SKRYPT Z KS. ZAŁĘSKIEGO - SŁOWO W SŁOWO :)

KRÓTKI ZARYS WSZYSTKICH KSIĄG

1 Kor

Autentyczność dobrze poświadczona przez tradycję, fragmenty poświadczone przez tradycję:

• 1 Kor 1, 2b - za bardzo ekumeniczne

• 1 Kor 10, 1-23 - niejednolity fragment, Paweł potępia obecność chrześcijan na ucztach pogan, a nie spożywanie pokarmów ; Paweł głosi wolność, ale mówi też o jej ograniczeniach.

• 1 Kor 11, 2-16 - Autentyczność 50%/50%. Załęski raczej skłania się, że Pawłowy.

• 1 Kor 14, 33-35 - milczenie kobiet w K. - raczej nie Pawłowy.

Jedność literacka. Były inne list Pawłowe, których nie znamy. Langkamer - 5 listów. 1 Kor powstał przez kompilację innych (było po 7 w Corpus Paulinum)

• Sprzeczności

• Przechodzenie od tematu do tematu (odp. przeciwników - przez to, że do Pawła dochodziły nowe wątpliwości, wiadomości)

Partie:

• od Piotra,

• od Apolla,

• od Pawła,

• od Chrystusa - nikogo nie ma w Kor. w czasie pisania tego listu.

Od Chrystusa

• późniejszy dodatek

• chrześcijanie pochodzenia judaist. ( nie ma dowodów)

• reprezentacja gnozy korynckiej

• deklaracja Pawła

Czas i miejsce powstania: 57 r. najwcześniej, Efez.

Tematy teologiczne

• Mądrość hellenizmu, a mądrość chrześcijan (1 Kor 1-2)

• Tradycja apostolska (1 Kor 11, 2.23; 15,3)

• Etyka chrześcijańska a zagadnienie małżeństwa (1 Kor 7, 1-17.25-38 1 Kor 5 - rozwiązłość)

• Niewolnictwo (1 Kor 7, 18 - 24)

• Agapy i Eucharystia (1 Kor 11, 23 - 29)

• Zmartwychwstanie (1 Kor 15)

Ga

Adresaci i czas powstania:

Mieszkańcy Galacji

• Płn- właściwie: Celtowie, który w IIIw pne osiedlili się w Azji Mn. i przyjęli język i kult grecki (dziś Turcja), tu P. II i III wypr. Misyjna -54 lub 57 rok

• Płd- rzymska prowincja= Galacja Właśc.+ inne prowincje (I i II wypr. mis.- ok. 49r.)

Okoliczności powstania

Skąd P. wie, że w Gal. Kryzys doktrynalny?

Ataki na autorytet Pawła

Zamęt od ludzi z zewnątrz zaś Galaci mało odporni. P. wysyła list by przyśpieszyć interwencję.

Gwałtowny i impulsywny charakter listu- wielkość grożącego niebezpieczeństwa i gniew na podstępne działania.

Czas powst uzależniony od miejsca powstania:

Jeśli powstał w płd Galacji to w Antiochi przed sob. Jerowo. (gdyż brak wzmianki o deklaracji sob.)

Pół Galacja- nie w Efezie, ale w Macedonii 57r. (Efez 54)

Za rokiem 57: podob. tem. do Rz i do 2Kor 10-13

Za 54 : 1Kor16,1- przeprowadzenie zbiórki tak jak w Galacji

Nawiązanie do 2 Kor1,8-10 i 4,7-18 --prześladowanie w Efezie

Autentyczność:

Nie była kwestionowana, za autorstwem Pawła czasy Ojców K.

Wątpliwości pojaw się w Xix. : O'Neil - że Gal przeredagowany

Treść:

Przeciwnicy P. w Galacji wprowadzają zmieszanie, przekręcają Ew, chcą przywiązać wiernych do siebie.

Mogą to być: Judeo -chrześcijanie

Pogano -chrześcijanie

Chrz. Na których ciążą błędy judaistyczne lub pog- gnostyckie

Paweł nie wiedział kim oni są

Za Judeo :

Nakłanianie do zachowanie prawa (obrzezanie)

Zachęta do zachowania dni nowiu i lat (kalendarz żydowski)

Zarzuty o ludzkim pochodzeniu pawiowego apostolstwa

Najlepiej się tym nie zajmować, to prozelici przywiązani do świątyni lub poganie.

Podróże do Jerozolimy Ga i Dz

Ga- 2x w Jerozolimie ( Ga 1,18; 2,1nn) - P. nie wspomina o swojej wizycie soborowej, gdyż tam ustępstwa na rzecz żydów a on z tym walczy

Dz- 3x w Jerozolimie ( Dz 9,26; 11,29nn; 15,1-3 )

Tematy teologiczne:

• Chrystologia

Chrystus -Zmartwychwstały Syn Bozy objawił się Pawłowi pod Damaszkiem. P. się z JCh utożsamia („już nie ja żyję, lecz…)

W JCh wypełnienie obietnic Abrahama

Zbawcza rola Męki Pańskiej

• Teologia

Bóg oglądany przez pryzmat JCh

inicjatywa zbawcza od Ojca,

rola Syna- posłuszeństwo

• Pneumatologia

Duch Syna- jedność z JCh

On woła w nas „Abba Ojcze”

Dzięki Niemu żyjemy

• Wiara

usprawiedliwienie przez wiarę

aktem wiary- otwarcie się na przyjęcie Ew.

utożsamiana z objaw. JCh

Jest rzeczywistością ubogacającą człowieka, czyniąca Dzieckiem Bożym

żyć wiarą- żyć w zjednoczeniu z JCh

Chrzest jej konsekwencją

• Uniwersalizm- powszechność Kościoła

2Kor

Adresaci czas i miejsce powst:

Wierni w Koryncie oraz gminy sąsiadujące

Napisany w Macedonii podczas III podróży misyjnej- 57r (55-58)

Powstanie:

Paweł chciał ponownie odwiedzić Kor.

Zdarzył się przykry dla P. incydent w Koryncie- pisze tylko „list we łzach pisany”

Tytus go dostarczył i powtórzył wiad., że winny ukarany, szacunek dla P. przywrócony

P. pisze 2Kor by wyjaśnić swą decyzję

To osobisty list P.

Dużo aluzji, niedomówień, dubletów- trudność z introdukcją.

Autentyczność

List długi, złożony z kilku, raczej Pawłowy

Przeciw autorstwu P.:

• Zależność od apokryfów i pism Filona z Aleksandrii i Seneki

• Nie da się ustalić okoliczności ich powstania

• Zawarta Chrystologia później wypracowana

Za autentycznością:

• Ojcowie K.

• Cechy charakt. stylu P.

• Zgodność z Dz we fragmentach o działalności P.

Jedność literacka:

Problemy:

1. 2Kor 9 - po 2kor 8 mógł by nastąpić koniec tem. ofiar

2. Tekst rozpoczyna się dość nieoczekiwanie

3. Zbiórka na rzecz ubogich w Jerozolimie

• Sprzeczności:

2Kor 8,1-8-- wzorem Macedończycy

2Kor 9,6-14 -- pochwała Kor

2Kor 8,7-15 --bo Chrystus tak postępował

2Kor 9,6-14 -zaplata w przyszłości

Wnioski: 2Kor 9 na pocz nie był w 2Kor

Mogło to być samodzielne pismo do Achai

Włączone tu przy tworzeniu cors paulinum

Inni: To nie odrębne pismo lecz dopełnienie poprz rozumowania, brak ciągłości 2Kor 8-9 dłuższą przerwą w pisaniu

Inni 2: ten rozdział tworzy jednocz 2Kor

2. 2Kor 3,17-18 i 5,16 - mogły być sformułowane przez gnostyka na marginesie, potem wpisane do tekstu

3. 2Kor 6,14-7,1 to interpolacja, bo rozrywa logiczną całość. argumenty:

1. 6,13 nawiązuje do 7,2

2. Fragment nie pasuje

3. Sprzeczności

4. Słownictwo

5. Dużo hapax legomenon

6. Inny sposób cytowania ST

7. Podobieństwo z Qumran

Jednak to wszystko nie przekonuje do końca, za autentycznością:

To tekst P. ale nie z tego miejsca, bo jest odniesienie do 5,11 i 6,1-11

Tekstu nie ma w odpisach

4.a. 2Kor 10-13

-racje psychologiczne- ten fragm. Nie należał do 2Kor gdyż: w 1-8 ton spokojny

w 10-13 inny nastrój

- kompozycyjnie nie łączy się z poprzednimi.

- sprzeczności:

a. 1,24 -zadowolony z wiary Kor

13,5 -każe im „badać” swa wiarę

b. 7,4.14-16 - uznanie dla Kor

10,2 i 13,1-10- gani ich

c. 1-8 - P. chce się pojednać

10-13 atakuje przeciwników

Langkamer mówi o 5 listach do Kor

Są wzmianki o innych listach.

b. 2Kor 2,4.7-8 - list we łzach pisany

W zw. z odwołaniem podróży; dotyczy przestępstwa 1 z Kor

według niektórych jest to fragment 1. lub 2. do Kor albo cały list:

-1Kor- nie można go utożsamiać z 1Kor bo w tym chodzi o różne sprawy wszystkich Kor

Nie ma związku między 1Kor a ewentualnym odwołaniem podróży

Nie można utożsamiać kazirodztwa z 1Kor5 z przestępstwem z listu „we łzach pisanego”

-2Kor

2Kor 2,3- czas przeszły może sugerować pismo poprzedzające 2Kor, ale jest tu użyty aoryst epistolarny ozn. czynność równoczesną

2Kor7,8- skutki listu we łzach

-To nie może być 2Kor 10-13

to kolejny zaginiony list P.

4. 2Kor 12,14 i 13,1 -zapowiedź 3. przybycia P.

- 1. raz w czasie II podr. mis. (51-52)

- o 2giej wizycie niewiele wiemy, więc:

a. nie było jej- P. mówi tylko o przygotowaniach, wizytą drugą jest 1. pobyt w Kor

albo

b. taka wizyta mogła mieć miejsce między zredagow. 1Kor i 2Kor (III podr. mis.) P. W Efezie dowiaduje się o zamieszaniu w Koryncie na skutek działań pseudoapostołów: podważana godność Pawła, rozwiązłość obyczajów, wzrost znaczenia prawa Mojż.

P. bez zapowiedzi jedzie do Kor

Teologia:

• Jedni: Nie ma gdyż to pismo osobiste

• Fragment nauki o odkupieniu (2Kor 5,14-21)

• Sprawa apostolatu (2Kor 3,9-11)

• Dobre uczynki, jałmużna, modlitwa

• Napomnienia braterskie (2Kor2)

• Nauka o sprawach ostatecznych (sąd, paruzja, chwalebne zmatwst)

Listy więzienne Ef Flp Kol Flm

W nich wzmianki o przebywaniu w więzieniu w chwili redagowania

Więzienia Pawła:

1. w Filipi- 1 noc (Dz16)

2. w Jerozolimie (Dz21-23)

3. w Cezarei Palestyńskiej (58-60 r.)

4. w Rzymie (61-63r.)

5. w Efezie (1Kor15,32 i 2Kor 1,8)

6. w Koryncie- brak dowodów

2Kor 6,5 ; 11,23 - Paweł wspomina o kilku więzieniach, Tradycja podaje, iż był 7x

Flp

Miejsce i czas powstania:

Musi to być dłuższe więzienie gdyż P. utrzymuje łączność- Filippia i Jerozolima odpadają, ostatnie tez, więc Cezarea 58-60 ( teraz wariant ten nie ma zwolenników, wcześniej protestanci) albo Rzym 61-63 (wdg Tradycji, i treść na to wskazuje, bo mowa jest o :

Tm z Rzymu

pretorianach

świętych z domu cesarskiego

K. lokalny opisany jako dynamiczny

Lankamer, Romaniuk

• W Efezie przypomina wielkie listy (język, styl, doktryna)

z Efezu bliżej do Filippi

• W Koryncie

jeszcze bliżej, ale więzienie nie potwierdzone.

Wniosek: trudno stwierdzić jednoznacznie

Autentyczność i jedność literacka:

Bez wątpliwości -Pawłowy

Flp2,5-11 - fragment przedpawłowy (słownictwo; nie wpasowanie w kontekst;

jest to fragment b. teologiczny podczas gdy list b. bezpośredni) 2 krotna zmiana nastroju:

Flp 3,2- 4,3- ton ostry Flp4,10-20 wdzięczność ( po Flp 2,25) Zmienność tłumaczona:

list osobisty przerwa w dyktowaniu interpolacja Flp3 3 listy A, B, C

2 listy A, B

Tematy teologiczne:

Nauczanie Chrześcij. Nazwane Ewangelią

chrystologia- hymn o kenozie

zjednoczenie z JCh po śmierci

ślady usprawiedliwienia przez wiarę

napomnienia z uzasadnieniem Chrystologicznym

Ef list więzienny

Za tym, że niepawłowy świadczą:

1. Język

• Szereg terminów typowych dla Ojców Ap

• Semiotyzmów tyle co w pozostałych pismach P. razem wziętych

• 18 terminów nie wyst. W LXX i NT

• 35 hapax legomenon w NT

styl

Teologia

• K. budowany na fundam apost. I proroków

• Ekklesia- oznacza K. powszechny (gdzie indziej też lokalne)

• Małżeństwo  Chrystus- Kościół

• Swięci tylko apostołowie

• Tylko tu o zstąpieniu JCh do piekieł

• anonimowość a P. znał dobrze Ef

• Stosunek listu do Ef do listu do Kol

• podobieństwa:

Ef 5,19- 6,9 Autor mając przed sobą jedno z Kol3,16- 4,1 pism kopiował je partiami

• różnice Ef 3,3nn te 2 listy nie mogą Kol 1,26nn pochodzić od P.

• najczęściej uważa się , że: Kol - P. Ef- nie P.

- Ef- związki z innymi pismami P- zlepek różnych wypoć P. oprac przez jego ucznia

- P. przekazał sekretarzowi Kol by on na jego podstawie sporządził Ef. Różnice wynikają z braku przez sekretarza zrozumienia treści

- hipoteza wspólnego źródła- niewielkie uznanie

Adresaci Ef:

„w Efezie”- w największych kodeksach brak tego zwrotu, fragm. Muratoriego i Ojców K.- Ef adresatami Marcjon- Laodycejczycy

2 teorie: - do Laodycejczyków

- to list okólny- encyklika do różnych K. Azji Mn.

Charakter literacki:

To nie list, ale pismo do wielu gmin. Gnilka - Ef nie są adresatami, lecz pismo wyszło z Efezu.

Jest to swoisty testament duchowy P. lub medytacja głównych prawd wiary.

Miejsce i czas powstania:

• jeśli p. to w więzieniu rzymskim (61-63)., bo autor w więzieniu 3x - kol, Flp i Ef- z tego samego czasu

• jeśli odrzucić P. autorstwo, to większość przychyla się do lat 80-110

miejsce- Efez

budowa:

cześć dogmatyczna Ef 1- 3 część parenetyczna Ef 4-6

Kol

Protestanci zakwestionowali pawiowość listu dop. w XIX.w.

W kręgach niemieckich- niepawłowy, w kręgach ang. -różnienie

Argumenty:

1. język: 34 terminy nie występują w NT 15 słów spotykanych w NT, ale nie u Pawła 10 term. Tylko w Ef brak term.: sprawiedliwość, prawo, zbawienie, objawienie, „bracia moi”

2. teologia: Chrystologia ma charakter kosmiczny; Chrystus głową ciała- K. eschatologia- brak wzmianki o bliskości paruzji

Specyficznie ujęta nauka o zmartwychwstaniu

zwalczane błędy II w.

Hipotezy: jest to -antygnostyckie opracowanie zaginionego pawiowego pisma -to pismo nieznanego ucznia P. -autorem uczeń- sekretarz

Miejsce i czas powstania:

pawłowy - w więzieniu rzymskim (61-63)

niepawłowy - powstał później i nie wiadomo gdzie

Przeciwnicy : -błędy gnostyckie -błędy judaistyczne: - skrupulanctwo w przestrzeganiu swiąt i uroczystości - dzielenie pokarmów na czyste i nieczyste

- obrzezanie

-zwalczał formę synkretyzmu judaist-gnost-chrześcijańskiego

Flm

List bardzo krótki

Nie pojawiły się wątpliwości o jego pawiowości

Czas i miejsce powst: więzienie rzymskie (61-63) więzienie efeskie (54-56)

Treść: problematyka niewolnictwa, wyraz braku akceptacji dla tego stanu czł.

1 Tes

Autentyczność: list Pawłowy (potwierdzają najstarsze dok. chrzescij.) zaprzeczała jedynie szkoła tybingeńska

Data powst:

W czasie II podr. mis.- ok. 51 r bowiem: P. pod wrażeniem wiadomości przywiezionych przez Tm z Tesaloniki, gdzie wspólnota młoda,-P. nie ma się do czego ustosunkować

Jedność literacka: kwestionowana w ostatnich latach - wątpliwości co do: 1Tes 4,13-5,11 - raczej pawłowe- fragm. eschat. 1Tes 2, 13-16

2Tes

Autorstwo: protestanci od dawna kwestionują argumenty:-- inne niż w 1Tes przedstawienie oczekiwania na paruzję: 1Tes 5,2 - JCh przyjdzie niespodziewanie 2Tes 3,4- pierwej będą znaki -- powtarzają się całe fragmenty w 1 i 2Tes P. nie powtarzał by siebie

Może w 2Tes ktoś streścił 1Tes

Katolicy- długo za p. autorstwem teraz coraz więcej zmienia zdanie.

Kolejność 1 i 2 Tes

• 1 Tes - pierwszy

• 2 Tes- tuż po 51r.

• 2Tes w czasie III podróży mis. W Efezie (56)

• 2Tes pierwszy

• Pozwstały równocześnie 1 Tes dla poganochrz. 2Tes dla judeochrz

Jeśli P. nie napisał 2Tes to powst on pod koniec I w.

Listy pasterskie 1Tm 2 Tm, Tyt

Nazwa nadana w XVIII w.

Są to listy do konkretnych osób, lecz nie są czysto prywatne

Autorstwo:

200 lat temu zakwestionowane p. aut., dziś- na pewno nie tak p. jak Rz. Gal…

Argumenty: brak ich - w P⁴⁶ -w kan. Marcjona - u niektórych Ojców język: dużo słów nie występujących u P. słowa używane w IIw pan niewolnika- w Kol „kyrios” ,w listach pasterskich „despotes”

Niektórzy tłumaczą spisywaniem przez sekretarza

Inni wyliczają: -niezgodności biograficzne Dz- listy pasterskie - zwalczane błodzy II w -rozbudowany ustrój hierarchiczny K. - w teologii brak elementów eschatologicznych

Hbr

Nieautentyczny

• Prolog:

• brak imienia nadawcy

• Odbiorców

• Życzeń

• Autor otrzymał objawienie od bezpośrednich świadków, a P. od JCh

• Doktryna:

• JCh arcykapłanem

• Zbawcza siła śmierci ze wniebowstąpieniem a nie Zmwst

• Słownictwo: rzadko terminy P. (apostoł, eklezja)

• Styl

• Język lepszy od innych listów

• Już od początku na zach i wsch nie ma mowy o autorstwie Pawła

• Orygenes- tylko B. wie kto autorem

Adresaci:

Tytuł- dop. z II w zaś list wcześniejszy

Hebrajczycy:

• Judejczycy mieszkający w Judei i mówiący po hebrajsku,(sam list w języku greckim)

• Poganochrz

• Judeochrz

• Judeochrz mocno zhellenizowani

Czas i miejsce powstania

• Brak danych w liście

• Przed 90 r. bo Klemens Rzymski w 90 r go cytuje

• 58-60-63?

wzmianka geogr tylko w jednym miejscu 13,24- z Italii - ludzie pochodzący stamtąd i tam przebywający lub -ludzie, którzy tylko tam przebywają, nie wiadomo czy adresatami są żydzi z Italii, więc raczej to drugie.

Miejsce: Można przyjąć Italię

Teologia:

• Arcykapłaństwo JCh- temat podstawowy

• JCh pośrednikiem- f. kapłańska

• Jch- ofiara przebłagalna

• Nowe przymierze

• Synostwo boze JCh

• Naród wybrany- lud w drodze (Hbr3,7-4,13)

• Dużo tytułów i wypowiedzi o JCh

• Dziedzic wszystkich rzeczy

• Odblask chwały i odbicie istoty B

• Pierworodny

• Apostoł i Arcykapłan naszego wyznania

• Wlk Arcykapł

• Syn Boży

• Kapłan na wzór Melchizedeka

• Poręczyciel lepszego przymierza

• Sługa świątyni i Prawdziwego Przybytku

• Pośrednik lepszego przymierza

• -//- Nowego Przymierza

• Arcykapłan Dóbr Przyszłych

• Ten, który ma nadejść

• Sprawca wiary i ten, który prowadzi ją do doskonałości

• JCh wczoraj dziś i ten sam na wieki

• Wlk pasterz Owiec- pan nasz Jezus

Budowa

Prolog 1,1-4 - przypomina J1,1-18

1. część 1,5-10,18- wyższość nowego przymierza

2. 10,19-13,17 wnioski moralne

Epilog

1 LIST DO KORYNTIAN

• Książka Załęskiego ,, Obraz kobiety….” ( 1 Kor 7) (1 Kor 11; 14; 9,5)

• ,, Nierozerwalność małżeńska wg św. Pawła” ( 1 Kor 7,10-16)

• ,, Chrzest za zmarłych 1 Kor 15, 29 ” w ,, Miłość jest z Boga” s. 455-460 red. Wojciechowski

INTRODUKCJA:

Autentyczność 1 Kor i jedność literacka.

Jako całość- dobrze poświadczona przez najstarszą Tradycję. Dlatego autentyczność nie jest zaprzeczana - listu jako całości.

» Krytycy liberalni - zastrzeżenia co do fragmentów - że to późniejsze dodatki. 1 Kor 1, 2b - słowa zbyt ekumeniczne jak na Pawła ( mogło to być na początku corpus paulinum)

» 1 Kor 10, 1-23- fragment niejednolity treściowo - wezwanie do powstrzymania się od udziału w ucztach pogańskich.

ten fragment - obce ciało.

Ten rozdział mógłby być odrębną jednostką literacką. Paweł głosi wolność w spożywaniu pokarmów, ale mówi też o ograniczeniach tej wolności.

Paweł potępia nie tyle spożywanie tych pokarmów ale obecność chrześcijan na ucztach pogańskich.

» 1 Kor 11, 2-16- w książce Załęskiego

Połowa uczonych jest za tym, że to tekst Pawłowy a połowa, że nie.

Załęski uważa ,że jest to tekst Pawłowy.

»1 Kor 14, 33-35- o kobietach- kobieta powinna milczeć w kościele- w książce trudno o jednoznaczne stanowisko- ale raczej nie od Pawła- sprzeczność tego tekstu z 11, 5- tu pozwala kobiecie się odzywać ( nakryta głowa).

W zasadzie pismo Pawłowe.

1 Kor 5,9- jedność literacka- Paweł pisze o jego pierwszym, nieznanym nam liście do Koryntian ( czyli były jeszcze jakieś pisma/listy Pawła, których nie znamy) - nie 1 Kor i 2 Kor.

Langkammer- istnieje możliwość 5 listów do Koryntian, zaginął pierwszy.

1 Kor- zawiera w sobie po części wszystkie inne listy oprócz 1 Kor

1 Kor- inne listy

• 1 Kor 4,19 - zapowiedź rychłego przybycia do Koryntu

• 1 Kor 16,5- odwiedzi Koryntian po powrocie z Macedonii

• 1 Kor 10 - zabrania uczestniczenia w ucztach pogańskich

• 1 Kor 8 i Kor 10, 23nn- zezwala na spożywanie mięsa z ofiar pogańskichjeśli nie będzie gorszyć słabych.

• 1 Kor 9 - Paweł broni swej apostolskiej godności

• 1 Kor 1-4 - Paweł nie atakuje swych wrogów.

Jak powstał ten kanoniczny 1 Kor

Podstawą do połączenia w jeden list kilku innych mniejszych była chęć skomponowania takiego corpus paulinum by osiągnąć liczbę 7 listów.

Ci, którzy za jednością literacką- te sprzeczności literackie nie muszą świadczyć o charakterze kompilacyjnym.

Przechodzenie od tematu do tematu i jeden temat z różnych punktów widzenia jest podyktowane wątpliwościami, które docierały do Pawła.

Problem partii- Paweł mówi o rozdarciu Kościoła Korynckiego.

4 grupy:

- od Piotra

- od Apolla

- od Pawła

- chrystusowcy ( nie zakon)

W chwili pisania tego listu żaden z przywódców partii nie jest w Koryncie

- Apollo jest z Pawłem w Efezie

- Paweł raczej tez nie jest w Koryncie

Chrystusowcy- o nich wzmianka może być późniejszym dodatkiem

- to są Ci, którzy są Chrystusa 2 Kor 10,17 - chrześcijanie pochodzą juda est(?) ale nie da się tego udowodnić, bo Paweł ani w 1-2 Kor nie występuje przeciw nim

- to ludzie reprezentujący gnozę koryncką

Chrześcijanie przechwalający się posiadaniem szczególnej wiedzy o Jezusie, odrzucali autorytety ziemskie, słuchali tylko Jezusa- jedyny autorytety ziemski, za tym-→ kontekst 1 Kor 1, 12- 2 rozdziały poświęca Paweł autentycznemu tematowi mądrości- głupota. Prawdopodobnie w celu pouczenia ludzi pyszniących się swą mądrością Kor 4, 6-13- ,, słabości…….”

- ,,ja zaś Chrystusa” - tego wyrażenia nie należy uważać za głos kolejnego ugrupowania(?)- to jest deklaracja Pawła- który przeciwstawia się tym ugrupowaniom- Jego łączność z Jezusem to pouczenie o potrzebie zabiegania o ścisły kontakt z Jezusem to wyjaśnienie- chyba najlepsze- ale nie ma za wielu zwolenników.

Pochodzenie innych partii- kwestia najważniejsza.

Czas i miejsce

57 r.- najczęściej się mówi, że w Efezie.

Tematy teologiczne 1 Kor :

→ mądrość hellenizmu a mądrość chrześcijańska 1 Kor 1- 2

→ tradycja Apostolska 1 Kor 11,2,23 ; 15,3

→ etyka chrześcijan a zagadnienie małżeństwo 1 Kor 7,1 - 17, 25-38 1 Kor 5 - rozwiązłość

→ niewolnictwo 1 Kor 7, 18-24

→ agapy i Eucharystia w Koryncie - 1 Kor 11, 23-29

→ 1 Kor 15- zmartwychwstanie

1 kor 1,1-9 na wstępie imię Pawła. O powołaniu- Rz

Powołanie na Apostoła- zgodnie z wolą Bożą ( Ef, Kol, 2Tm). Ten wybór przez Boga- wyróżnia apostołów chrześcijańskich od apostołów judaizmu. Nazwa apostoł w judaizmie- wysłannicy patriarchy żydowskiego, którzy z jego upoważnieniem mieli określone zadanie w stosunku do Żydów w diasporze.

Sostenes - możliwe, że był sekretarzem przy pisaniu tego listu. Niewiadomo czy chodzi tu o przełożonego synagogi z Dz 18,17 . Termin brat- adelfos- w Piśmie często członek wspólnoty chrześcijańskiej. Adresatów- nazywa Kościołem Bożym w Koryncie ( to Kościół partykularny (?) złożony z uświęconych w Jezusie i powołanych świętych stanowiących tylko część wspólnoty, do której należą wszyscy, którzy wzywają imienia Pana.

J 3,5 ,, wzywają imienia Pana”

Paweł nie posługuje się tu nazwą chrześcijanie Dz 11, 26 - znany termin w Antiochii od początku tamtejszego Kościoła. Teraz pozdrowienia : życzymy łaski i pokory gr. Charei ( łaska, radość) łączy z hebr. Szalom

Dziękczynienie- wychwalanie adresatów- osiągnięcia w wierze. Niezależnie od sytuacji ………….. Kościoła Paweł nie omija okazji by podkreślić zasługi tych ludzi.

Teraz- Paweł już sam- może podkreślenie osobistego charakteru listu, szczególnego zaangażowania.

,, wzbogaceni we wszystko” - po raz pierwszy termin gnosis- nie ma on znaczenia nie ma on znaczenia, najwyższej wiedzy o jakiej myśleli gnostycy.

2 Kor 11,6- gnoza kontra puste oratorstwo.

Łaski otrzymane przez Koryntian - chrisma(?) to słowo w NT tylko w Piśmie.- znaczenie daru zbawienia udzielonego przez Boga ludziom przez chrześcijan.

Rz 5,15 ; 6,23

2 Kor 1,11- szczególna łaska i miłosierdzie

1 Kor 12,9- oznaczenie darów nadprzyrodzonych- cudowne uleczenie chorych

1 P 4, 100 jeden raz ten termin

Koniec wstępu- modlitewny zwrot, wzmianka o dniu Pana ( 1 Kor 1,8)

Dzień Pański- od Amosa to termin na określenie Dnia Sądu. W Listach do Koryntian- Jezus - Kyrios- w odniesieniu do ziemskiego życia i po zmartwychwstaniu.

1,10-6,20- skarcenie nadużyć.

1, 10-16- zachęta do jedności . Jednym z powodów tego listu- wieści o rozłamie w Kościele Korynckim Paweł wręcz zaklina Koryntian by położyć kres takiemu stanowi rzeczy, gr. Pasaggalo- naglące wezwanie do zmiany usposobienia, nawrócenia się. Zachęcając do zgody Koryntian- używa zwrotu politycznego ,, „ zgoda i porozumienie między narodami lub grupami społecznymi.

Apostoł domaga się nie unifikacji poglądów, ale zgody pomiędzy członkami wspólnoty.

Gr. schizma- rozłam(nie herezja) nie dotyczą różnic doktrynalnych, ale raczej tendencji ludzi złączonych poglądami politycznymi czy religijnymi.

Katericho- termin na określenie pojednania zwalczających się stronnictw.

W 12 ,,Chloe”- nieznana chrześcijanom

- epitet Demetrii, bogini żniw

- tytuł agendy handlowej , znany dobrze Pawłowi między Koryntem a Efezem.

Rozłam chrześcijaństwa na ¾ stronnictwa= podział Jezusa- a to absurd

W 16 - niewiele ma chrztów na swym koncie

- przykład dyktowania listu sekretarzowi( przypomniało mu się)

1,17- 31- istota prawdziwej mądrości, możliwe ,ze w wierszu 17 miał Paweł na uwadze osobę Apollosa. Prawdopodobnie Koryntianie przeciwstawiali wywody Apollosa prostemu nauczaniu Pawła, co dało okazję do przeciwstawieniu pojęcia prawdziwej i fałszywej mądrości.

Mądrość słowa- przeciwstawieństwo logos- dar nauczania, pojmowanego jako łaskę. W kontekście i mądrością słowa pozostaje nauka krzyża niezrozumiała dla systemów filozoficznych i nie do przyjęcia dla nich. Cytat ze ST ,, Napisane jest bowiem”- wprowadzenie cytatu. Cytat z LXX- Iz 29,14 i Ps 33,10.

W 20- parafraza Iż 33,18

Badacz tego świata - Syndreteos- hapax legomenon w NT ,, świata tego” - za apokaliptyki żydowskiej w której okres oczekiwania nie jest równy mającym nadejść czasom mesjańskim. Dla Syracydesa to wprowadzenie to nie tylko okres czasu ale świat w sensie przemijania.

Mdr 16,4 podobne znaczenie

Mądrość - przemijająca pełna grzechu.

W 21-25 - tej mądrości przeciwstawia się mądrość Boża, która zawiera naukę o krzyżu, o Jezusie ukrzyżowanym, ale człowiek nie skorzystał z tej możliwości- dlatego Bóg wybrał niezrozumiałą dla człowieka drogę śmierci krzyża. Ta nauka o zbawieniu przez krzyż została odrzucona przez judaizm (tylko wola) i hellenizm (wypracowana myśl, filozofia, słowa).

Od 26 łagodniejszy ton wypowiedzi Pawła , mądrość słowa nie jest równa logos……….→ dar nauczania- szczególną łaską Bożą.Kontract z mądrością- nauka krzyża. Cytat wprow. f formułą ,,jak jest napisane”- cytat z LXX w sposób dowolny ( a nie z tekstu.........) Iz 29,14 i Ps33.

Paweł odwołuje się do stanu gminy w Koryncie - nie ma możnych, szlachetnie urodzonych, takich wybrał się Bóg by zawstydzić madrych. Stało się tak by nikt nie chlubił się przed Bogiem.,, Chlubić się można tylko w Panu” →cytat Jr 9,23-24; 1 Sm 2-10

………………. W Jezusie wyrażenie Pawłowe → ( 164 w pismach a 36 razy w Kor). To stosunek pośrednictwa łączności, zjednoczenie moralnomistyczne(?)

W 2,1-16 Paweł apostolstwo mądrości krzyża.

Po doświadczeniach w Atenach → nie zawsze uczone wywody dają pożądane rezultaty → teraz z nich rezygnuje. Głosi naukę o zbawieniu człowieka przez Jezusa na krzyżu. Głoszenie Ukrzyżowanego. Jest Paweł świadom zróżnicowania społecznego Achai (?) także w prowincji ( Koryncie) dlatego staje się w bojaźni, słabości, stawia teraz na moc Bożą. Lepsze skutki niż w Atenach. Koryntianie - wiarę zawdzięczają mądrości Bożej.

W 6 - doskonali- przypomina rozróżnienie między pełnymi chrześcijanami a tymi którzy są nazywani w 1 Kor 3 niemowlętami. Możliwe, że termin ten jest wzięty z misteriów pogańskich, gdzie oznacza wtajemniczonych. Paweł może znał misteria pogańskie ale nie musiał tego przejąć. Jak coś przejmował to chrystianizował to. W rycie pogańskim - doskonali- po obrzędzie wtajemniczenia; a w chrześcijaństwie chrzest- uzdalnia do pełnej doskonałości przez życie zgodne z nakazami Jezusa. Nawet niedoskonałym dostępna jest mądrość Chrystusa. En misterio - w tajemnicy ( 2 raz w 2 Tes 2,7) niezależnie od znaczenia tego terminu w misteriach pogańskich.

Można w Pawle 2 elementy :

- do poznania misterium prowadzi droga Objawienia przez ST aż do Apostołów.

- treść soteriologiczna i eschatologiczna

- Ewangelia głoszona przez Pawła - rozwinięcie tej treści w oparciu o śmierć Jezusa na krzyżu i jego moralno-religijne konsekwencje.

W różnych listach Paweł podkreśla różne aspekty tak pojętego misterium

1 Kor - podaje jego zarysy w stosunku do mądrości 1-7, do zadań apostoła …… i inne przejawy życia chrześcijan. Podkreśla eschatologiczny aspekt przez dodatek ku chwale naszej. Doksa - chwała u Pawła- sens eschatologiczny- stan w jakim znajduje się odkupieniu.

W 8 - Jezus Panem chwały - nazwa ST i lit.apokaliptycznej(?) odnoszona do Jahwe. Mądrości, którą Paweł głosił nie pozna żaden z władców. Władcy tego świata - przywódcy żydowscy domagający się ukrzyżowania dopiero potem- wszelkie moce zwalczające naukę Jezusa.

W 9 - formuła wprowadzenia- cytat ze ST - tak to wygląda ; ale sprawa nie jest oczywista. Paweł dowolnie cytuje ST. Trudno znaleźć taki cytat w ST. Niektórzy dopatrują się tu cytatów apokryfu ,, Apokalipsy Eliasza” Hieronim się z tym nie zgadza. Dziś nie znamy źródła tego cytatu, może Iż 64,3 + Jr 3,16. treść jest oczywista- szczęście eschatolog. które ma być udziałem chrześcijan przewyższa ludzkie możliwości poznawcze.

W 10- 16- Paweł stwierdza, że tą niedostepną dla innych prawdę objawił Bóg przez Ducha Swojego i jest ona dostępna tym, którzy Duchem w życiu się kierują. Paweł wraca do myśli- przekazuje Paweł naukę w słowach, których nauczył się od Ducha Świetego.

3 Objawy niedojrzałości Koryntian.

Nawiązując do podziału ludzi z poprzedniego rozdziału- żyjący pod wpływem Ducha Świętego i na tych którzy kierują się sferą zmysłową. Paweł próbuje określić postawę Koryntian. Odmawia im miana ……………- przysługuje w pełni chrześcijanom, ale nie są też……………………….- cieleśni→ to jest dobitniejsze i nieco łagodzące.

W 1 …………………

Ikos- oznacza etyczną albo dynamiczną relację do terminu sarks, ten kto żyje kata sarka- wg ciała to słowa w w. 3 ( bo jeszcze jesteście cieleśni) Wzmianka o nienawiści- wskazuje też na cielesność Koryntian. Przypomina to Mdr 9,4-15. Wyraz niedojrzałości Koryntian- napijaj- niemowlęta potrzebują mleka- pokarmu dziecięcego.

W 3 postępowanie wg ludzkich zasad - niedojrzałość chrześcijan

W 4 też to podkreśla

To główny motyw 1 Kor

Odwoływanie się do tej czy innej osoby ( Apollos) pozbawienie wszelkiej podstawy, bo oni są jedynie sługami, dzięki którym Koryntianie przyjęli wiarę.

,, Uwierzyliście” - aluzja do niedawnego nawrócenia się Koryntian

,,kyrios”- Pan a nie Bóg

Metafora ogrodu- przyrównanie do pracy apostolskiej. Działalność Pawła i Apollosa to tylko etapy rozwoju gminy Korynckiej i dlatego ich działalność wyraża się w czasie aoryście.

Nieustanna działalność Boga - perfectum

W 7 relacja obydwu do Boga i wzajemna relacja siejącego i zbierającego, którzy powinni stanowić jego (?) Bóg oceni wkład pracy jednostek. Dalej - synergoj- współpracownicy , pomocnicy ( Rz 16, Flp 4), georgion- rola- to …………..NT

Oikodone- budowanie - proces kształtowania chrześcijańskiej wspólnoty to aż do w 17

W 13 - wkład poszczególnych ludzi w działalność apost. Działalność każdego z nich będzie jawna w dzień sądu. ,, Dzień”-od 8 w.pne - dzień Pański-Amos.

Ogień

W 15 - teol. dogm..- podstawa nauki o czyśćcu, różne interpretacje

Ojcowie greccy - to kara wieczna; ,,ocaleje”- to nie będzie zbawienie, ale będzie zachowany by ponieść karę wieczną..

Orygenes - kara przejściowa po której zbawienie.

Sobór florencki ( 1239/41) dyskusja na ten temat. Jedni za Chryzostomem inni za Orygenesem. Czy to dowód na istnienie czyśćca? Możliwe, że to aluzje. Wywód o winnicy i fundamentach- posłużył Pawłowi jako tło do powrócenia do rozłamu w Koryncie. Nawiązanie do metafor o budowaniu - chrześcijanie - świątynia a Bóg( w 16).Później - 1Kor 6,19- poszcz. Chrześcijanie- świątynie. Naos ( miejsce święte świętych- tu tylko arcykapłan) a nie heron ( cały teren świątyni)

Obraz świąt- do wspóln. Do której mieszka Duch Święty. Za profanację świąt- śmierć

Rozłamy - naruszenie jedności świątyni

18- 23 Paweł zbiera naukę o mądrości i naturze apostolstwa, którego niewłaściwe rozumienie spowodowało rozłamy.

W 15 - Hi- nie z LXX ale z tekstu masoreckiego ( hebr.) Dalej- wolność chrześcijan- źródłem Jezus.

4

Nawiązując do jedności Kościoła w 3 rozdz. na podstawie budowania, przechodzi Paweł do funkcji. Są one sługami Jezusa i szafarzami tajemnic Bożych. Na określenie pojęcia sługi- nie diakonos ale hiperetes. To słowo oznaczało wioślarzy na niższym poznaniu stawi.(?) statków a nie w NT- w znaczeniu głosicieli np. Łk 1,2 ; 4,20 i Dz 13,5

Inne słowo oikonamos- włodazr- to w starożytności zarządzający dobrami, będącymi własnością innych. Nie mógł on nie postanawiać bez wiedzy pana. Ap.- włodarze tajemnic boga.

Misterion- przeważnie w liczbie poj. Liczba mnoga oznacza całość pouczeń zawartych w nauce Jezusa. Należy wykluczyć wszelkie odniesienia do misteriów kultycznych w świecie politeistycznym. Konieczny warunek na ……- wiernośc w stosunku do otrzymanych zleceń.

Widocznie Koryntianie zarzucali Pawłowi brak wierności, skoro nawiązuje on do pochopnych sądów ludzkich, obojętnie przez kogo wydawanych ( pojed. Koryntianie czy Trybunał ludzki). Paweł używał słowa hemera- dzień w znaczeniu sądu, trybunału ludzkiego. W oparciu o 1 Kor 4,4 Sobór Trydencki wyjaśnił i teol. uzasadnił podstawy chrześcijańskiej pokory i niepewności siebie gdy chodzi o problem zbawienia człowieka( sąd Boży). Z jednej strony wolno człowiekowi pokładać nadzieję w miłosierdziu Boga, zasługach Jezusa i skuteczności sądu. Z drugiej strony trzeba pamiętać człowiekowi o własnej słabości, która nie pozwala na absolutną pewność co do stanu łaski w człowieku. Ostatnim sędzią człowieka jest Bóg, choć sumienie teraz człowieka nic nie wyraża. Wskazania dotyczą w stosunku do Ewangelii odnosi Paweł do siebie i Apollosa. Używa Wulgaty w 6 - metaschematiza- czas zmienić formę , zmienić układ, ułożyć inaczej.

W LXX ten czas 2 razy w Mch 9, 22 a w NT tylko u Pawła w różnym kontekście - czyli różne znaczenie. 2 Kor 11,13- fałszywi apostołowie, dalej -szatan jego sługi. Flp 3,21

Idea przemiany ciała uniżonego w ciało chwały. W retoryce - czynić aluzje , stosować teorię do konkretnych przypadków. Paweł pewnie to ostatnie znaczenie uwzględni. ,, nie wykraczać ponad to co napisane” przypomina aforyzmy mędrców greckich- wzorem ludzi tak postępuj- Paweł i Apollos.

Pycha zdaniem Pawła jest źródłem rozłamów w Kościele Korynckim. Dalej Paweł nie kwestionuje uzdolnień jednostek ale chce ukazać wszystko we właściwych rozmiarach.

W 9-13- Paweł ironizuje- przeciwstawia przy pomocy kontrastów samozadowolenia Kor - trudom Apostołów .Apostołowie na śmierć skazani w NT to hapax legomemon. W LXX wizyty na określenie skazańców , których ciała lwom na pożarcie- widowisko dla świata aniołów i ludzi, kto przeżywa- zasięg kosmiczny- bo świat, aniołowie i ludzie to cały kosmos

Pracą fizyczną zarabiali na własne utrzymanie

1 Kor 5-6

Paweł omawia pewne konkretne grzechy Koryntian, rozdział 5 - kazirodztwo, rozdz. 6 , 1-11 szukanie sprawiedliwości przed sądami pogańskimi, 12- swoboda obyczajów. Do Pawła dotarły zapewne wiadomości, że jakiś chrześcijanin dopuścił się kazirodztwa . Określenie nie matka ale żon, kobieta . Chodzi nie o grzech z matką ale z macochą. Tego rodzaju występek zasługiwał na potępienie już w ST Kpł 18,8 - ukamieniowanie. Poganie też to potępiali. Niektórzy Koryntianie - chrześcijanie - nie usunęli tego grzesznika spośród siebie. Czemu Paweł musi interweniować osobiście a nie za pośr. Przełożonego wspólnoty. Tolerancja na podstawie prawa ST- dopuszczano takie związki gdy pierwsza strona- pogańska ( ale nie jak oboje żydami) a w małż. mieszane w diasporze często.

Paweł domaga się potępienia mężczyzny a nie mówi nic o macosze( a zwykle potępiano za takie związki kobietę) Czyżby chodziło tu o pogankę- więc to dla Żydów nie było to takie zło.

5 powraca do tego tematu. Koryntianie winni w łączności z Pawłem wydać takiego Szatanowi .Paweł mówi równocześnie o trosce o ducha w oczekiwaniu o na dzień sądu. Gradacja kary

,,na zatracenie ciała” tu w 5 1 Tm 1-20 chodzi o uleczenie winnego, zniszczenie w nim namiętności a nie jego samego. Możliwe ,ze chodzi tu o koncepcje ST - np. Księga Hioba, próba ciała. Do wykonania zadania powinno zmobilizować przekonanie,że odrobina kwasu, zakwasza całe ciasto. Idea kwasu znana w ST.

Tolerowanie zła - grozi konsekwencjami dla całego Kościoła. Kwas i ciasto- zrozumiałe na tle ST Paschy. Żydzi nie zdążyli zakwasić chleba, na pamiątkę tego spożywali chleb niekwaszony. Rytuał : 13/14 Nisan - usunięcie chleba kwaszonego ( nawet okruchy) , po południu- ofiarowanie baranka w Świątyni spożywanie tylko chleba przaśnego. Wiele aluzji do tego; zachęta do powrócenia zła i przewrotności

W 10- 12 wyjaśnienie o jakich ludziach Paweł myślał, jakich unikać , dotyczy to głównie chrześcijan. Paweł nie ma prawa sądzić tych którzy są na zewnątrz- oni pod osąd Boży , Pwt 17,17 wezwanie do usunięcia zła, katalog występków.

1 Kor 6- potępienie szukania sprawców przez chrześcijan przed trybunałami pogan. Takie spory powinni rozwiązać ,,święci”- czyli chrześcijanie a nie poganie. Święci będą sędziami tego świata, chrześcijanie będą sądzić świat . Sądzić - odnosi się prawdopodobnie do czasów eschatologicznych Mdr 3,8 - podobnie.My ludzie będziemy sądzić aniołów. Paweł nie mógł tu mieć aniołów w sensie świętym, Jan Chryzostom i inni - chodzi o aniołów złych ( 1P 2,3)Takie wyjaśnienia przyjmują jeszcze niektórzy ale wielu innych na to się nie zgadza bo gr słowo…………- nigdy nie występuje bez dodatkowych określeń na oznaczene demonów. Paweł na pewno nawiązuje do znanej w ST ,, idei o udziale pobożnych i świętych w panowaniu Mesjasza nad narodami i duchami ( złymi) Mdr 3, Dn7, Iz24. Chrześcijanie zjednoczeni z Jezusem będą uczestniczyć w Jego potędze, chwale i sądzie. Nie wiadomo o jakich aniołów i demonów chodzi

W 5 Paweł zachęca do pojednania i rezygnacji z drogi sądowej. Uzasadnienie czemu warto przebaczać bliźniemu a nie iść do sądu

1 Kor 6,6-11 podstawa o jurysdykcji Kościoła ( wg niektórych) Te wskazówki Pawła miały charakter przejściowy.

1 Kor 6, 12-20 obraz upadku Koryntian po to by skłonić do większej wyrozumiałości w stosunku do innych będą do znoszenia krzywd.

,,Wszystko mi wolno” polemika z rozpowszechnionym poglądem, że rozpusta jest dla ciała tym czym dla żołądka pokarm. Grzeszyć przeciw ciału - odzierać ciało z jego nadprzyr. działania. Inne grzechy są poza ciałem , bo nie odgrywaja tak ciała od duchowego przeznaczenie

W 19 ciało - świątynia Ducha Świętego. Mamy chwalić Boga bo jesteśmy nabyci za wszelką cenę

1 Kor 7

Tu zaczyna się 1 część 1Kor, nauka o małżeństwie i dziewictwie, odp. na konkretne pytania Koryntian. Koryntianie- zbyt gorliwi- korzystanie z praw małżeńskich- złe, Paweł to potępia, mówi o prawach męza i żony- przeczytać z ksiażki

1 Kor 7,10-11

W 12 małżeństwa mieszane- zawarte gdy oboje byli niewierzący i w czasie trwania małżeństwa jedno się nawróciło. Wg nauki chrześć. Osoba , którą ta druga strona rzuciła bo się nie nawróciła, taka osoba może zawrzec ważny związek małżeński ale chrześcijanom nie wolno zainicjować rozwodu. Niektórzy Paweł nie mówił, że taka osoba może ponownie zawrzeć związki małżeńskie , zgadzał się tylko na separacje.

W 25

Paweł wstawił tekst , który na pozór nie jest związany z tematyką małżeńską ,,stan społeczny” ( w 17-24). Paweł zachęca do pozostania w takim stanie w jakim zostało człowieka w Bożym powołaniu. W 17 potwierdza związek Dalej nauka o niewolnictwie. Problem - przetłumaczenie tego wersu 21

→ Biblia Tysiąclecia zachęta do zadowolenia się stanem niewolnika i dobrego spożytkowania tego stanu do czegoś wyższego- zapoczątkował to Jan Chryzostom

→ inni ,, zostałeś wezwany będąc niewolnikiem ale jeśli chcesz stać się wolny- skorzystaj z tego” czasownik skorzystaj odnosi się do wolności czy do niewoli za wolnością- bliskość gramatyczna

Paweł podkreśla naturalne dążenie człowieka do wolności, ale to nie ma wielkiej wagi , bo chrześcijanin- niewolnicy Jezusa

23- nie bądźcie niewolnikami ludzi

1 Kor8- sprawa spożywania mięsa zajmuje się Paweł w rozdziale 8-10

- zasadniczo może spozywać chrześcijanin pokarmy mięsne złożone bożkom pogańskim ale powinien się od tego powstrzymać jeśli za tym przemawia korzyść bliźniego. Poganie składali ofiary bożkom- część spalona część jedzona- uczty w domach lub świątyniach pogańskich, rodziny nie nawracały się zawsze całe . Nie zawsze wiedza wystarcza, czasem trzeba kierować się miłością- to główna zasada. Nie ma problemu w spożywaniu tego mięsa ofiarowanego bożkom, bo bożków nie ma, ale są ludzie którzy mogą myśleć , że Bożkowie ą i jedzenie tego mięsa powodowałoby zgorszenie- wtedy nie jeść.

1 Kor 9- fragmenty z książki - 9,5

Przykład bezinteresownej miłości Apostolskiej. Zdaniem niektórych - to nie nawiązanie do 1 Kor8 ale powrót do 1 Kor 1-4, czyli ten rozdział mógł nie być od razu włączony o tego listu , ale to tylko hipotezy. Wskazuje na siebie jako przykład organizowania praw dla dobra innych. Szczególna sytuacja w Kościele Korynckim - powód tego rozdziału . Odwołując się do godności Apostolskiej. Która opiera się na fakcie objawienia Jezusa pod Damaszkiem. Paweł wylicza to do czego ma prawo, z czego mógłby korzystać by pokazac , ze dla dobra innych warto z przywilejów rezygnować.

9,5- żona

Diakonisa?

Słownictwo sportowe:

• igrzyska urządzane na cześć Posejdona co 2 lata na wiosnę

• igrzyska olimpijskie

1 Kor 10 - ciąg dalszy przestrogi przed udziałem w ucztach pogańskich i uzasadnienie.

Stawiając siebie za wzór wolności Pan troszczy się o to, by sam nie został odrzucony. - c.d na podstawie rozważań historycznych.

Opis wyjścia Izraelitów z Egiptu i pobyt na pustyni Synajskiej

„nasi ojcowie” - większość wspólnoty Koryntu - judeochrześcijanie ale wiadomo że Kościół w Koryncie to byli głównie poganochrześcijanie. Sformuowanie to - kształtowanie się stosunku chrześcijan do ST. Paweł ukazuje Izraelitów jako duchowych przodków chrześcijan, niezależnie skąd się wywodzą.

Paweł powołuje się na formułę „chrztu w Panu”. Zjednoczenie Izraelitów z Mojżeszem było analogiczne do zjednoczenia chrześcijan z Chrystusem w chrzcie. Mojżesz jest tu figurą Jezusa.

Obłok - symbol obecności Boga w człowieku ochrzczonym (jak u Żydów)

Morze - biblijny symbol wody chrztu

Pokarm, duch, napój, skała - Chrystus

Manna, woda - symbole Eucharystii (J 6)

Wędrująca skała duchowa - nie pochodzi z tekstu biblijnego ale z legendy rabinistycznej wg której skała towarzyszyła Izraelitom w ich wędrówce przez pustynię.

Paweł odwołując się do tej legendy chce powiedzieć, że Jezus, Syn Boży był źródłem ocalenia dla Izraelitów. O uczestnictwie Chrystusa w dziejach świata przed Wcieleniem mówi Ap 13, 8.

Paweł przytacza te fragmenty by były dla nas przykładem rozstrzygającym (w 11 powrót do myśli).

W 6 i 11 - wydarzenia biblijne to nie tylko przykłady jak dzieła filozofów ale przede wszystkim zapowiedź rzeczy przyszłych. Chrześcijanie mają wpatrywać się w owe wydarzenia by lepiej rozumieć te, w których uczestniczą.

Lb 32

Lb 16, 21-25

1 Kor 10, 14 - powrót do udziału w ucztach bałwochwalczych. Paweł ostrzega przed bałwochwalstwem - mają

unikać wszystkiego z tym związanego. Udział w ucztach świątecznych jest nawet dla tych uświadomionych związane z bałwochwalstwem i związane z kontaktem z bóstwem jak chrześcijanin w Eucharystii wchodzi w kontakt z Jezusem.

Uczta - kielich, błogosławieństwo i łamanie chleba.

Uczestnictwo - koinonia - wspólnota

Eucharystia łączy też ludzi między sobą do tego stopnia, że stają się jednym ciałem.

„Znaczenie pros kairon” w: „Słowo pojednania” red. J. Warzecka

Na przykładzie Izraela wg ciała Paweł ponownie pokazuje że zachodzi ścisła łączność między składaniem, a spożywaniem ofiary. Zarówno ofiarnicy jak i biesiadnicy wchodzą w kontakt z demonami, a to dla chrześcijan jest nie do przyjęcia.

Szereg praktycznych wskazówek:

Czy wolno brać udział w ucztach pogańskich na terenie świątyni? - Odpowiedź jasna - nie, bo gorszy się innych.

Czy można nabywać na targach mięso sakralne? - tak

Czy można przyjmować zaproszenia na uczty w domach pogan, w czasie których spożywa się mięso sakralne - tak, ale gdyby ktoś z obecnych zwrócił na to uwagę - zaprzestać.

Paweł - wzór

1 Kor 11 - poświęcony porządkowi na zebraniach liturgicznych

1 Kor 11, 1-16

1 Kor 11, 2-16 - czy to tekst Pawła? - połowa uważa że tak, połowa że nie.

Ten tekst jest sprzeczny z tym w rozdziale 14 - kobieta nie może się modlić.

Paweł chwali, że chrześcijanie się do niego przyznają i szanują tradycję (pouczenia i nakazy dotyczące wspólnoty chrześcijańskiej). Kobieta może się modlić w Kościele - trzeba wziąć pod uwagę Sitz im Leben.

Ten tekst dotyczy nie tylko kobiet ale też mężczyzn. Nakaz nakrywania głowy - sięga korzeniami judaizmu

Na początku - tylko w czasie ślubu

Potem - kobieta wszędzie wychodzi z zakrytą głową i twarzą - bo inaczej rozwód!

Na początku - hierarchiczny porządek:

5. Bóg

6. Jezus

7. mężczyzna

8. niewiasta

Relacja między 1 Tes 4, 15-17 i 1 Kor 15, 51-52 w „Żywe Słowo Boże i skuteczne” W-wa 2001 (dzieło zbiorowe)

1 Kor 11, 17-22

11, 17n - wprowadzenie w tematykę nadużyć sprawowania kultu w Koryncie.

Fragment poświęcony tzw. Agapom, ale to słowo nie zostało tu użyte.

Nazwa ta - wspólne spożywanie pokarmów w Kościele, co miało być wstępem do Eucharystii

Agapy wyprzedzały Eucharystię, łamanie chleba.

Choć na wschodzie - odwrócona kolejność

11, 18nn - te agapy miały miejsce

Paweł wraca do rozłamów w Kościele Korynckim - na zebraniach liturgicznych one nie przystają.

11, 19 - przypomina Mt 19, 7

Trudno powiedzieć na podstawie 11, 17-22 czy Paweł występuje przeciw nadużyciom związanymi z łączeniem sprawowanych Eucharystii i agap, czy Paweł występuje przeciwko ich łączeniu.

1 Kor 11, 23-26 - IV opis ustanowienia Eucharystii

Dziś uważa się że ten opis jest jednym z najstarszych lub najstarszy. Zbliżony jest on do formy Łk.

„Co otrzymałem i przekazałem”

Nie należy myśleć że Paweł otrzymał nowe objawienie na ten temat lub że to nawiązanie do wizji pod Damaszkiem.

„Czyńcie to na moją pamiątkę”

Nawiązania do baranka paschalnego (Wj 12, 14) wskazują na akt liturgiczny różniący się od tylko wspomnienia tym, że ma być to ciągle uobecnianie.

Eucharystia - nieprzerwana realizacja śmierci Jezusa w sposób sakramentalny, który w stosunku do Boga jest przypomnieniem zasług tej śmierci zastępczej a w stosunku do wiernych jej powtórzeniem w sposób bezkrwawy ale rzeczywisty i sakramentalny.

Z opisu wynika, że to ofiara i sakrament, a jednocześnie misterium skoro ma wszystkie elementy, z tym pojęciem związane.

• odwołanie się do faktu

• jego przeżywanie za pomocą słów, gestów, akcji rytualnej oraz łączności z Chrystusem przez spożywanie Jego Ciała i Krwi, a także wzajemnej łączności.

Dlatego - potrzeba należytego przygotowania do Eucharystii. Nie ma konkretów - co to za przygotowanie. Zachęca się adresatów do dokładnego badania siebie, by nie sciągnąć na ziemię kary Bożej.

1 Kor 12-14 - omówienie charyzmatów - darów Ducha Świętego

To było ważne dla zebrań liturgicznych w pierwotnym chrześcijaństwie. Gdzie działalność Ducha Świętego tam szczególnie intensywne formy, nie zawsze dla nas zrozumiałe.

To charyzmatyczny okres w życiu Kościoła. Ale nie miało to zastąpić hierarchii. Zachodziła obawa nadużyć wpływających negatywnie na jedność organizacyjną Kościoła.

Pneumatikon - słowo na określenie tych darów.

Z samej nazwy gr. - związane są one z łaską - charisma - charis.

Są różne rodzaje łask:

• uświęcające - bo nie są udzielane ze względu na zasługi osoby, ale dla dobra ogółu, wspólnoty

• gratiae gratis date - łaski darmo dane

Paweł używa „nie chce żebyście nie widzieli” - dla podkreślenia czegoś ważnego.

Aluzje do stanów ekstatycznych pogan w świątyni.

12, 4-6 - kryterium odróżnienia prawdziwych charyzmatyków od oszustów. Trójca - w odwrotnej kolejności - źródło charyzmatów.

12, 28-30 - lista 9 darów - lista jest też w Rz 12, 6-8; Ef 4, 11 w sumie 18 różnych charyzmatów.

Dar rozróżniania duchów - rozróżnianie prawdziwych charyzmatów od fałszywych

Dar języków - przemawianie w ekstazie językiem niezrozumiałym dla innych

12, 12-31 - porównanie społeczeństwa wiernych do ludzkiego ciała - chrześcijanin - Ciało Chrystusa.

Pius XII - Kościół jest Mistycznym Ciałem Chrystusa

Wyliczenie charyzmatów

Kor 13 - Hymn o miłości

Dar przewyższający wszelkie charyzmaty, utwór poetycki, zestawiany z Psalmami lub fragmentami Pieśni nad Pieśniami. Widać związek między pawłową koncepcją miłości a jego wiedzą o ziemskiej egzystencji Jezusa.

Gdyby „miłość” zastąpić „Jezus” - to opis ziemskiej egzystencji Chrystusa.

Kor 14 - zasady korzystania z charyzmatów.

Dar proroctwa - przewyższa dar języków

Dar języków podobny do daru glossolaliów u Łk

Przedmiotem nie jest nauczanie ale wysławianie Boga. Polegał na posługiwaniu się językiem artykułowanym, zrozumiałym dla niektórych ludzi z najbliższego otoczenia.

Sprawcą obydwu darów - Duch Święty.

Istnieje różnica w darach opisywanych przez Łk i Pawła:

u Łk - ludzie rozumieli słowa

u Pawła - mowa charyzmatyków niezrozumiała, bez wyjaśnienia

Kor 15

Dlaczego Paweł najdłuższy fragment 1 Kor poświęca prawdzie o zmartwychwstaniu?

O ile w religii izraelskiej zagadnienie to w skutek negacji faktu zmartwychwstania przez saduceuszy była dość szczegółowo roztrząsane, a w późniejszym judaizmie dotyczyło formy i powszechności zmartwychwstania o tyle ta idea w hellenizmie powodowała poważne opory (por Dz 17, 32; Dz 26, 23).

Koryntianie pewnie nie pytali o to, ale Paweł mógł wiedzieć o takich trudnościach (1 Kor 15, 12)

I fragment - fakt zmartwychwstania i świadectwo Apostołów

Cały ten fragment - streszczenie kerygmatu z najbardziej zasadniczymi cechami nauczania:

• śmierć Jezusa

• złożenie do grobu

• zmartwychwstanie

• ukazanie się Apostołom

• ukazanie się Pawłowi

To, co głosi Paweł nie pochodzi od niego, ale głosi on prawdę przyjętą z tradycji.

15, 3-6 - jeden z najstarszych fragmentów katechezy Apostolskiej. Możliwe, że w tradycji Apostolskiej znano jeszcze inne zjawienie się Jezusa zmartwychwstałego niż zanotowano przez Ewangelistów.

W 15, 6 - por. Mt 28, 16-17 - trudności z identyfikacją

15, 12 - kolegium apostolskie a nie dokładna liczba

Paweł odwołuje się do wydarzenia pod Damaszkiem.

Paweł ma na uwadze nie tylko porządek chronologiczny wydarzeń ale także godność (15, 9)

Chrystofanie wyliczone by potwierdzić wiarygodność zmartwychwstania.

Dzięki łasce Paweł nie gorszy od Apostołów.

1 Kor 15, 12-34 - wniosek o zmartwychwstaniu ciał

Gdyby przyznać rację tym którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania ciała to trzeba by uznać, że Jezus nie zmartwychwstał a to był główny temat nauczania Apostolskiego.

Daremny byłby trud Apostołów i nasza wiara.

Od 15, 20 - sytuacja człowieka po oczywistym dla Pawła fakcie zmartwychwstania Jezusa

Jezus - zmartwychwstaje jako pierwszy (Kor 1, 18) - Jezus - przewodnik zmartwychwstania.

Paweł wskazuje na podobieństwo z Adamem, który pierwszy umarł. Posługuje się on także metaforą z języka wojskowego oraz językiem funkcjonariuszy państw.

Wtedy paruzja - przybycie cesarza.

Triumfalne wejście Jezusa - początek nowej ery; zniszczenie panowania, władzy i mocy. Te 3 terminy - niekoniecznie złe potęgi. Jezus będzie wyniesiony ponad wszystkie potęgi świata (Rz 8, 38-39).

Ps 110, 1

Paruzja Jezusa zniszczy nawet śmierć: Iz 25, 8; Oz 13-14

Ps 8,7.29

„Chrzest za zmarłych” (1 Kor 15-29) w: „Miłość jest z Boga” F

Festschrift dla x. Łacha red. Wojciechowski (W-wa 1997 s. 403-460)

1 Kor 15, 32 - przekonanie o zmartwychwstaniu jest dla Apostołów bodźcem do znoszenia różnych trudności z jakimi borykają się w pracy misyjnej. Walka Pawła z dzikimi zwierzętami w Efezie.

To zdanie chyba jest metaforą, bo apostoł swoją walkę z trudnościami w apostolstwie porównuje z walką ze zwierzętami.

Lista cierpień i niebezpieczeństw z 2 Kor 11, 23-33

Brak wzmianki o rzuceniu Pawła dzikim zwierzętom.

Paweł - obywatel rzymski - nie mógł tak zginąć

1 Kor 15, 35 - co będzie z ciałem po śmierci

Odradzanie się ziarna - symbol zmartwychwstania ludzkiego ciała.

Dalej - ciała niebieskie i ziemskie.

Ojcowie Kościoła: niebieskie - ciała świętych, ziemskie - ciała grzeszników ... ale to nie koniecznie tak.

Dalej - opis przymiotów ciała zmartwychwstałego.

1 Kor 15, 45 - por. Rdz 2, 7 - dalej komentarz Pawła

1 Kor 15, 47-48 - teoria 2 Adamów - prototyp 2 odmiennych typów ludzi

Mowa o tych, których paruzja zastanie przy życiu. Przemiana ich ciał - tajemnica.

1 Kor 15, 51-52 - w artykule ...

LIST DO GALATÓW

Zagadnienia introdukcyjne

Adresaci i czas powstania

Z tytułu i treści wynika, że adresatami listu byli mieszkańcy Galacji. Problemem jest dwuznaczność terminu Galaci

• Północna = właściwa

• Południowa = Prowincja Rzymska

Chodzi więc o więcej gmin chrześcijańskich, których liczby nie znamy.

Nie wiemy na ile tez były narażone na prześladowania.

Starożytna Galacja ~ dzisiejsza Turcja

Jej mieszkańcy -> Celtowie którzy w III w. BC osiedlili się w Azji Mniejszej. Przejęli język i kulturę grecką.

Prowincja Rzymska = określenie szersze niż Galacja Południowa. Obejmuje kilka mniejszych prowincji, w tym Galację Właściwą.

W Galacji Północnej Paweł był podczas II i III Podróży Misyjnej.

Odpowiedź na pytanie do której Galacji pisał = jest ważna dla określenia daty powstania listu.

• Przy założeniu że do Galacji Pd. Można przypuszczać, że powstał po I Podróży M., czyli około 49 roku( było by to wtedy najwcześniejsze pismo NT

• Przy założeniu, że do Pn. data powstania przesuwa się wtedy na po II lub III Podróż M., czyli po 52 lub 57 r.

Do połowy XVIII w. opowiadano się za Galacją Pn. (właściwą).

Druga połowa XVIII wieku do teraz, że Galacja Pd. (tak uważa większość komentatorów)

Okoliczności, czas i miejsce powstania

Nie dowiadujemy się z listu jak Paweł dowiedział się o kryzysie Kościoła w Galacji. Wiemy że był to kryzys doktrynalny.

Ga 1,8 - głoszono inną ewangelię

Nie obyło się bez ataków na autorytet Pawła (Ga 5)

Zamęt wprowadzali ludzie z zewnątrz a Galaci byli za mało odporni(1,6; 3,1; 4,7; 6,12)

Fakt wysłania listu zamiast osobistego udania się świadczy o tym, że Paweł jest w nie małej odległości gminy a czas naglił. List = groziło wielkie niebezpieczeństwo, a także gniew spowodowany podstępnym oddziaływaniem.

Czas Powstania

1. Poł. Galacja = list powstał w Antiochii. przed tzw. Soborem Jerozolimskim (Paweł nie wspomina o dekrecie soborowym). Ta teoria nie ma dziś zwolenników.

2. Pn. Galacja = List powstał w Macedonii w roku 57 ( lub 54 = Efez)

Po dwukrotnym pobycie w Galacji ( II i III podróż misyjna) Następnym spotkaniem Pawła jest list(57 r.)

Podobieństwo w tematyce do Rz -> te dwa listy powstały w tym samym czasie.

Podobieństwo Ga do 2 Kor 10-13 -> wskazuje na niewielką odległość czasową

1 Kor 16,1 -przeprowadzenie zbiórki = przykład Galacji

Ga 6 17 - nawiązuje do 2 Kor 1,8-10 i 4, 7-18 = prześladowanie w Efezie

Autentyczność

Było powszechnie przyjmowane.

Przeciwnicy dopiero w XIX wieku. W ostatnich latach O'Nail = Ga nie całkowicie Pawłowe. List została przeredagowany w celu przystosowania treści do sytuacji wspólnoty w I w.

Kopista nanosił poprawki i glosy.

Za autorstwem Pawłowym:




- św. Ignacy Antiocheński

- Polikarp

• Justyn

• Marcjon

• Fragment Murartoriego




Przeciwnicy Pawła w Galacji

Paweł mówi w 1,7 i 5,10 że wprowadzają wiele zamieszania, że chcą przekręcić Ewangelię Chrystusową. Podburzają Galatów 5,12 Nieszczerzy w postępowaniu - chcą przywiązać wiernych do siebie. Nie określa ich bliżej.

Ogólna charakrterystyka:

• Judeochreścijanie

• Poganochrześcijanie

• Chrześcijanie Judaizujący i pod wpływem gnostycyzmu

• Paweł nie wiedział kim oni są

Bp. Romaniuk uważa, ze najlepsza wydaje się być hipoteza o judeochreścijanach

• nakłaniali do zachowania Praw

• zachęta do “zachowywania świąt, dni i nowiu” ( kalendarz żyd.)

• Zarzut o ludzkim pochodzeniu Pawłowego apostolatu

x. Szymanek = najlepiej się nie zajmować tym z kim Paweł walczy

należy przyjąć że to żydzi(prozelici). Nawróceni ale przywiązani do Świątyni

Podróże do Jerozolimy w świetle Ga i Dz

W Ga Paweł był w Jerozolimie 2 razy. Zanim się spotkał z pozostałymi apostołami

I = Ga 1,18 II = Ga 2,1nn

Trzecia w Dz:

Dz 9,26 - pierwsza wizyta nieznanego Pawła w Jerozolimie

II Podróż M. = dostarczenie jałmużny do Jerozolimy Dz 11,29nn 12,25 = powrót

Trzeci kontekst to podróż spowodowana zatargami Dz 15,1-3

Dlaczego Paweł nie wspomina o swojej podróży soborowej?

Uchwały soborowe - ustępstwa na rzecz żydów

Paweł walczył z przyjmowaniem judaizmu przed chrześcijaństwem.

Dlatego pominął

Tematy teologiczne w Ga

Nie ma usystematyzowanej teologii trzeba ją wydobywać.

Paweł wyciąga wnioski teol. z doświadczeń duszp.

Teologia usytuowana w życiu. Wnika z życia.

Chrystologia:

• Chrystus zmartwychwstały Syn Boży

• Bóg objawił się Pawłowi pod Damaszkiem

• Bez Pawłowego uniwersalizmu chrześcijaństwo skazane na bycie sektą żydowską

• Już nie ja żyję lecz żyje we mnie Chrystus - Utożsamienie Pawła

• Chrystus objawia mu ew. o zbawieniu

• Zbawcza rola męki Chrystusa

Bóg Ojciec:

• Oglądamy przez pryzmat Chrystusa Ga1,1

• Zależność Syna od Ojca

• Inicjatyw zbawcza pochodzi od Ojca

• Posłuszeństwo syna woli Ojca

Pneumatologia:

• Duch Syna Bożego Ga4

• Nierozdzielna jedność z Synem

• Żyjemy dzięki Duchowi

• Postępujemy dzięki jego wskazaniom

Wiara:

• odpuszczenie grzechów i przybrane synostwo - dzięki wierze niezależnie od Prawa

• otwarcie się na ew. aktem wiary

• pójście za Bogiem - Aktem wiary charakteryzującym się posłuszeństwem

• Wiara utożsamiona z objawieniem Chrystusa

• Wiara nie tylko treścią doktrynalną - rzeczywistość ubogacająca człowieka, czyniąca go dzieckiem Boga

• „żyję w wieże Syna Bożego”

• Żyć wiarą = zjednoczenie z Chrystusem

• Wiara usprawiedliwia i daje wolność

• Dotychczasowa uległość Prawu i kult pogan - niewolą uświadamiała człowiekowi istnienie w nim zła ale nie dawała mu sposobu uwolnienia się

• 5,1 - Chrystus wyprowadził nas z niewoli do wolności

• konsekwencją wiary jest chrzest-> zanurzenie i przyobleczenie Chrystusa

Ga nie rozwija Eklezjologii ale myśl o zjednoczeniu ludzi uzasadnia ideę uniwersalizmu i powszechność Kościoła

Egzegeza:

Ga 1,1-5

Polemika z adresatami i zwodzicielami

Uważano że Paweł jest Apostołem niższej kategorii

Ga 1-2 omawia apostolat

Paweł wskazuje na źródło swojego apostolatu ->Chrystus

Apostołem może być ten kto ma łączność ze Zmartwychwstałym

Chrystus posłał go po to by głosił ewangelię

Wspólnota Ga nazwana Kościołem tzn. że zdrada nie była całkowita - pozostały zdrowe elementy

Pozdrowienie przybiera formę liturgiczną -źródłem formuł kult ST , gdzie błogosławieństwo było ważną czynnością (Lb 6,22-27; 1Krl 8,14)

Błogosławieństwa mógł dopełnić człowiek z autorytetem- Paweł go posiada

Ga1,4 - doktryna Chtystus-Zbawiciel = Paweł wskazuje na krzyż jako na miejsce odkupienia człowieka. Źródłem jest wola ojca. Celem uwolnienie człowieka od zła.

Mówiąc o ofiarowaniu się za nas używa didomi ≠ paradidomi didomi= użyte w 1 Kor 15,3

Ga 1,6-9

Prawdziwość głoszonej przez P. ewangelii

„tak szybko” = szybko po głoszeniu przez Pawła pojawili się inni głosiciele innej ewangelii

6-8

Jest tylko jedna Ew. - autorytet Chrystusa

Inność nie dotyczy sposobu głoszenia ale istoty. Zbawianie człowieka przez Boga

Paweł ma pewność że to co głosie jest prawdziwą Ew.

„my” = podkreśla autorytet apostolskiej działalności. Przynależność do grona ap. (niektórzy mówią że to po prostu liczba mnoga w piśmiennictwie)

8-9

tych którzy głoszą inną Ew. Paweł grozi anatemą- przekleństwem

Anatema-(gr.) dar złożony do dyspozycji bóstwa

Tutaj użyte w znaczeniu hebr. Herem- osoba bądź rzecz którą przeznacza się Bogu przez jej wyniszczenie. Kpł 27, 28

Judaiam - To było wyłączenie z synagogi. To przejęło chrześcijaństwo.

1,10-2,21 Paweł Apostołem

Paweł wskazuje na wydarzenia z życia

Otrzymał Ew. w Objawieniu. 1,11-24

Tak otrzymaną Ew. potwierdzili Apostołowie

Nawet konflikt Paweł- Piotr = potwierdza jego Ew.

Paweł nie szuka uznania u ludzi. Głoszona przez niego Ew. nie jest od nich zależna. Otrzymał ją od Boga

Nie wiemy zbyt wiele o pobycie Pawła w Damaszku ale domyślamy się, że Ananiasz mógł mieć wpływ na Pawła. Dodatkowo Paweł pewnie wiedział coś o Jezusie.

Paweł podczas prześladowań używał przemocy a nie gnębił moralnie. Dz 9,31 świadczą o pokoju który nastał w Kościele po jego nawróceniu.

15

Pawłowa Ewangelia jest prawdziwa. Świadczy za tym sposób powołania

Jr 1,5 i Iz 49,1 o wybraniu jeszcze w łonie Matki powołaniu do głoszenia ewangelii

Wybrał - oddzielenie od całości i przeznaczenie dla Boga

Powołał - podkreślenie Bożej inicjatywy.

Paweł powołany do głoszenia Ew. poganom, nie wykluczał jednak żydów i najpierw do nich szedł. Dopiero jak odrzucili szedł do pogan.

Nie radząc się ciała ani krwi.- Paweł świadomy swojej kompetencji, wiedział że nie musi się opierać na autorytecie ludzi. Dlatego nie udał się do Jerozolimy.

Tylko 15 dni - dodatek BT

3 lata - nie dokładnie

Podkreślenie pierwszoplanowej roli Piotra w Kościele

Krótkość wizyty = Paweł był niezależny w głoszeniu Ewangelii

Paweł widział jeszcze tylko Jakuba

Nie wiadomo czy Jakub to apostoł

Paweł chciał nadać swojej wizycie dyskretny charakter

Paweł nie był znany osobiście ale z widzenia

2,1-10 Apostołowie potwierdzają Ew. głoszoną przez Pawła.

Po 14 latach II pobyt Pawła w Jerozolimie w towarzystwie Barnaby i Tytusa w celu przedłożenia swojej nauki

w. 2

Paweł udał się tam na skutek otrzymanego objawienia/ polecenie z góry. Tą podróż należy utożsamiać z tzw. Soborem Jerozolimskim

Dyskusja z Pawłem tyczyła spraw nauczania, a nie spraw jurydycznych

Argument za podporządkowaniem się charyzmatów władzy hierarchicznej

Obecność Tytusa bardzo korzystna dla Pawła- jest wyrazem wolności w Chrystusie, która głosił Paweł

Obrzezanie i inne przepisy Prawa nie są obowiązujące dla wyznawców rekrutujących się z pogaństwa

Zwolennicy Prawa nie chcieli dać jednak za wygraną.

w. 6-10

Wynik konfrontacji nauki Pawła z mającymi władzę czyli Jakubem Młodszym, Kefasem i Janem, bardzo korzystny dla Pawła

Jedyne zobowiązanie nałożone na Pawła to troska o ubogich.

2, 11 - 14 Konflikt w Antiochii

Nie ma podanego czasu tego incydentu

Domyślać się można że miała miejsce w niedługim czasie po Soborze Jerozolimskim (wzmiankuje się w w. 13 - przed podróżą misyjną)

Ten spór zaistniał po mimo że przyjęto klauzule Jakubowe zwalniające pogan z przestrzegania Prawa. Nie mówiły jednak jak mają postępować żydzi. Nie mówiły jak mają się zachowywać chrześcijanie na wspólnych posiłkach. Uwzględniały tylko przepisy dotyczące pokarmów

Owe klauzule miały więc tylko charakter tymczasowy

w. 11 i 12 wina Piotra

Paweł ostro występuje przeciw Piotrowi

Ga 3-4

Zgodność Ew. Pawła z obietnicami Starego Przymierza

Po przytoczeniu i wyjaśnieniu wydarzeń z życia daje on interpretacje skryptystyczną.

Postać Abrahama 3, 6-18

Na tym tle ukazuje się prawo i jego znaczenie 19-25

Spod panowania prawa uwalnia wiara i chrzest, które obdarzają synostwem Bożym, włączają w potomstwo Abrahama i otrzymują dziedzictwo zgodnie z obietnicą. (Ga 3, 26-29)

Ga 3

Zanim Paweł przejdzie do argumentów próbuje dać odpowiedź na pytanie: „Co dalej - prawo czy wiara?”

Niemądrzy - brak im rozeznania w konkretnych sytuacjach. Trudno im rozeznać się w mądrości Krzyża o której Paweł mówi.

3, 2 - niektórzy - to ironia. Chodzi tu o Ducha Świętego, który stanowi treść tajemnicy chrześcijańskiej i którego otrzymuje się dzięki wierze, a nie uczynkom.

Posłuszeństwo wobec wiary - przyjęcie daru Bożego i ukierunkowanie życia zgodnie z tym darem.

3, 3 - seria pytań; Odpowiedź: 3, 6-18 - Abraham.

3, 17 - Boże obietnice nie mogą być unieważnianie przez Prawo, bo Prawo było później niż obietnice.

3, 19-25 - znaczenie Prawa

Chrześcijanie - spadkobiercy obietnic Bożych udzielonych Abrahamowi. Powstaje pytanie o znaczenie Prawa. Prawo miało służyć dla „ujawnienia wykroczeń” i to tylko na jakiś czas. Jest ono niższe od obietnicy bo było przekazane za pośrednictwem aniołów (w 19-20)

3, 20 - pośrednika nie potrzeba - wiele interpretacji

Wiadomo jedno - to wykazanie niższości Prawa wobec obietnicy

3, 19 - pośrednikiem był Mojżesz -> możliwe - to podkreślenie jedności Boga.

Ga 3, 26 - 4, 7

Stan dojrzałego człowieka, inaczej czas wiary to godność synostwa Bożego, którego istotnym elementem jest wiara (26), chrzest (27), jedność w Panu (28). Ochrzczeni stają się potomkami Abrahama i spadkobiercami obietnic (29). Jeszcze raz - rola Prawa - okres małoletniości człowieka (4, 1-3); potem człowiek dojrzewa.

Nadchodzi pełnia czasu - Bóg zesłał Syna byśmy się stali dziećmi Boga.

Dowód - Duch Święty w sercach (4, 6)

Ta nowa rzeczywistość kładzie kres niewoli, czyni człowieka spadkobiercą.

3, 26-27 - uniwersalizm chrześcijaństwa

Kiedy Paweł mówi o chrzcie używa czas baptidzo - chrzest przez zanurzenie na co wskazuje dodatkowo przyimek eis. Nie tylko zewnętrzne wejście do wody.

Stan niewolnictwa -> stan synostwa Pawła

Człowiek przyobleka się w Jezusa - jedni uważają że ma to sens moralny, inni że jurydyczny - przyobleczenie się w Chrystusa to wiara w Jezusa jako Zbawiciela który zakrywa ................

Ga 5-6

Ponieważ Paweł jest posłany przez Pana Jezusa i Ewangelia jest zgodna z obietnicami ST i Apost, wnioski:

- Galaci mają opiera się opozycji i trwać przy Ewangelii głoszonej przez Pawła.

Prawdziwa wolność-na miłości

Miłość- owoc ducha

Wskazówki praktyczne.

2 LIST DO KORYNTIAN

1.Adresaci,czas i miejsce powstania

Do wiernych w Koryncie i do gmin sąsiadujących.Został on napisany w Macedonii ok 57 roku-podczas III podróży misyjnej (55-58-u różnych egzegetów)

2.Powstanie

Po krótkiej zapowiedzianej w 1 Kor 4,18 wizycie w Koryncie, Paweł zamierzał ponownie odwiedzić tę wspólnotę.

W tym czasie zdarzył się incydent (2Kor2,5) przykry dla Pawła.On skłonił Apostoła do odwołania decyzji i zastąpienia podróży listem.

List we łzach pisany wysłany za pośrednictwem Tytusa.

Wg. pomyślnych wiadomości od Tytusa-2 Kor 2,12- winny został ukarany, a szacunek dla Pawła przywrócony.Paweł pisze 2Kor, aby wyjaśnić swą decyzję.

2 Kor- trudność z introdukcją

To jeden z najbardziej osobistych listów Pawła

W tym liście dostrzeżono wiele aluzji, niedomówień, dubletów, które utrudniają określenie budowy listu i zrozumienie fragmentu.

3/Autentyczność listu

2 Kor należy do listów wielkich.Uważa się go za list Pawłowy, ale było to wcześniej kwestionowane (np.szkoła tybingeńska)

Argumenty,które miałyby przemawiać za nieautentycznością tego litu:

-zależne są od apokryfów i pism Filona z Aleksandrii i Seneki

-nie da się ustalić ich okoliczności powstania

-zawarta w nich apologia ma pózniejsze pochodzenie

Potwierdzenie autentyczności u Ojców Kościoła

Problemy wewn.-kwestia języka,stylu,słownictwa

Liczba hapax legomenon-110-w listach pawłowych

Cechy charakterystyczne stylu Pawła w tym liście

Porównanie tego pisma z dziejami w tych punktach, gdzie mowa jest o działaniu Pawła w Koryncie-potwierdza autentyczność

4.Jedność literacka

Niemiecki uczony wyróżnił w tym liście 6 podlistów

ks.Jasiński-3 fragmenty

Problem: -2 Kor 9

-2 Kor 6,14-7,1

2Kor 6,14-7,1- Jeśli wyrzucimy ten fragment to mamy ciągłość.Ten fragm. Rozrywa jedność listu (to interpolacja-wstawka)

Argumenty za:

*6,13 nawiązuje do 7,2

*ten fragment nie pasuje-nie ma wcześniej ani póżniej takiej tematyki, jak w tym fragmencie

*sprzeczność między tymi pouczeniami a pouczeniami w listach prawdziwie pawłowych(1Kor 10,27-Paweł tolerancyjny, 2 Kor 6,14-Paweł b.bezwlgędny)

*słownictwo przeczy autorstwu Pawła

*niezwykla dużo ilość hapax legomenon

*inne cytowanie ST

*podobieństwa z tekstami z Qumran

Te zarzuty nie są dokońca przekonujące.Ten tekst to dzieło Pawła,ale znalazł się nie na tym miejscu -pomieszanie kart(hipoteza)

Argumenty za autentycznością tego fragmentu:

odniesienie do 5,11 i 6,1-11-to też pewna ostrożność w przechodzeniu jednego tekstu do drugiego

Nie ma tekstu w odpisach

2Kor 3,17-18

2 Kor 5,16-wg niektórych te fragmenty mogły być sformułowane przez gnostyka-przeciwnika Pawła.Zostały one zapisane na marginesie,a pózniej przepisujący wstawił je do tekstu.

2 Kor 9-Już 1Kor 16,1-4 Paweł podał wskazania dotyczące składania ofiar. W rozdziale 2Kor 8,Paweł do tego wraca.Rozważane kończy się zamknięciem pewnej całości.2 Kor 9 rozpoczyna się dość nieoczekiwanie-Paweł podejmuje zupełnie nowy temat.Chodziło o zbiórkę na rzecz ubogich w Jerozolimie.Podejście do niesienia pomocy ubogim-trwałość.Są różne w szczegółach:

*2 Kor 8,1-8-wzór-Macedończycy

2 Kor 9,6- chwali się Koryntianami

*2 Kor 8,7-15-inne motywy-bo Paweł tak robił (?)

2 Kor 9,6-14- wizja przyszłej zapłaty

To prowadzi do wniosku,że 2Kor 9- autorstwa Pawła- na początku nie był w 2 Kor.Może to być samodzielne pismo przesłane przez Pawła pozostałym Kościołom w Achai (oprócz Koryntu).Kiedy utworzył się corpus paulinum fragment ten został włączony do 2 Kor po rozdziale 8- bo to podobny temat (ks.Romaniuk,Herling).Przeciwnicy takiego rozróżniania-to nie odrębne pismo, ale dopełnienie poprzedniego rozdziału. A brak ciągłości 2 Kor 8-9 można tłumaczyć dłuższą przerwą w pisaniu.

Inni- ten rozdział tworzy jedność z całym 2 Kor.

5. 2 Kor 10-13 i list we łzach pisany

Opinie podzielone:

*racje psychologiczne-fragment ten pierwotnie nie należał do listu.2 Kor 1-8 - ton spokojny,Paweł przemawia spokojnie tylko nieliczne echa kryzysu

2 Kor 10-13- inny nastrój-trudno,żeby stanowiły dalszy ciąg Kor.

*fakt ,że 2Kor 10 nie łączny się kompozycyjnie z tekstem poprzednim- jakby był przypadkiem dołączony

*1,24zadowolenie z wiary Koryntian

13,5 nakazuje im siebie pod tym względem badać

*7,4.14-16- pełen uznania dla Koryntian, którzy jemu i Tytusowi okazali szacunek i posłuszeństwo.

10,2 i 13, 1-10-gani ich, grozi karami

*1-8-Paweł chce się pojednać

10-13- Paweł atakuje przeciwników

Langkammer- Paweł mógł napisaź aż 5 listów do Koryntian

I-przedkanoniczny

II-list kanoniczny-1Kor

III-list we łzach pisany

IV-to 2 Kor

V-2 Kor 10-13

W listach Pawła jest wzmianka do innych listów, których dziś nie znamy.Dlaczego Paweł nie wspomina.Dlaczego Koryntianie rozstawszy się z Pawłem w zgodzie popadli znów w jego niełaskę.Za tą tezą,że to list-ton tego fragmentu. Nie ma tu jednak mowy o łzach.

Najlepiej przyjąć,że to część 2Kor,bo nie ma nic o wędrowaniu tego fragmentu,

2,4.7-8- „List w łzach pisany”

List-w związku z odwołaniem podróży Pawła do Koryntu (2,1), wypróbowanie uległości Pawłowi(2,9).Dotyczy jednego przestępstwa 1 z Kor( 7,1)

Jedni utożsamiają go z fragm 1 z 2 listów do Koryntian.Lub z listem w całości.

*Nie można go utożsamić z 1 Kor, bo powodem napisania listu w łzach- przestępstwo 1 człowieka,wiadomo,że nie 1 przestępstwo, ale różne sprawy, to innej natury powód napisania 1Kor(podział Kor,oddawanie czci bożkom,pytania o małżeństwo np.mieszane, sprawiedliwość przed trybunałem pogańskimi.

List we łzach- po odwołaniu zaplanowanej podróży Pawła do Koryntu

*Nie ma związku między 1Kor a ewentualnym odwołaniem takiej podróży

*Nie można utożsamiać kazirodztwa 1 Kor 5 z przestępstwem w liście we łzach pisanym.

Inni-to 2 Kor

*2 Kor 2,3-czas przeszły- może sugerować pismo, które poprzedziło 2 Kor, ale to aoryst epistolarny-wyraża czynność równoczesną w stosunku do pisania listu

Odp.-2 Kor 7,8-mowa o skutkach, które list we łzach pisany spowodował.Czyli ten list poprzedzał 2 Kor.

Nie należy go też utożsamiać z 2Kor 10 -13.To kolejny zaginiony list Pawła

2 Kor 12,14 i 13,1- zapowiedzi 3 przybycia Pawła

Pawła pisząc 2 Kor wybiera się po raz 3 do Koryntu. Na pewno po raz I- był w czasie II podrózy misyjnej (51-52), gdzie głosił Ewangelię przez 1,5 roku.

Ale niewiele wiemy na temat czasu / okoliczności 2 podróży.Zdaniem jednych- jej nie było

*Paweł nie mówi o wybieraniu się ale o podejmowaniu przygotowań

*utożsamiają wizytę pośrednią (2) z 1 podróżą Pawła do Koryntu

*Taka wizyta mogła mieć miejsce.

Lata między zredagowaniem 1Kor i 2 Kor w amach III podróży misyjnej.

Przebywając już jakiś czas w Efezie Paweł otrzymał info o zamieszaniu w Koryncie w skutek działań pseudoapostołów.Sytuacja była na tyle niebezpieczna,gdyż podważano godność Pawła.Wzrastało rozluznienie obyczajów przy wzroście szacunku dla przepisów prawa mojżeszowego.Paweł bez zapowiedzi udaje się do Koryntu.

Zdaniem wielu egzegetów-mówienie o teologii tu-nieuzasadnia ,bo to pismo osobiste.

Można wiele dowiedzieć się z 2 Kor o życiu i psychologii Pawła.Paweł nigdzie jak tu broni swojej apostolskiej godności.

Zdaniem wielu-brak tu nadrzędnego teamtu, a także brak pouczeń doktrynalnych-nie można się z tym zgodzić:fragment nauki o odkupieniu 2Kor 5,14-21,sprawa apostolatu-ponad posł. Mojżesza (3,9-11).Przypisuje mu wartość warunkującą zbawienia wszystkich, bo dzięki temu można pojednać się z Bogiem

2,14-16 5,18-21

dobre uczynki

jałmużna

modlitwa

napomnienia braterskie

fragm. Nauki o rzeczach ostatecznych

*Sąd Ostateczny(5,10)

*Paruzja

*Chwalebne Zmartwychwstanie (4,13)

LISTY WIĘZIENNE

Ef , Flp , Kol, Flm-kolejność tradycyjna (bywa różna kolejność)

W tych listach jest wzmianka o przebywaniu w więzieniu w chwili redagowania listów.Mimo szczegółów danych o miejscu i czasie powstania, wiemy niewiele, bo Paweł przebywał kilka razy w więzieniu.:

1.w Filippi-Dz 16- tylko 1 noc,więc raczej list tu nie powstał

2.w Palestynie-Jerozolima Dz 21-23

Cezarea Palest. (58-60)

3.Rzym (61-63)

4.w Efezie-to mówią niektórzy-1Kor 15,32 i 2Kor 1,8-stąd wnioski,że chodzi o więzienie efeskie

2Kor 6,5 ; 11,23- Paweł mówi o kilku więzieniach.Tradycja mówi o 7 więzieniach Pawła.Nie mamy jednak na to niezbitych dowodów.Te teksty można interpretować metaforycznie

5.w Koryncie-jeszcze inni o nim mówią, jeszcze mniej dowodów.

List do Filipian

1.Miejsce i czas powstania

Z samego listu wynika,że Paweł przebywa w więzieniu 1,12 i 1,13. Ale o które więzienie chodzi.Czas-zależy od miejsca

Decydujące znaczenie,że to list więzienny.Trzeba wziąc po uwagę dłuższe więzienia.Długiego pobytu wymaga fakt podtrzymywania łączności 2,25 ; 4,14-18

Z dłuższych więzień trzeba wybrać to, któremu odpowiada treść listu i wydarzeniom hist.

Odpada Filippia i Jerozolima.Wykluczyć trzeba ostanie więzienie 2Tm 1-2.Zostają 2 więzienia: w Cezarei (58-60) i w Rzymie(61-63).Za Cezareą opowiadali się protestanci, le teraz brak zwolenników tej teorii,a więc zostaje Rzym-tak uważała tradycja!

Argumenty za Rzymem:

-treść-Flp 1,1 wspomina Tymoteusza, który pochodził z Rzymu.

-4.13 wzmianka o pretorium

-4,22 o świętych z domu cesarskiego

-charakterystyka Kościoła lokalnego-dynamika odpowiada historii Kościoła w Rzymie znaną z Rz.

Ale nie wszystkich,to przekonało,stąd teoria,że w Cezarei

Teoria-w Efezie-Romaniuk,Langkammer (54-56)

Przypomina wielkie list (język,styl,doktryna).Dalsza odległość z Rzymu niż z Efezu do Filippi

Teza więzienia Korynckiego-jeszcze łatwiejszy kontakt między Koryntem a Filippią.Ale nie ma nigdzie potwierdzonego tego więzienia.

Na obecnym etapie badań trudno jednoznacznie swierdzić gdzie i kiedy list ten powstał.

2.Autentyczność i jedność literacka

Nie ma wątpliwości, co do autorstwa pawłowego.

Niepawłowy:*Flp 2,5-11-najprawdopodobniej to przedpawłowy hymn liturgiczn z Iz 52,13-53,12-pieśni o słudze Jahwe.

*Słownictwo

*nie pasuje do kontekstu

*List ma charakter bardzo bezpośredni , a ten fragment to bardzo teologiczne miejsce( jeden z najbardziej teologicznych w NT)

2-krotna zmiana tonu nastroju

*Flp 3,2-4,3-obce ciało w kontekście listu;ostry ton i brak wzmianki o przebywaniu w wiezięniu

*Flp 4,10-20-wyrazy wdzięczności Pawła za dobroć doznaną od Filipian; ten fragment nie znajdował się tu, ale po Flp 2,2.

Owa zmienność była różnie tłumaczona:

*teoria listu osobistego-list osobisty dopuszcza zmiennośc

*teoria przerwy w dyktowaniu- po napisaniu 2 rozdz.- po przerwie Paweł poznał nowe fakty o Filipianach.

*teoria interpolacji Flp 3-rozdział ten został wprowadzony póżniej przez jakiegoś redaktora.

*teoria 3 listów A,B,C- ale brak odpowiedzi ,kiedy skomponowano te listy

*teoria 2 listów-A i B

Uważa się dzisiaj,że w Flp można dopatrzeć się 2 miejsc niepasujących oprócz hymnu.

3.Tematy teologiczne

Nauczanie chrześcijańskie określone jest terminem Ewangelia.

Hymn chrystologiczny o uniżeniu się Pana Jezusa-najb. Dopracowana pawłowa chrystologia

1,23- rzeczy indywidualne, zjednoczenie z Panem Jezusem zaraz po śmierci

ślady nauki o usprawiedliwieniu przez wiare-Flp 3,9

napomnienia tego listu mają uzasadnienie chrystologiczne.

Flp:

Wstęp-podobny do Tesaloniczan, co sugeruje osobisty charakter tego listu

Wzmianka o Tymoteuszu nie oznacza współautorstwa, bo zaraz 1 os, l.poj

Nie ma śladów sekretarza.Bliskość Pawła do Tymoteusza,a lbo bliskość Tymoteusza względem adresatów.Nie ma „Apostoł” w tym wstępie, bo wobec braci z Macdonii nie było potrzeby akcentowania apostolstwa?

List do wszystkich świętych-w odniesieniu do zbiorowości- to lokalny Kościół.

„Wszystkich” - aluzja do jedności w Flp (potrzeby jedności).

„Wraz z biskupami i diakonami”- jedynie wyliczenie stopni, które stały się stopniami hierarchicznymi

Dlaczego Paweł o tych stopniach wspomniał:

*Paweł w nagrodę wylicza tych, którzy skierowali do niego list i zapomogę pieniężną.

Za tym byli Ojcowie Kościoła.Mimo trwania dyskusji nad dokładnym znaczeniem tycj terminów, sami ich użycie i zestawienie w NT Dz 20,17.28 uprawnia do wniosku wraz z wieloma uczonymi katolickimi,że wobec niesprecyzowania tych terminów wspomnianych tu episkopoi(dokł.przełożony)-stan właściwie.Kolegium prezbiterów (kapłanów),a diakini są ich pomocnikami i to nie tylko w sprawach ekonomicznych, ale także duszpasterskich

Flp 1,1-Episkopoj-przełożeni Kościoła lokalnego- wskzuje na to kontekst samego adresu i umieszcza obok diakonów.

Diakonoj-obok episkopoj- należeli oni do hierarchii.Sprecyzowanie tych terminów przyjdzie dopiero w II w. Dalej-dziękczynienie oraz prośba za adresatów. Taki początek ma coś z liturgii synagogalnej- pochodzi z liturgii świątynnej ST i starochrześcijańskiej

Doniosłość stylu-przypomina psalmy.Możliwe,że ten list odczytywano na większym zgromadzeniu liturgicznym.

„Bogu mojemu”-typowy dla ST zwrot, zwłaszcza dla psalmów, rzadki w NT.

Łaski wyświadczone Filipianom traktuje Paweł także jako dary dla niego.

Dalej-dziękczynienie

Flp 1,5-Dalej-podstawa do rozumienie wersetu-udział laikatu już od I dnia w apostolstwie

Paweł mimo,że chwali Filipian, to jednak nie w ich przymiotach pokłada nadzieję ,ale w Bogu.

Dzień Jezusa Chrystusa- termin techniczny na określenie Paruzji (już od Am)

Werset 7- aluzja do jedności w Kościele w Filippi, której tam zabrakło

„w kajdanach”- to list więzienny.Dla niego cierpienie jest łaską.

Paweł służy obronie Ewangelii za pomocą dowodów.

Gr.apologia-obrona

bebajozis-utwierdzenie.

To podobne terminy z zakresu procedury sądowej.Być może,że Paweł ma w pamięci rozprawy sądowe, bo jest on w więzieniu.Nie może to jednak odnosić się do udziału Filipian.Udział ich wyrażał się w nieustannym zainteresowaniu się Pawłem i współczuciem mu.

„Bóg mi świadkiem”- często u Pawła,ST,rabini

„ożywiony miłością Chrystusa”-problem.Nie xapis-miłość (?), ale splanchna-wnętrzności (serce,płuca,wątroba). W NT znaczenie przenośne.O.Jankowski tłumaczył-miłość,aby nie kojarzyć tego z Sercem Pana Jezusa.

Ta miłość-miłość nadprzyrodzona samego Chrystusa, w której Paweł chce uczestniczyć- to nie tylko uczucie.

Wraca do modlitwy rozpoczętej w wersecie 3.Prosi raczej o dobra duchowe niż o materialne, co stanowi przykład modlitwy stojących na czele wspólnoty.

1,12-26—Sukcesy Apostolskie

To być może odpowiedz Pawła na przysłanie w liście pytania. To nie tylko zwierzenia prywatne. Paweł bez reszty jest oddany Bogu.

Najgłębsze rozumienie teologiczne-w.21:

„Dla mnie bowiem żyć,to Chrystus, a umrzeć to zysk”

Chcę abyście wiedzieli”- to nie występuje u Pawła,

Więc pewnie tu też zwrócenie uwagi na ważną treść.

„korzyść”-gr prokope- w NT-1Tm 4,15 i 1,25.Czasownikowa forma prokoptein-przebijać drogę przed wojskiem,rozszerzać metal uderzeniem młotu, sprzyjać rozwojowi.

W filozofii greckiej-postęp.

Stąd przyjęli to rabini-a polscy tłumacze-korzyść.To, co miało zapobiec głoszeniu Ewangelii-uwięzienie Pawła-stało się przyczyną rozwoju

„całe pretorium”- list ten mógł powstać w więzięniu rzymskim

i u wszystkich innych- spora liczba spoza kręgu cesarskiego.

Kolejny skutek uwięzienia Pawła-ożywienie gorliwości apostolskiej wśród miejscowych chrześcijan.Skoro Paweł nie boi się jako więzień-wielu zyskuje odwagę

15-18- nie wszyscy z dobrych pobudek głoszą Ewangelie.Paweł pokazuje swą bezinteresowną działalność apostolską.Paweł cieszy się nawet, że ktoś ze złych pobudek głosi Ewangelię, jeśli jest z tego dobro.Uzasadnia tę paradoksalną radość przez rację oparte na wierze i nadziei

Paweł posługuje się cytatemz Hi 13,16-rzadkie w NT.

Paweł wyraża nadzieję, że Chrystus Pan będzie uwielbiony przez życie czy po śmierci.Paweł liczy się z możliwością śmierci.Ale będzie,to dla niego tryumf.

Wers 21- puenta teologiczna i psychologiczna całego fragmentu,ale sformułowana bardzo krótko,lapidarnie.

22-26-Paweł ocenia życie bądz śmierć pod katem tego, co to może dać Filipianom.

Werset 25- „pozostanę”- pewność,ż będzie mógł dalej głościć Ewangelię

1,27-2,4-zachęta do wierności, jedności i pokoju.Wyrażając nadzieję przybyci do Filipian, Paweł już teraz udziela napomnień by spotkanie odbyło się w dobrej atmosferze.Te uwagi parenetyczne są o tyle nietypowe,że nie są oddzielone od treści dogmatycznych.

Nie wymienia konkretnych nadużyć, co stanowi pośrednio pozytywną ocenę życia Filipian.Ale jakieś braki mają.Sprawdzianem życi godnego Ewangelii ma być trwanie w jednym Duchu,jednym sercem, oraz walka o wiarę w Ewangelię.Następny sprawdzian,to odważna postawa Filipian wobec przeciwników-nie dajcie się zastraszyć.Nie wiadomo dokładnie, co to za przeciwnicy.

Werset 30-wskazuje na pogan walczących z religią niedozwoloną.Werset 29-Paweł każe traktować cierpienie jako łaskę Pana Jezusa (2Kor, 2Tes).Werset.30-dalsza zachęta do trwania w cierpieniu-Apostoł stawia siebie jako przykład,że łaska dawana jest odpowiednio do sił ludzkich.

2,5-11- Hymn o kenozie

w.5-wprowadzenie,przykład pokory Pana Jezusa.Zwięzłość tego zdania rodzi pewne trudności.Trudno ustalić zależność 2 członów zdania.Niektórzy twierdzą,że jest to zdanie równorzędne,a nie zależne.Sens-wszystkie wasze dążenie niech się wzorują na pokorze Pana Jezusa,postępujcie względem siebie na wzór Pana Jezusa.

Werset 6-początek hymnu.Stwierdzenie Boskiej preegzystencji.

Hyparchon-aluzja do natury Bożej (On istniejąc!).To przeciwstawienie do wersetu 7- „stawszy się”.Do natury Bożej aluzja-morfe-postać.To termin z jęz.filozoficznego Greków-to zawsze zewn.przejaw ukazujący istotę jakiegoś bytu, niekiedy tłumaczy się to „w natutrze Bożej”.

„Nie skorzystał ze sposobności”-harpagmos-rzeczownik:znaczenie czynne(uzurpacja, przywłaszczenie),znaczenie bierne(rzecz porwana,zdobycz).To kolejne potwierdzenie preegzystencji Syna Bożego, który dokonał wyboru między warunkami ludzkiego bytowania.

„Aby być na równi z Bogiem”- nie należy dopatrywać się kuszenia Pana Jezusa.

„Lecz”-sens przeciwstawny.

Nawiązanie do Iz 53,1-12.

kenoza-pozbawiać- występuje w NT 5x i tylko u Pawła.Oznacza:

-w str.czynnej-czynność pozbawiania

-w str.biernej-stan zniweczenia,zniszczenia.

Kontekst nie pozwala przyjąć znaczenia zniweczenia.Czynność ta dotyczy, kto posiada atrybuty Boże.To nie zniszczenie własnej istoty, ale ogołocenie z blasku zewn.chwały.

Być może ten werset z Iz 49,4.

Pan Jezus ogołocił siebie przez to,że przyjął postać sługi i stał się podobny do ludzi.Upodobnienie do ludzi-drugi etap kenozy.Homoioma-Pan Jezus był nie tylko człowiekiem, ale przyjął człwieczeństwo nie tracąc Bóstwa.Schema-zewn. przejaw,całokształt tego,co podpad pod zmysły.Gdyby polegać tylko na przejawie zewn.możnaby pomyśleć,że był tylko człowiekiem.

Werset 8-charakterystyka ziemskiego życia Pana Jezusa.Dalsze rozwinięcie pokzuje na czym polegał jego niedościgniony przykład.Uniżył-w aoryście-czasie przeszłym, ale to nie jednorazowy akt uniżenia,ale cała postawa Pana Jezusa pełna pokory.Stawszy się-didomai-drugi raz-fakt historyczny, ale nie jednorazowy.

Posłuszeństwo Syna Bożego sięga aż do śmierci haniebnej-krzyżowej.Od wersetu 9 zmienia się ton-akt wywyższenia Pana Jezusa.Należy upatrywać przyczynę wywyższenia w kolejnych aktach uniżenia.To wywyższenie zawiera w sobie Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie,zajęcie miejsca po Prawicy Ojca .Żródłem ost. Chwały Pana Jezusa jest Bóg. Wewnętrzny związek męki Pana Jezusa i Chwały nalęży do tematów chrystologicznych NT.

„Darował imię ponad wszystkie imię”-Pan-Kyrios.Imię w starożytności-istota,godność,władza noszącej go osoby . „Zgięło się każde kolano” Iz 45,23 za LXX(Septuagintą).Uwydatnia się moment poddania się władzy.Potem wyliczenie oddających hołd Panu Jezusowi:istoty niebieskie,ziemskie,podziemne(potępieni-szatan i inni ludzie,zmarli-raczej to rozwiązanie).

Początek 11w cytat Iz45,23-wzywający do pokornego modlitewnego uznania z wdzięcznością i jawnego głoszenia wobec wszystkich.Język-szczep,naród z Iz 66,18.

Jezus jest Panem -kontrast z postacią sługi.Racja powoływania się przez Pawła na teksty Izajasza, w których Kyrios=Pan.

Koniec -doksologia ku chwale Ojca.Wszystko bierze początek w Ojcu i do Niego prowadzi.

2,12-18 - troska Apostoła o pasterskie zbawienie.

Posłuszny-punkt wyjścia pracy nad zbawieniem .Filipan czeka zadanie świadczenia o Panu Jezusie wobec świata.17-to może być równoznaczne z męczeństwem.W pochwale posługi.Filipian- może się kryć tzw.captatio benevolentiae- branie pod włos ,zdobywanie życzliwości.Paweł wskazuje w w.13 na Boga, jako żródło chcenia człowieka.Dalej- okreśłenie sposobu działania od str.negatywnej-bez szemrań i powątpiewań.15 w. (Pwt 32,5)- odnosi się do Izraela -pogańskie otoczenie Filipian ,którzy mają być dziećmi Bożymi i to nienagannymi.

„słowo życia”- tylko raz u Pawła,ale to typowe dla Jana.Pan Jezus jest życiodajnym Słowem Ojca(J 6,68 oraz Dz 5,20-nauka Pana Jezusa).

Werset 17- nawiązanie do sposobu składania ofiar przez Żydów i pogan .Pierwotnie wylewano część płynu na ołtarz , a część wokół .Póżniej całość u stóp ołtarza.Kto tę liturgię ma sprawować? Sam św.Paweł-tak mówią uczeni.Rz 15,16-Paweł traktuje siebie jako liturga, bo głosi Ewangelie poganom .Wszystko, co Paweł czyni ma wzmocnić wiarę w Filipianach.

2,19-30- list polecający dla Tm i Epafrodyta.

Flp 3-4- Apostoł wzorem doskonałości chrześcijańskiej.To część parenetyczna listu,ale nie tylko tu porusza Paweł sprawy moralne,ale tu jest ich więcej.

Flp 3- przykład Apostoła- ilustracja łaski powołania chrześcijańskiego i potrzeba współpracy z tą łaską.Wspomina o niebezpieczeństwie na jakie może być narażona nowa wspólnota w Filippi.Paweł ostrzega przeciw powrotowi chrześcijan do judaizmu.Paweł próbuje przeciwstawić się propagandzie judaist. Wskazując na przykład własnego życia by pokazać jak można dojść do odrzucenia sprawiedliwości wyłącznie oprartej na Prawie.

5- Paweł wskazuje,że jest Żydem z urodzenia.Aluzja do wydarzeń pod Damaszkiem.Uderza tu odwrotny porządek przy omawianiu odkupienia.Zaczyna od Zmartwychwstania-pewnie dlatego,że Paweł poznał Pana Jezusa dopiero Zmartwychwstałego.Dalej skutki łączności z Panem Jezusem Zmartwychwstałym łącznie z możliwością z martwych wskrzeszenia.

3,17-4,1-dalszy ciąg napomnień do postępowania zgodnie z powołaniem .Przestroga przed wrogami Pana Jezusa. Ci wrogowie:

-Ga 5,1 ; 6,12- to wyznawcy judaizmu ,ale o gorliwych żydach Paweł mówi zawsze z gniewem , a nie jak tu z płaczem

-stąd wniosek ,że Paweł mówi tu o żle żyjacych chrześcijanach

20-21- obraz prawdziwego chrześcijanina.Ojczyzna dla chrześcijanina (Ga)- górne Jeruzalem.W wersecie 21 zwraca uwagę na chwalebną przemianę ciał, jaką dokona Pan Jezus.

4,2-9 Niektórzy-konflikt między 2 kobietami to główny powód listu.Najpierw te różnice- nie dotyczyły doktryny, ale metod oddziaływania (doczytać z książki).

4,10-20- wdzięczność Apostoła za otrzymaną pomoc. Słowo „dziękuję” się tu nie pojawia. Motywy pojawiające się: świadomość urzędu apostolskiego, do pomocy mat.

LIST DO EFEZJAN

Autentyczność

Należy do listów więziennych.

Najwięcej wątpliwości co do autorstwa Pawła. Język, styl, teologia świadczą raczej, że Paweł nie jest autorem.

Język - mówi się o szeregu terminach, które są typowe dla Ojców Apostolskich

- semityzmy- tyle co w pozostałych pismach Pawła razem

- zawiera 18 terminów, których nie spotyka się poza tym tekstem w całej Biblii Greckiej

(LXX i NT). 35 hapax legomenom w NT

Teologia

- obca jest pozostałym tekstom Pawła, że Kościół zbudowany na fundamencie

Apostolskim i proroków

- EKLESIA- używamy tylko w stosunku do Kościoła Powszechnego, a w innych

tekstach Pawła- ten termin też na Kościoły lokalne

- Inaczej o małżeństwie chrześcijańskim - przyrównuje do związku Chrystusa z Kościołem

- zwyczaj określania mianem świętych tylko apostołów- apostołów Pawła wszyscy ?- święci

- tylko ty wzmianka o zstąpieniu Chrystusa do piekieł (Ef 4,19n), 1P

- anonimowość- dziwna dla całej wspólnoty epistolarnej starożytnego świata. Paweł pisałby bardzo osobiście, bo znał Efezjan.

Podobieństwa:

Ef 5,19-6,9 i Kol 3,16-4,1

Różnice

Ef 3,3nn i Kol 1,26nn

Jak wyjaśnić rozbieżności i zbieżności w tych dwóch pismach?

Te dwa pisma nie mogą pochodzić od Pawła.

Zbieżności- autor mając przed sobą 1 zwój pism kopiował je całymi partiami

Związki z innymi pismami Pawła- zlepek różnych wypowiedzi Pawła opracowany przez jednego z jego uczniów.

Inni sądząc, że tylko Kol jest pawłowy utrzymują, że to właśnie pismo Paweł przekazał sekretarzowi z poleceniem , aby w oparciu o te pismo napisał List Do Efezjan. Ale nie dorastał Pawłowi do pięt i nie wszystko zrozumiał-stąd różnice.

Obrońcy- hipoteza sekretarza jest dobra.

Hipoteza z 1974 r.- krąg Pawła wypracował trudne dziś do odtworzenia źródło Ef i Kol- opracowali wspólnie, ale Paweł dominował.-Bez większego uznania.

Ks. Jankowski- bronił Pawła

Adresaci

„W Efezie”- tego zwrotu nie ma we wstępie, w najważniejszych kodeksach.

Fragment Muratoriego i świadectwa Ojców- za Efezjanami.

Marcjon- za Laodycejczykami.

2 teorie:

-Mógł to być list do Laodycejczyków

- to rodzaj listu okólnego (dziś encyklika)- do różnych Kościołów w Azji Mniejszej (stąd

ogólny charakter)

Wiemy, że nie wiemy do kogo jest skierowany.

Charakter literacki:

To nie list, ale pismo do wielu gmin.

Gnilka- ośrodkiem działalności uczniów Pawła był Efez. Wzmianka w Ef w późniejszych tytułach listu wskazuje na miejsce, z którego to pismo wyszło już redagowane, a nie na adresatów. Ostatecznie zgadza się , że to list-encyklika.

Autor niekoniecznie miał na uwadze konkretną wspólnotę. To swoisty testament duchowy Pawła dla Kościoła lub medytacja głównych prawd chrześcijańskich.

Miejsce i czas powstania:

Jeśli to pismo Pawłowe- w więzieniu rzymskim (61-63), bo ? , że autor jest w więzieniu.

Zestawienie Kol, Flp i Ef- wszystkie z jednego czasu (61-63)

? autorstwo Pawła- większość. Przesuwają datę powstania na lata późniejsze, nawet do końca II wieku.

Większość- 80-110 r.

Miejsce powstania-Efez.

Ef składa się z dwóch części:

- dogmatyczna- Ef 1-3

- parenetyczna Ef 4-6

Ef 1,3- początek części dogmatycznej. Misterium Chrystusa w Kościele.

1,3-14- hymn pochwalny na cześć zbawienia Boga. Dziękczynienie za wiarę i miłość, dziękuje Bogu za samo misterium zbawienia. Dziękczynienie ? Boga Ojca jako inicjatora zbawienia przez miłość. Podobne do Kol 1,15-20, Flp 2,6-11. Fazy Bożego planu zbawienia od zamiaru usynowienia przed wiekami przez odkupienie Chrystusa, objawienie planów połączenia wszystkich Żydów i pogan w Chrystusie jako głównego, aż do osobistego udziału adresatów w tym dziele.

Nauka o Trzech Osobach Boskich-działa zawsze Bóg.

Hymn zaczyna się od „Błogosławiony niech będzie”- inna forma wyrażenia dziękczynienia.

Słowa Bóg i Ojciec odnoszą się do dopełnienia „Pana Naszego”. Wyrażenie Pana Naszego- zawsze wdzięczność lub uwielbienie dla Boga-Ojca.

W tym liście jest najwięcej danych o Ojcostwie Boga.

Błogosławiony- sens dobrodziejstwa przede wszystkim duchowego.

„na wyżynach niebieskich”- niebo jako przestrzeń nadprzyrodzonego bytowania, jako źródło pochodzenia łaski Ducha. Wskazuje na aspiracje człowieka ku górze.

W 4- uzasadnienie w Boga.

„W Nim wybrał nas Bóg”- wybrać-wskazuje na czynność Boga lub Chrystusa.

Wybrawszy-obdarza go potrzebnymi łaskami.

„przed założeniem świata”- w jakimś sensie wskazuje na jakąś ludzką preegzystencję w planach Bożych.

Dalej- ponadczasowy charakter wcielenia, jego logiczne i ontologiczne pierwszeństwo w stosunku do stworzenia.

My ludzie, mamy być święci i nieskalani przed Bogiem, ale niekoniecznie na końcu czasów.

Kolejne dobrodziejstwo- przeznaczenie nas do łaski Synostwa Bożego. Określa to fakt przedwiecznego wybrania i najgłębsze uzasadnienie świętości.

„usynowienie”- termin nieznany w ?

Paweł oznacza szczególne wybranie przez Boga. To przeciwieństwo stanu niewoli por.

Rz 8,15.

Zakłada odwieczny wybór w Chrystusie., Chrystusie w czasie przynależność do Kościoła. To usynowienie osiąga pełnie wraz ze zmartwychwstaniem.

Idea dziecięstwa Bożego- szczytowy punkt w pismach janowych, który rozróżnia między hyjos-syn a teknon-dziecko.

To usynowienie dokonuje się przez Chrystusa, który jest jedynym i koniecznym pośrednikiem.

„Według postanowienia swojej woli”- wiekuiste dobro człowieka od początku ekonomii zbawienia było przedmiotem miłości i upodobania Bożego.

„łaski”- wyraz łaskawości Bożej, źródło poszczególnych łask.

„w Umiłowanym”- w greckim nie ma dużej litery; chodzi o Chrystusa.

Odwieczny plan ojcowskiej miłości Boga urzeczywistnia się w czasie. Jego przejawem jest odkupienie przez Chrystusa..

„odpuszczenie występków”- skutek odkupienia.

W 8-Bóg wylał na nas bogactwo swej łaski obficie. Już tu autor zaczyna mówić o nowym dobrodziejstwie-objaw tajemnicy. Ta łaska została wylana przy pomocy mądrości i zrozumienia.

Mądrość i rozum niektórzy odnosili do Boga, ale to nie ma podstaw.

To ludzie tego dostąpili by poznać tajemnicę Boga.

W 9 autor wyjaśnia sposób udzielenia wspomnianych łask, gdy mówi o oznajmieniu tajemnicy swej woli. Znów akt Bożej łaskawości. Beż objawienia dzieło odkupienia pozostałoby dla człowieka nieznane.

Łac. Misterium, gr misteriom- tajemnica odnosi się do mistycznego Chrystusa, czyli zasadniczej treści Ewangelii- tajemnicy odkupienia realizowanej w Chrystusie.

Oikononia(gr)- dokonanie pełni czasów, w ścisłym związku z planem zbawienia, ale to nie to samo. Pełnia czasów to, na podstawie analogii Rz 5,6 i Ga 4,4, już wcielenie i dzieje Kościoła aż do ? .

Autor rozwija myśl o jednoczącym działaniu Chrystusa jako ?.

Kolejny skutek odkupienia-zjednoczenie podzielonej ludzkości

Zamiast „my” w 1,11 obejmującego wszystkich wiernych następuje rozróżnienie, my-hrad, wy-pogano. My w Nim dostąpiliśmy udziału.

„Dostąpiliśmy udziału”- hapax legomenom w NT, zawiera fakt wybrania Izraela z jego transpozycją ludzi Nowego Izraela (Ga 4,28; 6,16)

Czasownik te w aforyście- wskazuje to na jednorazowy fakt, czyli na chrzest, bo w Nim otrzymujemy udział w Chrystusie, jedynym pośrednikiem zbawienia.

Dostąpienie udziału- nie przypadek, ale wybranie przez Boga.

Paweł uwydatnia darmowość łaski Boga.

12-Nawiązanie do myśli wcześniejszej-nawrócony na Chrześcijaństwo Izrael..

13-Żydzi zanim przyszedł Chrystus już w Nim pokładali nadzieję , a poganie uczynili to samo, gdy usłyszeli słowo prawdy.

„my” w 12 dotyczy Judeo chrześcijan

„wy” z 13 dotyczy pogano chrześcijan

Na podstawie Dz powołanie pogan do wiary to jedno z naczelnych zadań nauczania Pawła, a szczególnie w tym liście.

Dalej- ukazane posłannictwo Ducha Św. Obiecanego w ST, w przeprowadzeniu planów zbawienia ludzkości.

Dobra Nowina- gr evangelion- nie tylko nauka o zbawieniu, ile nauka dokonująca zbawienie.

Następny etap po usłyszeniu ewangelii-uwierzenie. Czasownik w aoryście-jednorazowa czynność- chrzest i wyznanie wiary.

„Zostaliście naznaczenie pieczęcią”- mowa o chrzcie wraz z jego skutkami.

W 14- podaje bliżej określenie posłannictwa Ducha Św.. Duch Św. Zapewnia doprowadzenie dzieła odkupienia do kresu.

Po hymnie modlitwa dziękczynna. Prosi o łaskę zrozumienia tajemnicy- Chrystus- Głowa Kościoła

1,15-23-to modlitwa. Autor przechodzi na modlitwę błagalną. Po wstępie przedstawia przedmiot modlitwy w 17-19. Modli się o dar głębszego zrozumienia dzieła odkupienia jako wszechmocnej inicjatywy Bożej, której należy zaufać i na nią odpowiedzieć.

17- Ojciec Chwały-niemal wyraz transcendencji, a nie wysławiania przez stworzenie.

„duch mądrości i objawienia”- to charyzmaty, a nie Trzy osoby Trójcy.

Najwyższym szczeblem do osiągnięcia pożądanej wiedzy i najmocniejszą rękojmią chwały jest wszechmoc Boga ukazana w dziele Chrystusa.

Centralnym wydarzeniem jest zmartwychwstanie Chrystusa.

Od 2- nowy hymn o wywyższeniu Chrystusa. Kolejne szczeble wywyższenia-wskrzeszenie, posadzenie po prawicy, wyniesienie ponad świat duchowy, obdarowanie niezwykłym imieniem, ustanowienie Głową Kościoła, który jest Jego ciałem.

Stosunek Chrystusa-Głowy do Kościoła Ciała otrzymuje w Ef najbardziej wyraźne znamię przez uwydatnienie nadprzyrodzonego organizmu. Mamy tu pełnię- Kościół, Kościół którym roznosi się moc Chrystusa na wszystko.

2,1-10- Powołanie grzesznej ludności do życia w Chrystusie. Ta sama moc Boża, która ? Chrystusa w dziele zbawienia jest w stanie ? grzeszną ludzką ze śmierci przez grzech.

Tezę o powszechności grzechu o potrzebie odkupienia wszystkich ludzi ilustruje Paweł na podstawie adresatów, adresatów potem na podstawie Żydów nawróconych(w3).

Dla niektórych fragment 2,1-5 wzorem mogła pieśń sługi Jahwe Iż 53.

Charakterystyka stanu śmierci duchowej- mówi o życiu niegdyś.

„Władca mocarstwa powietrza”- do szatana, którego Paweł gdzie indziej nazwie bogiem tego świata.

Powietrze- zakres działalności złych duchów, tłumaczy się wyobrażeniami ze starożytności- dla nas niezrozumiałe.

„działa w synach buntu”- trwale zbuntowani przeciw Bogu (Żydzi i poganie), obraz panowania grzechu.

Wszyscy więc ludzie zasłużyli na gniew Boży-„zasługującym na gniew”- wyraz karzącej sprawiedliwości Boga, która dotknęła winowajców za opór przeciw objawieniu i za nieposłuszeństwo wobec Przykazań.

Po opisie powstania panowania śmierci-skutek grzechu, następuje w wersach 4-10 kontrastowy obraz miłosierdzia Bożego realizowanego w dziele odkupienia. Miłość Boga do człowieka wyraża się w tym, że człowiek ma udział w zmartwychwstaniu Chrystusa i wniebowstąpieniu.

W 8- na to zdanie powołał się synod w Oranges w 529r. pouczając, że i sam początek wiary jest darem łaski.

W 10- zasada ontologiczna całkowitej zależności stworzenia od stwórcy.

W 12- przymierze izraelskie z obietnicami nowego przymierza, por. Jer 31,33-34. Zdaniem niektórych w 11-14.

Hymn być może już istniał wcześniej lub autor go skomponował.

Treść-Chrystus jako źródło pokoju i jedności.

Być może Paweł nawiązuje tu do Iż pojęcia pokoju-zbawienia. Może kryje się tu aluzja do murów świątyni, za którym był dziedziniec pogan.

Wyraz wzajemnej niechęci Żydów i pogan, i która pewnie miała źródła w separatyzmie Żydów.

W 16 „w jednym ciele”- odnoszonego ciała fizycznego Chrystusa-Kościoła, a inni widzą aluzję do mistycznego ciała Chrystusa-Kościoła.

Rozdz.3- „apostoł pogan”

Po ukazaniu wcześniej dzieła odkupienia pod kątem powołania pogan do uczestnictwa w Kościele jako nowego Izraela.

Apostoł przedstawia swe własne posłannictwo w stosunku do pogan. To posłannictwo poprzedzone zostało przez objawienie Pawłowi. Tym posłannictwem tłumaczy Paweł więzienie.

W 2- zdanie wtrącone- wyjaśnienie misji wśród pogan. Aluzja do wydarzeń pod Damaszkiem.

W 3 „Opisałem”- jedni, twierdzą, że odnosi się do Ef 1-2, inni, że do listów w ogóle.

W 6- istota objawionej tajemnicy- współpracowanie pogan do uczestnictwa w dziedzictwie, ciele i obietnicy mesjańskiej, które to dobra urzeczywistniły się w Chrystusie i Kościele. Poganie są już współdziedzicami, już jest czas mesjański.

3,7- opis udziału Pawła w głoszonej Ewangelii poganom fo Paweł uważa za szczególną łaskę dla siebie.

„ze wszystkich świętych”- dotyczy tu apostołów a nie ogólnie chrześcijan.

chrześcijan 9- szczególna łaska apostolatu Pawła polega na ujawnianiu dotąd okrytego tajemnicą Bożego planu zbawienia. Okryty plan zbawienia zostaje teraz oznajmiony potęgą świata duchów za pośrednictwem Kościoła i na zasadzie szczególnej więzi z Chrystusem.

Urzeczywistniony plan zbawienia w Chrystusie- dla niewierzących jest źródłem ufności.

W 13- Wzmianka o więzieniu

3,14-21- modlitwa o zjednoczenie wiernych w Chrystusie. Zachęta do tego w 3,1, wyraz uwielbienia Boga.

Pierwsza prośba modlitwy dotyczy moce duchowej wewnątrz człowieka, ów wewnętrzny człowiek to wg niektórych człowiek odrodzony przez chrzest.

Druga prośba- 17a

Trzecia prośba- 17b

Przygotowanie przez miłość adresaci mogą otrzymać następną łaskę- w18- zdolność poznania ogromu określonego przez cztery wymiary (szerokość, długość, wysokość, głębokość). Wiąże się to z mistycznym Chrystusem, ze zbawieniem, o którym w różnych aspektach jest mowa w całym Ef i fragmentach poprzedzających te modlitwę.

Modlitwa zakończona jest prośbą o poznanie niepoznawalnej do końca miłości Boga i dojście tą drogą do eschatologicznej pełni z Bogiem.

3,20-21- Doksologia- koniec części dogmatycznej Ef.

Następne rozdziały- część parenetyczna. Mówi ona o nowym życiu dawnych pogan ze szczególnym uwzględnieniem sprawy jedności, jaką winni utrzymać żyjąc w Chrystusie oraz kładzie nacisk na kontrast nowe życie- pogańskie życie.

Dołączone są przepisy życia rodzinnego.

5,21-33- fragment dogmatyczny, na nowo przekazana nauka o małżeństwie chrześcijan.

LIST DO KOLOSAN

Autentyczność

Problemy pojawiły się dopiero w XIX wieku zwłaszcza w kręgach protestanckich. Dziś ten krąg znacznie się poszerza.

Krąg niem.- to niepawłowy

Krąg ang.- różnie

Rakoczy- za autentycznością.

Za niepawłowym pochodzeniem przemawia- język, styl, teologia.

Język- tu 34 terminy nie występujące w NT, 15 słów spotkanych w NT, ale nie u Pawła, 10 terminów- tylko w Ef. Nie występują typowe dla Pawła terminy- sprawiedliwość, prawo, zbawienie, objawienie. Brak wyrażenia- „bracia moi”

Teologia- chrystologia, tu ma charakter kosmiczny, co nie pojawia się w innych pismach Pawła. Idea Chrystusa- głowa ciała-Kościoła. Eschatologia- nie ma wzmianki o bliskości paruzji co jest głównym tematem 1-2 Tes. Nauka o zmartwychwstaniu specyficzna. Błędy zwalczane- typowe dla II a nie I wieku

Różne hipotezy:

- to było antygnostyckie opracowanie pawłowego pisma, które zaginęło

- pismo nieznanego nam ucznia Pawła

- autorem- uczeń sekretarz- miał dużo swobody.

Miejsce i czas powstania:

Jeśli jest to pismo Pawłowe- autora w więzieniu rzymskim (61-63).

Jeśli nie Pawłowe- powstało później, nie wiadomo gdzie.

Problem przeciwników:

- Może Paweł zwalczał błędy gnostyckie

- zdaniem innych- to były błędy judaistyczne- autor piętnuje prawo podziału pokoleń na czyste i nieczyste; obrzezanie.

- te błędy to forma synkretyzmu judaistyczno- gnostycko- chrześcijańskiego

Wstęp- 14 wersów-dość długi; 2 wersy adresaci i pozdrowienie.

Kol 1,3-8- modlitwa dziękczynna. Paweł zapewnia o pamięci w modlitwie i dziękczynieniu, pochwałą adresatów. Trochę przesada w pochwale. Dotyczy on praktykowania 3 cnót teologicznych.

Zapowiedź głównego tematu-chrystologia. Wiara w Chrystusie a nie w Chrystusa- Chrystus nie jest tu przedmiotem wiary, jest on fundamentem rozwoju wiary.

Występują różne aspekty życia w Chrystusie:

- Rz 16, 7.11

-1Kor 1,30

- Ga 1,22 i 3,26nn

- 1Tes 2,14

Jest to głoszenie prawdy jaką jest Ewangelia.

W 6-przesada.

Ukazana miłość w Duchu- odniesienie do trzech Osób Boskich.

W 9-14- modlitwa błagalna w intencji wiernych. Dziękczynienie przechodzi w modlitwę błagalną. Przedmiot modlitwy- praktyczna mądrość chrześcijan oraz cierpliwa wytrwałość. Powrót do dziękczynienia Ojcu za odkupienie. To przejście do części dogmatycznej-bezwzględne pierwszeństwo Chrystusa.

Podkreślenie nie tylko sprawności ludzkiego rozumu, „duchowe”- chodzi o dary Ducha Św.- charyzmaty.

Cel głębszego poznania Boga jest praktyczny. Postępowanie, które podoba się Bogu- trzy cechy:

- owoce cnót idą w parze z postępem znajomości Boga

- cierpliwość

- wdzięczność, która kieruje się ku Bogu-Ojcu za dar dziedzictwa ze świętymi- w 10-13

W 13- od motywu wdzięczności do ogólnego stwierdzenia iż dziełem Ojca jest przeniesienie wiernych z ciemności do światła (z mocy szatana do Królestwa Chrystusowego). To pomost, przez który autor przechodzi od modlitwy za adresatów do hymnu chrystologicznego.

W 13- uczestnictwo w dziele świętych, są dwa aspekty odkupienia:

- negatywny

- pozytywny

W 14- najdonioślejszy skutek odkupienia- odpuszczenie grzechów, odkupienie w NT ma charakter pozytywny. Jest darowaniem grzechów, usprawiedliwieniem, uświęceniem, nabyciem na własność dla Boga, w sensie ścisłym zmartwychwstaniem chwalebnego ciała.

1,15-2- koniec części dogmatycznej.

1,15-20- hymn o prymacie Chrystusa, to jedno wielkie zdanie względnie traktujące o Synu Bożym. Dość oczywisty jest podział na 2 strofy:

- 1,15-17

- 1, 18-20

Oparty na dwojakim prymacie Chrystusa kosmologicz. i soteriol.

On jest pierwszym całego stworzenia-15 w. i 18w- dwie części.

Niektórzy twierdzą, że to hymn liturgiczny przedpawłowy., inni zgadzają się.

Treść teologiczna podyktowana potrzebami adresatów. Autor musi ukazać wyjątkowo przodujące stanowisko Chrystusa.

Fragm..1- stanowisko Chrystusa w porządku kosmologicznym, Chrystus wyprzedza wszelkie stworzenia, jest wyższy ponad nie, ma udział w stwórczym akcie.

Fragm..2- pierwszeństwo Chrystusa w porządku nowego stworzenia dokonanego przez odkupienie.

Jego stanowisko Głowy Kościoła- Jego pełnia ciągle uświęcająca.

Moment polemiczny- pośrednio widać.

Chrystus ujęty w całej swej rzeczywistości, przewyższa do końca potęgi i jako stwórca i jako odkupiciel.

Paradoksalne stwierdzenie- obrazem Boga niewidzialnego- nawiązanie rdz 1,27. Zwrot ten należy odnieść do podobieństwa i pochodzenia Chrystusa od Ojca. Inna myśl- w zasadzie niepoznawalny Ojciec dał jako jedyną drogę poznawania siebie objawił się przez Syna.

„pierworodny”- coś więcej niż pierworództwo czasowe.

Gr.prototokos- zastosowane do Chrystusa ma jedno oblicze zwrócone tu transcendentnemu stworzeniu.

Chrystus zrodzony przed wszelkim stworzeniem i nad nimi sprawuje władzę.

W 16- ujmuje lapidarnie prymat kosmologiczny Chrystusa i uzasadnienie jego czynnego udziału w dziele stworzenia. Chodzi tu o wszechświat.

Czasownik w stronie biernej- Bóg- Stwórcą.

W nim przez niego i dla niego określają stanowisko kosmologiczne Chrystusa- pośrednictwo wobec świata.

Chrystus-zasada wszechrzeczy, ostateczny środek nadający harmonię, jedność, sens, wartość.

Trony, panowania, zwierzchność, władze- to terminy angelologiczne.

W 17- puenta streszczająca cały ten fragment.

Od w 18 zaczyna się druga strofa hymnu, który opiewa prymat Chrystusa wobec Kościoła.

Gen. Egzegeticus- on jest głową ciała, czyli Kościoła.

Znana w starożytności przenośnia ciała- na zorganizowane społeczności stosuje Paweł już wcześniej.

Termin Głowa- pierwszeństwo czasowe i charakter normatywny.

„Pierworodny spośród umarłych”- pierworództwo eschatologiczne-efekt odkupienia.

Chrystus pierworodnym nowej ludzkości, uczynił ją pierworodną przez śmierć i zmartwychwstanie, kroczy na jej czele.

„cała pełnia” w 19:

- to natura Boska Chrystusa, a słowa zamieszkać-unia hipostatyczna na płaszczyźnie nadprzyrodzonej, byłaby to pełnia łask lub mocy i miłości Bożej

- pełnia to kościół

- najbardziej tu pasuje odniesienie do kosmosu- oznacza cały świat- boski, materialny, duchowy

W 20- dzieło odkupienia- pojednanie, nadaje wymiary kosmiczne.

Jasne- pojednanie z tym co na ziemie, czyli z ludźmi. Pojednanie ze światem duchów- nie ma dobrego wyjaśnienia, nie wiadomo o c chodzi.

Ojcowie Kościoła- pojednanie z Bogiem i Aniołami z jednej strony, z drugiej strony- z człowiekiem. Nie należy za dosłownie brać „pojednania” i „to co w niebiosach”.

Propozycja- czasownik pojednać łączy dwie czynności:

- odnosi się do ludzi

- odnosi się do świata duchów

W 21-23- udział adresatów w skutkach odkupienia

1,24-29- udział apostoła w misterium Chrystusa. Dzieło odkupienia potrzebuje trudu apostołów i cierpień męczenników.

Paweł nie może sam oddziaływać- daje wyraz świadomości, że bierze udział w drugim sposobie udziału-cierpienie.

Już najstarsza tradycja widzi trudność w wyrażeniu: „dopełnić mękę Chrystusa”.

Męce Chrystusa nie brakowało niczego, ale jej wartość dla dalszej odbudowy przez historię Kościoła dopuszcza dopełnianie przez trudności apostołów i męczenników.

Ale czy to jest zgodne z myślą ?

- jedni widzą w udrękach Chrystusa wszystko to, co przecierpiał On za ziemskiego życia; dopełnienie budowy Kościoła przez trud Apostołów

- św. Augustyn- w udrękach Chrystusa- cierpienia mistycznego ciała Chrystusa dopełniające braki Głowy

- inni- udręki znosi osobiście apostoł, ale nazywa je Chrystusowymi podobnie jak w innych pismach pawiowych na zasadzie, że jest jednym z członków Kościoła

LIST DO FILEMONA

Bardzo krótki lit.

Autorstwo Pawłowe- nie było wątpliwości.

Powstał w latach 61-61 w więzieniu rzymskim lub efeskim 54-56.

Treść- problematyka niewolnictwa.

Wyraz braku akceptacji dla tego stanu człowieczeństwa.

1 LIST DO TESALONICZAN

• Paruzja a sytuacja zmarłych w Panu Jezusie wg 1Tes 4,13-18

• Potrzeba czujności w obliczu niespodziewanej paruzji (1Tes 5,1-11)

• Znaczenie przyimka apo w 2Tes 1,9

• Integralność 1Tes

J. Stępień „1-2 Tes i listy pasterskie”

B. Widła (1Tes) i w oczekiwaniu na przyjście Pana (2Tes)

Paciorek

W. Chrostowski „Czy Żydzi nie podobają się Bogu i są…”

Pomijając radykalną szkołę tybingeńską można przyjąć powszechne przekonanie uczonych, że 1Tes jest listem pawłowym. Potwierdzają to najstarsze dokumenty chrześcijańskie.

Data powstania:

Powszechnie uważa się, że powstał w czasie II podróży misyjnej w Koryncie ok. roku 51.

Argumenty za:

• Paweł jest pod wrażeniem wiadomości przywiezionych przez Tymoteusza z Tesaloniki;

• Wspólnota młoda - nie było się do czego ustosunkować.

Jedność literacka:

Zaczęto kwestionować w ostatnich kilku latach. Istnieją wątpliwości co do: 1Tes 4,13-5,11. Zakłóca to jedność (chyba nie można odrzucić 4,13-5,11 jako pisma niepawłowego).

Inni kwestionują 1Tes 2,13-16.

Pozdrowienie i adres:

Brakuje tu tytułu Apostoł po Paweł. Paweł nie posłużył się pewnie dlatego, że nikt nie kwestionował jego godności. Obok Pawła - Sylwan i Tymoteusz (Sylwan wymieniony przed Tymoteuszem, chociaż ten zajmował wysokie stanowisko).

„do Kościoła Tesaloniczan w Bogu Ojcu i Panu Jezusie Chrystusie” - po to by odróżnić społeczność chrześcijańską od ludowego zgromadzenia greckiego czy żydowskiego lub jest to podkreślenie nauki o zbawieniu Bożym.

Dalej jest dziękczynienie za łaski (1,2-10), tu też pochwała dla adresatów.

Motywy wdzięczności - gorliwość Tesaloniczan w praktykowaniu wiary.

Inny motyw - wybranie Tesaloniczan do wiary (gr. ekloge - to zawsze wybór przez Boga).

Swoją pewność, co do wybrania Tesaloniczan opiera Paweł na nadprzyrodzonej mocy płynącej z głoszenia Słowa Bożego i na radosnym przyjęciu Ewangelii dzięki pomocy Ducha Świętego (nie ma rodzajnika przed pneuma, ale z kontekstu wynika, że to Duch Święty).

1,6 - uznanie dla postawy adresatów.

Treść listu:

1,1-12 - zapowiedź pracy misyjnej wśród Tesaloniczan.

Nawrócenie Tesaloniczan od bożków do Boga. Tesalonicznie odwracając się od bożków uznali absolutną władzę Boga stając się Jego sługami. Mają oni oczekiwać paruzji Jezusa.

1,10 - zapowiedź głównego tematu listu (eschatologia).

Wzmianka o Zmartwychwstaniu - autor chce podkreślić rolę Jezusa - Zbawiciela, który wybawia od mającego nadejść gniewu (termin gniew łączy się z myślą o sądzie Bożym i wyroku na grzeszników.

Część apologetyczna (1Tes 2-3) - wiele osobistych przeżyć Pawła podczas jego pobytu w Tesalonice.

Przewija się świadomość, że w każdym momencie życia, mówienia czy pisania Paweł jest Apostołem Jezusa - wszystko ma wartość ewangelicznego świadectwa.

Paweł nie przywodzi wspomnień, by się nimi chwalić, ale by lepiej służyć sprawie Bożej, by pokazać, że w jego osobie przejawia się działanie Boże.

2,1-16 - Paweł stwierdza, że jego pobyt nie był daremny, bo dokonał się w Duchu i mocy (dwa odrębne czasowniki na oznaczenie cierpienia - fizyczne i moralne).

To aluzja do takich cierpień Pawła. Dalej Paweł mówi, że jego upominanie nie pochodzi z błędu czy podstępu. Powołanie na Jr 11,20 - by potwierdzić czystość swych intencji.

Przykłady ilustrujące postawę Pawła wobec Tesaloniczan.

Być ciężarem - nie chodzi o powinności materialne wobec Pawła, ale o wydźwięk moralny - Paweł miał prawo do okazywania władzy, ale z tego zrezygnował.

2,9 - praca i trud - chodzi tu o powinności materialne.

2,12 - chwała - atrybut Boga.

Wg NT człowiek może stać się kiedyś uczestnikiem Bożej chwały.

Paweł zwraca się do Tesaloniczan chwaląc ich właściwą postawę. Jego pobyt nie był daremny. Tesalonicznie przyjęli nie tylko Słowo Boże, ale też jego konsekwencje, czyli cierpienia pochodzące od współrodaków (Grecy i ludzie innych narodowości - także Żydzi).

Za przeszkadzanie w głoszeniu Słowa Bożego poganom grozi Gniew Boży. Ten termin ma wydźwięk eschatologiczny - kontekst sądu ostatecznego.

Dalszej trosce o losy Kościoła w Tesalonice daje Paweł wyraz w 2,17-3,10. Fakt opuszczenia Tesaloniki nie zmienił nic w uczuciach Pawła do Tesaloniczan. Paweł podejmował próby ponownego odwiedzenia, ale na przeszkodzie stanął szatan. To nie nadzwyczajna interwencja złego ducha pokrzyżowała jego plany - to wyraz współczesnych Pawłowi przekonań, że działanie złego przejawia się we wszystkim, co sprzeciwia się realizacji planów Bożych.

2,19-20 - doksologia

3 - ciąg dalszy troski o Tesaloniczan, ukazanie nowych inicjatyw Pawła i Sylwana. Wskazuje Paweł na podstawową funkcję misjonarza - umacniać i utwierdzać w wierze.

3,4 - sprawa prześladowania za wiarę

3,6-10 - pochwały Tesaloniczan i chęć ich zobaczenia, bo wieści od Tymoteusza były pomyślne.

3,11-13 - modlitwa o wzajemną miłość - wrażenie zakończenia listu.

3,13 - aluzja do Dnia Pańskiego

„…wraz ze wszystkimi Jego świętymi.” - Kto to święci?

• Aniołowie - Za 14,15

• Chrześcijanie

Część dogmatyczna i moralna

4,1-12 - krótkie wprowadzenie - zachęta do postaw moralnych zgodnie z zasadami podanymi przez Pawła. Nauka o paruzji - Tesalonicznie nie byli w tym jeszcze uświadomieni. Najpierw wyjaśnia los zmarłych i jeszcze żyjących w czasie paruzji, potem czas paruzji.

2 pytania:

• Dotyczy losu tych, co zmarli nie doczekawszy paruzji. Zamiast umarł - zasnął (przenośnie). Paweł patrzy na śmierć nie jak na coś definitywnego, ale jak na czas przejściowy. Nadzieję opiera na śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa.

• Czas - nie da się podać dokładnego terminu (5,3 - czas nie jest dokładnie znany)

Paweł wyraża przekonanie, że ten dzień nie zaskoczy Tesaloniczan, bo nawrócili się - chodzą w światłości.

Prośby i zachęty dotyczące społecznego życia chrześcijan.

Kolejność 1 Tes i 2 Tes

Uważano, że 1 Tes był pierwszy, ale 2 Tes powstał tuż po roku 51.

Niektórzy uważają, że 2 Tes powstał w czasie III podróży misyjnej w Efezie

Są tacy, którzy myślą. że 2 Tes - pierwszy.

Jeszcze inni - powstały równocześnie.

Pierwszy miał był przeznaczony dla Tes nawróconych z pogaństwa, a drugi do nawróconych z judaizmu.

Jeśli Paweł nie napisał 2 Tes - to powstał on później (koniec I w.)

Początek - jak w innych księgach - dziękczynienie

I temat eschatologiczny - już w 2 Tes 1, 5 - zapowiedź sprawiedliwego sądu Boga

Autor sygnalizuje, że rozliczenie się z Bogiem jest rzeczą pewną. Do Królestwa Bożego wchodzi się przez trud i cierpienie. Potem - spowiedź.

Bóg karze uciskających i zapewnia odpłatę (nagrodę) dla uciskanych.

Ucisk za ucisk

w 2 Tes 1, 7-8 - szczegóły o sądzie Bożym - poprzedzi go objawienie Jezusa wraz z aniołami. 1 Tes - głos Archanioła; 2 Tes - aniołowie.

Istota kary polegać będzie na zatraceniu wiecznym.

gr. apo - od - z dala od oblicza Pana

Jedni - kompletne unicestwienie człowieka

Drudzy - to znaczenie przestrzenne

2 Tes 2 - autor inaczej przedstawia Paruzję. Paweł ostrzega, by Tesaloniczanie nie dali się zwieść różnymi opiniami o Paruzji. Dzień ten nie nastąpi, dopóki nie przyjdzie odstępstwo i nie przyjdzie człowiek zatracenia. Pojawienie się człowieka grzechu.

2 Tes 2, 6-7 - coś powstrzymuje Paruzję

2 określenia na to powstrzymanie - raz męski, raz nijaki. Zapewnienie, że niegodziwiec zostanie przez Pana pokonany. Temu pojawieniu się towarzyszyć będzie działanie szatana.

1 Tm 2, 8-15 - z książki <- zwolnieni ze 100% obecnością

1 Tm 5, 1-16 - wdowy (książka)

1 Tm 3, 11 - kobiety - diakonise (książka)

Listy pasterskie - 1-2 Tm, Tt

Nazwa - już z 2 poł. XVIII w., bardzo trafna. Listy do osób konkretnych, ale nie mają charakteru wyłącznie prywatnego.

Introdukcja

Autorstwo

Ponad 200 lat temu zakwestionowano po raz 1 autentyczność. Dziś liczba zwolenników tego wzrosła. Wtedy tylko protestanci, dziś też katolicy. Możliwe, że dziś Ci którzy byli za pawłowym autorstwem by zmienili zdanie. Chyba nikt nie uważa ich za pawłowe tak jak Rz, Gal.

Stępień, Skoczylas - są jeszcze za autorstwem pawłowym.

Wątpliwości co do autorstwa już w pierwszych wiekach:

- P^{46 -} brak tych listów

- kanon Marcjona

- u niektórych Ojców Apostolskich (ale u innych są)

Przeciw pawłowemu autorstwu:

- język - wielka ilość słów niewystępujących u Pawła (z 884 słów w listach pasterskich aż 306 - nie pojawia się w pismach Pawła; 175 - nie ma w NT; z 542 występujących w listach pawłowych tylko 50 - specyficznie Pawłowy charakter; słowa - występują dopiero w II w.; niektóre słowa - w innym znaczeniu niż u Pawła; Kyrios w Kol 3,22 - pan dla niewolnika; despotes - w listach pasterskich - pan dla niewolnika)

Za autorstwem pawłowym:

- sekretarz spisywał - stąd te niezgodności

Przeciwnicy:

- brak zgodności danych biograficznych między Dz a listami Pawła

- błędy zwalczane przez autora - II wiek

- rozbudowany ustrój hierarchiczny Kościoła - późne pochodzenie tych listów, bo za życia Pawła hierarchii takiej nie było

• teologia - niepawłowa - brak elementów eschatologicznych

1 Tm 1, 3-20 - Tymoteusz ma się troszczyć o czystość nauki chrześcijańskiej a autor nakłada to jako obowiązek

Nauka o sumieniu

1 Tm 1, 8-11 - wzmianka o znaczeniu Prawa

Nie tyle samo prawo dzieli ale sposób posługiwania się nim.

1 Tm 1, 9-10 - mały katalog grzechów. Te wady nie powinny być udziałem chrześcijan.

1 Tm 1, 12- 17 - wdzięczność Jezusowi za wybór, zaufanie i dary. To konsekwencja powierzonej Ewangelii.

1 Tm 1, 15 - część dogmatyczna czy moralna. Termin logos - nie nauczanie, przepowiadanie ale nauka - konkretna prawda wiary - fakt przyjścia Jezusa by zbawić grzeszników.

1 Tm 2-3 - wskazówki dotyczące służby Bożej. Zachęta do modlitwy za wszystkich - też za rządzących.

1 Tm 2, 8-15 - dalej - zachowanie kobiet na nabożeńśtwach liturgicznych

1 Tm 3 - przełożeni w Kościele;

Przymioty biskupów:

• mąż 1 żony

• nie nadużywa wina

• dobry zarządca

Diakoni - 1 Tm 3, 11 - diakonise.

1 Tm 5 - wdowy; w 8 - pozwala pomagać rodzinom.

Reszta - zasady życia społecznego

2 Tm - z książki

2 Tt - przeczytać

LIST DO HEBRAJCZYKÓW

Introdukcja

Nieautentyczność

Prolog wskazuje na różnice między Hbr, a innymi listami

Brak:

• imienia nadawcy

• adresatów

• życzeń

Hbr 2 - autor zalicza się do tych, którzy otrzymali objawienie od bezpośrednich świadków

A Paweł - pod Damaszkiem - bezpośrednio.

Doktryna - arcykapłan Jezusa - nie pojawia się w Pawła

Zbawcza siła śmierci Jezusa nie ze Zmartwychwstania ale z Wniebowstąpienia.

Słownictwo - bardzo rzadko pojawiają się terminy pawłowe np. Apostoł - tylko raz; ecclesia - tylko 2 razy

Styl

Język grecki - lepsze od innych listów

Wątpliwości - już od najstarszych czasów. Pisma cytują ale nie mówią że Paweł jest autorem. W Kościele Zachodnim do IV w. - nie uważano tego listu za pawłowy. W Kościele Wschodnim uważano zaś że Paweł jest autorem.

Trydent - włączył ją do kanonu.

Orygenes - tylko Bóg wie, kto jest autorem

Hipoteza np. Akwilla i Pryscylla.

Adresaci - tytuł - Hbr - pochodzi dopiero z II w. a wcześniej to był po prostu list.

Próby konkretyzowania:

• judejczycy mieszkający w Judei i mówiący po hebrajsku ale list ... po grecku?

• poganochrześcijanie

• judeochrześcijanie

• dziś - utożsamia się autorów z judeochrześcijanami, którzy zostali mocno shellenizowani.


Czas i miejsce powstania

W liście nie ma danych

Pewne - nie można przesunąć za rok 90 bo Klemens Rzymski w 90 r. powołuje się na Hbr

Tak więc czas - 58-60-63-???

Miejsce - niepewne

Tylko w 1 miejscu wzmianka geograficzna

Hbr 13, 24 pozdrawiają z Italii

apo+dop - ludzie pochodzący z jakiegoś kraju tam nieprzebywający; inni - przebywający

I tłumaczenie - wykluczyć - bo sugerowałoby skierowanie listu do Żydów z Italii, do których ślą pozdrowienia Życi przebywający poza krajem. Ale czy adresatami są Żydzi z Italii?

Miejsce - można przyjąć Italię.

- Podstawowy temat - arcykapłaństwo Jezusa

W I części - Jezus najwyższym kapłanem (Hbr 2-3), powrót w Hbr 4, rozwinięcie w 5,1-10 i 7

- Pan Jezus jako pośrednik: Hbr 8-10 - to funkcja kapłańska. Z kapłaństwem łączy się składanie ofiary - Jezus - ofiara przebłagalna

- Nowe Przymierze - Hbr 8-9

- Synostwo Boże Jezusa - już w prologu

- Ujęcie narodu wybranego jako ludu w drodze - bardzo oryginalne (Hbr 3, 7 - 4, 13)

- Bardzo dużo imion i wypowiedzi o Jezusie:

dziedzic wszystkich rzeczy, odblask chwały i odbicie istoty Boga, Pierworodny, Apostoł i Arcykapłani naszego wyznania; wielki Arcykapłan; Syn Boży; Kapłaństwo wg obrządku Melchizedeka; poręczyciel lepszego Prym; sługa świątyni i pradziwego przybytku; Pośrednik Lepszego Prym; Pośrednik Nowego Prymu; Arcykapłan Dóbr Przyszłych; Ten, który ma nadejść; Sprawca wiary i ten co prowadzi ją do doskonałości; Jezusw wczoraj i dziś ten sam na wieki; Wielki Pasterz owiec - Pan nasz Jezus.

Hbr 1, 1-4 - porzypomina, że bogactwem i formą prolog J 1, 1-18. Mamy tu treść całego listu w skrócie. Podobieństwa i różnice Objawienia obu Przymierzy, Obraz wcielonego Syna - Bożęgo pośrednika nowego przymierza.

Dalszy ciąg listu:

I Hbr 1,5 - 10, 18 - autor wykazauje czytanie ST i wyższość nowego prymatu.

II Hbr 10, 19 - 13, 17 - wnioski moralne i dogmatyczych rozwiązań.

Epilog - na koniec.

LISTY PASTERSKIE - 1-2 TM, TT

Nazwa - już z 2 poł. XVIII w., bardzo trafna. Listy do osób konkretnych, ale nie mają charakteru wyłącznie prywatnego.

Introdukcja

Autorstwo

Ponad 200 lat temu zakwestionowano po raz 1 autentyczność. Dziś liczba zwolenników tego wzrosła. Wtedy tylko protestanci, dziś też katolicy. Możliwe, że dziś Ci którzy byli za pawłowym autorstwem by zmienili zdanie. Chyba nikt nie uważa ich za pawłowe tak jak Rz, Gal.

Stępień, Skoczylas - są jeszcze za autorstwem pawłowym.

Wątpliwości co do autorstwa już w pierwszych wiekach:

- P^{46 -} brak tych listów

- kanon Marcjona

- u niektórych Ojców Apostolskich (ale u innych są)

Przeciw pawłowemu autorstwu:

- język - wielka ilość słów niewystępujących u Pawła (z 884 słów w listach pasterskich aż 306 - nie pojawia się w pismach Pawła; 175 - nie ma w NT; z 542 występujących w listach pawłowych tylko 50 - specyficznie Pawłowy charakter; słowa - występują dopiero w II w.; niektóre słowa - w innym znaczeniu niż u Pawła; Kyrios w Kol 3,22 - pan dla niewolnika; despotes - w listach pasterskich - pan dla niewolnika)

Za autorstwem pawłowym:

- sekretarz spisywał - stąd te niezgodności

Przeciwnicy:

- brak zgodności danych biograficznych między Dz a listami Pawła

- błędy zwalczane przez autora - II wiek

- rozbudowany ustrój hierarchiczny Kościoła - późne pochodzenie tych listów, bo za życia Pawła hierarchii takiej nie było

• teologia - niepawłowa - brak elementów eschatologicznych

2 LIST DO TESALONICZAN

Autorstwo:

Na przestrzeni 2 ostatnich wieków odmienne stanowisko katolicko - protestanckie. Protestanci od dawna kwestionowali pawłowe autorstwo.

Argumenty:

• Zbyt odmienne przedstawienie oczekiwania na paruzję

1Tes 5,2 - Jezus pojawi się niespodziewanie

2Tes 3,4 - najpierw będą znaki

• Obydwa listy tak bliskie treściowo, że niekiedy całe zdania powtarzają się dosłownie. Paweł nie powtarzał siebie.

Wniosek: 2Tes dzieło kogoś innego, kto streścił 1Tes, ale podszył się pod autorytet Pawła.

Katolicy - długo uznawali pawłowe autorstwo 2Tes. W ciągu ostatnich 30 lat pojawia się coraz więcej twierdzeń, że 2Tes nie pochodzi od Pawła.

1 Tm

Odbiorca - Tm przez autora nazwany prawowitym dzieckiem w wierze.

3 członowe życzenia

A najczęściej 2 członowe - łaska i pokój

1 Tm 3-20

---