1. CZYM JEST PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

Efekt kolejności urodzenia

• Jedynaki mają większą potrzebę bycia z ludźmi

• Wśród polityków jest więcej pierworodnych i jedynaków - mają większa potrzebę dominacji i władzy

Efekt imienia

• Imiona działają jak stereotypy

• Imiona żeńskie pochodzące od męskich (Stefania, Kazimiera, Janina) sprawiają, że dziewczynki tak nazwane są lepiej traktowane przez ojców

relacje człowiek - człowiek

• Informacje centralne - na ich podstawie, z braku innych danych, oceniamy daną osobę (smutny - wesoły); często przypisane na podstawie stereotypów

• Osobowość autorytarna - osoba słaba, ale poszukująca siły, potrzebująca „tyrana”

• Sympatia - wynik częstości spotkań (ludzi, obrazów, muzyki); na początku jednak dany obiekt musi być przynajmniej neutralny - efekt (czystej) ekspozycji wg Roberta Zajonca

• Efekt znoszenia - występuje, gdy z czymś mamy tak długo i często kontakt, że nam się nudzi (reklamy występują w zmienionej wersji)

• Miłość - proces psychiczny zbliżający ludzi; teoria fazowości miłości - Wojciszke

relacje między grupami

• Rola autorytetu, Stanley Milgram (1974)

Psycholog Stanley Milgram zastanawiał się, czy to możliwe, by normalni ludzie ulegali niemoralnym rozkazom przełożonych. Jednak zamiast poprzestać na spekulacjach, zdecydował się wykonać serię sprawdzających to założenie badań empirycznych na Uniwersytecie Yale, które przeszły potem do historii psychologii jako klasyczne eksperymenty Milgrama nad posłuszeństwem. Na początek Milgram (1963) dał ogłoszenie do miejscowej prasy (w New Haven w stanie Connecticut), że poszukuje chętnych do uczestnictwa w badaniach nad uczeniem się i pamięcią. Zgłosiło się 40 osób w wieku od 20 do 50 lat - nauczycieli, inżynierów, robotników i sprzedawców; niektórzy mieli za sobą studia wyższe, inni nie skończyli nawet szkoły podstawowej. Załóżmy, że ty też zgłosiłeś się do badań. Pojawiasz się na uczelni, by zaspokoić własną ciekawość, a przy okazji zarobić rozsądną sumkę (4,5 dolara, co na początku lat sześćdziesiątych wystarczało na zatankowanie samochodu do pełna). Jesteś pod wrażeniem - w końcu Uniwersytet Yale to szacowna instytucja dominująca nad całym miastem. Wrażenie robi też eleganckie laboratorium, w którym spotykasz ubranego w biały kitel wybitnego naukowca prowadzącego badania i innego człowieka, który również zareagował na ogłoszenie w gazecie. Naukowiec wyjaśnia, że celem jego badań jest śledzenie wpływu kary na przebieg uczenia się. W związku z tym jeden z badanych pełnić będzie rolę "nauczyciela", drugi "ucznia". Na zasadzie rzutu monetą (a więc przypadku) ty zostajesz przypisany do roli nauczyciela, nieznajomy zaś do roli ucznia.
Naukowiec prowadzi cię do laboratorium, w którym będziesz uczył tę drugą osobę. Wygląda na to, że faktycznie będziesz miał coś do powiedzenia w sprawie jego nauki - będziesz bowiem mógł go karać za błędy popełniane w trakcie uczenia. Na stole stoi poważnie wyglądająca konsola z długim szeregiem dźwigienek wyskalowanych co 15 woltów, w sumie od 15 do 450 woltów. Dźwigienki oznaczają wstrząsy elektryczne o różnej sile, którymi będziesz karał swojego "ucznia" tak, by popełniał jak najmniej błędów. Abyś lepiej wiedział co robisz, badacz również tobie aplikuje kilka wstrząsów o sile 45 V. Nieprzyjemnie kłują w rękę i nabierasz pewnego wyobrażenia, co znaczą napisy umieszczone przy każdej dźwigience od "Słaby wstrząs" do "Niebezpieczeństwo - bardzo ciężki wstrząs"; dwie ostatnie dźwignie są oznaczone czerwonymi znakami ostrzegawczymi XXX. Zadaniem ucznia jest zapamiętanie par słów odczytanych mu z listy. Po pierwszym czytaniu listy uczeń otrzymuje pojedyncze słowa i musi wybrać spośród czterech możliwości to słowo, które stanowiło jego parę. Naciska więc jeden z czterech guzików, a przed tobą zapala się jedno z czterech światełek. W ten sposób dowiadujesz się, czy uczeń odpowiedział dobrze, czy źle. Jeżeli dobrze, przechodzicie do następnej pary, jeżeli źle, to zanim pójdziecie dalej musisz go ukarać, naciskając jedną z dźwigienek. Przy każdym kolejnym błędzie naciskasz kolejną dźwignię, a więc dajesz mu troszeczkę silniejszą karę. Masz pewnie trochę oporów. Elektrody, przez które płynie prąd, zostały przymocowane do dłoni ucznia posmarowanych przez badacza specjalną pastą "aby uniknąć oparzeń i pęcherzy". Dowiadujesz się, że szoki nie spowodują "trwałych uszkodzeń tkanki", choć mogą być bardzo bolesne. Niemniej jednak "uczeń" godzi się na wszystko. W końcu to nie byle jaka instytucja, ale Uniwersytet w Yale. Uczeń poprawnie odpowiada na kilka pytań, ale wkrótce zaczyna też popełniać błędy. Niezbyt zaniepokojony posuwasz się w górę skali kar, dochodząc do dźwigni 45V. Tyle to sam wytrzymywałeś i nic ci się nie stało. Znowu kilka błędów. Posuwasz się dalej w górę, naciskając 60, a potem 75V. Przerywasz i spoglądasz na badacza w kitlu, który mówi uspokajająco: "Te szoki mogą być bolesne, ale nie spowodują trwałego uszkodzenia tkanek. Proszę kontynuować". Uczeń znowu popełnia klika błędów i już jesteś przy wstrząsach elektrycznych o sile 300V. Muszą sprawiać duży ból uczniowi, bo słyszysz, jak zaczyna walić ręką w ścianę. Ściska cię w dołku i zaczynasz się pocić. "Do diabła z taką nauką za cztery i pół dolara" - myślisz sobie. Wahasz się, ale naukowiec nalega "Eksperyment musi być kontynuowany". Przy następnej próbie uczeń w ogóle przestaje odpowiadać. Co robić? Eksperymentator instruuje cię, abyś zaczekał 5-10 sekund, a następnie traktował brak odpowiedzi tak samo jak odpowiedź złą. Przyciskasz dźwignię z następnym szokiem, a uczeń znowu wali pięścią w ścianę, żeby już przestać. Teraz jesteś już cały spocony, serce wali ci jak młot - tamtego naprawdę musi boleć. Czy to możliwe, że nie będzie miał żadnych trwałych następstw? Czy ten eksperyment wart jest tego, by zadawać tyle bólu innemu człowiekowi? Co robić? Znowu wahasz się i spoglądasz na badacza, a ten mówi "To niezmiernie ważne, aby pan kontynuował" jego głos brzmi bardzo przekonująco. "Nie ma wyboru. Musi pan kontynuować". Nie bardzo możesz skupić myśli, a w dodatku ogarnia cię jakaś bezsensowna chęć wybuchnięcia śmiechem. Palec trzęsie ci się nad kolejną dźwignią. Co właściwie masz zrobić? Milgram (1963; 1974) obserwował, co w takiej sytuacji robią jego badani, którzy stanowili niezłą, bo zróżnicowaną reprezentację mieszkańców New Haven. Spośród 40 mężczyzn tylko pięciu odmówiło kontynuowania eksperymentu przy 300V, a więc wtedy, gdy uczeń po raz pierwszy zaczął walić w ścianę. Dziewięciu następnych wycofało się przy jednym z wyższych natężeń wstrząsów. Jednak 65% badanych kontynuowało stosowanie kar aż do końca, wierząc, że wywołują u nieznajomego bolesne, oznaczone jako niebezpieczne wstrząsy o sile 450V. Czy przychodziło im to bez trudu i emocji? Przeciwnie. Milgram był pod wrażeniem przeżywanego przez nich stresu - drżeli, jąkali się, przygryzali wargi. Pojękiwali, pocili się, obgryzali paznokcie aż do krwi. Niektórzy dostawali napadów nieadekwatnego do sytuacji śmiechu, u jednego z badanych napad śmiechu doprowadził do tak silnych konwulsji, że nie mógł kontynuować udziału w badaniu.

• Makropsychologia - dotyczy dużych społeczności (korupcja efektem motywacji osiągnięć - luka między możliwościami a zapotrzebowaniem)

sytuacje społeczne - oparte na relacjach międzyludzkich - obok jednostki występują inni ludzie; typy sytuacji społecznych:

• face to face

• członkostwo w grupach

• wartości, tradycje (nie trzeba się widzieć, żeby tworzyć grupę)

Przedmiot psychologii społecznej to zachowania i procesy psychologiczne w sytuacjach społecznych:

• spostrzeganie (wrażenie, że nieruchomy punkt w ciemnym pomieszczeniu porusza się)

• konstruowanie procesu rzeczywistości

• komunikowanie się interpersonalne - podawanie informacji o sobie (stopień zależny od osoby)

• pamięć

dlaczego jedne rzeczy pamiętamy lepiej

pamięć społeczna jest twórczością, konstrukcją - nie jest odtwarzaniem

efekt „ja to już wiedziałem” - badania panelowe - np. po wyborach

• myślenie

kultura zmienia myślenie o przyczynach

podstawowy błąd atrybucji (atrybucja - wyjaśnienie przyczyn swojego lub cudzego zachowania tworzone przez świadka tego zachowania) - przyczynę zachowania takiego a nie innego przypisujemy bardziej człowiekowi (przyczyny wewnętrzne i stałe, np. cechy charakteru) niż sytuacji (wpływom zewnętrznym)

• podejmowanie decyzji - wzorce myślenia przy podejmowaniu decyzji

• emocje - jak ludzie konstruują schematy emocji

• konflikty - zderzenie interesów lub samo myślenie, że takowe istnieje, prowadzi to do tworzenia innego obrazu człowieka

• komunikowanie się (mówimy coś oczywistego, żeby nie wyjść na mniej inteligentnego; to samo mówimy o sobie, żeby nie okazało się, że ktoś wie o nas więcej niż my sami)

Historia psychologii społecznej

okres wczesnonaukowy; połowa XIX wieku: refleksja teoretyczna opiera się na danych empirycznych, ale gromadzonych niesystematycznie (do 1918 roku)

1897 - pierwszy eksperyment

Triplett - badania nad współzawodnictwem

Le Bon - badania tłumu, 1895

Gabriell Tarde - prawa imitacji, naśladowania, 1903 (człowiek modny - ulegający modzie, ale idący o krok naprzód)

pierwsze publikacje, 1903:

• Ross - Social Psychology

• Mc Dougal - Introduction to Social Psychology

lata '30 - Kurt Levin - przewodnictwo w grupie, dynamika małych grup

Typy badań:

• Eksploracyjne - korelacyjne (współwystępowanie zjawisk)

• Nie występują hipotezy

• Badają związki między zmiennymi

• Wstępnie rozpoznają jakąś zależność

• Weryfikacyjne (np. eksperymenty)

• Pod kontrolą

• Sprawdzają hipotezy

Naukowa psychologia społeczna: psychologiczny opis, wyjaśnienie i przewidywanie procesów i zachowań w sytuacjach społecznych

• Wymaga:

• Znajomości języka opisu psychologicznej rzeczywistości

• Znajomości naukowych metod gromadzenia informacji (danych empirycznych)

• Metoda naukowa - zbiór procedur służących do zbierania i interpretowania materiału dowodowego w taki sposób, by ograniczyć źródła błędów (kontrola błędów, replikacja - powtarzalność wyników)

Czy brak miłości opóźnia rozwój?

• XIII wiek, Fryderyk II (dzieci oddane pod opiekę opiekunek bez czułości) „Dzieci nie mogą żyć bez pieszczot, radosnych słów i czułości matek”

• XVIII wiek (1760) - hiszpański duchowny: „W domu podrzutków wszystkie dzieci są osowiałe, a wiele z nich umiera ze smutku”

• 1915 - lekarze z Baltimore - 90% niemowląt przyjętych do sierocińca pomimo odpowiedniej opieki umiera przed zakończeniem 1 roku życia

• 1942 - Nowy York - dzieci zabrane z domu na czas długiego leczenia (bez kontaktu z rodzicami) stają się osowiałe i spada im poziom odporności - objawy ustępują po powrocie dzieci do domu

• 1935 - 1943 - M. Ribble - dzieci hospitalizowane (bez dostępu matek) stają się cherlawe psychicznie i fizycznie

• lata '40 - 30% dzieci porzuconych umiera w pierwszym roku życia

• 1972 - Gardner - 6 „cherlawych karłów” - dzieci wychowywane w domach, gdzie nie były okazywane uczucia, emocje były niższe, miały niedowagę, krócej spały, miały mniej rozwinięte podwzgórze (podwzgórze pobudza przysadkę mózgową do wydzielania hormonu wzrostu; przy czym przysadka pracuje głównie nocą)

książki:

• Aronson - Człowiek istota społeczna, (r 1 i 9), PWN 1995

• Wojciszke - Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, (r 1), Scholar 2002

temat 2

zmienna zależna- zmienna wyjaśniana, to co chcemy wyjaśnić- np. przyrost kośćca

zmienna niezależna- to czym wyjaśniamy (przyczyny)- np. miłość rodziców

mediator- proces lub stan psychiczny pośredniczący pomiędzy zmienną niezależną a zależną (np. funkcjonowanie przysadki)

moderator- czynnik który współdecyduje o wystąpieniu zależności, informuje o tym kiedy, w jakich warunkach zależność występuje (lub jest silniejsze lub słabsze)

PROBLEMY METODOLOGICZNE W PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ

1. Człowiek bada człowieka

efekt ojcowski- rola hipotezy badawczej, tworzymy i mamy oczekiwania wobec niej, badacz chce za wszelką cenę pewną hipotezę potwierdzić

~ Eksperyment Rosenthala SZCZURY

uczenie się przez szczury labiryntów czy istnieje transfer między rodzinami szczury uciekły szczury zdolne pomieszały się z niezdolnymi psychologowie uczą szczury technicy przyznają się do ucieczki szczurów szczury które psychologowie uznawali za zdrowe nauczyły się szybciej

~ Pigmalion w klasie

w porozumieniu z kierownictwem szkoły psychologowie robią badania IQ potem podzielił klasy losowo na uczniów wybitnych i mało zdolnych. Nauczyciele wiedzieli czy mieli doczynienie z mądrymi, przeciętnymi czy głupimi

„wybitni” uczniowie wypadli w teście o 2/3 lepiej;

• nauczyciele inaczej się zachowywali: rozmawiali, dotykali, wyrażali sympatię, wobec zdolniejszych dzieci więcej dodatkowych czynności, dodatkowe podręczniki itp.

• Nauczyciele chcieli osiągnąć większe sukcesy w nauczaniu

• Zaangażowanie , przywiązanie

~ Rozkalibrowanie się eksperymentatora

związek bliski z osobą badaną ulepszanie drugiego człowieka

ślepi badacze- nie mają hipotez swoich, więc nie ma efektu ojcowskiego, jednak dobre tylko na krótki czas bo później i tak sobie tworzą jakąś hipotezę i dążą do jej spełnienia

ŚWIADOMOŚĆ UDZIAŁU W BADANIACH- HAWTHORNE STUDY

~ TRAFNOŚĆ POMIARU- czy mierzy to co zamierzamy mierzyć

~ RZETENOŚĆ POMIARU- dokładność z jaką to mierzymy

Majo badania ulepszające efektywność pracy losowo wybierali grupę do eksperymentu + grupa kontrolna (z którą się nic nie robi) powiedzieli w fabryce, że są prowadzone badania wprowadzano różne zmiany okazuje się że każda zmiana jest odbierana jako zmiana na lepsze i zwiększa produktywność

~ zaproszeni do eksperymentu czuli się wyróżnieni i chcieli dobrze wypaść

~ grupa kontrolna pracowała gorzej- czuła się zapomniana, nimi się nikt nie interesował

UKRYTE WYMAGANIA SYTUACJI EKPETYMENTALNEJ

• badany stawia sobie hipotezy o co chodzi badawcy, i chce w jakiś konkretny sposób wypaść

• nie jest bez znaczenia miejsce gdzie się wykonuje badania to czy pomieszczenie jest ładne

SPECYFICZNY DOBIÓR OSÓB DO BADAŃ

• ludzie się dobierają do badań

• skrzywienie w kierunku zainteresowań osób badanych

• ci którym się płaci bardziej starają się odgadywać hipotezy eksperymentatorów

najlepsze wydaje się losowanie + grupa kontrolna

ZAPOBIEGANIA ARTEFAKTOM -nieprawdziwym faktom

• nie poprzestawać na 1 hipotezie- słabszy efekt ojcowski- jak nie wychodzi jedna udaje się druga

• zmniejszenie u badanych lęków przed oceną- badani boją się wyrażać prawdziwych reakcji- trzeba mówić przed każdym eksperymentem, że: „nie ma odpowiedzi ani dobrych, ani złych” nie włącza się potrzeba akceptacji

• stosowanie miar dyskretnych- nacisk jednego z pośladków na krzesło, rozmiar źrenic

• maskowanie eksperymentu Sharter „poczekalnia” badani myśleli, że dopiero czekają na nieprzyjemny eksperyment i mieli do wybory pokój w samotności, oglądanie TV z innymi i czytanie gazet, w pokoju dowiadywali się że żadnego eksperymentu nie będzie, eksperyment odbywał się w poczekalni

Problemy etyczne:

• człowiek jest często wprowadzany w błąd

• człowiek dowiaduje się o sobie nie zawsze miłych rzeczy

• może przeżywać napięcia emocjonalne związane z tym co robił podczas eksperymentu - więzienie Stanfordzkie

Obowiązki badacza:

• zapewnić możliwość wycofania się z eksperymentu

• unikać procedur, które powodują cierpienia i przykrość

• szukać procedur alternatywnych do wprowadzania w błąd

• dokładnie wyjaśnić po cel badania- odkłamywanie

~ eksperyment Asha

5 osób podstawionych celowo + 1 naprawdę badana

cel: wprowadzanie w błąd

5 osób mówiło że odcinek jest większy mniejszy bądź równy- mówiły nieprawdę

• 
  50% badanych uległo tym naciskom

• nonkonformista traumatyczne przeżycia, czuł bardzo silną presję ze

strony 5 podstawionych osób

~ pomyślane eksperymenty”

Temat 3

Perspektywa motywacyjna-rodzaje pytań, które stawia badacz

• co skłania ludzi do działania?

• Jakie są motywy i kiedy są uruchamiane?

• Skąd biorą się emocje?

Perspektywa teorii uczenia się:

• zachowania są wyznaczone przeszłymi doświadczeniami, są rezultatem uczenia się na podstawie doświadczeń

warunkowanie klasyczne- polega na uczeniu się znaczenia pierwotnie obojętnego bodźca- np. nazwiska- który poprzedza jakiś bodziec ważny bezwarunkowy (wychodzenie z sali na dźwięk konkretnego nazwiska)

warunkowanie sprawcze- uczenie się znaczenia pierwotnie obojętnej reakcji, dzięki temu, że po niej pojawia się jakiś pożądany stan rzeczy, albo unikanie niepożądanego stanu rzeczy

Perspektywa poznawcza:

• to co człowiek czuje, myśli jak się zachowuje- zależy od procesów przetwarzania informacji, które doń docierają oraz tego jak rozumieją sytuację uczestniczący w niej ludzie

• sposób interpretacji zależy od posiadanej już wiedzy i od tego jakie jej elementy (treści) są aktywizowane

Perspektywa kulturowa:

• człowiek wytwór socjalizacji w konkretnej grupie społecznej, która zanurzona jest w kulturze

• jednostka utożsamia się z normami grupy, robi to czego grupa od niej oczekuje, aby zyskać szacunek otoczenia i pozytywną samoocenę

Perspektywa ewolucjonistyczna:

• zachowanie to skutek przeszłości, ale nie jako jednostki tylko gatunku- np. lęki przed wężami czy obcymi- efekt tego że nasi przodkowie, którzy kiedyś doświadczali tych lęków mieli większe szanse propagacji swych genów

Jakie pytania stawiają perspektywy?

• co jest motorem działania człowieka?

• w jakim stopniu człowiek jest wolny?

.......................................................................................................................................................

• makroteorie próbują wyjaśnić wszystko

• teorie o średnim/ małym zasięgu- próbują wyjaśnić albo 1 zjawisko, albo klasę zjawiska, wpisują się w różne tradycje myślenia o człowieku/ różne perspektywy

TEORIA WYMIANY INTERPERSONALNEJ HOMANSA

przeprowadzona w latach 60' ale potem było wiele replikacji

1. interakcja- proces wymiany nagród i kar, strat i zysków

2. większość nagród i kar pochodzi od środowiska społecznego ( coś co jest przyczyną naturalną jest wyjaśniane przyczynami społecznymi; np. ludzie za kataklizmy nie obwiniają natury, lecz np. władze)

3. wybierając zachowania człowiek ponosi koszty . Tylko wtedy nie ma kosztów, gdy nie ma alternatywy. Im bardziej atrakcyjna jest alternatywa - tym koszty są wyższe

4. ludzkie zachowanie zależy od poprzednich doświadczeń:

• powtarzamy zachowania które w przeszłości były nagradzane

• uczą one oczekiwania podobnych nagród i kar w przyszłości- w podobnej sytuacji- generalizacja bodźca

• prawo podaży i popytu w interakcji

• wartość nagrody jest tym mniejsza im częściej wcześniej ją otrzymywaliśmy

• wartość nagrody zależy od ilości osób które mogą nam dać dane zachowanie; dostępność nagrody powoduje malenie jej atrakcyjności

• uznanie ze strony określonej osoby dla kogoś, kto ma wiele alternatywnych źródeł uznania, jest mniej cenna niż dla kogoś kto nie posiada alternatywnych źródeł

• Oceniamy interakcję pod względem sprawiedliwości zbilansowanie nagród i „kosztów” wymiany (np. w toksycznych związkach brak tej sprawiedliwości a pomimo tego funkcjonują i sprawiają, że jedna ze stron żyje w poczuciu niesprawiedliwości)

• gdy spostrzegamy rozkład nagród w interakcji uznajemy za niesprawiedliwy wrogość

• wrogość może powstawać gdy te same zachowania, które w przeszłości były nagradzane nie przynoszą już nagród lub przynoszą mniejsze

• gdy inni ludzie, podobni do nas ze względu na cechy i zachowanie uprawniające do nagród lub nie uprawniające - otrzymują nagrody a my nie

• im bardziej widoczna dla jednostki, że nagrody dostarczane przez innych gwałcą zasady sprawiedliwości, tym silniej reagują wrogością

Sharter - Kluby dyskusyjne:

• podstawione osoby:

1. konformista

2. nonkonformista-permanentny dewiant

3. kameleon- stopniowo zmienia zdanie zgadzając się z opinią grupy

Ad. 1. dostarczyciel nagród- bo lubimy jak ktoś się z nami zgadza

Ad.2. koszty, kary- pomimo naszych wysiłków aby go przekonań, twardo pozostaje przy swoim zdaniu

Ad. 3. najpierw koszty potem nagrody - bo grupie wydaje się, że skłoniła go do zmiany zdania

Wybory do władz klubu

Dwa rodzaje funkcji:

• mało prestiżowe i wymagające

• prestiżowe i mało wymagające

Sharter badał kogo wybierali na jakie funkcje i jak często się zwracano do poszczególnych osób.

Jak grupa odbierała poszczególne osoby:

1.średnio

2. najpierw zainteresowanie, potem ignorancja. Dawali mu funkcje mało prestiżowe lub żadnych

3. zdobył najwięcej nagród- był dowodem słuszności działania grupy

Homans & Lenski

Teoria rozbieżności czynników statusu- Homans & Lenski

Status jednostki- ogół bodźców, które jednostka dostarcza sobie i innym, a które są oceniane jako lepsze lub gorsze, wyższe lub niższe- MUSZA BYĆ WIDOCZNE. Poszczególne rodzaje tych bodźców- to czynniki statusu. Czynnikami statusu może stać się wszystko co wyróżnia jednostkę od innej

• cechy samej jednostki- wygląd, religia, zachowanie

• cechy wynikające ze stosunku do innych

• cechy związane ze stosunkiem do grup, instytucji i organizacji

Twierdzenie koncepcji

1. Ludzie uczą się, że pewne czynniki statusu powinny występować łącznie. Rozbieżność czynników statusu oznacza, iż jednostka dostarcza sobie i innym niezgodnych bodźców i owa niezgodność jest spostrzegana

2. im wyższa rozbieżność- tym bardziej niepewny status jednostki (profesor nie potrafiący obsługiwać komputera)

3. Rozbieżność statusu jest dla jednostki której to dotyczy źródłem kar, a jej usunięcie(rozbieżności) źródłem nagród (np. nauczy się czegoś)

4. gdy niższych czynników statusu nie udaje się zmienić lub podwyższyć- jednostka będzie unikała osób które reagują na tą rozbieżność

5. gdy jednostka nie może zmienić swoich czynników statusu- może odrzucać system ocen, który uzasadnia jej wyższy status

6. ludzie których status jest pewny i wysoki- mniejszą wagę przywiązują do zachowań, które są widocznymi symbolami wyższego stanu

Temat4: Teorie społeczne uczenia się

Pytania:

Jakie zmiany środowiskowe- okoliczności wzmacniające- kontrolują zachowanie?

(kontrola zachowania nie tylko w człowieku ale tez w środowisku zewnętrznym)

jaka jest waga wyuczonych wzorców- społecznie wyuczonych, poprzez własne działanie i obserwację innych i otrzymywanie wzmocnienia społecznego

Cel: waga procesów uczenia i ich rezultatów, waga procesów poznawczych

1. Albert Bandura

stosował terapię behawioralną do leczenia lęków ( biały szczur, chłopiec- przyzwyczajanie)

Ludzie nie są ani igraszką sił wewnętrznych, ani bezwładnym pionkiem sterowanym przez środowisko- tylko czymś pomiędzy

specyficznie ludzki charakter procesów poznawczych przy nabywaniu i podtrzymywaniu wzorców zachowania (?)

potrafimy manipulować symbolami i myśleć o zewnętrznych wydarzeniach- dlatego jesteśmy w stanie przewidywać możliwe skutki

Drogi uczenia się:

• uczymy się nie tylko z własnych doświadczeń, ale również przez obserwacje innych. Jednak nie jest to mechaniczna- jeżeli obserwowane zachowanie podlega karze uczymy się go ale go nie wykonujemy; zwracamy uwagę na to co się dzieje z człowiekiem gdy wykonuje jakieś zachowanie

• jesteśmy zdolni do samoregulacji

• poczucie własnej skuteczności- self- efficacy- przekonanie, że poradzę sobie z konkretną sytuacją

Na co wpływa poczucie własnej skuteczności?

• spostrzeganie

• motywacja

• poziom wnikania

Antycypacja tego czy poradzę sobie z sytuacją czy wpadnę w jej sidła

Źródła self-efficacy:

• rzeczywiste dokonania

• doświadczenia zastępcze (nasze obserwacje innych)

• perswazja społeczna (co nam mówią inni ludzie) i autoperswazja (przekonywanie siebie korzystając z innych źródeł)

• spostrzeganie własnego pobudzenia towarzyszącego myślom o zadaniu lub o podejmowaniu go

np. lęk sugeruje oczekiwanie słabej skuteczności; natomiast podniecenie antycypowanie sukcesu

2. Poznawcza teoria uczenia się Waltera Mischela

to jak reagujemy na specyficzne oddziaływania środowiska zależy od:

• kompetencji (lepiej sobie radzimy z wyzwaniem jak są wyższe)

• strategii kodowania sytuacji (stwarzanie obrazu zagrożenia lub wyzwania~ threat or challenge) np. krytyka może być traktowana jako troska o jakość naszego towaru

• oczekiwania, przewidywania (inaczej oczekujemy czegoś pozytywnego inaczej negatywnego)

• wartości osobistych (czy bardziej cenimy sobie sukces czy dobre relacje z innymi ludźmi)

• system samoregulacji i planów (wypróbowanych reguł, ustalanie celów do oceny własnej efektywności)

zmienne osobowościowe mają największy wpływ na zachowanie, gdy sygnały sytuacyjne są słabe, wieloznaczne; kiedy sytuacja jest jasne - indywidualna zmienność reakcji jest mniejsza. Różnice osobowościowe między ludźmi są w tym wypadku mało znaczące

np. u Zimbardo w „więzieniu stanfordzkim” sytuacja była jednoznaczna, ale nie było różnic indywidualnych -wszyscy więźniowie zachowywali się jak więźniowie mieli poczucie bycia gorszy itd.- pomimo różnic które były widoczne we wcześniejszych testach osobowości

.......................................................................................................................................................

Psychoanaliza

Podejście psychoanalityka:

• podkreślenie nieświadomej, dynamicznej sfery intrapsychicznej

• założenie, że zachowanie dorosłych i ich problemy są zależne przede wszystkim od doświadczeń we wczesnym dzieciństwie

• pogląd, że rozwój psychiczny dokonuje się w określonych etapach, podczas których zachodzą przewidywalne zjawiska psychiczne, które prowadzą do powstania pewnych nieświadomych problemów i kryzysów

• skoncentrowanie na fantazjach i symbolicznym znaczeniu nadawanym nieświadomie przez nasz umysł przeżywanym faktom, czyli uznanie rzeczywistości psychicznej za główną motywację zachowań

• opieranie się na metodach subiektywnych raczej niż na poszukiwaniu prawdy

Psychoanaliza: teoria osobowości i metoda terapii opracowana przez Z. Freuda

Struktury osobowości:

1. id- impulsy agresywne i seksualne; zasada przyjemności, redukowanie napięcia unikanie bólu i przykrości

2. ego- kieruje się zasadą rozsądku i samokontroli poszukuje społecznie akceptowanego ujścia dla popędów i instynktów

3. superego- reprezentuje moralność, głos autorytetów

~ koncepcja „hydrauliczna” przez ego przelewają się 2 sprzeczne siły

Mechanizmy obronne (łagodzenie konfliktu id—superego)

• strategie stosowane przez ego aby łagodzić lęki wywołane konfliktami między id a superego

Cechy wspólne mechanizmów obronnych:

odrzucają lub przekształcają rzeczywistość oraz działają nieświadomie

Rodzaje:

• wyparcie- inaczej represja- niedopuszczenie do świadomości myśli i wspomnień lub emocji, które są przykre (w psychoanalizie nie ma czegoś takiego jak przypadkowe zapominanie, chyba że coś wydarzyło się bardzo dawno)

• projekcja- przypisywanie komuś innemu własnych nieakceptowanych lub niepokojących uczuć lub cech. Obiektem projekcji staje się zwykle „kozioł ofiarny” - jednostka lub grupa którą się społecznie lekceważy lub która jest słabsza

• reakcja upozorowana (uformowana)- przekształcenie emocji wzbudzających niepokój w przeciwieństwo- np. nadmiernie grzeczne zachowanie w stosunku do osoby, której się nie lubi~ międzyludzkie

• regresja- cofnięcie się czy zafiksowanie na wcześniejszej fazie rozwoju do mniej dojrzałego sposobu funkcjonowania pod wpływem lęku czy frustracji; np. Hitler skakał po otrzymaniu wiadomości, że kolejne rządy się poddają; np. dorosły człowiek który płacze

• mechanizm zaprzeczenia- nieprzyznawanie się że zdarzyło się coś nieprzyjemnego, że doświadczamy zakazanych uczuć~ wewnętrzne

• intelektualizacja- kontrolowanie emocji i impulsów przez ich silne uzależnienie od racjonalnych filozofii; np. „nie boję się śmierci bo każdy umiera”

• sublimacja- kierowanie emocji, uczuć w kierunku obiektu czy sfer życia akceptowanych społecznie; np. pisanie jest marnowaniem papieru, ale ma pozytywne, społecznie akceptowane cechy

• racjonalizacja- nieadekwatne wyjaśnianie swoich stanów i ich przyczyn; np. „kwaśne winogrona” ~ ptasia grypa w Grecji ,„słodkie cytryny” ~cieszę się że zostałam na wakacje w domu posprzątam w domu, napisze książkę

Jeżeli mechanizmy obronne są przez Nas często stosowane mogą doprowadzać do nerwic, przestają być skuteczne

Podejście psychoanalityka w psychologii społecznej

- Współczesna ... związków z ... Melanie Klein i Ronald Fairbaine- współpracownicy i oponęci Freuda

krytyka poglądów Freuda, wg którego przywiązanie matki do dziecka jest wyłącznie efektem zaspokajania oralnych potrzeb dziecka

2 pierwsze lata życia są najważniejsze dla rozwoju osobowości, rola matki jest istotna dla tworzenia prototypu więzi a nie tylko rola fizycznej opiekunki (Horner 91'); opiekuńcza , łagodna lub gwałtowna, odrzucająca matka- tworzy schemat poznawczy innych ludzi. Inni ludzie są dla nas ważni jako źródło więzi, dlatego głównym problemem życia (napięciem dynamicznym) jest uleganie wahaniom.............niedokończone

tożsamość męska jest bardziej niepewna i chwiejna (inaczej niż kobiet u Freuda). Dzieje się tak ponieważ- najpierw dzieci identyfikują się z matką, ale żeby rozwinąć męską tożsamość muszą z nią zerwać, matka sama skłania syna do niezależności i odrębności. Dlatego mężczyźni tworzą silniejsze granice między sobą a innymi ludźmi w dorosłym życiu mają problemy z nawiązywaniem bliskich kontaktów (Gilligan 1982r). Kobiety mają problemy z zwiększeniem swojego autorytetu, potwierdzaniem talentów, są instrumentalnie traktowane w bliskich związkach. Mężczyzna przeżywa lęk przed intymnością, wciąż pokazuje męskość, kobiety natomiast mają lęk niezależności, boją się że będą postrzegane jako mało kobiece

mechanizm rozszczepienia- ludzie dorośli mają problemy z dostrzeganiem pozytywnych i negatywnych cech konkretnego obiektu, osoby, grupy. Przyjaciołom przypisują tylko cechy pozytywne, wrogom negatywne. Gilligan i Klein pokazują że pewne zachowanie matek powoduje rozszczepienie na : pozytywne- my, negatywne-oni. Matki które zapewniają dzieciom poczucie obecności i bezpieczeństwa mają dzieci bez późniejszego problemu rozszczepienia, inaczej niż dzieci matek nieobecnych i niewzbudzających poczucia bezpieczeństwa

Abraham Maslow (przejście od klasycznej psychoanalizy do podejścia humanistycznego)

psychoanalityczna hierarchia potrzeb

1. człowiek jest motywowany przez wewnętrzne siły, często nieświadome konflikty; zmiana jest możliwa dzięki głębokiej psychoterapii

2. 2 rodzaje potrzeb człowieka

1. niedoboru- homeostaza- jeśli potrzeba mi snu to się wyśpię i wtedy potrzeba snu jest redukowana

2. wzrostu- apetyt wzrasta w miarę jedzenia; np. osiągnięcia, twórczość

3. pewne potrzeby pojawiają się gdy zostaną zaspokojone potrzeby niedoboru (wyższe zaspokajamy po zaspokojeniu niższych

4. zdrowie psychiczne, to zaspokajanie wszystkich podstawowych potrzeb człowieka

transcendencji

samorealizacji

wizerunku (?)

miłości i przynależności

bezpieczeństwa

potrzeby fizjologiczne

odstępstwa od piramidy:

• szacunek ważniejszy niż miłość- dla ludzi którzy mają problemy ze związkami intymnymi więc je bagatelizują- kwaśne winogrona

• utrata potrzeby miłość w skutek wcześniejszych odrzuceń

• koncentracja na twórczości

• niedocenianie potrzeb trwale zaspokajanych- jedzenie

Harold Laswell- neopsychoanalityk zajmował się całe życie biografiami sławnych postaci politycznych

-jak ważne dla ich rozwoju i funkcjonowania były wczesnodziecięce etapy kształcenia osobowości- 3 rodzaje ograniczeń wynikających z dzieciństwa

administratorzy- poprawiają ustawodawstwo, poprawiają prawo~ Margaret Tacher—w dzieciństwie ostra kontrola zachowań paraseksulanych

agitatorzy- działania mobilizacyjne, ale sam nie tworzy prawa~ Marcin Luter—problemy z treningiem czystości

teoretycy- tworzy ideologię, system~ R. Marks—problemy z odstawieniem od piersi

Temat 5 (Część)

Walter Michel

Albert Bandura

G.C. Romans

G. Lenski

Skąpiec poznawczy - oszczędność poznawcza, ekonomiczne działanie, korzystanie z uproszczonych schematów

Spostrzeganie ludzie - percepcja interpersonalna

Specyfika - wyjątkowe znaczenie obiektu: źródło stymulacji emocji, obiekt zaspokajający lub blokujący potrzeby, element zadania, wartość sama w sobie. Drugi człowiek jest znaczący, gdyż może zaspokajać nasze potrzeby, może je blokować lub stymulować. Człowiek może być opisywany, kodowany na tych różnych układach.

Złożoność obiektu, selektywność jego percepcji (rola wyrazistości i ważności, czy znaczenie różnych cech czy wymiarów; znaczenie jest funkcją spostrzegającego, obiektu percepcji i stymulacji)

transakcyjność procesu - przedmiot percepcji (inny człowiek) dostosowuje się do obecności obserwatora; percepcja osób jest wzajemnym procesem, zachodzącym między tym, kto spostrzega i tym, kto jest spostrzegany; obiekt percepcji jest tu aktywnym podmiotem

pośredni charakter percepcji - wnioskujemy o jego „wnętrzu”, o psychice; wychodzimy poza informacje bezpośrednio dane (Bruner), dokonujemy generalizacji metaforycznej (z cech fizycznych na psychiczne i z jednych cech psychicznych na inne psychiczne - korzystamy z Utajone Teorie Osobowości (UTO - zespół reguł pozwalający na lokowanie człowieka w określonym miejscu pewnego wymiaru na podstawie jego miejsca w innym wymiarze)

Funkcje UTO - przetwarzanie informacji o ludziach; budowanie całościowego obrazu na podstawie niewielkiej liczby informacji; zapełnia luki w wiedzy, pomaga dokonywać szybkich ekstrapolacji (czynność myślowa polegająca na tym, że na podstawie znajomości przebiegu jakiegoś zjawiska w pewnym odstępie czasu lub w pewnej przestrzeni przewidujemy jego przebieg w innych, niedostępnych naszym badaniom odstępach czasu lub obszarach przestrzeni)

Cechy centralne w percepcji ludzi - Eksperymenty Ascha, Kelleya, Skarżyńskiej

• Schemat badania - lista cech: inteligentna, zdolna, pracowita, ciepła, zdecydowana, praktyczna

• Asch - osoba ciepła postrzegana jako szczęśliwa (90%), wielkoduszna (90%), z poczuciem humoru (77%), ludzka (80%)

Dlaczego UTO są stabilne (Norman, Passini):

• Bo może tranie odzwierciedlać rzeczywistość

• Przekonanie, iż absolutna stałość nie istnieje pozwala ... przypadki niepotrwierdzające UTO

• Pewne hipotezy UTO nie mogą być sfalsyfikowane, ze względu na naturę komunikacji, np.: nie mówimy o cechach negatywnych, zrywamy kontakty z osobami, których nie lubimy, przypisując im pewne cechy nie możemy więc ewentualnie skorygować błędnego obrazu drugiej osoby

• Zjawisko samospełniającego się proroctwa związanego z identyfikacją

Osoba chłodna jest widziana jako:

• Niewielkoduszna (92%)

• Bez poczucia humoru (87)

• Nieszczęśliwa (66)

• Bezwzględna (60)

Co jest centralne wg W. Witwickiego:

1. Informacje o mocy, sile sprawczej, zdolnośc do kontroli sytuacji

2. informacje do stosunku do nas (życzliwośći, sympatii, wrogości, niechęci)

Wg. B. Wojciszke

1. cechy kompetencyjne

2. Cechy moralnościowe

Spostrzeganie moralności jest bardzo egocentryczne

Cechy centralne: organizują percepcję, polaryzują obraz, nadają kierunek przetwarzaniu informacji i emocji

Centralność danej cechy zależy od:

• Siły związku danej cechy z innymi cechami człowieka (rzeczywistej lub zakładanej)

• Kontekstu, w jakim jest spostrzegana

Fizyczność percepcji:

Cechy fizyczny:

• Przekładane są na psychologiczne (generalizacja metaforyczna)

• Stała wyglądu zewnętrznego

• Atrakcyjność fizyczna

• Wzrost

• Syndrom dziecięcości

• Pozycja ciała (wyraża emocje, postawy do innych, cechy osobowe, ułatwia komunikację werbalnę)

Moris Efran.....

Generalizacja defektu - przenoszenie defektu osób niepełnosprawnych na inne sfery jego życia (mówimy głośniej do niewidomego, skracanie kontaktu)

Mechanizmy związku:

• Atrakcyjność fizyczna:

• Pozytywne cechy „duchowe”

• Szczęście

• Lepsze stopnie w szkole

• Lepsze zarobki

• Złudzenie „piękne jest dobre” (Dion, Berscheid, Walsder)

• Efekt aureoli: fizyczna atrakcyjność jest przyjemna - „promienieje” dając zawyżone oceny (Anderson)

• Stereotyp:

• Eagly (1991): metaanalizy (analizy wielu wykonanych badań, eksperymentów) - 76 badań: efekt urody na ocenę umiejętności społecznych i ogólną ocenę - większy niż na ocenę zdolności intelektualnych

• Ludzie tworzą stereotypy - związki między cechami (w tym między fizycznymi a duchowymi)

• Uleganie stereotypowi, bycie obiektem stereotypu (powiedz blondynce, że ma mniejsze zdolności matematyczne, a tak będzie chciała dobrze wypaść, że to zajmie jej umysł i wypadnie gorzej)

TWARZ - źródło informacji psychicznych:

• Widziana jest w każdej sytuacji społecznej - jest łatwo dostępna

• Badania pokazują dużą stałość ekspresji twarzy w procesie ewolucji; obserwując mimikę widzimy to, co ukształtowała natura, a nie tylko to, co chce pokazać człowiek i co chce zobaczyć obserwator

• Badania pokazują względną stałość struktury twarzy i sposobu ekspresji danej osoby i specyfikę „osobniczej” ekspresji

• Kiedy szczególnie działa twarz?

• Uzupełnienie innych informacji z zachowania, informacji werbalnych, szczególnie gdy te sygnały są niejednoznaczne, niejasne

• CV - tylko gdy nie ma wystarczających atutów lub są one niejasne działa „twarz”

• „korzystamy” z twarzy niekoniecznie świadomie, nie możemy ignorować informacji „z twarzy” - nawet przy podejmowaniu profesjonalnych decyzji

• czy trafnie odczytujemy „twarz”?

• badanie Hassina i Trope - określanie zawodu na podstawie fotografii twarzy (przeprowadzone w Izraelu - nietrafne ekologicznie - tam ludzie dla własnego bezpieczeństwa powinni się rozpoznać np. twarze zamachowców)

- trafność ekologiczna: dostosowanie syt. badania do syt. życiowej.

• 37% trafnych diagnoz (dużo)

• duża pewność sądów

• im większa pewność sądów tym więcej błędów

• twarze dostarczają błędnych wskazówek, na których często opieramy sądy o ludziach; ale ponieważ wskazówki te są bardzo wyraziste i bardzo łatwo dostępne - z dużą pewnością stwierdzamy, że „czytamy” je poprawnie

JAK MÓWIMY?:

• jak nie musimy to nie słuchamy dokładnie (np. zajmując się czymś innym)

• politycy lubiani - patrzymy na to czy się zbliżają do ekranu, czy uśmiechają, jak mówią:

wskazówki peryferyczne:

• głośność

• modulacja głosu

• wysoki/niski głos

• artykulacja

• przerwy

• 3 strategie badań nad sposobem mówienia (przeprowadzone w USA i Niemczech):

1. mówca te samą treść przekazuje w inny sposób (patrz punkty wyżej)

• zmienna zależna - ocena przez słuchaczy (czy zmienia postawę, kompetencje, prawdomówność, życzliwość)

• w USA głośność mówienia ważniejsza, w Niemczech - artykulacja - inny status kulturowy - wymuszanie statusu lub zakorzenienie w kulturze

2. powiedz test będąc a.) przekonywującym; b.) niewiarygodnym a.) mówią płynnie, robią krótkie pauzy

3. nagrywamy co się dzieje w prawdziwych małych grupach dyskusyjnych

• zmienna zależna - realny wpływ na wyniki dyskusji

• zwroty: na pewno, niewątpliwie, jestem pewien itp. Wpływają na ocenę roli danej osoby w grupie

• USA największy wpływ ma ten, kto mówi najgłośniej; Niemcy - łatwiej przyciąga uwagę ten kto mówi ciszej, lepiej artykułuje

FUNKCJE ZACHOWAŃ NIEWERBALNYCH (wg M. Agryle):

• Język pozwala nam informować się wzajemnie o zewnętrznych wydarzeniach w naszym otoczeniu, sygnały niewerbalne wykorzystujemy w celu nawiązania i podtrzymania więzi międzyludzkich

• Gdy istnieje rozbieżność między wypowiedzią słowną a komunikatem niewerbalnym, bardziej decydujące o pierwszym wrażeniu jest to, co niewerbalne jest bardziej wiarygodne

• Często ulegamy sygnałom niewerbalnym nie zdając sobie z tego sprawy

ASYMETRIA (pozytywna, negatywna):

• Psycholodzy częściej badają emocje negatywne (Carlson - 2 razy więcej miejsca w 175 podręcznikach)

Jak spostrzegamy emocje u innych?

• Sygnały behawioralne

• Mimika

• Deklaracje słowne

• Człowiek lepiej rozpoznaje udawane emocje!

SPOSTRZEGANIE WŁASNYCH EMOCJI:

• Teoria Jamesa i Laugego: emocja jest odczuciem zmian w organizmie fizycznym, produktem pobudzenia fizjologicznego.

• Krytyka przez Cannona (1929):

• Różnym emocjom towarzyszy ten sam stan narządów wewnętrznych

• Narządy wewnętrzne są zbyt mało wrażliwe, aby ich zmiany były zauważalne i wykorzystywane jako sygnały

• Zmiany są zbyt wolne

• Dwuczynnikowa teoria emocji (Schachter, Singer, 1962):

• Emocja jest określana przez:

• Uświadomienie pobudzenia fizjologicznego

• Poznawczą?? Ocenę, wyjaśnienie tego pobudzenia

Eksperyment:

• Badanym powiedziano, że testuje się nowy lek do oczu (w rzeczywistości wstrzykiwano adrenalinę, czego efektem było pobudzenie; grupa kontrolna dostała placebo)

• Trzy grupy eksperymentalne - pierwsza manipulacja:

• G1 - powiedziano, że lek może wywoływać uboczne efekty, jak pobudzenie

• G2 - powiedziano, że lek działa na wzrok

• G3 - powiedziano, że może pojawić się swędzenie

• Grupy G2 i G3 nie mają wyjaśnienia swojego stanu; hipoteza - będą go szukać w aktualnym otoczeniu

• W poczekalni badani spotykają innego rzekomego badania (manipulacja druga), który jest S1 - wesolutki, S2 - podenerwowany

• G2 i G3 - wpływ spotkanej osoby większy niż w G1

• Człowiek przeżywający emocje i niepotrafiący tego wytłumaczyć jest bardzo podatny na wpływy

przyjemność




Oś emocji:


Odrzucenie uwaga

Przykrość

Najłatwiej rozpoznawalne są emocje skrajne

Temat 7: 29.XI.2005

Co uniwersalne a co kulturowe w percepcji emocji?

1. podstawowe emocje przenoszone są przez wyraz twarzy, są uniwersalne, wszyscy ludzie niezależnie od kultury mniej więcej tak samo kodują i wyrażają emocje w podobny sposób a także potrafią je zinterpretować.

Testowanie hipotezy Darwina- Bad. P.Ekman, W.Frisen

1971 Nowa Gwinea

Odczytywanie emocji przez niepiśmiennych mieszkańców Nowej Gwinei (nie mówiących po ang.)

Historyjki:

-córka urodziła dziecko

-syn zginął

Itd.

Mieli dopasować do nich zdjęcia z twarzami:

- gniew

- zaskoczenie

- smutek

- strach

-niesmak

Tylko w zakresie tych emocji nie było różnic międzykulturowych

2. Reguły ujawniania- jakie zachowanie można ujawnić- jakie są kulturowo specyficzne (ludzie uważają za właściwe okazywanie niektórych emocji)

3. Emblematy: niewerbalne gesty, symbole, gesty, dobrze określone w danej kulturze

Np. ok., V, gest Kozakiewicza

........................................................................................................................................

Pierwsze wrażenie

Rola kolejności odbiranych informacji

Efekt pierwszeństwa Asha (1952)

Dwa zestawy informacji

Inteligentny	Uparty
Pracowity
impulsywny	Krytyczny

Te same cechy w różnej kolejności dostawali badani , a następnie mieli napisać opis, potem otrzymywali II część cech końcowe opinie były zupełnie inne niż początkowe.

Pierwsze cechy nastawiają na „+” albo na „-„ , później tylko emocje które zgadzają się z naszym „pierwszym wrażeniem” są akceptowane, przeciwne są tłumione.

........................................................................................................................................

Filmy z opiniami o Johnie

Najpierw dostawali pozytywną lub negatywną opinię o Johnie

Do negatywnych zachowań na filmie dodawali wytłumaczenie, usprawiedliwienia

Jak działa pierwsze wrażenie zależy od tego czy człowiek postrzegany jest pozytywnie czy negatywnie.

Wartość (+,-) spostrzeganego człowieka a spójność jego reprezentacji (Lewicka 1978)

........................................................................................................................................

Efekt PollyAnny

Nowe inf. Rozbieżne z pierwszą oceną są w kolejnym stopniu uwzględniane w obronie osoby pierwotnie ocenianej negatywnie, odwrotnie niż u pierwotnie ocenianej pozytywnie przejaw asymetrii negatywnej

- negatywne cechy są bardziej złożone bardziej, niejednoznaczne

- mamy tendencje do postrzegania ludzi w sposób jednoznacznie pozytywny niż jednoznacznie negatywny

HIPOTEZY WYJAŚNIJĄCE ASYMETRIĘ

1.Hipoteza czujności Biernego

Obiekty negatywne (ożywione i nie) są zagrażające więc lepsze ich poznanie jest ważniejsze niż obiektu pozytywnego

2. hipoteza Crocketta

Złożoność obiektu negatywnego jest powodowane ilością kontaktów z danym człowiekiem , jego obraz staje się bardziej rozbudowany w związku z czym takie osoby mają bardziej rozbieżne cechy

3.hipoteza psycholingwistyczna Peabody (1970)

Negatywne obiekty mają mało spójne obrazy, ale nie wynika to z funkcjonalności ale ze struktury języka

-cechy biegunowe opisują skrajne cechy osobowości

- cechy środkowe- przypominają biegunowe ale nie są nimi

Np. naiwny

Krytykancki

Skąpy~ oszczędny

Jeśli 1 wrażenie jest pozytywne przypisujemy mu kolejne cechy z środka, bardziej spójne są obiekty które opisujemy mniej skrajnymi cechami

Moralność - Sprawność alternatywne kategorie interpretacji zachowań

Wojcieszke, Rider

- siebie opisujemy w kategoriach sprawnościowych

- innych w kategoriach moralnościowych (jest ważniejsze niż sprawność jeśli się pomylimy w ocenie sprawności u innych mniej ucierpimy)

Inny proces integrowania informacji o moralności niż o sprawności

- moralność- negatywne decydują o ocenie globalnej

- sprawność- pozytywne decydują o ocenie globalnej (bo dobrze coś może wykonać ktoś kto jest w czymś dobry”

Rider- jak szybko ludzie na podstawie zachowania wnioskują że ktoś ma jakąś cechę?

Ludzie bardzo szybko po otrzymaniu inf. Moralnościowej negatywnej wyciągają wnioski.

........................................................................................................................................

Eksperyment Peek

- efekt kontrastu bądź upodobniania się osób

zdjęcia

Jeśli 2 osoby nam się tak samo podobają to ogólnie podobają nam się bardziej, jeśli jedna bardziej a druga mniej to wysępuje wyrównanie, jak 2 konstrastowe to osoba lubiana - zostaje pzesunięta jeszcze bardziej na +, a nielubiana jeszcze bardziej na -.

1. wzmocnienie

2. wyrównanie

3. kontrast

........................................................................................................................................

Stan emocjonalny podmiotu a percepcja~ Murrey

Badania z dziećmi

Sytuacja I:

Zabawa z grozą:

- baśnie Grimm

- policjanci i złodzieje

Sytuacja II:

-pozytywne bajki

Następnie pokazywano dzieciom zdjęcia z emocjami, bardziej negatywnie widziały je dzieci które brały udział w sytuacji I. Wg nich ludzie na obrazkach są źli, biją dzieci itp.

Rzutowanie swojego stanu na stan innych

........................................................................................................................................

Reykowski

-ludzie w stresującej sytuacji inaczej postrzegają innych niż zrobili by to normalnie

Sytuacja I: trudny egzamin asystentki

Sytuacja II: łatwe badania testowe asystentki

Hipoteza: Gorzej w sytuacji stresu egzaminacyjnego

Wynik: tylko w niektórych wymiarach były różnice

Asystentki w syt. I były :

- brzydsze

- gorzej ubrane

- mniej sympatyczne

Ale nie były:

-głupsze

Frencelek krytykował ten eksperyment twierdząc, że działa to w ten sposób tylko w przypadku nowych osób.

........................................................................................................................................

Frencelek

Obóz młodych zapaśników- asystentki były znane i widoczne

Obozowicze zostali postawieni w dwóch stresujących sytuacjach:

1. pomiar sprawności fizycznej

2. godzina przed spotkaniem z międzynarodową drużyna

hipoteza: nie będzie zmian w ocenie asystentek przez badane osoby- bo istnieje już schemat

jednak były przesunięcia:

asystentki były:

- brzydsze

- mniej sympatyczne

Nie były:

-głupsze

........................................................................................................................................

Jak się bada trafność percepcji?

Metateza- większa trafność gdy materiał bodźcowy i sposób postrzegania jest podobny

- listy przymiotnikowe

- opisy zachowania

- filmy

- Obserwacja realnych zachowań

- wytwory „osoby badane”

8 PERCEPCJA - Cd

Rodzaje percepcji:

• Powierzchniowa = elewacyjna: preferencje używania tego samego zakresu skali czy podobnych określeń

• Trafna percepcja jednej cechy: zróżnicowane posługiwanie się zakresem skali

• Stereotypowa: na podstawie przynależności do pewnej kategorii

• Różnicowa: trafne spostrzeganie różnych cech tej samej osoby

Co obniża trafność percepcji?

• Kłopoty z samym sobą

• Silne emocje (kibice zniekształcają obraz gry swojej i obcej drużyny - ekp Hastorfa, Cantrila); ale Markus: czasami bez emocji nie ma trafnych wyborów (np. zaczynam normalnie myśleć jak zdenerwuje mnie moja partia) - gdy emocje zaburzają pewien schemat

• Bliska znajomość (Newcomb)

• Przez 3 tyg - wzrost znajomości

• Po 15 tyg - spadek

• Bliskie znajomości nie sprzyjają poznaniu, bo włączają się różne mechanizmy (np. chcemy, żeby przyjaciel był do nas podobny; jak ludzie się nie lubią nie przyznają się do podobieństw)

• Po studiach psychologicznych widzi się zniekształcony obraz człowieka (szczególnie ci od klinicznej - przesunięcie percepcji w kierunku dewiacji); psycholog jak lekarz musi mieć narzędzia

Eksperyment: Pseudopacjenci (Rosenhan, 1978)

• I część: 8 zdrowych osób (pomocnicy) zgłasza się do różnych szpitali psychiatrycznych z 1 symptomem - „czasem słyszę puste głosy” (jak nie mogę zasnąć); opowiadali swój prawdziwy życiorys. 7 badanych zostało sklasyfikowanych jako schizofrenicy (zostali tam nawet 11 dni, lekarze nie zorientowali się, że to symulanci - notatki traktowane jako np. manie, chorzy natomiast byli dużo bardziej podejrzliwi)

• II część: uprzedzenie szpitali, że zgłoszą się pseudopacjenci - w ciągu tygodnia zgłasza się ok. 190 pacjentów - 40 niewykryta choroba - 20 zarzut symulacji, udziału w eksperymencie; w rzeczywistości symulantów nie było

Eksperyment: Środowisko a typ kontaktu (Rosenhan)

• Pomocnicy „zaczepiają” lekarzy/wykładowców i zadają kilka (logicznych) pytań (szpital psychiczny/uniwerek)

Zachowanie „zaczepianego”	Szpital psychiatryczny (%)	Uniwersytet (%)
Odwraca wzrok, idzie dalej	73	0
Kontakt wzrokowy (tylko)	21	0
Zatrzymanie się, kilka słów	2	0
Zatrzymanie się, rozmowa	4	100

• Dehumanizacja pacjenta w szpitalu psychiatryczny, traktowany jako „coś do naprawienia”

Reprezentacja poznawcza = umysłowa - wynik procesu spostrzegania i przetwarzania informacji; sieć schematów i skryptów; subiektywna wiedza o świecie (uproszczony obraz człowieka)

Formy reprezentacji poznawczej:

• Epizody: reprezentacje określonych w czasie i w przestrzeni, doświadczanych przez nas zdarzeń

• Schematy: reprezentacje wyabstrahowane z konkretnego kontekstu czasowo-przestrzennego

• Schematy zawierają:

• 
  Typowe cechy jakiegoś fragmentu rzeczywistości rdzeń,

• Typowy układ relacji między nimi prototyp

• Zakres dopuszczalnych transformacji

(np. kiedy to jeszcze jest małżeństwo?)

Reprezentacja atrybucyjna i skryptowa:

• Skrypty - reprezentacja zdarzeń (nie samych osób):

• Sceny

• Aktorzy (role)

• Warunki uruchamiania skryptu

• Rezultaty

• Skrypty służą do rozumienia zdarzeń znanych i powtarzających się (np. skrypt wesela, zachowania się w restauracji)

• Wybór schematu (skryptu) zależy od jego dostępności:

• Stopień utrwalenia, siła

• Torowanie = poprzedzanie (priming) - jakie zdarzenia występują przed myśleniem o czymś

Eksperyment: Naczynia

• 3 naczynia za pomocą których trzeba nalać określoną ilość wody

ST. Trudności	Sposób rozwiązania	Czas rozwiązywania
Trudne	Schemat	Długi
Trudne	Schemat	Długi
Trudne	Schemat	Krótki
Trudne	Schemat	Krótki
Łatwe	Nie schemat	Długi
Łatwe	Nie schemat	Długi

• Schemat - wzorzec, struktura poznawcza, organizująca wiedzę o świecie, schematy wpływają na:

• To, co zauważamy (odbiór)

• To, o czym myślimy

• To, jak oceniamy

• To, co pamiętamy

• To, co sobie przypominamy

• Barlet 1932

• Markus 1977

• Markus, Zajone 1985

• Higgins 1987

• Abelson

Wyniki badań nad rolą schematów:

• W procesach porównywania i oceniania ludzie przyjmują za pkt odniesienia obiekt najbardziej typowy
  

• Ludzie przeceniają częstość występowania egzemplarzy typowych, nie doceniają częstości nietypowych

• Istnieje związek typowości egzemplarza z emocjami podmiotu




Temat 9

Współczesny ideał kobiecego piękna:

• Rasy białej

• Młoda

• Wysoka, dobrze zbudowana, ale nie muskularna

• O zaokrąglonych kształtach

• Z dużym biustem

• Niezwykle szczupła

Stereotyp kobiecości nakazuje kobietom:

• Bycie atrakcyjną

• Dbanie o wygląd sylwetki i wagę ciała

to się opłaca, gdyż atrakcyjnym kobietom żyje się lepiej (stereotyp piękno = dobro)

• Już w przedszkolu dzieci dowiadują się, że się opłaca być atrakcyjnym

• Środowisko (mama, koleżanki) dają wzór

• Pogoń za szczupłością - diety

Badanie Głębockiej i Kulbalta - osoby z prawidłową wagą:

• 73,5% kobiet chce schudnąć (24% mężczyzn)

• 3,6% kobiet chce przytyć (40% mężczyzn)

• 23% kobiet zadowolonych

TEORIA AUTOOBIEKTYWIZACJI (Fredrikson, Roberts):

• Zjawisko autoobiektywizacji polega na uprzedmiotowieniu własnego ja

• Traktowanie atrakcyjności fizycznej jako głównego wymiaru własnej atrakcyjności prowadzi do przyjęcia perspektywy obserwatora przy ocenie własnego wyglądu

ODDZIAŁYWANIE SPOŁECZNO - KULTUROWE A POSTAWY WOBEC WŁASNEGO CIAŁA:

• Za przekazywanie ideału szczupłości i presji w dążeniu do osiągnięcia go odpowiedzialne są:

• Media (piękna, atrakcyjna seksualnie kobieta sukcesu; związek między czytaniem gazet „dla kobiet” a poziomem zadowolenia z własnego wyglądu; duże deformacje w odbiorze własnego wyglądu; kobiety (wszystkie) oceniają siebie za grubszą niż są; ideał szczuplejszy od percepcji własnej figury); porównanie społeczne - wystarczy bardzo krótki kontakt, aby obniżyć swoją samoocenę

• Rodzina (matka - media tyczą się także kobiety w jej wieku; krytyczna ocena córki)

• Rówieśnicy (ujednolicenie ideału - wspólne gazety, programy telewizyjne)

KONSEKWENCJE IDEAŁU SZCZUPŁOŚCI:

• Nasilenie monitorowania wyglądu

• Absorpcja uwagi; zaniedbywanie innych sfer życia

• Obniżenie samooceny, wstyd związany z ciałem, lęk przed oceną

• Poświęcenie zasobów uwagi i obniżenie efektywności wykonywania innych zadań

• Eksperyment - grupa w strojach kąpielowych i normalnie ubrana; sala z lustrami i rozwiązywanie zadań matematycznych

• Kobiety w kostiumach wypadły gorzej i przeżywały więcej wstydu

• Mężczyźni - brak zależności między strojem a wynikiem zadań, zauważono natomiast wzrost oceny własnego ciała i samooceny

CZYNNIKI OCHRONNE PRZYCZNYNIAJĄCE SIĘ DO POZYTYWNEGO WIZERUNKU CIAŁA:

• Wsparcie w rodzinie (dziecko chwalone za osiągnięcia, nie wygląd)

• Satysfakcja związaną z rolą płciowa

• Pozytywny obraz ja fizycznego

• Strategia radzenia sobie

• Zrównoważenie życiowe

DWUWYMIAROWY MODEL SPOSTRZEGANIA SPOŁECZNEGO

Moralność i sprawność

POZNANIE SPOŁECZNE:

• Nurt badań w psychologii społecznej poświęcony sposobom przetwarzania i wykorzystywania informacji dopływających ze świata społecznego (social cognition, 2005)

• Jak ludzie myślą o sobie, innych, relacjach swoich z innymi, jak selekcjonują informacje dopływające ze świata społecznego

NIEJEDNORODNOŚĆ POSTAW INTERPERSONALNYCH:

• Klasyczne koncepcje postaw interpersonalnych (sumowanie postępowań - średnia ocena)

• Heider (1958) - do tej samej osoby możemy utrzymywać pozytywny i negatywny obraz (bo jesteśmy skomplikowani poznawczo)

• Rosenberg i inni (1968) - 2 wymiary oceniania:

• Dobry - zły intelektualnie (jak ktoś jest pracowity to też jest inteligentny i na odwrót)

• Dobry - zły społecznie

• Reeder (1985), Peters (1992), Wojcieszke (1993, 1994, 1997) - wymiary oceniania:

• Sprawność - czy robie coś skutecznie, czy osiągam cele

• Moralność - identyfikowanie intencji i celów osoby postrzeganej

charakterystyka wymiarów:

• Cechy moralne - korzystne dla obserwatora (czyli pożądane u innych); spostrzegane jako podlegające większej kontroli (intencje wzbudzające większe emocje)

• Cechy sprawnościowe - korzystne dla aktora (sprawcy; pożądane u siebie), spostrzegane jako podlegające mniejszej kontroli (zdolności)

• To, co postrzegamy u siebie sprawnościowo odbiorca postrzega moralnościowo

• Używanie jednego spostrzegania hamuje drugie

80% ocen innych osób jest w kategoriach moralnościowo - sprawnościowych (poza tym oceniamy wygląd); Wojciszke

OGÓLNE WRAŻENIE (OCENA INNYCH):

• Bardziej brana pod uwagę moralność niż sprawność

• Dla obserwatora ważne intencje

• Moralność pod większą kontrolą

• Czasem kompetencje mają taki sam wpływ jak moralność (rozmowa o pracę, polityka)

• Osoba inteligentna może zachować się głupio, osoba uczciwa musi być zawsze uczciwa)

SAMOOCENA:

• Sprawność (jak skutecznie osiągamy cele)

• Większość osób ocenia się wysoko moralnie

ASYMETRIA OCENIANIA

• 4 cechy moralnie pozytywne i 4 cechy moralnie negatywne - ocena negatywna

• 4 cechy sprawnościowo pozytywne i 4 sprawnościowo negatywne - ocena pozytywna

Wykład 10

Dlaczego mniej typowe obiekty są negatywnie postrzegane?

Im mniej typowy dany obiekt ( mniej podobny do rdzenia) tym więcej transformacji rdzenia wymaga aby był zrozumiany. Ponieważ jego zrozumienie jest trudniejsze wymaga więcej wysiłku więc budzi negatywne emocje

Czym się różnią skrypty do innych schematów?

Skrypt jest schematem dynamicznym dotyczącym jakiegoś zjawiska

Skrypty mogą być różne w różnych kulturach

SKRYPTY KULTUROWE

(Triandis i In. 1987, Vandello, Cohen 2003)

wzór społecznych interakcji, charakterystycznych dla określonej grupy Np.

- skrypt sympatii Hiszpanów- skłonność do zgadzania się, wyrażania szacunku dla innych, po to by utrzymać dobre relacje z innymi. Grzechem jest łamanie normy wynikającej ze skryptu- krytykowanie i obrażanie innych

-skrypt honoru-grecja, południe Włoch, kraje Arabskie, Pd. Ameryka) napędza i usprawiedliwia przemoc wobec kobiet , które zdradziły swojego męża

-skrypt przepraszania- Japonii; przepraszanie jest adekwatne i normatywnie pożądane zachowanie, nawet wtedy gdy osoba nie jest bezpośrednio odpowiedzialna za zdarzenie

Brak przeprosin= przykre konsekwencje

-skrypt narzekania- Polska ; organizuje dopływające informacje w sposób charakterystyczny dla innych

Eksperyment , (Szymków- Sudziarska 2004):

- narzekające 2 aktorki

ludzie wykazują tendencję do przypominania sobie treści typowych dla skryptu narzekania jako bardziej negatywny niż rzeczywistość

- historia od bardziej do mniej narzekających musieli dopasować do scenki między aktorkami

Uważali że były to te bardziej negatywne- fałszywe alarmy

ludzie wykazują gorszą dyskryminację pamięciową zdarzeń typowych dla narzekania

wydarzenia narzekające zlewają się

osoba narzekająca jest uznawana za bardziej przystosowaną do życia

reakcja narzekaniem na narzekanie innych służy wywarzaniu więzi, przedłuża relację

.........................................................................................................................................................

Heurystyki- uproszczone reguły wydawania sądów

- heurystyka dostępności- kierujemy się wydając sąd tym jak łatwo, można przywołać coś do świadomości

Badania:

- Ross, Sicoly 1982- zasada dostępności wyjaśnia tam poczucie nierówności wkładu we wspólną pracę

Małżeństwa wypowiadające się oddzielnie na pytanie

Ile procent wnosisz do czynności domowych?

- w sumie mąż + żona wychodziło około 180%

działo się tak ponieważ przypominamy sobie to co było dostępne a nie to co było niedostępne (pamiętamy to co zrobiliśmy a nie to czego nie zrobiliśmy)

...............................................................................................................................................

Zastosowanie w marketingu?

- 3 sposoby opisu zalet samochodu

3 ważne zalety

3 mało ważne zalety

9 mało ważnych zalet

Zgodnie z zasadą dostępności najczęściej kupowane były te z 9 mało ważnymi zaletami

Dostępne są schematy które łatwo wydobywamy na powierzchnię:

- dobrze utrwalone

- świeże bo ostatnio uruchamiane

- torowanie przez wcześniejsze wydarzenia (priming) - eksp. Higginsa (70'/80' )

Eksperyment Higginsa

„przypadek Donalda” -dostęność

1.uczenie się słów lub kojarzenie kolorów ze słowami

1. miłośnik natury, lekkomyślny, skryty

2. zarozumiały, uparty

3. niczego się nie uczyli

2. niejednoznaczny opis Donalda

3. cechy przypisywane

Przy pomocy cech przymiotnikowych określić Donalda (cechy wg grup)

Wyniki:

- mniej niż 10% po negatywnym primingu wyraziło się pozytywni o Donaldzie

- ponad 80% po pozytywnym primingu wyraziło się pozytywnie o Donaldzie

……………………………………………………………………………………………………………………..

Eksperyment Iyengara i Kindera

„ Spreparowane wiadomości TV”

+ komentarze

+kolejność

+reportaże

~ badanie nad wpływem mediów

1. rola obronnej polityki

2. ekonomia

3. zagrożenie środowiska naturalnego

Po tygodniu oglądania zadano im pytanie:

Co jest najważniejsze dla kraju?

- system obronny USA

- ekologia

-inflacja zagrożenie ekonomii

Oraz

Czy prezydent dobrze się spisuje?(wcześniej opis działań prezydenta w tych kategoriach)

Trzy miesiące później mieli oceniać kandydatów na prezydenta, pytano czy któraś ze sfer była ważniejsza dla wyborców i nawet po 3 msc były w odpowiedziach widoczne torowanie!!!

.........................................................................................................................................................

heurystyka zakotwiczenia- badania Tversky'ego i Kahnemana

eksperyment; pytanie: Jaki procent krajów afrykańskich należy do ONZ?

Uczestnicy badania grali w ruletkę jednej grupie wypadała liczba 10 drugiej 65. Grupa pierwsza odpowiadając na pytanie dotyczące krajów afrykańskich w ONZ podawała liczbę bliższą 10%, grupa druga 65%

jeśli nie mamy punktów odniesienia to ich szukamy

heurystyka zakotwiczenia- jest taka metodą wnioskowania polegającą na posługiwaniu się jakąś liczbą lub wartością- pkt. Wyjściowym i formułowanie odp na podstawie tej informacji

Eksperyment

Program A	Program B
- zostanie uratowanych 200 osób	- istnieje prawdopodobieństwo 1/3 , że 600 zostanie uratowanych, i 2/3 że nikt z nich się nie uratuje

częściej wybierano odp A

Program A	Program B
- umrze 400 osób	- istnieje prawdopodobieństwo1/3 że nikt nie umrze, 2/3 że umrze 600 osób

częsciej wybierano odp B

Decision framing

Interpretacja:

Wybieramy to co wygląda jakby prowadziło do mniejszej straty

............................................................................................................................................................

Aronson, Gonzales, Costanzo (badania przeprowadzono w sposób naturalny)

Pytanie: Jaka kwotę chcą przeznaczyć na izolację cieplną domu?

- ile dolarów może zaoszczędzić w roku za energię (zysk)

- ile straci jeśli nie zainwestuje (strata)

Korzystamy z informacji 2 ponieważ nie lubimy tracić!!!

..........................................................................................................................................................

„Wiedziałem, że to się stanie” (hindsight bios) Fishhoff

Gdy dowiadujemy się o fakcie, który był mało prawdopodobny- myślimy że ów fakt był możliwy do przewidzenia, b. Prawdopodobny

Fishhoff 1975

..........................................................................................................................................................

- postawy jako heurystyki

mogą być używane do zaliczania obiektów do kategorii pozytywnej lub negatywnej

służą do interpretacji świata

Błędy wynikające ze stosowania heurystyk:

- nie dostrzeganie tendencyjności próbki (stosunek do osób pobierających zasiłek- osoby pobierające zasiłek zawsze postrzegamy jako gorsze)

- ignorowanie inf statystycznej (sytuacja z taxówką która spowodowała wypadek ale nie wiadomo z której była korporacji bo uciekła, wiadomo że w mieście 80% stanowi korporacja zielona , niebieska 20%. Jeżeli przyjdzie człowiek twierdząc że był świadkiem tego wypadku i powie że była to taxówka niebieska jest duża szansa że uwierzymy jemu a nie statystycznym danym)

-zniekształcenie przewidywań przez pragnienia

- pozorne- iluzoryczne korelacje (np. wzrosła przestępczość oraz przybyło imigrantów ludzie będą łączyć ze sobą te 2 fakty)

Kiedy stosujemy heurystyki:

- gdy nie mamy czasu

- gdy jesteśmy przeciążeni informacjami

- gdy rozważamy sprawy małoważne

- gdy mamy mało wiedzy- np. ONZ

- gdy jakaś heurystyka łatwo przychodzi nam do głowy

Schematy:

Wynik procesu spostrzegania i przetwarzania informacji; forma reprezentacji poznawczej

- epizody

- rzeczywistość (???)

Wyklad 11

Wyjaśnianie potoczne zdarzeń

Wyjaśnianie w psychologii:

podejście atrybucyjne- dążenie do uchwycenia stałości wyjaśnione przez cechy; krytyka: „cechy” korelują z innymi cechami, rzadko z zachowaniem

podejście sytuacjonistyczne- /Mishel/ : zachowanie jest wyznaczone przez sytuację; stałość zachowań wynika z :









Teoria atrybucji

2 nurty badań nad atrybucja:

teorie atrybucji- attribution theories- jak ludzie reaguja, przyczyny

teorie atrybucyjne- attributional theories- co wynika z tych przyczyn

TEORIE ATRYBUCJI

• Założenie teorii Heider

• adekwatne rozumienie ludzi opiera się na tym, jak oni widzą świat społeczny

• ludzie pragną rzewidywać i kontrolować swój świat społeczny

• ludzie poszukują stałości mimo zmienności spostrzeganego świata, środowiska (podobnie przy percepcji przedmiotów)

• model Heidera /sumacyjny/





efekt= F(siła rodowiskowa) + siła osobowa













Heider twierdzi, że każde zachowanie działa zgodnie z tą zasada

• siła osobowa lub środowiskowa mogą samodzielnie określać efekt

• druga siła może działać w tym samym kierunku co 1 lub w przeciwnym

Autorzy nawiązujący do Heidere:

Deci:

• zewnętrzne- pozaosobowe

• osobowe:

wewętrzne (stabilne)

zewnętrzne czynniki które się wiążą z prywatnymi doświadczeniami)

Weiner:

• zewnętrzne

stałe

zmienne

• wewnętrzne

stałe

zmienne

Podstawowy błąd atrybucji

Skłonność do wyjaśniania cudzych zachowań raczej czynnikami wewnętrznymi niż sytuacyjnymi (Ross 1977)

• błąd atrybucji dotyczy głównie cywilizacji zachodniej

Powody podstawowego błędu atrubucji:

• informacje- obserwator może nie znać realiów społecznych w danej sytuacji (norm, relacji, władzy

• ideologia- ludzie skłonni są akceptować osobistą doktryną odpowiedzialności za działanie jednostek

• percepcja- dla obserwatora osoby działające są figurą, wyróżniającą się sytuacji (aktor skupia się na sytuacji, obserwator na aktorze)

• język- języki zachodnie zawierają więcej terminów do opisywania osobowości niż sytuacji

odpowiedzialność zachowania do atrybucji (Johnes, Davies)

• poziom akceptacji społecznej

• zgodność/ niezgodność z rolą

• osobiste zaangażowanie obserwatora w działanie (efekt działań aktora)

• „personalizm”- odniesienie powodów działania aktora do obecności obserwatora

• „unikalność”- niezwykłość efektów

• liczba efektów niewspólnych dla działania wybranego i odrzuconego ( im mniej tym zachowanie b. Odpowiednie- kanon jednej różnicy)

Model H. Kelley'a

Szukanie współzmienności

• obserwator systematycznie sprawdza jak zmienia się jego reakcja gdy zmienia się:

rodzaj bodźców (mocniejsze bicie serca na widok Pani X)

kontakt i czas ( kiedy serce bije czybciej na widok Pani X czy tylko w windzie sam na sam czy też w sklepie)

reakcje osób które odbierają ten bodziec (czy innym też szybciej bije serce na widok Pani X)

Przyczynę własnych reakcji przypisujemy bodźcowi gdy:

• nasza reakcja jest wybiórcza

• występuje konsekwentnie w różnych kontekstach

• jest zgodna z reakcjami innych osób

Błędy atrybucji:

• błąd kontekstów- zła lokalizacja na wymiarze czasu lub miejsca

• pluralistyczna ignorancja (fałszywy konsensus- źle się przypisuje postawy lub zachowania)

konsensus społeczny

percepcja podzielania nowych sądów przez innych ludzi nadaje tym sądom - w przekonaniu ludzi- charakter twierdzeń o obiektywnej rzeczywistości, dostarcza społecznego dowodu ich prawdziwości, słuszności

fałszywy konsensus społeczny

zwykle postrzegany konsensus jest wyższy niż rzeczywisty:

• ponieważ dążymy do redukcji niepewności własnych sądów i nadania im statusu wiedzy obiektywnej

• identyfikacja z grupą własną ( prowadzi zwłaszcza do przeceniania powszechności przekonań składających się na światopogląd grupy)

• wielkość grupy- w małych można trafniej ocenić zgodność

........................................................................................................................................





PERSPEKTYWA

Jones, Nisbett

Mechanizmy różnic w percepcji:

-informacje- aktor i obserwator mają dostęp do różnych informacji, aktor zna historię własnych działań

-dla aktora figurą jest sytuacja, dla obserwatora aktor

Mechanizmy obrony ego (motywacyjne)

• Byss- aktor może nie uświadomić sobie własnych motywów

• Kelley , Snyder- motywacja do ochrony i podwyższania własnej wartości

........................................................................................................................................

wnioskowanie o odpowiedzialności

• stadium skojarzeniowe- wg Shawa Sulzera- (wypadek samochodowy ukradzionym samochodem, w wypadku zostaje poszkodowane dziecko, rodzic dziecka uważa, że winę ponosi osoba której skradziono samochód)

• odpowiedzialność za efekty własnych działań , bez wnikania w motywy sprawcy

• odpowiedzialność wyłącznie za efekty, które sprawca mógł przewidzieć, których oczekiwał

• odpowiedzialność tylko za efekty zamierzone intencjonalne

• szukanie usprawiedliwień zewnętrznych nawet dla sprawcy intencjonalnego

........................................................................................................................................

sądy o odpowiedzialności

- orzekając o moralnej odpowiedzialności człowiek porównuje standardy prawidłowego /moralnego/ działania z zachowaniem sprawcy. Odpowiedzialność jest proporcjonalna do stopnia rozbieżności między wynikiem a standardem, czyli standardy moralne obserwatora wpływają na szacowanie odpowiedzialności

Temat 12 Odpowiedzialność - c.d.

Sądy o odpowiedzialności: uwzględniając rolę społeczną sprawcy i wynikające z niej obligacje (Hamilton)

• Podstawa sądów:

• Wiedza, co zrobił sprawca (czego nie zrobił)

• Wiedza kim jest (jaką rolę pełni) sprawca

• Wg Hamiltona wymiana roli:

• Miejsce w strukturze władzy

• Status

• Rodzaj relacji z innymi

• Solidarność (bliskość, rodzina)

• Kontrakt (np. podwładny - szef)

Badanie Hamilton:

Badani określali % odpowiedzialności za masakrę w My Lai poszczególnych osób”

• Prezydent USA

• Władze pentagonu

• Bezpośredni przełożeni porucznika Calleya

• Porucznik Calley (wydał rozkaz)

• Szeregowi żołnierze, którzy strzelali

• Największy % odpowiedzialności przypisano bezpośrednim przełożonym Calleya, bo:

• Rola - pozycja

• Bliskość w łańcuchu zależności

• Interpretacja Hamilton - spostrzeganie silnej presji zewnętrznej (tu: rozkaz ograniczający swobodę wyboru) zmniejsza przypisywaną odpowiedzialność osób nie stojących w hierarchii, ale nie tych, które są w środku hierarchii.

Badania Dolińskiego: gdy atrybucji odpowiedzialności dokonuje się z pozycji ofiary ograniczenie swobody wyboru sprawcy nie zmniejsza spostrzeganej odpowiedzialności.

Teoria Ajzera (1971)

Poczucie wolności wyboru rośnie, gdy:

• Zwiększa się liczba alternatywnych możliwości w polu wyboru

• Maleją różnice w subiektywnym prawdopodobieństwie wyboru każdej z nich

Czyli jednostka odczuwa tym więcej wolności, im ma więcej możliwości i im mniej jest pewna.

Teoria Milesa (1975)

Doświadczamy wolności wyboru, gdy:

• Spostrzegamy pewną różnicę w atrakcyjności możliwości

• Czujemy, że dla możliwości preferowanej istnieje realna możliwość alternatywna

• Istnieje pewna niepewność co do tego, czy alternatywa wobec naszej preferencji jest lepsza czy gorsza

Atrybucje wolności - teoria Steinera:

Dostępność celu:

• Odczucie, że mogę zrealizować to, czego pragnę - rośnie, gdy rośnie atrakcyjność celu i subiektywna szansa jego realizacji i maleją koszty

• Spostrzegana wolność decyzji dowolność przy wyborze alternatywnego działania małe różnice w atrakcyjności poszczególnych możliwości działania

Kruglansky, Cohen (1973)

Obserwator wnioskuje, że wykonawca jest `wolny', gdy:

• Działa zgodnie ze swoimi dyspozycjami osobowymi (podstawowymi wartościami, cechami charakteru)

• Wykluczające się możliwości są w różny sposób wartościowane (osoba wie, czego chce)

• Wykazuje zdecydowanie, nie waha się w podejmowaniu decyzji

Wnioskowanie o wolności:

• Właściwości zbioru alternatyw

• Zgodność z preferencjami

Nowsze wątki:

• Ego-biases: sukcesy przypisujemy sobie, porażki innym

• Rola wyrazistości przyczyn - człowiek zaczyna sobie przypisywać cechy wewnętrzne (jako przyczyny zachowania) gdy zewnętrzne przyczyny nie są dostatecznie wyraziste

• Nowa interpretacja - badania Festingera i Carlsmitha

• Kłamstwo za małe pieniądze bardziej zmienia postawę niż za większe

• Badanie Bema:

• Nudne zadanie wykonywane za duże pieniądze pozostaje nudne, a za małe - ciekawsze

Interpretacja Bema: jeżeli zewnętrzna przyczyna zmiany jest wyrazista w niej lokuje się przyczynę zachowań. Dopiero gdy nie ma wyrazistych powodów człowiek myśli o własnych celach jako o przyczynach zachowania.

Ingracjacja - podnoszenie własnej atrakcyjności (manipulowaniem obrazem), strategiczne wywieranie wpływu w sposób nieuprawniony (`tanio'), bez przestrzegania reguł ekwiwalencyjnej wymiany. Chce uzyskać więcej, niż daje (E. Jones)

Rodzaje ingracjacji:

• Autoprezentacja: pozytywna i negatywna (autodeprecjacja) - wymaga odkrycia, jakie nasze cechy są potrzebne partnerowi

• Konformizm - wyrażanie zgody - skuteczny, gdy dotyczy opinii ważnych dla jednostki, bądź w których potrzebuje wsparcia

• Podnoszenie wartości partnera (społecznie aprobowane cechy, pomoc, wartości atrakcyjne - dla innych, inni o Tobie - dobrze mówią)

Do kogo/czego adresować pochlebstwa?:

• Do osób o niskiej samoocenie

• do tych cech, do których jednostka aspiruje, ale nie jest ich pewna

Od czego zależy skuteczność ingracjacji:

• rola relatywnej pozycji partnera i ingracjatora (najlepiej działa gdy jest równa)

• rola samooceny

• obecność obserwatora (świadek wyłapuje manipulację - ocena osoby manipulującej spada)

Efekty dla własnej tożsamości:

• Goffman - „eksperymenty z twarzą” - jednostka próbuje różnych zachowań społecznych, z którymi nie do końca się identyfikuje. To, co na początku było grą zostaje zinternalizowane

• Schlenker (1994): warunkiem internalizacji jest publiczne zaangażowanie w prezentacje tożsamości

Autoprezentacja poprzez pisanie autobiografii (Gordon):

• Chęć przerzucenia własnych win na innych

• Ukazywanie wad znajomych

• Ekshibicjonizm

• Potrzeba ładu, porządku

• Potrzeba satysfakcji, wielkości i sławy

• Potrzeba pieniędzy

• Pokazanie się jako wzorzec

• Nieśmiertelności

• Czyli: sympatia, współczucie, „wielkość i sława”

• 2 sprzeczne motywy - skromność i egotyzm.
  

13 WIZERUNEK

1. Wspomnienia fleszowe

• Dotyczą okoliczności dowiedzenia się o ważnych wydarzeniach

• Cel - umożliwienie identyfikowania wspólnych doświadczeń, stymulacja bliskości

Sposoby wzbudzania sympatii (Rossa, Buehlen)

• Zrozumiałe dla odbiorcy

• Interesujące (przez temat lub `upiększanie')

• Niezagrażające słuchaczom

• Kierujący atrakcyjny wizerunek

2. Samoutrudnianie - obronna taktyka autoprezentacji - angażowanie się w działania, które obniżają szanse sukcesu, ale zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę, a w dodatku nasilają osobistą chwałę w przypadku sukcesu

Cele autoprezentacji

• Zmaksymalizowanie bilansu nagród i kar

• Regulacja samooceny

• Rozwijanie i kształtowanie własnej tożsamości

2 typy sytuacji, w których dochodzi do samoutrudniania:

• Niepewny, nieuzasadniony sukces

• Wstępna porażka

Istota samoutrudniania - wprowadzenie w strukturę sytuacji inhibitora sukcesu, m.in.:

• Odpowiednie zachowanie - zbyt mąły wysiłek/przygotowanie (alkohol, środki utrudniające)

• Generowanie przez jednostkę specyficznego stanu emocjonalnego (lęk, hipochondria)

• Tworzenie tendencyjnej reprezentacji struktury sytuacji (to zbyt trudne - wychodzę; to zbyt łatwe - ehh będę zgadywał)

Istota samoutrudniania wg M. Syndera (self-handicapping)

• Rozluźnianie więzi między rezultatem działania a dyspozycjami jednostki, środek ochrony

• Np. Nie nauczyłem się do egzaminu, bo musiałem załatwić coś w urzędzie. Zaliczyłem, a przecież w ogóle nie miałem czasu się uczyć.

Istota samoutrudniania wg Jonesa, Berglasa

• Efekt wysokiej, ale niepewnej samooceny; zabiegi oddalające niebezpieczeństwo

• Np. Spóźniłem się, bo pomagałem chorej babci (zamiast - zaspałem)

Efekty samoutrudniania zależą od:

• Cech audytorium

• Rodzaju sytuacji (sukces czy porażka)

• Rodzaju stosowanego samoutrudnienia (konsekwencja zewnętrznych nacisków - ktoś o coś prosi/ społeczna akceptacja inhibilatora (hamulca) sukcesu)

M. Snyder - warunku skutecznego sterowania wrażeniem

• Znajomość oczekiwań audytorium/słuchaczy

• Ktoś, kto ma bogatszy rejestr zachowań w różnych sytuacjach lepiej korzysta z tych technik

• Motywacja podtrzymania lub wykreowania jakiegoś rodzaju tożsamości

• Chęć ukrycia strategii

Prototyp jednostki o wysokiej kontroli samoobserwacyjnej (wysoki self-monitoring)

• Liderzy grup, zadaniowość, duża wiedza o innych

• Wskaźniki adekwatności zachowań - człowiek taki chce wiedzieć, jak oceniają jego zachowanie

• Jednostka jest wrażliwa na wzory reagowania osób znaczących - kopiuje je (badania Świątnickiego)

Prototyp jednostki o niskiej obserwacyjnej samokontroli

• Brak wrażliwości na informacje społeczne

• Mniej dostosowane do sytuacji/ brak dobrze rozwiniętego repertuaru różnych autoprezentacji

• Własne zachowanie jest bardzo ściśle kontrolowane przez własne emocje/wartości

Mechanizmy różnic między wysokim a niskim self-monitoringiem

Co uruchamia zachowanie, co nim steruje?

• Sytuacja

• Dyspozycja

Koncepcja `ja'

• Pryncypialna (niski self-monitoring)

• Pragmatyzm (wysoki self-monitoring)

• Wiedza o sobie/innych

• Są zmienni/elastyczni

• Dokonują rzadziej atrybucji

• Chcą być postrzegani jako przystosowujący się do sytuacji

Makiawelizm - Christie Richard

Formy zamierzonego wpływu:

• Nadmierna opiekuńczość

• Jawne narzucanie swojej opinii

• Manipulowanie innymi - w sposób niedostrzegalny przez nich

• Autoprezentacja

• Ludzie różnią się sposobem manipulowania i zdolnościami manipulowania

• Warunkiem określonego wpływu jest specyficzna wiedza na ten temat/o innych ludziach

Narzędzia diagnozy makiawelizmu: Sale Mack IV (20 pozycji)

• Twierdzenie negatywnie oceniające innych

• Wskazanie dotyczące manipulowania innymi

• Kwestionowanie zasad moralnych

Przykład twierdzenia ze skali Mack IV (do określania czy ktoś jest manipulatorem)

• Ludzie na ogół nie będą rzetelnie pracować jak się ich nie zmusi. (odpowiedź `nie' to odpowiedź diagnostyczna)

Badania trafności skali Mack IV (Geis, Christie, Nelson; 1970) - czy mierzy to co ma mierzyć; czy ludzie z wysokimi wynikami są manipulantami (czyli makiawelistami). Wynik - osoby z wysokimi wynikami zachowują się manipulacyjnie i wolą być osobami prowadzącymi, są bardziej podejrzliwe, wygłaszają więcej przykrych uwag.

Czy jak ktoś jest makiawelistą to coś z tego ma?

• Eksperyment Geis - `Mack' a sprawność działań

• Im wyższy `Mack' tym wyższa przeciętna wygrania

• Wyższy wynik w sytuacjach wieloznacznych, gdy wysoka skala `Mack'

• Różnica między makiawelistami i niemakiawelistami polega na tym, że makiaweliści zrywają koalicję, gdy wykorzystali współpracownika i nie miał im już co zaoferować

• Makiaweliści nie liczą się z interesem partnerów, traktują ich jak pionki w celu osiągnięcia jakiegoś celu

• Interpretacja wyników Geis: Makiaweliści mają większą motywację; jest to rodzaj postaw emocjonalnych wobec innych (osoby makiawelistyczne nie przejmują się innymi)

Makiawelici - cechy sytuacji różniące efektywność działań o wysokim (lub niskim) makiawelizmie

• Sytuacje typu face-to-face

• Sytuacje, w których są możliwości improwizacji

• Brak empatii; nie reagują na cele innych ludzi - syndrom chłodu

Syndrom miękkiego kontaktu - the soft otuch:

• Podatnośc na wpływ społeczny

• Orientacje na partnera

• Nastawienie na podporządkowanie się wymaganiom sytuacji

Stereotyp - schemat reprezentujący grupę lub rodzaj osób wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo zauważalną cechę określającą ich społeczną tożsamość

Uprzedzenie - negatywny lub pozytywny stosunek do członków jakiejś grupy utrzymywane z tego powodu, że są jej członkami (stan wewnętrzny - gotowość do reakcji)

Dyskryminacja - gotowość + zachowanie spowodowane uprzedzeniami

1. społeczno - kulturowe (stereotypy polegają na procesie kategoryzacji i grupowania; uczymy się ich w procesie socjalizacji)

2. psychodynamiczne (stereotypy - nieświadome popędy, obrona przed lękiem, podwyższenie własnej wartości

3. poznawcze
   
   





1. `uprzedzać, występować przedwcześnie' 2. `przeczuwać, przewidywać coś jeszcze nieistniejącego

23

Stałości czynników wzmacniających (nagradzających lub karzących)

Stałości czynników wywołujących

wysiłek

intencje

motywacja

zdolności

OBSERWATOR

AKTOR

---