje się wielu zdań naraz i ma słomiany zapał, ma problemy z dłuższym utrzymaniem koncentracji na jednym zadaniu jest chaotyczny, niesolidny, wywołuje liczne konflikty w otoczeniu, postrzegany jako nieprzewidywalny, nieprofesjonalny.
* Smakosz pracy: uprawia dłubaninę, nieustannie poprawia i udoskonala swoje zadanie, upaja się zadaniem, jest gotowy poświęcić mu każdą ilość czasu i najczęściej poświęca. Perfekcjonista, który pracuje według planu, systematycznie i dokładnie. Niestety swoje dzieło rzadko uważa za skończone.

Klasyczna koncepcja kryzysu - G. Caplan
1. faza konfrontacji ze zdarzeniem krytycznym,
2. faza bezradności i obniżenia poczucia własnej wartości,
3. faza mobilizacji i odzyskania równowagi lub zaprzeczenia istniejącym trudnościom.
4. faza porażki, demobilizacji i wycofania się z sytuacji.

Trauma w pracy: nazywamy najczęściej skutki gwałtownie pojawiającego się stresu w pracy jako następstwa zdarzeń kryzysowych, katastrof, awarii, stresujących wydarzeń krytycznych oraz społecznych zachowań zmierzających do psychicznej degradacji, poniżenia i zaszczucia pracownika przez jego otoczenie społeczne.

Zdarzenia krytyczne związane z :
* wynagradzaniem pracowników,
* zdarzenia związane z przeciążeniem pracą,
* zdarzenia związane z niedociążeniem pracownika, sugerujące jego zbędność.

Zespół wypalenia zawodowego ( Herbert Freudenberger 1974)

Wypalenie się to przedłużona reakcja na przewlekłe emocjonalne i interpersonalne stresy występujące w pracy zawodowej. Psychologiczny zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia własnych dokonań osobistych, występujących w pracach związanych z kontaktami z innymi ludźmi w pewien określony sposób.

Objawy:
* emocjonalne, poznawcze, fizyczne, behawioralne:
wyczerpanie, dyskomfort psychiczny, dyskomfort fizyczny, poczucie zmniejszonej skuteczności, obniżona motywacja, dysfunkcje w zachowaniu.

Planowanie własnego rozwoju jest:
- zadaniem porywającym, ale także wymagającym motywacji, energii, czasu,
- zadaniem opłacalnym, ponieważ masz szansę zastanowić się głębiej nad sobą,
- poznając siebie łatwiej zrozumiesz innych ludzi,
- zastanowisz się nad tym czy jesteś osobowością sprawczą czy zdaną na ludzi i „los”,
- masz możliwość poprawy swojego wizerunku, budowania przyszłości,
- usprawnisz swoje funkcjonowanie w grupie i będziesz miał bardziej satysfakcjonujące stosunki interpersonalne.

Etapy budowy planu realizacji celu:
1. Sformułuj cele, które zamierzasz osiągnąć do roku 2040.
2. Zbuduj hierarchię tych celów wg własnego systemu wartości.
3. Wybierz jeden cel, którego realizację zaplanujesz.
4. Zastanów się, czy wybrany cel jest konkretny i realny.
5. Określ metody i terminy realizacji wybranego celu i wyznacz cele pośrednie.
6. Wyznacz sposoby oceny, czy cele pośrednie i cel główny zostały zrealizowane.
7. Ponownie sformułuj cele, doprecyzuj cel główny i cele pośrednie.
8. Zaplanuj CO - Jak - KIEDY masz wykonać aby osiągnąć wyznaczone cele.
9. Zastanów się CO i KTO będzie Ci sprzyjać, a CO i KTO będzie Ci utrudniać realizację planu.
10. Zweryfikuj wybrany cel główny i plan jego realizacji, jeśli trzeba zacznij budowę planu od nowa.

Medycyna jako władza

Hipoteza: Medycyna posiada władzę nad życiem i śmiercią człowieka

Składowe władzy medycyny:

* władza przynależy systemowi organizacyjnemu opieki zdrowotnej: politycy, menadżerowie zdrowia, prawnicy,

* władza przynależy korporacji zawodowej medyków: nauka, praktyka zawodowa,

* władza przynależy indywidualnym lekarzom wchodzącym w relacje z pacjentem.

Rozumienie władzy:
* struktura - organizacja, instytucje, państwo, system,
* kontrola - władza, wpływ, autorytet, legitymizacja, powiązanie,
* jakość życia - równość, wolność, porządek, postęp

DEFINICJE WŁADZY:
* behawioralne- istota władzy polega na szczególnym skorelowaniu zachowań co najmniej dwóch aktorów indywidualnych lub zbiorowych,
* teleologiczne- władza widziana jest jako możliwość osiągania zamierzonych celów lub realizacji interesów w ramach określonego systemu,
* instrumentalne- za władzę uznaje się możliwość efektywnego stosowania środków przymusu, kar i nagród,
*strukturalne - podstawowa zasada władzy zawiera się w podziale na rządzonych i rządzących, kierujących i kierowanych,
* utożsamiające władzę z wpływem - możliwość skłonienia jednych, by działali, myśleli i czuli tak, jak oczekują tego drudzy,
* zdolność decydowania w sytuacjach konfliktowych - zinstytucjonalizowany tryb podejmowania decyzji określających sposób podziału dóbr będących przedmiotem konfliktu.

Legitymizacja władzy = umocowanie władzy: Max Weber
* legalna: uprawomocniona w przepisach prawa- urzędnik, policjant, lekarz, rektor,
procedury: nominacja, wybory, powołanie, zatrudnienie, kontrakt
* tradycyjna: uzasadniona świętością tradycji, odwieczne, powszechnie przyjmowanie, usankcjonowanie trwałością- ojciec w rodzinie patriarchalnej, starszyzna plemienna, dynastyczny monarcha,
* charyzmatyczna: walory jednostki, przywództwo, rezonans społeczny

Peter Blau- władza rodzi się zawsze z nierównorzędnych, niezrównoważonych, pozbawionych wzajemności, asymetrycznych relacji międzyludzkich

Podajemy się władzy partnera gdy:
* nie możemy zapłacić lub zrewanżować się za otrzymywane od partnera dobra czy usługi,
* nie potrafimy znaleźć alternatywnego źródła tych potrzebnych nam dóbr czy usług ( monopol),
*nie możemy się obejść bez tych dóbr czy usług,
* nie mamy możliwości wymuszenia tych dóbr czy usług siłą, zdobycia ich przemocą

Ossowski - władza jest możliwością podejmowania i realizowania decyzji niezależnie od woli ludzi, których decyzja w taki czy inny sposób dotyczy
Jan ma władzę nad Piotrem zawsze i tylko wtedy, gdy zgodnie z normami obowiązującymi w społeczeństwie, do którego należą Jan i Piotr, Jan ma prawo rozkazywać Piotrowi, a Piotr winien jest posłuch rozkazom Jana
* co najmniej dwóch partnerów stosunku władczego (osoby, grupy),
* rozkaz sprawującego władzę, wyrażenie woli w stosunku do tego, nad kim władzę sprawuje (sankcje),
* posłuch tego, nad kim władza jest sprawowana ( wykonać rozkazy),
* normy społeczne, które określają, że rozkazodawca ma prawo wydawać rozkaz (winien posłuszeństwo rozkazom sprawującego władzę)

FORMY WŁADZY I WPŁYWU

Aspekt działań Aspekt postaw	Interakcje	Stosunki społeczne
Akceptacja	Wpływ autorytet osobisty Autorytet urzędu	Władza Legitymizowana
Brak Akceptacji	Przemoc	Przymus

Autorytet = władza legitymizowana, akceptowana przez innych: autorytet formalny, moralny, merytoryczny
Przemoc = władza oparta na „nagiej sile”, przewadze fizycznej, bez akcji drugiej strony
Przymus = uprawnienie do wyegzekwowania swoich decyzji, żądań czy poleceń związane z pozycją społeczną wyposażoną w prerogatywy władcze-sankcje, strach
Wpływ = władza oparta na argumentach, perswazji, autorytecie osobistym, uznanych przez drugą stronę

ORGANIZACJA OPIEKI MEDYCZNEJ JAKO WŁADZA

Tradycyjny model zobowiązania lekarza do działanie w najlepiej pojętym interesie swojego pacjenta

Reforma służby zdrowia wprowadza system koordynowanej opieki zdrowotnej: pomiędzy lekarza a chorego wdarły się: „limity przyjęć”, „opłaty za usługi”, „analizy kosztu i zysku lub efektywność”

Czy utrzymywanie zdrowia pacjenta i ratowanie jego życia przestało by celem głównym celem instytucji medycznych, natomiast takim celem stało się przetrwanie instytucji?

PROBLEMY:
*makroalokacja ograniczonych środków medycznych,
* przerzucenie odpowiedzialności za braki środków medycznych na niższy szczebel decyzyjny- mikroalokacja,
* tworzenie się obszaru tzw. „dzikiej mikroalokacji”,
* śmierć pacjenta wynikająca z błędów w dystrybucji zasobów medycznych

WŁADZA KLINIKI NAD CHOROBĄ I ŚMIERCIĄ

Kluczowe zagadnienie funkcjonowania nowoczesnej kliniki:

* podział kompetencji pomiędzy wyspecjalizowanymi lekarzami,

* nasycenie wysoko specjalistyczną aparaturą medyczną,

* racjonalne strategie decyzyjne i skuteczny przepływ informacji

Kluczowe problemy kliniki w Polsce:
* brak środków finansowych na wykonanie standardowych i zakontraktowanych usług medycznych,
* brak rezerwy finasowej na realizację usług niezakontraktowanych wynikających z tzw. przypadków „loterii życia”,
* zadłużenie szpitali i niewypłacalność wobec różnych podmiotów,
* niecheć personelu medycznego do restrukturyzacji i komercjalizacji szpitali.

Obszar władzy kliniki:
* sprawowanie kontroli nad środkami medycznymi, ich dystrybucja i alokacja,
* dostęp do informacji: wiedza medyczna, badania naukowe, skuteczność terapii, kompetencje,
* instytucjonalno-formalne uprawnienia: ustawy, prawo medyczne, kodeksy etyczne, konwencje,
* radzenie sobie w sytuacjach niepwenych: prawdopodobieństwo skuteczności terapii oraz subiektywnie oczekiwana użyteczność

Dominująca pozycja kliniki i lekarza wobec pacjenta:
* zasada swobody klinicznej ( clinical freedom) = profesjonalizm zawodowy upoważnia do podejmowania automatycznych decyzji zgodnie z wiedzą i oceną sytuacji zdrowotnej oraz możliwościami kliniki, bez szczegółowych konsultacji z chorymi,
* zasada paternalizmu klinicznego = ograniczenie autonomii jednostki, wymuszona uległość wobec władzy

Zasada swobody klinicznej ( clinical freedom) = profesjonalizm zawodowy upoważnia do podejmowania autonomicznych decyzji zgodnie z wiedzą i oceną sytuacji zdrowotnej oraz możliwościami kliniki, bez szczególnej konsultacji z chorymi.
Zasada zgody po poinformowaniu ( informed consent)
* zgoda formularzowa ( blankietowa) = nieograniczone pełnomocnictwo,
* zgoda po poinformowaniu = pacjent wyraża zgodę na procedury medyczne po poinformowaniu przez lekarza. Nie ma gwarancji czy pacjent wie na co się zgodził - różne przyczyny,
* zgoda świadoma = pełna dobrowolność i świadomy udział w procedurach medycznych, pełna autonomia pacjenta.

Medykalizacja życia codziennego jako władza wiedzy

Termin medykalizacja został spopularyzowany przez:

* I. Illich - Medical nemesis, propoagował ideę, że społeczeństwo staje się coraz bardziej zmedykalizowane, a lekarze wyrastają na nowy stan kapłański.

* M. Foucault - Narodziny kliniki

Medykalizacja to proces, w którym coraz więcej dziedzin życia podporządkowanych jest medycynie ( np. narodziny, śmierć)

Medykalizacja to złożony proces ingerowania medycyny w te obszary życia społecznego, które z medycyną nie są związane, oraz traktowania naturalnych zdarzeń w pisanych w życiu człowieka jako problemów medycznych, wymagających medycznej diagnozy.

Imperializm medyczny to ekspansjonizm medycyny; profesjonalne dążenie, zarówno materialne jak i intelektualnie umotywowane, aby przejąć coraz więcej obszarów z życia codziennego jednostki. Konsekwencją jego rozprzestrzeniania się jest wzrost władzy lekarzy i instytucji medycznych.
Medykalizację można rozumieć jako kolonizowanie przez dyskurs medycyny innych dyskursów, np. mediów, biznesu, edukacji.
Dyskurs medycyny też jest kolonizowany przez inne dyskursy, np. wojny, marketingowy.
Dyskurs jako:

a/ zdarzenie komunikacyjne,

b/ tekst,
c/ wypowiedź,

d/ działanie społeczne uczestników.

MEDYCYNA JAKO WŁADZA WIEDZY - Michel Foucault
Medycyna to wiedza- władza, która dotyczy jednocześnie ciała i populacji, organizmu i procesów biologicznych i która zatem będzie miała skutki dyscyplinarne i regularyzacyjne. Trzeba bronić społeczeństwa

Teza Foucaulta:

* Władza polityczna poprzez biowładzę sprawuje, „władzę śmierci” bowiem w jej gestii leży utrzymanie życia i jego przedłużanie ,ale także domaganie się śmierci, pozwolenie na uśmiercanie, rozkazywanie zabijania.

* Biowładza interweniuje w naturalny proces umierania przede wszystkim aby przedłużyć życie, ponieważ koniec życia cielesnego jest równoznaczny z końcem władzy.

*Jednostka separuje się od władzy poprzez uczynienie śmierci sprawą czysto prywatną.

* Śmierć jest poza zasięgiem władzy toteż skupia się ona na umieraniu

Przykłady medykalizacji według Foucaulta:
* straszenie w ramach tzw. medycyny epidemii ( policja, ewidencja, kontrola),
* rozwój statystycznej kontroli zdrowia, narodzin, śmierci,
* objęcie opieką ludzi zdrowych i przygotowanie ich do bycia permanentnym pacjentem,
* klasyfikacja kliniczna, zbieranie danych i kodyfikowanie zgodnie z obowiązującymi teoriami,
* poddanie kontroli seksualności człowieka,
* szacowanie kondycji zdrowotnej pensjonariuszy opieki społecznej,
* medyczna kontrola procesu starzenia się ludzi,
* oddanie pełniej kontroli nad procesem umierania instytucjom medycznym.

Rozwinięcie pojęcia medykalizacja - ( B. S. Turner, The body and Society: Explorations in Social Theory - 1996; T. Szasz- The Medicalization of Everyday Life - 2007.
* Współczesne rozumienie choroby należy rozpatrywać w kontekście postępującej sekularyzacji społeczeństwa, gdzie medycyna zastąpiła religię w roli strażnika moralności.
* W społeczeństwach przednowoczesnych zdrowie i moralność były powiązane. Choroba była jednocześnie zjawiskiem religijnym, moralnym, medycznym, prawnym.
* Specjalizacja na: religię- grzech- kościół
prawo - przestępstwo - więzienia
medycyna - choroba - szpitale
* Religijne i moralne normy przekształciły się w zalecenia lekarskie ( naukowość, neutralność). Medycyna wkroczyła na terytorium zarezerwowane dla religii i prawa, określając co jest, a co nie jest normalne.

* Medykalizacja to kontrola; opatrzenie jakiegoś zjawiska etykietą choroby daje wrażenie panowania nad nim, jednocześnie jest narzędziem panowania nad innymi.
* Pod pretekstem dbania o zdrowie obywateli instytucje społeczne próbują zdobyć kontrolę nad nimi i nad ich ciałami, przekształcić je w produktywne narzędzia.
* Trzy sposoby kontroli:
- zwodzenie: dezinformacja, propaganda,
- uwodzenie: nagrody o charakterze ekonomicznym,
- wymuszanie: utrzymywanie monopolu i legitymacji.
* Celem zdrowia publicznego nie jest utrzymanie w zdrowiu jednostki, ale utrzymanie w zdrowiu społeczeństwa poprzez powstrzymanie jednostek od działań, które mogą zagrażać innym ( Szasz)
* Wynikiem medykalizacji jest odebranie jednostce jednego z podstawowych praw do bycia chorym i odrzucenia leczenia.

BIOWŁADZA W SPOŁECZEŃSTWIE PONOWOCZESNYM

Biomedycyna + media = projekt „nowego człowieka”

* rośnie ranga instytucji medycznych i biowładzy,

* strach przed śmiercią daje kulturowe uzasadnienia do walki z cierpieniem, starością,

* biomedycyna obiecuje człowiekowi nieśmiertelność, ewentualnie przedłużenie życia, np. transplantacja, handel narządami,

* ciało ludzkie podlega permanentnemu modelowaniu i przekształcaniu, np. operacje plastyczne.

* włączanie do organizmu biologicznego części sztucznych; rozruszniki pracy serca, implanty kręgów, staplery, silikonowe piersi,
* pełna komercjalizacja ludzkiego organizmu, np. sprzedaż spermy,
* kontrola systemu nerwowego, a szczególnie mózgu człowieka,
*pełna kontrola procesu umierania: instrumentalizacja śmierci.

***
Uwodzeniu biowładzy ulegają społeczeństwa bogate.

Systemy i modele ochrony zdrowia

MODEL = spójny zestaw założeń oraz połączonych celów i praktyk jej dotyczących,
- modele zmierzają do uproszczenia zjawisk, by pomóc w tworzeniu pojęć i wyjaśnianiu,
- jest stosowany jako synonim teorii lub jako system abstrakcyjnych pojęć na poziomie bardziej ogólnym niż teoria.
SYSTEM = skoordynowany układ elementów, zbiór tworzący pewną całość ukierunkowaną stałym, logicznym uporządkowaniem jego części składowych,
- zasady organizacji, ogół przepisów, reguł obowiązujących, stosowanych w danej dziedzinie, według których coś jest wykonywane.
 
System opieki zdrowotnej = wszystkie instytucje zapewniające opiekę zdrowotną w danym społeczeństwie powiązane lub nie w spójny system.
Profilaktyka - zapobieganie jest medycyną człowieka zdrowego; powstanie i rozwój człowieka oraz warunki wpływające na jego zdrowie.
Lecznictwo - nastawione na człowieka chorego; rozpoznanie chorób i leczenie chorych.
Rehabilitacja - przywracanie zdrowia; sprawności i przydatności społecznej ludziom dotkniętym kalectwem lub upośledzeniem fizycznym i psychicznym.
Celem każdego systemu medycznego jest organizowanie, produkowanie i udzielanie świadczeń zdrowotnych, tym którzy tych świadczeń potrzebują oraz używanie dostępnych zasobów, wiedzy i technologii po to, by zapobiegać i przynosić ulgę w chorobie, niepełnosprawności i cierpieniu w zakresie możliwym w istniejących warunkach. (C. Włodarczyk, Systemy zdrowotne)
 

WHO (World Health Organization - 1948 )
Cele systemu:
*Poprawa stanu zdrowia ludności korzystającej z usług zdrowotnych.
* Zmniejszenie nierówności w zakresie zdrowia.
*Zapewnienie dostępu do poprawy zdrowia i powszechnego dostępu do podstawowych usług medycznych.
*Umacnianie zdrowia przez zapobieganie chorobom, wypadkom, zagrożeniom.
*Zabezpieczenie kosztów opieki związanej z utrata zdrowia.
*Promowanie zachowań prozdrowotnych i społecznego dobrostanu.
*Osiągnięcie zadowolenia pacjentów i zapewnienie wysokiej jakości usług przy zachowaniu zasady efektywnego korzystania z zasobów.
 

Państwa G7 - zasady systemu
* Zasada solidaryzmu społecznego.
* Zasada indywidualnej odpowiedzialności za zdrowie.
* Zasada sprawiedliwości i równości w dostępie do pomocy niezależnie od stanu zdrowia.
* Zasada wolnego wyboru lekarza.
* Zasada wolnej pracy profesjonalistów opieki zdrowotnej.

Zgromadzenie Ogólne ONZ - Deklaracja Milenijna - 2000r.
Zobowiązuje kraje członkowskie do skutecznej walki z biedą, głodem i przedwczesnymi zgonami jako warunku zrównoważonego rozwoju społeczno- ekonomicznego i kulturalnego społeczeństw świata.
 
Skala biedy:
-799 mln niedożywionych,
- 880 mln bez dostępu do opieki zdrowotnej,
-1000 mln bez dostępu do wody pitnej,
2000 mln bez dostępu do elektryczności,
876 mln analfabetów,
250 mln dzieci (5-14 lat) pracujących zarobkowo,
8,4 dzieci pracujących niewolniczo.

Cele milenijne - zadania do osiągnięcia w roku 2015:
1. Wyeliminowanie biedy i głodu, zakłada zmniejszenie o 50% liczby osób z dochodem dziennym poniżej dolara, cierpiących głód.
2. Zapewnienie powszechnej edukacji podstawowej.
3. Promowanie równości płci i równych praw kobiet, eliminacja nierówności w dostępie do kształcenia.
4. Zmniejszenie umieralności niemowląt i dzieci poniżej 5. roku życia o 60%.
5. Poprawa zdrowia ciężarnych przez obniżenie o 75% liczby zgonów około porodowych.
6. Walka z zakażeniami HIV/AIDS, malarią i innymi chorobami, a co najmniej zatrzymanie tendencji wzrostowej ich występowania.
7. Zapewnienie bezpiecznego środowiska życia przez zmniejszenie o 50% liczby osób pozbawionych dostępu do wody pitnej i poprawa warunków 100 mln osób żyjących w slumsach.
8. Rozwijanie globalnego partnerstwa ze wszystkimi instytucjami, które chcą pomóc w realizacji powyższych celów.

Zdrowie 21- zdrowie dla wszystkich w XXI wieku w regionie europejskim
Europejski Komitet Regionalny - horyzont działań 2020 r.
Trzy podstawowe prawa:
* Zdrowie jako podstawowe prawo człowieka.
* Równość w zdrowiu i solidarność w działaniu na rzecz zdrowia.
* Aktywne współuczestnictwo ludzi, instytucji i społeczności lokalnych.

Model biomedyczny = dualizm biomedyczny = medycyna kartezjańska = medycyna naprawcza

Założenie:
* dualizm - podział na dwie odrębne sfery: ducha - nauki humanistyczne; materii - nauki przyrodnicze,
* świat materialny jest maszyną, przyrodą rządzą prawa mechaniki,
* choroba jest fizyczną usterką organizmu, spowodowaną przez konkretny czynnik biologiczny,
* chorobę somatyczną można zrozumieć bez odniesienia do czynników psychicznych; „chore ciało” można leczyć w oderwaniu od umysłu,
* lekarze mają wiedzę specjalistyczną i oferują jedynie prawomocną terapię
zadaniem lekarza jest przywrócenie prawidłowego funkcjonowania uszkodzonego mechanizmu,
* właściwym miejscem leczenia jest szpital, który dysponuje techniką i personelem medycznym

Kryteria oceny opieki:
* „prawdziwa” choroba somatyczna nie ma nic wspólnego z problemami „psychicznymi”

Wymagania:
* upewnić się czy pacjent stosuje się do zaleceń terapii

Krytyka:
* podział na duszę i ciało spowodował, że lekarze głownie zajmowali się ciałem, niedoceniano czynników psychicznych, społecznych, środowiskowych,
* ciałem człowieka jako maszyny złożonej z różnych części zajmują się różni specjaliści,
* lekarze nie są jedynym źródłem wiedzy na temat zdrowia i choroby, uprawnione są alternatywne formy wiedzy,
* pacjent nie jest postrzegany jako integralna osoba; traktowany jest instrumentalnie, przedmiotowo, należy traktować pacjenta jako aktywną istotę, liczy się jego samopoczucie, a nie tylko zdrowie fizyczne,
* koncentracja na chorobie, traktowanej jako brak zdrowia, leczy się tylko jednostkę chorobową,
* nieuwzględnianie się czynników środowiskowych i wpływu sytuacji życiowych,
* zdrowie traktowane „inżynieryjnie”; akcent na technologię medyczną, uważaną za jedyną drogę do lepszego zdrowia,
* zdrowienie nie musi przebiegać w szpitalu, leczenie z zastosowaniem techniki
( środki farmakologiczne, chirurgia) niekoniecznie przewyższa inne formy terapii.

Model holistyczno- funkcjonalny = holizm - gr. holos, cały, całkowity.

Założenie:
* istnieje hierarchia systemów, z których każdy jest jednocześnie częścią większego systemu i zbiorem systemów podrzędnych (całość- część),
* zachodzi integracja czynników somatycznych i psychicznych
( zależności psychosomatyczne i somatopsychiczne),
* całościowe, systemowe i procesualne rozumienie zdrowia i choroby,
* relacja struktur funkcjonalnych człowieka oraz człowieka i jego środowiska

Kryteria oceny opieki zdrowotnej:
*choroba zostaje zwalczona lub złagodzona,
* zmierza się do sprawiedliwej dystrybucji ograniczonych środków medycznych,
* pacjenci są lepiej przystosowani,
* potrzeby psychiczne pacjentów są zaspokojone.

Wymagania:
* rozpoznać potrzeby somatyczne i psychiczne pacjenta,
* zrozumieć wzajemne oddziaływanie czynników psychicznych i biologicznych,
* zrozumieć zależności pomiędzy etiologią i leczeniem, dostosować leczenie,
* kontrolować przebieg choroby do wyleczenia.

Model socjoekologiczny = społeczno-ekologiczny

Założenie:
* istnieją skomplikowane powiązania między człowiekiem i jego środowiskiem,
* na zdrowie człowieka wpływa wiele czynników,
* istnieje nierówny dostęp do opieki zdrowotnej i sprzyjającego zdrowiu stylu życia,
* centralne miejsce człowieka: biosfera i kultura oraz inne czynniki, synergia,
* człowiek jest ujmowany jako całościowy system funkcjonujący biologicznie, umysłowo, duchowo.

Kryteria oceny opieki zdrowotnej:
* należy określić pola warunkujące zdrowie człowieka,
* czynniki biologiczne: bagaż genetyczny, cechy wrodzone, system immunologiczny, cechy biochemiczne, fizjologiczne, anatomiczne,
* zachowania człowieka związane ze zdrowiem: prozdrowotne, antyzdrowotne,
* środowisko fizyczne: warunki mieszkaniowe, cechy otoczenia, siedlisko aktywności,
* środowisko społeczno- kulturowe.
 
Wymagania:
* medycyna ma pomóc odzyskać jednostce kontrolę nad ciałem i duszą,
* medycyna ma pomóc w określeniu jego potrzeb,
* medycyna ma ocenić i wzmocnić satysfakcję,
* leczenie ma być bezbolesne,
* medycyna ma spełniać pragnienia ludzi.

Model konsumeryczny

Założenie:
* za zdrowie, chorobę i leczenie odpowiada jednostka,
* pacjent nazywany jest klientem, określa swoje potrzeby, kupuje usługę,
* pacjent sam powinien zadbać = kontrolować swoje zdrowie,
* opieka medyczna wpisana jest w koncepcję społeczeństwa konsumpcyjnego,
* ciało ma dostarczać znaczeń, być realizacją wolności.

Kryteria oceny opieki zdrowotnej:
* pacjent bierze odpowiedzialność,
* rozstrzenia wobec opieki powinny być ograniczane wkładem finansowym, ubezpieczenia,
* pacjent powinien być usatysfakcjonowany.

Krytyka:
* przekonanie o pełnej kontroli jednostki nad stanem swego zdrowia jest złudzeniem,
* opieka zdrowotna będzie tworzyła nowe nierówności społeczne,
* nastąpi podział medycyny dla biednych oraz bogatych,
* pragnienia ludzkie nie są autentyczne, są wytworzone przez manipulacyjne media,
* pojęcie klient zakłada przedmiotowo - merkantylny charakter relacji,
* większość chorób jest jednak poza możliwościami naszej kontroli.
 

Teoretyczne modele systemu ochrony zdrowia
System ochrony zdrowia rozumiany jest jako system dostarczania i finansowania usług medycznych.

Model moralny ……………. .…………………przesłanki etyczne:
* Życie i zdrowie stanowią najwyższe dobro, a obowiązkiem instytucji medycznych jest zapewnienie ich ochrony bez względu na koszty.
* Ze swej istoty medycyna jest zajęciem heroicznym, a poświęcenie personelu medycznego jest moralnych obowiązkiem.
* Samorządy zawodowe zapewniają wysoki etos pracy personelu medycznego, działaj ą wyłącznie przez stosowanie sankcji moralnych.
* Uprawnienia pacjenta mają stanowić wystarczającą podstawę do uzyskania skutecznej opieki, a wybór polityki zdrowotnej w oparciu o czynniki ekonomiczne jest moralnie niedopuszczalny.
 
 

Model biurokratyczny…………….. przesłanki racjonalności organizacyjnej:
* Cele opieki zdrowotnej są oparte na ustaleniach naukowych, jasno zdefiniowane i skwantyfikowane.
* System podlega centralnemu nadzorowi administracyjnemu, lokalne różnice w traktowaniu pacjentów są niedopuszczalne.
* Procedury systemu są uruchamiane przez nakazy prawne, regulaminowe i administracyjne, opór instytucji prowadzi do ograniczenia finansowania lub zawieszania uprawnień zawodowych.
* Interakcje między lekarzem i pacjentem nie mogą mieć wpływu na przebieg leczenia, ponieważ w leczeniu używa się metod potwierdzonych naukowo.
* Kluczowe dla funkcjonowania systemu jest nadzór nad kosztami i pomiar efektywności.

Model wolnorynkowy ……………………… przesłanki popyt/ podaż:
* Społeczeństwo i instytucje rządowe zwolnione są z troski o stan zdrowia obywateli, podaż świadczeń medycznych sterowany jest wyłącznie mechanizmem rynkowym.
* Pacjent sam ponosi odpowiedzialność za stan zdrowia, korzystając z usług świadczeniodawców funkcjonujących na rynku.
* Jakoś świadczeń podlega kontroli instytucji korporacyjnych, które są gwarantem profesjonalnych kwalifikacji kadry medycznej.
* Świadczeniodawca pełni swe funkcje tylko w tym zakresie, w jakim został opłacony, zawsze może odmówić wykonania świadczenia, jeżeli nie otrzymuje zapłaty.
 

Model ubezpieczeniowy……………………. przesłanka: pomoc medyczna za rozsądną wysokość składki:
* Zakres świadczenia zdrowotnego, do jakiego ubezpieczony ma prawo określa umowa (wysokość składki).
* Świadczenia, jakie otrzymuje pacjent w przypadku zachorowania, są ustalone w ramach zawartej umowy przez trzy strony, z których każdy realizuje własne cele:
- pacjent oczekuje świadczeń zdrowotnych o najwyższej jakości i szerokim zakresie,
- świadczeniodawca stara się sprzedać możliwie najwięcej usług,
- ubezpieczyciel wybiera najtańszy skuteczny sposób leczenia kwestionuje usługi, które nie były konieczne lub nie były objęte ubezpieczeniem,
- pacjent ma prawo wyboru ubezpieczyciela i świadczeniodawcy,
- ubezpieczyciele oceniają ryzyko szkody, kalkulują wysokość składki na podstawie tablic aktuarialnych.

34

---