Michał Hempoliński -„Główne koncepcje ontologii”
Ontologia jest filozofią bytu, ogólną filozoficzną teorią świata. To najstarszy dział filozofii, traktujący o wszystkim, co istnieje lub istnieć może, a w szczególności o naturze i strukturze świata rzeczywistego jako całości. W starożytności określano ontologię mianem „pierwszej filozofii”.
ontologia jako pierwsza filozofia <metafizyka> - w rozumieniu arystotelesowskim jest najogólniejszą i najbardziej abstrakcyjną dyscypliną filozofii teoretycznej, której przedmiotem jest byt ujęty jako byt;
zadania: + badanie najogólniejszych własności bytu i sposobów jego istnienia
+ poszukiwanie ostatecznej zasady tego, co istnieje
+ badanie nazwy i struktury bytów, ich rodzaju
+ przeprowadzanie podziału bytów poszczególnych na kategorie
ontologia jako teoria świata realnego <metafizyka> - a zatem czasoprzestrzennego i fizycznego, oparta jest na wiedzy przyrodniczej; do dziś to główne pole badań ontologicznych; punktem wyjścia jest tu rozróżnienie zjawiska i rzeczywistości;
zadania: + przeniknięcie warstwy zjawiskowej świata i dotarcie do bytu rzeczywistego, jego podstaw
(ostatecznych zasad), a, tym samym, zrozumienie natury i struktury świata jako całości
oraz związków między różnymi jego aspektami
ontologia jako supranaturalizm <metafizyka> - doktryna ezoteryczna o bycie supranaturalnym; założenie, że u podłoża wszystkich zjawisk naturalnych znajdują się byty, procesy i zdarzenia supranaturalne (spirytualizm, teoria idei, ontologie mistyczne i irracjonalistyczne); w tym sensie jest ontologia programowo uniezależniona od nauki i doświadczenia potocznego, odwołuje się do pozaracjonalnych źródeł wiedzy (objawienie, intuicja irracjonalna, emocje, przeżycia mistyczne, olśnienia etc.), dostępnych tylko wybranym;
zadania: + konstruowanie ogólnych koncepcji struktury i sposobów funkcjonowania bytu w jego
warstwie pozanaturalnej
+ wyjaśnianie zjawisk naturalnych poprzez odwołanie się do zdarzeń supranaturalnych
ontologia jako filozofia zdrowego rozsądku - opiera się na założeniu, że przekonania zdrowego rozsądku o świecie, wyrażone w języku potocznym i ukształtowane w historii setek pokoleń ludzi odzwierciedlają w ogólnych zarysach rzeczywistą strukturę świata; wszelkie systemy metafizyczne, nie dające się uzgodnić z tym założeniem mają swoje źródło w niewłaściwej interpretacji języka potocznego;
zadania: + sporządzanie listy twierdzeń ogólnych, zawartych w myśleniu potocznym, dotyczących
rozmaitych rodzajów bytów
+ poddanie tych twierdzeń analizie filozoficznej, sprawdzenie możliwości ewentualnego
osłabienia ich lub umocnienia argumentacją filozoficzną
+ celem szczegółowych analiz lingwistycznych jest wykrycie właściwego znaczenia
wyrażeń potocznych, odnoszących się bezpośrednio do istnienia przedmiotów uznanych
przez zdrowy rozsądek
ontologia jako metafizyka świadomości ludzkiej - ujmuje zagadnienia dotyczące istnienia czegokolwiek i natury tego, co istnieje z perspektywy sposobu jego pojawiania się w świadomości; wszelki byt traktuje tym samym jako świadomościowy, zatem z nauki o bycie przekształca się w ontologię uświadamiania bytu, a w końcu w ontologię samej świadomości;
zadania: + badanie struktury świadomości człowieka, jej rodzajów (świadomość - wyłączny
przedmiot badań, jedyny byt, którego istnienie musi być uznane jako punkt wyjścia
filozofii; przedmioty uświadamiane są korelatami świadomości)
ontologia jako analiza logiczna (lingwistyczna) <semantyka> - analiza znaczenia pojęć i wyrażeń językowych, służących charakterystyce wszelkiego możliwego bytu i sposobów jego istnienia; metody - spekulacje pojęciowe, metody semantyczne, syntaktyczne, analizy logiczne, konstrukcje hipotetyczno - dedukcyjne, analizy fenomenologiczne (ejdetyczne);
zadania: + opracowanie języka, w którym można by poprawnie, adekwatnie i bez popadania w
sprzeczność wypowiadać się o wszelkim możliwym istnieniu czegokolwiek
ontologia jako logika formalna - a właściwie jej dział (głównie teorii mnogości), obejmujący szereg teorii logicznych, w których analizowane są pojęcia kategorii semantycznej, przedmiotu, zbioru przedmiotów, własności zbiorów i ich elementów, relacji pomiędzy zbiorami i elementami et caetera; wyniki analiz mają charakter logiczny, ale dostarczają narzędzi pojęciowych do analiz filozoficznych w innych typach ontologii;
zadania: + dostarczanie tych narzędzi pojęciowych analizom w innych typach ontologii
+ wywieranie wpływu na kierunek i metody tych analiz
metafizyka odróżniona od ontologii to:
teoria filozoficzna zawierająca sądy egzystencjalne
teoria filozoficzna obejmująca całość tego, co istnieje w dowolny sposób, lecz zawierająca poznanie absolutne o istocie przedmiotów rzeczywiście istniejących (a, tym samym, o koniecznych związkach między tymi przedmiotami)
teoria zawierająca sądy egzystencjalne o istnieniu wszelkiego rodzaju bytów pozadoświadczalnych
ONTOLOGIA