SYSTEMATYKA KINEZYTERAPII

ZASADY WYKONYWANIA ĆWICZEŃ LECZNICZYCH

• Opanowanie świadomego kontrolowanego zmniejszania nadmiernego napięcia mięśniowego (rozluźnianie mięsni).

• Ćwiczenia należy wykonywać w izolowanych pozycjach wyjściowych stwarzając warunki dla stabilizacji nie ćwiczonych stawów oraz zapewniających choremu poczucie wygody sprzyjające rozluźnieniu mięśni.

• W czasie wykonywania ćwiczeń konieczna jest stabilizacja odcinka bliższego ćwiczonego stawu, której celem jest wyeliminowanie współruchów w sąsiednich stawach. Stabilizację uzyskuje się poprzez dobór odpowiedniej pozycji wyjściowej, chwyt lub założenie pasa stabilizującego.

• Ruch powinien odbywać się płynnie wokół fizjologicznej osi stawu i we właściwej dla danego ruchu płaszczyźnie.

• Wszystkie ruchy w stawach powinny być wykonywane w pełnym zakresie (jeżeli jest to możliwe).

• Ćwiczenie prowadzi się w odpowiednim dla rodzaju ćwiczenia rytmie, uwzględniając fazę skurczu i rozkurczu mięśnia oraz przerwę przed następnym skurczem.

• Nasilenie ćwiczeń i obciążenia powinny być tak dobrane by nie powodowały odczynów zapalnych w stawach oraz nie prowadziły do nadmiernego zmęczenia osłabionych grup mięśniowych

• Pacjent może odczuwać niewielkie bóle pochodzenia mięśniowego lub związane z ruchem tylko w czasie trwania ćwiczeń lub do dwóch godzin po ćwiczeniach. Ćwiczenia nigdy nie powinny wywołać silnych bólów utrzymujących się przez wiele godzin lub dni.

• Ćwiczenia muszą być tak zorganizowane aby zapewnić choremu pełne bezpieczeństwo.

SYSTEMATYKA KINEZYTERAPII

• Kinezyterapia o działaniu miejscowym

• obejmuje wszystkie działania lecznicze i środki pomocnicze, które dotyczą narządu w którym umiejscowione jest schorzenie

• zmierza do wytwarzania mechanizmów kompensacji miejscowej, szczególnie w sytuacjach gdy nie ma możliwości osiągnięcia stanu poprzedzającego chorobę

• nie powinna angażować więcej niż 30% dynamicznych zespołów mięśniowych

• stałe wskaźniki fizjologiczne tj.: tętno, ciśnienie, rytm oddechowy nie powinny ulec zmianie

• nie oddziaływuje na wydolność ogólnoustrojową

• może być stosowana nawet u pacjentów w stanach ciężkich

• jest silnie związana z: fizykoterapią, farmakologią, balneologią czy masażem

• do kinezyterapii o działaniu miejscowym zaliczamy następujące rodzaje ćwiczeń:

1. ćwiczenia bierne

2. ćwiczenia czynno-bierne

3. ćwiczenia samowspomagane

4. ćwiczenia czynne w odciążeniu

5. ćwiczenia w odciążeniu z oporem

6. ćwiczenia czynne wolne

7. ćwiczenia czynne z oporem

8. ćwiczenia prowadzone

9. inne formy ćwiczeń i oddziaływań:

1. ćwiczenia redresyjne

2. wyciągi redresyjne

3. ćwiczenia izometryczne

4. ćwiczenia synergistyczne

5. ćwiczenia oddechowe

6. ćwiczenia relaksacyjne

7. ćwiczenia czynności samoobsługowych

8. pionizacja i nauka chodu

9. ćwiczenia manualne

• Kinezyterapia o działaniu ogólnym

• opiera się na zdrowych, nie objętych procesem patologicznym częściach ciała

• jej zadaniem jest powrót co najmniej do stanu sprzed zachorowania, lub uzyskanie kompensacyjnych przyrostów wszystkich składowych sprawności ogólnej co decyduje o wynikach kinezyterapii

• chodzi o poprawę siły mięśniowej i wytrzymałości dzięki wysiłkom o charakterze ogólnym

• zajęcia prowadzi się grupowo w zespołach jednolitych pod względem jednostki chorobowej, wydolności ogólnej, wieku i płci

• do kinezyterapii o działaniu ogólnym zaliczamy następujące rodzaje ćwiczeń:

1. ćwiczenia ogólnousprawniające / ogólnokondycyjne

2. ćwiczenia gimnastyki porannej

3. ćwiczenia w wodzie

4. sport inwalidów

• Metody kinezyterapeutyczne

• dostosowanie dokładnie opracowanych schematów i postępowań oraz wzorców ruchowych do leczniczych potrzeb określonych jednostek chorobowych czy jednorodnych pod względem etiologii schorzeń

• u podstaw większości z tych metod leży poszukiwanie zależności między rozwojem struktur nerwowo-mięśniowych a ruchem

• ich zadaniem jest przeciwdziałać zmianom powstałym w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, narządu ruchu lub w obu tych układach jednocześnie

• wybrane metody kinezyterapeutyczne:

1. metody mechaniczne

1. Metoda Cyriaxa

2. Metoda Dobosiewicza

3. Metoda Hoppe

4. Metoda Kaltenborna-Evjentha

5. Metoda Karskiego

6. Metoda Klappa

7. Metoda Kostewicza

8. Metoda Majocha

9. Metoda McKenzie

10. Metoda Siwka-Tylmana

2. metody neurofizjologiczne

1. Metoda Brunkow

2. Metoda NDT Bobath

3. Metoda PNF

4. Metoda Vojty

3. metody edukacyjne

1. Metoda Ayres

2. Metoda Domana

3. Metoda Petö

4. Metoda Pilatesa

5. Metoda S-E-T

6. Metoda Sherborne

KINEZYTERAPIA O DZIAŁANIU MIEJSCOWYM

       ĆWICZENIA BIERNE

         zastosowanie:

-          siła mięśniowa 0 i 1

-          pacjenci akinetyczni (pozbawieni normalnej aktywności ruchowej)

-          u pacjentów u których ruch czynny jest przeciwwskazaniem

         cele:

-          zamiana ruchu biernego na czynny

- wspomaganie „pompy mięśniowej”- sprawniejszy odpływ krwi żylnej z obwodu-sprawny m w

trakcie skurczu wywiera nacisk na układ żylny.

-          poprawa trofiki tkanek miękkich objętych porażeniem

-          zapobieganie odleżynom

-          utrzymanie fizjologicznych zakresów ruchu

-          utrzymanie prawidłowej elastyczności  i plastyczności mięsni, więzadeł i torebek

-          zapobieganie procesom osteomalacji

         wskazania:

-          porażenia i niedowłady mięśni zarówno wiotkie jak i spastyczne

-          początkowy okres uruchomiania stawu po zabiegu operacyjnym

-          stan po długotrwałym unieruchomieniu kończyny

-          zła trofika tkanek miękkich (pacjenci nieprzytomni)

- choroby układu krążenia, tam gdzie wysiłek związany z samodzielnymi ćwiczeniami nie jest

wskazany

         przeciwwskazania:

-          przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

-          stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

-          stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

-          stany zapalne żył

-          rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

-          stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

-          występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

- ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

-          temperatura powyżej 38°

-          ogólny ciężki stan pacjenta

         metodyka:

       PW. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1

       stabilizacja:

-          stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym

i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy

-          uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące

       chwyt:

-          musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych

-          zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy

trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)

       zasady wykonywania ruchu:

-          ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta dla ułatwienia pracy może on

powiesić ćwiczone części ciała

-          płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu

-          w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu

-          w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu   

- należy odciągnąć od siebie kości tworzące staw, aby zmniejszyć nacisk i tarcie

powierzchni stawowych.

       liczba powtórzeń w jednej płaszczyźnie od 20 do30 razy w czasie jednego zabiegu

       ćwiczenia bierne wykonuje się 1-2 razy dziennie (im cięższy stan pacjenta tym częściej)

       tempo ćwiczeń wolne i rytmiczne.

       ĆWICZENIA CZYNNO-BIERNE

         zastosowanie:

-          wykonuje się przy sile mięśniowej 2,3,4 i 5(trudne do ustalenia)

- nadmierne napięcie mm wywołane bólem, unieruchomieniem lub innymi patologicznymi

czynnikami

         cele:

- czasami należy je stosować w przypadkach kiedy siła jest większa i wtedy ćwiczenia te robimy

aby rozbić skutki obronnego napięcia mm wynikające z bólu

-          przerwanie błędnego koła bólu

         wskazania:

-          stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych głównie w obrębie narządu ruchu

-          stany po unieruchomieniu w opatrunkach gipsowych

-          choroby gośćcowe, reumatoidalne

-          unieruchomienie kończyn za pomocą wyciągów

-          stany atrofii (zanik) tkankowej

-          demineralizacja kości

-          oparzenia większych części ciała

-          inne zabiegi operacyjne nie koniecznie w obrębie narządu ruchu (np.: stan po mastektomii)

         przeciwwskazania:

-          przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

-          stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

-          stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

-          stany zapalne żył

-          rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

-          stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

-          występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

-          temperatura powyżej 38°

-          ogólny ciężki stan pacjenta

- ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

-          w sytuacji gdy pacjent nie może dokonać czynnego rozluźnienia (napięcia spastyczne)

         metodyka:

      PW. taka jak przy ćwiczeniach biernych

       stabilizacja:

-          stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym

i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy

-          uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące

       chwyt:

-          musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych

-          zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy

trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)

-          chwyt musi gwarantować choremu dobre odciążenie, pacjenta musi zaufać terapeucie i

dopiero wtedy będzie w stanie czynnie rozluźnić napięte grupy mięśniowe

       zasady wykonywania ruchu:

-          ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta

-          zadaniem pacjenta jest czynne rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni

-          ruch prowadzony  w niepełnym zakresie, płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół

fizjologicznej osi stawu

-          ruch prowadzimy do granicy bólu a nawet lekko ją przekraczamy

       liczba powtórzeń indywidualna dla każdego pacjenta (optymalne jest 3-5 serii po 10 powtórzeń,

przerwa między seriami 30 - 60 s)

       w czasie przerwy między seriami wykonywać należy masaż, potrząsania, wibracje

       ćwiczenia czynno-bierne powinny być wykonywane3-5 razy dziennie

       tempo ćwiczeń bardzo wolne i rytmiczne pozwalające pacjentowi na koncentrację i rozluźnienie

       przez cały czas trwania ćwiczeń fizjoterapeuta musi mieć kontakt wzrokowy z pacjentem

• Należy te ćwiczenia prowadzić przy wspomaganiu środkami fizykoterapii, obniżającymi

napięcie mm, a często pod osłoną leków p/bólowych.

       ĆWICZENIA SAMOWSPOMAGANE

         zastosowanie:

- siła mięśniowa wg skali Lovetta 0 i 1

-          u osób przewlekle chorych u których proces patologiczny spowodował nieodwracalne zmiany

-          jako rozgrzewka przed innymi zabiegami kinezyterapeutycznymi

         cele:

-          zwiększenie zakresu ruchu w stawach

-          uzyskanie rozluźnienia nadmiernie napiętych mięśni

-          poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie działania pompy mięśniowej

-          zapobieganie niekorzystnym zmianom wynikającym z bezruchu

         wskazania:

-          ograniczenie zakresu ruchu w stawach

-          przygotowanie do redresji wykonywanych przy współudziale fizjoterapeuty

-          przygotowanie do ćwiczeń czynnych wolnych

         przeciwwskazania:

-          przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

-          stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

-          stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

-          stany zapalne żył

-          rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

-          stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

-          występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

-          temperatura powyżej 38°

-          ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

-          ogólny ciężki stan pacjent

         metodyka:

       ćwiczenia kombinowane

       dla chorych części ciała jest to działanie o charakterze biernym (siła mięśniowa 0 i 1), natomiast dla zdrowych

części ciała są to ćwiczenia czynne, często oporowe.

       ćwiczenia samowspomagane najdogodniej jest wykonywać w UGUL -u

       zasady mocowania systemu bloczkowego:

-          bloczek kierunkowy zawieszamy na pożądanej wysokości

-          pozycja wyjściowa i odpowiednie zamocowanie bloczka pozwala na przebieg ruchu we właściwej płaszczyźnie

       zasady wykonywania ruchu:

-          na ćwiczona kończynę zakłada się podwieszkę połączoną z linką, która biegnie  przez bloczek

kierunkowy, drugi jej koniec zakładany jest na zdrową kończynę

-          pacjent wykonując ruch jedna kończyna wspomaga wykonanie ruchu w stawach drugiej kończyny

-          jest to rodzaj redresji którą chory sam wykonuje

-          fizjoterapeuta kontroluje czy ruch wykonywany jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół

fizjologicznej osi stawu

-          przy osłabieniu siły mięśniowej nie dopuszczamy do pełnego zmęczenia

       ćwiczenia samowspomagane mogą być również wykonywane za pomocą laski gimnastycznej(1m), laskę

trzyma się oburącz, a szerokość chwytu powinna być większa od szerokości barków

       liczba powtórzeń jednego ćwiczenia wynosi przeciętnie 30

       ćwiczenia samowspomagane wykonuje się 1 raz dziennie, kilka serii

       ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU

         zastosowanie:

-         w odniesieniu do tych grup mięśniowych, których siła oscyluje od -2 do +2

         cele:

-         przeciwdziałanie zanikom mięśniowym

-          uzyskanie przyrostu siły mięśniowej do wartości umożliwiających swobodne poruszanie kończyną  lub jej

częścią  (doprowadzenie jej do poziomu na 3 wg. Lovetta)

- zapobieganie przykurczom w stawie

-          utrzymanie fizjologicznego zakresu ruchów w stawach poprzez systematyczne odżywianie chrząstki stawowej

-          umożliwienie wykonywania ruchu w stawach w pełnym zakresie , podtrzymując tym samym prawidłową

dotychczasową elastyczność mięśni zawiadujących danym stawem, więzadeł i innych struktur

         wskazania:

-          zaniki i znaczne osłabienie siły mięśniowej

-          niepełny zrost kostny

-          zmiany zwyrodnieniowe stawów

- zmiany chorobowe powierzchni stawowych, kiedy to dążymy do zmniejszenia ich tarcia o siebie w czasie

ruchu

-          ograniczenia ruchomości w stawach

-          stany po unieruchomieniu (poprawa siły mięśniowej)

-          zespoły bólowe w obrębie aparatu ruchu

         przeciwwskazania:

-          stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

-          stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

-          stany zapalne żył

-          rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

-          stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

-          występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

-          temperatura powyżej 38°

-          ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

-          ogólny ciężki stan pacjenta 

         metodyka:

       PW. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 2

       odciążenie uzyskuje się poprzez:

- podwieszenie ćwiczonej kończyny - system bloczkowo - ciężarkowy,

- zmniejszenie tarcia o podłoże (płaszczyzny poślizgowe),

- zanurzenie chorego w wodzie,

- podtrzymywanie ćwiczonej kończyny rękami fizjoterapeuty

       podwieszenie ćwiczonej kończyny - odciążenie na podwieszkach musi być pełne, dobierając PW należy tak układać pacjenta by płaszczyzna ruchu była równoległa do podłoża. Ćwiczenia dogodnie jest wykonywać w urządzeniu składającym się z 3 ścian i ściany sufitowej - UGUL - Uniwersalny Gabinet Usprawniania Leczniczego.

1.       podwieszenie osiowe

-          punkt zawieszenia ćwiczonej kończyny znajduje się prostopadle nad osią ruchu

- ruch odbywa się w płaszczyźnie poziomej wokół osi pionowej przy pełnym odciążeniu.

-          podwieszki zakładamy tak, aby ćwiczona kończyna była w pełni odciążona

-          ruch powinien się zaczynać od momentu bezwładności  kończyny, tzn. że po każdym wykonaniu

ruchu kończyna pozostaje przez chwilę w pozycji wyjściowej

2.       podwieszenie pozaosiowe

- punkt zaczepienia linek znajduje się poza osią ruchu

- ruch odbywa się tak jakby po wycinku koła, mając moment wznoszenia(utrudnienie) oraz

opadania(ułatwianie)

- w celu uzyskania utrudnienia ruchu punkt zawieszenia należy przesunąć w kierunku przeciwnym

do wykonywanego ruchu, w celu wspomagania punkt zawieszenia należy przesunąć w kierunku

wykonywanego ruchu

       zmniejszenie tarcia o podłoże

-          uzyskuje się poprzez:

-          wytalkowanie gładkiej powierzchni, po której odbywa się ruch

-          podłożenie pod ćwiczoną kończynę sukna lub krążków z waty

-          przymocowanie wrotek do ćwiczonej kończyny

       zanurzenie chorego w wodzie

-          stwarza najlepsze warunki dla pracy słabych mięśni

-          środowisko wodne powoduje:

-          odciążenie

-          rozluźnienie

-          umożliwia wykorzystanie siły unoszącej ciało dla wspomagania ruchów

       podtrzymywanie ćwiczonej kończyny przez fizjoterapeutę

-          fizjoterapeuta podtrzymuje ćwiczony odcinek ciała podczas ruchu

-          sposób ten stwarza możliwość wspomagania lub utrudniania ruchu

       stabilizacja:

-          stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był

wspomagany przez sąsiednie stawy

-          uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące

       zasady wykonywania ruchu:

-          pacjent wykonuje ruch samodzielnie w warunkach odciążenia

- dzięki wyłączeniu siły ciążenia stworzono zostają lepsze warunki aktywizowania chorego, które

przejawiają się w możliwości wykonania dynamicznej pracy w warunkach niedowładów.

-          ruch prowadzony jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu i w pełnym

fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu

-          w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu  

       czas trwania ćwiczeń grupy mięśni wykonujących określone ruchy max. 5 minut (bez bólu)

       ćwiczenia czynne w odciążeniu wykonuje się 1 razy dziennie

       raz w tygodniu wykonujemy pomiar zakresu ruchomości i siły mięśniowej

       tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśni, przy niewielkiej sile mięśni jest wolne, a w miarę jej przyrostu -

szybsze.

       ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU Z OPOREM

         zastosowanie:

-         ćwiczenia te pozwalają słabym mięśniom nie tylko wykonywanie ruchu, lecz również pokonanie nieznacznego

oporu. Eliminujemy masę kończyny przez jej podwieszenie. Uzyskujemy więc możność dawkowania oporu,

co jest najlepszą metodą prowadzącą do zwiększenia siły mięśni.

         cele:

-         przeciwdziałanie zanikom mięśniowym

-         uzyskanie przyrostu siły słabych mięśni

         wskazania:

-          zaniki i znaczne osłabienie siły mięśniowej

-          osłabienie siły mięśni wynoszącej od + 2 do 3, a nawet powyżej 3 wg Lovetta.

         przeciwwskazania:

-          ostre stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

-          stany zapalne żył

-          rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

-          stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

-          występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

-          temperatura powyżej 38°

-          ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

-          ogólny ciężki stan pacjenta 

         metodyka:

       odciążenie uzyskuje się poprzez:

- podwieszenie osiowe w UGUL-u

- poza podwieszkami odciążającymi kończynę, zakładamy jeszcze mankiet, który łączy się z

ciężarkiem linką biegnącą przez bloczek kierunkowy i bloczek dodatkowy.

- bloczek kierunkowy umieszcza się na bocznych ścianach w celu uzyskania przebiegu linki w płaszczyźnie ruchu. Powinien on być umieszczony tak aby w chwili wykonania ½ zakresu ruchu w stawie linka łącząca mankiet z bloczkiem kierunkowym przebiega prostopadle do długości osi ćwiczonego odcinka ciała.

Opór narasta wówczas stopniowo osiągając maksimum w ½ zakresu ruchu, po czym stopniowo maleje. Opór jest zatem największy w środkowej części zakresu ruchu.

- bloczek dodatkowy umieszcza się na siatce sufitowej w celu umożliwienia swobodnego i bezpiecznego dla chorego ruchu ciężaru. Długość linki regulujemy tak, aby w PW do ćwiczeń ciężarek spoczywał na podłodze.

       zasady wykonywania ruchu:

-          pacjent wykonuje ruch samodzielnie w warunkach odciążenia z lekkim oporem

- dzięki wyłączeniu siły ciążenia stworzono zostają lepsze warunki aktywizowania chorego

-          ruch prowadzony jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu i w pełnym

fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu

-          w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu  

       czas trwania ćwiczeń grupy mięśni wykonujących określone ruchy max. 5 minut (bez bólu)

       ćwiczenia czynne w odciążeniu wykonuje się 1 razy dziennie

       tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśni, przy niewielkiej sile mięśni jest wolne, a w miarę jej przyrostu -

szybsze.

• ĆWICZENIA CZYNNE WOLNE

• zastosowanie:

• przy sile mięśniowej na 3

• cele:

• zwiększenie siły i wytrzymałości przede wszystkim określonej grupy mięśniowej

• utrzymanie i zwiększenie zakresów ruchu w stawach

• poprawa koordynacji ruchowej

• wskazania:

• osłabienie siły mięśniowej (minimum 3)

• ograniczenia zakresu ruchomości

• wzmożone spoczynkowe napięcie mięśni

• zaburzenia koordynacji nerwowo-mięśniowej

• przeciwwskazania:

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

• ogólny ciężki stan pacjenta

• metodyka:

Ćwiczenia te polegają na samodzielnym wykonaniu ruchów w stawach z pokonaniem tylko ciężaru ćwiczonego odcinka ciała. Wykonuje je się przy sile 3, a także 4,5, jako uzupełnienie innych ćwiczeń. Ruch wykonywany jest dzięki skurczowi izometrycznemu mięśnia.

• pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 3

• choremu należy dokładnie objaśnić sposób wykonania ruchu i pozycję wyjściową

• zaczynamy od ćwiczeń łatwych i prostych w pozycjach izolowanych

• po ich opanowaniu i poprawie siły mięśniowej przechodzimy do ćwiczeń trudniejszych, bardziej złożonych

• zasady wykonywania ruchu:

• ruchy płynny i rytmiczny (tylko wtedy pomaga w rozluźnieniu i poprawie koordynacji nerwowo-mięśniowej)

• ruch wykonywany we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu

• czas zależy od wydolności pacjenta, zwykle rozpoczynamy od 2 do 3 powtórzeń jednego ćwiczenia, zwiększając stopniowo liczbę powtórzeń. Praca ćwiczonej grupy mięśni powinna trwać w sumie 15 minut.

• stopniowo zwiększamy liczbę powtórzeń i tempo

• tempo ćwiczeń dostosowane do możliwości chorego, na początku powolne, a w miarę opanowywania techniki tempo wzrasta.

• przy ćwiczeniach tych nie używa się przyborów

• ćwiczenia czynne wolne wykonuje się indywidualnie, rzadziej zespołowo

• w czasie wykonywania ćwiczeń terapeuta sprawdza, czy ruch wykonuje właściwa grupa mięśni. W razie włączenia się mięsni wspomagających należy twierdzić, ze ćwiczenia są za trudne lub, że liczba powtórzeń jest za duża.

• ĆWICZENIA PROWADZONE

• zastosowanie:

• przy sile mięśniowej zmiennej w zależności od sektora zakresu ruchu

• cele:

• wzmacnianie mięśni poprzez umożliwienie im pracy, której nie mogły by wykonywać bez pomocy

• odtwarzanie i utrwalanie w pamięci wzorców ruchowych

• wskazania:

• osłabienie siły mięśniowej

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100

• ogólny ciężki stan pacjenta

• stan po tomografii komputerowej z kontrastem

• stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)

• metodyka:

w ćwiczeniach wspomaganych-prowadzonych kinezyterapeuta prowadzi ruch odciążając ćwiczoną kończynę, a chory współdziała w wykonaniu ruchu w miarę swoich możliwości

• pw. taka jak przy wykonywaniu testu Lovetta

• stabilizacja:

• stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy

• uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące

• chwyt:

• musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych

• powinien się charakteryzować dużą powierzchnią styku pomiędzy ręką terapeuty a ćwiczoną częścią ciała

• zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)

• zasady wykonywania ruchu:

• choremu trzeba dokładnie wyjaśnić ruch który ma on wykonywać

• siła wspomagająca powinna być tak dawkowana, aby umożliwiła wykonanie ruchu, a nie zastępowała pracy ćwiczonych mięśni

• ćwiczone mięśnie musza maksymalnie pracować aby nastąpił przyrost ich siły

• fizjoterapeuta prowadzi ruch w całym jego zakresie tak, że największe wspomaganie jest w początkowej fazie ruchu (pokonanie bezwładności) i w końcowej jego fazie (pokonanie oporu mięśni antagonistów)

• przed rozpoczęciem ruchu należy rozciągnąć mięśnie (sprzyja to uzyskaniu silniejszego ich skurczu)

• kontrolujemy by pacjent wykonywał ruch płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu oraz w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu

• stosujemy się do zasady nie doprowadzenia do pełnego zmęczenia ćwiczonego zespołu dynamicznego

• ćwiczenia prowadzone wykonuje się 1-2 razy dziennie

• liczba powtórzeń oraz tempo ćwiczeń zależą od aktualnej siły mięśni

• ĆWICZENIA CZYNNE Z OPOREM

Polegają na pokonywaniu siły zewnętrznej przeciw działającej wykonywanemu ruchowi. Są to wysiłki o charakterze miejscowym, nie oddziaływujące na na ogólną wydolność wysiłkową organizmu.

• zastosowanie:

• przy sile mięśniowej na 4 i 5

• cele:

• uzyskanie przyrostu siły mięśniowej

• poprawa wytrzymałości mięśni

• zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych, szczególnie powstałych w wyniku unieruchomienia

• zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych, powstałych w następstwie procesów patologicznych

• opóźnienie występowania zaników mięśniowych

• uzyskanie kompensacyjnych przerostów siły

• uzyskiwanie przerzutów napięć kontralateralnych do części ciała znajdujących się czasowo w unieruchomieniu

• uzyskanie poprawy koordynacji nerwowo-mięśniowej

• zwiększanie sygnalizacji aferentnej w celu rozszerzenia pól pobudzenia w korze mózgu

• poprawa stanu psychicznego

• wskazania:

• osłabienie siły mięśniowej

• stany unieruchomienia (np.: opatrunek gipsowy)

• przeciwwskazania:

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

• ogólny ciężki stan pacjenta

• stan po tomografii komputerowej z kontrastem

• stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)

• metodyka:

• dozowanie oporu może się odbywać przez:

• ręce terapeuty

• obciążenie bezpośrednie, polegające na zawieszeniu w odpowiednich punktach kończyny obciążeń.

• obciążenie pośrednie, przez system bloczkowo-ciężarkowy (UGUL, kolumna przyścienna) Ważny jest sposób umieszczenia bloczka kierunkowego - tak aby w chwili wykonania ½ zakresu ruchuw stawie linka łącząca mankiet z bloczkiem kierunkowym przebiegała prostopadle do długiej osi ćwiczonego odcinka

• substancje elastyczne i dające się modelować- głównie dla mm rąk. (gąbki, piłeczki gumowe itp.)

• sprężyny

• prowadzenie ćwiczeń na urządzeniach specjalnych - Atlas, Herkules itp.

• środowisko wodne ( szybkość i np. płetwy)

• czynnikami znaczącymi w treningu oporowym są:

• czas treningu

• tempo wykonywania ćwiczeń

• liczba serii( liczba powtórzeń ćwiczenia wykonana bez przerwy wypoczynkowej)

• liczba powtórzeń w serii

• czas przerw między seriami

• liczba dni treningowych w tygodniu

• pw. zapewniająca wygodę i stabilizacje odcinka bliższego

• rytm i tempo zależne od tego, czy dążymy do uzyskania przyrostu siły czy zwiększenia wytrzymałości mięśni

• przyrost siły:

• stosuje się maksymalny opór do aktualnej siły mięśni

• liczba powtórzeń - niewielka

• tempo ćwiczeń - wolne

• zwiększenie wytrzymałości mięśni:

• znacznie mniejszy opór (około 50% aktualnego oporu maksymalnego)

• liczba powtórzeń - dużo większa

• tempo ćwiczeń - szybkie

• przed przystąpieniem do ćwiczeń czynnych z oporem określonej grupy mięśni należy ustalić wielkość aktualnego oporu i liczbę powtórzeń ruchów

• posłużyć się można wzorami opracowanymi przez różnych autorów jak: de Lorme i Watkins, McQueena. Autorzy ci oznaczają wielkość oporu dla ćwiczonych mięśni następująco:

- dobierają maksymalny ciężar, który chory może dźwignąć tylko jednorazowo wykonując ruch

w pełnym zakresie

- dobierają maksymalny ciężar, który chory może dźwignąć tylko 10 - krotnie wykonując ruch

w pełnym zakresie i bez przerw między dźwignięciami.

• Planując rodzaj ćwiczeń z oporem należy uwzględnić wiek chorego oraz stan jego ogólnej wydolności fizycznej. Jest to uzasadnione zmniejszaniem się elastyczności tkanek oraz wydolnością narządów krążenia i oddechowego z biegiem lat.

Metoda De Lorma i Watkinsa

• oparta na skurczu izotonicznym - jest to skurcz w trakcie którego zmienia się długość mięśnia przy stałym poziomie napięcia mięśniowego.

1 seria - 50% maksymalnego ciężaru - 10 powtórzeń

2 seria - 75% maksymalnego ciężaru - 10 powtórzeń

3 seria - 100% maksymalnego ciężaru - 10 powtórzeń

• czas przerwy między seriami - około 2 minut

• liczba dni treningowych w tygodniu - 4 - czyli 30 dźwignięć 4 razy tygodniu.

• wielkość maksymalnego ciężaru określa się co tydzień

Metoda McQueena

• metoda obciążeń submaksymalnych

• 4 serie po 10 powtórzeń z obciążeniem submaksymalnym umożliwiające wykonanie wszystkich powtórzeń w pełnym zakresie

• jeżeli pacjent jednorazowo pokonuje opór 10 kg to powinien wykonać 10 powtórzeń z obciążeniem 9 kg (90%)

• po wykonaniu skurczu należy wyraźnie zaznaczyć wykonanie ruchu w pełnym zakresie utrzymując położenie przez 2-3 s.

• czas przerwy między seriami - około 2 minut

• ilość dni treningowych w tygodniu - 3- czyli40 dźwignięć 3 razy w tygodniu

Metoda Hettingera-Müllera

• oparta na skurczu izometrycznym (tzw. krótkie ćwiczenia izometryczne) - wzrasta napięcie mięśnia przy stałej długości (wynikiem nie jest ruch ale utrzymanie części ciała w stałym położeniu np. odkręcanie mocno przykręconych śrub, stanie, trzymanie ciężarów); skurcz ten nazywany jest także skurczem izotermicznym, ze względu na utrzymanie ciepłoty ciała (dreszcze)

• 1 seria z 10 powtórzeniami z obciążeniem submaksymalnym (90%)

• może wzrosnąć do 3 serii dziennie

• czas trwania napięcia 5-6 s

• każde napięcie w serii musi być poprzedzone pełnym rozciągnięciem mięśni

• czas przerwy między napięciami od 5 do 10 s

• ilość dni treningowych w tygodniu - 5

• ĆWICZENIA REDRESYJNE

Wykonywane są w celu zniesienia przykurczów i stawowych ograniczeń ruchu przy użyciu siły zewnętrznej, którą zawsze jest ręka terapeuty. Wejście w granicę bólu jest czynnikiem charakteryzującym te działania, różniącym je od ćwiczeń biernych.

• zastosowanie:

• przykurcze tkanek miękkich

• cele:

• zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek miękkich

• uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie

• wskazania:

• ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100

• ogólny ciężki stan pacjenta

• stan po tomografii komputerowej z kontrastem

• stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego

• znaczne odwapnienie kości

• morfologiczne zmiany w kościach

• ograniczenie ruchomości stawu łokciowego powstałe na skutek złamania w obrębie stawu(czasami wykonujemy w obecności lekarza)

• wówczas gdy przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu w stawie można uzyskać poprzez ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia czynne z oporem oraz stałe posługiwanie się chorą kończyną przy wykonywaniu codziennych czynności

• metodyka:

• zasady wykonania ruchu:

• redresje wykonuje fizjoterapeuta rozciągając przykurczone tkanki miękkie siłą własnych mięśni

• konieczna jest stabilizacja odcinka bliższego stawu, Odcinek dalszy chwyta się przeważnie blisko stawu

• chwyt zwarty, pewny, kontakt ręki terapeuty z ćwiczoną częścią ciała powinien rozciągać się na jak największej powierzchni

• siłę należy dawkować indywidualnie, przekraczając granicę bólu i obserwując zachowanie chorego

• sytuacje niepokojące mogące występować po redresji i postępowanie:

• silny ból w czasie redresji - natychmiast przerwać i skontaktować się z lekarzem

• stanu zapalnego (miejscowego) - zaniechać redresji

• ból długotrwale się utrzymujący po redresjach- zmniejszenie siły używanej przy redresji

• szczególna ostrożność przy redresji należy zachować u osób młodych przed zakończeniem wzrostu kośćca

• przy redresjach wykorzystuje się działanie dźwigni,

• im dłuższe ramie dźwigni, tym mniejszej siły trzeba użyć do wykonania pracy

• użycie zbyt długiej dźwigni i zbyt dużej siły może spowodować uszkodzenie stawu, a nawet złamanie kości

• przez skrócenie ramienia dźwigni i rozłożenie punktu przyłożenia siły na jak największą powierzchnię ćwiczonego dalszego odcinka stawu maleje ryzyko powikłań

• przed rozpoczęciem redresji korzystnie działają:

• nagrzewania tkanek (lampa Solux, okłady parafinowe)

• blokady nowokainowe

• podanie środka przeciwbólowego

• ćwiczenia czynne

• masaż

• przyczyniają się one do :

• lepszego ukrwienia tkanek

• rozluźnienia mięśni

• zmniejszenia bólu

• cel ten uzyskuje się również wykonując redresje w ciepłej wodzie

• w czasie redrsesji należy odciągać od siebie kości tworzące staw

• obciążenie należy dobierać stopniowo w zależności od masy ciała pacjenta, siły mięśni, wieku i stanu ogólnego

• po każdorazowym wykonaniu ruchu należy kończynę sprowadzić do pozycji wyjściowej (rozluźnienie mięśni)

• uzyskane w czasie redresji zwiększenie zakresu ruchu należy utrwalić za pomocą:

• odpowiedniego ułożenia chorego

• szyny stabilizującej

• wyciągów

• należy dążyć do czynnej współpracy chorego w czasie wykonywania redresji

• czas trwania redresji 20-30 minut

• nie należy dążyć do uzyskania znacznej poprawy w krótkim czasie. Poprawę uzyskuje się bowiem tylko dzięki systematycznym i długotrwałym ćwiczeniom redresującym.

• Tempo wolne, pozwalające choremu na adaptacje do bólu.

• WYCIĄGI REDRESYJNE

Są ostatnim ogniwem leczenia zachowawczego przed interwencją chirurgiczną. Wykorzystuje się tutaj system bloczkowo-ciężarkowy i skalowany odważnikami ciężar.

• zastosowanie:

• przykurcze tkanek miękkich

• cele:

• zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek miękkich

• uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie

• wskazania:

• ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• zła tolerancja na ból

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100

• ogólny ciężki stan pacjenta

• stan po tomografii komputerowej z kontrastem

• stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego

• znaczne odwapnienie kości

• morfologiczne zmiany w kościach

• zniszczenie powierzchni stawowych

• choroby z zaburzeniami metabolizmu

• wówczas gdy przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu w stawie można uzyskać poprzez ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia czynne z oporem oraz stałe posługiwanie się chorą kończyną przy wykonywaniu codziennych czynności

• metodyka:

• wyciąg należy poprzedzić wcześniejszym podaniem leków przeciwbólowych i rozluźniających napięcie mięśniowe, a zabiegi fizykalne np. okłady parafinowe można stosować w czasie wyciągu

• stabilizacja przy wyciągach redresyjnych wspomagana jest przez kontrwyciąg

• uniemożliwia on pacjentowi przesuwanie się po podłożu zgodnie z kierunkiem działania siły, w celu zmniejszenia jej działania

• często całe stanowisko wyciągowe ustawione jest w pozycji kontrwyciągowej, dotyczy to głównie działań w obrębie kończyn dolnych (stosowane raczej przy wyciągach odciążajacych) - pacjent ustawiony jest pod górę w stosunku do działającej siły wyciągu

• ciężar działający jako siła redresująca powinien oscylować w granicach 1/8 do 1/6 masy ciała pacjenta

• w przypadkach dużych stawów i silnej w ich okolicy masy mięśniowej można limit obciążeń przekraczać, kierując się

• przy ograniczeniach ruchomości w mniejszych stawach oraz w obrębie stawu łokciowego wyciągów redresyjnych nie stosujemy

• czas trwania wyciągu musi być dostatecznie długi, by działanie zabiegu mogło być skuteczne

• w początkowej fazie występuje odruchowe, niezależne od woli pacjenta, przeciwne działaniu wyciągu, mięśniowe napięcie obronne

• w momencie kiedy mm. ulegają zmęczeniu znika (około 15 -20 minut)

• dopiero potem zaczyna się właściwe działanie wyciągu

• optymalny czas trwania wyciągu - 30 minut

• praktycznym wskaźnikiem tego iż wyciąg zaczyna działać jest wystąpienie stosunkowo silnego bólu, należy wtedy zmniejszyć obciążenie nawet do połowy wartości wyjściowej , ale utrzymać w czasie jeszcze przez 10 do 15 minut.

• zdejmowanie wyciągu z redresowanej kończyny

• przed odczepieniem ciężaru ręką przyłożoną w miejscu przyłożenia siły na kończynie wspomóc działanie wyciągu i przytrzymać ją w kątowym ustawieniu, które osiągnięto dzięki wyciągowi

• po wyczepieniu ciężaru należy wolno przez około 30 s sprowadzać kończynę do pozycji pośredniej, stale rozluźniając te grupy mięśniowe, które były rozciągnięte

• zdejmowanie wyciągu nie może odbywać się szybko ponieważ wtedy odczucia bólowe przekraczają próg tolerancji bólowej pacjenta

• nie wolno wykonywać wyciągu redresyjnego bez zapoznania się ze zdjęciem rtg

• stosujemy max. do 20 zabiegów, po których wskazane jest rtg

• zabiegów nie wykonujemy u osób po 60 roku życia

Wyciąg Degi - forma wyciągu redresyjnego zwiększającego zakres wyprostu w stawie biodrowym, wykorzystuje się tu test Thomasa.

• ĆWICZENIA IZOMETRYCZNE

Ćwiczenia polegają na czynnym napinaniu mm bez zmiany długości ich włókien (skurcz izometryczny nie powoduje więc ruchu w stawie)

• zastosowanie:

• osłabienie siły mięśniowej

• cele:

• przeciwdziałanie zanikom mięśniowym

• uzyskanie przyrosty masy i siły mięśni

• utrzymanie aktywności mięśni w obrębie unieruchomionych odcinków ciała

• wskazania:

• unieruchomienia

• proste zaniki mięśni

• przypadki w których ruch w stawach nie jest wskazany

• przeciwwskazania:

• brak

• metodyka:

• chorego trzeba nauczyć wykonywania skurczów izometrycznych mięśni (należy pokazać, który mm chcemy napiąć)

• chory uczy się łatwiej napinania mięśni najpierw kończyny zdrowej, potem równocześnie kończyny zdrowej i chorej, a w końcu napinani mięśni kończyny chorej

• przewidując konieczność unieruchomienia kończyny należy nauczyć chorego napinania mięśni przed założeniem unieruchomienia

• ćwiczenia izometryczne może chory wykonywać przy pomocy fizjoterapeuty (chory próbuje wykonać określony ruch ale bez efektu gdyż napotyka opór stwarzany ręką kinezy terapeuty) lub sam (tutaj opór może być stwarzany przez drugą kończynę bądź różne przedmioty np. drabinka , ściana)

• czas trwania skurczu izometrycznego - około 5 sekund, czas odpoczynku pomiędzy kolejnymi skurczami - 10 sekund

• okres odpoczynku mięśnia po pracy statycznej mięśnia musi być dłuższy aby zapewnić dostateczne jego ukrwienie, które jest znacznie upośledzone w czasie skurczu izometrycznego. Liczba powtórzeń od 6 - 10.

• ĆWICZENIA SYNERGISTYCZNE

W ćwiczeniach synergistycznych wykorzystuje się zjawisko tzw.: promieniowania ruchowego.

Istotną cechą tej metody jest wg. M.Weissa „wykorzystanie zjawisk współdziałania mięśni w stale zmieniających się układach synergistycznych pod wpływem odpowiednio dobranych ruchów z określonym oporem i dozowaną pozycją

• cele:

• uzyskanie na drodze skrzyżowania odruchu fizjologicznego lub na drodze pobudzenia zespołów dynamicznych, napięcia izometrycznego mięśni

• wskazania:

• unieruchomienie kończyny całkowite lub częściowe w opatrunku gipsowym

• ćwiczenie przeszczepionych mięśni

• przeciwwskazania:

• niewydolność krążenia

• niewydolność układu oddechowego

• zły ogólny stan pacjenta

• wysoka temperatura ciała

• metodyka:

• synergia:

• współdziałanie wielu czynników ,skuteczniejsze od sumy ich oddzielnych działań

• współdziałanie niekiedy bardzo odległych mięśni w celu stabilizacji odcinka bliższego

• polega na wzajemnie zmieniającym się stosunku napięcia antagonistów i agonistów podczas ruchu

• nie jest wartością stałą i zmienia się w zależności od wielu czynników tj: wiek, sprawność, choroba

• m. agonistyczne:

• mięśnie bezpośrednio odpowiedzialne za ruch

• m.antagonistyczne:

• mięśnie przeciwdziałające agonistom, odpowiedzialne za rozluźnienie

• m. synergistyczne:

• wspomagają czynność agonistów

• stabilizacja odpowiednich stawów

• zasady wykonania ruchu:

• żeby doszło do ruchu musi nastąpić skurcz agonistów przy jednoczesnym rozluźnieniu antagonistów

• rozluźnienie to następuje na drodze odruchowej

• synergizmy bezwzględne:

• wrodzone, utrwalone w procesie filogenezy reakcje neuromięśniowe występujące w mniejszym lub większym nasileniu u każdego osobnika

• najbardziej znane:

1. KOŃCZYNA DOLNA

• wyprost stopy z oporem powoduje napięcie mięśnia czworogłowego uda

2. KOŃCZYNA GÓRNA

• zgięcie grzbietowe w stawie promieniowo-nadgarstkowym powoduje w pozycji nawróconej napięcie mięśnia trójgłowego

• zgięcie dłoniowe w stawie promieniowo-nadgarstkowym powoduje w pozycji odwróconej napięcie mięśnia dwugłowego

3. TUŁÓW

• uniesienie głowy w płaszczyźnie strzałkowej leżąc tyłem, powoduje napięcie mięśnia prostego brzucha

• uniesienie głowy w pozycji leżenia przodem powoduje napięcie mięśni pośladkowych wielkich

Synergizmy bezwzględne są wykorzystywane do aktywizacji zespołów mięśniowych w tych częściach ciała, które znajdują się w unieruchomieniu.

Zapobiegają narastaniu zaników mięśniowych z powodu bezruchu, ograniczeniom ruchomości oraz zaburzeniom troficznym.

• synergizmy względne:

• tworzą się na bazie łuków odruchowych i są osobniczo odmienne

• określamy je na podstawie badania elektromiograficznego (powierzchniowe, igłowe)

• badania elektromiograficzne pozwalają określić, które ruchy wykonane z oporem w odległym stawie wywołują stan największego napięcia w interesującym nas zespole dynamicznym

• są nietrwałe i utrzymują się około 14 dni

• najczęściej powstające synergizmy względne:

1. MIĘSIEŃ CZWOROGŁOWY UDA

• zgięcie stawu biodrowego

• odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym

• wyprost i zgiecie w stawie skokowym górnym

• przejście z siadu do leżenia i powrót

• rotacja wewnętrzna i zewnętrzna

2. NAPINACZ POWIĘZI SZEROKIEJ

• zgięcie i wyprost w stawie kolanowym

• zgięcie i wyprost w stawie skokowym górnym

• zgięcie i wyprost w stawie biodrowym

• leżenie przodem - skłon tułowia w tył

3. MIĘSIEŃ KRAWIECKI

• zgięcie w stawie biodrowym

• wyprost w stawie kolanowym

• odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym

• zgięcie i wyprost w stawie skokowym górnym

4. MIĘŚNIE POŚLADKOWE

• zgięcie w stawie kolanowym

• leżenie przodem - skłon tułowia w tył

• przywiedzenie kończyny górnej

• warunki prawidlowego wykonani ćwiczeń synergistycznych

• ćwiczenia powinny obejmować możliwie największą liczbę zespołów dynamicznych, które maja odpowiadać za przerzut

• musza być wykonywane z max. oporami

• musza być wykonywane do pełnego zmęczenia

• ćwiczenia te prowadzimy minimum 4 razy dziennie

• wykonanie: rozróżnia się ćwiczenia synergistyczne:

• ipsilateralne - zleca się wówczas, kiedy opatrunek gipsowy nie obejmuje całej kończyny. Chory ćwiczy wolny od opatrunku odcinek kończyny z maksymalnym oporem, pobudzając przez to dynamiczne zespoły części kończyny objętej opatrunkiem gipsowym. Czyli inaczej są to ćwiczenia wykonywane w sąsiednich stawach kończyny w celu wywołania napięcia mięśniowego w tejże kończynie.

• kontralateralne - stosuje się w przypadku unieruchomienia całej kończyny w opatrunku gipsowym. Chory ćwiczy wówczas kończynę wolną od opatrunku gipsowego. Warunkiem uzyskania napięcia izometrycznego mięśni unieruchomionej kończyny jest ćwiczenie kończyny wolnej od unieruchomienia z maksymalnym oporem (technika jak przy ćwiczeniach z oporem). Czyli inaczej, są to ćwiczenia w którychdo pobudzenia mięśnia wykorzystuje się ruchy przeciwną kończyną.

• ĆWICZENIA ODDECHOWE

Mają zapewnić prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego, odpowiedzialnego za dostarczenie tlenu tkankom.

• podstawowe pojęcia

• pojemność oddechowa

• objętość powietrza którą wdychamy do płuc przy spokojnym wdechu - 0,5 litra

• rezerwowa pojemność wdechowa

• przy maksymalnym wdechu wciągamy do płuc dodatkowo ponad pojemność oddechową około 1,5 - 2 litrów

• rezerwowa pojemność wydechowa

• dodatkowa ilość powietrza jaką możemy wydalić z płuc przy maksymalnym wydechu po zwykłym biernym wdechu - 1,5 litra

• pojemność życiowa

• największa ilość powietrza jaką możemy wydobyć z płuc po maksymalnym wdechu

• dorosły człowiek:

• mężczyzna - 5-6 litrów

• kobieta - 3,5 4 litrów

• wartość tą mierzymy za pomocą spirometrii

• spokojne oddychanie

• podczas spokojnego oddychania tylko około 2/3 powietrza oddechowego tj.:około 350 ml. wchodzi przy każdym wdechu do pęcherzyków płucnych

• reszta 1/3 tj.: około 150 ml pozostaje w drogach oddechowych i nie bierze udziału w procesie natleniania krwi (tzw. przestrzeń martwa)

• zastosowanie:

• należą do podstawowych ćwiczeń w kinezyterapii, ponieważ sprawność układu oddechowego ma decydujący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie wszystkich układów naszego organizmu

• wchodzą w skład niemalże wszystkich programów usprawniania leczniczego

• cele:

• zwiększenie ruchomości klatki piersiowej

• poprawa siły mięśniowej głównie przepony i mięśni międzyżebrowych zewnętrznych

• nauczenie prawidłowego oddychania

• umiejętność prawidłowego oddychania pożądana jest podczas wykonywania wszystkich ćwiczeń i czynności

• najczęściej spotykanym błędem jest zatrzymywanie oddechu i napinanie pomocniczych mięśni oddechowych podczas wykonywania ćwiczeń i czynności wymagających większego wysiłku oraz brak pełnego wydechu

• bezdech powoduje:

• wzrost ciśnienia

• spadek tętna

• utrudniony dopływ tlenu do narządów

• zwiększenie wydolności narządu oddechowego

• przed przystąpieniem do ćwiczeń oddechowych możemy przeprowadzić ocenę stanu i sprawności układu oddechowego

1. badanie kształtu klatki piersiowej i jej ruchomości

• na wysokości sutków u mężczyzn, pod biustem u kobiet

• maksymalny wydech, następnie maksymalny wdech

• różnica między I a II pomiarem powinna wynosić około 6 cm

2. badanie czynności oddychania

• tor oddychania i częstość oddechów na minutę (około 14 - 16)

3. badanie pojemności życiowej płuc i określenie czasu bezdechu po wdechu i wydechu

• mięśnie oddechowe można wzmocnić przez ćwiczenia

• elastyczna tkanka płucna wykazuje duże zdolności przystosowania się i pod wpływem ćwiczeń dochodzi do zwiększenia pojemności życiowej płuc oraz uruchomienia nieczynnych pęcherzyków płucnych

• uzyskanie prawidłowego rozwoju klatki piersiowej

• prawidłowe oddychanie oraz ćwiczenia wzmacniające układ oddechowy działają kształtująco na klatkę piersiową (przede wszystkim na prawidłowe jej wysklepienie, oraz zwiększenie osi przednio tylnej

• przy stałej lub zaburzonej czynności oddychania włączają się do akcji oddechowej pomocnicze mięśnie oddechowe (pochyłe, piersiowe, zębate)

• mięśnie te na skutek pracy o ruchach w tzw. półzakresie ulegają przykurczom, co w następstwie doprowadza do zniekształceń klatki piersiowej i całej postawy (barki wysunięte ku górze; klatka piersiowa wysunięta do przodu; zapadnięte, okrągłe plecy)

• wskazania:

• podczas wszystkich ćwiczeń leczniczych

• choroby układu oddechowego

• stan przed i po zabiegach chirurgicznych

• przeciwwskazania:

• ostry okres chorób narządu oddechowego i krążenia

• metodyka:

• przed rozpoczęciem ćwiczeń oddechowych należy nauczyć pacjenta prawidłowo oddychać

• najczęstszy błąd - wciąganie brzucha podczas głębokiego wdechu

• oddychanie torem brzusznym

• wdech - brzuch się uwypukla

• wydech - wciągamy brzuch

• oddychanie torem piersiowym

• wdech - klatka się uwypukla, brzuch pozostaje płaski

• wydech - klatka opada, brzuch pozostaje płaski

• wdech odbywa się zawsze przez nos a wydech przez usta

• wdech - dynamiczny przez nos

• wydech - 2-3 razy dłuższy, przez usta

• należy dążyć do rozluźnienia klatki piersiowej (masaż, sprężynowanie, ćwiczenia rozluźniające)

• czas trwania zależy od możliwości pacjenta i potrzeb danego schorzenia

• od 5 do 45 minut

• im krótszy czas spotkania tym częściej

• im starszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wydech

• im młodszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wdech

• maksymalna ilość powtórzeń w serii od 6 do 8 wdechów i wydechów (powyżej następuje zaburzenie składu gazowego krwi)

• ilość serii w zależności od możliwości pacjenta

Prowadząc ćwiczenia oddechowe posługujemy się zazwyczaj komendami regulującymi czas trwania poszczególnych faz oddychania . Ćwiczenia rozpoczyna się od głębokiego wydechu. Wdech wykonuje chory w rytmie na: raz, dwa, a wydech w rytmie na: trzy, cztery, pięć. Na szczycie wydechu następuje pauza, czyli bezdech trwający około 3 sekundy. Chory może także wykonywać ćwiczenia według własnego rytmu.

• wpływ położenia ciała na mechanizm oddychania

1. leżenie tyłem

• utrudniona praca przepony

2. leżenie tyłem z ugiętymi nogami

• utrudniona praca przepony

• zwiększenie amplitudy ruchów klatki piersiowej

3. siad z pochylonym tułowiem

• utrudniona praca przepony

• zwiększona amplituda ruchów klatki piersiowej przy ustabilizowanych kończynach

4. leżenie na boku

• część klatki piersiowej przylegająca do podłoża jest częściowo wyłączona z akcji oddychania żebrowego

• zwiększa się zastępczo zakres ruchów żeber po stronie przeciwnej

• przepona po stronie podłoża charakteryzuje się dużą amplitudą ruchów ze względu na wysokie ustawienie

• wentylacja płuca po stronie podłoża jest nieco wyższa niż po stronie przeciwnej

5. stanie

• umożliwia pełną swobodę rozprężenia płuc we wszystkich kierunkach dzięki zniesieniu ucisków na klatkę piersiową i przeponę

6. skłon boczny tułowia

• zmniejsza amplitudę klatki piersiowej po stronie skłonu

• wzrasta zakres ruchu żeber po stronie przeciwnej oraz zwiększa się zakres ruchów przepony po tej stronie

Pozycje ułożeniowe (pozycje drenażowe) przy określonych chorobach układu oddechowego pozwalają celowo blokować odpowiednio jego segmenty po to, by wyeksponować działanie innych.

Przez ich stosowanie można osiągnąć:

• niższe jednostronne ustawienie przepony

• większe obciążenie pracą w czasie oddychania żądanej części przepony

• eliminację bądź ograniczenie ruchów oddechowych wybranego segmentu klatki piersiowej

• prawidłowy odpływ wydzieliny z oskrzeli ważny przy zmianach zapalnych lub przy porażeniu mm oddechowych

• zapobieganie niekorzystnym zmianom pochodzenia pooperacyjnego, powstających w tkance płucnej, w kośćcu klatki piersiowej, w obrębie kręgosłupa w odc Th

• ĆWICZENIA RELAKSACYJNE (ROZLUŹNIZJĄCE)

Powodują zmniejszenie napięcia mm na skutek odpowiedniego ułożenia ciała lub wykonania określonych ruchów.

• zastosowanie:

• stany nadmiernego napięcia mięśniowego

• stany bólowe

• jako element wszelkich ćwiczeń leczniczych

• cele:

• możliwość świadomego i kontrolowanego zmniejszenia napięcia mięśni, ponieważ ćwiczenie napiętych mm, powoduje ból, przed którym chory się broni - to wzmaga ich napięcie.

• wskazania:

• przed rozpoczęciem i w trakcie wykonywania ćwiczeń leczniczych

• przeciwwskazania:

• brak

• metodyka:

• rozróżniamy ćwiczenia relaksacyjne o charakterze ogólnoustrojowym i miejscowym

- rozluźnienie ogólne - uzyskuje się przez wygodne ułożenie chorego na wznak, w pozycji półsiedzącej, siedzącej, w leżeniu przodem, na boku, lub przez podwieszenie całego ciała. Ogólnemu rozluźnieniu mm sprzyja:

- uspokajająca atmosfera,

- spokojne ciche wydawanie poleceń,

- unikanie pośpiechu,

- ułożenie chorego rozpoczynamy i kończymy ćwiczeniami oddechowymi,

- cicha, spokojna muzyka.

- rozluźnienie miejscowe - np. w obrębie kg lub kd. Przy nauczaniu zmniejszenia napięcia mięśni należy starać się, aby chory odczuł różnicę między skurczem a rozkurczem mm. Należy więc nauczyć go napinania mm, a następnie szybkiego ich rozluźniania. Po pewnym czasie chory opanuje umiejętność rozluźnienia , bez wstępnego napięcia. Sposoby zmniejszenia miejscowego napięcia mm:

- kinezy terapeuta unosi bierną kończynę chorego, a następnie zezwala aby kończyna opadła bezwładnie na podłoże,

- podwieszenie kończyny i wykonywanie rytmicznych ruchów czynnych lub biernych,

- bierne poruszanie kończyną spowodowane ruchami tułowia.

• prowadzenie ćwiczeń relaksacyjnych niezależnie od wybranej metody wymaga:

• dobrania odpowiedniej pozycji wyjściowej

• rozluźnienie powinno następować od części obwodowych do części centralnych, środkowych części ciała

• staramy się wyregulować rytm oddechowy

• objęcie relaksacją całego ciała powinno wywoływać odczucie ciężkości i bezwładu

• przestrzegamy zasady doboru odpowiedniej pozycji wyjściowej dla konkretnego pacjenta

• włączamy ruchy kończyn o prostych koordynacyjnie torach oraz naprzemienne napięcia i rozluźnienia żądanych grup mięśniowych

• tempo ćwiczeń wolne, spokojne, nie zawierające gwałtownych przyspieszeń

• komendy podawane głosem ciepłym a zarazem sugestywnym z jasno sprecyzowanym rodzajem ruchu i sposobem jego wykonywania

• ćwiczenia najlepiej wykonywać poza łóżkiem chorego, wyłączając drażniące bodźce akustyczne i świetlne

• dobre efekty przynosi odpowiednio dobrana muzyka

• ubiór pacjenta powinien być lekki nie ograniczający ruchów

• po kilku sesjach prowadzonych przez fizjoterapeutę pacjent ćwiczenia może wykonywać samodzielnie

• przykłady pozycji relaksacyjnych

1. leżenie tyłem na twardym podłożu,

• kkg ustawione w niewielkim odwiedzeniu, stawy kolanowe ugięte

• naturalne krzywizny ciała podparte małymi poduszkami dają poczucie wygody

• pozwala to na pełne rozluźnienie mięśni

2. leżenie bokiem (np. prawym)

• kgl oraz kdl podparta i odciążona na poduszkach

• tułów ustawiony tak by nie powodować ucisku na okolicę serca

• głowa spoczywa na poduszce, nie może być uniesiona za wysoko

3. pełne podwieszenie ciała

• na podwieszkach, w leżeniu tyłem

• każdy odcinek ciała spoczywa na oddzielnej podwieszce

4. pozycja pól leżąc - pół siedząc

• głowa, okolica stawów kolanowych, stopy, i kkg podparte na poduszkach

• ułatwione jest w tej pozycji oddychanie torem piersiowym, ponieważ mniejsza masa uciska na okolicę pleców

• ruch przepony utrudniony przez opadanie trzewi

5. pozycja leżąc przodem

- głowa zwrócona do boku spoczywa na poduszce

- pod biodra i brzuch dajemy poduszki

- pod golenie dajemy poduszki w celu uzyskania ich zgięcia i ustawienia stóp w pozycji zerowej

- palce stóp nie dotykają podłoża

- kkd ułożone w niewielkiej rotacji do wewnątrz

- kkg spoczywają na podłożu w odwiedzeniu a przedramiona w zgięciu.

• ĆWICZENIA CZYNNOŚCI SAMOOBSŁUGOWYCH

• zastosowanie:

• u wszystkich chorych u których dysfunkcja ma charakter trwały

• są to przede wszystkim pacjenci neurologiczni

• cele:

• poprawa jakości życia poprzez maksymalną do osiągnięcia samodzielność

• wskazania:

• dysfunkcje o charakterze trwałym

• przeciwwskazania:

• brak

• metodyka:

• uczymy pacjenta wykonywania podstawowych czynności dnia codziennego

• sprawdzenia dokonujemy za pomocą prostych testów

• oceniamy jego poziom sprawności pod katem potrzebnych mu życiowo ważnych czynności

• test czynnościowy powinien obejmować:

• lokomocja - informacje o sposobie i odległości, jaką potrafi pokonać pacjent

• chwyty - wykonywanie różnych chwytów z uwzględnieniem ich podziału

• higiena osobista

• spożywanie posiłków

• ubieranie się i rozbieranie

Ważna jest adaptacja urządzeń, z których chory korzysta w celu wykonania zadania ruchowego. Np. pogrubienie uchwytu od łyżki, wydłużenie trzonka grzebienia. Trzeba nauczyć pacjenta obsługiwania się tym sprzętem w życiu codziennym.

• ĆWICZENIA MANUALNE

• zastosowanie:

• dysfunkcje w obrębie rąk

• cele:

• poprawa czynności manualnych rąk

• poprawa siły mięśniowej rąk

• zapobieganie przykurczom oraz poprawa zakresów ruchomości w obrębie rąk

• wskazania:

• stany po urazach w obrębie rąk

• RZS

• zmiany zwyrodnieniowe

• stany po leczeniu operacyjnym (np.: zespół cieśni nadgarstka)

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• zła tolerancja na ból

• metodyka:

• przed ćwiczeniami manualnymi najlepiej ręce rozgrzać, rozluźnić (masaż wirowy, aerodyn)

• do ćwiczeń manualnych wykorzystujemy przybory tj.: gumowe lub piankowe piłeczki, kolumny składające się z elementów różnej wielkości w kształcie walca, niewielkie obciążniki (do 0,5 kg), guziki lub inne podobne niewielkie przedmioty itp.

• wykorzystywane są również specjalne stoły do ćwiczeń manualnych

Stół do ćwiczeń manualnych dłoni

Stół do ćwiczeń manualnych z obciążnikami

• PIONIZACJA I NAUKA CHODU

Naukę chodzenia zgodnie z metodyką rozpoczynamy od pionizacji. Stosujemy ją wtedy, gdy długie unieruchomienie pacjenta w pozycji leżącej przed zabiegiem lub z innych przyczyn powoduje zmiany w układzie krążenia. Jest ona przygotowaniem głównie układu krążeniowo-naczyniowego. Przy braku odchyleń może być pominięta.

• u osób zdrowych przy zmianie pozycji poziomej na pionową obserwuje się przyspieszenie tętna i zmniejszenie amplitudy ciśnienia krwi od 5 - 25 mmHg (głównie na skutek spadku ciśnienia skurczowego)

• dostosowanie układu krążenia do zmiany pozycji z leżącej na stojącą następuje na drodze odruchowej, głównie z receptorów łuku aorty i zatok szyjnych prawego przedsionka oraz narządów wewnętrznych (wątroba, śledziona)

• podczas unieruchomienia zdolność odruchowego wyrównywania przez układ krążenia zaburzeń wynikających ze zmiany pozycji ulega zanikowi, wynikają z tego różnorodne objawy:

• omdlenie

• osłabienie

• zaburzenia świadomości

• zaburzenia widzenia

• złe samopoczucie - uczucie słodkości w ustach

• nudności

• podczas pionizacji następuje bierne przemieszczanie się krwi do jamy brzusznej i kkd (zgodnie z działaniem siły grawitacji), co powoduje zmniejszenie się wypełnienia zatok serca i spadek ciśnienia tętniczego

• pionizacja umożliwia wyzwalanie bogatej sygnalizacji proprioceptywnej co wpływa na odruchowe napinanie mięśni w pozycji spionizowanej

• obserwacja chorych pionizowanych po okresie bezruchu pozwala stwierdzić, że jest to trening o znacznym obciążeniu fizycznym

• wynika to z:

• braku naturalnych odruchów regulujących postawę

• na skutek tego dochodzi do napinania w sposób nieskoordynowany odległych zespołów mięśniowych

• brak adaptacji w podstawowych układach fizjologicznych

• ogromne emocje

• cele:

• stopniowe pobudzenie zdolności przystosowawczych ustroju do nowej pozycji pionowej

• wskazania

• przeciwwskazania

• stany po nakłuciu dolędźwiowym

• metodyka - pionizacja

• etapy pionizacji

1. uniesienie głowy

2. pozycja półsiedząca o różnym kącie nachylenia tułowia - podparty

3. siad płaski - podparty

4. pozycja półsiedząca lub siad płaski bez podparcia

5. siad ze spuszczonymi nogami - podparty

6. siad ze spuszczonymi nogami - bez podparcia

7. stanie przy łóżku - z podparciem / pełna pionizacja na stole pionizacyjnym*

8. stanie przy łóżku - bez podparcia

• pełna pionizacja na stole pionizacyjnym

• wskazania:

• stan po długotrwałym przebywaniu w łóżku\

• porażenie kkd

• trudności bądź niemożność pionizacji przyłóżkowej

• chory nieprzytomny

• waga i wzrost znacznie przekraczająca wagę i wzrost fizjoterapeuty

• stół pionizacyjny umożliwia stopniową i powolną zmianę pozycji z poziomej na pionową

• możliwość regulacji:

• kąta nachylenia ciała do podłoża (im bliżej pionu tym większe obciążenie)

• czasu trwania pionizacji

• pionizacja na stole wymaga prawidłowego ułożenia chorego które polega na:

• wyrównaniu skrócenia czynnościowego kończyn

• nieznacznym odwiedzeniu w stawach biodrowych (około 5°)

• pełnym podparciu stóp

• zabezpieczeniu pasami stawów (kolanowych, biodrowych) oraz klatki piersiowej

• jeżeli stwierdzamy, że przez pionizację bierną chory w pełni przystosował się do pozycji stojącej rozpoczynamy pionizację czynną

• przystosowanie do pozycji stojącej

• gdy tętno przy zmianie pozycji nie wzrośnie więcej niż 20-30% tętna spoczynkowego (powyżej może dojść do zaburzeń w przepływie chłonki, migotania przedsionków i komór serca)

• okres wzrostu ciśnienia powinien być kilkuminutowy (jeżeli wzrośnie do 30% a po 2-3 minutach spadnie można pozostawić pacjenta w danej pozycji - jeśli nie to powrót do pozycji którą pacjent dobrze tolerował)

• jeżeli w trakcie pionizacji ciśnienie rozkurczowe wzrośnie powyżej 100 - pionizację cofamy do poprzedniego etapu

• ciśnienie skurczowe może wzrosnąć do 20% w stosunku do rozkurczowego

• możliwość ponownej adaptacji do pozycji pionowej zależy od:

• czasu przebywania w łóżku

• wieku pacjenta

• chorób współistniejących

• wydolności organizmu, oraz wydolności układu krążeniowo-oddechowego

• wcześniejszej rehabilitacji

• metodyka - nauka chodu

• naukę chodu rozpoczynamy przy sile mm. porostowników stawu kolanowego powyżej 2

I. etap

• nauka lokomocji - wózek inwalidzki

• przesiadanie się z łóżka na wózek

• jazda na wózku po równym podłożu

• zsiadanie z wózka na ziemię i powrót

• jazda po terenach pochyłych

• manewrowanie wózkiem

II. etap

• właściwa nauka chodu rozpoczyna się od ćwiczeń w barierkach

• ćwiczenia równoważne:

• sterowane górą - przenoszenie ciężkiej piłki kkg

• sterowane dołem - stanie na jednej nodze, wykroki

• ćwiczenia z balansem miednicy - uzyskujemy prawidłowe obciążanie kończyn

• chód ze swobodnym pokonywaniem dystansu - zwracamy uwagę na prawidłowość poszczególnych faz chodu

• najczęstsze błędy:

• skracanie czasu fazy podporu

• skracanie długości kroku

• konsekwencja tych błędów - chód krokiem dostawnym

• w momencie opanowania chodu krokiem czterotaktowym w barierkach rozpoczynamy naukę chodu poza nimi

III. etap

1. chodzenie przy pomocy balkonika

• podeszły wiek

• nasilone procesy miażdżycowe

• inne choroby towarzyszące obniżające wydolność ogólną

2. chodzenia przy pomocy kul

• niepełny zrost kostny

• zakaz obciążania kończyny

• brak kończyny przed zaprotezowaniem

Podstawowe rodzaje kroków przy chodzeniu o kulach( zależne od rodzaju zaopatrzenia ortopedycznego, rodzaju schorzenia i sprawności ogólnej):

• chód czteromiarowy - naprzemienny - polega na przenoszeniu do przodu najpierw kuli P, potem nogi L, następnie kuli L, potem nogi P. Jest on możliwy tylko u tych pacjentów, którzy są w stanie wysuwać kolejno jedną nogę przed drugą.

- dostawny - polega na przeniesieniu wpierw L kuli do przodu, potem P kuli do przodu, następnie L nogi do przodu, potem prawej nogi do przodu

• chód trójmiarowy - najpierw przenosi się jedną kulę do przdu, potem drugą kulę, następnie obie nogi jednocześnie lub pacjent najpierw wysuwa obie kule jednocześnie do przodu, następnie jedną nogę, a potem dostawia drugą.

• Chód dwumiarowy - naprzemienny - polega na jednoczesnym przenoszeniu do przodu P kuli i L nogi, apotem L kuli i P nogi

- naprzemienny z symetryczną pracą kkg. - jednoczesne przeniesienie do przodu obu kul i jednej nogi, potem drugiej nogi( ma to zastosowanie gdy jedna kończyna nie może być obciążana i wówczas wysuwa się ją równocześnie z kulami.

- kangurowy - równoczesne przeniesienie do przodu obu kul, a potem kkd. Stosowany jest przy ciężkich porażeniach kończyn dolnych (często stosowany u dzieci, dosyć szybki, wymagający dobrej równowagi)

3. chodzenie bez pomocy ortopedycznych

• równolegle z opuszczeniem barierek rozpoczyna się naukę trzech nowych elementów:

1. chodzenie po podłożach o zmiennej twardości

• trudniej na miękkich podłożach

• niezbędna jest bardzo dobra asekuracja

2. chodzenie z pokonywaniem różnicy poziomów

• rozpoczynamy naukę na schodach niskich z poręczą

• gdy poręcz wypada po lewej stronie, kule z lewej ręki przekładamy do prawej

• pierwszy krok przy wchodzeniu wykonuje kończyna zdrowa, chorą dostawiamy

• przy schodzeniu pierwszy krok wykonuje kończyna chora, zdrową dostawiamy

• kolejny etap - schody komunikacyjne (wysokie)

• utrudnienia polegają na rezygnacji ze stałego podparcia na poręczy i przejściu na dwie kule lub próbach chodzenia naprzemiennego.

3. nauka padania

• zasady:

• nie bronić się przed upadkiem za wszelką cenę

• odrzucić od siebie kule w momencie zachwiania równowagi

• padać tak by upaść do przodu

• amortyzacja przez ugięcie kkg w stawach lokciowych

• powrót do pozycji pionowej samodzielny, uniesienie miednicy i cofanie kkg, przy wyprostowanych stawach kolanowych i stopach opartych o ścianę

• naukę padania zgodnie z zasadą stopniowania trudności rozpoczynamy od:

• opad o prostym tułowiu na ścianę, na kkg, z niewielkim początkowo odchyleniem do pionu

• upadek na kilka warstw materacy na kkg, kkd stoją miejscu na podłożu

• upadek w przód na jeden materac

• upadek w przód na twarde podłoże

• upadki ze zmianą kierunku w czasie padania

• upadki z wyborem momentu utraty równowagi przez instruktora(niespodziewane)w wiadomym kierunku

• upadki niespodziewane(popchnięcie przez instruktora) i w niewiadomym kierunku

• asekuracja przez terapeutę- ważna przy nauce chodzenia, zapewnia ćwiczącemu maksimum bezpieczeństwa

• czynna - bezpośredni kontakt z pacjentem

• bierna - obok pacjenta

• zasady asekuracji

• nie polega na utrzymaniu pacjenta w pozycji pionowej, lecz na bezpiecznym sprowadzeniu go na podłoże, utrzymanie pacjenta w pozycji stojącej jest możliwe tylko w przypadku drobnych zachwiań.

• fizjoterapeuta porusza się z tyłu lub z boku, możliwie jak najbliżej, ale tak by nie krępować swobody ruchów

• w momencie krytycznym musi stać pewnie na obu kończynach

• w przypadku utraty równowagi należy pacjenta chwycić pod pachy, ściągnąć w tył na siebie i po ugiętych kkd sprowadzić do pozycji siedzącej

• przy nauce chodu po schodach fizjoterapeuta musi stać zawsze poniżej pacjenta

• CHÓD

Chód dwunożny - naprzemienne gubienie i odzyskiwanie równowagi, jedna noga w fazie podporu, druga w fazie wykroku

• Fazy chodu:

• faza podporu

-      podczas przeciętnie szybkiego chodu faza podporu jednej kończyny dolnej zajmuje około 60% czasu cyklu chodu

-     rozpoczyna się w momencie zetknięcia się pięty z podłożem, a kończy w chwili oderwania palucha

-     składa się z pięciu podfaz (w odniesieniu do stopy):

1.    kontakt pięty z podłożem

2.    „stopa płasko” - cała powierzchnia stopy przylega do podłoża

3.     pełne obciążenie - podpór właściwy (środek masy ciała znajduje się nad środkiem geometrycznym powierzchni styku stopy z podłożem)

4.   oderwanie pięty od podłoża - przetaczanie stopy (propulsja)

5.   oderwanie palucha - odbicie

• faza przenoszenia(faza wykroku)

-          podczas przeciętnie szybkiego chodu faza przenoszenia jednej kończyny dolnej zajmuje około 40% czasu cyklu chodu

-          rozpoczyna się w momencie oderwania od podłoża palucha, a kończy w chwili zetknięcia pięty tej samej kończyny z podłożem

-          składa się z trzech podfaz:

1.       przyspieszenie

-          rozpoczyna się w momencie gdy paluch kończyny dolnej zakrocznej odrywa się od podłoża i noga zakroczna goni tułów, a kończy w chwili gdy kończyna ta znajdzie się pod środkiem ciała 

2.       przenoszenie właściwe

-          sytuacja , w której oś poprzeczna stawu skokowo - goleniowego znajduje się w płaszczyźnie czołowej głównej ciała

-          w tym momencie przenoszona kończyna jest potrójnie zgięta (w stawie skokowym, kolanowym, biodrowym)

3.       hamowanie

-          po wyprzedzeniu tułowia przez kończynę dolną zakroczna następuje zwolnienie tempa ruchu kończyny ku przodowi i przygotowanie jej do kontaktu z podłożem

• faza podwójnego podparcia

-          sytuacja w której paluch nogi zakrocznej jeszcze się nie oderwał od podłoża a pięta nogi wykrocznej już się oparła

-          czas trwania fazy podwójnego podparcia jest zależny od szybkości chodu

-          im jest ona większa tym faza ta jest krótsza

-          podczas biegu faza podwójnego podparcia nie występuje - zastąpiona jest fazą lotu

• Analiza biomechaniczna

Cechy chodu fizjologicznego

-dwunożnym

-naprzemienny

-przedsiebieżny

-symetryczny

-harmonijny

*izometryczny(jednakowa długość kroku )

*izochroniczny(czas podporu taki sam po obu stronach)

*izotoniczny (stałe napięcie mięśni)

• Wyznaczniki chodu

Wyróżniamy 6 wyznaczników chodu

I , II i VI - dotyczą miednicy

III i V - dotyczy stawu kolanowego

IV - dotyczy ruchu stopy i stawu skokowo-goleniowego

Opis ten zaczerpnięty z „Ortopedia i ... „ wg. Degii

I wyznacznik - Skręt miednicy w płaszczyźnie poziomej.

W chwili wysunięcia nogi wykrocznej do przodu miednica podąża za tym ruchem i wysuwa

swą wykroczna stronę nieco do przodu.

Wykonuje w płaszczyźnie poziomej - skręt ok. 4° do przodu

- skręt ok. 4° do tyłu

Ruch odbywa sie w obu biodrach, w skutek ruchu miednicy udo nogi wykrocznej ustawia sie

na zewnątrz , a udo nogi podpierającej ustawia sie w rotacji do wewnątrz.

Skręcenie sie miednicy wydłuża krok.

II wyznacznik - Pochylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej.

Równocześnie z uniesieniem nogi w chwili rozpoczęcia wykroku , miednica po stronie

wykrocznej nieco sie obniża , na skutek czego po stronie podporowej powstaje względne

przywiedzenie, a po stronie wykroku względne odwiedzenie uda.

Opadanie miednicy po stronie wykrocznej wymusza zgięcie na kolanie, aby

uchronić stopę przed zaczepieniem palcami o podłogę.

Dzięki pochyleniu miednicy , unoszenie środka ciężkości zostaje zredukowane o połowę. 50%

III wyznacznik - Zgięcie w kolanie w fazie podporu.

W fazie podporu gdy stopa styka sie z podłożem , kolano jest wyprostowane.

Zaraz potem zgina sie o no do kata 15° , aż stopa przyłoży sie podeszwą do podłoża , zaraz po

tym po okresie pełnego obciążenia stopy następuje znów całkowity wyprost. Zgięcie kolana ,

w chwili gdy masa ciała przenosi sie do przodu ponad nagę podpierającą , redukuje

wysokość unoszenia środka ciężkości. Wygładza to linie przebiegu środka ciężkości.

IV wyznacznik - Ruchy stopy i stawu skokowo-goleniowego.

Gdy pieta nogi wykrocznej styka sie z podłożem, stopa jest uniesiona grzbietowo. Zaraz

potem zgina sie podeszwowo, przykłada do podłoża i ustala.

Goleń wraz z kostkami zataczają łuk ponad pieta. Następuje moment pełnego obciążenia

stopy , pod koniec którego zaczyna unosić sie pieta. Ruch odbywa sie wokół osi obrotu,

mieszczącej sie w przodostopiu ( głowa kości śródstopia i stawy sródstopio-paliczkowe).

V wyznacznik - Ruch kolana.

Kolano sie zgina w momencie styku piety z podłożem, kostki unoszą sie zakreślając łuk

ponad stępem, oraz po raz drugi gdy pieta zaczyna unosić się a stopa przygotowuje sie do

odbicia.

Kolano zgina sie zawsze wtedy gdy długość kończyny zwiększa sie wskutek unoszenia

kostek. Ruchy kolana i stopy są sprężyste.

Zgięcie kolana amortyzuje wydłużenie.

VI wyznacznik - Ruchy boczne miednicy.

Naprzemienne przekładanie masy ciała z jednej nogi na druga , powoduje

naprzemienne przesuwanie miednicy na boki w płaszczyźnie poziomej. Boczne ruchy

miednicy łączy sie z wyznacznikiem I i II.

Gdyby kończyny dolne nie zmieniały swego położenia względem miednicy , ruch jej

wprowadzałby oś poprzeczna kolana oraz oś stawu skokowo-goleniowego wraz ze

stopą z położenia , które sprzyja ich funkcji propulsji ( przesuwania miednicy na boki)

• Chód patologiczny

• Kołyszący - nadmierna praca wyznacznika II, IV

• Marynarski - nadmierna praca wyznacznika II

• Majestatyczny - nadmierna praca wyznacznika III, V

• Sztywny - nadmierna praca wyznacznika I (bardzo)

• Drobnym krokiem - nadmierna praca wyznacznika I i IV

---