WPŁYW ĆWICZEŃ NA ORGANIZM LUDZKI

1. Stawy i kości:

- zakres ruchu w stawie - utrzymanie w normie - profilaktyka

- zwiększenie - ograniczenia ruchu w stawie

- kształtowanie powierzchni stawowych

- ruch warunkuje elastyczność i sprężystość części miękkich stawu

- uwapnienie kości - obciążenie, ruch

2. Mięśnie:

- działanie kształtujące - mięśnie zdrowe - wzrost siły i masy

- poprawa siły i funkcji mięśni - w przypadku porażeń, niedowładów

- długość i elastyczność mięśnia

- rozwija zdolność reagowania mięśnia na bodźce

- ćwiczenia ułatwiają prawidłowe krążenie krwi (tlen i glikogen, produkty zmęczenia - kwas mlekowy) na obwodzie i odpływ chłonki naczyniami chłonnymi

3. Układ nerwowy:

- ruch bodźcem dla ukł. nerwowego, reakcja ukł. nerwowego

- ruch bierny - bodziec proprioreceptywny

- ruch czynny - czynnik pobudzający OUN

- rozwija pamięć ruchową, szybkość i łatwość oddziaływania na bodźce zew.

- zmniejszają zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów

4. Układ oddechowy:

- nauka prawidłowego oddychania

- zwiększenie pojemności życiowej płuc

- kształtujący wpływ na klatkę piersiową i postawę człowieka

- wpływ na sprawność i wydolność fizyczną

- zastosowanie w wielu schorzeniach i stanach chorobowych

5. Układ krążenia:

- wzrost wydolności i sprawności układu krążenia

- dodatni wpływ na wydolność obwodowego ukł. krążenia (dopływ krwi tętniczej na obwód, odpływ krwi żylnej i chłonki.

6. Układ trawienny i moczowo - płciowy

- ruch zwiększ sprawność mm. gładkich i wydolność narządów jamy brzusznej i miednicy

BADANIE PACJENTA DLA POTRZEB KINEZYTERAPII

1. Wywiad

2. Badanie dla potrzeb kinezyterapii miejscowej:

1. Pomiary linijne:

- długości

- obwodów

- inne

2. Badanie zakresów ruchów w stawach

3. Ocena siły mięśniowej

4. Badanie odruchów i wybrane testy

5. Badanie zaburzeń czynnościowych narządu ruchu

III. Badanie dla potrzeb kinezyterapii ogólnousprawniającej

1. Badania wydolności ogólnej

2. Badanie globalnych możliwości funkcjonalnych

1. Badania specjalne na użytek metod kinezyterapeutycznych.

Badanie - podział:

1. Podmiotowe (wywiad) - wszelkie informacje podawane przez osobę badaną lub jej opiekunów o charakterze ogólnym i dane bezpośrednio związane z dolegliwościami.

2. Przedmiotowe (fizykalne) - określenie możliwości ruchowych osoby poddanej badaniu: badanie miejscowe, ogólne, statyczne i dynamiczne (stopień aktywności pacjenta).

3. Dodatkowe - lekarz - wykorzystujące skomplikowaną, dokładną aparaturę. Określa przyczynę dysfunkcji.

Prawidłowo wykonane badanie stanowi podstawę do prognozy (cel) oraz sugeruje dobór pastowanych środków terapeutycznych. Ponowne badanie, zastosowane po okresie usprawniania, prowadzone tymi samymi metodami, umożliwi kontrolę efektów procesu leczniczego (prowadzenie dokumentacji).

WYWIAD

• Wywiad personalny - podstawowe informacje o pacjencie - imię, nazwisko, wiek, stan cywilny, adres zamieszkania, wykształcenie, zawód, przebyte choroby i urazy ciała, zabiegi operacyjne, choroby dziedziczne, obecnie przyjmowane leki

• Wywiad dotyczący aktualnej choroby - czas i okoliczności, w których wystąpiły objawy bólowe, ich nasilenie i charakter, rejon odczuwania dolegliwości, gdy wystąpiły po raz pierwszy i w czasie zbierania wywiadu, porównanie z poprzednimi incydentami, jeżeli występowały, subiektywna interpretacja objawów przez pacjenta.

• Wywiad socjalny - sposoby utrzymania, warunki mieszkaniowe, osoby pomagające.

BADANIE ZAKRESU RUCHÓW W STAWACH

Przyjęte jest, że anatomiczna wyprostna pozycja stawu jest zerowa dla pomiaru w stawie.

Typy stawów ( pod względem swobody ruchu):

1. Staw, w którym ruch odbywa się tylko w jednym kierunku od pozycji zerowej (stawy zawiasowe - st. łokciowy i kolanowy).

Zgjęcie (flexio)oddalenie od zera, prostowanie (extensio) powrót do pw. Przekroczenie pozycji zerowej jest nieprawidłowością - przeprost (hyperextensio).

2. Staw, w którym występuje ruch zgięcia i prostowania po obu stronach pozycji zerowej (st. nadgarstkowy, st. skokowo-goleniowy).

3. Staw kulisty i staw ze złożonym trójwymiarowym ruchem (st. ramienny, biodrowy).

Osie i płaszczyzny ruchu w poszczególnych stawach.

Ruchy w poszczególnych stawach mierzone są z pozycji wyjściowej naturalnego zera. Są to ustawienia stawów u człowieka w pozycji stojącej z kończynami górnymi zwieszonymi wzdłuż tułowia, z rękami w supinacji skierowanymi dłońmi do przodu.

Płaszczyzny ruchów:

1. Strzałkowa (S - Sagittal) albo przednio-tylną, przechodzącą przez ciało pionowo od przodu ku tyłowi,

2. Czołowa (F - Frontal) albo boczną, przechodzącą przez ciało pionowo z boku do drugiego boku,

3. Poprzeczna (T - Transverse) albo horyzontalną, jest ona pozioma, dzieląca ciało poprzecznie.

Każda z tych płaszczyzn jest prostopadła względem drugiej.

Osie ruchów:

1. podłużna - jest prostopadła do podłoża, wokół tej osi odbywają się ruchy w płaszczyźnie poprzecznej,

2. czołowa - oś przechodząca z boku do boku, wokół tej osi prowadzone są ruchy w płaszczyźnie strzałkowej

3. strzałkowa - przechodzi od przodu ku tyłowi, wokół niej odbywają się ruchy w płaszczyźnie czołowej

Osie ruchu są względem siebie prostopadłe. Każda oś ruchu jest prostopadła do płaszczyzny, w której ruch się odbywa.

Pomiar zakresu ruchu:

Zakres ruchu to droga jaką pokonują względem siebie elementy kostne połączone stawem lub stawami:

• czynny - wywołany pracą mięśni osoby badanej,

• bierny - wynikający z przyłożenia siły zewnętrznej.

Metodyka:

Zakres ruchu mierzy się kątomierzem (goniometrem).

Pozycja wyjściowa - neutralne zero. Pozycja stojąca z kończynami górnymi zwieszonymi wzdłuż tułowia, z rękami w supinacji (odwrócenie), skierowanymi dłońmi do przodu.

Ustabilizowany odcinek bliższy - brak kompensacji.

Punkt obrotu kątomierza - oś obrotu stawu

Ramiona kątomierza:

• Ramie nieruchome - oś długa bliższego odcinka stawu,

• Ramie ruchome - oś długa dalszego odcinka stawu.

Uwaga:

• Prawidłowe ułożenie ciała przez badanego

• Opis i demonstracja ruchu w stawie

• Próba wykonania opisanego ruchu przez badanego

• Przyłożenie kątomierza lub taśmy

• Dokonanie pomiaru

Zapis wyników pomiaru metodą SFTR

S - sagittal - płaszczyzna strzałkowa

F - frontal - płaszczyzna czołowa

T - transverse - płaszczyzna poprzeczna

R - rotation - płaszczyzna skrętna

Przykładowy zapis ruchu wyprostu i zgięcia w stawie biodrowym:

S 10-0-115

S - płaszczyzna strzałkowa

10 - wyprost w stawie biodrowym

0 - pozycja wyjściowa

115 - zgięcie w stawie biodrowym.

Sposób zapisywania wyników pomiarów:

• Ruchy wyprostu i wszystkie ruchy prowadzone od ciała zapisuje się jako pierwsze członie,

• Ruchy zgięcia i wszystkie ruchy prowadzone do ciała zapisuje się jako ostatnie,

• Pozycja wyjściowa - zazwyczaj pozycja 0° - zapisywana jest w środku

• Skłony, skręty głowy i kręgosłupa w lewo zapisuje się jako pierwsze, natomiast w prawo jako ostatnie,

• Ruch rotacji zewnętrznej zapisuje się jako pierwsze, a rotacji wewnętrznej jako ostatnie.

Zapisy stanów patologicznych:

Opis: Staw kolanowy. Pozycja wyjściowa - zgięcie - 10°. Możliwy ruch zgięcia w stawie kolanowym 40°.

Zapis: S 0-10-40.

Opis: Staw łokciowy. Pozycja wyjściowa - koślawość - 10°. Możliwe bierne pogłębienie ruchu do kąta 20°.

Zapis: F 20-10-0

Opis: Koślawość stawu kolanowego - 10°.

Zapis: F 10-0

Opis: Szpotawość stawu kolanowego - 10°.

Zapis: F 0-10°

Normy zakresów ruchu stawów: Tabela

KOŃCZYNA GÓRNA

Staw barkowy:

St. barkowy	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	175° 180°	50° 65°

St. barkowy	Odwiedzenie	Przywiedzenie
Czynny Bierny	175° 180°	0° 0°

St. barkowy	Zgięcie horyzontalne	Wyprost horyzontalny
Czynny Bierny	120° 135°	30-35° 40°

St. barkowy	Rotacja zewnętrzna	Rotacja wewnętrzna
Czynny Bierny	90° 95°	75° 85°

Staw łokciowy:

St. łokciowy	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	150° 155°	0° 0°

Staw promieniowo-łokciowy bliższy i dalszy:

St. promieniowo-łokciowy	Odwracanie	Nawracanie
Czynny Bierny	80-85° 90°	90° 90°

Staw promieniowo-nadgarstkowy i śródnadgarstkowy:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	75-80° 85-90°	70° 80°

Ruch	Odwodzenie	Przywodzenie
Czynny Bierny	20° 25°	40° 45-50°

Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka:

Ruch	Odwodzenie	Przywodzenie
Czynny Bierny	85-90° 90°	15-30° 15-30°

Staw śródręczno-paliczkowy kciuka:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	55° 55-60°	0° 0°

Staw międzypaliczkowy kciuka:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	90° 95°	0° 0°

Opozycja kciuka - mierzona metrycznie, nie w stopniach.

Stawy śródręczno-paliczkowe i międzypaliczkowe palców II-V:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	280° Nie badany	0° 0°

Odwodzenie - mierzona metrycznie, nie w stopniach.

KOŃCZYNA DOLNA

Staw biodrowy:

St. biodrowy	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	120-125° 130°	15° 20°

St. biodrowy	Odwiedzenie	Przywiedzenie
Czynny Bierny	40° 45°	30° 35°

St. biodrowy	Rotacja zewnętrzna	Rotacja wewnętrzna
Czynny Bierny	30-35° 35-40°	30-35° 40°

Staw kolanowy:

St. kolanowy	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	130-135° 140°	0° 0°

Stawy skokowo-goleniowy i stopy:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	45° 50°	20° 25°

Ruch	Odwracanie	Nawracanie
Czynny Bierny	30° 35°	15-20° 20-25°

Staw śródręczno-paliczkowy palucha:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	45-50° 50-55°	50-55° 60°

Staw międzypaliczkowy palucha:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	55° 60-65°	0° 0°

BADANIE WYBRANYCH ZAKRESÓW RUCHU KRĘGOSŁUPA

Odcinek szyjny kręgosłupa

• Pomiar zgięcia w przód

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca lub siedząca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Określić metrem krawieckim odległość pomiędzy guzowatością potyliczną zewnętrzna a wyrostkiem kolczystym VII kręgu szyjnego. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon głowy do przodu i wykonuje się ponowny pomiar odległości w tej pozycji między w/w punktami kostnymi. Różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 2,5-3 cm.

Rys. Pomiar ruchomości kręgosłupa w odcinku szyjnym - zgięcie w przód

• Pomiar wyprostu w tył

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca lub siedząca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Określić odległość od szczytu bródki do wcięcia szyjnego rękojeści mostka. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon głowy w tył (wyprost) i w tej pozycji mierzy się ponownie odległość między w/w punktami ciała. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 8,5 cm.

Rys. Pomiar ruchomości kręgosłupa w odcinku szyjnym - wyprost w tył

• Pomiar zgięcia bocznego

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca lub siedząca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od wyrostka sutkowa tego kości skroniowej do wyrostka barkowego łopatki. Następnie badany wykonuje skłon w bok i w tej pozycji ponownie wykonuje się pomiar między w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 7 cm. Powyższy pomiar wykonuje się z obu stron, a następnie należy je ze sobą porównać.

Rys. Pomiar ruchomości kręgosłupa w odcinku szyjnym - zgięcie boczne

• Pomiar skrętu

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca lub siedząca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od szczytu bródki do wyrostka barkowego łopatki. Następnie badany wykonuje skręt głowy w bok i w tej pozycji ponownie wykonuje się pomiar między w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 8,5 cm. Powyższy pomiar wykonuje się z obu stron, a następnie należy je ze sobą porównać.

Rys. Pomiar ruchomości kręgosłupa w odcinku szyjnym - skręt

Odcinek piersiowy kręgosłupa

• Pomiar zgięcia w przód

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od wyrostka kolczystego I kręgu piersiowego (Th1) do wyrostka kolczystego XII kręgu piersiowego (Th12). Następnie badany wykonuje maksymalny skłon tułowia w przód przy wyprostowanych stawach kolanowych i w określonej pozycji wykonuje się ponowny pomiar odległości pomiędzy w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 2,5 cm.

Rys. Pomiar ruchomości w odcinku piersiowym kręgosłupa - zgięcie w przód

Odcinek lędźwiowy kręgosłupa

• Pomiar zgięcia w przód

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od wyrostka kolczystego I kręgu lędźwiowego (L1) do wyrostka kolczystego V kręgu lędźwiowego (L5). Później badany wykonuje maksymalny skłon tułowia w przód przy wyprostowanych stawach kolanowych. Po uzyskaniu żądanej pozycji należy zmierzyć ponownie odległość pomiędzy w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 6 cm.

Rys. Pomiar ruchomości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa - zgięcie w przód

• Pomiar wyprostu w tył

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od końca wyrostka mieczykowatego mostka do guzków kości łonowej. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon tułowia w tył przy wyprostowanych stawach kolanowych i w tej pozycji mierzy się ponownie odległość między w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 8 cm.

Rys. Pomiar ruchomości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa - wyprost w tył

Odcinek piersiowo-lędźwiowy kręgosłupa

• Pomiar zgięcia bocznego

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej, kończyna górna po stronie badanej jest odwiedziona w stawie ramiennym pod katem prostym i złożona na karku. Należy określić odległość od szczytu dołu pachowego do najwyższej wyniosłości talerza kości biodrowej. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon boczny tułowia, w płaszczyźnie czołowej i w żądanej pozycji mierzy się ponownie odległośc pomiędzy w/w punktami. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 9 cm. Pomiar należy wykonać z obu stron.

Rys. Pomiar ruchomości w odcinku piersiowo-lędźwiowym kręgosłupa - zgięcie boczne

• Pomiar skrętu

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej, mierzy się odległość od dolnego końca wyrostka mieczykowatego mostka do kolca biodrowego przedniego górnego. Następnie badany wykonuje maksymalny skręt tułowia w stronę przeciwną i w tej pozycji wykonuje się ponowny pomiar odległości między w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 4,5 cm. Pomiar należy wykonać z obu stron, a następnie porównać je ze sobą.

Rys. Pomiar ruchomości w odcinku piersiowo-lędźwiowym kręgosłupa - skręt

Całkowity zakres zgięcia kręgosłupa w przód

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od guzowatości potylicznej zewnętrznej do podstawy kości krzyżowej. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon tułowia w przód przy wyprostowanych stawach kolanowych i w tej pozycji mierzy się ponownie odległość między w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 11,5 cm.

Rys. Całkowity zakres zgięcia kręgosłupa w przód

Test Schobera

Test określa ruchomość kręgosłupa w odcinku lędźwiowym w płaszczyźnie strzałkowej w skłonie w przód. Należy wyznaczyć punkt w miejscu przecięcia linii łączącej kolce biodrowe przednie górne z linią utworzoną z wyrostków kolczystych (wysokość połączenia lędźwiowo-krzyżowego). Od tego przecięcia wyznaczamy 10 cm wyżej jeden punkt i 5 cm poniżej drugi punkt. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon tułowia w przód przy wyprostowanych kończynach dolnych i należy wykonać drugi pomiar. Różnica u osób zdrowych powinna wynosić około 7 cm.

Tab. Pomiar zakresu ruchów w stawach kręgosłupa

POMIARY DŁUGOŚCI I OBWODÓW KOŃCZYN

Rodzaje pomiarów długości kończyn: (odcinkowe, całkowite)

1. Orientacyjne (pozycja wyjściowa pacjenta - ułożenie - wzrokowa interpretacja)

2. Względne (funkcjonalna)

3. Bezwzględne (długość kośćca)

Wyniki zaokrągla się do pełnych centymetrów. Pomiary długości wykonuje się jedno- lub dwukrotnie w czasie procesu usprawniania.

Pomiary obwodów kończyn:

Służą do oceny przyrostów lub ubytków masy mięśniowej oraz ewentualnych zmian wysiękowych w obrębie stawów. Uzyskane wyniki zaokrągla się do 0,5 cm. Pomiary wykonywane co kilka dni.

W/w pomiary wykonujemy centymetrem (metr krawiecki), który przykładamy do odpowiednich punktów (ustalonych) na ciele badanego zarówno jednej jak i drugiej kończyny, celem porównania długości i obwodów.

KOŃCZYNA GÓRNA

Tab. Pomiar długości kończyn górnych [wg. A. Zębaty].

Tab. Sposób orientacyjnej oceny długości odcinkowej kończyn górnych [wg. A. Zebaty].

Tab. Pomiar obwodów kończyn górnych [wg. A. Zębaty].

KOŃCZYNA DOLNA

Tab. Pomiar długości kończyn dolnych [wg. A. Zębaty].

Tab. Sposób orientacyjnej oceny długości odcinkowej kończyn dolnych [wg. A. Zębaty].

Tab. Pomiar obwodów kończyn dolnych [wg. A. Zębaty].

---