T: METODY BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH.

Nauka jest to system twierdzeń uzasadnionych i sprawdzonych , a jej zadaniem jest tworzenie prawidłowego obrazu rzeczywistości.

Metodologia jest to nauka o nauce. Dzieli się ona na 2 dziedziny:

1. ogólna - łączy wszystkie nauki i zachodzącymi między nimi podobieństwami i różnicami

2. poszczególnych nauk - określa dyrektywy badawcze wynikające z przyjętego systemu założeń teoretycznych dotyczących sposobu formułowania i uzasadniania twierdzeń , konstruowania hipotez i teorii naukowych

Metoda naukowa - zorganizowany sposób badania ludzkiego doświadczenia i empirycznego sprawdzania idei w celu poszerzenia i sprecyzowania wiedzy. Sposób dochodzenia do twierdzeń uzasadnionych i sprawdzonych.

Technika badań - zespół konkretnych czynności wykonywanych przy posługiwaniu się daną metodą

NIENAUKOWE METODY BADANIA PSYCHIKI :

• wróżbiarstwo

• astrologia ( wpływ gwiazd, planet na nasze życie )

PSEUDONAUKOWE METODY:

Mają podbudowę teoretyczną i są pomocnicze w badaniu psychiki

• chiromancja - określenie psychiki na podstawie ludzkiej ręki

• grafologia - jest to określenie właściwości psychicznych na podstawie pisma ( skrzyżowana lateralizacja )

• frenologia - związek między psychiką a kształtem głowy ( wypukłość, wielkość , które pozwalają sprecyzować mapę czaszki, linie proste pokazują jaką się ma psychikę ) mikrocefalia - zaburzenie psychiki ( ścięta głowa ) , wodogłowie - nadprodukcja płynu rdzeniowo mózgowego

• konstytucjonalizm - psychika ma związek z naszą konstrukcją ( z tym jak jesteśmy zbudowani )

• fizjognomika -związek psychiki z naszymi rysami, układem twarzy

NAUKOWE METODY :

• obserwacja psychologiczna :

• polega na zachowaniu w „terenie” i w takiej postaci , w jakiej pojawia się w naturalnej sytuacji

• pozwala obiektywnie stwierdzić występowanie różnych czynności i określić ich potrzeby , co daje podstawę do analizy mechanizmu ich funkcjonowania

• przedmiotem obserwacji są czynności występujące spontanicznie

• jest ona systematyczna i planowa i posiada dokumentację

• sprawozdania z obserwacji muszą być pełne , wierne i dokładne. Należy fakt przedstawić tak , jak one rzeczywiście występowały , bez dodatków z dużą liczbą szczegółów

• w protokołach nie wolno stosować interpunkcji , ocen czy uogólnień wymienianych na gorąco

• obserwator nie może oddziaływać na osoby badane. Obserwacja powinna być dyskretna, aby nie modyfikowała zachowań badanego

techniki obserwacji :

• dzienniczki obserwacji ( zapisywane codziennie )

• obserwacja fotograficzna ( dużo szczegółów , można filmować )

• próbki zdarzeń ( określone zdarzenie )

• próbki czasowe ( np. cos o 8h , w odpowiedniej sekwencj czasowej)

• obserwacja topograficzna ( dotycząca większej liczby osób)

• eksperyment :

1. laboratoryjny

2. naturalny

Eksperyment polega na wywoływaniu badanych czynności, dokonywaniu ich pomiaru i obserwacji . Jest najlepszą metodą szukania odpowiedzi na pytania o zależności przyczynowo - skutkowej.

Ad. a)

• możliwość zamierzonego wywoływania zjawisk

• możliwość wielokrotnego powtarzania zjawisk

• możliwość ujednolicenia warunków badania

• możliwość tworzenia prostych sytuacji

• możliwość modyfikowania warunków eksperymentów

• możliwość dokonywania ilościowych pomiarów zachowania się

Ad. b)

Przeprowadzony zostaje w warunkach naturalnych kosztem zmniejszonej kontroli wyników. Sprzyja to poznaniu spontanicznego zachowania się.

• Analiza wytworów działania::

• są to wytwory powstałe w trakcie uczenia się, pracy zawodowej lub zawiązane są z życiem osobistym , np. zeszyty , rysunki , listy , pamiętniki

• opracowanie takich materiałów polega na wydobyciu z nich właściwości indywidualnych , które dają podstawę do wnioskowania o cechach ich wykonawcy i warunkach powstawania

• wywiad psychologiczny :

• to rodzaj rozmowy zaplanowanej i uprzednio przygotowanej , której celem jest uzyskanie określonych informacji dotyczących właściwości psychicznych badanych , charakterystyki ich zachowania w danym czasie lub przebiegu rozwoju

• wywiad ma określony cel, uporządkowany przebieg , zasady posługiwania się metodą , systematyczne rejestrowanie odpowiedzi

• ankieta

• stawianie pytań i odpowiedzi na piśmie

• pozwala w krótkim czasie uzyskać dużą ilość materiałów rzeczowych

• kwestionariusze i inwentarze osobowości :

• są podobne do ankiety pod względem formalnym ( pisemne pytania i odpowiedzi )

• inaczej jednak formułuje się pytania ( pytania skategoryzowane ), inaczej interpretuje odpowiedzi, są narzędziami standaryzowanymi

• testy

• standaryzowane zadania rozwiązywane przez osoby badane lub sytuacje, w których się je stawia w celu ilościowego określania ich zdolności specjalnych, inteligencji, cech osobowości oraz testy projekcyjne i wiadomości

• testy muszą spełniać szereg wymagań:

• standaryzacja - muszą być ujednolicone przebieg badania, czynności badającego polecenia, sposób zapisu i obliczania wyników

• normalizacja - trzeba określić normy umożliwiające interpretacje osiąganych wyników w teście

• trafność - określenie czy dany test bada to, co rzeczywiści powinien badać

• rzetelność - dwukrotnie zastosowanie testów w tych samych warunkach do tych samych osób powinno dawać te same wyniki

TEMAT : ANALIZA PSYCHIKI CZŁOWIEKA.

Procesy poznawcze - każda operacja, która stanowi element organizowania, kodowania i interpretacji informacji

Wrażenie - każde elementarne, nie poddane wtórnemu opracowaniu odezwie, powstające w wyniku stymulacji jakiegoś receptora lub układu receptorycznego

Spostrzeganie ( percepcja) - procesy, które nadają spójność i jednolitość informacji sensorycznej. Rozpoczyna się od wystąpienia bodźca fizycznego, kończy na jego fenomenologicznym doświadczeniu

Pamięć - umysłowa funkcja przechowywania informacji o bodźcach, zdarzeniach, obrazach, ideach itp., kiedy już pierwotnie działające bodźce nie są obecne. Hipotetyczny „ system magazynujący” te informacje w umyśle ( mózgu)

Uwaga - termin ten odnosi się do selektywnych aspektów spostrzegani. Organizm w dowolnej chwili koncentruje się w pewnych cechach otoczenia z jednoczesnym pomijaniem innych

Myślenie - wszystkie czynności umysłowe, związane z tworzeniem pojęć, rozwiązywaniem problemów, pamięcią, uczeniem się, twórczością, wyobraźnią, przetwarzaniem symboli

Inteligencja - zdolność do korzystania z doświadczenia, pragmatycznie - to co mierzą testy inteligencji

WRAŻENIA

• jest komunikatem, jaki otrzymuje nasz mózg od zmysłów

• odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych

• poszczególne wrażenia są od siebie izolowane

ZMYSŁ

Jest systemem fizycznym, który zbiera dla mózgu informacje i następnie przetwarza je na język, jaki może zrozumieć mózg

• narządy zmysłów odbierają pobudzenie za pomocą komórek receptorycznych, które są wyspecjalizowane w zakresie odbioru poszczególnych rodzajów energii znajdujące się w polu recepcyjnym

• receptory zmysłowe mają zdolność transdukcji odbieranej, przetwarzania jej z jednej formy na inną np. zamiana energii świetlnej na energię impulsu nerwowego

• każde obierane wrażenie ma zarówno swoją intensywność ( wielkość odbieranej energii), jak i jakość ( smak słony, słodki)

DETEKCJA

Jest aktywnym odbieraniem bodźca zmysłowego

Próg absolutny

Najmniejsza wykrywalna wielkość energii fizycznej danego rodzaju ( np. zapachu, dźwięku, nacisku)

RÓŻNICOWANIE

Jest zdolnością do stwierdzania różnicy między jednym bodźcem a drugim

Próg różnicy

Najmniejsza wykrywalna wielkość różnicy między dwoma bodźcami ( ledwie dostrzegalna różnica)

Prawo FECHNERA

Różnica między coraz silniejszymi bodźcami fizycznymi muszą być coraz większe, by różnica w zakresie odpowiadających im wrażeń została taka sama

SPOSTRZEGANIE

• Jest zespołem procesów za pośrednictwem, których rozpoznajemy, organizujemy wrażenia wywołane przez bodźce zewnętrzne i nadajemy im sens

• Obraz przedmiotu - obraz wszystkich dostępnych cech rejestrowanych za pośrednictwem różnych zmysłów

• Jest efektem aktywności pól czuciowych naszej kory mózgowej, które odebrały informacje z różnych zmysłów i połączyły w jedną całość

KONSTRUKTYWISTYCZNA TEORIA PERCEPCJI:

Człowiek na podstawie informacji sensorycznych konstruuje postrzegany bodziec , ważną rolę w spostrzeganiu odgrywają procesy myślenia

TEORIA BEZPOŚREDNIEJ PERCEPCJI:

Aby spostrzec musi się pojawić ciąg informacji dostarczonych przez nasze receptory sensoryczne, między naszymi doświadczeniami zmysłowymi i spostrzeganiem nie musi nie pośredniczyć

FAZY SPOSTRZEGANIA:

• rejestracja sensoryczna - zamiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy. W wielu wypadkach impulsy zawierają już informacje na temat specyficznych cech przedmiotu ( wtedy gdy pobudzone zostają detektory cech). Pamięć sensoryczna daje możliwość utrzymania informacji w systemie poznawczym tak długo, dopóki na odebranym materiale nie zostaną dokonane inne operacje

• fazy oceny emocjonalnej - bodźce ocenianie są jako przyjemne lub nieprzyjemne, jako korzystne lub niekorzystne, zanim jednostka zdąży się zorientować czego one dotyczą ( połączenie ze strukturami podkorowymi)

• faza rozpoznawania treści bodźca ( ocena semantyczna) - bodziec zostaje rozpoznany i określona zostaje kategoria, do której ten bodziec należy. Porównywanie danych sensorycznych z kategoriami już istniejącymi w pamięci

• fazy oceny znaczenia metaforycznego - dostrzeganie innego sensu odbierania bodźców. Spostrzeganie nie jest procesem wyłącznie zmysłowym. W jego skład mogą wchodzić procesy wnioskowania, odwołując się do indywidualnego systemu znaczeń danej osoby

WIDZENIE: spostrzeganie kształtów.

Postaciowa teoria spostrzegania - całość jest czymś więcej niż sumą pojedynczych składników.

Spostrzeganie nie jest mieszaniną niezorganizowanych wrażeń.

Zgodnie z prawem pragnacji mamy tendencje do spostrzegania każdego zestawu wzrokowego w sposób, który najprościej organizuje odmienne elementy w stabilna i spójną postać.

• Ujmowanie figury na tle- w trakcie percepcji pola wzrokowego pewne elementy odbieramy jako bardziej wyróżniające się, a inne schodzą na drugi plan, tworzą tło

• Zasada bliskości - gdy patrzymy na zbiór przedmiotów, mamy tendencje do spostrzegania tych , które znajdują się blisko siebie, jako grupy np. 12 12 12 12 12

• Zasada podobieństwa - gdy widzimy jako grupę te przedmioty, które wyglądają podobnie np.

1 2 1 2

1 2 1 2

1 2 1 2

• Zasada kontynuacji - mamy tendencje do spostrzegania linii przebiegających w sposób płynny i ciągły, aniżeli urywanych i rozczłonkowany np.







• Zasada zamykania - tendencja do spostrzegania dopełnienia, czy scalania kształtów, które w rzeczywistości nie są kompletne







• Zasada symetrii - tendencja do spostrzegania figur, które składają się z części będących lustrzanym odbiciem

• „wspólna droga” - elementy poruszające się w tym samym kierunku widzi się jako odrębną grupę np. tancerze

• niewielkie rozmiary - łatwiej wyodrębnić te elementy, które cechują się niewielkimi rozmiarami









• zgodność z chwilowym nastawieniem - oczekiwanie na pojawienie się pewnego układu bodźców znacznie ułatwia jego spostrzeganie np. gdy na kogoś czekamy

KONCEPCJA DETEKTORÓW CECH:

Spostrzegamy kształt wtedy, gdy wyspecjalizowane neurony kory wzrokowej reagują na bodźce odbierane przez wyspecjalizowane regiony siatkówki, powiązane z tymi neuronami np. są to komórki, które reagują n specyficzne kształty ( dłoń, twarz)

WIDZENIE:

Stałość spostrzeżeń ma miejsce wtedy, gdy nasze spostrzeżenie przedmiotu pozostaje takie samo, mimo że odbierane od niego bezpośrednie wrażenia zmieniają się

• stałość wielkości - spostrzegany przedmiot utrzymuje swoją wielkość, mimo że zmieni się jego obraz na siatkówce

• stałość kształtu - spostrzegany przedmiot jest taki sam, mimo że jego położenie - a więc kształt obrazu na siatkówce - zmienia się

• stałość jasności - spostrzegany przedmiot jest równo oświetlony, mimo istniejących w rzeczywistości różnic w ilości światła dochodzącego do naszych oczu

• stałość barwy - spostrzegany przedmiot zachowuje swój kolor nawet wtedy, gdy zmienia się ilość padającego na nie światła

ZŁUDZENIE WZROKOWE:

• spostrzegana wielkość przedmiotu zależy od kontekstu, tworzącego wzrokowy układ odniesienia

AGNOZJA WZROKOWA:

• ludzie doznają normalnych wrażeń tego, co znajduje się przed nimi, ale nie potrafią rozpoznać tego co widzą i nadać znaczenia spostrzeganym przedmiotom ( obszar wzrokowy kory mózgowej)

AGNOZJA SYMULATYWNA:

• jednostka nie jest zdolna do zwrócenia uwagi na więcej niż jeden obiekt jednocześnie ( obszar skroniowy)

AGNOZJA PRZESTRZENNA :

• dezorientacja przestrzenna, trudności radzenia sobie z otoczeniem fizycznym ( płat ciemieniowy)

PROZOPAGNOZJA:

• osłabienie umiejętności rozpoznawania twarz ludzkich ( prawy płat ciemieniowy)

PAMIĘĆ

• termin ten odnosi się do dynamicznych mechanizmów związanych z zachowaniem i wydobywaniem informacji pochodzących z przeszłego doświadczenia

• pamięć o przeszłości pomaga nam lepiej zrozumieć teraźniejszość

• pamięć jest zbiorem środków za pomocą których sięgamy do naszych przeszłych doświadczeń, dzięki czemu możemy wykorzystywać owe informacje w chwili obecnej ( Sternberg)

TRZY RODZAJE PAMIĘCI ( TULVING )

1. Pamięć epizodyczna :

• wspomnienia zdarzeń osobiście doświadczanych

• informacje uporządkowane są na osi czasu

• czyste doznania zmysłowe, informacje o zdarzeniach mających ścisłą lokalizację przestrzenną lub czasową oraz relacjami między nimi ( rozumienie sensu zdarzeń)

2. Pamięć semantyczna:

• wiedza ogólna ( w odróżnieniu od wspomnień osobistych)

• informacje uporządkowane są pojęciowo

• rejestruje informacje na podstawie danych pośrednich, danych dostarczanych z różnych źródeł i wyrażanych najczęściej za pomocą komunikatów językowych

• „zorganizowana wiedza jednostki o słowach, ich znaczeniach i desygnatach, o relacjach między nimi, o regułach, formach i algorytmach manipulowania symbolami, pojęciami i relacjami” ( TULVING)

3. Pamięć proceduralna:

• wiedza o sposobach robienia rzeczy, pamięć umiejętności

TRZY PROCESY PAMIĘCI:

1. Kodowanie:

• przekształcenie informacji w taki sposób by mogła zostać umieszczona w pamięci

• zmiana bodźców w ślady pamięci

czynniki sprzyjające:

• wyrazistość bodźca

• sensowność materiału

• użyteczność materiału

• nastawienie na zapamiętywanie

• zgodność materiału z podstawami

• emocje



Ebbinhouse :


x

y

2.Przechowywanie:

• utrzymywanie informacji pomimo upływu czasu

3. wydobywanie:

• odnajdywanie przechowywanej informacji i jej przywrócenie świadomości

ZASADA SPECYFICZNOŚCI KODOWANIA ( Tulving, Thomson)

• odtworzenie zależy od warunków kodowania np. nurkowie zapamiętywali i odtwarzali pod wodą i nad wodą

ZJAWISKO WSPOMNIEŃ FLESZOWYCH ( EFEKT LAMPY BŁYSKOWEJ)

• wspomniane wydarzenia, które związane są z silnymi emocjami pamiętane są jakby były rejestrowane na filmie

TRZY STADIA PAMIĘCI:

1. Pamięć sensoryczna

2. Pamięć krótkotrwała

3. Pamięć długotrwała
















Funkcje UWAGI:

1. Selektywność - zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciąg myśli, kosztem innych (tłumienie większej części stymulacji)

2. Czujność - zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się określonego bodźca, zwanego sygnałem, a ignorowania pozostałych bodźców.

3. Przeszukiwanie - proces aktywny, polega na systematycznym badaniu pola percepcyjnego, w celu wykrycia obiektów spełniających założone kryteria

4. Kontrola czynności jednoczesnych - jednoczesne wykonywanie czynności jest możliwe gdy są proste i dobrze zautomatyzowane. Każda czynność wymaga pewnej porcji ogólnej energii mentalnej, zwanej zasobami uwagi, której ilość jest ograniczona. Musi skutecznie działać mechanizm przełączania uwagi z jednej czynności na drugą ( spowolnienie czynności wykonywanych równocześnie)

MYŚLENIE

Reprezentowanie i przetwarzanie informacji w umyśle

Wewnętrzne czynności operowania informacjami ( danymi, wiadomościami), a w szczególności selekcja i wytwarzanie, dzięki której dochodzi do pośredniego i uogólnionego poznania rzeczywistości.

WEWNĘTRZNA REPREZENTACJA PRZEDMIOTU - skuteczna interakcja z przedmiotami w środowisku wymaga skonstruowania wewnętrznej reprezentacji tych przedmiotów i relacji między nimi

• Reprezentacja mięśniowa - np. wchodzenie po schodach w ciemności

• Oparta na wyobrażeniach - służy pod nieobecność przedmiotów

• Oparta na symbolach językowych:

• Wykracza poza szczegółowe właściwości tego, co spostrzegamy

• Odgrywa rolę w porządkowaniu doświadczeń i stabilizowania świata

• Może być efektem procesów wnioskowania, abstrahowania lub przekształcania

• Pozwala przedstawić wszystko w formie symbolicznej i dokonywać operacji intelektualnych na poziomie abstrakcyjnym

• Słowa i inne symbole mogą znacznie ułatwiać rozwiązywanie problemów

• Mowa bezgłośna ułatwia rozwiązywanie problemów

OPERACJE MYŚLOWE

ANALIZA - myślowe rozkładanie na części, wykrywanie części składowych

SYNTEZA - myślowe scalanie rozdzielonych w analizie elementów

PORÓWNYWANIE - zestawianie ze sobą, a następnie ujmowanie podobieństw, różnic

ABSTRAHOWANIE - wyróżnianie jakiejś właściwości, a jednocześnie pomijanie innych

UOGÓLNIANIE - ujmowanie właściwości wspólnych, odrzucanie tego, co jednostkowe, a zatrzymywanie tego, co wspólne

MYŚLENIE SŁUŻY DWUM CELOM:

• Myślenie dywergencyjne - tworzenie wielu pomysłów

• Myślenie konwergencyjne - koncentracja na jednym pomyśle i jednym rozwiązaniu

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW

Jest aktywnością umysłową zmierzającą do przezwyciężania przeszkód stojących na drodze do znalezienia odpowiedzi lub rozwiązania problemów

Problemy dobrze strukturalizowane - dobrze określone drogi prowadzące do rozwiązań

Problemy źle strukturalizowane - bez jasnych łatwo dostępnych dróg rozwiązania

HEURESTYKI

Nieformalne, intuicyjne i spekulatywne strategie rozwiązywanie problemów, nie zawsze przynoszące sukcesy, nie gwarantują rozwiązywanie problemu, ale stanowią intuicyjnie obierane drogi na skróty

ALGORYTMY

Drogi, rozwiązania gwarantuje sukces zabierają dużo czasu i nie zawsze są możliwe do wykonań

NAGLĄD

Odmienny rodzaj myślenia ( psychologowie postaci) rozwiązanie ich wymaga spojrzenia w nowy sposób, polega na zrozumieniu ( często nagłym, np. badanie Kohnera)

NASTAWIANIE

Dyspozycja do stosunkowo sztywnego widzenia problemów w określony sposób

TRANSFER POZYTYWNY

Rozwiązywanie pewnego problemu ułatwia późniejsze rozwiązanie innego

TRANSFER NEGATYWNY

Rozwiązanie innego problemu utrudnia rozwiązanie następnego

INKUBACJA

Okres odpoczynku służący przezwyciężaniu zastoju w procesie rozwiązywania trudnego problemu

KOMPETENCJE EKSPERTÓW

• Mają rozbudowane, bogate schematy zawierające wiele wiedzy deklaratywnej w danej dziedzinie

• Zawarte w posiadanych schematach jednostki wiedzy są dobrze zorganizowane w wysokim stopniu powiązane wzajemnie

• Zużywają więcej czasu na tworzenie reprezentacji problemu niż na szukanie i realizowanie strategii rozwiązani

• Tworzą wypracowane reprezentacje problemu, oparte na strukturalnych podobieństwach między nimi

• Posuwają się do przodu - wychodzą od danych informacji, po czym stosują określone strategie w celu wykrycia tego, czego nie wiedzą

• Na ogół wybierają strategię opartą na wypracowanych schematach strategii rozwiązywania problemów: metodę celów pośrednich stosują jako pomocniczą do radzenia sobie z niezwykłymi nietypowymi problemami

• Posiadane przez nich schematy zawierają dużo wiedzy proceduralnej o strategiach rozwiązywania problemów z danej dziedziny

• W ich strategiach rozwiązywania problemów istnieje wiele zautomatyzowanych sekwencji kroków

• Rozwiązują problemy z dużą wydajnością: gdy narzucone są ograniczenia czasowe, rozwiązują problemy szybciej niż nowicjusze

• Trafnie przewidują trudność rozwiązywania poszczególnych problemów

• Starannie monitorują własne strategie i proces rozwiązywania problemu

• Wykazują dużą efektywność w znajdowaniu właściwych rozwiązań

• Gdy napotykają niecodzienne problemy, o nietypowej strukturze, więcej czasu nie nowicjusze poświęcają zarówno na tworzenie reprezentacji problemu, jak i na przywołanie właściwych strategii rozwiązań

• Gdy otrzymują nową informacje, która jest sprzeczna z początkową reprezentacją problemu wykazują przystosowawczą giętkość, przechodząc do bardziej odpowiedniej strategii

ROZUMOWANIE

Proces wyprowadzania wniosków na podstawie danych

Rozumowanie dedukcyjne - człowiek ustala, czy na podstawie zestawu przesłanej można wyprowadzić jednej czy więcej niezależnych wniosków

Rozumowanie indukcyjne - wyprowadzanie ogólnych ale najpewnych wniosków na podstawie szczegółowych faktów czy obserwacji

POJĘCIA I ROZUMOWANIE

Pojęcia są rodzajem reprezentacji rzeczywistości w umyśle człowieka, której treścią są ogólne właściwości wspólne dla jakiegoś zboru rzeczy oraz między elementami rzeczywistości

• Myślenie pojęciowe kształtuje się w toku indywidualnego rozwoju człowieka

• Nie występuje w izolacji lecz tworzą złożone układy hierarchiczne o różnym stopniu ogólności

• Przewaga ludzi jest widoczna przy tworzeniu się pojęć, które są zarazem elementem rozwoju mowy, jak i procesów rozwiązywania problemów

• Dopiero, gdy człowiek rozumie pojęcie może sobie przyswoić wiedzę

• Dzięki pojęciom człowiek radzi sobie z różnorodnością i chaosem

Porządkuje wydarzenia tworząc kategorie.

TWÓRCZOŚĆ

Proces wykonywania nowych produktów, produkowanie czegoś co jest oryginalne i wartościowe

Cechy charakteryzujące osoby twórcze:

• Wysoka motywacja do tworzeni w danej dziecinie działalności

• Nonkonformizm przejawiający się w łamach wszelkich konwencji

• Dążenie do utrzymani standardów doskonałości

• Samodyscyplina w pracy twórczej

• Przekonanie o wartości pracy twórczej

• Gotowość do krytykowania i doskonalenia dzieła

• Staranny wybór problemów i tematów na których koncentruje się uwaga twórcy

• Umysł charakteryzuje się zarówno wyglądem jak i myśleniem dywergencyjnym

• Zdolność do podejmowania ryzyka

• Szeroka wiedza z zakresu odpowiedniej dziedziny

• Głębokie zaangażowanie w działalność twórczą

INTELIGENCJA

• Możliwość uczenia się na podstawie doświadczeń

• Zdolność przystosowania się do otaczającego środowiska

• Zdolność do sprawowania kontroli nad własnym umysłem - metapoznania

TEORIE PSYCHOMETRYCZNE

Opierają się na pomiarze inteligencji i często są wprowadzone na podstawie analizy wyników tego pomiaru

1. Teoria dwuczynnikowa Spearmen'a - u podłoża inteligencji leżą 2 rodzaje czynników:

Czynnik ogólny - wpływa na wyniki wszystkich testów inteligencji, decyduje o posiadanej przez człowieka energii umysłowej

Czynniki specyficzne - zaangażowane są w wykonanie pojedynczych testów

2. Teoria podstawowych zdolności umysłowych Thurstone'a - u podłoża inteligencji leży 7 zdolności:

• Rozumienie słów - mierzone testami słownikowymi

• Płynność słowa - podawanie jak największej liczby słów rozpoczynających się na tę samą literę

• Rozumowanie indukcyjne - uzupełnianie analogii i serii

• Zdolności wzrokowo przestrzenne - dokonywanie w umyśle rotacji obiektów przedstawionych na rysunku

• Zdolności liczbowe - wykonywanie obliczeń i rozwiązywanie problemów arytmetycznych

• Pamięć - zdolność do zapamiętywania słów i obrazków

• Szybkość spostrzegania - dostrzeganie drobnych różnic w obrazkach

3. Model struktury intelektu Guilford'a

- inteligencja składa się z 120 (150) odrębnych czynników. Każdy czynnik reprezentuje odrębną zdolność, ulokowaną n3 wymiarach:

a) operacje - procesy umysłowe

1. treści - obrazki , symbole

2. wytwory operacji - przekształcanie, implikacje

4. Modele hierarchiczne ( Catell, Vernon, Gustafasson, Carroll ) - zdolnością są zorganizowane hierarchicznie :

• Na szczycie hierarchii - czynnik ogólny

• Po środku - czynnik grupowy, z których każdy ujawnia się w pewnej liczbie testów

Cattell wyodrębnił 2 podstawowe czynniki zdolności ogólnych:

• Inteligencja płynna - zależy od genetycznie zdeterminowanych struktur i funkcji mózgu. Jej zmiany związane są z dojrzewaniem i degeneracja komórek nerwowych mózgu. Rozwija się do wieku dojrzewania. Ujawnia się w rozwiązywaniu testów niewerbalnych.

• Inteligencja skrystalizowana - rozwija się na kanwie inteligencji płynnej w wyniku uczenia się i nabywania doświadczeń. Rozwija się do wieku starczego. Jest zdeterminowana kulturowo. Ujawnia się w zdolnościach werbalnych, liczbowych rozumowania opartego na wyuczonych zasadach logiki.

TEORIA PRZETWARZANIA INFORAMCJI

Próbują wyjaśnić inteligencje w kategoriach procesów i reprezentacji umysłowych leżących u podłoża inteligentnego zachowanie

Jensen - uwzględniał proste przetwarzanie informacji np. czas reakcji z wyborem

Hunt - inteligencja werbalna związana jest z szybkością dostępu do zasobów leksykalnych

Sternberg - podstawę inteligencji stanowią komponenty przetwarzania informacji ( elementarne procesy poznawcze)

Wg Sternberg'a istnieją 3 typy inteligencji :

• 1. składnikowa ( zdolności szkolne ). Zdolność do rozwiązywania problemów, porównywania i znajdowania różnic, oceny, formułowania sądu i krytycyzmu

• 2. doświadczeniowa ( zdolności twórcze ). Zdolność do odkrywania czegoś nowego, formułowania hipotez i teorii.

• 3. kontekstualna ( zaradność życiowa). Zdolność przystosowania się do wymagań własnego środowiska i zastosowania posiadanej wiedzy do rozwiązywania praktycznych problemów.

TRIARCHICZNA TEORIA INTELIGENCJI STERNBERG'A

Inteligencja jest zdolnością człowieka do wykorzystywania procesów przetwarzania informacji w stosunku nowych sytuacji w celu dostosowania się do środowiska

1. Inteligencja KONTEKSTUALNA - zaradność życiowa ( inteligencja społeczna i praktyczna). Zdolność do przystosowania się do wymagań własnego środowiska i zastosowanie posiadanej wiedzy do rozwiązania praktycznych problemów. Odnosi się również do procesów pozaintelektualnych np. motywacji , osobowości.

Rozważa się inteligencję w powiązaniu z kulturą i środowiskiem w jaki sposób interakcje osoby ze światem zewnętrznym wpływają na inteligencje i jej inteligencja wpływa na świat, w którym żyje.

Adaptacja do środowiska - osiąganie harmonii między dążeniami osoby do rozwoju swoich możliwości a wymogami środowiska

Selekcja środowiska - wybór alternatywnego środowiska, w którym osiągnięty zostanie optymalny poziom samorealizacji

Kształtowanie środowiska - kształtowanie środowiska tak, aby osiągnąć stawiane sobie cle i wartości

2.Inteligencja DOŚWIADCZENIOWA - zdolności twórcze. Zdolności do nabywania doświadczeń. Służy odkrywaniu czegoś nowego, sformułowań, hipotez i teorii.

Zajmuję się zewnętrznym i wewnętrznym aspektem inteligencji. Rozważa inteligencje w świetle indywidualnego doświadczenia, jak doświadczenie wpływa na inteligencje człowieka i jak inteligencja wpływa na jego doświadczenie.

Zdolność do radzenia sobie z nową sytuacją lub nowym zadaniem.

Zdolność uczenia się i myślenia wewnątrz pewnego systemu pojęć, który powstaje na podstawie istniejącej już struktury wiedzy i i będzie przejawiać się nowym sposobie rozumienia i rozwiązywaniu zadań.

Jednostka posługuje się systemem wiedzy ogólnej.

Opiera się na kontrolowaniu świadomością, zorganizowanym w sposób hierarchicznym przebiegu procesów informacyjnych

Duże znaczenie ma inteligencja płynna.

Zdolność do automatyzacji procesów informacyjnych

U jej podłoża leżą procesy nieświadome przebiegające na jednym poziomie hierarchii procesów informacyjnych

Jednostka posługuje się systemem wiedzy lokalnej

Warunkiem automatyzacji jest częsty kontakt z danym zadaniem lub sytuacją

Wiąże się ze sposobem posługiwania się nabytym doświadczeniem

Duże znaczenie inteligencji skrystalizowanej

3. Inteligencja SKŁADNIKOWA - zdolności szkolne. Zdolności do rozwiązywania problemów, porównywanie i znajdowanie różnic, oceny, formułowanie sądów, krytycyzm.

Dotyczy wewnętrznych elementarnych procesów poznawczych, będących podstawą inteligentnego myślenia: co dzieje się w umyśle człowieka, kiedy inteligentnie myśli?

Komponent procesu informacyjnego - elementarny proces poznawczy, operujący umysłowymi reprezentacjami obiektów i symboli.

RODZAJE KOMPONENTÓW

• metakomponenty - procesy wyższego urzędu stosowane przy kontroli, planowaniu i podejmowaniu decyzji ( rola nadzorująca)

• komponenty wykonania - odpowiedzialne bezpośrednio za generowanie reakcji w procesie rozwiązywania problemów. Wcielenie w życie strategii w rozwiązywaniu problemów, określanych przez metakomponenty

• komponent nabywania wiedzy - odpowiedzialne za uczenie się informacje, wybór istotnych elementów nowej informacji

• konstruowanie nowej umysłowej reprezentacji - łączenie nowych pojęć z już istniejącymi w systemie poznawczym

Czynnik „g” przejawia się w różnicach indywidualnych w efektywności wykorzystywani składników, przy czym szczególne znaczenie mają metaskładniki.

TEORIA WG GARNER'A

Inteligencja - zdolność do rozwiązywania problemów lub tworzenia produktów mających znaczenie określonych warunków kulturowych i środowiska

Inteligencja językowa - uniwersalna, szybko rozwijająca się umiejętność werbalnego porozumiewania się

Inteligencja muzyczna - pozwala tworzyć, przekazywać i zrozumieć znaczenie jakie niesie ze sobą dźwięk muzyczny

Inteligencja matematyczno - logiczna - polega na rozumieniu abstrakcyjnym relacji i posługiwania się nimi

Zespół Gertsman'a - uszkodzenie funkcji uczenia się arytmetyki

Inteligencja przestrzenna - spostrzeganie informacji wzrokowych lub przestrzennych, transformowanie ich i modyfikowanie oraz odtwarzanie wrażeń wzrokowych, umiejętność tworzenia trójwymiarowych obrazów wzrokowych oraz przesuwania i rotowania ich reprezentacji

Inteligencja kinestetyczna - kontrolowanie swojej motoryki, zdolność do manipulowania przedmiotami, podstawą tej inteligencji jest koordynacja systemów: nerwowego, mięśniowego i percepcyjnego

APRAKSJA - potrafią wykonań pojedyncze ruchy ale nie potrafią połączyć wszystkich elementów

Inteligencja intrapersonalna - umiejętność rozróżniania swoich własnych uczuć, umiejętność wglądu we własną osobę. Pełni olbrzymią role w tworzeniu adekwatnego obrazu własnej osobie. Podejmowanie trafnych decyzji życiowych.

Inteligencja interpersonalna - zdolność do rozpoznawania i odróżniania uczuć innych ludzi i postępowania z nimi

INTELIGENCJA Z PERSPEKTYWY BILOGICZNEJ

Aleksjabezgrafii

Dalton - dziedziczenie inteligencji

Współczynniki korelacji


-1 0 1




• 
  
  bliźnięta jednojajowe

wychowane razem wychowane oddzielnie

0,86 0,72

• bliźnięta dwujajowe





wychowane razem wychowane oddzielnie

0,60 0,24

• 
  
  zwykłe rodzeństwo

wychowane razem wychowane oddzielnie

0,47 0,24

• 
  nie spokrewnione dzieci

wychowywane razem 0,32

Podejście Piagetowskie ( Piaget)

Teorie budował obserwując swoje dzieci. Jego zdaniem rozwój umysłowy polega na coraz lepszym przystosowaniu, któremu towarzyszą wzrost złożoności i efektywności struktur poznawczych. Inteligencja jego zdaniem to aktywność polegająca na kształtowaniu i organizacji struktur poznawczych powstających wskutek ciągłego procesu utrzymywania równowagi między asymilacją i akomodacją.

Asymilacja - polega na włączeniu przez jednostkę świata zewnętrznego do już ukształtowanych struktur poznawczych

Akomodacja - dostosowanie struktur poznawczych do asymilowanych przedmiotów, tworzy się w związku z tym hierarchia coraz bardziej skutecznych i złożonych struktur poznawczych

\

OKRESY ROZWOJU POZNAWCZEGO:

1. sensomotoryczny - do 2 roku życia, początkowo dziecko nie dysponuje językiem ani symbolami czy umysłowymi reprezentacjami obiektów z czasem zanika reagowanie odruchowe a pojawia się intencjonalne. Dziecko wykształca pojęcie stałości przedmiotu i nabywa podstawy języka

2. przedoperacyjny - 2-7 rok życia, dziecko zaczyna umysłowo reprezentować świat, ale jego myśl pozostaje egocentryczna, nie jest w stanie skoncentrować się równocześnie na 2 aspektach sytuacji, w związku z czym brak mu zdolności zachowania, stałości cech

3. operacji konkretnych - 7-11-12 rok życia, dziecko wykształca pojęcie zachowania stałości, zdolność do rozpoznawania cudzego punktu widzenia, klasyfikowania obiektów i rozumienia podstawowych pojęć relacyjnych

4. operacji formalnych - 11-12-15 rok życia, pojawia się dojrzały dorosły sposób myślenia, myślenie opiera się na logice dedukcyjnej, rozważaniu różnych możliwości sprawdzani hipotez. Myślenie nabiera abstrakcyjnego charakteru.

TEMATY DO PRZYGOTOWANIA

1. emocje

2. motywacja

3. stres i sytuacje trudne

4. uczenie się

5. osobowość

6. temperament

Książki :

Mietzel - „Wprowadzenie do psychologii”

Mayers - „Psychologia”

Zimbardo - „Psychologia i życie”

W10 08.03.2008

Emocje :

• złożony zespół zmian obejmujących pobudzenie fizjologiczne, odczucia procesy poznawcze i reakcje behawioralne, powstające w odpowiedzi na sytuacje spostrzegane jako subiektywnie ważną

• reakcja organizmu obejmująca (1) pobudzenie fizjologiczne, 92) zachowanie ekspresyjne, 3) świadome doznania

• silne odczucie ( świadome lub nieświadome ) o charakterze pobudzenia pozytywnego ( pod wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) lub negatywnego ( pod wpływem gniewu, obrazy, strachu)

Motywacja:

• potrzeba lub dążenie, które służy pobudzeniu zachowania i kierowania do określonego celu np. głód potrzeby seksualne, chęć osiągnięć

• stan gotowości człowieka do podjęcia określonego działania, to wzbudzony potrzebą zespół procesów psychicznych i fizjologicznych określający podłoże ludzkich zachowań i ich zmian

Stres:

• wymaganie od organizmu, by się do czegoś dostosował, zaradził, poradził sobie

• silny, przedłużający się stres może przekroczyć możliwości przystosowawcze pogorszyć nastrój i emocje, uniemożliwić odczuwanie przyjemności oraz wywołać uszkodzenie ciała

Frustracja :

• akt blokowania, zakłócenia lub przerywania ukierunkowanego na pewien cel

• stan emocjonalny wynikający z utrudnieni lub zablokowania realizacji celu

• zachodzi wtedy, kiedy organizm napotyka mniej lub bardziej nieprzezwyciężonych przeszkód na drodze, do zaspokojenia ważnej potrzeby, prowadzi do agresji i ekstremalnych zachowań

EMOCJE:

Cechy pełniące rolę w procesie regulacji :

• znak emocji - dodatni lub ujemny ( zabarwienie emocjonalne przyjemne lub przykre)

• pobudzenie emocjonalne - intensywność emocji jej natężenie ( śpiączka - skrajne pobudzenie emocjonalne)

• treści emocji - strach, lęk złość, gniew, zadowolenie, czułość, treść uczuć np. miłość, zawiść, zazdrość, wstręt, ambicja

efekt inkubacji - zaleganie emocji

Funkcje emocji :

• na poziomie biologicznym prowadzą do szybkiego zorganizowania różnych systemów biologicznych np. napięcie mięśniowe

• służą określeniu relacji z otoczeniem ( przyciągając lub odpychając )

• przechowują wpływy środowiska i decydują o zróżnicowaniu jednostek, grup i kultur

• są fenomenem peryferycznym, ale angażują cały organizm

• mają właściwości motywujące (dążenie do maksymalizacji emocji pozytywnych)

• organizują behawioralne i fizjologiczne wzorce radzenia sobie z wywołującymi je zdarzeniami ( przerywanie mniej ważnych działań)

• aktywizują zachowani, które normalnie znajdują się w dole hierarchii reakcji np. gniew może doprowadzić do walki

• wywołują zmiany ekspresji ( mimika, pantomimika)

• ułatwiają komunikację poprzez mimikę i pantomimikę

• służą przystosowaniu się otoczenia

• regulacyjna funkcja emocji

Źródła procesów emocjonalnych:

1) pierwotne bodźce emocjonalne - emocje powstają pod wpływem bodźców zmysłowych. Wielkość pobudzenia i znak emocji zależy od modalności, intensywności, czasu trwania pobudzenia emocji ( dotyk, zapach, barwa, smaki)

2) dojrzewanie formy zachowania emocjonalnego ogólne pobudzenie, cierpienie, rozkosz (3m.ż.) gniew, wstręt, strach, radość, czułość ( 5m.ż.)

3) ontogenetyczne warunkowanie źródeł emocji - bodźce obojętne mogą nabrać właściwości bodźców wywołujących emocje w wyniku współwystępowania w czasie ze zdarzeniami, które stanowią źródło silnych emocji

• warunkowanie klasyczne ( Pawłow) - na zasadzie kojarzenia obu rodzajów bodźców uczymy źródeł emocji. Reakcje emocjonalne nabyte w ontogenezie cechują się z reguły dużą trwałością

• generalizacja - bodźce podobne wywołują również stany emocjonalne

4) emocje i oczekiwania - rozbieżność między oczekiwaniami i rzeczywistością są źródłem. Natężenie i znak emocji zależy od stopnia rozbieżności

• hipoteza optimum rozbieżności - brak rozbieżności jest emocjonalnie obojętny ale jeżeli trwa dłużej wzbudza emocje ujemne; niewielka rozbieżność ma dodatnią wartość emocjonalną. W miarę wzrostu rozbieżności wzrastają emocje ujemne

HUNT - brak rozbieżności - emocjonalnie obojętne

Teorie emocji:

Bodziec zewnętrzny Pobudzenie i działanie Ocena pobudzeń i działań Doświadczanie specyficznej emocji A - teoria Jamesa - Langego

Bodziec zewnętrzny Przetwarzanie mózgowe Pobudzenie Doświadczanie i działanie emocji B - teoria Cannona - Barda

b. zewnętrzny pobudzenie fizjologiczne interpretacja pobudzenia zgodnie z sytuacją doświadczanie emocji C - teorie oceny poznawczej

Istnieje kilka rodzajów emocji, z których każda przypisuje odmienną rolę różnych składników reakcji emocjonalnej.

A) zdarzenia zewnętrzne wywołują określone wzorce pobudzenia i działań. Emocje są rezultatem oceny stanu własnego ciała

B) zdarzenia są najpierw przetwarzane przez mózg, co powoduje równoczesne pojawienie się wzorców pobudzenia fizjologicznego, reakcji behawioralnych i subiektywnych odczuć emocji

C) zdarzenia i wzorce pobudzenia są oceniane ( interpretowane) przez jednostkę, emocje zaś są rezultatem tej oceny

D) teoria Lazarusa - teoria kolejnych procesów. Do doświadczania emocji prowadzi nas nasze myślenie o określonej sytuacji

Gdy oceniamy sytuację przechodzimy przez kolejne stadia:

• ocena pierwotna - oceniamy potencjalne konsekwencje tego co się dzieje

• ocena wtórna - dotyczy możliwych sposobów poradzenia sobie z sytuacją

ocena determinuje doświadczane przez nas emocje. Poznanie wyprzedza emocje.

E) teoria Zajonca - teoria rozdzielenia emocji od poznania. System poznawczy i emocjonalny są względem siebie odrębne i wobec tego poznanie zacznie wyprzedzać emocje. Emocje są ewolucyjnie wcześniejsze niż poznanie.

F) T. Salomona - teoria procesów przeciwstawnych. Po wyzwoleniu pierwszej reakcji emocjonalnej zaktywizowana zostaje kolejna emocja przeciwstawna w stosunku do pierwszej, np. skok spadochronem, jogging, usunięcie bodźców lękowych ( drażnienie prądem) obniża tempo uderzeń serca poniżej normy

PROCESY POZNWCZE A PROCESY EMOCJONALNE

Myśli i uczucia to elementy tego samego procesu.

Myśli wzbudza uczucia a uczucia kierują myślami.

Emocje są wywołane przez przetwarzanie informacji i ocenę zdarzeń:

• emocja towarzyszy wydobywanie istotnych wspomnień i oczekiwań

• wzbudzanie emocji czyni sytuacje bardziej wyrazistą, wymagająca skupienia uwagi dzięki temu polepszają nasze funkcjonowanie

Przetwarzanie i przechowywanie informacji emocjonalnych podlega innym prawom niż informacji oposowych np. pamiętamy, że film nam się podobał, ale nie pamiętamy o czym był.

Aby powstały emocje muszą być spełnione chociaż minimalne warunki poznawcze.

Muszą być:

• wydobyte z pamięci długotrwałej struktury wiedzy odpowiednie do zinterpretowania sytuacji

• wyciągnięte wnioski o implikacjach sytuacji

• ocena istotności sytuacji z punktu widzenia celów standardów i postaw

ROLA POBUDZENIA W PROCESIE WYKONYWANIA ZADAŃ:

• gdy zadanie łatwe - poziom wykonania zadania rośnie wraz z pobudzeniem

• gdy zadanie trudne - odwrotnie

• optymalny poziom pobudzeni - uzależniony od doświadczenia i właściwości temperamentalnych

WPŁYW ZNAKU EMOCJI NA PRZETWARZANIE INFORMACJI:

• pozytywny afekt - bardzo pobieżne, heurystyczne przetwarzanie informacji, gotowe skrypty, stereotypy

• negatywny afekt - bardziej systematyczne i analityczne przetwarzanie informacji przy pełniejszym uwzględnieniu szczegółów

• gdy jesteśmy radośni - podejmujemy szybsze decyzje, jesteśmy bardziej oryginalni w tekstach twórczości, tworzymy szersze kategorie i słabiej różnicujemy

• gdy jesteśmy smutni - lepiej różnicujemy elementy przekonywujące od nieprzekonywujących, lepiej szacujemy rzeczywiste zależności między działaniami i pojawiającymi się wynikami, lepiej rozwiązujemy sylogizmy

EMOCJE SĄ OBUSTRONNE POWIĄZANE Z PRAETWARZANIEM INFORMACJI:

SĄ REZULTATEM PRZETWARZANIA INFORMACJI I ODWROTNIE ODDZIAŁUJĄ NA PRZEBIEG TEGO PROCESU

Ekspresja emocji:

Funkcje emocji (Carrol):

• pozwalają komunikować swoje emocje innym

• regulują sposób jaki reagują na nas inni ludzie

• ułatwiają interakcje społeczne

• zachęcają do zachowań pro społecznych

Podobieństwo międzykulturowe w ekspresji mimowolnej w wielu kulturach takie same wyrazy twarzy odpowiadają takim samym emocjom (Ekamn)

Hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego ( Tomkins) odczuwamy emocje w kontekście sprzężenia zwrotnego odbieranego z twarzy. Ekspresja mimiczna emocji powoduje, że doświadczamy ich np. ocena karykatury gdy ołówek jest trzymany w ustach i zębach.



Możliwość udawania nieprawdziwych emocji - ludzka twarz lepiej od innych partii ciała może wyrazi emocje. Za pomocą odpowiednich ruchów mięśni można przedstawić ok. 7000 różnych form wyrazów twarzy. Jednocześnie człowiek w dużym stopniu lecz nie całkowicie kontroluje swoją twarz przezywając określone emocje.

Motywacja:

Teorie motywacji :

1) teoria instynktu - robimy to, co samo naturalnie przychodzi

• zachowania instynktowne - sztywne wzorce zachowań będące reakcją na wystąpienie bodźca zwanego czynnikiem wyzywającym

• redukcja popędów i homeostaza - wg teorii C. Hulka motywy pierwotne ( głód, pragnienie), autonomicznie powoduje wzrost pobudzenia i aktywizujące zachowania. Poprzez mechanizm skojarzeń możemy wyuczyć się popędów wtórnych ( dążenie do zdobycia pieniędzy)

• homeostaza - tendencja do utrzymania równowagi wewnątrz organizmu

• motywy traktowane są w sposób mechaniczny i uważane są za efekt chęci przetrwania i redukcji napięć

2) Teoria humanistyczna - muszę być sobą

• Maslow - ludzie motywowani są świadomą potrzebą osobistego rozwoju

• Ludzie cechują się zdolnością do samourzyczywistnienia - inicjowanie przez samego człowieka dążenia do stania się osobą, która mógłby się stać realizując w pełni swój potencjał

3) Teoria poznawcza - myślę, wiec jestem konsekwentny

• J. Piaget, G. Kelly - ludzie wykształcający umysłowe reprezentacje świata. Dążą do zrozumienia świata by móc kontrolować bieg wydarzeń

• Ludzie są motywowani do usuwania sprzeczności między różnymi elementami swojego światopoglądu

• L. Festinger - ludzie są motywowani do utrzymania wewnętrznej zgodności swoich poglądów i do usprawiedliwienia swojego postępowania

Hierarchia potrzeb wg Maslowa

Samourzyczywistnienie

(realizacja własnego niepowtarzalnego potencjału)

szacunek i dowartościowanie

przynależność i miłość

bezpieczeństwo

fizjologia

Prawo Yerksa - Dodsona

• efektywność działania jest funkcją poziomu pobudzenia organizmu przebiegającą zgodnie z krzywa w kształcie odwróconego U. Działanie jest najefektywniejsze przy umiarkowanym poziomie pobudzenia. Gdy poziom ten jest niski człowiek czuje się znudzony, apatyczny i brak mu motywacji, natomiast przy wysokim pobudzeniu odczuwa napięcie i lęk.

• Jeżeli człowiek wykonuje zadania stosunkowo łatwo, optymalny poziom pobudzenia jest umiarkowanie wysoki natomiast dla zadań trudnych optymalny poziom pobudzenia chroni nas przez znudzeniami, zobojętnieniem wobec łatwego zadania, a niski poziom pobudzenia zabezpiecza nas przed zdenerwowaniem czy dezorganizacją przy wykonaniu zadania trudnego

• Optymalny poziom pobudzenia jest różny u różnych ludzi, np. introwertycy mają stosunkowo wyższy wyjściowy poziom pobudzenia niż ekstrawertycy

Potrzeba osiągnięć :

• tendencja do sukcesu i oceny własnej sprawności

• odzwierciedla ona różnice w wadze jaką przypisują jednostki do planowania i wysiłku wkładanego w osiągnięcia celów

• w wyraźny sposób pobudza zachowanie i kieruje nimi

• wpływa na percepcje wielu sytuacji i interpretacje zachowań własnych i cudzych

• wiąże się z rozwojem ekonomicznym społeczeństw

Modele sytuacji konfliktowych:

cel cel cel







podmiot podmiot





cel cel podmiot

konflikt dążenie - dążenie konflikt unikania- unikania konflikt dążenie - unikania

Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna :

• wewnętrzne czynniki motywacyjne tkwią w nas, motywacja do robienia czegoś, co sprawia nam przyjemność

• zewnętrzne czynniki motywacyjne znajdują się poza nimi - motywacja do robienia czegoś ze względu na nagrodę

• ludzie działają bardziej twórczo, gdy mają wewnętrzną motywację do tego, co robią. Intensywne stosowanie czynników zewnętrznych może stłumić motywacje wewnętrzna

• optymistyczny vs pesymistyczny styl wyjaśniania ( Seligman) - przypisywanie przyczyn własnych sukcesom i porażkom ( atrybucja)

Ciekawość, kontrola, wyzwania

• ciekawość człowieka budzą rzeczy, które są umiarkowanie nowe w stosunku do wcześniejszych doświadczeń i umiarkowanie trudne do opanowania

• człowiek aktywnie dąży do samookreślenia, do poczucia kompetencji związku z innymi ludźmi i pewnego stopnia autonomii (Deli)

• gdy czujemy, że nasza swoboda jest krępowana, możemy doświadczyć reakcji. Jest ona dążeniem do występowania przeciwko temu co spruje nad nami kontrolę. Wewnętrzne motywowane działania jak i samookreślenia.

Poczucie własnej skuteczności:

• zdolność człowieka do realizowania celów w dużej mierze zależy od jego wiary w to, że istotne potrafi, te cele osiągnąć ( Bandura)

• główną przeszkodę na drodze do sukcesu stanowi przekonanie, że jest się niezdolnym do wykonania zadania

cele i plany:

• ważnym czynnikiem motywującym człowieka są cele i plany ich osiągnięcia

• cele pomagają koncentrować uwagę, mobilizować zasoby, skłaniają do wytrwałości i zachęcają do szukania sposobów ich realizacji

Ćw. 09.03.2008

Frustracja

• stan organizmu, który powstaje wtedy gdy udaremnione jest zaspokojenie określonej potrzeby na kiedy na drodze do jej realizacji pojawia się przeszkoda

• człowiek znalazł się w sytuacji nierozwiązywalnego problemu

• nie ma możliwości ucieczki lub wycofania

• jest silnie motywowany do reagowania

Przyczyny frustracji :

• konflikty motywacyjne

• dysonans poznawczy ( przykry stan napięcia przy nierozwiązywalnym problemie)

• struktura osobowości np. konflikt między potrzebami a standardami zachowania, aspiracjami a możliwościami

frustracja - ¹ sytuacja w których pojawia się przeszkoda udaremniająca człowiekowi zrealizowanie silnych potrzeb, pragnień powiązanych z energiami popędowymi i nieświadomymi; ² negatywny stan jaki odczuwa jednostka kiedy wykonywane przez nią w jakimś celu działania napotykają na przeszkodę, jest to uczucie porażki, pojawia się przy pozbawieniu zasłużonej satysfakcji przy pozbawionych nadziejach

STRES

• H. Selye - niespecyficzna reakcja organizmu, powstająca w odpowiedzi na bodźce szkodliwe

• J. Strelau - wynik interakcji między wymaganiami a możliwościami

• R. S. Lazarus - relacja między osobą a otoczeniem, która oceniania jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasady i zagrażająca jej dobrostanami

• S. E. Hobfoll - reakcja wobec otoczenia, w którym istnieje zagrożenie utraty zasobów

Zasoby to : przedmioty ( mieszkanie, samochód ), warunki ( stała praca, dobre małżeństwo), zasoby osobiste ( umiejętności interpersonalne, poczucie skuteczności ), zasoby energetyczne ( pieniądze, wiedza)

Komponenty stresu :

• podwyższenie poziomu aktywacji

• pojawienie się silnych emocji

• pojawienie się motywacji do przezwyciężania stresu

stres - ¹ jako stan, który przejawia się swoistym zespołem składającym się ze wszystkich nieswoistych zmian wywołanych w układzie biologicznym. Składnikami jego są widoczne zmiany wywołane przezeń niezależnie od przyczyny. Zmiany te są sumą wszystkich rozmaitych procesów przystosowawczych zachodzących w jakimkolwiek czasie w ustroju ; ² dynamiczna relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki a wymogami sytuacji ( stresory) charakteryzująca się brakiem równowagi. Podejmowanie zachowań zaradczych jest próbą przywrócenia równowagi.

Przyczyny stresu :

• dramatyczne wydarzenia o rozmiarach katastrofalnych

• poważne wyzwani i zagrożenia dotyczące jednostek lub kilku osób - (śmierć małżonka lub dziecka, śmierć rodzica, rodzeństwa, rozpoczęcie studiów, śmierć bliskiego przyjaciela, poronienia, wyrok więzienia, rozwój)

• drobne codzienne utrapienia - niemożność znalezienia rzeczy

• nieporozumienia przebiegu w 3 stadiach

Stres przebiegu w 3 stadiach :

• stadium reakcji alarmowej - mobilizowane są siły obronne

• stadium odporności - przystosowanie do stresora. Organizm próbuje odbudować utracone zasoby energii i uprawić doznawane szkody

• stadium wyczerpania - wyczerpanie energii, gdy stresor jest silny i działa długo. Przedłużający się stres może doprowadzić do zwężenia naczyń krwionośnych i zmian rytmu serca, alergii, wrzodów, chorób wieńcowych, osłabienia układu odpornościowego

Osobowość a podatność na stres ( M. Friedman, R. Rosenman )

• wzorzec zachowania A - człowiek dla którego istotne jest konkurowanie, który skłonny jest do agresji i żałuje każdej straconej minuty. Jest pracoholikiem, który złości się, gdy inni mu przeszkadzają. Nie jest skłonny do oddania kontroli czy zrezygnowania ze swoich uprawnień.

• Wzorzec zachowania B - ludzie cierpliwi i zrównoważeniu. Wykonują tylko taką pracę, w której sobie poradzą. Nie reagują silnymi emocjami, gdy przeszkadza im się w pracy. Występują u nich schorzenia naczyń wieńcowych serca 2,5 razy rzadziej niż u osób typu A

• Czynniki psychiczne decydujące o chorobach serca : reagowanie wrogością, egotyzm ( np. zaimki „ja”, „mi”, „mnie”, „mój”) wypowiadane częściej

Psychiczne modyfikatory stresu :

• oczekiwania dotyczące własnej skuteczności - biologiczne i psychologiczne podstawy zachowania większego spokoju

• twardość psychiczna - wysoki poziom zaangażowania, skłonność do interpretowania zmian jako wyzwania a nie jako zagrożenia, przekonanie o sprawowaniu kontroli nad własnym życiem

• poczucie humoru ( optymiści skuteczniej przeciwdziałają stresowi )

• przewidywalność ( przygotowanie na to, co nieuniknione )

• osłabienie poczucia słabości

• osłabienie wrogości

• wsparcie społeczne - zainteresowanie emocjonalne, pomoc instrumentalna, informacja, kontakt społeczny

• stabilne związki emocjonalne

Sytuacje trudne - zaburzona równowaga między poszczególnymi elementami np. zadaniami, czynnościami oraz warunkami

• zagrożenia

• przeciążenie

• zakłócenie

• deprawacja

Reakcja na sytuacje trudne :

• faza reakcji instrumentalnych

• faza krytyczna

• faza obrony przed stresem

Pojęcie odporności na stres:

• fakt nie reagowania przez człowieka pobudzeniem emocjonalnym, mimo że znajduje się w stanie stresu

• zdolność do utrzymania uprzedniego kierunku, sprawności i poziomu organizacji zachowania się pomimo występowania stresu

Wpływ stresu długotrwałego:

• przedłużający się stan napięcia emocjonalnego

• pozytywna adaptacja do stresorów

• pojawienie się lęku bezprzedmiotowego, nerwice, niedostosowanie społeczne

• wystąpienie postawy hierarchii i apatii

• zmiany w hierarchii wartości, postaw, potrzeb

Temperament - zespół formalnych i względnie trwałych cech zachowania, przejawiających się w sile lub wielkości reagowania oraz w czasowych parametrach reakcji (J. Strealu)

• temperament nie stanowi treści zachowania ani nie wyznacza jej bezpośrednio

• determinuje intensywność i charakterystykę czasową reagowania

• przejawia się we wszystkich wszelakiego rodzaju zachowaniach rozumiejąc przez to siłę i szybkość reakcji

Właściwości układu nerwowego :

1. siła podstawowych procesów nerwowych - pobudzenie i hamowanie

2. równowaga tych procesów

3. ruchliwość

Sangwinik - silny, zrównoważony, ruchliwy

Flegmatyk - silny, zrównoważony, powolny

Choleryk - silny, niezrównoważony, przewaga procesów pobudzenia

Melancholik - słaby


Cechy formalne temperamentu :

1) siła ( wielkość ) reakcji :

• reaktywność jest tym większa im słabszy bodziec wywołuje ledwie dostrzegalną reakcję

• wydolność ( odporność) - moment, w którym przestaje działać prawo siły

• mechanizm wzmacniający i tłumiący stymulację - koncepcja optimum pobudzenia Hebba i Lanbe'a

2) Przebieg reakcji w czasie - szybkość reakcji, którą mierzymy czasem latencji

3) Ruchliwość - zdolność przestawiania się z jednej reakcji na drugą ( najmniejszy przedział czasowy między różnego rodzaju bodźcami, jaki jest niezbędny, do adekwatnego reagowania na te bodźce

4) trwałość reakcji - czas wystąpienia reakcji po zaprzeczeniu bodźca

5) tempo przebiegu reakcji - maksymalna możliwa częstość występowania

Rola temperamentu działania:

J. Pawlow - trudne warunki zakłócają równowagę między organizmem a środowiskiem. Od układu nerwowego zależy, czy równowaga ta zostanie zachwiana czy nie

1) dynamika wciągania się do pracy i stopień męczliwości

• silny typ układu nerwowego :

• małe zmęczenie

• brak potrzeby odpoczynku

• tendencje by robić wszystko „za pierwszym zamachem”

• czynności ciągłe

• czynności jednorodne

• stopniowe wciąganie się do pracy - efekt rozgrzewki

• słaby typ układu nerwowego

• duże zmęczenie

• tendencja do częstego odpoczynku

• czynności przerywane

• czynności różnorodne

• potrzeba ciszy i spokoju

• wykonanie zadań od trudnych do łatwych

2) zakres pracy umysłowej:

• silny typ układu nerwowego:

• krótkie czynności przygotowawcze

• równowaga między czynnościami pomocniczymi i zasadniczymi

• sprawne działanie bez konieczności uprzedniego planu pracy

• przedkładanie mowy ustnej nad pisaną

• słaby typ układu nerwowego:

• długie czynności przygotowawcze

• przewaga czynności pomocniczych nad zasadniczymi

• dokonywanie zmian i poprawek w trakcie czynności kontrolnej

• tendencja do sporządzania planów dnia i pracy

• preferowanie wypowiedzi pisemnych

3) stopień napięcia emocjonalnego :

• silny typ układu nerwowego:

• stan napięcia może wywołać zwiększenie zakresu pracy umysłowej

• czas wykonania zadań skraca się

• słaby typ układu nerwowego

• pod wpływem napięcia emocjonalnego zakres pracy umysłowej zawęża się

• czas wykonania zadań wydłuża się

Temperament a osobowość - cechy osobowości są wtórne do cech temperamentalnych ( temperament ujawnia się po narodzeniu)

• cechy temperamentalne nie pozostają w bezpośredniej relacji do treści zachowania, nie wyznaczają bezpośrednio kierunku rozwoju osobowości

• w pewnych sytuacjach cechy temperamentalne mogą stanowić czynnik utrudniający kształtowanie określonych cech temperamentalnych

H. Eysenck - introwersja - przewaga procesów pobudzenia nad hamowaniem

• ekstrawersja - przewaga procesów hamowania nad pobudzeniem

Koncepcja lęku Spence'a i Taylora :

• jednostki różnią się pod względem wielkości reakcji emocjonalnej na działanie bodźców szkodliwych

• u jednostek o wysokim poziomie lęku proces warunkowania na bodźce negatywne przebiega szybciej ( reakcje warunkowe, wytwarzają się szybciej)

• leży tu u podłoża fobii

• u jednostek mało reaktywnych dominuje tendencja do aktywnego stylu samoregulacji

• jednostki silnie reaktywne wykazują styl regulacji

Pięciu czynnikowy model osobowości Costy i McCarae tzw. Wielka piątka - ujmuje osobowość w kategoriach cech. Zgodnie z założeniami P.T. Costy i McCearae wymiary osobowości - ekstrawersja - otwartość na doświadczanie, ugodowość, neurotyczność i sumienność - warunkują istnienie indywidualnych różnic między ludźmi. Cechy te są w dużym stopniu uwarunkowane biologicznie, relatywnie niezmiennie i uniwersalne. Wywierają przenośny wpływ na życie człowieka, ukierunkowując spostrzeganie, myślenie, odczuwanie i zachowania.

43

M

M

M

M

M

M

---