OPINIA PUBLICZNA (łac, opinio - pogląd, mniemanie, przekonanie)
We współczesnych społeczeństwach zachowania ludzkie są określane nie tylko przez decyzje indywidualne, lecz także w znacznej części przez opinię publiczną, która wyraża się w "ujawnianych postawach, poglądach i przekonaniach środowiska wobec zachowania się jego członków" (J. Szczepański). Jako zespół poglądów i przekonań oceniających, dominujących w jakimś środowisku społecznym lub w całym społeczeństwie, opinia publiczna staje się przedmiotem sondaży instytutów badania opinii publicznej (np. w Polsce Ośrodek Badania Opinii Publicznej - OBOP, Centrum Badania Opinii Społecznej - CBOS).
W znaczeniu szerszym opinia publiczna zawiera całość informacji, poglądów i stanowisk różnorodnych organizacji, instytucji, osób i zorganizowanych grup, obejmujących poszczególne sfery życia społecznego, politycznego, gospodarczego itp. W demokratycznych społeczeństwach współczesnych o różnych systemach światopoglądowych rozwijają się rozmaite poglądy i oceny, dlatego też opinia publiczna nie jest wielkością jednolitą i trwałą, lecz zróżnicowaną i zmienną. Odzwierciedla całość reprezentowanych przez członków społeczeństwa subiektywnych poglądów i informacji na temat określonych zjawisk życia społecznego.
W znaczeniu węższym opinia publiczna jest to "wyraz autentycznych przekonań i ocen wartościujących członków społeczeństwa, które mają wpływ na jego porządek i kierownictwo" (J. Messner). Jest ona środkiem konkretnej odpowiedzialności za społeczeństwo, jego ład i kierownictwo. Nie ulega wątpliwości, że wszyscy członkowie społeczeństwa mają prawo i obowiązek kształtowania opinii publicznej i w ten sposób przyczyniają się do wzrostu dobra wspólnego. Poprzez opinię publiczną są wywierane naciski na przywódców państw, aby angażowali się w rozwój poprawnych stosunków międzynarodowych i prowadzili politykę propokojową (KDK, 82).
Funkcja oceny i odpowiedzialności opinii publicznej - zarówno w wymiarach grupowych, państwowych i międzynarodowych - jest niezmiernie ważna. W niej bowiem ujawniają się wartości dominujące we współczesnych społeczeństwach, wartości wspólne dla ludzi, będące podstawą powstawania więzi społecznych, które z kolei sprzyjają procesowi integracji grup społecznych, państw i społeczności światowej. Opinia publiczna spełnia także ważną funkcję nacisku i kontroli społecznej. Odnosi się ona zarówno do zwykłych członków grup poprzez mechanizmy represji i sankcji, jak i szczególnie wobec tych, którzy podejmują decyzje
i wprowadzają je w życie. Wspólna dla pewnej grupy postawa oceniająca w formie opinii publicznej może zawierać niekiedy elementy przesądów, uprzedzeń, stereotypów, a nawet wrogości i nienawiści.
W Orędziu papieskim z 1986 r. na Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu mówi się 0 olbrzymiej roli mass-mediów w kształtowaniu opinii publicznej świata poprzez konstruktywne wychowanie w duchu pokoju. Należy w związku z tym ukierunkować ludzi pracujących w środkach społecznego przekazu tak, by formując opinię publiczną uwrażliwiali ją na dobro człowieka i na dobro wspólne oraz pobudzali do angażowania się w pracę na rzecz ludzkości. Dlatego też bliski związek łączy przekaz społeczny z wychowaniem w dziedzinie wartości. W odniesieniu do katolickich środków społecznego przekazu podkreśla się, że powinny one wyrażać i tworzyć opinię publiczną, która jest zgodna z prawem naturalnym i zasadami katolickiej nauki społecznej.
Zuniformizowana i jednostronna informacja, zależna od instytucji państwowych, uniemożliwia wolny rozwój opinii publicznej i prawidłowy kształt kultury politycznej. Im więcej jest różnych "nośników opinii", które przeciwdziałają jednostronnej koncentracji, tym większe szanse ma obiektywizm w procesach informacyjnych. Ważne jest, by w kształtowaniu opinii publicznej miały swój udział niezależne od partii politycznych grupy i siły, głoszące zgodny z prawem naturalnym porządek wartości (np. Kościoły). Warunkiem rozwoju opinii publicznej jest nie tylko dostęp do informacji, ale także możliwość dialogu i dyskusji w celu uniknięcia nieporozumień i manipulacji oraz ugruntowania demokratyzacji i uczestnictwa we wszystkich dziedzinach życia.
Kościół jest ważnym nośnikiem opinii publicznej, przyczynia się do jej prawidłowego rozwoju, a także sam potrzebuje - zgodnie z zasadą pomocniczości - wewnątrzkościelnej opinii publicznej (Pius XII pierwszy podkreślił potrzebę i konieczność opinii publicznej w Kościele). W przeszłości opinia ta była kształtowana głównie "z góry do dołu" (przeakcentowanie roli i znaczenia hierarchii w Kościele), w czasach współczesnych coraz częściej podkreśla się potrzebę kształtowania jej także "z dołu do góry" (dowartościowanie roli i znaczenia laikatu). Opinia publiczna w swej funkcji diagnostyczno-krytycznej nie powinna być kierowana wyłącznie przeciw hierarchii kościelnej, lecz wykonywana w Kościele i dla dobra Kościoła w celu ożywienia wiary i budowania większej wiarygodności Kościoła w świecie.