zagadnienia na egzamin od prof. Wicherka - opracowane, Pielęgniarstwo licencjat cm umk, III rok, Ginekologia i pielęgniarstwo ginekologiczne giełdy cm umk


GINEKOLOGIA
(
zagadnienia na egzamin)

CYKL MIESIĄCZKOWY

tzw. endometrialny (cykliczne zmiany endometrium w odpowiedzi na cykl jajnikowy) Endometrium składa
sie z
warstw : podstawowej i czynnościowej (zbita, gąbczasta) zadaniem warstwy czynnościowej jest przygotowanie do zagnieżdżenia, a podstawowej odbudowa po złuszczeniu; dzieli się na : jajnikowy
(f. folikularna, owulacja, f.lutealna), endometrialny (f.miesiączkowa, poliferencyjna, owulacji, sekrecyjna), szyjkowy,

Graffa do dojrzewania, rozwój pecherzyka z pierwotnego do pecherzyka prenatalnego, wzrost

odbywa sie na skutek symulacji FSH, z 3 do 7 pęcherzyków antralnych między 6-8 dniem cyklu

dochodzi do wybrania pęcherzyka dominującego, pecherzyk ten odpowiada za regulacje osi

podwzgórze - przysadka - jajnik, pechrzyk przedowulacyjny - wzrost produkcji estrogenow
24 - 36 godzin przed owulacją, zaczyna sie produkcja LH,

w jajniku, zależna od stężenia estrogenów, z warstwy podstawowej rozpoczyna sie odnowa,

cieńka warstwa w miarę trwania fazy folikularnej ulega pogrubieniu, wzrost gruczołów

cewkowych

uwolnienie komórki jajowej,

wpływem FSH i LH w ciałko żółte. Ciałko żółte pełni funkcję gruczołu dokrewnego i wydziela

estrogeny oraz znaczne ilości progesteronu

progesteron, pogrubienie błony śluzowej, poszerzenie gruczołów, tkanka łaczna obrzęknięta,

komórki gromadzą glikogen, lipidy i białka, jeśli nie dochodzi do zaplodnienia to 1-2 dni

przed miesiączką zmiany degradacyjne (zapadniecie cew, nacieki leukocytów, krwawienie),

0x01 graphic

CYKL SZYJKOWY - wygląd, konsystencja i ilość śluzu szyjkowego, faza folikularna - zwiększenie ilości śluzu, przed owulacją śluz wodnisty, przeżroczysty i ciągnący, po owulacji - zmniejszenie iiości śluzu, gęsty, bogatokomórkowy, mętny,

UKŁAD PODWZGÓRZOWO - PRZYSADKOWY


podwzgórze jest nadrzędnym ośrodkiem regulującym gospodarkę hormonalną, hormony uwalniane
z zakończeń trafiają do krążenia wrotnego z podwzgórza do przysadki oddziałowując na przysadke hamująco (statyny) lub pobudzająco (liberyny)

LIBERYNY (hormony pobudzające wydzielanie przysadki) :

STATYNY (hormony pobudzające hamowanie wydzielania przysadki) :

GONADOTROPINY - wydzielanie są przez podwzgórze z jądra łukowatego w sposób pulsacyjny przez miejsce tzw. generator pulsów, natomiast częstotliwość i amplituda pulsów zależy od fazy cyklu miesoączkowego :

Możemy wyróżnić czynniki pobudzające wydzielanie GnRH ( noradrenalina i adrenalina, neuropeptyd Y) oraz czynniki hamujące wydzielanie GnRH (B-endorfina, dopamina, melatonina)

Wydzielanie przez podwzgórze gonadotropiny (GnRH) pobudzają przydadkę do produkcji luteiny i folitropiny.

Regulacja całej osi podwzgorzowo - przysadkowej zachodzi na zasadzie trzech pętli sprzężeń zwrotnych tzw. pętla długa (jajnik, podwzgórze, przysadka), krótka (przysadka i podwzgórze) i ultrakrótka (sama komórka).

PRZYSADKA - płat przedni (ACTH [kortyzol], TSH[tarczyca], GH, PRL[mleko], FSH i LH [owulacja i rozwój ciałka żółtego] Wewnątrzprzysadkowy system autokrylny i parakrylny - INHIBINA hamuje wydzielanie FSH, nie wpływa na poziom LH, AKTYWINA - pobudza wydzielanie FSH, hamuje prolaktyne,
tylny płat [oksytocyna - wypływ mleka, wazopresyna]


HORMONY STERYDOWE JAJNIKA

Można je podzielić na trzy grupy (atomy węgla) :

- C -21-
kortykosteroidy i progestageny (PREGNAN),

- C -19- androgeny,

- C -18- estrogeny .

[łożysko, jajnik, nadnercza - estrogen, androgeny, progesteron, nadnercza - kortykosteroidy; prekursorem jest cholesterol]

ESTROGENY - wyróżniamy : estron, estradiol, estriol, produkowane przez jajniki i łożysko, produkty przemiany wydalane z moczem i kałem, estradiol jest najaktywniejszy - OKRES ROZRODCZY i wiąże sie
z albumina i SHGB, ESTRIOL (pomenopauzalny) powstaje w wątrobie jako metabolit estradiolu i estronu,


DZIAŁANIE : II i III - rzędowe cechy płciowe, działanie ploriferencyjne na błone śluzową macicy, przygotowanie macicy,
dzialanie rozluźniające na m.okrężne macicy, wzrost i złuszczanie kom. nabłonkowych pochwy, pobudzanie wzrostu kom. w gruczole sutkowym, zwiększenie limbido,

PROGESTERON - produkowany przez ciałko żółte i łożysko, podczas ciąży i w fazie lutealnej,
DZIAŁANIE - cykliczne zmiany błony śluzowej macicy, rozpulchnienie i przekrwienie macicy, zagęszczenie śluzu szyjkowego,

ANDROGENY - syntetyzowane w jajniku i nadnerczach (warstwa siatkowata), z proandrogenów - w wątrobie i m. szkieletowych, zaliczany do nich : TESTOSTERON, ANDROSTENDION, DYHYDROEPIANDROSTERON (głównie nadnercza)

DZIAŁANIE - rozwój II i III-rzędowych cech płciowych, zwiększenie limbido, nadmierne owłosienie (hirsutyzm)

BUDOWA I FIZJOLOGIA ŻEŃSKICH NARZĄDÓW PŁCIOWYCH

Narządy płciowe żeńskie możemy podzielić na narządy wewnętrzne i zewnętrzne.

NARZADY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE :

0x01 graphic

NARZADY PŁCIOWE ZEWEWNĘTRZNE :

DYSGENEZJA GONAD - termin określający stan, w którym osobnik posiada nieprawidłowo ukształtowaną gonadę, Choroba o podłożu genetycznym. Do przyczyn zaliczamy : ilościowe i jakościowe zaburzenia aberacji chromosomów lub defekt w obrębie fonad lub oocytów (okres zarodkowy),

OBIAWY : żeński fenotyp, pierwotny brak miesiączki, brak rozwoju wtórnych cech płciowych, szczątkowe gonady, brak komórek jajowych.

TYPY DYSGENEZJI :

    1. zespół Turnera [wadliwy rozwój jajników, osobnik o cechach żeńskich posiada tylko jeden chromosom X - kariotyp 45,XO, OBJAWY : niski wzrost, brak lub słaby rozwój gruczołów sutkowych, skąpe owłosienie łonowe i pachowe, płetwiasta szyja, koślawość łokci,
      krótkie kończyny,skośne ustawienie szpar powiekowych, gotyckie podniebienie, szeroka klatka piersiowa, zmiany barwnikowe ROZPOZNANIE : stężenie gonadotropin(+), estradiolu(-),badanie kariotypu, badanie USG (brak gonad) LECZENIE - hormonalna terapia zastępcza]

    2. czysta dysgenezja gonad z kariotypem 46XX [mutacje w obrębie receptora FSH i LH,brak miesiączki, nierozwijanie sie II- III rzędowych cech płciowych]

    3. czysta dysgenezja gonad z kariotypem 46XY [tzw, ZESPÓŁ SWEYERA - mutacja w obrębie genu SRY, OBIAWY : pierwotny brak miesiączki, brak rozwoju wtórnych cech płciowych, szczątkowe gonady, hirsutyzm, przerost łechtaczki, gonadoblastoma (jajnik)]

    4. dysgenezja mieszana gonad [po jednej stronie dysgenetyczna gonada, a po drugiej jądra
      lub jajnika, kariotyp mozaikowy 45X/46XY]

ZESPÓŁ KLINEFTERA (dysgenezja jąder)

ZAKAŻENIA ŻEŃSKICH NARZĄDÓW PŁCIOWYCH

ZAKAŻENIE - proces wtargnięcia drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu,

ZAPALENIE - jest to odczyn obronny organizmu na miejscowe działanie czynników szkodliwych.

DROGI ZAKAŻENIA : WSTĘPUJĄCA - od zewnątrz (z przedsionka pochwy do otrzewnej),

ZSTĘPUJĄCA - źródło zakażenia w ogniskach wewnątrzustrojowych (ropne zapalenie migdałków, zęby martwicze, wyrostek robaczkowy zmieniony zapalnie), drogą naczyń krwionośnych.

Mechanizmy obronne- oprócz ogólnoustrojowych, istnieją dodatkowe w narządach płciowych, tj. mechaniczny, chemiczny i biologiczny.

w mechanizmie tym istotną rolę odgrywają:

ROZPOZNANIE : objawy, badanie mikrobiologiczne (stopień czystości pochwy), badanie ginekologiczne.

STOPNIE CZYSTOŚCI POCHWY :

I0 komórki nabłonka i bardzo dużo komórek Doderleina,

II0 komórki nabłonka, dużo pałeczek Doderleina, pojedyncze bakterie G - dodatnie

i G - ujemne, pojedyncze leukocyty,

III0 komórki nabłonka, brak pałeczek Doderleina (lub pojedyncze), liczne leukocyty,

liczna mieszana flora bakteryjna (początkowe stadium zapalenia narządu rodnego),

IV0 brak pałeczek Doderleina, bardzo liczne leukocyty i flora mieszana bakteryjna,

rzęsistek, grzyby - wskazuje na zaawansowany stan zapalny.

ZAPALENIE POCHWY (Vaginitis, Kolpitis) - wydzielina jest koloru białego o kłaczkowatej konsystencji, zlokalizowana zazwyczaj w tylnym sklepieniu pochwy. Jakość i ilość złuszczonych komórek oraz płyn pochodzący z górnego piętra narządu rodnego uzależnione są od procesów biochemicznych, na które wpływ mają hormony (np. doustne środki antykoncepcyjne).

Przyczyny:

kosmetycznych,

-> termiczne > przegrzanie lub przechłodzenie,

-> fizyczne > zbyt ciasna, obcisła i obcierająca bielizna, czynności masturbacyjne,
ciała obce w pochwie, stosowanie pessariów, tamponów, współżycie seksualne.

ujemny wpływ - krew miesiączkowa i śluz szyjkowy.

Podział:

Objawy - nieprzyjemny rybi zapach, szara wydzielina pokrywająca ściany pochwy.

Leczenie - Metronidazol (doustnie, dopochwowo).

GRZYBICZE ZAPALENIE SROMU I POCHWY

Przyczyna -> grzyby drożdżopodobne (Candida albicans)

Do wystąpienia infekcji predysponują:

OBIAWY : świąd i pieczenie sromu, upławy białe, gęste -> serowate, ściśle przylegające do podłoża, dolegliwości bólowe (np. podczas oddawania moczu - dysuria), zaczerwienienie warg sromowych, ściany pochwy obrzęknięte i zaczerwienione


Rozpoznanie: badaniem mikrobiologicznym (stopień czystości pochwy) i badanie ginekologiczne.

Leczenie: terapia miejscowa -> dopochwowe środki p/grzybicze (kremy, tabletki, globulki), najczęściej Klotrimazol, Pimafucin, Mikonazol, Tiokonazol, Terkonazol, Nystatyna, terapia ogólna -> leki > Ketokonazol, Flukonazol, Triazol, Diflukan - stosowanie przez 1 - 3 dni, przy nawrotach przedłużenie kuracji od 7-15 dni, stężenie leku w pochwie utrzymuje się o kilka dni dłużej, w przypadkach nawracających infekcji zaleca się stosowanie krótkich (5-11) kursów leczenia preparatami dopochwowymi, bezpośrednio przed miesiączką lub po niej.

RZĘSISTKOWE ZAPALENIE POCHWY - przez pierwotniaka Trichomonas vaginalis,
do zakażenia dochodzi na drodze płciowej oraz na skutek nie przestrzegania higieny osobistej.


OBJAWY: cuchnące, obfite, ropne, często pieniste upławy (zielona, ropna wydzielina o nieprzyjemnym zapachu), rozlane zaczerwienienie pochwy z wybroczynami w nabłonku (punkcikowate owrzodzenia),

świąd sromu i pochwy, szczególnie dotkliwie odczuwalne podczas oddawania moczu (obecność pierwotniaka w pęcherzu moczowym), wzmożone napięcie w trakcie badania ginekologicznego.

//zakażenie może przebiegać bezobjawowo//


ROZPOZNANIE : ocena mikrobiologiczna (stopień czystości pochwy), i badanie ginekologiczne.

LECZENIE (powinno obejmować zawsze oboje partnerów!!!) Metronidazol, Tinidazol (doustnie
i dopochwowo) w pojedynczej dużej dawce doustnej (lub przez 7 dni dawki mniejsze),

Klotrimazol (dopochwowo) - w czasie ciąży.

RZEŻĄCZKA - zakażenie przenoszone drogą płciową, spowodowane przez dwoinki rzeżączki Neisseria gonorrhoea,można stwierdzić w wydzielinie cewki , szyjki macicy, odbytu lub gardła.

OBJAWY: ropne upławy wypływające z cewki moczowej i kanału szyjki macicy, pieczenie cewki moczowej przy oddawaniu moczu, przy uogólnieniu: gorączka, dreszcze, zmiany skórne o charakterze pęcherzykowo - grudkowym (może dojść do zapalenia stawów, niekiedy również do zapalenia wątroby, opon mózgowych i mięśnia sercowego)

ROZPOZNANIE: badanie mikrobiologiczne wymazów z cewki moczowej, szyjki macicy, odbytu
i badanie ginekologiczne, ucisk na cewkę moczową przez pochwę powoduje wyciek ropny.

LECZENIE: lekiem pierwszego rzutu jest Penicylina procainowa (i.m.), dodatkowo można stosować Gentamycynę, czy Ceftriakson (3-5 dni) miejscowo - gorące nasiadówki lub ciepłe, wilgotne kompresy, ( po14 dniach badanie kontrolne)

ZAPOBIEGANIE : uświadomienie o możliwości zakażenia podczas przypadkowych stosunków seksualnych, higiena współżycia płciowego, stosowanie chemicznych, mechanicznych środków profilaktycznych, wczesne rozpoznawanie i leczenie.

KIŁA - czynnikiem wywołującym jest krętek blady (Treponema pallidum), który może przenikać

przez uszkodzone, jak i nie uszkodzone błony śluzowe.

ROZPOZNANIE :

LECZENIE: w pierwszym okresie - Debecylina (i.m.), czasami dawkę powtarza się w tygodniowych odstępach, Tetracyklina, Erytromycyna (p.o.).

ZAPOBIEGANIE :

ZAPALENIE PRZYDATKÓW - to łączne zapalenie jajników i jajowodów, ponieważ kliniczne rozgraniczenie tych jednostek , szczególnie w stanie ostrym jest niemożliwe.

PRZYCZYNY: droga wstępująca przez kanał szyjki i jamę macicy, droga zstępująca (krew) lub bezpośrednie przejście z jelita lub otrzewnej,po operacjach (brzusznych, pochwowych).

ból w podbrzuszu, wysoka temperatura ciała, niekiedy zapalenie otrzewnej miednicy

mniejszej, ze strony sąsiednich narządów - zaparcia, biegunka, kolka jelitowa, dolegliwości

pęcherza moczowego.

LECZENIE : hospitalizacja, bezwzględne leżenia, regulacja wypróżnień, kontrola gospodarki wodnej,

dieta lekkostrawna, leki p/bólowe, p/zapalne, antybiotyki.

LECZENIE : najlepiej uzdrowiskowe (kąpiele borowinowe) przez 4-6 tygodni, leki p/zapalne, rozkurczowe, leczenie operacyjne - ostateczność.

POWIKŁANIA : ropniak jajowodu, ropień jajnika lub jajnikowo-jajowodowy (pęknięcie tych

zmian), torbiel jajowodowo - jajnikowa, ropień zagłębienia odbytniczo - macicznego, przetoki,

zapalenie przymacicz.

SKUTKI ZAPALENIA :

ZAPALENIE NARZĄDÓW MIEDNICY MNIEJSZEJ - PID - zakażenie obejmuje górną część narządu płciowego kobiety, okoliczną tkanką łączną i jamę miednicy mniejszej (nie dotyczy ciąży
i okresu pooperacyjnego).


Czynniki ryzyka:
wiek (kobiety młode), aktywne życie płciowe (częste zmiany partnerów),

wewnątrzmaciczna wkładka antykoncepcyjna, bakteryjne zapalenie pochwy.

Objawy: wzrost temperatury ciała powyżej 38 0C, bóle w podbrzuszu, bolesność przy poruszaniu częścią pochwową połączoną z bolesnością uciskową w rzucie przydatków, śluzowo - ropna wydzielina z kanału szyjki macicy


LECZENIE - SZPITALNE - wysoka temperatura, objawy niedrożności, bez zmian po leczeniu antybiotykami, wymagające interwncji chirurgicznej, AMBULATORYJNE - leki> Ofloksacyna
+ Metronidazol; Cefalosporyny (Ceftriakson),

ZABURZENIA RÓŻNICOWANIA PŁCI

  1. OBOJNIACTWO RZEKOME MĘSKIE [ stwierdza sie wystepowanie jąder ale zewnętrzne lub wenętrzne narządy płciowe wykazują na fenotyp żeński, całkowity brak wrażliwości na androgeny, kariotyp męski 46 XY, CECHY : brak macicy i jajowodów, ślepo zakończona pochwa, nisko zlokalizowane jądra]

  2. OBOJNIACTWO RZEKOME ŻEŃSKIE [stwierdza sie wystepowanie jajników ale zewnętrzne lub wenętrzne narządy płciowe wykazują cechy somatyczneskie (zmiana sylwetki ciała, nadmierne owłosienie, obniżenie skali głosu), a także zmian zewnętrznych narządów płciowych (np. przerost łechtaczki) w wyniku zaburzenia hormonalnego - nadmiaru androgenów] PRZYCYZNY : wrodzony przerost nadnerczy, guzy wirylizujące, leki androgenne,

  3. OBOJNIACTWO PRAWDZIWE [tkanka jajnikowa jak i jądra, o charakterze obojniaczym]

LECZENIE : usunięcie gonad + hormonalna terapia zastępcza,

ZESPOŁY HIPERANDROGENEZJI U KOBIET :

  1. ZESPÓŁ POLICYSTYCZNYCH JAJNIKÓW - najczęstsza z edokrynopatii u kobiet w wieku rozrodczym, bardzo często przebiega z otyłością, rozwija się, gdy jajniki są stymulowane przez nadmierne ilości męskich hormonów (androgenów), w szczególności testosteronu, oraz przez nadmierne uwalnianie hormonu luteinizującego (LH) albo wysoki poziom insuliny we krwi [badania hormonalne, USG, histopatologiczne jajników] [LECZENIE - obniżenie pozimu androgenów, likwidacja otyłości, metmorfina] wystąpienie PCOS w przypadku zgodności dwóch kryteriów spośród podanych trzech:

    -
    rzadkie owulacje lub brak owulacji,
    -
    nadmierna aktywność androgenów,
    -
    liczne torbiele w jajnikach,

Do powszechnych objawów PCOS należą: