Pytania egzaminacyjne z Mikroekonomii

(z rozwiązaniami)

Zarządzanie I Marketing

(rok akademicki 2003/2004)

1. Czym zajmuje się ekonomia? Jakie są podstawowe problemy ekonomii?

2. Co jest przedmiotem zainteresowania mikro i makroekonomii?

3. Przedstaw podstawowe cechy gospodarki rynkowej?

4. Omów znane Ci czynniki produkcji?

5. Wyjaśnij związki pomiędzy kosztem a ograniczonością zasobów?

6. Omów koszt alternatywny?

7. Przedstaw zasady: malejących korzyści marginalnych i rosnącego kosztu marginalnego?

8. Jakie zależności przedstawiają krzywe możliwości produkcyjnych?

9. W jaki sposób decyzje wyboru pomiędzy konsumpcją i inwestycjami wpływają na   przyszłe możliwości produkcyjne?

10. Na czym polega okrężny obieg dochodów i produktów. Przedstaw go na schemacie?

11. Co rozumiesz pod pojęciem rynku? Na czym polega konkurencja rynkowa i co ozna­cza pojęcie „rynki konkurencyjne”?

12. Przedstaw prawo popytu?

13. Omów czynniki wpływające na wysokość popytu?

14. Przedstaw krzywą podaży i czynniki określające jej przebieg?

15. Wyjaśnij sens ekonomiczny ceny równowagi?

16. Przedstaw cztery sytuacje zmian relacji na rynku pomiędzy popytem i podażą?

17. Omów ceny maksymalne i minimalne?

18. Przestaw cztery podstawowe struktury rynku?

19. Wyjaśnij pojęcie elastyczności? Przedstaw elastyczność cenową popytu?

20. Wyjaśnij elastyczność cenową na zadanej krzywej popytu.

21. Omów elastyczność dochodową i mieszaną popytu?

22. Przedstaw związek pomiędzy wysokością współczynnika elastyczności a wydatkami konsumentów a zatem i przychodami przedsiębiorstwa?

23. Wyjaśnij przesłanki, na podstawie których mechanizm rynkowy jest przedmiotem   kry­tyki?

24. Wyjaśnij dwie zasady wyborów ekonomicznych konsumenta?

25. Na czym polega wyrównywanie się krańcowych użyteczności dóbr w wyborach konsumenta?

26. Co przedstawią krzywe obojętności i krzywe budżetu konsumenta?

27. Na czym polega efekt substytucyjny i dochodowy?

28. Co rozumiesz pod pojęciem przedsiębiorstwa. Z jakiego punktu widzenia ekonomia wyróżnia cechy przedsiębiorstwa?

29. W jaki sposób wyraża się natura prawna przedsiębiorstwa?

30. Przedstaw problem celu działalności przedsiębiorstwa?

31. czym informują: bilans i rachunek zysków i strat?

32. Omów krótko obszary i poziomy zarządzania w przedsiębiorstwie?

33. `Przedstaw istotne elementy teorii podaży?

34. W jak brzmią i jak odpowiadamy na podstawowe pytania ekonomii podaży?

35. Czy firmy które przynoszą straty powinny być jak najszybciej zlikwidowane?

36. Przedstaw koszty stałe i zmienne?

37. Wyznacz próg rentowności?

38. W jaki sposób można obniżyć próg rentownności.

39. Przedstaw jednostkowe (przeciętne): koszty stałe, zmienne i całkowite?

40. Wyjaśnij pojęcie przychodu marginalnego i kosztu marginalnego?

41. Przedstaw związki pomiędzy przeciętnym kosztem zmiennym i przeciętnym kosztem całkowitym a kosztem marginalnym?

42. Na czy polega prawo malejącej wydajności czynników wytwórczych? Wyjaśnij sens ekonomiczny

43. Na czy polega prawo rosnącej stopy substytucji.? Wyjaśnij sens ekonomiczny.

44. Przedstaw decyzje ekonomiczne producenta w warunkach doskonałej kon­ku­re­n­cji?

45. Przedstaw zasady decyzji ekonomicznych producenta w warunkach konkurencji monopolistycznej?

46. Przedstaw zasady decyzji ekonomicznych producenta w warunkach oligopolu.

47. Przedstaw decyzje ekonomiczne producenta w warunkach monopolu?

48. W jaki sposób można mierzyć konkurencyjność rynku?

49. Porównaj doskonałą konkurencję i monopol

50. Przedstaw związki zachodzące pomiędzy strukturą rynku, zachowaniem przedsiębiorstwa na rynku i osiąganymi wynikami ekonomicznymi?

1. Czym zajmuje się ekonomia? Jakie są podstawowe problemy ekonomii?

Ekonomia zajmuje się badanie, w jaki sposób społeczeństwa i jednostki dokonują wyborów ekonomicznych i w jaki sposób podejmują decyzje o rodzaju produkowanych dóbr i usług, o sposobach wytwarzania i podziale wytwarzanych dóbr i usług, (co, jak i dla kogo wytwarzać?)

Podstawowe problemy ekonomii:

• Rozwiązanie sprzeczności między politycznie nieograniczonymi potrzebami ludzi a ograniczonymi zasobami niezbędnymi do ich wytwarzania (praca, maszyny, surowce)

• Kłopoty ekonomistów z zastosowaniem doświadczenia jako źródła informacji o gospodarowaniu, czego skutkiem jest sprawdzanie pojedynczych twierdzeń i całych teorii jest w ekonomii o wiele trudniejsze niż w chemii lub w fizyce; osłabia to ostrość krytyki i hamuje proces gromadzenia prawdziwej wiedzy ekonomicznej.

• Teorie ekonomiczne formułowane są w języku, który obarczany jest wadami takimi jak: wieloznaczność, niemożność zaprzeczenia; może to uniemożliwić krytykę twierdzeń ekonomicznych

• Statystyczny charakter praw ekonomicznych, zmienność warunków, w których odbywa się gospodarowanie, kłopoty z ich dokładnym opisem, klauzula celeris paribus powodują, że negatywny wynik obserwacji nie musi pociągać za sobą rezygnacji z twierdzenia (można go tłumaczyć np. zmianą okoliczności do tej poty uważanych za niezmienne)

2. Co jest przedmiotem zainteresowania mikro i makroekonomii?

• Mikroekonomia - Zajmuje się badaniem poszczególnych rynków; w jej obszarze dokonywane są wybory ekonomiczne; przedmiotem analizy mikroekonomicznej jest szczegółowe badanie indywidualnych decyzji odnoszących się do pojedynczych towarów

• Makroekonomia - zajmuje się gospodarką traktowaną jako integralna całość, bada zjawiska związane z gospodarowaniem całego społeczeństwa; kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości (analizowanie współzależności w całej gospodarce); celowo upraszcza się w niej analizę poszczególnych elementów badanej całości w trosce o przejrzystość obrazu działania całej gospodarki

3. Przedstaw podstawowe cechy gospodarki rynkowej

GOSPODARKA RYNKOWA (Samuelson) - jest to kapitalistyczna gospodarka (w której większość czynników wytwórczych jest prywatna) oparta na wolnej przedsiębiorczości, w której podstawowe problemy ekonomiczne (co, jak i dla kogo wytwarzać), są rozwiązywane przez system cen, rynków, zysków i strat. Jest to gospodarka w której kierunki produkcji, jej wielkość i ceny wynikają z gry rynkowej. Obecnie - ani nigdy przedtem - nie istnieje gospodarka rynkowa w postaci czystej.

Istnieje natomiast gospodarka mieszana, z elementami rynku, nakazu i tradycji.

• Własność prywatna

• Wolność wyboru - suwerenność podmiotu gospodarczego: wolność od do

• Konkurencja - pomiędzy uczestnikami rynku (w obrębie tych, co chcą nabyć i w obrębie tych, co chcą sprzedać

• Rynkowy system ustalania cen

Najważniejsze założenia gospodarki rynkowej są następujące: (Model)

• Model dotyczy gospodarki rynkowej w warunkach kapitalizmu, tzn. w warunkach takiego systemu społeczno-gospodarczego gdzie większość zasobów jest własnością prywatną,

• Gospodarka składa się z dwóch grup podmiotów gospodarczych - gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw,

• Rynek dzieli się na rynek dóbr (konsumpcyjnych i kapitałowych) oraz na rynek zasobów,

• Współzależności między podmiotami gospodarczymi

4. Omów znane Ci czynniki produkcji

• Zasoby - dobra niezbędne do wytwarzania danych dóbr; zasoby są rzadkie - jest ich mniej niż potrzeba

• Praca - zdolność człowieka do wykonywania pracy, składa się na to wiedza, doświadczenie, umiejętności praktyczne, postawy psychofizyczne

• Ziemia - słowo skrót - oznacza to, co ziemia daje w określonych warunkach np.: miejsce, w którym śpimy, gdzie pracujemy; zasoby naturalne: klimat, atmosfera, lasy, gleby

• Kapitał - strona rzeczowa - kapitał rzeczowy: rzeczy mające materialną postać i środki materialne służące do produkcji, a są to środki transportu, hale, drogi, samochody, przedmioty pracy

• Strona finansowa - kapitał finansowy: środki pieniężne, które zamierzamy przeznaczyć na cele produkcji

• Przedsiębiorczość (wybrane z czynnika pracy) - cecha człowieka szczególnie ważna; umiejętność, zdolność do takiego łączenia zasobów, aby osiągnąć ekonomiczne czele

• Technika i technologia; technika - zespół środków, które posiadamy do realizacji celów; technologia - wiedza o wykorzystaniu tych środków

5. Wyjaśnij związki pomiędzy kosztem a ograniczonością zasobów

Zasoby będące w naszej dyspozycji są ograniczone i stajemy w obliczu konieczności podjęcia decyzji, na co je przeznaczać np., jeżeli chcemy utrzymać dawny poziom opieki zdrowotnej w starzejącym się społeczeństwie, oferując najnowsze osiągnięcia medycyny, to nieuchronny jest znaczny wzrost wydatków na opiekę zdrowotną, który będzie możliwy jedynie kosztem ograniczenia wydatków budżetowych na inne cele np. obronę czy edukację

6. Omów koszt alternatywny

Koszt alternatywny danego dobra jest to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego dobra

Do omówienia kosztu alternatywnego posługujemy się KMP

Krzywa możliwości produkcyjnych składa się tylko z takich punktów, w których społeczeństwo wytwarza efektywnie. Wzrost produkcji jednego dobra jest możliwy tylko za cenę spadku produkcji innego dobra.

Np. przechodząc od punktu B do C zmniejszamy produkcję X o ∆X, ale za to zwiększamy produkcję Y o ∆Y. Właśnie owe ∆X stanowi koszt alternatywny wytworzenia ∆Y dobra Y.

Koszt alternatywny = koszt utraconych możliwości

Nachylenie krzywej możliwości produkcyjnych określa wysokość kosztu alternatywnego.

7. Przedstaw zasady: malejących korzyści marginalnych i rosnącego kosztu marginalnego

Koszt alternatywny kolejnych jednostek dobra Y zwiększa się, zatem zwiększa się wzrost produkcji Y z 0 do 5, powoduje spadek produkcji X tylko o 1 (z 20 do 19). Jednak, gdy produkcja Y wzrasta od 5 do 10, produkcja X spada o 3 (z 19 do 16) itd. Zjawisko to nazywamy Prawem Rosnących Kosztów Marginalnych (Malejących Korzyści Marginalnych)

Produkcja każdej gałęzi podlega Prawu Malejących Przychodów. Każdy następny robotnik zatrudniony w gałęzi zwiększa produkcję w stopniu mniejszym niż jego poprzednik. Wynika to z tego, iż dysponujemy stałą liczbą czynników produkcji (zasobów). Pierwszy zatrudniony ma wszystkie urządzenia do swojego wyłącznego użytku. Gdy zostanie zatrudniony drugi pracownik, obaj muszą dzielić się sprzętem i urządzeniami. Dalsze zwiększanie zatrudnienia powoduje postępujący spadek zasobu sprzętu i urządzeń przypadających na jednego pracownika. W efekcie korzyści wynikające z zatrudnienia kolejnych pracowników maleją.

8. Jakie zależności przedstawiają krzywe możliwości produkcyjnych?

KMP przedstawia przy każdej wielkości produkcji jednego dobra maksymalną, możliwą produkcję drugiego dobra.

Krzywa przedstawia maksymalne kombinacje produkcji możliwe do osiągnięcia przy pełnym wykorzystaniu w gospodarce zasobów. Ilustruje ona problem wyboru - więcej jednego dobra za cenę zmniejszenia ilości drugiego dobra.

KMP reprezentuje sposób, w jaki społeczeństwo Mo optymalnie alokować ograniczone zasoby do wytworzenia dwóch dóbr alternatywnych

A, B, C - ukazują największą osiągalną przy danych zasobach i technologii wielkość produkcji jednego dobra przy danej produkcji drugiego dobra

D - produkcja nieefektywna, oznacza niewykorzystanie (marnotrawstwo) części zasobów

E - punkt nieosiągalny, przy danej technologii i ilości zasobów

Między produkcją X, a produkcją Y występuje zależność odwrotna lub inaczej substytucyjność (wymienność)

9. W jaki sposób decyzje wyboru pomiędzy konsumpcją i inwestycjami wpływają na przyszłe możliwości produkcyjne?

(już mi się nie chciało tego pisać) :/

10. Na czym polega okrężny obieg dochodów i produktów? Przedstaw go na schemacie.

11. Co rozumiesz pod pojęciem rynku? Na czym polega konkurencja rynkowa i co oznacza pojęcie „rynki konkurencyjne”?

RYNEK to proces w warunkach których dokonywane są transakcje. Rynek jest miejscem zorganizowanym, zazwyczaj w sensie instytucjonalnym, gdzie dokonują się akty kupna-sprzedaży czynników produkcji oraz wytworzonych dóbr (produktów i usług). Rynek spełnia dwa znaczenia: wszystkie transakcje jakie dokonujemy w życiu i rynek jako targ. Ograniczoność zasobów sprawia że między producentami istnieje konkurencja o dostęp do zasobów. Równocześnie producenci rywalizują w zdobywaniu odbiorców dla swoich produktów. W podobny sposób kupujący konkurują ze sobą w zakupie najlepszych i najbardziej korzystnych dla nich dóbr.

Konkurencja między podmiotami gospodarczymi jest cechą gospodarki rynkowej. Może ona przybierać różne formy a także charakteryzować się różnym stopniem natężenia. Ważnym elementem konkurencji rynkowej jest cena produktu, wpływająca na kształtowanie się popytu i podaży. Wykorzystywanie ceny w walce konkurencyjnej między podmiotami gospodarczymi określa się mianem konkurencji cenowej. O konkurencyjności danego produktu świadczy nie tylko jego cena. Również takie elementy jak jakość produktu, warunki gwarancji, zapewnianie usług serwisowych, odpowiednie warunki finansowania zakupów, reklama itp. mają znaczący wpływ na poziom konkurencyjności wielu, współcześnie wytwarzanych produktów. Konkurowanie przy pomocy tych właśnie elementów jest charakterystyczne dla konkurencji niecenowej. W teorii ekonomi wyróżnia się zazwyczaj cztery rodzaje konkurencji rynkowej: Konkurencja doskonała-liczni producenci; identyczne produkty (niektóre rynki płodów rolnych-ziemniaki, buraki, pszenica itp.) Konkurencja niedoskonała: konkurencja monopolistyczna-liczni producenci lub sprzedawcy; produkty zróżnicowane będące bliskimi substytutami (pasta do zębów, handel detaliczny); oligopol-nieliczni producenci; niewielkie zróżnicowanie produktu (samochody, maszyny) monopol

12. Przedstaw prawo popytu

Popyt - ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi zakupić przy różnym poziomie ceny

Popyt określa postępowanie nabywców przy różnych poziomach ceny; określonej cenie odpowiada określona wielkość zapotrzebowania.

Prawo popytu - wraz ze wzrostem ceny danego dobra zapotrzebowanie na to dobro maleje i na odwrót, przy spadku ceny zapotrzebowanie na dobro wzrasta

Krzywa popytu

Krzywa popytu obrazuje zależność między ceną a wielkością zapotrzebowania przy innych czynnikach niezmienionych.

13. Omów czynności wpływające na wysokość popytu

Q_DX = f(P_x, P_y, W, TQM, α, β, φ,…)

Q_DX - Funkcja wielu zmiennych

P_x, P_y, … - Ceteris paribus

Popyt zależy także od:

• Wielkość dochodów konsumentów: dobro normalne - dobro, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu; dobro niższego rzędu - dobro, na które popyt maleje wraz ze wzrostem dochodu

• Ceny innych dóbr - wzrost cen dóbr substytucyjnych zwiększa popyt na dane dobro, a wzrost cen dóbr komplementarnych zmniejsza popyt na to dobro

• Gustów i preferencji - gusta są kształtowane przez wygodę, zwyczaje, modę, społeczne upodobania np. moda na szczupłą sylwetkę spowodowała spadek na słodycze

14. Przedstaw krzywą podaży i czynniki określające jej przebieg.

Krzywa podaży ukazuje zależność między ceną, a ilością oferowanego towaru przy innych czynnikach niezmienionych

Przy założeniu ceteris paribus krzywa podaży ma nachylenie dodatnie tzn. w Mierę wzrostu ceny wielkość podaży maleje;

Inne czynniki określające krzywą podaży:

• Technika - określona krzywa podaży jest wyznaczona dla danego poziomu techniki; postęp techniczny spowoduje przesunięcie krzywej podaży w prawo, gdyż producenci będą w tych warunkach wytwarzać więcej niż przedtem, przy każdym poziomie ceny rynkowej

• Koszty produkcji - określona krzywa podaży jest wykreślona dla danego poziomu cen czynników produkcji, spadek cen poszczególnych czynników (np.: płac, kosztów energii) pobudza producentów do zwiększenia produkcji przy każdej cenie produktu, co znajduje wyraz w przesunięciu krzywej podaży w prawo; wzrost cen czynników; wzrost cen czynników produkcji czyli produkcję mniej opłacalną spowoduje przesunięcie krzywej podaży w lewo

• Działalność regulacyjna państwa - zaostrzenie przepisów bezpieczeństwa, zaostrzenie przepisów dotyczących ochrony środowiska itd., powodują przesunięcie krzywej podaży w lewo; ilekroć regulacja stosowana przez państwo uniemożliwia producentom wybór metody produkcji, na jaką zdecydowaliby się bez takiej regulacji, krzywa podaży przesunie się w lewo.

15. Wyjaśnij sens ekonomiczny ceny równowagi.

Cena równowagi - jest to cena równoważąca rynek danego produktu, oznacza to, że przy tej cenie ilość nabywania (wielkość zapotrzebowania) jest równa ilości oferowanej.

Przy cenach poniżej ceny równowagi rozmiary zapotrzebowania przewyższają ilość oferowaną, wystąpi brak towarów na rynku, czyli sytuacja określana terminem nadwyżka popytu; gdy ceny są wyższe od ceny równowagi ilość oferowana przewyższy zapotrzebowanie (nadwyżka podaży). Jedynie przy cenie równowagi nie ma nadwyżki ani popytu ani podaży. Cena na rynku może nie być w pewnym momencie ceną równowagi. Wtedy nastąpi samoczynne równoważenie się rynku, aż do osiągnięcia tej ceny - w tym sensie rynek jest samoregulującym się mechanizmem.

16. Przedstaw cztery sytuacje zmian relacji na rynku pomiędzy popytem i podażą

• Popyt wzrasta, podaż const. P↓, Q↑

• 
  
  Popyt maleje, podaż const. P↓, Q↓

• 
  
  
  Popyt const., podaż maleje. P↑, Q↓

• Popyt const., podaż wzrasta. P↓, Q↑

17. Omów ceny maksymalne i minimalne

Kontrola cen przez państwo może polegać na ustanawianiu progów cen lub pułapów cen (tzn. cen minimalnych bądź cen maksymalnych). Wyznaczanie takiego pułapu sprawia, że jego przekroczenie przez sprzedawcę jest nielegalne.

Niekiedy rządy dochodzą do wniosku, że wolnorynkowa równowaga nie najlepiej służy realizacji celów całego społeczeństwa. Interweniują wtedy na rynku - z myślą o ochronie sprzedawców - utrzymując ceny wyższe od cen równowagi (np.: ustanawiając minimalne ceny na produkty rolne lub wprowadzając ustawowy poziom płacy minimalnej). Interwencja polegająca na ochronie nabywców polega na utrzymaniu ceny poniżej poziomu równowagi (np. kontrola wysokości czynszów mieszkaniowych). W praktyce jednak tego typu interwencjonalizm może jednak wywołać nie zamierzone skutki w zakresie podziału dochodów i kształtowania dobrobytu społecznego.

Cena minimalna ma sens tylko gdy jest wyższa od ceny równowagi. Cena maksymalna ma sens tylko gdy jest niższa od ceny równowagi.

Cena maksymalna skutki: spadek produkcji, nadwyżka popytu, racjonowanie, czarny rynek, gorsza jakość dobra

Cena minimalna skutki: nadwyżka podaży, redystrybucja dochodów

18. Przedstaw cztery podstawowe struktury rynku

Doskonała konkurencja - bardzo dużo przedsiębiorstw, brak barier wejścia, produkt homogeniczny np.: warzywa i owoce, rynek masarski, ciastkarski itp.; przedsiębiorstwa nie mają wpływu na ceny, są jej biorcami, popyt doskonale elastyczny

Konkurencja monopolistyczna - od kilku do kilkunastu przedsiębiorstw, brak barier wejście, produkty są bliskimi substytutami np.: rynek restauracji, AGD, itp., przedsiębiorstwa mają bardzo ograniczony wpływ na ceny i warunki sprzedaży, popyt raczej elastyczny

Oligopol - od kilku do kilkunastu przedsiębiorstw, bariery wejścia występują w różnej sile w zależności od tego co wymyśli regulator na danym rynku, produkt homogeniczny (zboża, metale, nośniki energii), produkty będące bliskimi substytutami (rynek samochodów, samolotów, karabinów), występuje pewien wpływ na ceny i warunki sprzedaży zwłaszcza przez przedsiębiorstwo dominujące, łamana krzywa popytu

Monopol - jedno przedsiębiorstwo (lub gdy udział jednego przedsiębiorstwa jest >=85%), bariery wejścia bardzo silne albo zupełna blokada, produkt szczególny, unikalny (dostarczany do odbiorców kosztownymi liniami przesyłowymi) np.: energia elektryczna, gaz, ciepło, znaczny wpływ przedsiębiorstwa na ceny i warunki sprzedaży, popyt raczej nieelastyczny.

19. Wyjaśnij pojęcie elastyczności. Przedstaw elastyczność cenową popytu.

Elastyczność - reakcja względnej zmiany jednej wielkości do względnej zmiany drugiej wielkości

Elastyczność cenowa popytu - stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na określone dobro do względnej zmiany jego ceny

• Popyt doskonale elastyczny; e→∞

• Popyt doskonale sztywny; e=0

• Popyt proporcjonalny; e=-1

• Popyt sztywny (nieelastyczny); e<-1

• Popyt elastyczny; e>-1

Elastyczność cenowa popytu jest niższa w krótkim okresie, a wyższa w okresie długim, gdy zwiększają się możliwości substytucji.

20. Wyjaśnij elastyczność cenową na zadanej krzywej popytu

Elastyczność popytu zależy w dużej mierze od dostępności substytutów. Jeżeli dane dobro ma bliskie substytuty, po popyt może być bardzo czuły na zmiany ceny, czyli jest elastyczny. Jeżeli jednak dobro nie ma bliskich substytutów, to reakcja na zmianę ceny będzie niewielka

Przypadek 1.

Zmiana ceny o 1% powoduje zmianę zapotrzebowania o więcej niż 1%; popyt elastyczny

Przypadek 2.

Zmiana ceny o 1% powoduję zmianę zapotrzebowania o mniej niż 1%; popyt nieelastyczny

21. Omów elastyczność dochodową i mieszaną popytu

Elastyczność mieszana - mierzy reakcje popytu na zmianę ceny na określone dobro

• Gdy dobra są względem siebie komplementarne, to mieszana elastyczność cenowa będzie ujemna

• Gdy dobra są substytutami, to mieszana elastyczność cenowa będzie dodatnia

Mieszana elastyczność cenowa popytu jest zazwyczaj niższa od prostej elastyczności cenowej

Elastyczność dochodowa - mierzy reakcję popytu na określone dobra na zmianę poziomu dochodów konsumentów; dobra zwykłe charakteryzują się dodatnią elastycznością dochodową popytu, a dobra niższego rzędu - ujemną elastycznością dochodową. Dobro o elastyczności dochodowej popytu większej od jedności to dobro luksusowe, natomiast dobro o elastyczności dochodowej popytu mniejszej od jedności to dobro podstawowe (niezbędne)

22. Przedstaw związki pomiędzy wysokością współczynnika elastyczności a wydatkami konsumentów a zatem i przychodami przedsiębiorstwa.

Założenie: wydatki konsumentów = przychody przedsiębiorstw

Warunkiem wzrostu utargu przy wzroście ceny jest E_PD > -1, a przy spadku E_PD < -1

E_PD = -1; jest wartością graniczną

E_PD ∈ (-∞, -1); popyt jest elastyczny

1. R₁ = Q₁ * P₁

2. R₂ = Q₂ * P₂

R₁>R₂

Obniżka ceny powoduje wzrost utargu

Podwyżka ceny powoduje spadek utargu

E_PD ∈ (-1, 0); popyt nieelastyczny

1. R₁ = Q₁ * P₁

2. R₂ = Q₂ * P₂

R₂>R₁

Obniżka ceny powoduje zmniejszenie utargu

Podwyżka ceny powoduje wzrost utargu

23. Wyjaśnij przesłanki, na podstawie których mechanizm rynkowy jest przedmiotem krytyki

Mechanizm rynkowy - automat przy pomocy którego podejmowane są decyzje; za jego pomocą dokonuje się alokacji zasobów; siły rynkowe ustalają cenę równowagi

Mechanizm rynkowy nie rozwiązuje problemu ubóstwa, bezpieczeństwa zbiorowego, nie chroni przed rabunkiem itp., nie eliminuje ujemnych zewnętrznych efektów prowadzenia działalności gospodarczej np.: zanieczyszczenie środowiska, ma się nijak do zagadnień etycznych - to wszystko sprawia, iż jest on przedmiotem krytyki.

24. Wyjaśnij dwie zasady wyborów ekonomicznych konsumenta

Konsument nigdy nie ma pełnej swobody wyboru w decyzjach dotyczących zakupu różnych dóbr. Można założyć, że stara się uzyskać możliwie największą satysfakcję, ale ograniczony jest wielkością dochodu, który może wydatkować, oraz cenami, które musi zapłacić za poszczególne dobra. Przy tych ograniczeniach decyzje konsumenta będą uwarunkowane jego gustami i preferencjami. Model budowany w celu wyjaśnienia mechanizmu wyboru dokonywanego przez konsumenta musi uwzględniać cztery główne elementy: dochód konsumenta, jego gusty i preferencje, ceny dóbr, zachowanie behawioralne, zgodnie z którymi konsumenci starają się w maksymalnym stopniu zaspokoić swoje potrzeby.

1. Konsument ceni dobro tym mniej, im więcej go posiada

Wartość krańcowa użyteczności maleje - użyteczność krańcowa (marginalna) - satysfakcja konsumenta wynikająca z konsumpcji kolejnej jednostki dobra

Z konsumpcji jednego dobra na konsumpcje drugiego przechodzimy gdy użyteczności marginalne wyrównują się.

U₁ - użyteczność produktu 1

U₂ - użyteczność produktu 2

U_N - użyteczność produktu N

U₁/U₂ = P₁/P₂

Wzajemne użyteczności tak się mają do siebie jak do siebie mają się ceny

U₁/P₁ = U₂/P₂ = … = U_N/P_N

U_X/P_X = U_Y/P_Y; wtedy przechodzimy na konsumpcję drugiego dobra

2. Ograniczenie budżetowe - zbiór takich kombinacji dóbr, które dostępne dla konsumenta przy danym poziomie dochodu i danych cenach. Ograniczenie budżetowe rozgranicza to, co jest osiągalne, od tego co jest nieosiągalne. W przypadku dwóch dóbr jest to linia budżetowa, której nachylenie zależy od relacji cen obu dóbr, a położenie od wysokości dochodu konsumenta

W - dochód; Px; Py - ceny x i y

AB - punkty linii ograniczenia budżetowego ukazują możliwą maksymalną do nabycia ilość jednego dobra przy danej kupionej ilości drugiego dobra

C - punkty leżące ponad linią ograniczenia budżetowego nie są osiągalne ze względu na zbyt mały dochód konsumenta

3. 
   Preferencje konsumenta - są wyrażone przez układ krzywych obojętności. Każda z tych krzywych ukazuje kombinacje ilościowe obu dóbr zapewniające konsumentowi taki sam poziom satysfakcji, czyli użyteczności. Należy przy tym założyć, iż konsument potrafi prawidłowo uszeregować dobra pod względem użyteczności oraz że będzie dążyć do zdobycia możliwie największej ilości danego dobra.

E - Optimum konsumenta

Jeżeli preferencje konsumenta są wewnętrznie zgodne, to krzywe obojętności nie mogą się przecinać. Konsument dąży do osiągnięcia maksymalnej sumy użyteczności tzn. jak najwyższej krzywej obojętności. Osiągnie ten cel w punkcie, w którym najwyższa dostępna krzywa obojętności styka się z linią budżetową. Jest to jedyny punkt w którym nachylenie krzywej obojętności zrównuje się z nachyleniem linii budżetowej

25. Na czym polega wyrównywanie się krańcowych użyteczności dóbr w wyborach konsumenta?

Z konsumpcji jednego produktu na konsumpcję drugiego produktu przechodzimy, gdy użyteczności marginalne wyrównają się

U₁/P₁ = U₂/P₂ = … = U_N/P_N

26. Co przedstawiają krzywe obojętności i krzywe budżetu konsumenta?

Krzywe obojętności - ilustrują wszystkie koszyki dóbr o jednakowej użyteczności dla konsumenta. (Są graficzną prezentacją różnych kombinacji konsumpcji dwóch dóbr dających konsumentowi taki sam poziom użyteczności. W odczuciu konsumenta dobra na krzywej użyteczności są substytutami.)

Cechy krzywych obojętności:

• krzywe obojętności mają nachylenie ujemne,

• jest ich nieskończenie wiele,

• nie mogą się przecinać,

• są wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych,

• im są dalej oddalone od początku układu współrzędnych, tym reprezentują wyższy poziom użyteczności,

• stosunek, zgodnie z którym jedno dobro może być zastępowane przez drugie wyraża prawo malejącej marginalnej stopy substytucji: Wraz ze zmniejszaniem się udziału dobra Y i wzrostem dobra X w strukturze konsumpcji, maleje skłonność konsumenta do zastępowania dobra Y dobrem X. Przy niższym poziomie dobra Y konsument jest skłonny poświęcić większą ilość dodatkowych jednostek dobra X, by zwiększyć konsumpcję dobra Y o jednostkę

Krzywe budżetu konsumenta - proste przedstawiające maksymalne ilości dwóch dóbr, które może nabyć konsument dysponujący danym dochodem. (Reprezentuje zbiór możliwych dla konsumenta alternatyw wyboru dóbr w warunkach wyznaczonych poziomem cen i dochodu pieniężnego.)

27. Na czym polega efekt substytucyjny i dochodowy?

EFEKT SUBSTYTUCYJNY zmiany ceny:

Skłania nabywcę do zastępowania dobra droższego dobrem relatywnie tańszym. Efekt substytucyjny bada stopień zastępowania dobra droższego tańszym spowodowany jedynie zmianą ceny a nie dochodu realnego. Wpływ zmiany ceny relatywnej na ilość konsumowanych dóbr wyraża efekt dochodowy. Efekt substytucyjny jest zawsze ujemny.

EFEKT DOCHODOWY zmiany ceny:

Powoduje zmiany w dochodzie realnym konsumenta, wpływając na ilość nabywanych dóbr. Siła tego efektu zależy od udziału dobra w ogólnych wydatkach konsumenta. Efekt dochodowy jest dodatni dla dóbr normalnych, a ujemny dla dóbr podrzędnych. Dodatni efekt dochodowy wzmacnia efekt substytucyjny, ujemny osłabia.

Reakcję konsumenta na zmianę ceny można potraktować jako wypadkową dwóch efektów. Po pierwsze zmienia się względna cena obu dóbr, co wywołuje tzw. Efekt substytucyjny. Po drugie zmiana ceny wpływa na dochód realny i siłę nabywczą konsumenta. Mamy wówczas do czynienia z tzw. Efektem dochodowym.

Wykres:

Wzrost ceny jednego dobra powoduje odchylenie linii budżetowej AB do położenia AB'. Konsument przesuwa się z punktu C do punktu E. Ruch ten można rozłożyć na czysty efekt substytucyjny (przejście z punktu C do D), będący reakcją na zmianę relacji cen przy zachowaniu poprzedniej stopy życiowej, oraz czysty efekt dochodowy (przejście z punktu D do punktu E), będący reakcją na spadek realnego dochodu przy założeniu nie zmienionej relacji cen

W przypadku dobra normalnego oba efekty działają w tym samym kierunku. W przypadku dobra niższego rzędu efekty są przeciwstawne

28. Co rozumiesz pod pojęciem przedsiębiorstwa. Z jakiego punktu widzenia ekonomia wyróżnia cechy przedsiębiorstwa?

Przedsiębiorstwo - organizacja wyodrębniona prawnie, organizacyjnie, ekonomicznie, finansowo dysponująca czynnikami produkcji (zasobami); organizacja zorientowana na uzyskanie pewnych korzyści ekonomicznych

Ekonomia wyróżnia cechy przedsiębiorstwa z punktu widzenia:

• Prawnego (natura prawna przedsiębiorstwa)

• Ekonomiczno-finansowego (natura ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa)

• Zarządzania i organizacji (natura wynikająca z przyjętego systemu zarządzania i organizacji)

• Techniki i technologii (natura techniczna przedsiębiorstwa)

29. W jaki sposób wyraża się natura prawna przedsiębiorstwa?

Natura prawna przedsiębiorstwa czyli czym jest przedsiębiorstwo z punktu widzenia prawnego.

Spółki osobowe - mają ułomną osobowość prawną; mają niewielki zakres działalności; szybko się je zakłada (uproszczona ewidencja); stanowią ok. 80% spółek

• Spółka jawna - brak osobowości prawnej wyraźnie zarysowanej; wspólnicy odpowiadają za zobowiązania firmy własnym majątkiem; handel udziałami wymaga zgody wszystkich wspólników

• Spółka partnerska - zastrzeżona dla pewnych zawodów np.: lekarzy, pisarzy, adwokatów.

• Spółka komandytowa - bardzo podobnie do spółek jawnych ale komandytariusze odpowiadają za zobowiązania firmy tylko do wysokości wniesionego udziału.

Spółki kapitałowe - mają osobowość prawną; są zdolne do czynności prawnych, ograniczenie odpowiedzialności właścicieli za zobowiązania firmy do wysokości ich udziału w majątku spółki.

• Spółki akcyjne - udziały w tych przedsiębiorstwach to akcje, które są przedmiotem publicznego obrotu na giełdzie; ich wartość rynkowa jest uzależniona od koniunktury gospodarczej i poziomu zysków uzyskiwanych przez spółkę; właściciele akcji otrzymują swój udział w zyskach, który określony jest jako dywidenda,; wysokość dywidendy zależy zarówno od zysków spółki jak i od decyzji o jego podziale podjętej przez zarząd spółki

Spółdzielnie - występują w nich ograniczone prawa rzeczowe, właściciele nie mągą swobodnie dysponować swoim majątkiem

UPP - część upadła, część została sprywatyzowana; część przekształcona w spółki kapitałowe.

NFI - Narodowe Fundusze Inwestycyjne.

30. Przedstaw problem celu działalności przedsiębiorstwa

W teorii ekonomii dość powszechnie zakłada się, że przedsiębiorstwa w swoim działaniu kierują się zasadą maksymalizacji zysków. Przyjmuje się, że przedsiębiorstwo ustala wielkość produkcji na takim poziomie, aby osiągnąć jak największy zysk, rozumiany jako różnica dochodów ze sprzedaży i kosztów zmieniających się w zależności od wielkości produkcji. Jednakże w wielkich przedsiębiorstwach maksymalizacja zysku nie jest głównym celem branym pod uwagę. Menadżerowie kierujący spółkami akcyjnymi są zainteresowani przede wszystkim utrzymaniem swych stanowisk; często bywa też tak, że zarobki kadry kierowniczej zależą od wielkości obrotów firmy a nie od jej zysków. Dlatego też założenie, iż celem działalności przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku jest stwierdzeniem problemowym.

31. O czym informują bilans i rachunek zysków i strat?

Bilans - opracowywany na dany moment, informuje o stanie majątkowym przedsiębiorstwa czyli o tym co firma ma (aktywa) i o tym co jest winna innym (pasywa)

Aktywa:

• Trwałe (zużywające się stopniowo; wartość>5000zł; trwałość>3lat)

• Obrotowe (zapasy, należności od odbiorców)

Pasywa:

• Kapitały własne

• Kapitały obce (zobowiązania wobec dostawców)

Rachunek zysków i strat (rachunek wyników) - przedstawia powstałe w pewnym okresie (najczęściej jednego roku obrachunkowego) przychody przedsiębiorstwa ze sprzedaży i odpowiadające im koszty; informuje o ważnych dla przedsiębiorstwa zdarzeniach, które wpłynęły na wielkość utargu całkowitego i kosztu całkowitego.

Elementy bilansu:

• Przychody netto

• Koszty działalności/operacyjne ponoszone do zrealizowania konkretnych czynności

• Zysk/strata na działalności operacyjnej (1-2)

• Przychody finansowe - związane np.: z odsetkami oddanymi do banku

• Koszty finansowe - odsetki spłacane przez firmę

• Zysk/strata na działalności gospodarczej (3+4-5)

• Przychody nadzwyczajne

• Koszty nadzwyczajne np.: powódź, kradzież

• Zysk lub strata brutto - podatek dochodowy

• Zysk lub strata netto czyli wynik netto

32. Omów krótko obszary i poziomy zarządzania w przedsiębiorstwie

Zarządzanie - proces podejmowania decyzji dotyczących wykorzystywania zasobów jakie przedsiębiorstwo posiada do realizacji swoich celów; funkcje zarządzania: planowanie, ograniczanie, kierowanie, motywowanie, kontrolowanie

• Zarządzanie produkcją - ZP - związane bezpośrednio z wykonywaniem badań związanych z produkcją lub usługami

• Zarządzanie marketingowe - ZM -procesy planowania organizacji w zakresie relacji przedsiębiorstwa z otoczeniem (klienci, banki)

• Zarządzanie finansami - ZF - zajmuje się wyborem najlepszych sposobów finansowania aktywów

• Zarządzanie zasobami ludzkimi - ZZL - proces wykorzystania pracy w przedsiębiorstwie

• B+R - Badania i rozwój w zakresie nowej technologii

• Zarządzanie operacyjne (na poziomie poszczególnych pojedynczych operacji) - ma krótki horyzont czasowy; realizowany na podstawie danych czasu rzeczywistego (zarządzanie w krótkim czasie)

• Zarządzanie taktyczne - w średnim horyzoncie czasowym (0,5 - 1,5 roku); zarządzanie na podstawie danych rzeczywistych i zagregowanych (bilans, rachunek zysków i strat itp.)

• Zarządzanie strategiczne - realizowane na podstawie przewidywania przyszłości; sporządza się tutaj prognozy; horyzont czasowy długi (od ok. 1,5 do nawet ponad 5 lat)

33. Przedstaw istotne elementy teorii podaży

Teoria podaży - teoria opisująca warunki dokonywania przez przedsiębiorstwo wyboru wielkości produkcji; decyzje przedsiębiorstwa o wielkości produkcji i podaży zależą od wysokości kosztów i utargu ze sprzedaży.

Elementy teorii podaży:

• Struktury rynku

• Przedsiębiorstwo i jego istota

• Związki pomiędzy przychodami i nakładami danego czynnika

• Koszty w przedsiębiorstwie z perspektywy ekonomii

• Podejmowanie decyzji przez przedsiębiorstwo (dotyczą one ustalania optymalnego poziomu produkcji oraz np.: odpowiedzi na pytanie czy warto produkować w krótkim okresie?)

Elementy wpływające na wielkość podaży

• wielkość produkcji

• cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra

• ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od zaciągniętych kredytów - czyli poziom kosztów produkcji

• technologia czyli postęp techniczny

• ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupełniających)

• liczba producentów na danym rynku

• cele przedsiębiorstwa

• oczekiwania dotyczące zmian cen

• eksport oraz import

• wielkość rezerw

• czynniki przypadkowe, np. pogoda

• czas, jakim dysponują producenci

• interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne

• elastyczność podaży!

34. Jak brzmią i jak odpowiadamy na podstawowe pytania ekonomii podaży?

1. Jak przy danych rozmiarach produkcji kształtują się koszty wytwarzania?

Koszty wytwarzania przy każdej wielkości produkcji zależą od zastosowanej technologii, określającej ilość czynników produkcji niezbędnych do wytworzenia danej produkcji, oraz od cen poszczególnych czynników, decydujących o sumie wydatków przedsiębiorstwa na ich zakup

2. Ile wyniesie utarg (przychody) ze sprzedaży?

Uzyskany ze sprzedaży utarg zależy od kształtowania się krzywej popytu na wyroby danego przedsiębiorstwa

3. Czy warto produkować w długim okresie?

(odpowiedź: patrz pytanie 35)

35. Czy firmy które przynoszą straty powinny być jak najszybciej zlikwidowane?

W długim okresie rozmiary produkcji przedsiębiorstwa odpowiadają punktowi, w którym długookresowe koszty krańcowe są równe utargowi krańcowemu, pod warunkiem, że cena nie jest wyższa od długookresowych kosztów przeciętnych przy tych rozmiarach produkcji. P >= k_C - warto produkować dalej. Jeżeli cena jest niższa os długookresowych kosztów przeciętnych P < k_C, przedsiębiorstwo powinno ulec likwidacji.

36. Przedstaw koszty stałe i koszty zmienne.

Koszty całkowite = koszty stałe (K_S) + koszty zmienne (K_Z)

Nakład wielu czynników produkcji w krótkim okresie nie zależy od wielkości produkcji. W efekcie nawet zaprzestawszy produkcji, firma ponosi koszty stałe np.: czynsz za wynajęcie hali, jest taki sam niezależnie od wielkości produkcji. Reszta kosztów w krótkim okresie to koszty zmienne. Wielkość kosztów w krótkim okresie to koszty zmienne. Wielkość kosztów zmiennych zależy od wielkości produkcji, a więc przedsiębiorstwo ma wpływ na ich rozmiary np.: wstrzymując produkcję może je zmniejszyć do zera. Koszty stałe i koszty zmienne stanowią łącznie koszty całkowite produkcji w krótkim okresie. Natomiast w okresie długim przedsiębiorstwo jest w stanie zmienić nakłady wszystkich czynników produkcji. Wtedy rozróżnienie kosztów stałych i zmiennych traci wtedy sens.

Koszty stałe - ta część kosztów, która nie zmienia się przy zmianach wielkości produkcji

Koszty zmienne - ta część kosztów, która zmienia się przy zmianach wielkości produkcji

37. Wyznacz próg rentowności

Gdzie:

R - przychody; R = Q * P (cena)

K_C - koszty całkowite

K_Z - koszty zmienne; K_Z = Q * k_Z

K_S - koszty stałe

Próg rentowności - taki poziom produkcji, przy którym przychody równają się kosztom całkowitym

R = K_C

Q * P = K_S + K_Z

Q * P = K_S + k_Z * Q

Q * P - k_Z * Q = K_S

Q = K_S/(P-k_Z); ilościowy próg rentowności

38. W jaki sposób można obniżyć próg rentowności?

(Odpowiedź: patrz pytanie 38)

39. Przedstaw jednostkowe (przeciętne) koszty stałe, zmienne i całkowite.

k_S = K_S/Q

k_Z = K_Z/Q

k_C = (k_Z + k_S)/Q

40. Wyjaśnij pojęcie przychodu marginalnego i kosztu marginalnego.

Koszt marginalny jest to wzrost kosztów całkowitych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę

Przychód marginalny jest to wzrost utargu całkowitego wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę (utarg marginalny). Kształt krzywej utargu krańcowego zależy wyłącznie od kształtu popytu na produkty przedsiębiorstwa.

Koszt krańcowy i utarg krańcowy wykorzystuje się do określania wielkości produkcji. Jeżeli utarg krańcowy przewyższa koszt krańcowy to zwiększenie produkcji o jednostkę będzie oznaczało wzrost zysków. Optymalna wielkość produkcji jest wtedy gdy koszt krańcowy jest równy utargowi krańcowemu.

41. Przedstaw związki pomiędzy przeciętnym kosztem zmiennym i przeciętnym kosztem całkowitym a kosztem marginalnym

Wykresy ilustrujące zmiany kosztów przeciętnego i krańcowego mają najczęściej kształt litery „U”. Koszt krańcowy zawsze zrównuje się z kosztem przeciętnym w minimum wykresu kosztu przeciętnego

Koszty przeciętne zmienne (kz) spadają, gdy koszty krańcowe są mniejsze od kosztów przeciętnych oraz rosną, gdy koszty krańcowe są większe od kosztów przeciętnych zmiennych.

42. Na czym polega prawo malejącej wydajności czynników wytwórczych? Wyjaśnij sens ekonomiczny

Prawo malejącej wydajności czynników wytwórczych: wyraża ono związek pomiędzy ilością wyprodukowanego produktu, a nakładami danego czynnika (pracy, kapitału, ziemi)

TP - ilość wytworzonego produktu

TP = f (Fk, const, t); gdzie Fk to nakład danego czynnika produkcji

1. Wzrost nakładów danego czynnika powoduje coraz szybszy wzrost ilości wytworzonego produktu (tu prawo nie występuje)

2. Zwiększenie nakładów danego czynnika powoduje coraz wolniejszy wzrost ilości wytworzonego produktu

3. Zwiększanie nakładów powoduje spadek ilości wytwarzanego produktu

43. Na czym polega prawo rosnącej stopy substytucji? Wyjaśnij sens ekonomiczny

Stopa substytucji ∆k/∆l przyrost nakładów kapitału do zmniejszenia nakładów pracy

Jeżeli ∆l₁ = ∆l₂ to ∆k₁ < ∆k₂ - stopa substytucji wzrasta

Na danej krzywej przedstawiającej procesy substytucji, stopa substytucji rośnie, co oznacza, że zmniejszenie nakładów danego czynnika o jednostkę wymaga coraz większego przyrostu nakładów drugiego czynnika - prawo malejącej wydajności dodatkowych nakładów.

44. Przedstaw decyzje ekonomiczne producenta w warunkach doskonałej konkurencji.

Konkurencja doskonała jest to rynek, na którym działa wielu producentów i konsumentów. Nie ma barier wejścia, a produkt jest jednorodny. Na rynku tym nabywcy i sprzedawcy nie mają wpływu na cenę.

Jeżeli przedsiębiorstwo będzie sprzedawać po cenie ustalonej na rynku to może sprzedawać każdą ilość. Jeżeli przedsiębiorstwo sprzedaje powyżej ceny rynkowej, to nie sprzeda nic. Sprzedaż poniżej ceny rynkowej nie ma sensu. Szczególną cechą konkurencji doskonałej jest stosunek pomiędzy utargiem krańcowym, a ceną. Utarg krańcowy jest równy uzyskanej cenie. Przedsiębiorstwo działające na rynku doskonale konkurencyjnym dąży do maksymalizacji rynku. W długim okresie czasu przedsiębiorstwo wycofa się z gałęzi wówczas, gdy cena nie może pokryć kosztów przeciętnych. Model konkurencji doskonałej opiera się na następujących założeniach: jednorodność produktu; pełna mobilność czynników produkcji; duża liczba sprzedających i kupujących; doskonała informacja o rynku.

W krótkim okresie czasu rozmiary przedsiębiorstw w gałęzi są stałe. Produkcja zmienia się wraz ze zmianami wykorzystania czynników zmiennych. W długim okresie czasu zmieniają się rozmiary przedsiębiorstw w gałęzi.

45. Przedstaw zasady decyzji ekonomicznych producenta w warunkach konkurencji monopolistycznej.

Konkurencja monopolistyczna- jest to rynek na którym działa wielu producentów i konsumentów, nie ma barier wejścia, lecz produkt-inaczej niż w przypadku konkurencji doskonałej-nie jest jednorodny. Konkurencja monopolistyczna stanowi mieszankę konkurencji doskonałej i monopolu. Aby powstała, wystarcza spełnienie 3 warunków. Po pierwsze, nabywców i sprzedawców jest wielu. Każdy z nich kontroluje małą część podaży i popytu a konkurenci mogą zignorować jego działania. Po drugie nie ma barier wejścia. Wyklucza to porozumienia producenta. Po trzecie produkty są bliskimi, lecz nie doskonałymi substytutami co sprawia, że rynek rozpada się na segmenty, na których handluje się nieco odmiennymi dobrami. Na rynku konkurencji monopolistycznej dostawcy kontrolują podaż swojej specyficznej odmiany produktu, a więc wpływają na cenę, co sprawia że krzywa popytu opada. Wielość bliskich substytutów powoduje jednak, że popyt jest elastyczny, więc ta opadająca linia popytu nie jest stroma. Przedsiębiorstwa działające na rynku konkurencji monopolistycznej dysponują pewną siłą monopolistyczną. W krótkim okresie mogą zatem osiągać pewne zyski nadzwyczajne. W długim okresie liczba producentów w gałęzi wzrasta co zmniejsza udział poszczególnych przedsiębiorstw w całości sprzedaży. W długim okresie przedsiębiorstwa działające na rynku konkurencji monopolistycznej osiągają stan równowagi w punkcie styczności linii popytu z linią kosztów przeciętnych. Takie rynki są pełne małych sklepików, w których rzadko pojawia się klient i pustych stacji benzynowych.

46. Przedstaw zasady decyzji ekonomicznych producenta w warunkach oligopolu.

Oligopol jest to rynek na którym działa niewiele (kilka, kilkanaście) firm. Bariery wejścia na rynek są dość wysokie, a o zachowaniach przedsiębiorstw decyduje ich współzależność. Oligopol to forma rynku pośrednia między konk. monopolistyczną a monopolem. Krzywa popytu na produkty oligopolisty opada. Przedsiębiorstwa oligopolistyczne mają znaczny wpływ na podaż gałęzi a zatem i na cenę rynkową. Dominującą cechą takiego rynku jest współzależność. Zachowania poszczególnych firm zależą od zachowań ich konkurentów i od oczekiwań dotyczących tych zachowań. W Polsce rynek taki tworzą dealerzy znanych firm samochodowych. Kiedy Renault zaoferuje nabywcom poduszkę powietrzną jako element standardowego wyposażenia sprzedawanych samochodów, Fiat odpowiada kampanią reklamową, a Opel zaczyna rozważać wprowadzenie preferencyjnego systemu kredytowania klientów.

47. Przedstaw decyzje ekonomiczne producenta w warunkach monopolu.

Monopol to rynek na którym występuje jedno przedsiębiorstwo mające wyłączność produkcji i zbytu jakiegoś towaru. Jest dawcą ceny. Producent może stosować dyskryminację cenową, czyli stosować różne ceny na ten sam produkt na różnych rynkach. Ustalając wielkość podaży wybiera taką wielkość produkcji przy której koszt marginalny równa się utargowi marginalnemu. Następnie musi sprawdzić czy cena pokrywa koszt przeciętny w długim okresie czasu. Stosunek ceny i utargu marginalnego zależy od położenia krzywej popytu. Krzywa popytu monopolu jest taka sama jak krzywa popytu rynkowego. Przychód marginalny monopolu spada wraz ze wzrostem wielkości produkcji. Monopol osiąga równowagę w punkcie optymalnej kombinacji ceny i wielkości produkcji. W tym punkcie zysk monopolu w krótkim okresie czasu jest maksymalny. Monopolista nie boi się konkurencji ponieważ chronią go bariery wejścia. Producent w warunkach monopolu kontroluje w pełni sytuację rynkową, ma możliwość ustalania rozmiarów podaży i cen. Monopol opiera się na czterech założeniach: produkty jednorodne lub zróżnicowane; brak możliwości wejścia do działalności opanowanej przez monopol; jeden sprzedający, wielu kupujących; założenie doskonałej informacji o rynku.

d

d'

Cena

(P)

A

P₁

B

C

P₂

D₁

D₂

D₃

0

Popyt (D)

S

nadwyżka

niedobór

D - popyt

E - cena równowagi

C₁

C_R

C₂

S

D^I

D

E

E^I

P

Q

P

Q

S

E^I

E

D^I

D

E

E

E^I

E^I

D

D

P

P

Q

Q

S

S

S^I

S^I

P

Q

-1

Popyt proporcjonalny

(1) Popyt elastyczny

(2) Popyt nieelastyczny

0

-∞

Punkty charakteryzujące się jednakową użytecznością całkowitą

ilość dobra a

ilość dobra

b

0

U₂

Q

U₂ > U₁

efekt wzrostu ceny dobra b

efekt wzrostu dochodu

ilość dobra a

ilość dobra

b

B/p_b

B/p_a

0

U₁

P

E

Krzywa kosztów krańcowych

Linia utargu krańcowego

Q

k_m

k_z

k_c

k_s

Q

R

K_c = K_z + K_s

K_z

K_z

R

K_c

Q

Q

Q

K_S

K_Z

K_C

Q

P

Q

Q

Q

Użyteczność marginalna „x”

Koszty marginalne „y”

Użyteczność marginalna „x

Koszty marginalne „y”

U₁

U₂

C

D

E

Q_x

Q_y

k_S

kz

k_c

Q

Q

Q

TP

Fk

K

L

izokwanta

Użyteczność marginalna „x

Koszty marginalne „y”

Q_X

Q_Y

A

B

C

W/P_X

W/P_Y

Q_X

Q_X

Q_Y

Q_Y

E

---