• Najważniejsza determinanta stopnia korespondencji wniosków o charakterze wykonawcy to - siła reakcji emocjonalnej obserwatora, która jest zależna od:

-”typowości” zachowania

• „powagi” skutków zachowania

• „stanu” obserwatora (wcześniejsze, pobudzenie, adres)

• „Modelowy człowiek teorii” - obserwator kierujący się heurystyką, „jak silnie to czuję”

Teoria atrybucji H.H. Kelley'a

Pytanie: w jaki sposób obserwator szacuje przyczynową doniosłość (dla obserwowanego zachowania):

• Właściwości wykonawcy (Aktora)

• Cech przedmiotu zachowania (Bodźca)

• Sytuacji (okoliczności zachowania)

Janek uśmiechnął się do Zosi w niedzielę po sumie.

Uśmiechnął się - zachowanie

Janek - wykonawca, aktor

Zosia - przedmiot zachowania, bodziec

Niedziela po sumie - okoliczność, sytuacja

Aby ustalić wagę każdej z potencjalnych przyczyn (aktora, bodźca, sytuacji) obserwator uwzględnia trzy rodzaje informacji:

• Informacji o spójności (consistency) zachowania; czy zachowanie pojawia się w innych sytuacjach, czy tylko w danej sytuacji? Czy Janek uśmiecha się do Zosi tylko w niedzielę po sumie, czy również w innych okolicznościach?

• Informacje o wybiórczości zachowania (distinctiveness); Czy aktor zachowuje się w dany sposób tylko wobec tego bodźca, czy również wobec innych bodźców. Czy Janek uśmiecha się tylko do Zosi, czy również do innych dziewcząt?

• Informacje o powszechności zachowania (consensus); Czy inne osoby (niż aktor - Janek) emitują to samo zachowanie wobec danego bodźca. Czy tylko Janek uśmiecha się do Zosi, czy też robią to również inni chłopcy?

Informacje o:

Spójności, Wybiórczości, Powszechności mogą wskazywać na:

Niską spójność (Janek uśmiecha się do Zosi tylko w niedzielę po sumie)

Wysoką spójność (Janek uśmiecha się do Zosi w każdej sytuacji)

Niska spójność - przesłanka do wniosku, że przyczyna zachowania jest ulokowana w sytuacji

Wysoka spójność - przesłanka do wniosku, że przyczyna zachowania jest ulokowana we właściwościach aktora lub bodźca (ale nie wiadomo gdzie)

Niska wybiórczość - Janek uśmiecha się do wszystkich dziewcząt, nie tylko do Zosi

Wysoka wybiórczość - Janek uśmiecha się tylko do Zosi

Niska wybiórczość - przyczyna zachowania ulokowana we właściwościach aktora (Janka)

Wysoka wybiórczość - przyczyna zachowania ulokowana we właściwościach bodźca (Zosi)

Niska powszechność - Tylko Janek uśmiecha się do Zosi, inni tego nie robią (przyczyna „w aktorze”)

Wysoka powszechność - wszyscy uśmiechają się do Zosi, nie tylko Janek („przyczyna w Zosi”)

„Sześcian atrybucyjny”

	niska	wysoka
spójność	sytuacja	aktor lub bodziec
wybiórczość	aktor	bodziec
powszechność	aktor	bodziec

Teoria zakłada, że informacje o wybiórczości i powszechności zachowania są ekwiwalentne.

Osoba dokonująca atrybucji działa jak profesjonalny badacz planujący eksperment w układzie ANOVA

Modelowy człowiek teorii Kelle'a - naiwny badacz, doskonale racjonalny, poszukujący odpowiedzi na pytanie: która z trzech potencjalnych przyczyn zachowania (aktor, bodziec, sytuacja) wywołała obserwowane zachowanie?

Modelowy człowiek teorii Kelleya jest badaczem nieuprzedzonym; w momencie przystępowania do atrybucji zakłada równe prawdopodobieństwo każdej z trzech możliwych hipotez (żadnej wstępnie nie faworyzując)

Weryfikacje teorii Kelley'a

• Czy ludzie używają informacji o spójności, wybiórczości i powszechności w formułowaniu sądów o przyczynach zachowań?

L. Zebrowitz-McArthur

Opisy zachowań:

Marysia wczoraj przestraszyła się psa Burka.

Oraz informacje o atrybucyjnych kryteriach

powszechność

Kasia też Kasia nie

Zosia też Zosia nie

Hania też Hania nie

Wybiórczość

Marysia (nie) bała się innych psów

Spójność

Marysia przedwczoraj (tydzień temu, miesiąc temu..) (nie) bała się Burka

Weryfikacja teorii Kelleya; wyniki

Atrybucje przyczynowe były zależne od informacji o spójności, wybiórczości i powszechności zachowania ale:

-wysoka spójność = atrybucja „do aktora”

(niezgodnie z teorią)

-zróżnicowana siła wpływu poszczególnych informacji na atrybucje

% wariancji sądów atrybucyjnych wyjaśnianych przez poszczególne informacje

Spójność 22

Wybiórczość 11

Powszechność 3(!!)

Sprzeczne z teorią, która postuluje ekwiwalentność wybiórczości i powszechności zachowania

Dlaczego teoria Kelley'a nie działa?

Ludzie nie korzystają z danych o powszechności?

Tak, ale nie na pewno

Feldman - informacje o powszechności wpływają na atrybucje, ale tylko wtedy, gdy są przekazywane sukcesywnie a nie jednocześnie

Problem z powszechnością

Informacje o powszechności oddziałują na atrybucje kiedy obserwator nie ma percepcyjnego dostępu do bodźców, jakim podlega aktor (ale nie działają, kiedy ma taki dostęp)

Informacje o powszechności nie działają, kiedy obserwator dysponuje skądinąd wiedzą o aktorze (cechy)

Powszechność: interpretacja Hansena i Lowe

• Obserwator jest zdolny do pośredniego wnioskowania o powszechności na podstawie wiedzy, przekonań, poczuć co do własnego zachowania w danej sytuacji.

• Jednocześnie: kiedy powszechność nie działała badacze używali w eksperymentach zachowań nieakceptowanych

• Wtedy, kiedy stwierdzano oddziaływanie powszechności - utrudniano generowanie informacji o powszechności i/lub używano zachowań akceptowanych.

Badani obserwatorzy bardziej wierzą własnym przekonaniom o powszechności niż informacjom podawanym przez badacza.

Stąd rozróżnienie dwóch rodzajów informacji o powszechności:

Z obserwacji zachowań innych osób stanowiących „tło” dla aktora (base rate consensus)

Wynikające z porównania własnego zachowania (mniemań o nim) z zachowaniami aktora (self-consensus)

• Dane o powszechności pochodzące z obserwacji zachowań osób stanowiących „tło” dla aktora wpływają na atrybucje wyłącznie przy braku informacji o powszechności pochodzących z własnych inferencji („jak ja bym się zachował”)

Czyli kiedy obserwator spostrzega zgodność zachowania aktora z zachowaniem własnym („też bym tak zrobił”) dokonuje jednocześnie zewnętrznej atrybucji jego przyczyny, a kiedy stwierdza, że jego zachowanie byłoby inne, przyczynę upatruje we właściwościach (dyspozycjach) aktora

Powszechność: rola „wstępnych” przekonań; Hansen

Kelley - obserwator zbiera i organizuje informacje dotyczące aktora, bodźca i zachowania, a następnie przetwarza je poprzez wnioskowanie logiczne i intuicję

Hansen - są dwa alternatywne modele takiego procesu

Hansen: „wstępne” oczekiwania

• Obserwator obiektywy/eliminator

Tworzy całkowity, kompletny obraz sytuacji

Jest świadomy że o zachowaniu decyduje skomplikowany splot czynników

Drogą eliminacji tych czynników, które okazują się nieistotne dochodzi do ostatecznej konkluzji przyczynowej

Ostatecznymi atrybucjami stają się czynniki, których nie udało się wyeliminować (falsyfikacja)

• Obserwator uprzedzony/konfirmator

Przystępuje do atrybucji z „próbnymi wyjaśnieniami” („pewnie sytuacja”, „pewnie ma taki charakter”)

Gromadzi informacje o powszechności, wybiórczości i stałości porównując je z wstępną hipotezą

Ostateczny wniosek formułowany drogą „korekty wstępnej hipotezy (konfirmacja)

Hansen; „wstępne” hipotezy

„eliminator”

Jest zmuszony do „przepracowania” każdej z możliwych hipotez

„konfirmator”

Proces atrybucji może zostać zakończony po sprawdzeniu nawet jednej hipotezy, jeśli zostanie potwierdzona

-Dominującą tendencją obserwatorów jest dążenie do konfirmacji „wstępnych” hipotez.

-Zasada „ekonomii poznawczej” sprawia, że weryfikacja odbywa się „najprostszą” drogą

Informacje o wybiórczości są bardziej związane z atrybucjami wewnętrznymi (bo dostarczają danych o aktorze)

Informacje o powszechności - bardziej związane z atrybucjami zewnętrznymi (bo dostarczają danych o bodźcu)

1.Obserwator przystępuje do wydania sądu atrybucyjnego z pewnymi hipotezami i zazwyczaj ma poczucie, że któraś z nich jest bardziej prawdopodobna niż inne

2.Takie poczucie wynika z doświadczeń społecznych odzwierciedlanych w postaci „naiwnych wyjaśnień przyczynowych” (rozwiązywanie zadań z matematyki to kwestia zdolności, dobra praca to kwestia znajomości). Kontakt z wydarzeniem/zachowaniem uaktywnia takie przekonania i to sprawia, że jedna z możliwych przyczyn zachowania (aktor, bodziec, sytuacja) już „na starcie” wydaje się bardziej prawdopodobna.

3. Jeśli obserwator przystępuje do atrybucji z taką wstępną hipotezą i działa zgodnie z zasadą ekonomii poznawczej będzie poszukiwał takich informacji, które mogą najprościej, bezpośrednio potwierdzić tę hipotezę.

Jeśli obserwator zakłada wewnętrzne źródło zachowania - będzie dążył do bezpośredniego jej potwierdzenia drogą kolekcjonowania informacji o wybiórczości (zebranie kolekcji informacji wskazujących na niską wybiórczość rozwiązuje problem atrybucyjny potwierdzając hipotezę.

Jeśli obserwator zakłada zewnętrzne źródło zachowania - będzie dążył do jej potwierdzenia poprzez kolekcjonowanie danych o powszechności (zebranie kolekcji danych wskazujących na wysoką powszechność potwierdza hipotezę o zewnętrznym źródle zachowania)

4. Kiedy warunki informacyjne powodują, że obserwator potwierdza naiwną hipotezę „nie wprost” (inaczej niż to opisano w hipotezie 3.) będzie mniej pewny swego sądu atrybucyjnego niż wtedy, kiedy potwierdzeni wstępnej hipotezy uzyska drogą bezpośrednią.

Hansen: badania i wyniki

• Istnieją naiwne teorie przyczynowości:

Ułożenie/nieułożenie puzzla to kwestia - zdolności a nie trudności zadania

Śmiech/powaga podczas oglądania komedii - to kwestia obiektywnej „śmieszności” filmu a nie poczucia humoru widza

Jan rozwiązał(nie) puzzla

Jakie informacje chciałbyś uzyskać aby precyzyjnie odpowiedzieć na pytanie: Czy przyczyną były jego uzdolnienia czy łatwość zadania?

Informacje o tym, jak Jan radził sobie z innymi puzzlami

Informacje o tym, jak inni ludzie poradzili sobie z tym puzzlem, który ułożył Jan

Józek śmiał się jak norka podczas komedii „Wzdęcie smoka”

Jakie informacje chciałbyś uzyskać aby precyzyjnie odpowiedzieć na pytanie: Czy przyczyną było jego poczucie humoru czy rzeczywista „śmieszność” filmu?

Informacje o tym, jak zachowywał się podczas oglądania innych komedii

Informacje o tym, jak inni ludzie zachowywali się podczas oglądania tej komedii, na której śmiał się Józek

II. Badanym dostarczano informacji potwierdzających wstępną hipotezę „wprost” lub „nie wprost”

Hansen; Puzzle

• Wprost

-Jan ułożył również wiele innych puzzli

• Niewprost

-Nikt inny nie ułożył tego puzzla, który ułożył Jan

Hansen; Komedia

Wprost

Wszyscy śmiali się podczas tej komedii

Niewprost

Józek nie śmiał się na żadnej innej komedii

Hansen; eksp. III

Puzzle lub Film + informacje o wybiórczości lub powszechności lub spójności lub o wszystkich kryteriach.

Badani określali stopień w jakim przyczyną zachowania były: właściwości aktora (zdolności, poczucie humoru), właściwości bodźca (łatwość/trudność, śmieszność) oraz sytuacja.

Wyniki III eksp. Hansena

HIPOTEZA Rodzaj Informacji	Aktor jako przyczyna	Bodziec jako przyczyna	Sytuacja jako przyczyna
Powszechność	14%	24%	1%
Wybiórczość	31%	1%	2%
stabilność	5%	5%	22%

Nie stwierdzono istotnych różnic w sile atrybucji u osób otrzymujących informację o jednym kryterium z osobami otrzymującymi informacje o wszystkich trzech kryteriach.

Jednocześnie wyniki sugerują, że ludzie korzystają ze wszystkich kelleyowskich kryteriów atrybucyjnych (informacji) pod warunkiem, że mają różne „wstępne” hipotezy co do najbardziej prawdopodobnej przyczyny zachowania.

Treść hipotezy determinuje znaczenie poszczególnych informacji:

Cechy aktora - wybiórczość

Cechy bodżca - powszechność

Cechy sytuacji - spójność (powtarzalność)

Inne dane; B. Major

Badani obserwatorzy dysponowali swobodą wyboru co do liczby, jakości i kolejności pobierania informacji o kelleyowskich kryteriach.

Każdy mógł uzyskać 36 szczegółowych informacji o wybiórczości, powszechności i stabilności zachowania (12 o każdym kryterium)

Major; wyniki

W dwóch zrealizowanych eksperymentach stwierdzono niski „pobór” tych informacji: 12,78 i 7,61

Eksp. 1/2: spójność - 4,6 / 3,25

wybiórczość - 4,4/2,25

powszechność - 3,78/2,24

Rozwiązanie problemu powszechności

Powodem nie korzystania z danych o powszechności zachowania jest:

Podstawowy błąd atrybucyjny (fundamental attribution error; correspondence bias):

Automatyczna wstępna „hipoteza” o osobowościowym uwarunkowaniu obserwowanego zachowania. + dążenie do jej weryfikacji metodą „wprost”

Inne ograniczenia teorii Kelle'a

Zuckerman i Kruglansky - rozróżnienie dwóch klas zachowania:

Działania całkowicie dowolne (actions)- działania, czyny

Działania nie w pełni dowolne (occurences) - zdarzenia, wypadki

Wydarzenia (occurences) są wyjaśniane przyczynowo poprzez wskazanie na przyczyny wewnętrzne lub zewnętrzne

Działania (actions) są wyjaśniane poprzez dokonanie atrybucji endogennej lub egzogennej

Działania i wydarzenia

• Atrybucja endogenna - dane zachowanie było ostatecznym celem aktora (zależne wyłącznie od jego woli, wyboru)

• Atrybucja egzogenna - dane zachowanie było wyznaczone przez przyszłe cele podmiotu.

Stąd kelleyowski model atrybucji stosuje się wyłącznie do zachowań typu wydarzenie (occurence)

Atrybucje poza teoriami

Podstawowy błąd atrybucyjny

Efekt aktor obserwator

Egotyzm atrybucyjny

Egocentryzm atrybucyjny

Efekt fałszywej powszechności

BŁĘDY I TENDENCYJNOŚCI PROCESU ATRYBUCJI I SPOSTRZEGANIA LUDZI

Asymetria atrybucyjna: aktor - obserwator

Wykonawcy zachowań wykazują tendencję do doszukiwania się ich przyczyn w czynnikach sytuacyjnych (zewnętrznych),

natomiast obserwatorzy w czynnikach dyspozycyjnych

Przejawy tendencji aktor - obserwator (Watson, 1982)

• Aktorzy częściej wyjaśniają swoje zachowania cechami sytuacji niż cechami własnej osobowości

• Obserwatorzy częściej wyjaśniają cudze zachowania cechami osobowości wykonawców niż cechami sytuacji

• Aktorzy częściej wyjaśniają własne niż cudze zachowania cechami sytuacji

• Aktorzy częściej wyjaśniają cudze niż własne zachowania cechami osobowości

• Wyniki dowodzą, że asymetria aktor - obserwator przejawia się przede wszystkim w tym, że aktorzy częściej wyjaśniają własne niż cudze zachowania cechami sytuacji

• Pozostałe przejawy nie zostały potwierdzone

• Generalnie: atrybucje do przyczyn wewnętrznych (osobowości, dyspozycji) generalnie przeważają nad sytuacyjnymi i są podobnie częste tak w wypadku zachowań własnych, jak cudzych

Mechanizm efektu aktor obserwator

• Ilość posiadanych informacji - wykonawca (aktor) dysponuje bogatszą wiedzą o sytuacyjnych uwarunkowaniach i świadomość wariancji swojego zachowania (znajomi i przyjaciele)

• Odmienność perspektywy percepcyjnej

aktor - skoncentrowany na sytuacji (cechy sytuacji = figura)

obserwator - skoncentrowany na aktorze ( aktor = figura)

Badanie Stormsa („jego oczami”); Duval i Wicklund -zmiany atrybucji aktora w warunkach przedmiotowej samoświadomości

Mechanizm efektu aktor obserwator; racje vs przyczyny

• Racje vs przyczyny (Buss, 1978); efekt to właściwie artefakt: własne zachowania wyjaśniamy zazwyczaj teleologicznie odwołując się do ich pozapodmiotowych racji (kupiłem bo tanie) a zachowania innych przyczynowo odwołując się do ich trwałych dyspozycji (kupił bo oszczędny)

Mechanizm efektu aktor obserwator; czynniki językowe

• Semin i Fiedler (1991) do opisu zachowań własnych używamy innych określeń językowych niż do opisu zachowań cudzych

Własne - opisowe czasowniki odnoszące się do konkretnych zachowań (szybko napisałem, powoli poszedłem, itd..)

Cudze - przymiotniki opisujące cechy (szybki, powolny)

Czasowniki są bardziej konkretne niż przymiotniki - o sobie konkretnie, o innych - ogólnie; na rodzaj używanych kategorii językowych wpływa długość trwania związku interpersonalnego, wzajemna zeń satysfakcja

Aktor-obserwator inny aspekt

• Odmienne formy atrybucji cech moralnych i sprawnościowych (Redeer, Wojciszke)

Atrybucja cech sprawnościowych

Zachowanie Cecha

nieinteligentne brak inteligencji

średnio inteligentne średnia inteligencja

bardzo inteligentne wybitna inteligencja

Dla atrybucji cech sprawnościowych bardziej informacyjne są zachowania sprawne niż niesprawne; nawet najinteligentniejsza osoba może zachować się nieinteligentnie, ale tylko inteligentna osoba może zachować się inteligentnie

Atrybucja cech moralnościowych

Zachowanie Cecha

niemoralne niemoralność

średnio moralne średnia moralność

wysoce moralne wysoka moralność

Dla sądów o moralności bardziej informacyjne są zachowania niemoralne niż moralne; nawet najbardziej niemoralni zachowują się moralnie (nacisk społeczny), ale tylko osoba rzeczywiście niemoralna może zachować się niemoralnie

Moralność i sprawność

Z perspektywy aktora jesteśmy zainteresowani informacjami o (własnej) sprawności

Z perspektywy obserwatora jesteśmy zainteresowani informacjami o (cudzej moralności)

Aktor - obserwator; sprawność - moralność

Aktor - zainteresowany wiedzą o własnej sprawności zwraca większą uwagę na własne zachowania „sprawne”.

Obserwator - zainteresowany wiedzą o cudzej moralności będzie zwraca większą uwagę na cudze zachowania „niemoralne”

Aktor - obserwator; sprawca - biorca

Perspektywa sprawcy i biorcy działania

Sprawczy lub biorczy tryb funkcjonowania umysłu

Biorca - pytanie „CO?”, próby zidentyfikowania celów na podstawie wyników

Sprawca - pytanie „JAK”, monitorowanie skuteczności działania i modyfikowanie ich tak, aby maksymalizować szanse osiągnięcia celu

Sprawca - biorca

Perspektywa sprawcy - zogniskowana na treściach sprawczych; jak dalece i w jaki sposób spostrzegani ludzie realizują własne cele i interesy

Perspektywa biorcy - zogniskowana na treściach wspólnotowych; jak dalece i w jaki sposób ludzie uwzględniają cele i interesy innych otaczających je osób

Egotyzm (atrybucyjny)

• Skłonność do takiego wyjaśniania przyczyn/konsekwencji własnych zachowań, aby zwiększyć ich pozytywne a zmniejszyć negatywne znaczenie dla samooceny

Asymetria atrybucji sukcesów i porażek

Status self-enhancement

self-protection (modyfikatory - odroczenie czasowe)

Wyjaśnienia:

Poznawcze

Motywacyjne

Paradygmat „nauczyciel uczeń”; rola pobudzenia

Inne przejawy egotyzmu: efekt PIP

faworyzacja subiektywna nierealistyczny optymizm

samoutrudnianie (self-handicapping strategy)

Egocentryzm atrybucyjny

• Przecenianie własnego wkładu przyczynowego we wspólne działania kończące się sukcesem jak i porażką

(Ross i Sicoly, 1979)

Mechanizm:

Niejednakowy dostęp do informacji

Wybiórcze (egocentryczne) kodowanie (lepsze pamiętanie tego co dotyczy naszego wkładu)

Wybiórcze (egocentryczne) odtwarzanie

Motywacyjne (???)

Efekt fałszywej powszechności (false consensus effect)

• Skłonność do przeceniania częstości swoich zachowań (tak jak ja zachowuje się większość ludzi; większość głosuje tak, jak ja)

Występuje gdy:

Kwestia, której dotyczy oszacowanie jest ważna i angażująca emocjonalnie

Są to przekonania lub zachowania o kontrowersyjnej wartości (palenie, używki)

Zachowanie lub przekonanie jest raczej reakcją na właściwości sytuacji niż wyrazem cech osobowości

Zachowania są wartościowane pozytywnie

Zachowania lub postawy będące przedmiotem oszacowania stanowią mniejszość w populacji

Efekt fałszywej powszechności; mechanizm

• Brak dostępu do informacji przeciwstawnych - kontakt z podobnymi

• Wyrazistość i dostępność percepcyjna własnych przekonań i zachowań - koncentracja na jednym przekonaniu lub zachowaniu (własnym) utrudnia dostęp do kontrargumentów

-walidacja własnych przekonań - mam rację, bo inni też

-egotyzm - przecenianie własnych zachowań i postaw o niejednoznacznej wartości może neutralizować ich negatywny wydźwięk i zabezpieczać przed ich atrybuowaniem do negatywnych cech osobowości

-regresja do średniej (dotyczy postaw/zachowań mniejszościowych)

-racjonalna heurystyka poznawcza (gdy brak innych informacji wykorzystywanie informacji o własnych zachowaniach przy szacowaniu ich częstości w populacji jest w pełni uzasadnione (Dawes, 1989)

Motyw kontroli w spostrzeganiu ludzi

• Tendencja do spostrzegania innych w taki sposób, aby wzmocnić przekonanie o własnych możliwościach sprawowania kontroli poznawczej i behawioralnej nad biegiem zdarzeń. Najczęściej przejawia się w silniejszej atrybucji zachowań innych do dyspozycji osobowościowych.

Motyw kontroli w spostrzeganiu ludzi; Miller 1980

Grupa kontrolna Obserwator nie oczekujący interakcji	Obserwator wcześnie oczekujący interakcji (preexpectance)	Obserwator późno oczekujący interakcji (postexpectance)
Jak dobrze potrafisz przewidzieć jego zachowanie? Jak dużo wiesz o jego charakterze? Jaki on jest? (dwubiegunowe skale; radykalizm)
Kontrolna <	preexpectance =	postexpectance

Motyw kontroli: obserwator

Dążenie do zrozumienia przyczyn i uzyskania poczucia przewidywalności zdarzeń:

Tendencja do atrybucji zdarzeń/zachowań do cech osobowości

Tendencja do intensyfikowania powyższego w warunkach osobistego zaangażowania w zdarzenie, jeśli cechy zdarzenia nie aktywizują silniej innych motywów (np. egotyzmu)

Tendencja do dokonywania atrybucji tak, że w warunkach osobistego zaangażowania wzrasta swoboda wyboru działania i szanse na jego skuteczność ;Tworzenie obrazu „przychylnej rzeczywistości”

Tendencja do utrzymywania obrazu „sprawiedliwego świata” poprzez silniejsze przypisywanie odpowiedzialności ofiarom i sprawcom zdarzeń wartościowanych negatywnie

Motyw kontroli: aktor

Atrybucyjna asymetria wlasnych sukcesów i porażek jako przejaw motywu kontroli (Kelley)

Przyjęcie osobistej odpowiedzialności za wystąpienie zdarzenia jako warunek utrzymania poczucia kontroli (Janoff-Bullman; „samoobwinianie behawioralne”; Alloy, Abramson - „antybezradnościowy” styl atrybucyjny)

Dążenie do uzyskania poczucia swobody wyboru (wolności) własnych zachowań poprzez

Tworzenie atrybucyjnej niejasności jako sposób utrzymywania poczucia kontroli

AUTOPREZENTACJA

Kierowanie wrażeniem, jakie sprawiamy na innych

CELOWE DZIAŁANIE ZMIERZAJĄCE DO WYWOŁANIA U OSÓB Z OTOCZENIA SPOŁECZNEGO (AUDYTORIUM) POŻĄDANEGO (W DANYCH WARUNKACH) WIZERUNKU WŁASNEJ OSOBY.
 
POLEGA NA KONTROLOWANIU PRZEZ PODMIOT INFORMACJI O SOBIE, INNYCH LUDZIACH, POGLĄDACH, IDEACH, REZULTATACH I MOTYWACH AKTYWNOŚCI, PLANACH I ZAMIERZENIACH UJAWNIANYCH AUDYTORIUM OBECNEMU REALNIE BĄDŹ SYMBOLICZNIE

KONCEPCJE AUTOPREZENTACJI

• Dwa podejścia:

-tradycyjne: autoprezentacja to zachowanie świadome, „kłamliwe”, „odświętne” (niektórzy ludzie lub niemal wszyscy w wyjątkowych sytuacjach);

-ekspansywne: zachowanie automatyczne, powszechne, naturalne „jak oddychanie”, podejmowane nagminnie w sytuacjach społecznych

GENEZA BADAŃ NAD AUTOPREZENTACJĄ W PSYCHOLOGII

• Autoprezentacja jako źródło niekontrolowanej wariancji w pomiarach diagnostycznych („skale kłamstwa”)

• Socjologiczna koncepcja E. Goffmana - metafora teatralna

• Alternatywna wobec teorii dysonansu poznawczego interpretacja efektów wymuszonej uległości w warunkach „niewystarczającego uzasadnienia”

• Etologia i ewolucjonizm; autoprezentacja to jeden z przejawów „makiawelicznej gry w życie społeczne”, którego przejawy widoczne są w zachowaniach zwierząt; ekspresja emocjonalna; hierarchia dominacji - uległości; międzygatunkowe i wewnątrzgatunkowe

Koncepcje autoprezentacji

• Jones i Pittman (1978)

Autoprezentacja - zmiana zachowania sterowana dążeniem do zwiększenia własnej mocy społecznej (social power). Realizowana poprzez ujawnianie własnych dyspozycji, lub odpowiednie kształtowanie procesów atrybucji u obserwatorów

• „Zmiana zachowania” - rozumiana szeroko od niewerbalnej ekspresji, po samoopisowe komunikaty werbalne. Nie ma zachowań uniwersalnie autoprezentacyjnych; zachowanie nabiera znaczenia autoprezentacyjnego dopiero w kontekście społecznym

• Autorzy podkreślają również, że zachowania autoprezentacyjne nie muszą być „fałszywe” czy „nieautentyczne” ani znacząco rozbieżne z „ja” aktora. Polegają najczęściej na selektywnym ujawnianiu, bądź pomijaniu prawdziwych dyspozycji cechujących jednostkę poprzez odpowiednie ich podkreślanie lub tonowanie a nie na symulowaniu posiadania „nieautentycznych” dyspozycji.

Nie wszystkie zachowania podejmowane w obecności innych ludzi mają charakter autoprezentacyjny. Działania autoprezentacyjne nie pojawiają się lub pojawiają w minimalnym natężeniu gdy:

Jones i Pittman; kiedy autoprezentacja nie pojawia się?

• Aktor działa w stanie silnego zaangażowania zadaniowego; jest tak pochłonięty tym, co robi, że wyklucza to lub utrudnia osiągnięcie stanu przedmiotowej samoświadomości a tym samym blokuje motywację autoprezentacyjną

• Zachowanie aktora jest „czystą eksopresją” emocji

(silne emocje „pochłaniają” podobnie/mocniej jak zadania)

• Zachowanie aktora przebiega w warunkach „zrytualizowanej”, doskonale znanej, „przeuczonej” sytuacji społecznej (np. wypożyczanie książek w bibliotece, codzienne zakupy)

• Bywają sytuacje, w których ludzie dążą do maksymalnej szczerości i autentyczności swoich zachowań (np. sesje terapeutyczne, grupy spotkaniowe, intymne relacje międzyludzkie)

Jones i Pittman; istota rozumienia pojęcia „autoprezentacja”

• Kontrolowanie własnego działania przebiegające w warunkach „przedmiotowej samoświadomości”. Warunkiem autoprezentacji jest ukierunkowanie uwagi na własne „ja” i świadome kontrolowanie zachowania. Jest to bliskie pojęciu „autoprezentacji wydeliberowanej” - aktor świadomie planuje „wizerunek” i pod kontrolą świadomości ten realizuje ten plan

• Autoprezentacja jest środkiem wpływu zwiększającego efektywność procesu wymiany społecznej w interakcjach z innymi. Kreowanie określonego wizerunku własnej osoby jest instrumentem zwiększającym szanse uzyskania korzystnego bilansu nagród i kosztów podczas interakcji a głównym motywem autoprezentacji jest dążenie do uzyskania maksymalnie korzystnego bilansu nagród i kosztów

Jones i Pittman; taksonomia autoprezentacyjnych wizerunków

• Większość, jeśli nie wszystkie, akty autoprezentacji zmierzają do ukształtowania „w oku” obserwatora jednego z pięciu wizerunków:

„osoby atrakcyjnej” (miłej i sympatycznej)

Ingracjacja (ingratiation)

„osoby groźnej i niebezpiecznej” (mogącej zaszkodzić) - intimidation

Jones i Pittman; taksonomia autoprezentacyjnych wizerunków

„osoby sprawnej, zdolnej, kompetentnej”

Autopromocja (self-promotion)

„osoby moralnej” (exemplification)

„osoby słabej, bezradnej, zależnej”

(supplication)

Ingracjacja - łatwość i powszechność

Ingracjacja niewerbalna: Kahn i Joung (1973)

(wzbudź sympatię, antypatię, bez instrukcji)

Zachowanie par „wzbudź sympatię” nieodróżnialne od par „bez instrukcji”.

Ingracjacja - łatwość i powszechność

• Zwiększanie podobieństwa poglądów z rozmówcą (Sander i wsp. 2001).

Harcerski mundurek

Ocena wartościowości organizacji harcerskich w zależności od audytorium

Ingracjacja - kłopoty

• Im silniejsza zależność od partnera, tym silniejsza motywacja do ingracjacji

• Wyraźne oznaki ingracjacji np. konformizm są niekorzystnie interpretowane przez obserwatorów („manipulatorska intencja”)

Ingracjacja - potęga wpływu

• Podlizywanie się ma (wielką) przyszłość

Obrazek z innego pliku

Autopromocja - paradoks autopromotora

• Większość osób zdaje sobie sprawę, że ludzie generalnie przeceniają swoje uzdolnienia (stąd poprawka)

• Autoprezentacyjne dążenia do wysokiego poziomu kompetencji są bardziej prawdopodobne, gdy rzeczywisty ich poziom jest wątpliwy

Autopromocja - paradoks autopromotora

• Konieczność pokonania własnego oporu psychicznego wynikającego z paradoksu autopromotora

• Self-promotion is not ingratiating (kompetentny nie znaczy miły a nawet przeciwnie); demonstrowanie zwiększonego krytycyzmu; konsekwencje (inny plik)

Autopromocja

• Samoutrudnianie jako sposób uniknięcia „paradoksu autopromotora”

• Samoutrudnianie: badanie Jonesa i Berglasa

DOSKONAŁOŚĆ MORALNA - kłopoty

• Odrębne sposoby wnioskowania o „sprawności” i „moralności”

• Konieczność „świecenia własnym przykładem”; (męczy, konieczność „dzielenia audytoriów” i związane z tym niebezpieczeństwa)

Zastraszanie - kłopoty

• Błąd tyrana

• Koszty

Koncepcja B.R. Schlenkera

• AUTOPREZENTACJA - szczególny przypadek autoidentyfikacji

• AUTOIDENTYFIKACJA - celowa aktywność podczas której specyfikowane są informacje o własnej osobie: wydobywane z pamięci długotrwałej i organizowane ze względu na cele jednostki, sytuację, charakter zadania i audytorium (otoczenie społeczne) z którym jednostka kontaktuje się bezpośrednio lub symbolicznie.

AUTOIDENTYFIKACJA - proces tworzenia „sytuacyjnej tożsamości” maksymalizującej szanse przystosowania się jednostki do aktualnej sytuacji (zadania).

• TOŻSAMOŚĆ - teoria lub (auto)schemat jednostki opisujący i integrujący jej właściwości, dyspozycje i doświadczenia:

• Role społeczne, pozycja, zawód, funkcje pełnione w grupach, wygląd, przyjaciele, krewni, dążenia, motywy, osiągnięcia, właściwości charakterologiczne. Tak rozumiana TOŻSAMOŚĆ JEST BYTEM OBIEKTYWNYM; KAŻDY POSIADA TOŻSAMOŚĆ (JEST TOŻSAMOŚCIĄ) - CHOCIAŻ NIE MUSI BYĆ TEGO ŚWIADOMY (A NAWET NIE MOŻE W JEDNYM „AKCIE ŚWIADOMOŚCI”).

• AUTOIDENTYFIKACJA - dokonuje się zawsze w określonym kontekście i odzwierciedla interakcję aktora z jednym bądź większą ilością audytoriów, ale najczęściej przebiega AUTOMATYCZNIE bez świadomego myślenia i planowania, bazując na celach, planach i skryptach skutecznie wykorzystywanych w przeszłości w podobnych sytuacjach. Dokonywana automatycznie autoidentyfikacja jest sterowana przez sygnały pochodzące od audytorium i sytuacji, ale podmiot nie jest świadomy, że jego zachowanie jest determinowane przez społeczny kontekst.

INNYMI SŁOWY:

• ZMIENIAMY SWOJE ZACHOWANIA (wygląd, strój, mimika, gestykulacja, ujawnianie poglądów, opinii, preferencji itp.) TWORZĄC (UJAWNIAJĄC) TYM SAMYM RÓŻNE (SUB)WERSJE SWOJEJ TOŻSAMOŚCI ALE ZAZWYCZAJ DZIEJE SIĘ TO AUTOMATYCZNIE BEZ ŚWIADOMEGO PLANOWANIA I KONTROLI.

• REASUMUJĄC:

• AUTOPREZENTACJA TO SZCZEGÓLNY PRZYPADEK AUTOIDENTYFIKACJI: REALIZOWANY W KONTEKŚCIE OBECNOŚCI RZECZYWISTEJ LUB WYOBRAŻONEJ WIDOWNI

• OSOBA DOKONUJĄCA AUTOPREZENTACJI TWORZY (UJAWNIA) TAKĄ WERSJĘ TOŻSAMOŚCI, KTÓRA JEST „WYNEGOCJOWANA” W RELACJI DO:

• 1.WYOBRAŻENIA „POŻĄDANEJ TOŻSAMOŚCI”

• 2. ZAKTYWIZOWANYCH FRAGMENTÓW

SAMOWIEDZY (kompetencje, standardy, normy, wartości itp.)

• 3. SPOSTRZEGANYCH CECH AUDYTORIUM (oczekiwań, systemu wartości, celów, kompetencji itp.)

• 4.CECH SAMEJ SYTUACJI (typ interakcji, zadania, doniosłość i odwracalność potencjalnych skutków).

 

• PROCES TEN DOKONUJE SIĘ (NAJCZĘŚCIEJ) W TRYBIE AUTOMATYCZNYM

• Autoprezentacja - naturalna, „jak oddychanie”

• Kiedy ludzie dokonują autoprezentacji?=Kiedy ludzie przetwarzają informacje?=zawsze

• Metafora autoprezentacji - pisanie artykułu (gdzie?, dla kogo?, ile mam miejsca?)

Koncepcja Leary'ego i Kowalskiej

• Koncepcja „środka” : między „tradycjonalizmem” Jonesa i Pittman i „totalitaryzmem” Schlenkera

• Model sekwencyjny: oddzielenie „motywacji do podjęcia autoprezentacji” i „realizacji autoprezentacji”

• Teoria Leary'ego i Kowalskiej koncentruje się wokół trzech pytań:

• Dlaczego ludzie podejmują autoprezentację (motywy)?

• Od czego zależy siła dążeń (motywacji) autoprezentacyjnych?

• Co sprawia, że ludzie podejmują określoną autoprezentację? (czasami starają się być „słodcy” a czasami „groźni”; chełpią się lub są skromni)

• Trzy motywy autoprezentacji:

1. Dążenie do maksymalizacji bilansu kosztów i zysków w relacjach społecznych

2. Podwyższenie lub ochrona samooceny

3.Dążenie do kształtowania i podtrzymywania własnej tożsamości

Maksymalizacja bilansu zysków i kosztów

Wizerunek własnej osoby określa szanse otrzymywania nagród i kar (kosztów) materialnych i społecznych od innych ludzi

(wyższe zarobki dla bardziej kompetentnych, większe datki dla bardziej nieszczęśliwych, niższe wyroki dla mniej zdemoralizowanych, większe premie dla pracowitszych; podziw, aprobata, współczucie, itp.)

• Podwyższanie/ochrona samooceny

1. Bezpośrednio - reakcje osób z otoczenia (komplementy, przejawy sympatii, uznania, respektu, nagrody materialne itp.) mogą podwyższać lub obniżać (krytyka, oznaki odrzucenia, brak sympatii) lub obniżać samoocenę jednostki.

Leary i Kowalska

Poprzez odpowiednią prezentację siebie (zachowanie) ludzie próbują zwiększyć szanse (sprowokować) otrzymania od innych ludzi zachowań podwyższających samoocenę i/lub zmniejszyć szanse pojawienia się zachowań obniżających samoocenę. Prezentowanie takiego wizerunku, który skłania innych do zachowań podwyższających samoocenę autoprezentera.

2. Pośrednio - samoocena pozostaje pod wpływem dokonywanych przez jednostkę oraz innych ocen własnych osiągnięć i rezultatów, ale także od wyobrażonych ocen, jakie za swoje osiągnięcia/zachowania otrzymałaby/spodziewa się otrzymać od innych, realnie nieobecnych („szkoda, że Jolka tego nie widzi”; „chłopaki pękną z zazdrości”)

Ludzie przeżywają subiektywne poczucie sprawienia dobrego lub złego wrażenia, także wtedy, gdy nie otrzymują bezpośrednich informacji zwrotnych od otoczenia, a autoprezentacja odbywa się przed audytorium tylko wyobrażonym. Wyobrażone reakcje takiego (wyobrażonego) audytorium mają jednak rzeczywisty wpływ na poziom samooceny.

3. Dążenie do kształtowania i podtrzymywania określonej tożsamości

Funkcjonowanie społeczne wymaga przyjęcia jakiejś tożsamości (roli społecznej)

Uzyskanie i utrzymywanie tożsamości to proces społeczny dlatego ludzie nieustannie angażują się publicznie w zachowania, których celem jest wykazanie posiadania cech charakterystycznych dla danej tożsamości

Uzyskanie i utrzymanie określonej tożsamości wymaga podejmowania charakterystycznych dla niej działań

Osoby aspirujące do uzyskania lub utrzymania określonej tożsamości muszą podejmować publicznie zachowania dla niej charakterystyczne, aby „udowodnić” sobie i innym, że są osobami o danej tożsamości; aby stać się i być takimi osobami a posiadanie jakiejś tożsamości jest warunkiem funkcjonowania w społeczeństwie

Wymienione motywy autoprezentacji można traktować jako odrębne siły sprawcze, ale konkretne zachowanie autoprezentacyjne może zaspokajać więcej niż jeden motyw.

Motywy te mogą też pozostawać w konflikcie

Leary i Kowalska - siła motywacji

Siła autoprezentacyjnej motywacji jest funkcją trzech czynników:

• Przydatności (relewantności) odpowiedniego wizerunku dla osiągania pożądanych celów społecznych

• Subiektywnej wartości pożądanych celów społecznych

• Rozbieżności między aktualną impresją własnej osoby a impresją pożądaną

Leary i Kowalska - siła motywacji

ad. 1. Motywacja a. wzrasta jeśli ujawnienie odpowiedniego wizerunku sprzyja zaspokojeniu jednego z trzech motywów autoprezentacji (bilans, samoocena, tożsamość). Kiedy wizerunek ma niewielkie znacznie dla bilansu, samooceny, tożsamości a. motywacja jest niewielka

Wyznaczniki relewantności wizerunku:

-publiczny charakter zachowania - prawdopodobieństwo, że zachowanie może być obserwowane przez innych, liczebność audytorium

-stopień zależności jednostki od obserwatorów jej zachowania (audytorium); czasowo-przestrzenna i psychologiczna bliskość

-cechy indywidualne autoprezentera (makiawelizm, pragmatyzm)

Ad.2. Subiektywna wartość pożądanych celów społecznych

Wyznaczniki:

-wartość celu

-dostępność celu

-cechy odbiorców („nagrodogenność”: status, atrakcyjność,popularność)

-cechy indywidualne autoprezentera (potrzeba aprobaty społecznej; zależność społeczna, indywidualizm-kolektywizm, potrzeba afiliacji

Ad. 3. Rozbieżność między pożądaną a aktualną impresją (im większa) wyznaczniki:

• zakres tolerancji rozbieżności (wachlarz autowizerunków)

• Skuteczność zachowań społecznych (doświadczenie porażki i kłopotliwego położenia) Leray i Kowalska - siła motywacji

Leary i Kowalska - tworzenie i wybór autoprezentacji

Co sprawia, że człowiek podejmuje określoną autoprezentację o danej „formie i treści”?

• Samowiedza

• Wyobrażenia pożądanej i niepożądanej tożsamości

• Wymagania roli społecznej

• Spostrzegane oczekiwania widowni

• Aktualne i przyszłe konsekwencje publicznego wizerunku

Ad.1. Samowiedza - najważniejszy wyznacznik określający formę działań autoprezentacyjnych. Wpływ samowiedzy odbywa się poprzez trzy procesy:

• Autoprezentacja - „pokazywanie” innym tych fragmentów „ja”, które są najbardziej cenne dla podmiotu. Samowiedza - schemat dostarczający materiału do tworzenia publicznych wizerunków, a zarazem określa horyzont dostępnych jednostce wizerunków autoprezentacyjnych.

b. Samowiedza określa subiektywne prawdopodobieństwo skutecznego wykreowania i eksponowania określonego wizerunku własnej osoby. Koncepcja „ja” (samowiedza) decyduje jak wiarygodne wydają się jednostce - teoretycznie możliwe - wizerunki własnej osoby; Zazwyczaj autoprezentacja jest próbą przedstawienia maksymalnie korzystnego - spośród wiarygodnych - wizerunków (wersji) własnej osoby.

c. Normy dotyczące okłamywania są częścią samowiedzy; poczucie winy po ich przekroczeniu przeciwdziała autoprezentacjom jawnie niezgodnym z samowiedzą.

Ale....

Autoprezentacyjne kłamstwo bardziej prawdopodobne u osób wykonujących wysoce widowiskowe zawody (politycy, nauczyciele, duchowni, sprzedawcy); w powierzchownych i płytkich relacjach - Buss i Brigs

a.kłamstwo=spadek szacunku do samego siebie=kolejne kłamstwa mniej kosztowne - Bok

Różnice indywidualne w tolerancji rozbieżności „ja” -zachowanie („publiczna samoświadomość”, pragmatyzm)

Ad. 2. Wyobrażenia tożsamości pożądanej i niepożądanej

Autoprezentacja jest wyznaczana nie tylko przekonaniami „jaki jestem” ale również „jaki chciałbym być” i „jaki nie chciałbym być”.

Pożądana tożsamość: wyobrażenie: „jaki chciałbym być” plus przekonanie, że w „swojej najlepszej formie mogę taki być” - najczęściej wykorzystywana do tworzenia autoprezentacyjnego wizerunku

Autoprezentacyjny wizerunek bywa również konstruowany poprzez maksymalizowanie rozbieżności wobec wyobrażenia „niepożądanej tożsamości” .

Generalnie: wizerunek autoprezentacyjny to wynik gry sił między prywatną koncepcją własnej osoby a wyobrażeniami tożsamości pożądanej i niepożądanej

Ad3. Wymagania roli społecznej

-częścią ról społecznych są oczekiwania i wymagania dotyczące zachowania osób, które je pełnią

-role społeczne wymagają bycia ludźmi „pewnego typu” (tożsamości)

-niespełnianie oczekiwań związanych z rolą wywołuje ostracyzm społeczny

Dlatego ludzie starają się aby ich publiczne wizerunki były zgodne, a przynajmniej niesprzeczne z wymogami pełnionej roli; wymagania roli determinują zachowania autoprezentacyjne

• Rola społeczna (jej wyobrażenie) jest często

prototypem publicznego wizerunku

• Niezgodność wymagań roli z „ja” i motywami autoprezentacji, niezgodność wymogów różnych ról pełnionych przez jednostkę; role trudne i „niewdzięczne”- źródła autoprezentacyjnych kłopotów i dyskomfortów

Ad 4. Spostrzegane oczekiwania widowni

-jeden z podstawowych wyznaczników ujawnianej autoprezentacji („wstrzeliwanie się” w oczekiwania vs autoprezentacyjna reaktancja)

-relacja: samoocena, tożsamość vs oczekiwania widowni (strategia pomijania informacji niezgodnych z oczekiwaniami)

-oczekiwania widowni realnie obecnej vs widowni dla której dokonuje się autoprezentacji

-ujawniana autoprezentacja zależy zarówno od wyobrażeń o tym co audytorium już o nas wie, jak i od naszych domniemań dotyczących tego czego inni mogą się dowiedzieć w przyszłości

-unikanie autoprezentacji sprzecznych z tym, co audytorium już wie (kompensacja); posiadana reputacja obliguje do pewnych zachowań ale też „kredyt zaufania” wynikający z posiadanej reputacji pozwala na większą autoprezentacyjną swobodę (np. odstępstwo od wymagań roli)

-wyobrażenia o przyszłej wiedzy audytorium (wyprzedzające autoprezentacje, większa autoprezentacyjna skromność)

Mikroteorie i typologie

• Motyw dążenia i unikania (chełpliwie-asertywne vs unikająco-obronne)

wyznaczniki, przeciwdziałanie niekorzystnym wizerunkom (excuses i justification), przeprosiny

• Autoprezentacja kompensacyjna

• Oczarowanie audytorium vs ja idealne

• Pławienie się w cudzej chwale

• Dylemat miły czy kompetentny

• Postawy i poglądy jako sposób autoprezentacji

Ujawnianie emocji

• Ekspresja emocjonalna jako sposób autoprezentacji (różnice kulturowe)

• Motywowana ekspresja zakłopotania (niewerbalne przeprosiny)

Różnice indywidualne

• Samoocena

• Publiczna-prywatna samoświadomość

• Pragmatyzm-pryncypializm

• Makiawelizm

• Lęk społeczny

• Potrzeba aprobaty społecznej

• Zależność interpersonalna

• Świadomość stygmatu

Konsekwencje autoprezentacji

• Intrapersonalne (dla samowiedzy)

• Interpersonalne (kierowanie wrażeniem i kierowanie zachowaniem innych)

skromnie czy chełpliwie

AUTOPREZENTACJA

Trochę wyników badań

Czy autoprezentacja jest świadoma? Baumeister i wsp.

Plan eksperymentu:

„Wywiad” - zawsze dwóch „przesłuchiwanych” , którzy dokonują samoopisu odpowiadając na pytania typu:

„Jak w skali 0-10 oceniłbyś swoją inteligencję?”

Jeden z badanych („poinstruowany”)wcześniej proszony przez eksperymentatora aby odpowiadając na pytania wywiadu czynił to w określony sposób: tak aby sprawić wrażenie osoby o wysokim poczuciu wartości, pewnej siebie i swoich zalet, ale nie zarozumiałej lub („faworyzująco”)

aby sprawić wrażenie osoby o niewysokim poczuciu własnej wartości, niezbyt pewniej siebie i swoich zalet, ale nie depresyjnej („skromnie”)

Jako pierwszy na każde pytanie wywiadu odpowiada

badany „poinstruowany”

Drugi badany („naiwny”) w parze nie otrzymywał żadnej instrukcji przed wywiadem.

Zmienne zależne:

-samoocena (samoopis z wywiadu)

-oszacowanie samooceny drugiego uczestnika wywiadu

-jak partner oszacował twoją samoocenę?

-jak opisałbyś się w innej sytuacji?

Schemat eksperymentu

Badany Autopreze ntacja poinfor mowanego	Poinformowany	Naiwny
Autoprezentacja faworyzująca
Autoprezentacja skromna

Sprawdzano również trafność zapamiętywania

Badani mieli odtworzyć odpowiedzi swoje i partnera z wywiadu

Wyniki zapamiętania

Podsumowanie

• Podczas interakcji autoprezentacje „naiwnych” były wyraźnie pod wpływem autoprezentacji „poinformowanych” (on skromnie - ja skromnie; on chełpliwie - ja chełpliwie). Ale „naiwni” nie byli świadomi tego, że ich zachowanie podlega takiemu wpływowi (sądzili, że w innej sytuacji odpowiadaliby tak samo)

• „Poinstruowani” zdawali sobie sprawę z tego, że podczas wywiadu „grali” trochę lepszych lub gorszych niż są naprawdę (w innej sytuacji zachowaliby się inaczej) ale nie zdawali sobie sprawy z tego, że ich „gra” wpływała na to, jak opisywali się ich partnerzy (w warunkach a. faworyzującej wyżej szacowali samoocenę „naiwnego” partnera niż w warunkach a. skromnej

• Świadome dokonywanie autoprezentacji faworyzującej jest mniej zasobochłonne niż autoprezentacji faworyzującej; egotyczne=automatyczne; ponieważ większość ludzi ma o sobie korzystne mniemanie, korzystne mówienie o sobie jest „lepiej przećwiczone” (wtórnie zautomatyzowane); efekt potwierdzony wynikami kilku innych badań, w tym polskich; ciekawe jak u depresyjnych i Chińczyków?

• Podczas bezpośredniej interakcji autoprezentacyjne zachowanie jednego z uczestników, „otwierającego” interakcję tworzy „autoprezentacyjną normę”. Partner odpowiada autoprezentacją tego samego typu jak „otwarcie”, ale najprawdopodobniej jest nieświadomy, że tak czyni. „Otwierający” wydaje się być nieświadomy skutków, jakie ma jego zachowanie dla drugiej osoby; nie uwzględnia bowiem poprawki „na autoprezentację” partnera traktując jego zachowanie jako odzwierciedlenie „prawdziwej natury”

Autoprezentacja kompensacyjna; Baumeister i Jones

A. Zgodnościowa - takie prezentowanie siebie, które potwierdza reputację u danego audytorium

A co kiedy reputacja niezgodna z zamierzeniami autoprezentera?

Zaprzeczanie reputacji

• kompensacyjna - przekazywanie audytorium pozytywnych informacji o sobie, ale tylko takich, które nie pozostają w sprzeczności z danymi, jakie już audytorium posiada o autoprezenterze.

Badanie Baumeistera:

Schemat eksperymentu

	Samoocena wysoka		Samoocena niska
		Diagnoza +	Diagnoza -	Diagnoza +	Diagnoza -
War publ Partner zna diagnozę
War prywatne

Baumeister eksp.; zależne

Samoopis (wymiary związane i niezwiązane z diagnozą)

Zachowanie w „dylemacie więźnia”

Wyniki

Badani o wysokiej samoocenie, po otrzymaniu „negatywnej” diagnozy, w warunkach „publicznych” opisywali się pozytywniej na wymiarach niezwiązanych z diagnozą niż osoby o samoocenie niskiej a podczas rozgrywania dylematu więźnia były bardziej kooperacyjne niż osoby o niskiej samoocenie. Po „pozytywnej” diagnozie słabsze przypisywanie sobie cech pozytywnych a w dylemacie więźnia więcej decyzji rywalizacyjnych

• Badani o niskiej samoocenie swoim zachowaniem w warunkach publicznych potwierdzały otrzymaną diagnozę: po diagnozie negatywnej przypisywali sobie mniej pozytywnych właściwości w samoopisie, a w dylemacie więźnia częściej podejmowali decyzje rywalizacyjne. Po otrzymaniu pozytywnej diagnozy - przypisywali sobie więcej pozytywnych właściwości a w dylemacie więźnia więcej zachowań kooperacyjnych

• Niezależnie od samooceny w samoopisach nie stwierdzono efektów autoprezentacyjnych dla cech uwzględnionych w diagnozie. Uzyskano silny efekt „diagnozy”: tak prywatnie, jak publicznie po diagnozie negatywnej niekorzystny samoopis na wymiarach związanych z diagnozą, po pozytywnej - samoopis korzystny

Konkluzje

• Badani nie próbowali autoprezentacji poprzez proste zaprzeczanie diagnozie w swoim samoopisie; jeśli próbowali obalić diagnozę czynili to poprzez „kompensacyjny” samoopis i „behawioralne zaprzeczanie” w grze. Czynili tak, tylko badani o wysokiej samoocenie; osoby o samoocenie niskiej, tak w samoopisie, jak grze, potwierdzały otrzymaną diagnozę

• Kompensacyjna autoprezentacja jest uznawana za skuteczny i relatywnie bezpieczny sposób autoprezentacji; ten sposób autoprezentacji lepiej zabezpiecza przed negatywnymi skutkami autoprezentacji zaprzeczających; kompensujący autoprezenter nie zaprzecza posiadanej reputacji, lecz ją tylko wzbogaca

Kompensacyjna = skuteczna?

Założenie: pragmatycy uchodzą za sprawnych autoprezenterów (potwierdzone)

Czy pragmatycy preferują autprezentację kompensacyjną?

Badanie: Szmajke, 1995

Pragmatyzm a kompensacja

Plan badania:

Pomiar pragmatyzmu

„Test” sprawności intelektualnej zakończony sukcesem lub porażką

Samoopis na wymiarach „intelektualnych” i „moralnych”

„Test” i samoopis w warunkach „prywatnych” vs „publicznych”

Schemat eksperymentu i wyniki

		Pragmatycy		Pryncypialiści
				Spraw-nościo-wy	Moral-ny	Spraw-nościo-wy	Moral-ny
Sukces (test)	publicz	4,81	4,82	4,66	4,47
		prywat	4,56	4,55	3,76	3,49
	Porażka (test)	publicz	4,72	5,18	4,12	4,31
		prywat	4,04	4,48	3,68	4,14

Konkluzje

• Pragmatycy wykazali silniejszą autoprezentację kompensacyjną (moralne> sprawnościowe) po porażce niż pryncypialiści

Pragmatyzm a popularność

	Pragmatycy	Pryncypialiści	Razem
Popularni	32	6	38
Niepopularni	5	33	38
Razem Chi2=38,39 ၆=0,71	37	39	76

Pragmatycy są skuteczniejsi społecznie - większa popularność w grupie własnej, a w warunkach zagrożenia niekorzystną reputacją („intelektualną”) demonstrują „kompensacyjny” wzór autoprezentacji: korzystniej opisują swoją moralność niż sprawność

Kulturowa specyfika autoprezentacji

Autoprezentacja jako sposób diagnozy wartości danej kultury: teza Goffmana

Polska jako „kultura honoru”

System wartości wyrażający się przyzwoleniem na posługiwanie się agresją i przemocą kiedy służą one obronie; w tym obronie „dobrego imienia” własnej osoby, osób bliskich lub grupy własnej

. Kultury honoru przyzwalają na posługiwanie się przemocą, a nawet obligują do tego (mężczyzn) pod groźbą „śmierci cywilnej” czyli „utraty honoru”. Okolicznością obligującą do reagowania „honorową przemocą” jest już zagrożenie wyłącznie symboliczne, na przykład zachowanie uwłaczające „dobremu imieniu” podmiotu (obraza, afront, „uchybienie” itp.), jego bliskim czy innym obiektom, które podmiot uważa za istotne dla poczucia własnej wartości (por. Cohen i Nisbett, 1994, 1997; Cohen, Vandello i Rantilla, 1998).

Kultury honoru nie aprobują agresji i przemocy per se, ale jedynie w samoobronie i w odpowiedzi na zniewagę lub jako akt zemsty, przywracający porządek i sprawiedliwość (Fisher, 1989, za: Cohen, Vandello i Rantilla, 1998).

• Publiczne” zachowania autoprezentacyjne są bardziej zgodne z wartościami kultury danego społeczeństwa, niż zachowanie „prywatne”, podejmowane bez autoprezentacyjnego celu (Goffman).

• Jeśli dana kultura (tu: polska) jest kulturą honoru to osoby w niej wychowane (tu: Polacy) w warunkach publicznych, będą w większym nasileniu ujawniali postawy i poglądy zgodne z „honorowymi” wartościami, niż w warunkach prywatnych, nie aktywizujących dążeń autoprezentacyjnych.

71 mężczyzn (studenci, Kraków) wypełniało „Kwestionariusz honoru” składający się z 22 twierdzeń:

Spaliłbym się ze wstydu, gdybym natychmiast nie spróbował oddać komuś, kto zaatakował lub obraził, kogoś kto pozostaje po moją opieką.

Nie czułbym się mężczyzną, gdybym nie uderzył faceta wulgarnie zaczepiającego w pubie moją dziewczynę.

Czuję się upokorzony i jestem zły na siebie, kiedy zdarzy się, że ostro niE zareaguję na czyjeś zachowanie obrażające mnie lub moich bliskich

Nasze prawo zbyt surowo traktuje ludzi, którzy dopuszczają się aktów przemocy w obronie swojej godności lub w odwecie za wcześniejsze upokorzenia doznane ze strony człowieka, którego następnie zaatakowali.

W pewnych sytuacjach mężczyzna nie powinien czekać na interwencję „oficjalnego prawa”, tylko - nie oglądając się na skutki - natychmiast odpłacić „pięknym za nadobne”.

ATRAKCYJNOŚĆ: MECHANIZMY, WYZNACZNIKI, KONSEKWENCJE

Atrakcyjność fizyczna
Psychologii kłopoty z urodą

• Dlaczego pięknych uważamy za pięknych?

- Piękno „w oku patrzącego” czyli nic nie wiadomo, bo gusta i upodobania to kwestie subiektywne

- Piękno - wytwór czasu i miejsca

Anatomiczne wyznaczniki piękna twarzy

• „Średniość”

• Symetria

• „Dziecięcość”

• Prototypowość płciowa/rodzajowa

Uroda, jako adaptacja biologiczna

• Kryteria atrakcyjności to wytwór ewolucji

- Doboru naturalnego i doboru płciowego

Atrakcyjnym (pięknym), czynią te cechy, które są oznakami dobrego przystosowania i wysokiej wartości reprodukcyjnej (rozrodczej) - atrakcyjnym czynią te cechy wyglądu, które sygnalizują wysoką wartość rodzicielską osobnika (genetyczną, społeczną)

Uroda jako adaptacja biologiczna

• Hipoteza atrakcyjności drugorzędnych cech płciowych (Hamilton i Zuk)

Za atrakcyjne uchodzą osobniki o dobrze wykształconych drugorzędnych cechach płciowych

Mechanizm - handicapowa hipoteza Zahaviego

Prototypowość płciowa jako „handicap”?

Drugorzędne cechy płciowe - markery piękna

• Drugorzędne cechy płciowe w kształcie sylwetki

Kształt ciała: co i dlaczego jest piękne ?

• Piękno w służbie reprodukcji:

• piękno w służbie płodności

• piękno w służbie ochrony czystości gatunku

• piękno w służbie ochrony przed kazirodztwem

Talia osy

• Sylwetki kobiet o proporcji talia/biodra (waist to hip ratio; WHR) zbliżonej do 0,7 są oceniane jako atrakcyjniejsze od sylwetek, u których proporcja ta przyjmuje wyższe wartości.

Talia osy (WHR bliskie 0,7) to cecha kobiet:

płodnych, zdolnych do rozrodu czyli:

• dojrzałych płciowo ale młodych

• zdrowych

- w dobrej kondycji (tkanka tłuszczowa zgromadzona na biodrach damy o talii osy to ok.. 60 000 kcl, które mogą być cennym zapasem energii na czas ciąży i karmienia)

Ponadto:

Kobiety o WHR bliskim wartości 0,7:

- cechuje o 30% wyższy poziom estradiolu

-łatwiej zachodzą w ciążę

-mają mniej kłopotów z jej donoszeniem

-mają mniej kłopotów z porodem

niż kobiety z wyższym WHR (0,9; 1,0)

Proporcja talia/biodra (waist to hip ratio; WHR) to drugorzędna cecha płciowa rzeczywiście odróżniająca kobiety od mężczyzn.

WHR kobiet: 0,67 - 0,80

WHR mężczyzn: 0,85 - 0,90

i dzieci obu płci

Poszukiwanie ogólnych prawidłowości

Jeśli tak - pomyślał Singh - to prawdopodobnie atrakcyjność sylwetki mężczyzny również zależy od WHR, ale sylwetka męska powinna być atrakcyjna gdy jej WHR (w odróżnieniu od kobiecej) przyjmuje wysokie wartości (np.. 0,9 i 1,0), a sylwetki mężczyzn o niskiej, „kobiecej” wartości WHR ( 0,7 i 0,8) powinny być spostrzegane jako nieatrakcyjne.

II badanie Singha (1995)

II badanie Singha, wyniki

Wyniki w pełni zgodne z hipotezą:

Sylwetki o wysokim, typowym dla mężczyzn WHR (1,0 i 0,9) okazały się atrakcyjniejsze niż sylwetki o WHR niskim, typowym dla kobiet (0,7 i 0,8).

Z pozoru - pełnia szczęścia, ale popatrzmy dokładniej na rysunki sylwetek męskich używanych w badaniu Singha.

Czy różnią się one tylko WHR?

WHR czy SHR?

• Sylwetki w badaniu Singha różniły się nie tylko WHR, ale również proporcją ramiona biodra; te z niskim, „kobiecym” WHR były również niemal tak samo szerokie w biodrach jak w ramionach, podczas gdy te o wysokim „męskim” WHR - wyraźnie szersze w ramionach niż w biodrach.

• Nie wiadomo więc co zadecydowało o ocenie ich atrakcyjności: WHR jak twierdzi Singh, czy może proporcja ramiona biodra (SHR)?

• Proporcja ramiona/biodra (SHR) to też drugorzędna cecha płciowa….

• SHR jest łatwiejsze do oszacowania niż WHR (przynajmniej u mężczyzn)

• To, co najlepiej odróżnia mężczyzn od kobiet to siła i sprawność obręczy barkowej

(rzuty)

Wyniki innych badań: wpływ SHR na kobiece oceny atrakcyjności męskich sylwetek był 10-krotnie silniejszy niż wpływ WHR (Maisey, Vale, Cornelissen i Tovee (1999))

Aby jednoznacznie rozstrzygnąć czy to WHR czy SHR (shoulders to hip ratio = proporcja ramiona biodra) wpłynęła na wyniki badania Singha. Należało wykonać kolejny eksperyment, w którym niezależnie od siebie zmieniałyby się wartości WHR i SHR.

Czyli:

Ryc. 2. Atrakcyjność sylwetki jako funkcja „kategorii wagowej” i WHR bez kontroli zmienności SHR (prosta replikacja eksperymentu Singha)

a, b c... - średnie nie mające wspólnego oznaczenia literowego różnią się od siebie przy p < 0,05 (co najmniej); test NIR

Co wyznacza atrakcyjność męskiej sylwetki?

Podsumowanie

• Atrakcyjność sylwetki męskiej jest uwarunkowana wartością SHR: sylwetki o „prototypowo męskim” kształcie tułowia przypominającym literę „V” są spostrzegane przez kobiety jako atrakcyjniejsze niż sylwetki przypominające literę „H”.

• Wartość współczynnika WHR jest natomiast relatywnie słabym wyznacznikiem atrakcyjności męskiej sylwetki. Nieznacznie modyfikuje atrakcyjność V- lub H-kształtnej sylwetki męskiej, ale zmiany są na tyle niewielkie, że zróżnicowanie atrakcyjności związane z wartością parametru SHR ujawnia się silnie, niezależnie od wartości przyjmowanych przez WHR.

• Tym, co czyni męską sylwetkę atrakcyjną dla kobiet, nie jest ukształtowanie pasa biodrowego, wyrażające się wysoką wartością współczynnika WHR, ale „globalny” kształt sylwetki (relacja ramiona/biodra), wyrażający się wysoką wartością SHR (V-kształtny tors).

• Przedstawione wyniki nie podważają ogólnej hipotezy „atrakcyjności drugorzędnych cech płciowych”, dowodzą jedynie, że w procesie doboru płciowego ważniejszą cechą jest „globalny” kształt sylwetki, ilustrowany wskaźnikiem SHR, niż kształt pasa biodrowego, ilustrowany wskaźnikiem WHR. Zarówno SHR, jak i WHR są fenotypowymi cechami odróżniającymi mężczyzn od kobiet (drugorzędnymi cechami płciowymi), ale w procesie doboru płciowego centralnym sygnałem decydującym o ferowanej przez kobiety atrakcyjności sylwetki męskiej jest SHR, a nie WHR.

• Wpływ WHR na ocenę atrakcyjności sylwetki męskiej okazał się słaby, ale nie zerowy. Jednak kierunek zależności między WHR a atrakcyjnością, stwierdzony w zmodyfikowanej replikacji eksperymentu Singha, sugeruje wtórność WHR wobec SHR.

. Gdyby SHR i WHR oddziaływały na oceny kobiet zgodnie z hipotezą atrakcyjności drugorzędnych cech płciowych, rezultaty powinny być inne niż te jakie uzyskałem.

Jakie ?

Finał: małe odkrycie i nowa hipoteza

• Oddziaływanie WHR na ocenę atrakcyjności sylwetki przyjmowało kierunek przeciwny niż w badaniu Singha; zawsze atrakcyjniejsze były sylwetki o niskim (0,7 i 0,8) niż o wysokim (1,0 i 0,9) WHR. Sugeruje to, że WHR nie było dla badanych kobiet „samodzielnym” sygnałem/wskaźnikiem drugorzędnej cechy płciowej (chociaż jest nią obiektywnie).

• Jest to natomiast zgodne z hipotezą, że

WHR (a ściślej, związana z nim szerokość talii) może być „optyczną” wskazówką kontekstową używaną do subiektywnego oszacowania wartości SHR; „H-kształtna” sylwetka może się wydawać nieco bardziej podobna do „V-kształtnej”, jeśli szerokość talii jest wyraźnie mniejsza niż szerokość barków (nawet gdy szerokość bioder jest duża).

Nowa hipoteza w pełnym brzmieniu

• WHR męskiej sylwetki nie jest dla kobiet „samodzielnym” sygnałem/wskaźnikiem drugorzędnej cechy płciowej (chociaż jest nią obiektywnie). Rola WHR w ocenie atrakcyjności męskiej sylwetki jest wtórno-służebna wobec SHR.

WHR (a ściślej, związana z nim szerokość talii) jest wykorzystywana jako „optyczną” wskazówką kontekstowa przydatna do subiektywnego oszacowania wartości SHR

• Kobiety oceniając atrakcyjność męskiej sylwetki porównują jej podobieństwo do „V” i „H” a WHR może być pomocne w udzieleniu odpowiedzi na pytanie: Czy to bliższe „V” czy „H”? Szczególnie wtedy, gdy zwykłe porównanie szerokości ramion i bioder nie daje jednoznacznej odpowiedzi.

Do takiej hipotezy dobrze przystają oceny atrakcyjności sylwetek o niskim SHR; zasadniczo nieatrakcyjne sylwetki zyskiwały (relatywnie) na atrakcyjności, jeśli ich WHR wynosiło 0,8 (por. ryc. 3).

Hipoteza ta wymaga jednak weryfikacji w odrębnym badaniu.

A to badanie…..

Odkrycie Singha po 10 latach

• W kilku badaniach porównywano siłę WHR i ogólnej masy ciała, jako wyznaczników atrakcyjności sylwetki kobiecej (Puhl i Boland 2001; Tassinary i Hansen 1998; Tovee i Cornelissen 2001) stwierdzając, że masa ciała była znacznie silniejszym (nawet 30-krotnie) wyznacznikiem/predyktorem atrakcyjności niż WHR (kobiety szczupłe oceniano zawsze jako atrakcyjniejsze niż „puszyste”). Rezultaty te uważa się za dowody na rzecz raczej kulturowego niż biologicznego uwarunkowania wzorca atrakcyjności sylwetki kobiecej.

Czy tylko WHR?

• Uzyskiwano również wyniki niezgodne z hipotezą, że sylwetka kobieca o WHR=0,7 znamionuje wysoką wartość zdrowotno-reprodukcyjną. Za najbardziej atrakcyjne uznawano bowiem sylwetki o wartości WHR=0,8 (Furnham,Tan i McManus 1997; Henss 1995), a także sylwetki o ekstremalnie niskim WHR=0,6 - zapowiadającym raczej kłopoty niż sukcesy reprodukcyjne (Singh 1993).

• W badaniu Tassinary i Hansen (1998) manipulowano niezależnie masą ciała, szerokością bioder i szerokością talii (a nie tylko WHR). Zarówno masa ciała, jak i szerokość bioder okazały się znaczącymi predyktorami ocen atrakcyjności i płodności, niezależnie od WHR, którego wartość predyktywna była niewielka.

• Pojawiły się również dane sugerujące, że różne grupy etniczne mogą uznawać za szczególnie atrakcyjne inne wartości (kobiecego) WHR niż - preferowane w kulturze zachodniej - 0,7. Może to wynikać z zależności między WHR kobiety a płcią rodzonych przez nią dzieci (Yu i Sheppard 1998,1999; Wetsman i Marlowe 1999). Sugeruje się, że wysoka wartość WHR kobiety jest dobrym predyktorem męskiej płci potomka i, w kulturach wyżej wartościujących męskie potomstwo (np. tanzański lud Hadza

• WHR 0,7 nie zawsze znaczy to samo: zależy czy „zwężamy” talię, czy „poszerzamy” biodra

• Kiedy zmienność WHR uzyskiwano poprzez manipulację szerokością bioder (np. Puhl i Boland 2001; Tassinary i Hansen 1998) stwierdzano relatywną słabość WHR jako predyktora atrakcyjności i/lub preferencję dla sylwetek o WHR wyższym niż 0,7. Rozmus i Pawłowski (2003, maszynopis w recenzjach) porównywali oddziaływanie WHR „uzyskiwanego” poprzez „zwężanie” talii lub „poszerzanie” bioder stwierdzając, że przy identycznych wartościach WHR sylwetki ze „zwężoną” talią były oceniane jako atrakcyjniejsze niż sylwetki z „poszerzonymi” biodrami.

• również w ocenie atrakcyjności sylwetek kobiecych rola WHR może być ograniczona, podporządkowana lub wtórna wobec „ogólniejszych” parametrów sylwetki, jak masa ciała i/lub jego kształt określany bardziej „całościowo” niż tylko poprzez ukształtowanie pasa biodrowego

Kształt ciała kobiet i mężczyzn

Anatomiczne różnice: kobiety-mężczyżni:

Masywność (mężczyźni 8-12% masywniejsi)

Proporcja pas barkowy/pas biodrowy: V vs A

WHR: 0,9 vs 0,7

Który z tych parametrów jest najważniejszy?

Ile wzorców piękna w odniesieniu do kobiet i mężczyzn?

Wzorce piękna kobiet i mężczyzn

• Badanie:

Sylwetki męskie i kobiece „skonstruowane” z trzech parametrów:

Masywności (Masywne vs drobne)

Relacji ramiona/biodra: V, U, H, A, A'

WHR: 0,7 vs 0,9

Piękno w obrazie i liczbie; najatrakcyjniejsze sylwetki kobiece w opiniach kobiet i mężczyzn

	Obraz		Liczby
		Opinie kobiet N=23	Opinie mężczyzn N=23	Opinie kobiet N=15	Opinie mężczyzn N=21
90-69-99	16 (70%)	14 (61%)	2 (9%)	3 (14%)
90-63-90	3 (14%)	6 (27%)	8 (53%)	10 (48%)

	Obraz N=46	Liczby N=36
90-69-99	30 (65%)	5 (14%)
90-63-90	9 (21%)	18 (50%)

ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA

• Pozytywna postawa w stosunku do innego człowieka

TEORIE ATRAKCYJNOŚCI

• Teoria nagród i kar - atrakcyjność jest dodatnią funkcją skojarzenia osoby z nagrodami i ujemną funkcją skojarzenia osoby z karami.

• Afektywno wzmocnieniowy model D. Byrne'a - na atrakcyjność wpływają tylko te cechy innej osoby,które wywołują w podmiocie reakcje afektywne

Teoria Dona Byrne'a

Wpływ wzmocnień dodatnich i ujemnych na atrakcyjność wyraża następująca formuła:

Σ Nw

A=m-------------------------- + k

Σ Nw + Σ Kw

A=atrakcyjność; N=nagroda; K=kara, w=ważność nagrody/kary; m i k = stałe empiryczne

Badania Byrne'a potwierdzają trafność równania w odniesieniu do różnych nagród i kar, ale większość dotyczy podobieństwa/odmienności poglądów

Koncepcja Byrne'a przewiduje, że wyznacznikami atrakcyjności są nie tylko nagrody i kary, których jest sprawcą, ale także te, z którymi jest skojarzony, nawet gdy nie jest za nie odpowiedzialny

Teorie równowagi poznawczej

Atrakcyjne są te osoby, które zapewniają bądź przywracają zgodność w obrębie naszych przekonań; wyznają poglądy podobne do naszych, sympatia i antypatia do osób kształtuje się tak aby zwiększać zgodność między postawami, postawami a zachowaniem(t. dysonansu poznawczego).

Teoria równowagi poznawczej przewiduje, że atrakcyjność osoby może być konsekwencją jedynie tego, że jesteśmy jakoś z tą osobą powiązani, tworząc z nią „jednostkę poznawczą” (dlatego atrakcyjne są osoby często spotykane, lub takie, z którymi oczekujemy kontaktu).

Teoria równowagi poznawczej Heidera

• Człowiek dąży do wewnętrznej zgodności swoich poglądów, postaw i zachowań

• Uzgadniane (równoważone) są nie wszystkie poglądy, ale tylko te dotyczące obiektów tworzących tę samą jednostkę poznawczą.

• Typowa jednostka: P - O - X (podmiot - osoba - obiekt/osoba

• Obiekty tworzące jednostkę mogą być połączone relacjami:

jednostkowymi i/lub

afektywnymi

Relacja jednostkowa - obiekty są spostrzegane jako wzajemnie do siebie przynależące na mocy: sprawstwa, podobieństwa, bliskości, współwystępowania, pomagania sobie, własności

• Relacja afektywna - osoba wchodząca w skład jednostki poznawczej obdarza jakimś uczuciem któryś z pozostałych elementów jednostki; relacja afektywna może być + lub -; relacja jednostkowa: 1 vs 0 (jest, nie ma).

• Poza tą różnicą relacje jednostkowe i afektywne mają podobne właściwości i są psychologicznie zastępowalne

• Oba typy relacji są symetryczne:

jednostkowe obiektywnie: rP-O= rO-P (sąsiad)

natomiast afektywne spostrzegane jako symetryczne jeśli P lubi O to O lubi P

Relacje jednostkowe i dodatnie afektywne są przechodnie: Jeśli P lubi O a O lubi X to P lubi X

Negatywne relacje afektywne są kontrprzechodnie:

Jeśli P nie lubi O a O nie lubi R to P lubi R

• Oba typy relacji wpływają na siebie:

• Pozytywna relacja afektywna między elementami wzbudza tendencję do ich połączenia relacją jednostkową

• Negatywna relacja afektywna wywołuje tendencję do przerwania relacji jednostkowej

• Istniejąca relacja jednostkowa wzbudza tendencję do ich połączenia pozytywną relacją afektywną

• Wzajemny wpływ obu typów relacji na siebie sprawia, że jednostka poznawcza może być zrównoważona (oba typy relacji do siebie pasują) albo niezrównoważona (różne relacje nie pasują do siebie)

• Nierównowaga wzbudza automatycznie tendencję do jej przywrócenia; zmiany jakiejś relacji tak, aby ją dopasować do pozostałych

+ oznacza relację jednostkową albo pozytywną relację afektywną; - oznacza negatywną relację afektywną

Jednostki zrównoważone zawierają zawsze parzystą liczbę relacji ujemnych (lub nie zawierają ujemnych), jednostki niezrównoważone zawierają nieparzystą liczbę relacji ujemnych

Teoria wyjaśnia/przewiduje że:

-lubimy podobnych do nas, często spotykanych, którym wyświadczyliśmy przysługę, którzy nas lubią

-lubimy należące do nas przedmioty, tylko dlatego, że nasze

-lubimy często spotykane przedmioty

• rzeczywiste sympatie-antypatie układają się zgodnie z zasadami równoważenia jednostek

• przewidując układ sympatii-antypatii w grupie czynimy to zgodnie z zasadami symetrii i przechodniości relacji , a układy zrównoważone uważamy za bardziej harmonijne i trwalsze niż niezrównoważone

Wyznaczniki atrakcyjności

• Częstość kontaktów; efekt ekspozycji, usuwanie niepewności, responsywność

• Zalety osoby; moralne i sprawnościowe, ale ego (model Tessera MUS; i wynik Aronsona)

• Podobieństwo: poglądy i postawy (podobny=pozytywny; podobieństwo potwierdza słuszność własnych racji, podobieństwo rodzi oczekiwanie sympatii; ograniczenia: samoakceptacja i potrzeba odrębności

• Atrakcyjność fizyczna

• Komplementy, przysługi, zachowania wiążące (sympatia i zaangażowanie innych)

• Uzyskanie wsparcia społecznego

• Gromadzenie informacji

• Zdobycie wysokiego statusu

• Wymiana korzyści materialnych

Związki romantyczne

• Style przywiązania:

bezpieczny

nerwowo-ambiwalentny

unikający

Powtarzanie wzorca przywiązania do rodzica w późniejszych związkach w życiu dorosłym

• Trójskładnikowa teoria miłości Sternberga

(zróżnicowana dynamika składników)

Intymność

Namiętność

Zobowiązanie

Zakochanie, romantyczne początki,miłość kompletna, miłość przyjacielska, związek pusty, rozpad

Dwuczynnikowa teoria miłości (zakochania się)

analog dwuczynnikowej teorii emocji

Fizjologiczne pobudzenie x interpretacja = emocja

Fizjologiczne pobudzenie x interpretacja otoczenia jako romanycznego = miłość/zakochanie

WPŁYW OBECNOŚCI INNYCH NA ZACHOWANIE; GRUPY

Definicje grupy

• M. Shaw -dwie lub więcej osób kontaktujących się ze sobą i oddziałujących na siebie nawzajem (interakcja)

• J. Turner - spostrzeganie siebie jako „my” w opozycji do innych określanych jako „oni”

Facylitacja społeczna

• Obecność innych - Triplet (1898) i kolarze; dzieci nawijające linki na kołowrotki wędkarskie.

• Obecność innych usprawniała (przyspieszała/zwiększała dokładność) prostego mnożenia, wykreślania liter, utrzymywanie pręta na wirującym talerzu - zjawisko to nazwano facylitacją społeczną (ułatwieniem). Facylitację stwierdzono nie tylko u ludzi (mrówki - przekopywanie piasku, kury - zjadanie ziarna; szczury - sex. W niektórych badaniach uzyskiwano jednak wyniki odwrotne; pogorszenie działania w obecności innych

• W obecności innych ludzie wolniej uczyli się bezsensownych słów, rozwiązywania labiryntu, gorzej radzili sobie z zadaniami wymagającymi skomplikowanego mnożenia; karaluchy, papugi i zięby wolniej uczyły się drogi w labiryncie, kiedy działały w obecności innych

Facylitacja lub pogorszenie - dlaczego?

• Koncepcja Zajonca (1965)

Obecność innych wzrost poziomu pobudzenia uruchomienie reakcji dominującej

Jeśli wykonanie czynności/zadania wymaga wykonania reakcji znanej/dobrze wyuczonej lub naturalnie dominującej proces ten prowadzi do poprawy poziomu wykonania (facylitacja)

Jeśli wykonanie czynności/zadania wymaga wykonania reakcji nieznanej/nowej/słabo wyuczonej/niedominującej obecność innych prowadzi do pogorszenia poziomu wykonania

Facylitacja - wyjaśnienie

• Innymi słowy:

Obecność innych zawsze prowadzi do wzrostu pobudzenia, wyższe pobudzenie zawsze facylituje reakcję dominującą: to jakie będą skutki (poprawa czy pogorszenie wykonania) zależy od charakteru zadania/czynności (wymaga reakcji dominującej vs niedominującej)

Facylitacja: wyjaśnienie Zajonca; dowody

Bond, Titus 1983; Guerin, 1993 - badania 25 tys. ochotników.

Idea: ukształtowanie dowolnej reakcji dominującej i sprawdzenie, czy obecność innnych zwiększa częstość jej występowania. Np. powtarzanie jednokrotne, do 16 krotnego bezsensownych słów. Następnie informowano, że słowa te zostaną wyświetlone pojedynczo na ekranie. W rzeczywistości na ekranie pojawiały się jedynie czarne migające linie. Badani najczęściej dostrzegali wśród tych linii słowa, które wcześniej powtarzali największą ilość razy (słowa te stały się reakcją dominującą). Gdy badani patrzyli na migający ekran w obecności dwóch innych osób częściej dostrzegali/odczytywali słowa dominujące niż wtedy, gdy byli sami

W wielu badaniach wykazano, że obecność innych sprzyja pojawieniu się reakcji dominującej niezależnie od tego czy jest to reakcja błędna czy poprawna.

Studenci w obecności innych szybciej uczyli się prostego labiryntu, a wolniej skomplikowanego

Dobrzy bilardziści, którzy bez świadków osiągali poziom ok. 71% trafień zwiększali go do 80% kiedy byli dyskretnie obserwowani przez 4 widzów, natomiast słabsi gracze, którzy bez świadków osiągali poziom 36% trafień, obserwowani przez 4 widzów zmniejszali go do poziomu 25%

• Metaanaliza 241 badań (Bond i Titus, 1883)

Obecność innych:

• Zwiększa szybkość wykonywania zadań łatwych i dobrze wyuczonych ale spowalnia wykonywanie zadań złożonych

• Pogarsza dokładność wykonywania zadań złożonych i w niewielkim stopniu poprawia dokładność wykonywania zadań prostych

• Obecność innych zwiększa przejawy pobudzenia: szybkość oddychania, tętno, ciśnienie krwi, potliwość (Geen i Gange, 1983; Moore i Baron, 1983)

• Wzrost pobudzenia w obecności innych jest proporcjonalny do ich liczebności (Jackson i Latanee, 1981; Knowles, 1983) oraz fizycznej bliskości (Evans, 1979; Nagar i Pandey, 1987); zatłoczenie wzmaga pobudzenie

Dlaczego obecność innych zwiększa pobudzenie?

• Lęk przed oceną społeczną; facylitacja/pogorszenie pojawia się tylko wtedy, gdy inni mogą widzieć sprawcę (poczucie bycia obserwowanym). Joggerzy przyspieszali bardziej, kiedy „przypadkowy” świadek był zwrócony twarzą do nich, niż kiedy był odwrócony plecami (Worringham i Messick, 1983).

Lęk przed oceną społeczną

• Wynik ulega największej poprawie, gdy „współdziałający” świadek ma nieco wyższą pozycję społeczną (Seta, 1982)

• Pobudzenie spada, gdy do widowni o wysokim statusie zostaną włączone osoby, na których opinii sprawcy nie zależy (Seta i Seta, 1992).

• Osoby generalnie bardziej skupione na tym, jak ocenia ich otoczenie, silniej reagują facylitacją/pogorszeniem w obecności innych

• Wyzwalanie reakcji dominującej ujawnia się najsilniej gdy świadkowie-współpracownicy są nieznani, a śledzenie ich zachowania jest utrudnione

• Wzrost samoświadomości pod wpływem sytuacji, w której jesteśmy oceniani może zakłócać przebieg czynności, które najsprawniej wykonywane są automatycznie (Mullen i Baumeister; 1987); gafy, niezręczności przy stole, itp.

Wyłącznie obecność innych a nie lęk przed oceną społeczną

Takie jest stanowisko Zajonca;

Główny argument: występowanie efektu facylitacji/pogorszenia u zwierząt tak „prostych” jak mrówki i karaluchy

Facylitacja: wyjaśnienie Barona

Obecność innych rozprasza uwagę jednostki zawężenie pola uwagi przydzielanej wykonywanej czynności (przeciążenie poznawcze)

Zawężenie pola uwagi może poprawić poziom wykonania zadania łatwego, poprzez odrzucenie nieistotnych bodźców lub pogorszyć poziom wykonania zadania trudnego (złożonego, wymagającego skupienia uwagi na wielu wskazówkach) poprzez pominięcie istotnych bodźców

Wg. Barona rozróżnienie między trafnością teorii pobudzeniowej Zajonca i teorii „uwagowej” polega na zastosowaniu słabo wyuczonych zadań, wymagających uwzględnienia zaledwie kilku ważnych bodźców. Zgodnie z teorią „uwagową” w przypadku takich zadań obecność innych sprzyja podwyższonemu poziomowi wykonania, natomiast model Zajonca (pobudznie i reakcje dominujące) przewiduje spadek poziomu wykonania.

Zajonc kontra Baron

Dla rozstrzygnięcia szczególnie obiecujące wydaje się zadanie Stroopa:

+ + + + + + + + + + + + + +

c z e r w o n y z i e l o n y

Jeśli w wypadku zadania Stroopa odczytywanie znaczenia słowa jest reakcją dominującą choć błędną to zgodnie z teorią Zajonca obecność innych powinna ją nasilać (prowadzić do wydłużenia czasu odpowiedzi)

Jeśli natomiast obecność innych prowadzi do ograniczenia liczby wykorzystywanych informacji (co zakłada teoria Barona) to w obecności innych należałoby oczekiwać skrócenia czasu odpowiedzi w zadaniu Stroopa

P. Huguet, M. P. Galvaing; F. Dumas i J-M Monteli (2005) - Badania weryfikujące trafność teorii Zajonca i Barona w paradygmacie zadania Stroopa. Wskaźnik: wielkość interferencji Stroopa w warunkach obecności i braku obecności innych.

Wielkość interferencji = różnica czasów określenia koloru czcionki słowa oznaczającego inny kolor w porównaniu z czasem określenia koloru czcionki ciągu znaków tej samej długości:

Badanie 1. Sama obecność

Badanie 2. Równoczesne działanie

Zajonc kontra Baron

• Wyniki eksp. 1 są w pełni zgodne z wyjaśnieniem Barona a nie Zajonca.

• Wyniki eksp. 2 sugerują jednak, że za efekt zmniejszenia intereferencji w warunkach obecności innych odpowiada nie tylko rozproszenie uwagi (zróżnicowanie wyników „wewnątrz” warunku „obecni inni”)

Próżniactwo społeczne

• Efekt Ringelmana - porównanie wyniku „grupy nominalnej” i rzeczywistej (ciągnięcie liny); im liczniejsza grupa rzeczywista, tym niższy procent wyniku równolicznej grupy nominalnej.

Obniżenie indywidualnego wysiłku, czy brak koordynacji wysiłku?

Badanie Inghama (1974) („partner” = -18%)

Gdy ani jednostka, ani nikt inny nie dysponuje żadnymi wskaźnikami pozwalającymi zmierzyć i ocenić indywidualny wkład w końcowy wynik działania grupowego, to odpowiedzialność za wykonanie zadania ulega rozproszeniu, co prowadzi do „próżniactwa społecznego”

Procentowe osiągnięcia grup rzeczywistych o różnej liczebności (100=grupa nominalna)

Efekt próżniactwa społecznego; modyfikatory

• Identyfikowalność wkładu jednostki

• Ważność zadania

• Ważność grupy

• Grupa oceniana jako całość

• Oczekiwany poziom wykonania innych (kompensacja)

• Niepowtarzalność wkładu jednostki

• Wielkość grupy

• Płeć

• Kultura

• Złożoność zadania

Dobre i złe strony obecności innych

Deindywiduacja

Obecność innych zwiększa pobudzenie (facylitacja) i/lub prowadzi do rozproszenia odpowiedzialności, ale obecność innych może również prowadzić do wzrostu spontaniczności zachowania (niewykluczone, że tak się dzieje gdy jednocześnie dojdzie do pobudzenia i rozproszenia odpowiedzialności)

Deindywiduacja - istota zjawiska

• Wyłączenie „ja” z kontroli nad zachowaniem (obniżenie samoświadomości)- przeciwieństwo stanu autokoncentracji; obecność grupy prowadzi do obniżenia normatywnej kontroli nad zachowaniem

• Wyznaczniki:

Anonimowość, tymczasowość, wielkość grupy, „zarażanie się” emocjami, naśladownictwo

Deindywiduacja: przejawy

• Wzrost odwetowej agresji w warunkach anonimowości (Zimbardo, 1970)

• Częstsze przekraczanie (sytuacyjnych) norm społecznych (Diener, cukierki w Hallowen); jawn. i sam: 8%, anonim i sam: 22%, jawnie i w gr. 21%, anonim i w gr. 58%.

Deindywiduacja: ważny priming

Anonimowość i odwetowa agresja: ważny strój (Zimbardo vs Spivey i Prentince-Dunn vs Johnson i Downing )

Ponadto: zaobserwowano bardziej agresywne zachowanie się grup niż jednostek bez manipulacji zmierzających do wywołania deindywiduacji. Można zakładać, że dwa czynniki odgrywają decydującą rolę w wyzwalaniu się zachowań niekontrolowanych, w tym nieakceptowanych społecznie: zmniejszenie koncentracji uwagi na własnej osobie i bezpośrednia obecność innych osób.

WPŁYW OBECNOŚCI INNYCH NA ZACHOWANIE (II)

Deindywiduacja: jedna czy dwie formy?

• Deindywiduacja (klasyczna) - grupa=„anonimowy tłum”; zachowanie chaotyczne, zmienne, skrajnie zależne od sytuacji („ja” wyłączone w jego miejsce „bodźce tu i teraz”

• Zespołecznienie - grupa=nieanonimowy zbiór osób kategoryzowany jako „my”; zachowanie ukierunkowane, podporządkowane normom, rytuałom,wartościom „my” a nie „bodźce tu i teraz” (w miejsce „ja” jakaś wersja tożsamości grupowo-kolektywnej)

Co jest czynnikiem krytycznym w efekcie większej spontaniczności zachowania?

Można zakładać, że dwa czynniki odgrywają decydującą rolę w wyzwalaniu się zachowań niekontrolowanych, w tym nieakceptowanych społecznie:

• zmniejszenie koncentracji uwagi na własnej osobie

• bezpośrednia obecność innych osób

Obniżenie koncentracji uwagi na „ja” vs. obecność innych

• Codol - badani pozbawieni cech indywidualnych w samotności zachowywali się mniej agresywnie niż zachowujący oznaki indywidualnej tożsamości i znacznie mniej agresywnie niż badani w warunkach deindywiduacji grupowej

• Bardziej agresywne zachowanie grup niż jednostek bez jakichkolwiek oddziaływań deindywiduujących

Obniżenie koncentracji uwagi na „ja” vs. obecność innych

• Diener - porównanie spostrzegania własnej osoby i grupy w trzech sytuacjach: a) koncentracji na sobie w grupie osób zachowujących się przyjaźnie i spokojnie; b) braku koncentracji na sobie w grupie przyjaznych i spokojnych; c) deindywiduacji, gdzie podkreślano przynależność do grupy, która podejmowała różne czynności aktywizujące i integrujące (wspólny taniec).

Zmienna zależna: poziom zachowań wyładowujących („acting-out”) nieaprobowanych społecznie.

Diener - wyniki

• Poziom zachowań wyładowczych najwyższy w warunkach deindywiduacji; niższe poczucie kontroli nad własnym zachowaniem, grupa bardziej atrakcyjna; gorsze zapamiętanie treści wypowiedzi innych i gorsza pamięć bodźców peryferycznych; lepsze zapamiętanie twarzy osób uczestniczących w zdarzeniu

• Brak różnic w poczuciu anonimowości, obawie o to jak zostanie się ocenionym, ani trafności zestawienia treści wypowiedzi z twarzą (co kto mówił)

• Koncentracja uwagi na innych osłabienie regulacyjnej roli „ja” i wywoływanie zachowań naśladowczych; anonimowość niespecyficzna dla deindywiduacji

Obniżenie koncentracji uwagi na „ja” vs. obecność innych: próba uogólnienia

Obecność rozpraszających bodźców zewnętrznych (np. inni ludzie)koncentracja na na nich łatwiejsze, niekontrolowane przez „ja”, poddawanie się ich wpływowi i wzajemne modelowanie zachowań w grupie.

Ale: gdy zadanie grupowe ważne dla samooceny jednostki, jeśli jednostka ma poczucie, że jest obserwowana i grupa niewielka może to prowadzić do szczególnie silnej koncentracji na „ja” intensyfikując procesy porównań społecznych i innych służących utrzymywaniu korzystnego obrazu „ja”

Syndrom grupowego myślenia I. Janisa

Obniżenie jakości decyzji grupowej kiedy grupa koncentruje się przede wszystkim na zachowaniu wewnętrznej zgody, spójności i dobrych relacji między członkami. Dzieje się to zazwyczaj kosztem pominięcia niewygodnych informacji i ignorowania odmiennych poglądów.

Warunki sprzyjające: spójność grupy, izolacja od środowisk prezentujących odmienny punkt widzenia, dyrektywny przywódca sugerujący jakiego rozwiązania oczekuje, zależność członków grupy od przywódcy

(Zatoka Świń; Wojna Wietnamska, Wattergate, Challenger)

Syndrom grupowego myślenia I. Janisa; model

Syndrom grupowego myślenia I. Janisa - jedyna słabość

• Ładny model, spopularyzowany koncept, ale dowody jedynie anegdotyczne; brak choćby jednego wiarygodnego badania testującego przedstawiony model

Polaryzacja sądów i decyzji grupowych

• Efekt przesunięcia ryzyka Jamesa Stonera

Schemat badania

• Decyzja indywidualna (doradzałbym podjęcie działania, gdyby szanse na sukces wyniosły przynajmniej…..)

2. Uzgodnienie, drogą dyskusji, wspólnej decyzji w grupie (ok. 5 osób)

3. Porównanie 1 i 2; wynik=grupa doradza podjęcie działania przy mniejszej szansie sukcesu niż jednostka

Polaryzacja sądów i decyzji grupowych

• Dla wystąpienia efektu przesunięcia ryzyka niekonieczny grupowy konsens; wystarczy sama dyskusja, a potem indywidualna decyzja

• Dalsze badania wykazały, że grupa nie tyle staje się bardziej ryzykancka niż jej pojedynczy członkowie; ale, że w decyzjach grupowych obserwuje się wzmocnienie indywidualnych tendencji: jeśli „wyjściowo” ryzykownie to w grupie jeszcze bardziej ryzykownie (przesunięcie ryzyka) ale jeśli wyjściowo asekurancko, to decyzja grupy staje się jeszcze bardziej asekurancka

Polaryzacja grupowa

• Efekt polaryzacji dotyczy nie tylko decyzji; również postaw (również interpersonalnych, w tym uprzedzeń), poglądów

• Jednym z przejawów efektu jest to, że dystans między grupami reprezentującymi odmienny punkt widzenia zwiększa się po odbyciu „dyskusji we własnym gronie”

Polaryzacja grupowa: mechanizm

• Wpływ informacyjny: podczas dyskusji pada wiele argumentów, niektóre z nich są „nowe” dla poszczególnych członków co umacnia ich „wyjściową” decyzję/pogląd. Samo oczekiwanie dyskusji uruchamia u uczestników tesserowski proces samoradykalizacji

• Wpływ normatywny - dążenie do zachowania pozytywnego obrazu własnej osoby skłania do porównywania własnych sądów, opinii, postaw, ocen z sądami innych ludzi. Opinie te są traktowane jako świadectwo stosunku do akceptowanych społecznie wartości i ważne jest, aby na rzecz tych wartości działać w stopniu przynajmniej takim samym, jak inni. W sytuacji, w której podejmowane w grupie decyzje, sądy itp. można uporządkować ze względu na wielkość (np. ryzyka, ostrożności,surowości, wielkoduszności) członkowie grupy porównują decyzje własne z pozostałymi wartościując je jednocześnie. Zachowanie pozytywnego obrazu własnej osoby wymaga aby nasze decyzje były co najmniej tak samo (a jeszcze lepiej „bardziej”) ryzykowne, ostrożne, surowe , wielkoduszne niż decyzje innych. Podczas „grupowej dyskusji” proces ten prowadzi do polaryzacji (radykalizacji) wyjściowych sąd ów/decyzji/opinii poszczególnych jednostek.

Polaryzacja grupowa

• Zjawisko polaryzacji grupowej jest niesymetryczne

ryzyko ---------------!---------------ryzyko

zerowe 100%

Grupowe podejmowanie decyzji

• Decyzje podejmowane grupowo zależą od mniejszej liczby przesłanek niż decyzje indywidualne

• Uproszczenie reprezentacji zadania/sytuacji/osoby w warunkach grupowych

Grupowe rozwiązywanie zadań; a jednak synergia?

• Laughlin i in. - kiedy żaden z członków grupy 2-5 osobowej nie znał poprawnego rozwiązania prawdopodobieństwo, że grupa je odkryje wynosiło 0,12-0,20; kiedy poprawne rozwiązanie znał tylko jeden członek grupy prawdopodobieństwo, że grupa je przyjmie było praktycznie zerowe

Kategoryzacja „my” - „oni”

• Tajfel, paradygmat Kandinsky-Klee; faworyzacja członków grupy własnej

• Możliwa jednak kategoryzacja bez dyskryminacji-faworyzacji

• Wilder przypisuje cały efekt dyskryminacji członków grup obcych zmniejszeniu różnicowania pomiędzy jednostkami należącymi do kategorii „oni”.

Niezróżnicowani „oni”

• Indywiduacja członków grupy obcej (nadanie im statusu jednostek) skutecznie redukuje dyskryminację

-jeden z „obcych” ma inne zdanie

-jedna grupa czteroosobowa vs. dwie dwuosobowe vs cztery jednostki (idywiduacja a nie „frakcje”)

Wpływ zbiorowości

• Wielkość wpływu jaki zbiorowość może wywrzeć na jednostkę zależy nie tyle od liczebności tej zbiorowości, ale od liczby spostrzeganych całościowo obiektów społecznych, jaką w tej zbiorowości można wyróżnić (Wilder)

Dyskusja przypadku sądowego przez zbiorowość liczącą 1-6 osób, przy czym prezentowano je jako jednostki lub grupy 6, 4, 3 i 2 osobowe; zmienna zależna - akceptacja decyzji (wyroku)

• Wyniki

• Przy stałej liczbie osób ich wpływ tym większy im większą ilość grup tworzą

• Wpływ zbioru jednostek jest silniejszy niż wpływ tak samo licznej grupy

• Brak istotnych różnic w wielkości wywieranego wpływu zależnych od liczby osób należących do grupy jeśli liczba grup była stała.

• Przy braku kategoryzacji grupowej wielkość wywieranego wpływu jest funkcją liczby osób wywierających nacisk

Implikacje społeczne

• Dramatyczne usiłowania do przedstawiania grup społecznych jako wysoce spójnych i jednorodnych mogą prowadzić do spadku realnego oddziaływania tych grup, jeśli ich przedstawiciele nie są traktowani jako indywidualne osoby

Ujednolicenie ocen grupowych

• 
  Badania M. Sherifa nad wielkością efektu autokinetycznego (w toku interakcji wytwarza się „norma” grupowa, która staje się normą indywidualną)

- rola składu grupy (przyjaciele, obojętni)

- międzypokoleniowe przekazywanie norm

Międzypokoleniowe przekazywanie norm

DOGMATYZM I AUTORYTARYZM

Teoria osobowości dogmatycznej M. Rokeacha

• Dogmatyzm: tym silniejszy im:

1. im bardziej izolowane poszczególne grupy poglądów - jednoczesne uznawanie poglądów logicznie sprzecznych lub prowadzących do sprzeczności np. wiara w mądrość „prostego człowieka” i jednoczesne uznawanie, że masy są głupie

2. Im silniejsze wyolbrzymianie różnic i pomniejszanie podobieństw między poglądami uznawanymi a odrzucanymi (nie dostrzeganie cech wspólnych między faszyzmem a komunizmem; katolicyzmem a luteranizmem etc.)

3. Im większa różnica w zakresie wiedzy o poglądach własnych i poglądach nieuznawanych

4. Im silniejsze utożsamianie różnych poglądów nieakceptowanych

5. Im silniejsza dezaprobata dla poglądów nie uznawanych i im silniejsza niechęć wobec nich

6. Im bardziej świat i aktualna sytuacja wydaje się źródłem zagrożenia

7. Im większa zależność od autorytetów pozytywnych (zaufanie) i negatywnych (odrzucanie)

8. Im bardziej oceny innych ludzi zależą tego czy zgadzają się oni z aprobowanymi przez podmiot autorytetami

9. Im mniej zmiana poszczególnych przekonań pochodzących od niezawodnego autorytetu wpływa na zmianę innych przekonań (izolacja przekonań)

• 10. Im silniejsza koncentracja na przyszłości i im silniejsze zaabsorbowanie przyszłością

Co łączy te raczej różne cechy?

• Cechy składające się na syndrom dogmatyzmu to zespół poznawczych reakcji obronnych, służących ochronie przed lękiem

Funkcje systemu przekonań

• 1. Rozumienie świata (poznawcza)

• 2. Selekcjonowanie nowych informacji i unieszkodliwianie tych, które mogą być groźne (obronna).

• Obie funkcje przekonań (poznawcza i obronna) mogą występować w różnym nasileniu: dominuje funkcja

poznawcza lub obronna

U dogmatyków obronna funkcja przekonań jest silniejsza niż funkcja poznawcza

Lęk jako źródło dogmatyzmu

• Im silniejsze poczucie zagrożenia,

-silniejsza skłonność do akceptowania wszystkiego co pochodzi od pewnych, pozytywnych autorytetów

-silniejsza tendencja do oceniania innych zależnie od tego czy zgadzają się z poglądami głoszonymi przez uznawany autorytet

Identyfikacja z autorytetem

• jest sposobem radzenia sobie z lękiem, natomiast ci, którzy nie czują się zagrożeni, mają większą zdolność samodzielnej, realistycznej oceny niezależnej od życzeń, nagród i kar ze strony zewnętrznych autorytetów

Cechą dogmatyzmu jest

• Nieumiejętność rozróżniania między oceną treści informacji a oceną jej źródła a to powoduje występowanie szeregu innych cech dogmatycznego myślenia

Konsekwencje zależności od oceny źródła informacji

• Mniejsze znaczenie wewnętrznej zgodności przekonań (izolacja przekonań - funkcją zależności)

• Poszukiwanie informacji o przekonaniach różnych od własnego u autorytetów z grupy własnej.

Stąd:

• Coraz większa różnica miedzy wiedzą o własnym systemie przekonań a wiedzą o innych systemach.

• Trudność dostrzegania różnic między (różnymi) systemami poglądów, których się nie uznaje.

• Coraz silniejszą akceptację poglądów własnych i coraz silniejszą niechęć do innych poglądów

• Im silniejsza zależność od autorytetów tym większa skłonność od oceniania ludzi w zależności od tego, czy zgadzają się z uznawanym przez niego systemem przekonań.

Model dogmatyzmu Rokeacha

Konsekwencje dogmatyzmu

• Dogmatyczni wykazywali więcej przejawów leku niż niedogmatycy

• Dogmatyczni silniej gloryfikują rodziców i słabiej ujawniają ambiwalentne postawy wobec rodziców

• Dogmatyczni wykazują silniejszą niechęć wobec sytuacji odbiegających od dotychczas znanych

• Dogmatyczni gorzej zapamiętują poszczególne założenia nowego dla nich systemu poglądów

• Dogmatyczni dłużej rozwiązują zadania wymagające przyjęcia założeń odbiegających od dotychczas przyjmowanych

• Dogmatyczni i niedogmatyczni nie różnią się sprawnością analizy

• Dogmatyczni wykazują niższą zdolność integrowania nowych przekonań

• Dogmatyczni dłużej rozwiązują nierozwiązywalne zadania (mniejsza zdolność wykrywania sprzeczności w systemie twierdzeń, założeń itp.)

• Dogmatyczni gorzej radzili sobie umiejętnością treści spostrzeżeniowych

(przewaga niedogmatycznych rosła w miarę uczenia się)

Pomiar dogmatyzmu

• Skala „D” Rokeacha

• Skala Troldahala i Powella (skrócona skala D)

Dogmatyzm i Autorytaryzm
bliscy krewni a może monozygotyczne bliźniaki

Syndrom osobowości autorytarnej T. Adorno

• Konwencjonalizm - sztywne obstawanie przy konwencjonalnych wartościach klasy średniej

• Autorytarne posłuszeństwo - uległe, bezkrytyczne postawy wobec wyidealizowanych autorytetów moralnych z grupy odniesienia

3. Autorytarna agresja - tendencja do zwracania uwagi na ludzi łamiących konwencjonalne wartości, ich potępiania, odrzucania, karania

4. Antyintracepcja - opozycja wobec subiektywistycznego, imaginacyjnego (unikanie introspekcji)

5. Przesądy i stereotypy - wiara w mistyczne determinanty ludzkiego losu, dyspozycje do myślenia w sztywnych kategoriach

6. Władza i siła - zaabsorbowanie relacjami dominacji-podporządkowania (silny-słaby, władca-podwładny); identyfikowanie się z posiadającymi władzę, domaganie się siły w zachowaniu

7.Destrukcyjność i cynizm - uogólniona wrogość, przekonanie że ludzie są z natury żli

8. Projekcyjność - skłonność do wierzenia, że na świecie dzieją się niebezpieczne i dzikie rzeczy; projektowanie (rzutowanie) na zewnątrz nieświadomych impulsów emocjonalnych

9. Seks - wyolbrzymione zainteresowanie zachowaniem seksualnym

Osobowość autorytarna - wartości

• Konwencjonalne wartości klasy średniej:

posłuszeństwo, poszanowanie autorytetów, „dobre” maniery, nawyki i obyczaje, bezrefleksyjna pracowitość, przeciwstawianie osiągnięć w handlu czy przemyśle osiągnięciom w dziedzinie sztuki i nauki.

- wyolbrzymione znaczenie przypisywane pozycjom zajmowanym wewnątrz grupy odniesienia, związanym z posiadaniem jakieś władzy, respekt i uległość wobec osób „silnych” (rodzice, przywódcy)

• System postaw autorytarnych jest przesiąknięty poczuciem zagrożenia, stąd: wysoko ceniony honor, unikanie poufałości,walka w obronie kraju; stąd również wysoka wartość przypisywana sile, zarówno jako celowi działania (wysoka ocena pozycji dających władzę) jak i jako sposobowi rozwiązywania wszelkich problemów społecznych

Osobowość autorytarna - wartości

• Z poczucia zagrożenia wynika spostrzeganie środowiska społecznego w kategoriach „my-obcy”. Nadrzędną wartością jest poczucie przynależności do grupy określanej jako „my”, natomiast przynależność do kategorii „obcy” wyznacza niską, „ujemną” wartość celów, idei i działań członków tej grupy.

Miary autorytaryzmu

• Zrównoważona Skala F Athanosiou

• Skala Koralewicz

Pożądana

tożsamość

samowiedza

Niepożądana

tożsamość

Autoprezentacja

ujawniana

innym

pobudzenie

Poprawa w

Prostych zadaniach

Brak możliw.

Oceny ind. dział.

uspokojenie

Słabe dział. w

Prostych zad.

Lepsze dział. W

Trudnych zad.

Obecność

innych

Możliwa

Ocena ind.

działania

Pogorszenie w Trudnych zad.

Warunki społ.

1.Wysoka spójn.

2.Izolacja gr.

3.Brak procedur

4.Dyrektywny lider

5.Współwystęp.

silnego stresu i braku

perspektyw na zna-

lezienie lepszego

rozwiązania niż

preferowane przez

lidera

P

O

S

Z

U

K

I

W

A

N

I

E

Jednomyślności

Objawy

1.Il. wszechmocy

2. Wiara we wrodz.

moralność gr

3. Kolektywna racjon.

4. Stereot. spostrz.

przeciwników

5. Ukierunkowany

nacisk na dysyd.

6. Autocenzura

7. Złudz.Jednomyśl

8.Stróże popr.

myślenia

Oznaki niepr.

1.Niepełna analiza

alternatywn. pogl.

2.Niepełna an. moż.

przeszkód

3.Błąd w oc. ryzyka

pref. opcji

4.Niedokładne oprac.

dostępnych danych

5. Stronnicze oprac.

dost. Danych

6.Niepowodz. przy

ponownej ocenie alter-

natywnych działań

7. Niepowodzenie wy-

prac. planów awaryjn.

Lęk

Dogmatyzm

Systemu poznawczego

Nieumiejętność odróżniania oceny treści od oceny źródła

Zależność od autorytetu

---