FINANSE PUBLICZNE dr Woźniak

1. Podstawy finansów publicznych

• funkcje państwa w gospodarce rynkowej

• sektor publiczny i sektor prywatny.

Dobra publiczne i prywatne. Istota wyboru publicznego.

Rodzaje jednostek sektora publicznego.

• istota finansów publicznych - podstawowe definicje

• funkcje finansów publicznych - alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna.

• Finanse publiczne a system finansowy w Polsce

2. Fundusze publiczne

• budżet państwa i budżet samorządów terytorialnych

Pojęcie i funkcje budżetu państwa i budżetów samorządów terytorialnych. Budżet a Skarb Państwa.

• fundusze celowe (para budżety)

Funkcje i rodzaje funduszy celowych.

• budżet państwa a fundusze celowe.

Inne fundusze i instytucje o charakterze publicznym.

3. System budżetowy państwa

• zasady gospodarki budżetowej

• klasyfikacja budżetowa

• dochody budżetu państwa

Rodzaje dochodów publicznych. Planowanie dochodów publicznych. Charakterystyka podatków centralnych. Granice skutecznego opodatkowania. Zmiany systemu podatkowego.

• wydatki budżetu państwa

Rodzaje wydatków publicznych. Planowanie wydatków publicznych.

Racjonalizacja wydatków publicznych.

• procedura budżetowa

Zasady powstania budżetu państwa.

• Dyscyplina budżetowa - organy kontroli.

4. System budżetowy samorządów terytorialnych.

- organizacyjne, prawne i finansowe podstawy funkcjonowania samorządów

terytorialnych w Polsce

• budżet samorządu terytorialnego

Dochody i wydatki gmin (planowanie i wykonywanie). Procedura budżetowa.

• zewnętrzne źródła finansowania wydatków

• samodzielność finansowa samorządu terytorialnego.

5. Równowaga budżetowa

• istota i czynniki równowagi budżetowej

• powstawanie deficytu budżetowego

• rodzaje deficytu budżetowego

• źródła finansowania deficytu budżetowego.

6. Dług publiczny

• zasady i instrumenty zaciągania długu publicznego

• rodzaje długu publicznego

• rola banku centralnego w finansowaniu długu publicznego.

7. Pomoc publiczna a kondycja finansów publicznych

• prawne podstawy pomocy publicznej w UE. Kryterium konkurencji i prywatnego inwestora.

• Zobowiązania Polski wynikające ze stowarzyszenia z UE.

• Formy pomocy publicznej (wydatki publiczne, uszczuplenia publiczne).

• Szacunki rozmiarów pomocy publicznej w Polsce.

Literatura podstawowa:

1. Stanisław Owsiak

„Finanse publiczne” 1999r.

2. Miesięcznik „Bank i Kredyt” Nr 3 z 1999r.

Artykuł „ Wspieranie przedsiębiorstw .....”

Jastrzębska i Woźniak

Obecność Państwa w różnych płaszczyznach naszego życia występuje w trzech podstawowych funkcjach państwa:

1. funkcje publiczne

2. funkcje socjalne

3. funkcje gospodarcze.

Funkcje publiczne - dotyczą dziedzin z zakresu sprawiedliwości z utrzymaniem porządku publicznego oraz utrzymaniem aparatu państwowego, reprezentowaniem państwa na zewnątrz.

Pełnienie tych funkcji przez państwo wynika z tego że istnieją pewne potrzeby

o charakterze zbiorowym, które mogą być w ten sposób zaspakajane.

Specyfika potrzeb zbiorowych ujawniają się w kategoriach finansowych w związku

z zaspakajaniem tych potrzeb są ponoszone określone wydatki. Odpowiednie środki są wydatkowane.

Więc ta specyfika zaspakajania potrzeb zbiorowych polega na tym że one są

w aspekcie finansowym zaspakajane z dochodów pewnych podmiotów. Istnieje możliwość i zarazem problem wyboru i zakresu zaspakajania potrzeb, stopnia ich zaspakajania potrzeb przez państwo. Zaspakajanie potrzeb polega na tym żeby można było zaspokoić potrzeby, najpierw trzeba pobrać. Zaspokojenie potrzeb zbiorowych oznacza ograniczenie możliwości, zaspokojenia określonych potrzeb przez te podmioty którym zabieramy. Komuś trzeba upuścić żeby można było zbiorowo zaspokoić. Jest to bardzo złożony problem. To co pobieramy występuje zwykle w postaci danin

o charakterze publicznym jakimi są podatki. Środki do sprawowania tych funkcji państwo czerpie z podatków. Dochody państwa związane są z racjonalnym gospodarowaniem pewnymi podmiotami, przedmiotami.

Zakres i stopień zaspakajania potrzeb zbiorowych przez państwo jest zależne od 3 elementów:

1. poziom dobrobytu - im państwo bogatsze tym jak chce to może zwiększyć wydatkowanie pieniędzy na cele publiczne, lecz wcale nie musi jak chce.

2. Prowadzona polityka ekonomiczna -gospodarcza. Poziom dobrobytu, prowadzona polityka gospodarcza.

Jeżeli prowadzimy politykę wychodzenia z dołka koniunkturalnego to musimy wiele środków przeznaczyć na określone cele.

3. Realizowana doktryna polityczna i społeczna. Od której wiele zależy co ile się komu będzie należało i w jakim stopniu z państwowych pieniędzy.

Funkcje socjalne - wiążą się z zaspakajaniem potrzeb w dziedzinach: zdrowia, oświaty, zatrudnienia i są przedmiotem polityki społecznej. Jeżeli mówimy

o zaspokajaniu potrzeb zbiorowych przez państwo to występuje tak zwana konstrukcja indywidualna i więc pojawiają się z tego tytułu różne konsekwencje.

Te obowiązki zaspakajania potrzeb we wszystkich okręgach wynikające z różnych potrzeb spadają także na samorządy. Kierunek polityki w naszym kraju jest taki żeby coraz więcej uprawnień spadało na samorządy. Wynika to z tego żeby odciążyć państwo od realizowania tych złożonych zadań. Ma to także na celu zracjonalizowanie sposobu wydatkowania tych środków. Zakres tych zadań związanych z funkcją socjalną odnoszącą się do państwa - odnośnie oświaty, zdrowia, zatrudnienia. To państwo ma pewne zadania do spełnienia. Instrumenty wykorzystywane przez państwo w tej dziedzinie są różne między innymi renty, stypendia, zapomogi. Występują również w tej dziedzinie procesy komercjalizacji o charakterze socjalnym w celu racjonalnego wykorzystania środków.

Funkcje gospodarcze - przejawia się ustalenie zasad funkcjonowania różnych rynków np. rynku pracy , rynków towarowych, regulowanie stosunków gospodarczych. Funkcja gospodarcza wyraża się oddziaływaniem państwa na gospodarkę i wtedy mówimy o polityce ekonomicznej sprawowanej przez państwo. Oddziaływuje mocno na całą gospodarkę, na poszczególnych przedsiębiorców i podmioty niefinansowe - jakimi są gospodarstwa domowe.

Prowadząc politykę ekonomiczną oddziaływuje się za pomocą następujących narzędzi:

• narzędzia polityki fiskalnej (podatki)

• narzędzia polityki pieniężnej (stopy procentowe)

• narzędzia o charakterze administracyjnej (kontyngenty).

To oddziaływanie państwa na gospodarkę związane z pełnieniem funkcji o charakterze gospodarczym jest bardziej złożone niż związane z aspektem społecznym,

a oddziaływanie państwa na gospodarkę przyjmuje postać polityki społecznej tylko

w danym czasie i w danym państwie.

Występują 2 sfery działania w państwie, wprowadził je niemiecki ekonomista Kornel są to:

1. sfera regulacyjna

2. sfera realna.

Sfera regulacyjna- obejmuje ona zjawiska dla której ważne jest informacje.

Sfera realna - tworzą procesy realne, związane z przetwarzaniem zasobów materialnych sektor publiczny związany jest z funkcjonowaniem sfery realnej/.

Odnosząc te dwie sfery do rodzajów aktywności, to trzeba powiedzieć, że aktywność państwa związana z prowadzeniem polityki gospodarczej, technologicznej polegająca na opracowywaniu strategii rozwoju gospodarczego przy opracowywaniu i uchwalaniu budżetu państwa dotyczy sfery regulacyjnej.

Natomiast sektor publiczny jest elementem sfery realnej obok sektora prywatnego.

Podział na te dwa sektory jest dokonywany i jest przedmiotem z punktu widzenia własności. A wyróżniamy tu własność:

1. własność publiczną

2. własność prywatną

Ten podział na sektor publiczny i sektor prywatny jest ściśle związany z podziałem na podmioty działające w gospodarce na:

• podmioty publiczne

• podmioty prywatne.

Oraz podziałem wytwarzanych dóbr na:

• dobra publiczne

• dobra prywatne.

Taki podział na te dwa podmioty i na te dwa rodzaje dóbr nie jest do końca możliwy. Dlatego na podstawie dokonywanego podziału można stwierdzić tylko tyle że pewne sumy dla sektora publicznego wyznacza własność nie prywatna. Czyli ten podział na sektor prywatny i sektor publiczny dalej ma charakter umowny.

Struktura rzeczowa majątku publicznego.

W niej wyróżniamy trzy grupy zasobów:

1. grupa zasobów to zasoby naturalne /zasoby ziemi, wody, surowców naturalnych, lasy/

2. majątek trwały /np. budynki administracji rządowej, drogi/

3. majątek o charakterze majątku obrotowego /np. rezerwy państwowe, rezerwy żywności/.

Różnice między sektorem publicznym, a prywatnym nie są zasadniczo widoczne, ale sprowadzają się do skali majątku w poszczególnych formach występujących to dotyczy się zarówno sektora publicznego i prywatnego. Poza zasobami ziemi, które są duże

w rękach prywatnych, to jeśli chodzi o zasoby naturalne to niewiele ich znajduje się

w rękach prywatnych. Jeśli chodzi w ogóle o strukturę majątku w sektorze publicznym

i prywatnym to można powiedzieć poprzez obserwacje, że następują pewne procesy:

• proces całego kurczenia się majątku publicznego

• proces rozszerzania się majątku prywatnego.

Wynika to chociażby z procesów prywatyzacji majątku publicznego. Jeżeli przyjmiemy zasadę, że wielkość sektora publicznego i prywatnego możemy mierzyć odpowiednio wielkością majątku publicznego od majątku prywatnego to obserwujemy, że procesy zachodzące w gospodarce sprzyjają zwiększaniu zasięgu sektora prywatnego.

Działalność aparatu państwowego, samorządowego wchodzących w skład sektora publicznego wymaga ponoszenia różnego rodzaju inwestycji. Ponoszenie różnych wydatków jest związane z pełnieniem przez państwo funkcji publicznych, socjalnych

i gospodarczych. W związku z tym jeżeli państwo pełni te funkcje to trzeba sobie zdawać sprawę, że zawsze wymaga to ponoszenia pewnych wydatków, ale istnieje pewna płaszczyzna różniąca sektor prywatny od sektora publicznego. Ujawnia się to wtedy, gdy chodzi o sposób finansowania wydatków przez podmioty. W sektorze prywatnym obowiązuje zasada samofinansowania, która oznacza pokrywanie ponoszonych wydatków, przychodów uzyskanych z prowadzonych działalności np.. sprzedaży wytworzonych dóbr. Czyli kryterium funkcjonowania jednostek tego sektora jest maksymalizacja zysku z prowadzonej działalności.

Jeżeli chodzi o sektor publiczny to w jednostkach należących do sektora publicznego ponoszone przez nie koszty i realizowane przez nie wydatki stanowią jednocześnie zużywanie dochodów, wytworzone przez inne podmioty.

Do sektora publicznego należą przede wszystkim dwie duże grupy podmiotów:

1. jednostki budżetowe lub jednostki gospodarki budżetowej. Charakteryzują się tym, że pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu albo państwa albo samorządu, a uzyskane dochody odprowadzają bezpośrednio do odpowiedniego budżetu. Nie mają więc żadnych uprawnień aby dysponować przez siebie dochodami publicznymi, co więcej dla tych jednostek podstawowym parametrem finansowym

2. w gospodarce finansowej jest6 bezwzględna kwota przyznawanego im limitu wydatków. Formą organizacyjną przyjmującą postać organizacyjną odpowiadającą jednostkom budżetowym są między innymi np. urzędy naczelnych organów państwowych, kancelarie, urzędy administracji rządowej, sądy, prokuratury, jednostki obrony narodowej, szpitale, domy pomocy społecznej itp. Jednostki budżetowe nie mają osobowości prawnej, jej brak oznacza, że te jednostki podejmują pewne czynności o charakterze cywilno-prawnym nie w imieniu danej jednostki ale jako upoważnieni przedstawiciele albo Skarbu Państwa albo samorządu terytorialnego odpowiedniego szczebla.

3. Jednostki gospodarki pozabudżetowej - jest to grupa, która różni się od jednostek budżetowych, że podmioty wchodzące w jej skład mają prawo do finansowania swoich wydatków własnymi dochodami. Czyli jest to prawo samofinansowania się. Parametrem finansowym dla tych jednostek jest saldo rozliczeń z macierzystym budżetem np. saldo otrzymanych dotacji i wpłat dokonanych na rzecz macierzystego budżetu to jest dla nich parametr. Ale gospodarka pozabudżetowa może być prowadzona w różnych formach zarówno organizacyjnych i nie tylko np. są to zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze i są tak zwane środkami socjalnymi. Zakład budżetowy jest to jednostka państwowa, która prowadzi działalność gospodarczą na zasadzie samowystarczalności czyli pokrywa swoje wydatki w formie dochodów, ale prawo budżetowe dopuszcza możliwość dotowania zakładów czyli wspierania ich środkami pochodzącymi z budżetu. Nadwyżka finansowa z bieżącej działalności zakładu budżetowego jest przejmowana przez budżet państwa lub samorząd. Natomiast inwestycje są finansowane z gospodarki budżetowej. Aczkolwiek ustawa ograniczyła możliwość dotowania zakładów budżetowych ustalając, że łączne dotacje nie mogą przekroczyć 50% dochodów ich własnych. W formie zakładów budżetowych występują ośrodki szkoleniowe, jednostki gospodarki obrony narodowej, ośrodki sportowe. Natomiast na szczeblu samorządowym występują w formie przedszkoli, zakłady komunikacji miejskiej. Obserwujemy w tym sektorze zmiany i ruch form organizacyjnych związanych zarówno z sektorem gospodarki budżetowej i pozabudżetowe.

Jednostki gospodarki pomocniczej.

Jest to jednostka pomocnicza wyodrębniona z jednostki budżetowej. W tej działalności można prowadzić działalność po części związana z działalnością budżetową. Jest ona organizacyjnie wyodrębniona z tej jednostki i finansowana z dochodów własnych. Dotacje to tych jednostek są kierowane w mniejszej kwocie. Gospodarka pomocnicza musi odprowadzać do macierzystego urzędu 50% zysku pozostającego po opłaceniu podatku, ale z kolei nie muszą asymulować środków na inwestycje. Gospodarka pomocnicza dokonuje sprzedaży usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej po kosztach własnych.

Występuje jeszcze jedna forma w sektorze gospodarki pozabudżetowej, a mianowicie środki specjalne czyli zasadnicza różnica od tych dwóch form. Gromadzenie tych środków specjalnych wiązała się z tym że dochody budżetu państwa związane

z określonym rodzajem działalności w obrębie jednostki budżetowej nie są odprowadzane bezpośrednio do budżetu, ale są gromadzone na specjalnym rachunku, z którego pokrywane są koszty tych działalności.

Ogólna zasadą obowiązującą w polskim systemie budżetowym jest wygasanie

z końcem roku upoważnień do wydatków jakie wynikają z ustawy budżetowej na dany rok. Więc zgodnie z tą zasadą jest konieczność odprowadzania na rachunek macierzystych budżetów tych środków, które do końca nie zostały wykorzystane. Ale ustawa wprowadziła szczegółowe regulacje i pozostawiła pewną furtkę środków specjalnych. Ustawa zakłada, że te środki specjalne są to takie środki finansowe gromadzone przez jednostki budżetowe mogą być gromadzone z różnych tytułów, mianowicie:

1. środki wyodrębnione na rachunkach bankowych na podstawie odrębnych ustaw ustanowione przez ustawę o finansach publicznych

2. z tytułu faktów, zapisów darowizn uczynionych w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej

3. z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone mienie, oddane jednostce budżetowej.

4. Sprzedaż zasobów, środków materialnych przechowywanych w celach oficjalnych.

Środki specjalne są przeznaczone na:

1. na cele wskazane w ustawie lub uchwale na podstawie której są utworzone, są wykorzystywane na cele wskazane i remonty lub odtworzenie uszkodzonych składników majątkowych.

W jednostkach pozabudżetowych występują podmioty, które mają prawo do samofinansowania . Wynik rozliczeń z macierzystym budżetem dokonuje się metodą netto.

Występują trzy grupy dochodów sektora publicznego:

1. dochody z własności publicznej

2. dochody z podatków i opłat publicznych

3. dochody osiągane w drodze zaciąganych pożyczek.

Formy własności publicznej w niej występują 4 grupy majątku:

1. majątek służący organom władzy i administracji

2. majątek służący publicznym instytucjom usługowym

3. majątek na planowanie w infrastrukturze

4. majątek zaangażowany w zarobkowej działalności gospodarczej.

Pierwsze dwie formy nie przynoszą dochodu ani państwu ani innym organom instytucjom państwowym. A ich utrzymanie należy i wymaga ponoszenia wydatków.

Majątek publiczny zaangażowany w infrastrukturę może przynosić dochody wówczas gdy za ich użytkowanie, zostanie wprowadzona odpłatność pokrywająca nie tylko bieżące koszty, ale także gwarantująca środki na jej odtworzenie i rozwój.

Dochody z własności publicznej pochodzą głównie z majątku, który jest zaangażowany w działalności zarobkowej. Ale to może mieć charakter dwojaki:

1. albo bezpośredni w postaci rzeczowych przedsiębiorstw publicznych

2. charakter pośredni.

Majątek rzeczowy sektora publicznego może być wykorzystywany w drodze sprzedaży

i dochody majątku rzeczowego mogą być w postaci nowych przedsiębiorstw lub spółek przedsiębiorstw.

Źródłem dochodów sektora publicznego mogą być to dochody z prywatyzacji.

PODATEK - jest to pieniężne, przymusowe, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych nakładane na osoby fizyczne przez państwo w celu uzyskania dochodów wykorzystywanych dla pokrycia wydatków związanych z realizacją podstawowych funkcji przez państwo i samorządy publiczne, socjalne, gospodarcze, bądź też realizację zadań. Świadczenia podatkowe są nieodpłatne.

Ta druga grupa dochodów czyli opłaty są formą pośrednią między dochodami

z własności publicznej.

OPŁATA - to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, odpłatnym, jednostronnie ustalone i pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych oraz usług jednostek sektora publicznego.

Opłaty są nakładane na te podmioty, które korzystają z usług publicznych. Opłaty różne są - świadczeniami o charakterze formalno-prawnym

CŁO- pełnią różną funkcję jest top grupa dochodów publicznych nie mająca racji bytu ze względu na wejście do Unii Europejskiej.

Trzy funkcje cła należy uznać za podstawowe:

1. funkcja fiskalna

2. funkcja protekcjonistyczna

3. funkcja cenotwórcza.

Cła są czułym instrumentem, którym mogą się posługiwać władze publiczne. Z jednej strony pojawia się możliwość wykorzystywania cła jako istotnego źródła dochodów publicznych. Wysokie stawki celne tak przy cłach wwozowych jak i przy cłach wywozowych mogą zniechęcać podmioty do dz8iałalności eksportowo-importowej, co pociągnie za sobą niższe dochody publiczne z tytułu ceł. Rola cła w funkcji protekcjonistycznej polega na ochronie gospodarki przed towarami zagranicznymi. Cenotwórcza funkcja ceł jest zewnętrznym wyrazem ochrony rynku krajowego.

Wyróżniamy opłaty:

1. opłaty związane z czynnościami organów administracji rządowej i samorządowej można tu mówić o opłatach rządowych, opłaty o podziale osobistych, opłaty rzeczowe.

2. Opłaty za usługi podmiotów gospodarki publicznej np. opłaty za komunikację

3. Opłaty klimatyczne

4. Opłaty o charakterze dopłat z tytułu udziału w nakładach inwestycyjnych głównie o charakterze infrastrukturalnej i dopłaty czyli udziały w kosztach utrzymania organów państwa oraz urządzeń organów we władaniu samorządów terytorialnych.

Są to opłaty o charakterze dopłat do inwestycji o infrastrukturalnych.

Podatki i opłaty zgodnie z zasadą ustanowioną przez samorządy nie podlegają zwrotom, celem jest dostarczenie środków do pełnienia przez państwo odpowiednich środków - funkcji wraz z zapłaceniem podatku lub wniesieniem opłat następuje przepływ środków pomiędzy podmiotem, który ponosi daninę, a tym który jest benificjentem. Więc przez to wyraża się fiskalna funkcja podatków i opłat i ściśle się wiąże z funkcją alokacyjną i redystrybucyjną. Ten mechanizm podatkowy na zasadzie gromadzenia dochodów państwa poprzez wniesienie opłat a w szczególności podatków jest otwarty i pełni wiele funkcji.

Jakim zasadom ogólnym powinien być podporządkowany mechanizm określenia instrumentów podatkowych:

1. podatek może być nakładany na różne podmioty. Jeśli chodzi o gospodarkę rynkową, więc może być nakładany i na gospodarstwo domowe i na przedsiębiorstwa

2. może występować na rynku zasobów, towarów, usług

3. może obciążać zarówno sprzedawcę jak i nabywcę dobra

4. może obciążać dochody i wydatki podatnika

5. może być przedmiotem opodatkowania /majątek/.

6. Zarówno rola dochodowa jak i wydatkowa.

Tych form jest tak duża różnorodność.

Świadczenie podatkowe wywołuje bezpośredni albo pośredni wpływ na sytuację finansową podatnika, jak też na sytuację alokacyjną zasobów w gospodarce.

Przy określeniu obciążeń podatkowych powinno się brać pod uwagę różne kryteria

Takim ważnymi elementami, ale nie zawsze są uświadamiane przy określeniu mechanizmu funkcjonowania różnych form podatków są następujące:

1. konieczne jest branie pod uwagę poziomu dobrobytu społecznego

2. trzeba brać pod uwagę optymalną sytuację czynników wytwórczych.

Prawne funkcjonowanie różnych rynków więc system podatkowy nie może przeszkadzać sprawnemu funkcjonowaniu rynku. Więc można powiedzieć, że te wszystkie elementy wiążą się z tym, że należności są następujące. Zwiększenie obciążeń podatkowych powoduje umorzenie podatników, może to spowodować spadek popytu na rynku konsumpcyjnym, może oznaczać zmiany na rynku pracy.

Natomiast zwiększenie obciążeń podatkowych odnoszące się do przedsiębiorstw może spowodować:

• spadek popytu na rynku czynników produkcji, za mało środków, zahamowanie aktywności gospodarczej.

W konsekwencji zwiększenie obciążeń podatkowych może spowodować spadek popytu jak i może spowodować spadek przyszłych dochodów.

Zły dobór instrumentów podatkowych może zdeformować preferencje zarówno konsumentów w odniesieniu do gospodarstw domowych jak i może deformować rynkową alokację czynników produkcji, a ona powinna być podporządkowana efektywności.

Podatki są bardzo ważnymi determinantami zachowań uczestników różnych rynków, z czego nie zawsze zdają sobie sprawę rządzący systemami podatkowymi, a więc rynku konsumpcyjnego, rynku czynników produkcji i rynku pracy. W związku z tym mogą być przyczyną występowania nierównowagi rynkowej. Dlatego zarówno państwo jak i samorządy terytorialne powinny dążyć do tworzenia zbioru narzędzi podatkowych, które miałyby pewne właściwości, a nimi są:

• powinien to być zestaw narzędzi dostosowanych do założeń prowadzonej polityki społecznej, ponieważ podatki są ważnym instrumentem prowadzenia tej polityki

• dostosowany do założeń prowadzonej polityki ekonomicznej. Jeżeli jest to instrument prowadzenia, a podatki są tymi instrumentami gromadzenia dochodu niezbędny do sprawowania funkcji gospodarczej. Mechanizm ten powinien reagować na zmiany zachodzące w otoczeniu w jakim funkcjonują płatnicy podatków czyli podmioty obciążone podatkami, powinien reagować na zmiany systemu prawno - organizacyjnego, na zmiany wszystkie, które mogą tworzyć funkcję w wymiarze finansowym, także na zmiany zewnętrzne np. na rynkach finansowych.

Zestaw instrumentów podatkowych powinien być dostosowany do możliwości podatkowych różnych grup ludności, czyli powinien uwzględniać te możliwości jest to właśnie to kryterium poziomu dobrobytu społecznego. Powinien to być zestaw narzędzi przejrzysty, czytelny, prosty w obliczeniu świadczeń.

Ta jasność i przejrzystość dotyczy zarówno podstawy opodatkowania jak i stawek podatkowych, system ulg i zwolnień.

Powinien to być zestaw instrumentów łatwych, skutecznych jak i najlepsze ściąganie podatków.

Dwa podstawowe kierunki zmian w ewidencji systemu podatkowego:

1. obniżanie obciążeń podatkowych, umożliwiające ograniczenie całego systemu przywilejów podatkowych, a więc ulg i zwolnień.

2. Tendencje - podwyższenie obciążeń podatkowych, które za zwyczaj pociągają za sobą konieczność rozbudowy całego systemu przywilejów podatkowych.

Ten pierwszy kierunek to obniżenie - jest oczywiste jeżeli się weźmie pod uwagę te wszystkie zależności podstawowe, pomiędzy poziomem, obciążeń podatkowych, a aktywnością gospodarczą, które między innymi polegają że przekazywanie części dochodów w postaci podatków na rzecz sektora publicznego, zmniejsza oszczędności podmiotów gospodarujących a tym samym zmniejsza aktywność gospodarczą. W wyniku czego obniżenie podatków może korzystnie wpływać na aktywność gospodarczą i na jej ożywienie.

Od czego zależy wysokość obciążeń podatkowych zależy od wielkości zadań przypisanych sektorowi publicznemu, im więcej zadań tym większe wydatki i większe ściąganie podatków, po drugie zależy od efektywności gospodarowania użytecznymi środkami. Jest to najważniejsza zasada finansów.

Wysokość obciążeń podatkowych zależy od efektywności gospodarowania tymi publicznymi pieniędzmi. Jak jest lepszy system gospodarowania to można więcej zadań zrealizować. Racjonalizacja sposobu wydatkowania publicznych pieniędzy może oznaczać albo podnoszenie efektów, albo obcinanie kosztów. Podnoszenie efektów poprzez zmniejszenie zakresu zadań gdy ilość środków jest ograniczona, albo obniżenie poziomu gospodarki, poprzez obniżenie kosztów wykonywanych zadań. Zmniejszenie tych zakresów budzi wiele kontrowersji wchodzimy bowiem w ten sposób w redukcję zadań związanych z ponoszeniem wydatków o charakterze socjalnym.

Obniżenie kosztów wykonywanych zadań wydaje się w ten sposób jako oczywisty, ze względów ekonomicznych, ale może on być trudny do zrealizowania, ponieważ obniżkę kosztów, można realizować także poprzez redukcję wynagrodzeń lub zatrudnienia. Więc pozostaje przede wszystkim obniżka kosztów wykonywania zadań publicznych, poprzez zwiększenie dyscypliny wydatkowania środków publicznych. Temu zwiększeniu ścisłej kontroli sprzyja decentralizacja wydatków związana ze zwiększeniem uprawnień samorządów zadania, które one mają realizować poprzez objęcie i przekazywanie bardziej racjonalnego realizowania. Kierunek reformowania systemu finansów państwa jest prawidłowy, trzeba obciążyć szczebel centralny, a dociążyć szczebel niższy, żeby on lepiej i racjonalniej gospodarował publicznymi pieniędzmi. Drugi kierunek obniżenie stawki podatkowej. Jest on w praktyce realizowany, bo obciążenia podatkowe zmieniają się rosną, maleją. A najczęściej jest to kierunek o charakterze najczęściej krótkoterminowym. Jest to kierunek najczęściej związany ze zwiększeniem bieżących dochodów publicznych.

Wobec tego co się dzieje jeżeli te podatki rosną, a jest i musi być pewna granica. Pojawił się problem, że tych granic nie da się z góry założyć. Można zauważyć, że:

1. system podatkowy, rozliczenia podatkowe powodują zmniejszenie aktywn9ości gospodarczej wyrażającej się ograniczeniem produkcji, ograniczeniem zatrudnienia więc złej koniunkturze gospodarczej.

2. Sygnał tzw. Zewnętrzny zagraniczni inwestorzy, kapitał zagraniczny ucieka.

3. Nasilenie się przestępstw finansowych.

Powoduje zawieszenie działalności występuje ta sytuacja przy podatkach progresywnych, przy których tempo przyrostu podatków jest wyższe a jeżeli tempo przyrostu dochodu uzyskiwanego z obciążeń podatków. W ujęciu teoretycznym to zjawisko zależności pomiędzy miarą podatkowania a rozmiarami płatności wyjaśnia tzw. krzywa Laffera

OL - niska skala proporcji podatkowej dochody państwa rosną szybko

LK - podnoszenie stawki podatkowej powoduje jasny wzrost dochodów, ale

Wolniejszy

KM - podnoszenie stawki wzrost dochodów jeszcze wolniejszy

M - najniższy dochód

MP - dalszy wzrost stawki podatkowej wywołuje ograniczenie działalności

gospodarczej i spadek dochodów budżetu państwa przy stawce 100%

dochody zupełnie zanikają

PM - zmniejszenie stawki powoduje wzrost dochodów państwa z tytułu podatków.

Z punktu widzenia źródła pokrycia świadczenia podatkowego dzielimy podatki na dwie podstawowe grupy:

1. podatki pośrednie

2. podatki bezpośrednie.

Podatki bezpośrednie - podstawą ich wymiaru jest dochód albo majątek, więc należą do nich podatki majątkowe i podatki dochodowe np. podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych.

Podatki bezpośrednie - to takie podatki w przypadku których istnieje precyzyjne określenie między płaconym podatkiem tzn. rodzajem podatku, jego wysokością, trybem płacenia, a podatnikiem.

Podatki pośrednie - obciążają podatnika w sposób nie pozostający w ścisłym związku

z jego sytuacją dochodową i majątkową. Są podatkami ukrytymi, a ciężary ponoszone przez podatników są bardziej anonimowe. Np. obciążenie zakupu podatników świadczeniem podatkowym, które jest wliczone w ceny kupowanego towaru np. podatek akcyzowy, podatek VAT.

Podatki pośrednie są łatwe do przerzucania w ceny towarów i usług np. podatek od towarów i usług można przerzucić w ceny dla czego jeżeli poprzez podatek pośredni towarzyszy chęć przerzucania tych podatków. W celu rekompensowania zwiększonych obciążeń podatkowych albo w całości albo częściowo to mogą być przerzucane w ceny. Więc przerzucalność podatków z jednej strony polega na podnoszeniu cen sprzedaży, ale i może polegać na wymuszaniu niższych cen zakupu u dostawcy przez podatnika jako nabywcy. Przerzucalność podatków pośrednich zależy od sytuacji rynkowej.

Trzecia grupa dochodów sektora publicznego pożyczki

Pożyczki - mogą być realizowane dla sektora publicznego w dwojaki sposób:

1. mogą być realizowane w drodze zaciąganych kredytów bankowych

2. pożyczki na zasadzie zaciągania pożyczek publicznych w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Zaciąganie pożyczek publicznych dokonuje się w drodze emitowania papierów wartościowych. Pożyczki publiczne polegają na ściąganiu z rynku płynności. Natomiast korzystając z kredytów bankowych państwo wprowadza do obiegu dodatkowy pieniądz, czyli przysparza dodaje płynności. Wykup przez państwo papierów wartościowych oznacza dodawanie płynności, natomiast spłata kredytu powoduje wycofanie pieniądza z obiegu. Natomiast korzystanie z kredytów bankowych przez państwo powoduje powstanie tzw. długu publicznego.

Dług publiczny obejmuje skumulowane pożyczki publiczne, wewnętrzne jak

i zagraniczne najczęściej w drodze finansowaniu deficytu budżetowego powstałego

w latach poprzednich. Najważniejszym elementem prowadzenia polityki długu publicznego jest zdawanie sobie sprawy z obsługi długu publicznego, co wiąże się

z wydatkami wykupu papierów wartościowych.

Deficyt budżetowy może być uchwalony w planie finansowym państwa jeżeli jest zachowane 3% deficytu budżetowego do PKB.

Ważne jest to, że deficyt jest różnicą między dochodami a wydatkami.

Podstawowym warunkiem jest nie przekraczanie granicy.

Zapotrzebowanie Skarbu Państwa na pożyczki krajowe i zagraniczne może się wiązać nie tylko z potrzebą zapewnienia płynności finansowej w gospodarce pieniężnej sektora publicznego, ale i może być również to związane z pokryciem deficytu budżetowego.

Wydatki publiczne

Oznaczają rozkładanie środków pieniężnych zarówno przez państwo jak i instytucje publicznoprawne.

Wydatki publiczne dzielimy na dwie grupy:

1. wydatki związane z zakupem dóbr i usług

2. wydatki o charakterze transferowym.

Specyfika tych wydatków

Wydatki związane z zakupem dóbr i usług mają charakter ekwiwalentny za wydatkowane pieniądze podmioty sektora publicznego korzystają określone towary.

Wydatki transferowe za nie podmioty publiczne nie otrzymują żadnego ekwiwalentu stanowią jednocześnie dochody podmiotów, które je utrzymują. Można wydatki podzielić na:

1. wydatki bieżące - są przede wszystkim związane z bieżącym funkcjonowaniem jednostek sfery budżetowej np. wynagrodzenie

2. wydatki przeznaczone na dotacje np. dotacje dla szkół.

3. wydatki rzeczowe np. opłata za energię, zakup komputerów.

4. Wydatki o charakterze inwestycyjnym - związane z finansowaniem inwestycji jednostek budżetowych sektora publicznego.

5. Wydatki związane ze spłatą poręczonych przez budżet kredytów na wydatki inwestycyjne.

Te wszystkie przeglądy dokonane sektora publicznego /sektor publiczny i prywatny/. Są pewne podmioty, które mają bardzo zróżnicowaną gospodarkę, a nie należą do tych sektorów gospodarki pozabudżetowej i budżetowej. Utworzona i weszła w życie ustawa o gospodarce komunalnej i przedsiębiorstwa komunalne na podstawie których do tej pory funkcjonowały jako zakłady budżetowe. A na mocy ustawy utworzono ja jako jednoosobowe spółki. Takie przekształcenia spowodowały, że sposób zarządzania np. komunikacją miejską staje się bardziej przejrzysty. Zasady finansowania działalności takiego przekształconego przedsiębiorstwa pozostają niezmienione. Ponieważ organy innego samorządu zachowują uprawnienia do ustalania cen, takie przekształcenie przedsiębiorstwa funkcjonującego jako zakład budżetowy w spółce może powodować pozostanie w sektorze publicznym, czy jego wyjście z sektora. Część instytucji podporządkowana jest ustawie o finansach publicznych, polega w zasadzie organizowanie dotacji. Jak z tego wybrnąć z tego chaosu.

Trzeba przejść do prawa budżetowego. Jeżeli chodzi o ustawę o prawie budżetowym definiuje on sektor publiczny, jako sektor finansów publicznych. Znajduje ona tylko uzasadnienie i zapis dla sektora finansów publicznych. Charakteryzuje się ten sektor poprzez dochody i wydatki takich planów finansowych:

• budżet państwa

• budżet gmin.

Państwowych jednostek gospodarki pozabudżetowej i gminnych jednostek gospodarki poza budżetowej. Państwowych funduszy celowych.

Czyli sektor publiczny jest definiowany w taki sposób, że zaliczone są do niego te jednostki państwowe, których plany finansowe są określane w ustawie budżetowej. Czyli komunalne jednostki budżetowe i komunalne jednostki gospodarki pozabudżetowej.

Natomiast w praktyce sytuacja występuje inaczej, bo bilans nazw sektora publicznego, który miałby znajdować odzwierciedlenie w uchwalonym budżecie nie obejmował pewnych funduszy celowych np. ubezpieczenia rolników i na szczeblu gminnym.

W związku z tym poza tak rozumianym zakresem sektora publicznego znajdowały się szkoły wyższe, instytucje kultury, związki komunalne, sejmiki wojewódzkie, również inne instytucje lub agencje, które powołano na podstawie odrębnych ustaw i posiadały osobowość i statut prawny. Ta ustawa nie znajdowała miejsca dla rozwoju sektora publicznego. Bo nie mogą działać w oderwaniu od siebie dwa elementy jeden realny w postaci rzeczywiście funkcjonującego sektora publicznego, a 2 finansowy w postaci finansów państwa z określonych funduszy, które finansują podmioty tego sektora. Jeżeli ten sektor nie jest jasno określony. Wynika to z tego że nie można było sporządzić pewnego rejestru tych instytucji, które znajdowałyby się w obrębie tego sektora, do których zaadresowane byłyby określone zadania publiczne.

Traktat instytucji który ma charakter państwowej instytucji publicznej, ale znajduje się poza zakresem budżetu państwa więc rządzi się własnymi odrębnymi prawami. To dotyczy procesów sporządzania i wykonywania planów funkcjonowania tych jednostek to dotyczy reguł gospodarki finansowej, to dotyczy sprawozdawczości. To powoduje, że sektor publiczny staje się mniej sterowalny a finanse państwa i szczebla samorządowego stają się mało przejrzyste. Gdy są mało przejrzyste powoduje to, że mogą funkcjonować jednostki, które mogą na zasadach samych sobie przypisanych korzystać z uprawnień. Gdy nie ma takiego rejestru jednostek sektora publicznego to trudno mówić o prawidłowej ewidencji majątku.

Sektor publiczny przyjmuje własne rozumienie zgodne z zakresem prawa budżetowego, ale nie zgodne z obowiązującymi przepisami międzynarodowymi dotyczących standardowych rachunków . Dla potrzeb zewnętrznych organizowane są odrębne sprawozdania.

Co wobec tego czyni ustawa o finansach publicznych - zgodnie z art. 5 tej ustawy do sektora finansów publicznych zaliczamy:

1. organy władzy publicznej i podległe im jednostki organizacyjne

2. państwowe osoby prawne, które nie są objęte krajowym rejestrem sądowym, ale wyklucza z tego sektora państwowe przedsiębiorstwa, państwowe banki oraz spółki prawa handlowego

3. jest w niej zawarty przepis mówiący, że sektor finansów publicznych tworzą jednostki, które są zaliczane do tego sektora czyli te które są jako nowo powstałe

4. ustawa o finansach publicznych ma takie podejście do sektora publicznego, gdyż go nie definiuje do końca, czyli się jej nazwy do końca nie używa. Ma charakter deklaratywny.

Budżet na rok 99 poczynił pewne kroki we włączenie do bilansu wydatki państwa ten odrębny podmiot został już uwzględniony. Urzędy gmin zostały zastąpione budżetami samorządowymi, ale do tego bilansu nie weszły jednostki gospodarki pozabudżetowej, w tych nowych formach powiatowego szczebla administracji samorządowej. Pojawiły się propozycje szacowania sektora publicznego.

Z pośród jednostek tworzących sektor publiczny można wyodrębnić 3 grupy podmiotów:

1. Skarb Państwa

2. Jednostki samorządu terytorialnego, oraz związki tych jednostek samorządu terytorialnego

3. Jednostki sektora publicznego, posiadające osobowość prawną.

Jednostki funkcjonujące w sektorze publicznym:

1. jednostki budżetowe, zakłady budżetowe

2. państwowe i samorządowe fundusze celowe /gminne/

3. państwowe szkoły wyższe/ zawodowe i wojskowe/

4. państwowe komunalne instytucje kultury

5. publiczne zakłady opieki zdrowotnej, oraz kasy chorych

6. zakład ubezpieczeń społecznych

7. kasa rolniczego ubezpieczenia społecznego w całości

8. podmioty posiadające osobowość prawnej, utworzone z odrębnych ustaw, które są powołane w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw państwowych, banków i spółek prawa handlowego.

Patrząc na ten wykaz mamy 2 grupy podmiotów:

1. zbiór publicznych osób prawnych

2. zbiór jednostek, które realizują zadania publiczne przy pomocy środków publicznych.

Takie rozumienie sektora publicznego ma na celu określenie ogólnych zasad prowadzenia gospodarki finansowej w obrębie tego sektora jak też włączenie te podmioty które działają bez posiadania osobowości prawnej, czy państwowe czy samorządowe działają na zasadzie komercyjnej gospodarki finansowej, realizując zadania państwowe na szczeblu samorządowym.

Sektor publiczny można traktować jako tę sferę działalności państwa i organów samorządowych, która jest finansowana z funduszy publicznych, albo jest z tymi funduszami powiązana przy pomocy parametrów finansowych. Ta część sektora publicznego funkcjonująca na zasadach komercyjnych może być z funduszy publicznych zasilana. Te fundusze publiczne nie tak dokładnie przylegają do tego sektora bo część wydatków funduszy publicznych ma charakter transferu.

Więc w bilansie finansów sektora publicznego w różny sposób znajdują swoje odzwierciedlenie.

Funkcje podstawowe w obrębie funduszy sektora publicznego pełnią:

1 grupa

• budżet państwa

• budżet samorządów terytorialnych wszystkich szczebli

2 grupa

• fundusze celowe

Taki fundusz publiczny, który stanowi plan dochodów i wydatków w pewnej części sektora publicznego. Jeżeli te określone w budżecie dochody różnią się od wydatków to określone są sposoby finansowania deficytu, lub wykorzystania tej części dochodów, która stanowi nadwyżkę ponad planowane wydatki.

Jest to plan, który stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa i stanowi podstawę gospodarki finansowej samorządu terytorialnego. Jest co rocznie uchwalany przez organy przedstawicielskie budżet państwa przez Sejm, budżet samorządowy przez Rady. Organy wykonawcze, Rada Ministrów są obowiązane przedłożyć projekty budżetu ustawowo przewidzianym terminie.

Budżet państwa przyjmuje formę aktu prawnego, uchwalony jako ustawa budżetowa. Ten plan finansowy ma bardzo istotne cechy. W budżecie najważniejszy jest plan wydatków, bo wielkości określone w planie wydatków stanowią upoważnienie dla organów wykonujących budżet do przeznaczania określonej kwoty środków publicznych na określony cel. Plan wydatków określa górne granice środków finansowych, które mogą być przeznaczone na realizację określonych zadań.

Plan dochodów ma znaczenie drobnostyczne. Rola planu dochodów w budżecie państwa, polega na tym że dopiero plan dochodów, wydatków łącznie pozwala ustalić wynik budżetu. Gdy jest saldo ujemne, trzeba określić źródła finansowania deficytu budżetowego. Jeżeli jest saldo dodatnie na co środki będą przeznaczone. Rola planu dochodów i planu wydatków jest bardzo zróżnicowana.

Zasady budżetowe

Na zasadach budżetowych oparta jest gospodarka budżetowa.

Zasady budżetowe:

1. zasada jedności budżetu /formalna i materialna/

2. zasada zupełności /powszechności/

3. zasada równowagi /równoważenia dochodów/

4. zasada roczności budżetu

5. zasada szczegółowości budżetu

6. zasada jawności i jasności.

Zasada jedności formalnej - sprowadza się do konieczności ujmowania w jednym dokumencie w 1 akcie prawnym wszystkich dochodów i wydatków, które zostały wyodrębnione w tym budżecie.

Zasada jedności materialnej - zasada prowadzenia gospodarki finansowej pozwalająca oceniać, śledzić gospodarowanie funduszami publicznymi. Z tej zasady wynika zakaz łączenia w budżecie państwa i budżecie samorządu terytorialnego określonych dochodów z określonymi wydatkami. Jeżeli funkcjonują inne fundusze publiczne oprócz budżetów w postaci para budżetów, czyli małe budżeciki, to one funkcjonują na zasadzie naruszania jedności materialnej. Z budżetu centralnego wyjęte zostały pewne środki, po to żeby realizować pewne zadania. Ta zasada ma dobre i złe strony. Z jednej strony, gdy wszystkie tytuły powiążemy z wpływami do dochodów oraz z zadaniami wynikającymi z nich, mogłoby to spowodować ogrom pracy, rodziło by to niebezpieczeństwa. Gdy wpływy na określone zadania przekraczałyby realizację tego zadania, to część środków nie zostałyby wykorzystane, Gdy te środki byłyby za małe to część zadań byłaby nie zrealizowana.

Zasada powszechności - oznacza ona konieczność ujęcia w budżecie państwa wszystkich w większości stosunków finansowych w jakich państwo uczestniczy. Nie oznacza to ujmowania w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa, ponieważ tylko jednostki budżetowe poprzez swe dochody i wydatki wchodzą do budżetu. Oznaczała ona połączenie z budżetem centralnym wszystkich jednostek funkcjonujących , metodą brutto.

Zasada równowagi - w kontekście podejmowane przez państwo działań związanych

z przeciwdziałaniem niekorzystnych wahań cykli koniunkturalnych. To ten instrument może być wykorzystywany i nie narusza równowagi budżetowej. Nie należy ją pojmować jako konieczność zrównoważenia budżetu bez deficytu budżetowego.

Zasada roczności budżetu - rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Powoduje to, że procedura ustalania budżetu jest bardzo skomplikowana bo projekt budżetu powstaje dużo wcześniej nie znamy rzeczywiście co się stanie na koniec roku. Powoduje to często, że budżet nie powstaje w określonym czasie. Zasada gospodarki budżetowej pozwala, że można wprowadzać zmiany.

Zasada szczegółowości budżetu - nie mogą być dochody i wydatki powiązane , nie powinny być w zasadzie. Są określone tytuły dochodów z określonym stopniem ich szczegółowości, określenie tytułu wydatków z określonym stopniem ich szczegółowości. Tyle, że nie ma nici powiązań między nimi. Te zasady szczegółowości określa zasada budżetowa, która mówi na jakie części dochody z wydatków są dzielone, po to aby były te dokumenty czytelne

Zasada jawności, jasności - ustawa o finansach publicznych mówi o jawności. Ta jawność przejawia się tym, że możemy słuchać jak obradują parlamentarzyści, jakie są zadania i jakie są środki na realizację zadań budżetowych, że ustawa jest publikowana w Monitorze.

Ustawa o finansach publicznych, która definiuje finanse publiczne.

Środki publiczne - są powszechnie używane w ustawie o finansach publicznych. Są ich 4 rodzaje tytułów:

1. dochody publiczne

2. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, ale nie podlegające zwrotowi

3. przychody jednostek organizacyjnych i osób prywatnych, które są zaliczane do sektora publicznego. Przychody te pochodzą z działalności tych jednostek lub z innych źródeł, ale dotyczą tych jednostek.

4. Przychody z budżetu państwa i z budżetów samorządowych.

Źródłem tych przychodów są 4 pozycje:

Przychody budżetu państwa i budżetówki samorządowej na które składają się:

1. przychody ze sprzedaży papierów wartościowych oraz przychody z innych operacji finansowych

2. przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego

3. przychody z otrzymanych pożyczek i kredytów

4. przychody ze spłat pożyczek, które zostały wcześniej udzielone ze środków publicznych.

Majątek Skarbu Państwa - Minister Sk. Pań. Przedłożył sprawozdanie z ewidencji Skarbu Państwa.

Podstawową pozycją środków publicznych są dochody publiczne.

Dochody publiczne w myśl ustawy - są to tak zwane daniny publiczne do których zalicza się podatki oraz inne świadczenia pieniężne, które są wnoszone do Skarbu Państwa czy do budżetu samorządu na podstawie odrębnych przepisów ustawowych: są to tak zwane - daniny publiczne i pozostałe dochody w tej grupie co mienie są następujące źródła tych dochodów:

1. opłaty

2. dochody o charakterze majątkowym mienia np. najem, dzierżawa

3. dywidendy od wniesionego kapitału

4. dochody ze sprzedaży rzeczy, z tytułu świadczenia usług przez te podmioty, które należą do sektora publicznego

5. darowizny, zapisy czynione w postaci pieniężnej.

W tej grupie pozostałych dochodów wyodrębnia się również tak zwane inne dochody, które są uzyskiwane na podstawie odrębnych przepisów, jeżeli są pobierane przez te organy które są zaliczane do sektora publicznego, lub są organami podległymi czyli nadzorowanymi przez podmioty należące do sektora finansów publicznych.

Środki publiczne mogą być przeznaczone na:

1. na ponoszenie wydatków publicznych

2. są przeznaczone na tzw. dochody budżetu państwa i budżetów samorządowych.

Rozchody publiczne - gospodarstwo:

• spłaca otrzymane pożyczki z kredytów i wydatki związane z wpłatą pożyczki i kredytów zaciągniętych przez budżety państwa i samorządowe.

• rozchodami są operacje związane z wykupem papierów wartościowych oraz inne operacje finansowe dokonywane przez budżety centralne i samorządowe.

• Pożyczki udzielone przez państwo i jednostki samorządu terytorialnego.

Ustawa o finansach publicznych mówi, że sektor publiczny jest podzielony na 2 części:

1. sektor rządowy

2. sektor samorządowy.

Finanse publiczne ustawa twierdzi, że one obejmują procesy, które są związane

z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych, w szczególności ustawa zalicza do finansów publicznych:

1. pobieranie i gromadzenie dochodów

2. wydatkowanie środków publicznych

3. finansowanie deficytu

4. 
   zaciąganie zobowiązań, które angażują środki finansowe publiczne

5. zarządzanie środkami publicznymi.

Do zarządzania można zaliczyć działania związane

• z identyfikacją dochodów i wydatków budżetowych

• szacowanie ich wielkości

• finansowanie - realizowanie wydatków

• kontrola działań pozostałych

• zarządzanie długiem publicznym.

Zasady budżetowe.

Ustawa o finansach publicznych sankcjonuje pewne wyjątki od zasady jedności materialnej - polega ona na tym nie można wiązać z budżetem określonych dochodów z określonymi wydatkami. W jakich przypadkach dopuszcza ustawa o finansach publicznych te działania , te powiązania:

1. w stosunku do wydatków finansowych z kredytów udzielonych przez międzynarodowe instytucje finansowe. Udzielone kredyty wiążą się ze ściśle określonymi celami.

2. W odniesieniu do wydatków szacowanych ze środków podchodzących bez zwrotnych różnych źródeł zagranicznych. Zasada ta nie obowiązuje w odniesieniu do jednostek prowadzących działalność gospodarczą.

Ustawa o finansach publicznych dopuszcza jeden

Wyjątek, mamy bardzo ściśle finansowo powiązany szczebel samorządowy ze szczeblem centralnym. W wyniku czego zasada o niemożności dochodzenia roszczeń w obu kierunkach nie dotyczy jednostek samorządu terytorialnego, w odniesieniu do należnych im subwencji budżetu centralnego.

Podstawowe funkcje finansów publicznych.

W literaturze traktowane są w odniesieniu do budżetu państwa albo do państwa jako instytucji. Są 3 funkcje:

1. funkcja alokacyjna

2. funkcja redystrybucyjna

3. funkcja stabilizacyjna.

funkcja alokacyjna finansów publicznych - polega na kształtowani podziału zasobów w gospodarce pomiędzy 2 sektory sektor publiczny i sektor prywatny,

a następnie podziału dalszej alokacji tych zasobów wewnątrz obu sektorów.

W gospodarce zawsze mamy do czynienia z ograniczalnością zasobów, bo alokacja ich powinna być efektywna co oznacza równoważenie popytu i podaży na dobra publiczne

i dobra prywatne.

Dobra prywatne są dostarczane przez rynek w wyniku transakcji sprzedaży zawieranych po miedzy indywidualnymi nabywcami i sprzedawcami, przy czym są one oferowane nabywcom na danym rynku za jednakową cenę. Ich konstrukcja ma charakter indywidualny, ale z wyłączeniem nazywanego dobra z dalszego obiegu.

Dobra publiczne - są świadczone przez państwo , przez samorządy na zasadach powszechnej dostępności, dla wszystkich osób, przy odpłatności, która nie ma charakteru ceny, ale łączy się ze zróżnicowanymi świadczeniami o charakterze podatkowym jak i nie podatkowym.

Dobra publiczne i społeczne

Źródła finansowania Fundusze publiczne fundusze prywatne

Dobra Publiczne sensu lorgo

Klasyczne Społeczne Prywatne

Publiczne sensu

stricto

Źródła finansowania fundusze publiczne fundusze prywatne

Skąd bierze się konieczność alokacji dóbr pomiędzy 2 sektory. PO części wynika to

z niedoskonałości funkcjonowania sektora publicznego, z samego mechanizmu rynkowego. Jeżeli chodzi o dobra publiczne to swoboda wyboru dóbr publicznych na zasadach rynkowych mogłaby spowodować, że na rynku zgłasza się popyt albo się go nie zgłasza. Konsumpcja pewnych dóbr publicznych może przynosić skutek bardzo skomplikowanego mechanizmu wzajemnych powiązań i zależności, pewne dodatnie efekty uboczne np. służba zdrowia, ochrona zdrowia i kultura. W sektorze prywatnym występuje bardzo specyficzna sytuacja mamy tu też pewne efekty uboczne mogą być ujemne poprzez maksymalizacje zysku np. niszczenie środowiska, tu też musi się pojawiać państwo, samorząd ze swoimi świadczeniami o charakterze dóbr publicznych mających na celu likwidację ujemnych skutków i zapewnienie ich dbałości poprawy np. ochrona środowiska.

Indywidualny charakter konsumpcji dóbr publicznych powoduje, że w wyborze pojawiają się preferencje indywidualne w wyborze różnych dóbr. Świadczenie tych dóbr

o charakterze publicznym, opiera się na preferencjach społecznych poszukiwanie obiektywnej oceny skuteczności dóbr i usług publicznych.

Porównanie tej użyteczności dóbr publicznych ze strony państwa lub samorządu jest wykorzystywane do oceny efektywności alokacji i zasobów pomiędzy 2 sektorami /sektorem publicznym a sektorem prywatnym/, a ściślej efektywności w sektorze publicznym.

Alokacja zasobów w celu udostępnienia - wytwarzania w sensie dóbr publicznych opiera się na kryterium zaspakajanie potrzeb sektora publicznego.

Mechanizm rynkowy jest zastąpiony mechanizmem administracyjnym przy pomocy ustanowionych w tym celu funduszy publicznych. Co w efekcie końcowym oznacza transfer zasobów np. w formie opodatkowania sektora prywatnego na rzecz sektora publicznego.

Wyróżniamy pewne dobra, które ze względu na właściwości fizyczne mogą być zaliczane do dóbr publicznych i do dóbr prywatnych.

Podstawowym dobrem np. nauka, nauka w szkołach publicznych jest finansowana

z funduszy publicznych.

Dobra społeczne to są takie w których dokonujemy pewnego wyboru formy finansowania i formy konsumpcji. Jest to taka kategoria dóbr, która w zależności od tego jaka jest prowadzona polityka społeczno-gospodarcza albo się kurczy albo rozszerza.

Są dwa kryteria wyodrębnienia dóbr publicznych:

1. kryterium społeczne - użyteczności dóbr publicznych i dóbr prywatnych

2. 
   kryterium odpłatności.

Dochody Up

indywidualne

krzywa użyteczności dóbr publicznych jest obojętna względem

do dochodów

użyteczność

Dochody indywidualne a użyteczność dobra publicznego sensu stricto. Z punktu widzenia dostępności to ta użyteczność dóbr publicznych sensu stricto jest obojętne względem dochodów .

dochody

indywidualne

użyteczność

Dochody indywidualne - użyteczność dobra społecznego

OA najmniejszy dochód - najwyższa użyteczność OF.

Dla osób o wysokich dochodach im większy wzrost dochodów to użyteczność dóbr nic się nie zmienia. Gdy spada dochód od odpowiedniego momentu ta użyteczność zaczyna rosnąć, im mniejsze dochody tym zależność jest większa. Wartość dobra społecznego udostępnianego jako dobro publiczne na zasadach publicznych a nie komercyjnych jest większa dla osób o niższych dochodach. Dla osób o mniejszych dochodach wartość dobra społecznego jego użyteczność jest większa.

Funkcja redystrybucyjna - polega ona na korygowaniu pierwotnego podziału dochodów jaki się ukształtował pod wpływem działania mechanizmu rynkowego

w sektorze prywatnym.

Jest ona funkcją alokacyjną ponieważ alokacja zasobów wymaga zgromadzenia zasobów i utworzenie funduszy publicznych. Państwo musi to wszystko zadysponować by móc swoje zadania realizować. W wyniku redystrybucji jest dokonywany proces przesuwania dochodów pomiędzy sektorem publicznym, a sektorem przedsiębiorstw, gospodarstw domowych bądź osób indywidualnych, które to działania zmieniają proporcję dochodów, ukształtowane przez mechanizm rynkowy. Ten charakter redystrybucyjny mogą mieć zarówno dochody jak i wydatki.

Tym podstawowym narzędziem 4redystrybucji jest budżet rozumiany jako dochody

i wydatki. Zasila on przedsiębiorstwa albo osoby prywatne. W ten sposób dokonywane są przesunięcia dochodów pomiędzy sektorem publicznym i sektorem prywatnym jak

i różnymi sektorami gospodarki, ale występujące wewnątrz tego sektora.

Ta funkcja redystrybucyjna rodzi wiele kontrowersji bo jej realizacja oznacza w praktyce wyznaczanie granic akceptowanego przesuwania dochodów między sektorami. Więc nasuwają się pytania jakie powinniśmy ponosić obciążenia z tytułu danin publicznych

i jakie świadczenia w jakiej wysokości do jakich beneficjentów mogą być kierowane. Odpowiedzi na te pytania mogą udzielać konkretne rozwiązania systemowe

w dziedzinie obciążeń podatkowych czy w zakresie świadczeń społecznych są zawarte w polityce społeczno-gospodarczej prowadzonej przez dane państwo, w danym czasie.

Kryteria dokonywane w redystrybucji dochodów:

• efektywność gospodarowania

• sprawiedliwości społecznej.

Efektywność gospodarowania odgrywa zasadniczą rolę jeżeli chodzi o alokację zasobów. Z punktu widzenia sprawiedliwości społecznej celem redystrybucji finansów jest zapewnienie minimalnego poziomu egzystencji.

Niebagatelną rolę w tym systemie mają świadczenia w zakresie ubezpieczeń społecznych, które mają zapewnić minimalny poziom dochodów.

Funkcja redystrybucyjna - świadczenia, które mogą być wypłacone przez system ubezpieczeń społecznych, mogą być realizowane przy pomocy długoterminowych celów socjalnych - czyli 2 transferów 1. zastępujących dochód - wysokość tych środków transferowych przekazywanych do świadczeniobiorców jest związana

z wysokością wcześniej uzyskiwanych dochodów są to transfery takie jak: renty, emerytury polegają one na tym, że nie są one związane bezpośrednio z sytuacją materialną.

2.grupa transferów uzupełniających dochód - są ściśle związane z potrzebami

i sytuacją materialną świadczeniobiorcy są to zasiłki takie jak zasiłki rodzinne.

Ta strona redystrybucyjna mówi, że ta 1 grupa transferów oprócz zastępowania dochodów ma na celu utrzymanie standardu życia. Ta funkcja jest bardzo ograniczona bo wiąże się z otrzymaniem wynagrodzenia.

Ta 2 grupa transferów ma ona znaczenie większe. Narzędzia redystrybucyjne, odnoszą się do sytuacji wszystkich. Będąc uzależnionym od sytuacji materialnej świadczeniobiorców pełni funkcję niwelowania rozbieżności w dochodach różnych grup ludności.

Te transfery socjalne, które zastępują dochód mają mniejsze znaczenie w redystrybucji.

Ta funkcja redystrybucyjna finansów publicznych może być w dwojaki sposób realizowana w formie;

1. redystrybucji bezpośredniej

2. redystrybucji pośredniej.

Redystrybucja bezpośrednia - bezpośrednio przez dochody i wydatki z funduszy publicznych. Wydatki poprzez świadczenia emerytalne, rentowe, zasiłki.

Mamy też pewną formę redystrybucji środków publicznych mianowanych składek, realizowaną poprzez nieodpłatne świadczenia usług dóbr o charakterze zaspakajania potrzeb zbiorowych. Gdybyśmy mieli sytuację z zależnością ekwiwalentną

w świadczeniu dóbr publicznych to do budżetu - funduszy publicznych wpływałyby znacznie większe kwoty. Więc świadczenia ekwiwalentne to znaczy, że do budżetu czy do funduszy publicznych nie wpływają pewne kwoty ze środków publicznych. Ponieważ zwalniamy z wpływów świadczeniobiorców którzy korzystają z dóbr publicznych jest to uszczuplenie dochodów publicznych.

Funkcja stabilizacyjna finansów publicznych.

Służy ona łagodzeniu wahań cyklu koniunkturalnego jest bezpośrednio związana

z gospodarczą funkcją państwa, bezpośrednio do niej nawiązuje bo jest wykorzystywana do hamowania nadmiernej ekspansji gospodarki w okresie wzrostu

i pobudzania aktywności gospodarki w okresie słabnięcia dynamiki procesów gospodarczych. W tym celu wykorzystywane są instrumenty polityki fiskalnej, ale

i instrumenty polityki monetarnej.

Do stabilizacyjnego oddziaływania na gospodarkę finanse publiczne wykorzystują 2 grupy instrumentów:

1. instrumenty podatkowe - dochodowy

2. instrumenty wydatkowe.

Instrumenty podatkowe - są one po 1 jest to instrument finansowania lokacji zasobów

i jest to także narzędzie redystrybucji dochodów, oraz instrument realizowania cyklu koniunkturalnego.

W funkcji stabilizacyjnej podatki są wykorzystywane poprzez odpowiednią konstrukcję systemów podatkowych, zwłaszcza gdy chodzi o podatki dochodowe w okresie nadmiernej ekspansji gospodarczej kiedy dochody szybko odrastają to podatki progresywne mogą zniszczyć popyt globalny i wprowadzić do wyhamowania nadmiernej aktywności. Gdy aktywność spada to występuje degresywne opodatkowanie dochodów.

Przy pomocy wydatków budżetowych może państwo wpływać na zmiany ogólnego popytu np. zwiększenie popytu, ożywienie swoich produktów. Możliwe są 2 sposoby wykorzystywania podatków jak i wydatków w celu stabilizowania koniunktury gospodarczej:

1. związany z aktywną uznaniową polityką fiskalną.

2. Sposób związany jest z prowadzeniem pasywnej polityki fiskalnej, polityki związanej z wykorzystaniem automatycznych stabilizatorów koniunktury.

Pierwsza grupa aktywna polityka fiskalna - polega na stosowaniu określonych narzędzi fiskalnych w celu przeciwdziałania wahaniom cyklu koniunkturalnego. Ta polityka ma pewne granice. Granice te wyznacza efektywne funkcjonowanie mechanizmu rynkowego. Czyli dotąd możemy oddziaływać w celu stabilizowania gospodarki ingerować przy pomocy instrumentów dochodowych i wydatkowych, dotąd dokąd nie będziemy zapychać prawidłowego funkcjonowania mechanizmu rynkowego. Ramy dla aktywnej polityki fiskalnej nakierowanej na stabilizowanie cyklu koniunkturalnego wyznacza efektywne funkcjonowanie mechanizmów rynkowych.

Podstawową zaletą tej polityki czyli aktywnego wykorzystania różnic jest to, że ona przy pomocy tych instrumentów doprowadza do zmian cyklu koniunkturalnego, czyli albo do ostudzenia przegrzanej koniunktury, albo do pobudzenia słabnącej koniunktury. Narzędzia wykorzystywane do realizowania tej aktywnej polityki fiskalnej gdy chodzi

o oddziaływanie na popyt globalny to on jest tym wskaźnikiem rozwoju to wykorzystuje się instrumenty podatkowe związane ze zmianą struktury podatków jak i z wydatkami budżetowymi posługując się tymi narzędziami państwo oddziaływuje na skłonność do oszczędzania inwestowania na poziomie stóp procentowych bezrobocia. Nadmierne obciążenie podatkami powoduje ograniczenie oszczędzania, a zwiększenie wydatków państwa, zwiększa popyt, ożywia koniunkturę. Oddziaływanie na poziom stóp %

w zakresie polityki monetarnej może być związane z finansowaniem długu publicznego

i deficytu budżetowego. Natomiast zaciąganie pożyczek publicznych powoduje wzrost stóp%. Proces prowadzenia polityki aktywnej polegał na dobieraniu właściwych instrumentów tak aby one się wzajemnie wzmacniały.

2 grupa - są one pozbawione ułomności jakie posiadają narzędzia aktywnej polityki fiskalnej. Czyli ich nie dotyczy to opóźnienie zasobów. Wywołują one natychmiastową reakcję. Do tych instrumentów też są zaliczane podatki o charakterze dochodowym przy czym gdy jest wyższy ten efekt stabilizujący to narzędzia dochody i wydatki można zastosować, które odznaczają się dużą wrażliwością do ruchu globalnego. Posiadają wysoką elastyczność w stosunku do zmian produktu globalnego są to podatki pośrednie, podatki dochodowe o charakterze progresywnym.

Natomiast gdy chodzi o wydatki budżetowe narzędzia fiskalne odznaczają się dużą sztywnością. Ich wzrost może utrudniać stabilizowanie gospodarki np. rewaloryzacja rent i emerytur. Po stronie wydatków budżetowych gdy chodzi o szybkie reakcje automatyczne stabilizatory koniunktury to tak działają zasiłki dla bezrobotnych. Mechanizm działania tych wydatków jest taki , że w okresie spadku koniunktury gospodarczej nasilają się zjawiska bezrobocia, spada popyt globalny. Poprzez te wydatki na zasiłki dla bezrobotnych państwo może ograniczać spadek popytu globalnego. Te wydatki mogą łagodzić skutki koniunktury gdy koniunktura się poprawia to one automatycznie znikają.

Pomiędzy tymi różnymi funkcjami zachodzą ściśle współzależności. Nadmierne rozbudowanie redystrybucji dochodów może utrudnić stabilizację. Przy realizacji pewnych celów stabilizacyjnych może uniemożliwić zgromadzenie dochodów i środków publicznych niezbędnych do alokacji dóbr publicznych.

Fundusze celowe państwa.

Tworzenie funduszy celowych jest jednym ze sposobów omijania zasad budżetowych. Tam gdzie są one nie wygodne lub gdzie trzeba dokonać powiązania dochodów

z określonymi zasadami tam budżet nie dopuszcza takich sytuacji. Więc zaczęto tworzyć takie fundusze około budżetowe para budżety. Umożliwiło to po

1. odejście od zasady jedności materialnej.

2. Odejście od zasady roczności budżetu poprzez dłuższe aniżeli rok funkcjonowania.

3. Odejście od sztywnych zasad gospodarki budżetowej.

Jeżeli zostało założone zadanie z budżetu do realizacji i objęte funduszem celowym to tym samym mając określoną ciągłe finansowanie mają zapewnione źródło dochodów. W tej sytuacji nie ma możliwości że jakieś zadanie może zyskać lub stracić. Tu każde zadanie ma wyznaczony cel, wyznaczone środki. Fundusze celowe mają ważną funkcję motywacyjną do spełnienia. Jeżeli są wyodrębnione pewne środki jest pewna instytucja, która tymi środkami powinna zarządzać.

FUNDUSZ CELOWY - forma organizacyjna, ażeby władze publiczne miały możliwość gromadzenia środków przekazanych z konkretnych źródeł z przeznaczeniem na konkretny cel powołany ustawą.

Każdy fundusz celowy jest powołany odrębną ustawą.

Zadaniem państwowych funduszy celowych jest wykonywanie zadań państwowych finansowanych, albo w całości, albo w części wyodrębnionymi im przypisanymi środkami publicznymi. To wyłączenie funduszy celowych z budżetu państwa jest operacją nie obojętną dla budżetu państwa, wynika to z tego, że ograniczona jest swoboda dysponowania różnicą pomiędzy przydzielonymi funduszom celowym dochodami, a wydatkami ponoszonymi przez ten fundusz. Budżet państwa nie może dysponować tą różnicą jaka powstaje pomiędzy dochodami a wydatkami realizowanymi przez fundusz celowy. Gdy wydatki funduszu celowego są wyższe od dochodów to one muszą być pokryte z budżetu państwa. Gdy wydatki funduszu celowego są dodatnie pozostaje do zagospodarowania w funduszu.

Utworzenie funduszu celowego daje gwarancję finansowania wyodrębnionego zadania w sposób ciągły, a całe ryzyko finansowe spoczywa po stronie budżetu państwa.

Zadania, które są wyodrębnione w postaci funduszy celowych mogą być realizowane

w ramach Państwowego Funduszu Celowego, a wydatki mogą być realizowane

z nadwyżek zgromadzonych z lat ubiegłych.

Dopuszcza się możliwość przejściowego zasilania funduszy celowych kredytem bankowym.

Gospodarka finansowa państwowych funduszy celowych jest prowadzona na podstawie planów, które stanowią część ustawy budżetowej. Czyli to co nie ustalono w ustawie to ma uregulować Minister Finansów lub Minister nadzorujący danym funduszem celowym z porozumieniem z Ministrem Finansów.

Czyli dany fundusz celowy jest dołączany do ustawy budżetowej czyli wobec liberalnych zasad prowadzenia gospodarki finansowej nikt nie ingeruje w to, że zostały ponoszone większe wydatki.

Jakie fundusze funkcjonują są to:

1. 1974 fundusz alimentacyjny

2. 1982 państwowy fundusz kombatantów

3. 1982 fundusz ochrony dóbr rolnych

4. 1987 fundusz ubezpieczeń społecznych

5. 1987 fundusz obsługi zadłużenia zagranicznego

6. 1989 narodowy fundusz ochrony środowiska i gospodarki morskiej

7. 1989 narodowy fundusz rozwoju rynku i denopolizacji handlu

8. 1989 fundusz gospodarki zasobem geodezyjnym kartograficznym

9. 1990 państwowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych

10. 1993 fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych

11. 1994 fundusz promocji i twórczości

12. 1997 fundusz restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego.

Od 1997r. w wykazie funduszy publicznych celowych znajdujących się w załączniku do ustawy budżetowej są jeszcze 3 fundusze wywodzące się z kasy rolniczego ubezpieczenia społecznego:

1. fundusz emerytalno - rentowy

2. fundusz rezerwy rehabilitacji

3. fundusz administracyjny.

Wszystkie te 3 sprawują i wywodzą się z obsługi rolnictwa.

Dwa fundusze Narodowy fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz Państwowy Fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych posiadają osobowość prawną mając swoje organy zarządzające i organy nadzoru. Pozostałe fundusze

z wyjątkiem funduszu ubezpieczeń społecznych działają jako wyodrębnione rachunki bankowe mają swoich dysponentów pełniących funkcję odpowiadającą organom administracji rządowej. Fundusze celowe mogą korzystać z dotacji budżetowych.

Od 1990 roku są to te fundusze, które zajmują się wypłatą rent, emerytur, albo innych świadczeń podobnych są to fundusz ubezpieczeń społecznych, fundusz alimentacyjny, fundusz pracy, państwowy fundusz kombatantów są one związane z wypłatą świadczeń socjalnych, rentowych, emerytalnych mają uprawnienia do korzystania

z dotacji budżetowych.

Udział dochodu funduszy celowych obejmowany ustawami budżetowymi w PKB po wyeliminowaniu transferów między zakładami wynosi:

1993 - 10,9 % PKB dochody budżetu państwa 29% PKB

1994 - 10,3% PKB dochody budżetu państwa 30,1% PKB

1995 - 11,3% PKB dochody budżetu państwa 30,2% PKB

1996 - 11,3% PKB dochody budżetu państwa 27,6% PKB

1997 - 11,1% PKB dochody budżetu państwa 26,9% PKB

1998 - 11,4% PKB dochody budżetu państwa 26,0% PKB.

Udział wydatków funduszy celowych obejmujący ustawę budżetową w PKB 1993 - 20.4% PKB bezpośrednio z budżetu państwa 20,9 PKB.

1994 - 21,2% PKB bezpośrednio z budżetu państwa 22,9% PKB

1995 - 19,9% PKB bezpośrednio z budżetu państwa 20,6 PKB

1996 - 19,2% PKB bezpośrednio z budżetu państwa 19,3% PKB.

Udział dochodów funduszy celowych obejmowanych ustawami budżetowymi

w łącznych dochodach wszystkich segmentów sektora publicznego 100%.

1993 - 29,9% dochody budżetu państwa 6,38%

1994 - 21,5% dochody budżetu państwa 63,0%

1995 - 23,5% dochody budżetu państwa 62,0%

1996 - 24,2% dochody budżetu państwa 58,9%

1997 - 24,2% dochody budżetu państwa 57,8%.

W tym roku ustawa o finansach publicznych która weszła w życie 01.01.199r. umożliwiła tworzenie nowych funduszy.

Fundusz alimentacyjny - jest on powołany do wypłacania świadczeń pieniężnych tym osobom, które nie mogły wyegzekwować należności alimentacyjnych popadają

w kłopoty materialne. Przysługują one tym osobom, którym zostały zasądzone przez sąd alimenty, a ich egzekucja jest bezskuteczna całkowicie. Wysokość świadczeń funduszu alimentacyjnemu odpowiada kwocie nie wyższej niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Nie posiada on osobowości prawnej, więc dysponentem funduszu jest zakład ubezpieczeń społecznych, który prowadzi sprawy tego funduszu.

Fundusz kombatantów - w 1975r. został utworzony i przechodził liczne przeobrażenia i w 1991 r. ustawa kombatancka. Miał on pomagać osobom które podlegały represjom związanych z II wojną światową i z okresem powojennym lata 50-te i 70-te wydatki

z budżetu i lata 80-te. Tych tytułów kombatanckich przybywa i z nich korzysta. Środki tego funduszu są przeznaczone na finansowanie pomocy społecznej dla kombatantów w warunkach materialnych są przeznaczone na finansowanie świadczeń z tytułu zwolnień i ulg którymi są objęci kombatanci. Po zadym na finansowanie pomocy społecznej ośrodków rehabilitacyjnych dla kombatantów.

Te środki z funduszu kombatantów wypłacane jest tylko część świadczeń, które są należne kombatantom, pozostałe świadczenia np. świadczenia z tytułu ulg przejazdu PKP itp. Te koszty są finansowane bezpośrednio z budżetu państwa, po zatem budżet państwa refunduje inne aniżeli emerytury i renty świadczenia wypłacone kombatantom przez system ubezpieczeń społecznych np. dodatek kombatancki. Jednym istotnym źródłem dochodów tego funduszu kombatantów jest dotacja budżetowa jest to po zatem jedyny państwowy fundusz celowy, któremu nie przypisano żadnego poza budżetowego źródła dochodu. On też nie ma określonych zasad uchwalania wysokości tej dotacji dla Państwowych Funduszy kombatanckich.

Dochody i wydatki utrzymują się na nie zmienionym poziomie mimo że maleje liczba osób. Struktura wydatków tego funduszu: maleje w wydatkach udział wydatków z tytułu zwolnień opłatach radiowo telewizyjnych są to zwolnienia i ulgi z tego tytułu. Rośnie udział wydatków na pomoc socjalną dla kombatantów, przy czym pozostałą liczbą jest ok. 30% są to świadczenia na wydatki inwestycyjne, zapomogi, zasiłki opiekuńcze itp..

Większość tych środków która jest przeznaczona na pomoc społeczną przyjmuje formę jednorazowych zapomóg. Są one przyznawane na zasadach.

Uprawnionymi kombatantami do otrzymywania 1 razowych zapomóg są to osoby które znajdują się w trudnej sytuacji finansowej to oznacza że ich dochody na 1 osobę

w rodzinie nie przekraczają 200% najniższej emerytury.

A świadczenia na sprzęt rehabilitacyjny mogą otrzymywać wtedy gdy są w trudnej sytuacji materialnej jest to zapomoga na sprzęt rehabilitacyjny występuje wówczas gdy jego dochód na 1 członka rodziny nie przekracza 400% najniższej emerytury. Jest to fundusz w całości finansowany z dotacji budżetowych.

Fundusz ochrony produktów, gruntów rolnych.

Utworzony w 1982r. na podstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych. Jest tu szeroko objęta ochrona ziemi, która nadaje się do produkcji rolniczej a więc zagospodarowanie oraz wykorzystanie na cele rolnicze i przeciwdziałanie w wykorzystaniu na cele poza rolnicze.

Do podstawowych działań tego funduszu należą:

1. odtwarzanie, rekultywacja ziem na cele rolnicze, które utraciły swoja wartość rynkową, zmniejszyła się liczba plonów.

2. Podejmowanie działań związanych z zagospodarowaniem, rekultywowaniem terenów zniszczonych np. w wyniku powodzi. To jest użyźnianie gleb o niskiej wartości produkcyjnej to jest przeciwdziałanie erozji gleby na gruntach rolnych. To jest podejmowanie działań związanych z budową, utrzymaniem renowacji zbiorników wodnych przeznaczonych z celem rolniczym.

3. Przebudowa i modernizacja dróg związanych z dojazdem do punktów rolnych. Są to takie działania związane z wdrażaniem i upowszechnianiem wyników prac badawczych, naukowych, które są związane z gruntami rolnymi. Czyli wdrażanie osiągnięć naukowych, badawczych związanych z ochroną produktów rolnych. Jest to także wykorzystanie pewnych badań z produkcją pewnych płodów rolnych na terenach chronionych przez prace badawcze .

4. Rekultywacja, użyźnianie ziemi przeznaczonej na zakładanie ogródków działkowych.

5. Cele związane z zakupem sprzętu do pomiaru gruntu czyli oprzyrządowanie związane z funkcjonowaniem tego sprzętu.

Można powiedzieć, że w ostatnich latach powierzchnie gruntów rekultywowanych ze środków funduszy ochrony dóbr rolnych przewyższała powierzchnię gruntów wyłączonych z użytkowania rolniczego.

Ten fundusz ma swoją strukturę i składa się z funduszu centralnego i od 01.02 tego roku z 16 funduszy terenowych odpowiadających województwom. Te wszystkie zadania są wykonywane przez terenowe fundusze ochrony gruntów rolnych.

Natomiast fundusz celowy pełni rolę funduszu redystrybucyjnego środki finansowe pomiędzy terenowe organy.

Od 97r. w związku z powodzią fundusz centralny przejmuje 90% dochodów zgromadzonych przez fundusze terenowe, a przedtem przejmował 20% tego rozdziału, a reszta szła do terenowych funduszy. Zmieniono to aby były większe możliwości usuwania środków żywiołowych.

Jest to fundusz który nie posiada osobowości prawnej.

Funduszem centralnym dysponuje Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej,

a funduszami terenowymi dysponują od 99r. zarządy województw, a do 99r. zarządzali wojewodowie.

Wszelkie funkcje administracyjne związane z zarządzaniem tym funduszem wykonują albo pracownicy Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w zakresie funkcji centralnej, a w zakresie funduszy terenowych zarząd urzędu województwa. Czyli działalność administracyjna jest rozdzielona pomiędzy dysponentów funduszu centralnego i funduszy terenowych.

Dochodami tego funduszu są głównie opłaty związane z wyłączeniem gruntów rolnych w produkcji rolniczej.

Ustawa z 82r. poprzez system należności i opłat zrodziła wszystkie grunty rolne jakie znajdują się na terenie naszego kraju. Natomiast nowa ustawa która obowiązuje ode 95r. chroni tylko grunty najbardziej wartościowe i stanowią one ok. 30% ogólnej powierzchni gruntów rolnych. Podział kompetencji zależy od wyrażenia zgody na przeznaczenie gruntów na cele nie rolnicze następuje zawsze na wniosek zarządu gminy. A dla gruntów rolnych, które są zaliczane do klasy od 1 do 3 najbardziej wartościowych podejmuje decyzje Minister Rolnictwa i Gospodarki żywnościowej. A dla klasy 4 i 5 potrzebna jest zgoda wojewody.

Skąd się biorą te opłaty.

Osoba która uzyskała pozwolenie na wyłączenie gruntu z powierzchni rolniczej jest zobowiązana do wniesienia 1 razowej opłaty. Opłata ta jest nazywana należnością, jest ona wyrażana równowartości ton ziarna żyta, które można by było uzyskać . To ona stanowi podstawę do naliczenia przez okres 10 lat takich rocznych opłat w wysokości 10% tej należności wniesionej na samum początku.

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.

Państwowy Fundusz celowy zapewniający objętych ubezpieczeniem społecznym oraz członkom ich rodzin wypłacenie świadczeń pieniężnych ze środków, które pochodzą

z należnych temu funduszowi składki . Wypłata świadczeń pieniężnych jest gwarantowana przez państwo i obejmuje następujące rodzaje świadczeń są to:

• świadczenia emerytalne

• świadczenia uzyskiwane w razie macierzyństwa

• świadczenia uzyskiwane w razie niezdolności do pracy albo z powodu choroby lub inwalidztwa

• świadczenia w razie zejścia z tego świata.

Wysokość, podstawę, wymiar składki na ubezpieczenia społeczne jak również termin

i tryb jego poboru regulują odpowiednie rozporządzenia prawne. Do końca 98r. ta składka wynosiła 40% podstawy wymiaru, a w przypadku pracowników zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolnej składka była opłacana na te osoby przez zakład pracy

i wynosiła w 97r. 36% a pozostała część to 9% była refundowana z budżetu państwa.

Reforma systemu ubezpieczeń społecznych spowodowała, że dotychczasowa składka została podzielona na odpowiednie ubezpieczenia:

- emerytalne

- rentowe

- chorobowe

- wypadkowe

Przy czym składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe płacą w równych częściach pracownicy i pracodawcy, a na świadczenia chorobowe płacą pracownicy, a na wypadkowe płacą pracodawcy. Była dotacja która wspierała fundusz ubezpieczeń społecznych, administracja zajmował się ZUS, a z funduszu Ubezpieczeń Społecznych były wypłacane świadczenia na te cele jak wyżej.

Cele:

Rozliczenie tych składek po ubruttowieniu. Teraz pracodawca płaci więcej, ta składka jest rozliczana w następujący sposób:

• największe świadczenia na fundusz emerytalny

• fundusz rentowy

• fundusz chorobowy

• fundusz wypadkowy.

Ta część przeznaczona na fundusz emerytalny jest dzielona 1 część jest wpłacana do OFE prawie 20% a na PUN 33%.

Jest to największy fundusz celowy. Jest to jednocześnie fundusz który nie dysponuje własnym aparatem wykonawczym ponieważ zadania funduszu są realizowane za pośrednictwem ZUS. Trudno jest jednoznacznie określić formę organizacyjną zakładu ubezp. Społecznych mimo tego, że wykazuje różne podobieństwa jeśli chodzi

o gospodarkę finansową to nie jest jednostką budżetową, a przy tym będąc centralnym organem administracji państwowej nie jest finansowany bezpośrednio z budżetu ale jest finansowany z Funduszu ubezpieczeń społecznych. Realizuje zadania związane

z wypłatą świadczeń z funduszu alimentacyjnego a od 95r. ZUS wypłaca również finansowane z budżetu państwa tzw. zasiłki rodzinne i zasiłki pielęgnacyjne.

Więc co należy do zakresu działania ZUS:

1. stwierdzenie i ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego

2. ustalenie uprawnień do świadczeń do tego ubezpieczenia oraz wypłata.

Z jednej strony ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego np. w stosunku do pracodawcy, z 2 strony ustalenie uprawnień do świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych i wypłacenie tych świadczeń czyli techniczna obsługa wypłaty świadczeń

• wymierz składki i pobiera je

• gromadzi rozliczenia z zakładami pracy i z instytucjami które mają obowiązek wpłacania składek

• prowadzi kontrolę wykonywania przez zakłady pracy i inne instytucje tych wszystkich obowiązków z zakresu ubezpieczenia społecznego

• prowadzi prewencję rentową tzn. orzekanie potrzeby rehabilitacji, analizowanie przyczyn inwalidztwa.

Zadania swoje ZUS realizuje za pośrednictwem całej struktury. Ma swoje oddziały terenowe i biura. Jest kierowany przez prezesa, którego powołuje i odwołuje Premier po zaciągnięciu opinii Rady Nadzorczej ZUS, a zakład podlega Ministrowi Pracy

i Polityki Socjalnej. Na wniosek tego Ministra Rada Ministrów nadaje statut czyli określa zadania. Kontrolę nad zakładem sprawują Rady Nadzorcze, a w skład tych rad wchodzą przedstawiciele 1 ubezpieczonych emerytów, 3 rencistów, 4 pracodawców oraz osoby wskazane przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej albo gdy chodzi

o naczelną radę nadzorczą, a gdy chodzi o pozostałe rady nadzorcze niższych szczebli to też wojewodowie sprawują odpowiednie zasady.

Z prawa budżetowego wynikałoby że gospodarka funduszy społecznych jest prowadzona na podstawie planów finansowych to w zakresie tzw. części nie uregulowanych ustawowo to Minister nadzorujący ten fundusz Minister Pracy i Polityki Socjalnej z porozumieniem Z Ministrem Finansów powinien szczegółowo określić zasady gospodarowania środkami funduszu ubezp. społecznych bo tak trzeba było uczynić na podstawie kontroli w latach 90 tych a tego nie uczyniono. Świadczy to

o efektywności sprawności i gospodarowaniu środkami publicznymi w obrębie tego funduszu.

Dochodami tego funduszu są:

1. składki na ubezpieczenia społeczne

2. dotacja ma ona 2 jaki charakter

1. dotacje celowe na sfinansowanie świadczeń które nie są objęte systemem gromadzenia składki na te świadczenia. Czyli jest ona przeznaczona na sfinansowanie świadczeń które nie były planowane składki przez świadczenobiorców

2. dotacje uzupełniające ma ona równoważyć dochody i wydatki

Dochody funduszu ubezpieczeń społecznych w 97r. stanowiły ¾ wszystkich funduszy celowych objętych ustawą celową. Natomiast środki jakie budżet państwa przeznaczył na fund. ubezpieczeń społecznych wynosiły po wyżej 34% globalnej kwoty dotacji przeznaczonej na fundusze celowe.

Reforma ma na celu zwiększenie udziału poszczególnych osób w finansowaniu świadczeń emerytalnych..

Struktura dochodów fund. ubezpieczeń społecznych większość składników są

z sektora państwowego ale jest jedna wyraźna tendencja polegająca na rosnącym udziale sektora prywatnego. Stosunkowo duże zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne realizują przedsiębiorstwa sektora państwowego (transport, górnictwo). Wszystko zależy od nieściągalności składek a nieściągalność składek oznacza zaniechanie wpływów a składnicy składek dłużnicy najpierw płacili z usług

a potem przestali płacić.

Dotacje do fund. ubezpieczeń społecznych systematycznie maleją i jest też zamiar tej reformy ażeby one systematycznie malały. Natomiast ściąganie składek co jest ważne

z punktu widzenia realizacji świadczeń przed reformą nie było tendencji zwyżkowej.

Wydatki na świadczenia pieniężne inne niż ubezp. Społ. Wypłaca fund. ubezp. społecznych są to uprawnienia związane z obsługą tych świadczeń i to jest uzupełnienie części składki na ubezp. społeczne za zakupione z produkcji rolnej.

Oprócz wpływów ze składek z dotacji budżetowej fund. ubezp. społecznych uzyskuje należności pochodne ze składek głównie w postaci odsetek bankowych, które stanowią ponad 70% wpływów do tego funduszu. Ze środków które prowadzi fundusz ubezp. Społ. Są pokrywane wydatki na świadczenia pieniężne z tytułu 1. Ubezpieczenia społeczne

2. koszty bieżącej działalności ZUS

3. koszty utrzymania rad nadzorczych centralnych i terenowych

4. wydatki związane z prewencją

5. wydatki zakładu ubezpieczeń na inwestycję remontową

Wydatki fund. Ubezp. Społecznych są one zdominowane przez wydatki na świadczenia pieniężne powyżej 90,000 na renty i emerytury.

Ubezpieczenia rolników.

Tym ubezpieczeniem zajmuje się Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Została utworzona w miejsce Fund. Ubezp. Społ. Rolników, który działał podobnie jak Państwowy Fund. Celowy.

Zgodnie z ustawą o Ubezp. Społ. Rolników prezes Kasy Rolniczego Ubezp. Społ. Jest centralnym organem administracji państwowej podporządkowanej Ministrowi Rolnictwa I Gosp. Żywnościowej. Statut tej kasy w ustawie która ją powołała nie został jednoznacznie określony. Ustawa stwierdziła, że kasa realizuje Ubezp. Społ. Rolników ale nie precyzuje formy organizacyjno-prawnej.

Wszystkie operacje finansowe są związane z działalnością merytoryczną

z finansowaniem kasy jako instytucji. Wszystkie operacje finansowe są realizowane za pośrednictwem 5 funduszy wyodrębnionych w ramach Kasy Rolniczego ubezp. społ.:

1. fundusz składkowy ubezp. społ. Rolników

2. fund. Emerytalno rentowy

3. fund. Prewencji i rehabilitacji

4. fund. Administracyjny

5. fund. Rezerwowy.

Z tych wymienionych funduszy /fund. składkowy, emerytalno rentowy i administracyjny/ maja plany finansowe załączone do ustawy budżetowej od 96r. a pozostałe nie.

Fundusz składkowy ma osobowość prawną, a jego zarządcą jest prezes KRUSU kasy rolniczego ubezp. społ. I on też jest dysponentem pozostałych funduszy. A pozostałe fundusze nie posiadają osobowości prawnej. To jest fundusz który się samo finansuje jego dochodami są składki pobierane od rolników na ubezp. wypadkowe, chorób

i macierzyńskie. Ten fundusz ze zgromadzonych składek pokrywa te świadczenia.

I może on współdziałać przy tworzeniu towarzystw Ubezpieczeń Wzajemnych. Z Fund. Składkowego dokonuje się odpisu na fund. Administracyjny w wysokości 4% planowanych wydatków funduszu składki oraz na fundusz prewencji i rehabilitacji

w wysokości 1% planów wydatków.

Świadczenia, które są wypłacane z fund. Składek nie są gwarantowane przez państwo.

Fundusz emerytalno - rentowy

Jest on zbliżony do planowanego funduszu celowego bo z niego są płacone świadczenia emerytalno rentowe.

Dochodami tego funduszu są składki emerytalno rentowe pobierane przez rolników

i dotacje budżetowe. Jest ten fundusz dotowany a udział dotacji w finansowaniu wydatków rośnie systematycznie począwszy od powołania tych funduszy od 90r.

i wynosi powyżej 94%.

Z tego funduszu powinien być dokonywany odpis na fundusz administracyjny ok. 4%, ale nie wynosi 4% dokładnie ale zmniejsza się.

Fundusz administracyjny

Jest on źródłem finansowania działalności kasy rolniczego ubezp. społ. Rozumianej jako 1 instytucja, a jego dochodami są odpisy z funduszu

• funduszu składkowego

• funduszu emerytalno-rentowego.

Fundusz prewencji i rehabilitacji

Służy finansowaniu zadań w zakresie prewencji pomocy osobom które nie mogą pracować na pomoc rehabilitacyjną i przekwalifikowanie.

Fundusz rezerwowy

Powołany z nadwyżek z funduszy prewencji i rehabilitacji oraz z funduszu administracyjnego i jest przeznaczony na pokrywanie niedoborów tych funduszy

w kolejnych latach. Ustawa dopuszcza możliwość pokrywania niedoborów z fund. Administracyjnego i składkowego w przypadku kiedy zostaną wyczerpane rezerwy

z funduszu rezerwowego. Dotacje budżetowe pokrywają ponad 90% wydatków kasy rolniczego ubezp. społ.

Fundusz pracy

Funkcjonuje od 91r. od wydania ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu. Istnieją 3 źródła dochodów z funduszu pracy:

1. obowiązkowe składki zakładów pracy w wysokości 3% podstawy wymiaru składek na ubezp. społ.

2. Dotacje z budżetu

3. Oprocentowanie własnych środków na rachunkach bankowych.

Fund. Pracy udziela pożyczek więc do jego przychodów można zaliczyć także wpłaty

z pożyczek.

Z funduszu pracy finansowane są zadania:

1. zasiłki dla bezrobotnych + składki na ubezp. dla osób pobierających zasiłki dla bezrobotnych. Podstawowa część wydatków stanowi 85% ogółu wydatków fund. Pracy.

2. Działanie związane z przeciwdziałaniem bezrobocia, finansowanie prac interwencyjnych, finansowanie robót publicznych, udzielanie pożyczek dla bezrobotnych z biura w celu rozpoczęcia własnej działalności.. Wydatki te stanowią 5% ogółu.

3. Badania związane z przygotowaniem zawodowym młodzieży wypłaty, dodatki, premie dla OPIEKUNÓW MŁODZIEŻY.

Fundusz ten w pewnym stopniu był dotowany z budżetu.

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Powstał w celu ochrony pracowników w takich sytuacjach kiedy zakład pracy jest zagrożony likwidacją, upadł, brakuje środków finansowych na wypłaty pracownikom.

Działalność tego funduszu jest oparta na zasadzie finansowej. Pomoc finansowa

w postaci środków wypłacanych z tego funduszu musi być zwrotna. Podstawowym źródłem zasilania tego funduszu są też obowiązkowe składki płacone przez pracodawców w 94 wynosiły 1% podstawy, a podstawą jest składka płacona ZUS.

W ciągu 1990 obniżono do 0,8%.

Z funduszu tego są wypłacane świadczenia:

1. gwarantowane wynagrodzenia za pracę

2. jednorazowe świadczenia np. z tytułu wypadku przy pracy

3. wypłacone świadczenia przysługujące emerytowi i rencistom.

Wielkości finansowe nie mogą być wspierane przez zakłady które są wspierane tym funduszem nie dłużej niż 1 miesiąc.

Środki tego funduszu mogą być lokowane na rachunkach bankowych nie korzysta ten fundusz z dotacji budżetowych.

Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

I Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska I Gospodarki Wodnej

Środki są następująco dzielone: 40% dochodów pozostaje w gestii funduszu scentralizowanego, a 60% dochodu pozostaje na szczeblu wojewódzkim.

Ten fundusz korzysta z wpływów opłat z kar za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz za szczególne korzystanie ze zbiorników wodnych.

Fundusz ten został stworzony na podstawie ustawy o ochronie i kształtowanie środowiska, ustawy o prawie wodnym, z ustawy o prawie górniczym. Można powiedzieć że dochodami tego funduszu oprócz kar i opłat, 50% płac z tytułu opłaty eksploatacyjnej i właśnie na podstawie ustawy wykorzystuje się zasady, które podlegają pod tą ustawę, a 50% pochodzi z opłat eksploatacyjnych wpływających do budżetu gmin.

Jest to fundusz bardzo specyficzny, ma on zróżnicowaną gospodarkę i bardzo pomieszane tytuły wpływów i wydatków. Pewne dochody przeznaczone są na określony cel.

Środki tego funduszu są przeznaczone na ochronę środowiska, ale udziela on również oprocentowanych pożyczek, przyznaje on dotacje na realizację zadań

o zasięgu ponad regionalnym, wydaje środki finansowe na założenie spółek prawa handlowego, albo wnosi udziały do spółek istniejących.

Może on emitować obligacje, akcje. Dokonuje on zakupu środków dewizowych.

Można powiedzieć, że mieszają się w nim wydatki ponoszone w ramach działalności statutowej z rozchodami o charakterze lokacyjnym, inwestycji i finansowych. Bardzo różne są cele z zakupem środków dewizowych.

Działaniem tego funduszu jest lub powinno być wspieranie inwestycji pro ekonomicznych, wspieranie i finansowanie badań naukowych w dziedzinie ochrony środowiska. Jest to fundusz, który nie jest dotowany z budżetu dla jego finansowania charakterystyczny jest z jednej strony połączenie środków scentralizowanych ze środkami, które są pozostawione w gestii organom wojewódzkim. Jest to fundusz

o mało przejrzystej gospodarce finansowej.

Fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

Jest to fundusz mający nie jasną gospodarkę finansową. Niejasne są środki zasad finansowania zadań w formie wydatkowania środków.

Jest to fundusz, którego głównymi dochodami są składki opłacane przez zakłady pracy, które w strukturze swojego zatrudnienia miały mniej niż 6% osób niepełnosprawnych. Część ulgi podatkowej wpłacały na rzecz funduszu osób niepełnosprawnych. Jest on

w sytuacji głębokiej reorganizacji nie są znane do końca źródła dochodów ani sposobu wydatków środków. Środki tego funduszu powinny być przeznaczone na dofinansowanie miejsc pracy, szkolenia, usuwanie barier architektonicznych, dofinansowanie zakładów zatrudniających osoby niepełnosprawne.

Fundusz gospodarki zasobem geodezyjnym i kartograficznym

Fundusz ten ma strukturę szczeblową: centralny fundusz i fundusze wojewódzkie.

Rozdział środków jest inny 20% pozostaje w gestii centralnej, a reszta znajduje się

w wojewódzkim funduszu gospodarki zasobem geodezyjnym i kartograficznym, ponieważ jest to fundusz dotowany z budżetu państwa, który czerpie dochody głównie ze sprzedaży map oraz innych materiałów kartograficznych i informacji pochodzących

z centralnych zasobów i wojewódzkich.

Ten fundusz czerpie dochody z czynności związanych za usługi związane

z utrzymaniem i funkcjonowaniem tego zasobu i utrzymania urządzeń do wytworzeni

a map. Ze środków tego funduszu są finansowane zadania związane z zakupem niezbędnych urządzeń do utrzymania zasobów państwowego i zasobów wojewódzkich.

Fundusz pomocy twórczości.

Do funduszy celowych się odnosi.

Został utworzony na podstawie ustawy o prawie autorskim i sprawach pokrewnych

z 1994r. Jest to fundusz, którego głównym źródłem dochodów mogą być obowiązkowe wpłaty do budżetu z utworów literackich itp. Których czas ochrony praw autorskich przechodzi .

Środki tego funduszu są przeznaczone na udzielenie stypendiów i pomocy socjalnej we wszystkich dziedzinach jak literackich, muzycznych itp. Albo środki te mogą być przeznaczone na dofinansowanie utworów mających znaczenie i wpływ na strukturę narodową. Z tego funduszu są finansowane wydatki na ochronę i opiekę osób niewidomych.

Są te wszystkie fundusze funduszami celowymi, a w 1991r. ustawa znosząc fundusze celowe przewidywała możliwość przenoszenia środków i zadań realizowanych przez dotychczasowe fundusze celowe do fundacji. W związku z tym żywot niektórych funduszy został przedłużony w formie przenoszenia na fundusze.

Fundacje mają osobowość prawną. Te fundusze, które nie miały osobowości w chwili przeniesienia uzyskały tą osobowość. Ta ustawa dała możliwość niektórym fundacjom użyczenia swojej osobowości prawnej. Została więc utworzona możliwość wydatkowanie nie tylko publicznych pieniędzy, ale i jest to jeszcze jeden wskaźnik gdzie znajdują się te publiczne pieniądze.

Obok fundacji istnieją agencje.

Agencje nazwy rządowe, publiczne lub realizują pewne zadania państwowe.

Np. agencje restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa powołana w 1993r. jest następstwo prawne z funduszu celowego czyli funduszu restrukturyzacji dłużenia rolnictwa, który działał w 1992-93 i jest to zgodnie z ustawą - państwowa osoba prawna. Jest to jednostka samodzielna, a forma organizacyjna tej jednostki nie da się podciągnąć ani pod jednostkę budżetową ani pod zakład budżetowy, ani pod fundusz celowy. Ustawa ją określa jako plan dla samej siebie, czyli jakaś forma organizacyjna nazwana agencją. Obsługuje ona np. agencje restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa. Podstawowym jej celem jest wspieranie przedsięwzięć związanych z restrukturyzacją i modernizacją rolnictwa czyli przedsięwzięcia związane z rolnictwem, z przemysłem spożywczym, stworzenie nowych miejsc pracy w rolnictwie, wspieranie przedsięwzięć związanych

z podnoszeniem oświaty w rolnictwie. Podstawową formą tej agencji jest udzielenie dopłat do oprocentowania kredytów zaciąganych na cele związane z rolnictwem, przetwórstwem rolno-spożywczym.

Agencja może udzielać dopłat na realizację zadań w zakresie restrukturyzacji

i modernizacji rolnictwa, ona nie może udzielać pożyczek. Może tylko pośredniczyć przy udzielaniu pożyczek ze środków pozyskanych przez rząd w ramach kredytów udzielonych przez Bank Światowy.

Źródła przychodów dochody pochodzą ze środków gromadzonych z oprocentowania rezerw obowiązkowych, które odprowadzają banki komercyjne do NBP.

• dotacje budżetowe

• środki otrzymane z bezzwrotnej pomocy zagranicznej.

Są to środki publiczne i mechanizm odprowadzania tych środków powoduje właściwie zmniejszenie dochodów budżetu państwa, i jest to dodatkowa dotacja płynąca

z budżetu wpływająca do agencji restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa.

Nie zależnie od tej dotacji budżetowej, która jest wpisana do obowiązkowych dochodów tej agencji.

Rezerwy obowiązkowe zostały obniżone w tym roku więc część należna dla agencji restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa będzie mniejsza więc żeby mogła być zrealizowana taka sama liczba dopłat do kredytu to trzeba będzie zwiększyć dotacje.

Ogólnie fundacje na ogół mają cele bardziej społeczne, a agencje są bardziej nastawione na wspieranie inicjatyw gospodarczych, wykorzystywanie publicznych pieniędzy jest związane z funkcjonowaniem gospodarki. Zarówno jedna i 2 forma organizacyjna, gromadzi środki publiczne i prywatne i środki wewnętrzne jeszcze zagraniczne, to dopuszcza bardzo zróżnicowane środki działania zarówno specyficzne

i właściwe dla organizacji nastawionych na zysk. Wspólny cel agencji i fundacji zestawiając je z funduszami celowymi o te środki publiczne które można uzyskać

z budżetu państwa

Fundacje ograniczają zasięg swojego działania do tych środków które zgromadza,

a agencje mogą udzielać pożyczki.

Formy organizacyjne agencji są bardzo różne.

Forma pozyskiwania publicznych pieniędzy w postaci zbierania przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą różnych przedsiębiorstw zgodnie z ustawą ze środków publicznych, albo wspieranie przez państwo, albo z budżetów centralnych.

W ramach wspólnej polityki konkurencji jako UE są nie dopuszczalne wszelkie formy pomocy państwa udzielane przedsiębiorstwom ze względu na to, że mogą zniekształcać konkurencję. Stwarzać uprzywilejowane warunki na wspólnym rynku ma ona na celu wybranie takich reguł które będą wspólne dla krajów członkowskich. Gdy kierujemy środki publiczne do danych przedsiębiorstw to oznacza to, że beneficjenci tej pomocy znajdują się z sytuacji uprzywilejowanej w stosunku do tych podmiotów, które

z nich nie korzystają. Kierując pomoc państwową czy z funduszu publicznego do przedsiębiorstw stwarzamy ich w dogodnej sytuacji. Natomiast ta pomoc publiczna kierowana jednakowo do wszystkich podmiotów na mocy ustawy nie jest zaliczana do pomocy publicznej.

Klasyfikacja form pomocy dopuszczalnej w UE. Unia dopuszcza 4 rodzaje pomocy:

1. horyzontalna

2. ogólna - doraźna

3. sektorowa

4. regionalna

Pomoc lokalna - jest to taka pomoc której zadaniem jest rozwiązanie 1 problemu jednego zagadnienia o zasięgu ogólnokrajowym, albo o charakterze strategicznym dla gospodarki danego państwa. Skierowana jest to tych wszystkich przedsiębiorstw których problemem wyodrębniony ogólnokrajowy dotyczy czyli do tych które spełniają określone warunki nie zależnie od sektora do którego należą i nie zależnie od położenia geograficznego danego kraju. Rodzaje pomocy państwa są najczęściej spotykane

• wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw

• prace badawczo rozwojowe w ramach pomocy horyzontalnej

• ochrona środowiska

• oszczędność paliw i energii

• zatrudnienie i przekwalifikowanie osób

Jest to pomoc kierowana na wybrane sektory gospodarki, wspieranie sektorów, które przeżywają trudności.

W UE rządzą 2 rodzaje reguł:

1. reguły ogólne, które są stosowane wobec każdego rodzaju produkcji np. pomoc powinna mieć charakter sanacyjny a nie objawowy.

2. Reguły specyficzne odnoszące się do wyróżnionych sektorów specjalnego traktowania, a do takich należą przemyśl - stalowy, węglowy, zbrojeniowy, włókien syntetycznych oraz rybołówstwo, rolnictwo. Oznacza to, że te specyficzne reguły w odniesieniu do tych grup sektorów w każdym kraju mogą być wypracowane, różne okresy kadencji, różne okresy stosowania.

Pomoc regionalna - może być stosowana wtedy, gdy różnice między poszczególnymi regionami kraju, różnymi geograficznymi położeniami, demograficzne, gdy one są gospodarczo sprzeczne, albo w płaszczyźnie politycznej lub moralnej trudne do zaakceptowania, a mechanizmy rynkowe nie są wstanie tych różnic niwelować wtedy dopuszcza się pomoc dla wybranych regionów krajów. Sprowadza się ona do podjęcia działań mających na celu przyciągnięcia większej liczby inwestycji i inwestorów dla tego regionu, w celu aktywizacji jego pozycji i gospodarczej i społecznej.

Przy czym w UE jest zasada, że pomoc regionalną mogą uzyskać takie obszary dla danego kraju, które spełniają 1 z 2 warunków:

1. wielkość PKB przypadającego na 1 mieszkańca nie może przekraczać 75% średniej dla całej grupy.

2. Stopa bezrobocia jest o 15% wyższa od przeciętnej stopy w UE.

Ostatnia grupa ogólna - jest mało określana, bo subsydia w tej grupie nie są skierowane ani do podmiotów ani do sektorów. Jest to pomoc najmniej mile widziana

w UE. Jest dopuszczana tylko w 1 przypadku w celu wspierania programu restrukturyzacji przedsiębiorstwa w okresie nie dłuższym niż pół roku.

Zdarza się tak, że dla 1 projektu inwestycyjnego zastosuje się więcej niż 1 program pomocowy /pomoc regionalna i horyzontalna/ i taki przypadek określa się jako kumulację pomocy publicznej i podlegają takie przypadki modyfikacji i zatwierdzeniu przed rozpoczęciem projektu.

Do realizacji tych poszczególnych celów, które się kryją pod formami pomocy horyzontalnej, sektorowej, regionalnej i ogólnej mogą być stosowane różne narzędzia jest ich 5 grup narzędzi pomocowych:

1. różnego rodzaju operacje na podatkach -

1. zwolnienie, ulga podatku. Gdy kwota pomniejszenia dochodu brutto jest brana pod uwagę lub obniżenia stopy podatkowej w stosunku do stopy powszechnie obowiązującej to mamy ten instrument.

2. druga grupa o charakterze operacji na podatkach to odroczenie płatności podatku, albo rozłożenie na raty.

3. zaniechanie poboru podatku. Zwolnienie przedsiębiorstwa z należnego podatku wynikającego z ustaw.

4. Zaniechanie poboru zobowiązań podatkowych.

5. Umorzenie zadłużenia wobec budżetu państwa.

2. grupa instrumentów - to operacje na należnościach parabudżetowych.

Wpływy do funduszy celowych przez przedsiębiorstwa są to instrumenty

1. odroczenie lub rozłożenie na raty płatności parabudżetowych

2. zgoda na dokonanie płatności w ratach

3. zaniechanie egzekucji należności parabudżetowych.

3. grupa operacji - to operacje na kredytach.

• uznanie kredytów preferencyjnych udzielanych przez bank przy stopie oprocentowania niższej od stopy rynkowej komercyjnej.

• Kredyt z klauzulą warunkowego umorzenia

• Poręczenia i gwarancje kredytowe udzielane przez państwo i fundusze publiczne.

Przez agencje, fundacje czy fundusze celowe, i które dysponują środkami z budżetu państwa uzupełnienie przez własne dochody.

4. grupa - to operacje na kapitale.

Polegają na wniesieniu kapitału do spółki ze środków budżetu państwa. Jest to inna forma operacji na kapitale to czasowe nabycie udziału spółki w celu ich ponownego użycia, z określonym wymogiem terminu zbycia, po umówionej cenie niższej od ceny rynkowej. Lub inne narzędzie - konwencja zadłużenia przedsiębiorstwa na kapitał. Czyli zmiana zadłużenia przedsiębiorstwa wobec budżetu państwa albo funduszy celowych na udziały w kapitale tej firmy. Inna forma zaniechania poboru oprocentowania kapitału lub dywidendy.

5. grupa - dotacje dla przedsiębiorstw. Środki w formie finansowej albo rzeczowej przekazywane bezpośrednio z budżetu albo z funduszy publicznych mieści się tu też refundacja wydatków poniesionych przez przedsiębiorstwo, albo dopłaty do należności z tytułu zakupu przez państwo po cenach niższych od cen rynkowych. Pomoc odbiorcom przez państwo.

Pomoc publiczna

Finansowe wspieranie przedsiębiorstw ze środków publicznych.

Trzeba zobaczyć na co te pieniądze są przeznaczane. Gdy patrzymy na strukturę pomocy publicznej to po 1 widać bardzo korzystne zjawisko coraz mniejszego obciążenia produkcji dodanej brutto przedsiębiorstw. Ponieważ relacje pomocy produkcji dodanej do przedsiębiorstw maleją, a nam się to mierzy w UE, ale w relacji do PKB nie nadmiernie obciąża ta pomoc publiczna nasz produkt krajowy. Mimo tego że nominalnie wielkość wzrasta powyżej 10 mld zł. rośnie w 1997r. to nie jest to tendencja rosnąca relatywnie. Bardzo interesująca jest struktura tego zjawiska w grupie I mamy operacje na podatkach i należnościach para budżetowych czyli wpływach do budżetu

i funduszy celowych.

Przy podziale pomocy publicznej są wydatki i uszczuplenia wpływów do budżetu

i funduszy para budżetowych. Różnego rodzaju operacje na podatkach oraz na środkach wpływających do funduszy celowych /operacje parabudzetowe/ stanowią dominującą część finansowego wspierania przedsiębiorstw w Polsce 95r.

Udział tych różnych operacji na podatkach i płatnościach para budżetowych wzrósł

w 97r. do 72%. Oznacza to że ruch państwa nie stanowi dobrze sterowanego instrumentu oddziaływania na gospodarkę.

W UE dominującą formą pomocy są bezpośrednie wydatki budżetowe z funduszy publicznych. U nas cała ta pomoc w ¾ jest zjadana przez operacje na podatkach

i płatnościach do funduszy celowych. Ponieważ w tej grupie znajdują się nie tylko ulgi

i zwolnienia podatkowe ale i zaległości, odroczenia, umorzenia wymuszone przez te podmioty, które zalegają w płaceniu. Jeżeli na to wszystko nałożymy kierunki wykorzystania czystej, bezpośredniej pomocy finansowej w postaci subsydiów udzielanym poszczególnym branżom, regionom czy przedsiębiorstwom to będzie pomoc w postaci dotacji. Głównie jest to wspieranie sektorów nie prorozwojowych, obciążających gospodarkę. W 1995r. dominującym sektorem wykorzystującym subsydia z budżetu i funduszy para budżetowych był to transport, głównie PKP.

Maleją środki przekazywane w postaci dotacji dla transportu na rzecz górnictwa.

W 1997 - 45% wielkość w strukturze pomocy ich wynosiła.

A jest to sektor gospodarki, który nie jest sektorem prorozwojowym, jest poddawany rozmaitym zabiegom związanych z restrukturyzacją. W UE pomoc na restrukturyzację może być udzielana przez ½ roku.

W tych ¾ operacji na podatkach jest ogromny udział sektorów finansowych. Nie płacą one składek ZUS, należności para budżetowych do funduszu celowego, uszczuplają wpływy do tego funduszu, a potem nie płacą i VAT-u. Te różne operacje na podatkach

i należnościach para budżetowych sugerują że nasz system podatkowy jest wadliwy.

Dług publiczny i równowaga budżetowa.

Nie równoważenie budżetu może wynikać z wielu przyczyn może być różnokierunkowe powiązanie z sytuacją gospodarczą i może przynieść różne skutki. Więc to nie równoważenie przekroczenie wydatków nad dochodami trzeba indywidualnie analizować.

Źródła finansowania deficytu budżetowego:

1. możliwość wykorzystania skumulowanej nadwyżki z lat poprzednich

2. zaciąganie długu publicznego

3. wykorzystanie środków pochodzących ze spłaty pożyczek udzielonych wcześniej ze środków budżetowych.

Oprócz deficytu jawnego - uchwalonego w budżecie istnieje deficyt ukryty.

Deficyt ukryty - nie znajduje swojego odzwierciedlenia w dokumentach budżetowych. On wtedy powstaje gdy pewne wydatki są finansowane bez wskazania środków pieniężnych w budżecie. Co stanowi pokrycie takich wydatków, które stanowią ukryty deficyt budżetowy, zamiast bezpośrednich wydatków budżetowych powstają zobowiązania budżetu z tytułu realizowanych zadań np.

1. wzrost zaległych płatności jednostek budżetowych

2. finansowanie zakupów kredytem kupieckim. Kredytem polegającym na odroczeniu odbioru towaru od nabywców i spłaty należności przez sprzedawcę za dostarczony towar. Płatności za zakupy zrealizowany w ujęciu rzeczowym w danym roku budżetowym mogą przypadać na dane kolejne lata.

3. Udzielenie dotacji w formie zasilenia kapitałowego, ale nie bezpośrednio w formie środków pieniężnych tylko przez nieodpłatne przekazanie papierów wartościowych, które podlegają obsłudze w kolejnych latach.

Wystąpienie nierównowagi jeśli chodzi o wydatki i dochody budżetowe może wynikać

z różnych cech wydatków publicznych. Jeśli wszystkie wydatki publiczne podzielimy na te finalne wydatki budżetowe w wyniku których następuje zakup środków i zaopatrzenie jednostek funkcjonujących w obrębie sektora publicznego to są to takie wydatki, które bezpośrednio są pewnym popytem na rynku dóbr i usług. Są i takie wydatki

o charakterze transferowe, transfery socjalne /renty i emerytury/. Są one szybko przekształcone. Istnieją i takie wydatki jak wydatki związane ze świadczeniem pewnych subsydiów np. dla przedsiębiorstw, które nie muszą ujawniać efektów w danym roku.

Czynniki warunkujące równowagę budżetową.

To od nich zależy co za ile i z jaką efektywnością ta równowaga się będzie przejawiała.

Uwzględnia się 4 grupy czynników:

1. ekonomiczne

2. organizacyjne

3. techniczne

4. polityczne.

Ekonomiczne - są one najważniejsze z punktu rozmiaru do nich należą te czynniki, które warunkują jakie w danym roku będą dochody jeśli chodzi o planowanie budżetowe, jakie są niezbędne wydatki budżetowe. Po stronie dochodów system podatkowy jego zasady, zasady gromadzenia dochodów publicznych w postaci danin,

o charakterze podatku i parapodatkowym. Po stronie wydatkowej różnego rodzaju wydatki związane z pełnieniem funkcji przez państwo.

Organizacyjne - dotyczą funkcjonowania sektora publicznego, to co obciąża wydatkami funduszy publicznych i co generuje dochody i decyduje o stanie dochodowej budżetu państwa. Patrzenie na bilans całego sektora finansów publicznych.

Organizacja wewnętrzna tego sektora stanowi uwagę gospodarki finansowej, powiązania wewnętrzne jest to pewna umowna struktura organizacyjna określająca ile tych środków publicznych co rocznie na jakie cele jest pozostawione w budżecie centralnym, ile w funduszach celowych, jak jest prowadzona gospodarka finansowa

w obrębie tych funduszy para budżetowych.

Techniczne - są to cechy podatkowe, stawki, skale, naliczenia tych poborów. Cała zasada oprzyrządowanie celu podatkowego, celu gromadzenia i sprawnego funkcjonowania aparatu technicznego gromadzącego dochody publiczne, składa się na tą dochodową stronę równowagi budżetowej. Im więcej państwa w gospodarce np. poprzez pomoc publiczną to mniej środków pozostaje na realizację. Ta obecność państwa oznacza określone wydatki a przy słabych wpływach może oznaczać brak równoważenia, finansowania kolejnych deficytów.

Były ustawy, uregulowane w ustawie o finansach publicznych, Konstytucja uregulowała kwestie dotyczące deficytu budżetowego. W konstytucji z 97r. mówi się o tym, że

w ustawie budżetowej nie może być przewidywane pokrywanie deficytu budżetowego przez zarządzanie pożyczek w NBP.

Konstytucja z 91r. mówi że nie wolno zaciągać pożyczek albo udzielać poręczeń finansowych w wyniku których państwowy fundusz publiczny przekroczy ¾ PKB. Czyli nie można zaciągać pożyczek, które przekraczają dług publiczny powyżej 60%

Deficyt budżetowy - od którego zależy wielkość długu publicznego konstytucja stanowi również, że zwiększenie wydatków albo ograniczenie dochodów z planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego aniżeli był przewidywany w projekcie ustawy budżetowej.

Relacje deficytu budżetowego do PKB która nie powinna przekraczać 3% i poziomu inflacji nie powinna przekraczać 3%.

Istota długu publicznego.

Ustawa o finansach publicznych w art. 10 podaje definicję długu.

Dług - jest to definicja odnosząca się do państwowego długu publicznego, bo nierównowaga może występować w budżetach samorządowych.

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych

z następujących tytułów:

1. wyemitowanie papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne

2. zaciągniętych kredytów i pożyczek

3. przyjętych depozytów

4. wymaganych zobowiązań jednostek budżetowych oraz wymagalnych zobowiązań wynikających z ustaw lub orzeczeń sądu, oraz wymagalnych zobowiązań z tytułu udzielonych gwarancji społecznej oraz innych tytułów.

Dlaczego wymagalne normalnie do tytułu publicznego nie są wliczane udzielone gwarancje i poręczenia.

Natomiast wlicza się do długu publicznego te formy gwarancji społecznej, której okres zapadalności przypada w danym roku, czyli w stosunku do zobowiązań trzeba się z nich rozliczyć.

Całość gwarancji społecznej są potencjalne zobowiązania, natomiast te które przewiduje się, że będą musiały być zrealizowane w tym roku wchodzą do długu przewidywanego na dany rok.

Skąd się wziął dług publiczny - są różne rodzaje

Dług zagraniczny w latach 70 zaciągnęliśmy zobowiązania zagraniczne na ogromną skalę, zagrażającą naszemu rozwojowi ekonomicznemu, ponieważ powstanie tego zadłużenia zagranicznego było związane z bardzo szybkim narastaniem tego zadłużenia w wyniku kumulowania nie płaconych odsetek od tego zadłużenia.

Te pożyczki są przeznaczone na różne cele.

Gdy są przeznaczone na cele rozwojowe jest to wszystko prawidłowe, bo rozwój generuje wzrost. Wzrost oznacza że powstaną środki, które mogą posłużyć do spłaty kapitału, ale i zwiększają środki do spłaty zadłużenia z tytułu odsetek.

Gdy pożyczki są przejadane to powstaje dziura i powstaje dodatkowe zadłużenie

w postaci skumulowanych odsetek. Tak było w latach70, a w 80 roku zadłużenie Polski w walutach wymienialnych wynosiło około 24 mld $ amerykańskich.

Narastanie tego zadłużenia wiązało się z tym, że w II połowie lat 70 nastąpiło załamanie gospodarki, więc Polska musiała w latach 80 zawiesić obsługę zadłużenia.

Zadłużenie zagraniczne Polski w latach 80 rosło bardzo szybko, że w 89r. mieliśmy powyżej 40 mld $.

Zasadnicza część tego zadłużenia pochodziła od wierzycieli zgromadzonych w 2 podstawowych ugrupowaniach:

1. w klubie Paryskim

2. w klubie Londyńskim.

Klub Paryski gromadził bez dodatków wierzytelności zostały zagwarantowane przez rządy. Więc nasze zadłużenie w Klubie Paryskim w 93r. wynosiło powyżej 28 mld $ co stanowi nieco powyżej 63% całego zadłużenia Polski.

Wierzyciele zagraniczni którzy nie posiadają gwarancji rządowych gromadzili się

w Klubie Londyńskim na koniec 93r. to zadłużenie w bankach powyżej 6 mld $. Wobec tego, że było to tak ogromne zadłużenie przystąpiliśmy go dochować w sprawie jego redukcji i restrukturyzacji.

W 1991r. Polska podpisała porozumienie z klubem Paryskim dotyczące redukcji oraz restrukturyzacji zadłużenia. To porozumienie obejmuje okres do roku 2009. Skala redukcji zadłużenia w klubie Paryskim wynosiła ok. 60%.

W 1994r. zakończyliśmy negocjacje w sprawie redukcji i restrukturyzacji zadłużenia

z bankami zgromadzonymi w klubie Londyńskim. Jest to 30-letnie porozumienie obejmujące okres od 95r do 2024.

Ogólna stopa redukcji zadłużenia w przypadku klubu Londyńskiego jest nieco niższa jest ok. 45%. W ramach realizacji umowy z klubem Londyńskim od razu w 94r. emitowała zdominowane w dolarach USA obligacje Verdiego na 8 mld $ USA.

Podstawą do wyemitowania tych obligacji było zredukowanie zadłużenia Polski z tymi umowami. Te obligacje składają się z różnych papierów wartościowych. Jeżeli chodzi

o ich zewnętrzną konstrukcję to terminy wykupu obligacji wahają się między rokiem 2001 a 2024, odsetki są płacone po pół roku. Podpisanie tych porozumień z obydwoma klubami mogą dać małą znaczącą redukcję zadłużenia.

Dla Polski dało to wzrost wiarygodności Polski na międzynarodowych rynkach finansowych. Spowodowało to w konsekwencji że już w 95r. Polska otrzymała ocenę wiarygodności inwestycyjnej tzw. rejting od 3 wiodących w tej dziedzinie firm światowych. Co oznaczało że w 95r. Polska powróciła na światowe rynki kapitałowe jako emitent klasycznych papierów wartościowych i umieściła na nim Euro obligacje

w wysokości 250 mln $ USA o terminie wykupu w 2000r. W kolejnych 2 latach dokonano innych podobnych emisji skarbowych papierów wartościowych bo w 96r. rząd wyemitował obligacje emitowane w markach niemieckich na 250 mln termin wykupu

w 2001r.

W 97r. wyemitowano na ryku amerykańskim 2 transze obligacji. Jedną na 300 mln USD termin wykupu w 2004r. i 100 mln wykup w 2017r.

Zadłużenie krajowe

Kłopoty w latach 70 zaowocowały tym, że od roku 1980 silny wzrost płac oraz spadek dochodu narodowego spowodowały, że pojawił się deficyt. Ten deficyt od 81r. był automatycznie finansowany przez Bank Centralny, za pomocą nisko oprocentowanego kredytu zakupu bieżącego. Rósł bardzo szybko w końcu 89r. zadłużenie budżetu państwa w NBP stanowiło ok. 5% PKB. Trzeba było podjąć działania restrukturyzacyjne są to:

1. komercjalizacja długu publicznego w Polsce, odejście od nie oprocentowanego finansowanie deficytu budżetowego przez NBP, dofinansowanie zadłużenia krajowego na zasadach rynkowych to znaczy na sprzedaży skarbowych papierów wartościowych w drodze przetargu. Wierzycielem skarbu państwa stał się nie tylko Bank Centralny ale i inne banki komercyjne i inne instytucje finansowe jak i nie finansowe podmioty gospodarki, przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe.

Ta komercjalizacja jako zjawisko pozytywne niesie skutki. Ten dług jak powstaje to musi być oprocentowany na poziomie stopy inflacji. Komercjalizacja długu oznacza konieczność spłaty nie tylko rat kapitałowych, ale i odsetek. Odsetki są wrażliwe na ruchy stóp %. Jeśli NBP podnosi stopy % to rosną koszty obsługi długu krajowego. Jeśli je obniża to maleją koszty obsługi długu krajowego.

Instrumenty finansowe długu publicznego są bardzo ściśle związane z instrumentami prowadzenia polityki pieniężnej w kraju.

Więc związek pomiędzy polityką fiskalną, a polityką pieniężną jest bardzo duży.

W latach 90 nastąpił bardzo ważny proces restrukturyzacji zadłużenia krajowego. Władze państwowe przystąpiły do porządkowania istniejących dotychczasowych stosunków jakie łączyły budżet państwa z bankami komercyjnymi w związku

z finansowaniem deficytu budżetowego. Skarb państwa uznał roszczenia zadłużenia związane z rozliczeniami dotyczącymi wykorzystania lokat dewizowych przez banki na potrzeby bilansu płatniczego i na inne cele.

Dla płacenia tych zobowiązań z tytułu restrukturyzacji zadłużenia zaciągnięto nowe pożyczki krajowe w postaci różnego rodzaju obligacji krajowych.

Przykładowe pytania:

1. Zakład budżetowy ..........

1. jest formą organizacji gospodarki budżetowej

2. posiada osobowość prawną

3. utrzymuje się wyłącznie z dotacji budżetowej

4. 
   
   prowadzi działalność gospodarczą na zasadach samowystarczalności.

2. Funkcja redystrybucyjna finansów publicznych jest realizowana w formie transferów socjalnych, które można podzielić na .....

1. zastępujące dochody tzn. ........

ich celem jest .......

2. inne transfery /scharakteryzować i co jest ich celem/.

Obowiązuje książka Owsiak Stanisław „Finanse publiczne”

Część I

Rozdział 1, 3, 6, 8, 9 bez punktu 3 i 7, 10 bez punktu 7 i 8, 11

Część II

Rozdział od 12 do 16, 19, 21.

Obligacje pasywne są to te które są związane z regulowaniem stosunku publicznego , wprowadzaniem restrukturyzacji przedsiębiorstw, banków czyli dofinansowanie sektora bankowego, szczególnie BGŻ oraz innych banków wyłonionych z NBP. Są to obligacje, które nie służą bezpośrednio finansowaniu deficytu budżetowego.

2 cecha pasywów papierów wartościowych są to papiery wartościowe, które mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym, ale w praktyce obrót tymi papierami nie występuje tak jak aktywnymi papierami wartościowymi, które są w grupie głównej /aktywów/, wyodrębnione ze względu na ich specyficzne właściwości, że nie stanowią one instrumentu finansowania deficytu budżetowego, ale instrumenty restrukturyzacji wewnętrznego zadłużenia i regulowania stosunku Skarbu Państwa czy systemu bankowego między poszczególnymi bankami. Np. finansowanie z BGŻ w postaci obligacji to nie jest zaciąganie pożyczki w celu finansowania deficytu budżetowego ale właściwie dotacje dla tego banku.

	1994	1997	1998
Aktywne papiery	56,2	56,2	56,2
Bony skarbowe	46,8	34,1	33,7
Obligacje	9,4	31,1	35,9
- roczne	4,0	1,9	1,6
- dwuletnie	1,0	7,7	8,3
- trzyletnie	3,5	8,8	10,2
- pięcioletnie	0,9	9,2	12,4
- 10-cio letnie	-	3,5	3,4
Obligacje 60% i zamienne	0	0	0

Pasywne obligacje	43,8	34,8	30,4
- obligacje nominowane w dolarach	21,8	12,5	10,2
- Obligacje konwencyjne	5,3	2,6	2,2
- obligacje do umowy z klubem Londyńskim	6,6	3,8	3,4
- obligacje restrukturyzacyjne	10,0	8,6	8,0
- Obligacje do BGŻ S.A.	-	1,1	1,0
- obligacje na wykup obligacji Bradjego	-	6,2	5,5

2 grupa aktywne papiery wartościowe są to dopiero te, które ich emisja jest bezpośrednio wynikiem występowania bieżącej nadwyżki wydatków budżetowych nad dochodami budżetowymi w kolejnych latach. Pomijając te obligacje z pozycji ostatniej papierów wartościowych te obligacje 60% wewnętrznej pożyczki państwowej z 89r. oraz obligacje zamienne na akcje też wyemitowane w 89r. to w gruncie rzeczy początek pojawienia się aktywnych papierów wartościowych czyli służących finansowaniu deficytu budżetowego jeż w restrukturyzowanej gospodarce. Za datę pojawienia się tych papierów można przyjąć 91r. Patrząc na strukturę tych papierów wartościowych wyemitowanych na rynku krajowym wobec wartości kapitału czyli bez uwzględnienia odsetek.

Trzeba zwrócić uwagę na specyfikę tego rodzaju instrumentów finansowych ponieważ bony skarbowe są to krótkoterminowe papiery wartościowe, a więc papiery o terminach wykupu do 1 roku w praktyce polskiej to było 8, 13, 26, 39 tygodnie takie okresy zapadalności a nominał 10000zł. to oznaczało że one były skierowane głównie do sektorów instytucjonalnych natomiast z myślą o nowych instrumentach w 92r. rozpoczęto emisję jednorocznych obligacji indeksowanych a potem 3-letnich obligacji

o zmiennym oprocentowaniu.

W następnych latach finansowanie deficytów budżetowych było dokonywane za pomocą instrumentów o coraz dłuższych terminach wykupu. W 94r. rozpoczęto emisję obligacji 2-letnich, 5-letnich o stałym oprocentowaniu. W grudniu 95r. już obligacji 10-letnie o zmiennym oprocentowaniu. Są one przeznaczone głównie dla inwestorów instytucjonalnych.

Wykorzystanie instrumentów finansowych o coraz dłuższym terminie wykupu w celu finansowania deficytu budżetowego zmniejsza ryzyko utraty płynności przez Skarb Państwa co mogłoby powstać w związku z trudnościami przy sprzedaży kolejnych emisji bonów skarbowych. Dlatego rządy są zainteresowane wydłużeniem terminów wykupu bonów i instrumentów które emitują .

Najdłuższe są obligacje 10-letnie, ale i obligacje 30-letnie to też instrumenty stosowane w gospodarce rynkowej. Trzeba się spodziewać zatrzymywania wykupu papierów wartościowych służących finansowaniu deficytu budżetowego. Wydłużeniem terminu zapadalności bonów skarbowych można powiedzieć że inna cecha charakterystyczna

i inna zmiana nastąpiła jeśli chodzi o emisję skarbowych papierów wartościowych ponieważ w 95r. przeprowadzono dematerializację bonów skarbowych, to znaczy że nowo emitowane bony przestały mieć formę dokumentu papierowego, a stały się wyłącznie zapisem komputerowym na rachunku bankowym co spowodowało zwiększenie płynności tych papierów wartościowych czyli stopnia ich zbywalności a to zwiększyło zdecydowanie zapotrzebowanie na papiery wartościowe tego rodzaju nie tylko ze strony przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.

Z tablicy wynika że finansowanie krajowego długu publicznego przesunęło się z NBP

i banków komercyjnych na sektor poza bankowy. Przy czym ten sektor poza bankowy obejmuje oprócz przedsiębiorstw, gospodarstw również inne instytucje finansowe oraz

i poza bankowe instytucje finansowe. Dlatego, że gdy w strukturze 94r. mieliśmy dominujący udział banków komercyjnych ta pozycja została utrzymana, ale ich udział NBP spadł z 35% do 15%, w 98r. jest to spadek wyraźny związany z zapisem konstytucyjnym a mianowicie z zakazem finansowania deficytu budżetowego przez NPB tylko nie oprocentowanym kredytem w rachunku bieżącym.

Patrząc na te dane widzimy, że w 97r. nastąpił wzrost udziału NBP w finansowaniu wykupu bonów skarbowych, ale ma to swoje uzasadnienie, w tym że roku rząd polski wypuścił obligacje które nabył NPB aby sfinansować tą emisję, obligacje które miały służyć do wcześniejszego wykupu obligacji Berdyego. Ten udział NPB wzrósł a po zatem w 97r. była powódź i rząd zaciągnął udział i zwiększenie należności NPB wobec Skarbu Państwa.

Przesunięcie ciężaru finansowania długu publicznego na sektor poza bankowy jest zjawiskiem pozytywnym ono sprzyja ograniczeniu pro inflacyjnego oddziaływania deficytów budżetowych. Wiadomo, że jeżeli banki finansują zakup papierów wartościowych to się wiąże z kreacją nowego pieniądza.

49

43

---