odpowiedzi na egzam, FINANSE PUBLICZNE - EGZAMIN


FINANSE PUBLICZNE - EGZAMIN

1.Przerzucalność podatków pośrednich

Przerzucalność jest to przesuwanie ciężaru podatku przez podatnika na inne podmioty. Ma miejsce, gdy ustawa podnosi stawki podatkowe lub ustala nowy (podatnik może przerzucić podatek i jeszcze na tym zarobić). Procedury przerzucania nie są korzystne m in. z punktu zasady sprawiedliwości podatkowej. Rodzaje:

*w przód - podatnik, na którego nałożono dany podatek przerzuca jego ciężar na swoich odbiorców poprzez podniesienie ceny sprzedawanych towarów czy usług. Odbiorcy postępują analogicznie i powstaje łańcuch wstecz dużej liczbie ogniw

*wstecz - podatnik przerzuca ciężar podatków na dostawców czynników produkcji poprzez obniżenie nabywanych towarów lub na pracowników poprzez obniżenie płac.

*właściwa (faktyczna) - nie założona z góry przez ustawodawcę

*niewłaściwa (ustawowa) - założona z góry przez ustawodawcę

*rzeczywista - dokonuje się na rynku i z inicjatywy podmiotu, na który został nałożony podatek

*ukryta (pozorna) - podmiot nakładający podatek zakłada z góry, że faktyczny ciężar opodatkowania ponoszą inne podmioty niż ten, na który ciężar został nałożony

*zupełna

*częściowa

2.Dlaczego usługi socjalne są finansowane z funduszy publicznych?

Związane jest to z funkcją socjalną państwa. Funkcja socjalna początkowo związana była z prowadzeniem wojen, utrzymaniem wojska, policji, sądownictwa, administracji publicznej. Zakres funkcji publicznej państwa rozszerzał się wraz z ogólnym rozwojem społeczeństwa oraz wzrostem gosp. Dotyczyło to np. organizowania i finansowania przez państwo szkół publicznych czy zadań z zakresu ochrony zdrowia obywateli. Roszczenie socjalnych funkcji państwa było rezultatem złożonych przyczyn np. postęp cywilizacyjny, pojawienie się ruchu związkowego. Problemy socjalne obywateli przestają być wyłącznie prywatne. Takie dziedziny jak zdrowie, oświata, nauka rzutowały na egzystencję i rozwój jednostki oraz sprawne funkcjonowanie mechanizmu społ.-polit.

ALBO

Wagner stwierdził, iż wraz z rozwojem społecznym władze publiczne zgłaszają popyt na coraz większe dochody wskutek rosnących wydatków. Potrzeby publiczne rosną szybciej niż potrzeby indywidualne. Wzrost potrzeb zbiorowych ma charakter ekstensywny (rezultat presji społeczeństwa na podejmowanie przez państwo nowych funkcji i obowiązków wobec społeczeństwa) oraz intensywny (rezultat rozwoju cywilizacyjnego i poprzez to poszerzenie i realizowanie nowych zadań wobec społeczeństwa w przyszłości). Jest to koncepcja państwa dobrobytu, w którym realizowano wydatki socjalne i ubezpieczenia społeczne. (Prawo wzrastających wydatków).

3.Warunki, aby podatki dochodowe mogły być prowadzone na szersza skale

1)istnienie wiarygodnej rachunkowości (istnieje obowiązek publikowania sprawozdań finansowych)

2)istnienie aparatu podatkowe składającego się z osób jednostek wysokich kwalifikacjach profesjonalnych i moralnych (etycznych)

3)wysoki poziom moralności (mentalności) ogółu obywateli

4.Finansowanie jednostek budżetowych i zakładów budżetowych

Jednostka budżetowa:

- pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego

- podstawą gospodarki finansowej jest plan dochodów i wydatków

- jest powiązana z odpowiednim budżetem metodą brutto

- w jej ramach może występować rachunek dochodów własnych, na którym można gromadzić środki z tytułu:

--opłat za udostępnianie dokumentacji przetargowej

--spadków, zapisów, darowizn w postaci pieniężnej

--z odszkodowań i wypłat za uszkodzone/utracone mienie

--uzyskanych środków ze świadczenia usług wykraczających poza zapisy statutowe

--opłat egzaminacyjnych oraz wydawanie świadectw i certyfikatów (szkoła)

--z wpisów i wpłat z tytułu prowadzenia postępowań odwoławczych

--dochodów ze sprzedaży zapasów mobilizacyjnych (wojsko)

--w związku z realizacją zadań i przedsięwzięć we współpracy ze służbami specjalnymi innych państw

--zapewnienia bezpieczeństwa imprez masowych (policja)

--inne

Zakład budżetowy:

- odpłatnie wykonuje zadania i pokrywa koszty swojej działalności z przychodów własnych

- może otrzymać dotacje przedmiotowe, podmiotowe lub celowe na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, a nowo utworzone zakłady - dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe

- ma prawo zaciągać krótkoterminowe kredyty bankowe (za zgodą organizatora)

- prowadzi swoją działalność na podstawie planu

5.Dochody własne gminy i przykłady

  1. Majątek i prawa majątkowe

  2. Podatki (stawki max ustala MF) - od nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportu, od posiadania psów, od spadków i darowizn, od czynności cywilno-prawnych, od działalności osób fizycznych opłacanych w formie karty podatkowej

  3. Opłaty (stawki max ustala gmina) - skarbowa, eksploatacyjna, targowa, miejscowa, administracyjna, na koncesję na sprzedaż alkoholu

  4. Udział w podatkach

  1. Samoopodatkowanie

6.Jak się uchwala ustawę budżetową?

I Minister Finansów wydaje rozporządzenie zw. notą budżetową, która zawiera szczegółowy harmonogram budowy budżetu i formularze planistyczne. Rozpoczynają się prace w ministerstwie na szczeblu centralnym. Minister limituje wydatki w ujęciu części i działów

II Pierwszy projekt budżetu stwarza się w sierpniu. Trafia on do uzgodnień międzyresortowych, jest sprawdzany przez poszczególne ministerstwa

III Do 30 września Rada Ministrów powinna przyjąć uchwałę ustawy budżetowej na rok następny

IV Po uchwaleniu idzie do Sejmu, gdzie występują 3 czytania: pierwsze polega na przedstawieniu przez MF projektu budżetu wraz z uzasadnieniem przed rządem na posiedzeniu zwanym expose budżetowym (najważniejsze przemówienie w Parlamencie). Po tym czytaniu jest głosowanie. Następnie projekt ustawy budżetowej jest kierowany do wszystkich komisji sejmowych (ich prace koordynuje Komisja Finansów Publicznych). Drugie czytanie - poseł sprawozdawca, czyli przewodniczący KFP przedstawia wnioski komisji sejmowych i wnioski o odrzucenie. Trzecie czytanie to przyjęcie ustawy ze wszystkimi zmianami i skierowanie jej do Senatu

V Senat może zgłosić poprawki, które muszą być rozpatrzone przez Sejm. Senat zatwierdza ustawę.

VI Ustawa trafia do Urzędu Prezydenta, który ma 7 dni na jej podpisanie. Jeśli nie chce jej podpisać może skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego

VII Ustawa budżetowa powinna być przyjęta przed 1szym stycznia.

7.Co to jest budżet i skarb państwa?

BUDŻET:

*podstawowy fundusz władzy publicznej, zasoby pieniądza w określonym trybie gromadzone i rozdzielane

*plan finansowy, który zawiera czy określa źródła i rozmiary przewidywanych dochodów z poszczególnych źródeł, a także kierunki i strukturę przewidywanych wydatków

*akt prawny najwyższej rangi (czyli ustawa), zawierający upoważnienia władzy ustawodawczej dla władzy wykonawczej do gromadzenia dochodów z określonych źródeł i w określonej wysokości i do dokonywania wydatków na określone cele i w określonej wysokości

SKARB PAŃSTWA:

*majątek i prawa majątkowe władzy publicznej wraz z należnościami i zobowiązaniami

*fiskus(czysta abstrakcje)-fikcyjna osoba prawna, która w obrocie gospodarczym reprezentuje interesy państwa

*urząd(organ), którego zadaniem jest ochrona interesu majątkowego państwa

8.Finansowanie podmiotowe i przedmiotowe

Finansowanie podmiotowe = dotacje podmiotowe - dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu (pokrywanie strat czy deficytu konkretnego przedsiębiorstwa)

Finansowanie przedmiotowe = dotacje przedmiotowe - dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowanych wg stawek jednostkowych (np. dopłaty do cen)

9.Ryzyko socjalne

Ryzyko socjalne jest to przyczyna, która powoduje, że człowiek znajduje się w niedostatku i podlega tym samym zabezpieczeniu społecznemu. Wyróżnia się następujące rodzaje ryzyka: chorobę, macierzyństwo, wielodzietność, brak pracy, wypadek przy pracy i chorobę zawodową, inwalidztwo, starość, śmierć żywiciela rodziny, oraz ryzyka nietypowe i niestandardowe (np. więzienie żywiciela rodziny, alkoholizm, narkomanię, nieporadność życiową)

10.Podziałki klasyfikacyjne

1)wg kryterium przedmiotowo-funkcjonalnego dochody i wydatki grupuje się w działy

2)wg kryterium podmiotowo-organizacyjnego dochody i wydatki grupuje się wg podmiotów zobowiązanych do gromadzenia dochodów i uprawnionych do dokonywania wydatków - w części i rozdziały

3)wg kryterium rodzajowego (paragrafowego) dochody i wydatki grupuje się w paragrafy

Dzięki zastosowaniu klasyfikacji budżetowej, stanowiącej umowny system podziału kwot budżetowych na poszczególne przedziałki, jest możliwe wykazanie szczegółowe, kogo i czego dotyczą kwoty dochodów i wydatków ujęte w budżecie. Są nimi: części budżetowe (tylko w odniesieniu do budżetu państwa, gdzie oznaczają głównych dysponentów budżetowych), działy (odpowiadające najczęściej działom gospodarki narodowej i działom administracji rządowej), rozdziały i paragrafy oraz grupy paragrafów (ujęcie przedmiotowe).

11.Funkcje podatków

1)fiskalna - zasilanie budżetu, dostarczanie za pośrednictwem podatków dochodów publicznych

2)pozafiskalne

2.1)alokacyjna - wykorzystanie podatków dla celów korygowania rynkowej alokacji zasobów w gospodarce. Alokacja może być rozpatrywana w dwóch płaszczyznach: 1) sektor prywatny z jednej strony (gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa), a z drugiej strony sektor publiczny (rząd). 2) w ujęciu gałęziowo-branżowym, przestrzennym. Jeżeli ciężary podatkowe w gospodarstwach domowych są dotkliwe to bieżące dochody po opodatkowaniu z trudem wystarczają na pokrycie wydatków, czyli nie ma oszczędności i nie dojdzie do przekształcenia ich w inwestycje na rynkach finansowych. Gospodarstw domowych jest bardzo dużo, dlatego rozmieszczenie zasobów przy wykorzystaniu oszczędności jest bardzo istotne. W przypadku przedsiębiorstw dotkliwe ciężary podatkowe powodują brak zysku;

Władza koryguje rozmieszczenie zasobów stwarzając przywileje podatkowe dla jednych, a restrykcje dla innych. Różnicując opodatkowanie w ujęciu przestrzennym stwarza się specjalne strefy ekonomiczne.

2.2)dystrybucyjna - wykorzystanie podatków w celu korygowania rynkowego rozkładu dochodów i majątków pomiędzy gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa.

2.3)stabilizacyjna - polega na wykorzystaniu podatków dla celów stabilizacji makroekonomicznej, doprowadzenia do równowagi ogólnej (pełne zatrudnienie, brak inflacji, równowaga zewnętrzna). Podatki są po to, aby ograniczyć amplitudę wahań koniunkturalnych

12.Wady i zalety podatków pośrednich

WADY:

- nie nawiązują do zdolności podatkowej podatnika (abstrahują)

- ograniczają skłonność do ryzyka w biznesie, wywołują postawy asekuracyjne

- utrudniają innowacyjność (nowe i ryzykowne technologie)

- powodują efekt odwróconej progresji, czyli regresję, gdyż w największym stopniu obciążają podmioty najsłabsze ekonomicznie

- są restrykcyjne dla małych przedsiębiorstw tylko ze względów technicznych

ZALETY:

- Ci, którzy ponoszą ich ciężar zazwyczaj nie zdają sobie z tego sprawy (znieczulenie podatkowe)

- wysoka wydajność fiskalna - szybkość poboru i systematyczność wpływu

- umożliwiają władzy publicznej osiągnąć dochody z inflacji (marży inflacyjnej). Warunkiem jest wystąpienie inflacji

są automatycznymi stabilizatorami koniunktury, ale tylko przy pewnych konstrukcjach

13.Ucieczka przed podatkami

Ucieczka przed podatkiem może przyjmować dwie podstawowe formy:

1)oszustwo podatkowe

2)unikanie podatku

Oszustwo podatkowe jest bezpośrednim i umyślnym naruszeniem prawa podatkowego. Polega na uchylaniu się od wymiaru lub uiszczenia całości lub części podatku. Typowymi formami oszustwa podatkowego są:

- zatajenie materialne (ukrywanie przedmiotów podlegających opodatkowaniu, np. ukrycie części majątku osoby zmarłej przed wymierzeniem podatku spadkowego lub też importowanych towarów przed opłatami celnymi)

- zatajenie rachunkowe (niezgodne ze stanem faktycznym prowadzenie rachunkowości; niektóre przedsiębiorstwa sporządzają dwa bilanse: jeden podatkowy, przedstawiany fiskusowi w celu ustalenia podatków, drugi zaś handlowy, odzwierciedlający rzeczywiste operacje)

- zatajenie prawne (ukrywanie rzeczywistej sytuacji prawnej podatnika przez upozorowanie takiej operacji, która jest niżej opodatkowana)

Unikanie podatku polega na świadomym powstrzymywaniu się przed dokonywaniem pewnych czynności, które wywołują powstanie stosunku podatkowego, albo na wyszukiwaniu luk w przepisach podatkowych po to, aby w ogóle uniknąć podatku lub zmniejszyć jego ciężary. W przypadku uniknięcia podatku nie dochodzi do przekroczenia prawa. Unikanie podatku może dotyczyć skali krajowej oraz międzynarodowej.

14.Zasady podatkowe wg Smitha i Wagnera

Wg Smitha:

1)pewność - każdy powinien z góry wiedzieć, jakie podatki, w jakich terminach i w jakich wysokościach będzie płacić oraz kto je ustanawia

2)dogodność - podatki powinny być ustanawiane w formach i terminach możliwie najdogodniejszych dla podatnika czy płacącego; opłaty nie powinny się wiązać z upokorzeniem; władza, która ustanawia podatki nie powinna upokarzać podatnika

3)taniość - postulat oszczędnego państwa. Troska o minimalizację kosztów poborów podatków - nie ustanawiać takich podatków, których koszty poboru będą wyższe od dochodów, jakie przysporzą te podatki

4)równość - podstawa systemu Smitha. Równość jest trudna do osiągnięcia i należy do niej dążyć. Najłatwiej ją osiągnąć w drodze powszechnego i proporcjonalnego opodatkowania dochodów i ze wszystkich źródeł, jakie wszyscy obywatele osiągają pod opieką państwa.

Wg Wagnera:

1)techniczno-podatkowe - techniczne znaczenie mają: pewność, dogodność, taniość. Z punktu widzenia władzy publicznej jeszcze wydajność - władza ma troszczyć się o podatki, jakie się nakłada, aby dawały dochód

2)ekonomiczno-podatkowe - podatki powinny być wykorzystywane jako narzędzia czy instrumenty świadomego i celowego oddziaływania na kształtowanie zjawisk gospodarczych i społecznych. Skutki opodatkowania należy przyjąć za cele, gdyż umożliwiało to prowadzenie polityki gospodarczej i społecznej

3)moralno-polityczne (zasada sprawiedliwości opodatkowania) - kwestionuje zasadę równości Smitha, należy odejść od niej i zastąpić ją sprawiedliwością - Ci, którzy mają więcej powinni w większym stopniu łożyć na utrzymanie państwa. Jest to uzasadnienie celowości progresji opodatkowania.

INNE PYTANIA

1.Przepływy materialne

Ruchowi pieniądza w jednym kierunku towarzyszy ruch rzeczy (dóbr i usług) w kierunku przeciwnym. Są uruchomione przy pomocy mechanizmu rynkowego, np. świadczenia pracy.

2.Rodzaje inwestycji

- infrastrukturalne - w ich rezultacie powstają obiekty i urządzenia infrastruktury społecznej i techniczno-produkcyjnej

- strukturalne - w ich rezultacie dochodzi do zmiany struktury gospodarczej kraju - restrukturyzacja związana z modernizacją gospodarki

- produkcyjne - w ich rezultacie następuje przyrost produkcji globalnej kraju

3.Rodzaje podatków

Kryterium przedmiotowe:

a)dochodowe - przedmiotem opodatkowania jest dochód, czyli nadwyżka przychodów nad kosztami uzyskania tego przychodu (najczęściej dochód z pracy i dochód z prowadzenia działalności gospodarczej); są to podatki bezpośrednie; bezpośrednio nawiązują do zdolności podatkowej płacącego; każdorazowo trzeba określić dochód, jako czysty przyrost majątku.

b)przychodowe - stanowią wstępne opodatkowanie dochodu w toku jego powstawania; są oparte na zasadzie powszechności; są na ogół bardzo wydajne finansowo i łatwe w poborze; są podatkami pośrednimi; są przerzucane; należą do podatków typu rzeczowego; np. podatek od gier, od czynności cywilno-prawnych; są to podatki pośrednie

c)majątkowe - przedmiotem opodatkowania jest majątek i prawa majątkowe; obciążają one ogólną wartość majątku lub jego przyrost; są to podatki bezpośrednie; jeżeli podatki uszczuplają substancję majątkową, to są to podatki realne; jeśli płacone są z dochodu - to nazywamy je podatkami nominalnymi.

d)od wydatków - są to typowe podatki od konsumpcji, jednak zakres ich stosowania jest ograniczony; stosowane są wybiórczo; przedmiotem opodatkowania są wydatki ponoszone na zakup dóbr luksusowych (np. futra, jachty, samochody) i dóbr, które tradycyjnie uważane są za domenę skarbu państwa (sól, alkohol, zapałki, paliwa płynne; podatek od takich wydatków nosi nazwę AKCYZY.

Kryterium stosunku przedmiotu do źródła:

a)pośrednie - podatki ukryte; ich ciężar nie jest ponoszony przez podmioty, na które podatek jest nakładany, a przez osoby trzecie; są przerzucane; np. podatek od gier, akcyza

b)bezpośrednie - ich ciężar ponoszą te podmioty i osoby, na które podatki zostały nałożone; istnieje precyzyjnie określona zależność między płaconym podatkiem a podatnikiem; nie są one przerzucane; np. podatek dochodowy, majątkowy, od spadków i darowizn, rolny, leśny

Kryterium związane z władztwem podatkowym:

a)nakładane przez państwo - np. podatek dochodowy, akcyza

b)nakładane przez władze samorządowe - np. podatek rolny, leśny, od posiadania psów

Kryterium podmiotowe:

a)od osób fizycznych (gospodarstw domowych)

b)od podmiotów gospodarczych

Kryterium charakteru:

a)rzeczowe - to podatki, w konstrukcji których najistotniejszą rolę odgrywa przedmiot podatku; zmiana podmiotu biernego takiego podatku nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego; np. podatek od nieruchomości

b)osobiste - kluczową rolę odgrywa podmiot bierny takiego podatku; istnienie zobowiązania podatkowego wynika z okoliczności podmiotowych; zobowiązania nie przechodzą na inną osobę i wygasają najpóźniej z chwilą śmierci podatnika

Kryterium okoliczności wprowadzania:

a)zwyczajne - zdecydowana większość podatków

b)nadzwyczajne - mają charakter jednorazowy, epizodyczny lub okresowy; np. podatek od wzbogacenia wojennego

Kryterium sposobu powstania:

a)obligatoryjne - powstają z woli ustawodawcy i są obowiązkowe dla wszystkich spełniających określone cechy

b)fakultatywne - mogą być wprowadzone poprzez samo opodatkowanie się mieszkańców danej gminy w wyniku referendum; po wprowadzeniu takiego podatku, staje się on obowiązkowy z wszelkimi tego konsekwencjami

4.Zasady techniczno-budżetowe

1)roczności (okresu budżetowego) - odnosi się do horyzontu dla budżetu rozumianego potrójnie, należy wybrać horyzont, który nazywany jest okresem budżetowym, okres budżetowy zasadniczo biorąc to rok, ale może być dłuższy niż 1 rok, nie musi to być rok kalendarzowy. Dochody i wydatki są zamknięte w okresach, dochody muszą być ściągnięte a wydatki poniesione w tym przedziale

2)szczegółowości - dochody i wydatki budżetowe należy ujmować szczegółowo i pokazywać, kogo i czego dotyczą. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu klasyfikacji budżetowej. Zasada ta określa autonomię egzekutywy - jeżeli budżet ustalony szczegółowo to mamy dużą rolę parlamentu, jeżeli dochody i wydatki są ujmowane w kwotach ogólnych to mamy dużą rolę władzy wykonawczej

3)przejrzystości - dochody i wydatki powinny być ujmowane w budżecie w sposób przejrzysty dla wszystkich. Jest postulowana, ale nieprzestrzegana

4)jawności - postuluje ujawnienie procedury planowania, uchwalania i wykonywania budżetu oraz samej ustawy budżetowej. Dostępność do publicznej wiadomości części prac nad budżetem i jego ogłoszenie jako ustawy budżetowej.

5.Klasyfikacja budżetowa

- kryterium przedmiotowo-funkcjonalne - dochody i wydatki grupuje się w działy

- kryterium podmiotowo-organizacyjne - dochody i wydatki grupuje się wg podmiotów zobowiązanych do gromadzenia dochodów i uprawnionych do dokonywania wydatków - w części i rozdziały

- kryterium rodzajowe (paragrafowe) - dochody i wydatki grupuje się w paragrafy

6.Wady i zalety podatków bezpośrednich

WADY:

- są ostentacyjne w ich pobieraniu, co wywołuje negatywne reakcje psychologiczne u podatnika

- są bardziej rygorystyczne dla niektórych podatników, a innym pozwalają uniknąć opodatkowania

- dochody z inflacji ma podatnik

ZALETY:

- nawiązują wprost do zdolności podatkowej podatnika

- stanowią warunek konieczny istnienia obywatelskich państw prawnych

- możliwe jest kształtowanie stóp i stawek podatkowych w sposób otwarty, a więc zrozumiały dla obywateli

7.Rodzaje ryzyk socjalnych

1)choroba - chodzi o zapewnienie przez system zabezpieczenia społecznego opieki zdrowotnej oraz zasiłku pieniężnego, który wyrównałby w jakimś stopniu dochody utracone na skutek choroby

2)macierzyństwo - jako ryzyko socjalne oznacza dla zabezpieczenia społecznego potrzebę zapewnienia opieki zdrowotnej matce i dziecku oraz konieczność wyrównania matce w jakimś zakresie utraconego dochodu przez kilka miesięcy okresu okołoporodowego, a nawet zrekompensowania nadzwyczajnych wydatków związanych z połogiem i potrzebami nowo narodzonego dziecka

3)wielodzietność - celem świadczeń zabezpieczenia społecznego jest wyrównanie dzieciom pochodzącym z rodzin wielodzietnych szans życiowych oraz zapewnienie im warunków do odpowiedniego rozwoju psychofizycznego. Świadczenia zabezpieczenia społecznego związane są z kosztami utrzymania dziecka oraz z dochodem rodziny

4)brak pracy - celem zabezpieczenia społecznego jest ochrona przed skutkami bezrobocia. Świadczenia zabezpieczenia społecznego mają na celu rekompensatę wynagrodzeń za prace oraz pokrycie kosztów niezbędnego szkolenia zawodowego umożliwiającego w przyszłości podjęcie pracy

5)wypadek przy pracy oraz choroba zawodowa - traktowane są łącznie. W ramach zabezpieczenia społecznego następuje wyrównanie start związanych z utratą zdolności do pracy, a także zapewnienie środków do życia w formie świadczeń rentowych osobom dotkniętym wypadkiem przy pracy i chorobą zawodową oraz ich rodzinom

6)inwalidztwo - celem zabezpieczenia społecznego jest nie tylko kompensata strat związanych z inwalidztwem, ale także odpowiednia rehabilitacja inwalidów (medyczna, zawodowa i społeczna), a nawet profilaktyka mająca na celu ograniczenie zjawiska inwalidztwa.

7)starość - zapewnienie stałych i długotrwałych świadczeń człowiekowi po okresie aktywności zawodowej

8)śmierć żywiciela rodziny - potrzeba zapewnienia odpowiednich warunków materialnych rodzinie po śmierci jej żywiciela. Chodzi tutaj na ogół o świadczenia zabezpieczenia społecznego dla sierot i wdowy przybierające charakter świadczeń rodzinnych

9)nietypowe ryzyka socjalne (sieroctwo społeczne, rozmaite patologie społeczne, uwięzienie żywiciela rodziny) - celem zabezpieczenia społecznego jest w tych przypadkach zapewnienie świadczeń zindywidualizowanych

8.Przesłanki finansowania dóbr publicznych z budżetu

9.Gospodarstwo pomocnicze

Działalność wyodrębniona finansowo i organizacyjnie z jednostki budżetowej. Działa w ramach budżetu. O utworzeniu lub likwidacji decyduje kierownik jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody organizatora. Może otrzymać dotacje przedmiotowe, na nowo utworzone gospodarstwa, na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Np. stołówka szkolna.

10.Funkcje budżetu

A)ekonomiczne

1) redystrybucyjna albo rozdzielcza - budżet jest narzędziem redystrybucji dochodu narodowego, realizowane jest to przez regulowanie dochodów podstawowych podmiotów a zewnętrznym wyrazem redystrybucji jest gromadzenie dochodów głównie w formie podatków. Dokonuje się tutaj korekta wysokich dochodów pewnej części społeczeństwa.

2) stabilizacyjna zwana wyrównawczą lub kompensacyjną - polega na wykorzystaniu budżetu jako narzędzia państwa w celu łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego oraz zapewnienia zróżnicowanego wzrostu gospodarki kapitalistycznej

3) alokacyjna - z punktu widzenia treści ekonomicznej w pełni pokrywa się ona z funkcją redystrybucyjną. Wyodrębnia się ją, aby wyeksponować rolę budżetu w alokacji (wytwarzaniu przez sektor publiczny) dóbr publicznych i społecznych

4) fiskalna albo skarbowa - polega na przejmowaniu na rzecz państwa dochodu i zewnętrznym tego objawem jest gromadzenie i dzielenia środków pieniężnych

5) bodźcowa - jej istotę można sprowadzić do pozytywnego zachowania się podmiotu wobec stosowanych przez państwo instrumentów budżetowych, zwłaszcza w zakresie ciężarów podatkowych

B)kontrolne

1) kontrolna albo ewidencyjno-kontrolna - polega na wykorzystaniu procesów i zjawisk pieniężnych do obserwacji oraz analizy zjawisk i procesów rzeczowych. Może polegać na analizie przyczyn niewykorzystania budżetu po stronie dochodów lub wydatków

2) planowania - zestawienie ex ante dochodów i wydatków. Budżet zawsze jest planem.

3) kredytowa - ustalenie, czy państwo ma zdolność kredytową

4) koordynacyjna -

C)polityczne

1) ustrojowa - określa się zakres uprawnień władzy ustawodawczej i wykonawczej w sprawach budżetowych w konstytucji

2) demokratyczna - istota jej polega na zainteresowaniu społeczeństwa opracowywaniem i wykonywaniem budżetu i wpływem na to

3) prawna -

4) administracyjna - oznaczającą, że w warunkach trudności finansowych państwa (deficytu budżetowego) organy państwowe mogą wymuszać działania racjonalizujące wydatki budżetu

11.Przedmiotowe ujęcie Skarbu Państwa

Jest to majątek państwa wraz z jego zobowiązaniami i należnościami.

12.Stopa inflacji

Jest miernikiem inflacji. Jest to procentowa zmiana poziomu cen liczona wg wzoru: stopa inflacji = [(poziom cen w roku bieżącym - poziom cen w roku poprzednim)/ poziom cen w roku poprzednim] x100.

13.Zasada budżetowa

To pewien postulat, który ma zapewnić najbardziej prawidłowe tworzenie budżetu oraz działanie gospodarki budżetowej.

14.Funkcje finansów publicznych

1)alokacyjna wykorzystanie mechanizmu gromadzenia dochodów i realizacji wydatków do takiego rozmieszczenia zasobów w gospodarce, które umożliwiłoby podniesienie poziomu ogólnego dobrobytu. Wiąże się z tym transfer środków z sektora prywatnego na rzecz państwa w formie opodatkowania.

2)redystrybucyjna - wykorzystanie dochodów i wydatków budżetu do zmiany alokacji rynkowej. Istotą jest oddziaływanie przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych. Problemem jest wydatkowanie środków pieniężnych - ile, na jakie cele i dla kogo oraz wpływ na zachowanie beneficjentów. Dla podziału dochodów istotne znaczenie ma wkład jednostki w procesie produkcji. Funkcję tę realizuje przede wszystkim budżet, a uzupełniającą rolę pełnią banki, system ubezpieczeń społecznych, giełda pap. wart.

3)stabilizacyjna - doprowadzanie do stabilizacji makroekonomicznej poprzez wykorzystanie dochodów i wydatków budżetu. Ma prowadzić do rozwiązania problemów stanowiących treść tzw. ”magicznego czworoboku”, tj. zapewnić wysoki poziom zatrudnienia, stabilizację cen, równowagę bilansu płatniczego i stały wzrost gospodarczy. Automatycznymi stabilizatorami koniunktury są podatki.

15.Ujęcie instytucjonalne Skarbu Państwa

Odrębny urząd państwowy (np. Ministerstwo Skarbu) zajmujący się sprawami materialnymi państwa.

16.Funkcje finansów publicznych wg klasycznej doktryny ekonomicznej

Czyli wg Smitha - podejście klasyczne, liberalne, doktrynalne, kanoniczne:

- neutralność finansów publicznych

- państwo powinno tylko tworzyć warunki do bogacenia się ludzi, oddziaływanie gospodarcze jak najmniejsze

- państwo jako „stróż nocny” - tworzy prawo i pilnuje jego przestrzegania

- funkcjonowanie tylko mechanizmu rynkowego

- dochody gromadzone są z motywu fiskalnego, są potrzebne do realizacji funkcji państwa

- system podatkowy neutralny względem mechanizmu rynkowego - podatki jak najmniejsze i tylko jeden rodzaj podatku neutralnego - nie ma takich podatków

Jest to funkcja fiskalna.

17.Stopa procentowa

Jest ceną płaconą przez pożyczkobiorcę posiadaczowi kapitału pożyczkowego lub oszczędzającemu, który zdeponował w banku swój pieniądz. We współczesnej gospodarce stopa procentowa pełni 2 funkcje:

1)funkcja wskaźnika - informuje o polityce pieniężnej i o intencjach rządu

2)funkcja bodźca - wpływ na realne procesy gospodarcze

18.Zasada gospodarki budżetowej

Nauka (postulat) finansów publicznych wysuwana pod adresem konstrukcji i funkcjonowania budżetu państwa.

19.Przesłanki zasady jedności formalnej

20.Równowaga makroekonomiczna

Oznacza stan, w którym globalny popyt i globalna podaż są sobie równe. Społeczeństwo przy określonych dochodach osobistych chce wydać tyle pieniędzy na dobra i usługi, ile przedsiębiorcy chcą za taką kwotę pieniędzy zaoferować dóbr i usług na rynku

21.Zakład budżetowy

Jest to jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych, która odpłatnie wykonuje zadania i pokrywa koszty swojej działalności z przychodów własnych. Może otrzymać dotacje przedmiotowe, podmiotowe lub celowe na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, a nowo utworzone zakłady - dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Np. przedszkola, żłobki, domy kultury.

22.Budżetowanie pośrednie (netto)

Każdy podmiot gospodarki publicznej jest w jakikolwiek sposób powiązany z budżetem przez nadwyżkę lub deficyt. Wymaga to warunku elementarnego - istnienia dochodów. Budżetowanie netto umożliwia elastyczność finansowania, a to z kolei racjonalność mikroekonomiczną. Występuje tu uzależnienie wysokości wydatków od otrzymania odpowiednich dochodów. Umożliwia to ocenę całokształtu gospodarki na podstawie wyników finansowych.

23.Odstępstwa od zasady powszechności (zupełności)

- parabudżety (pozabudżetowe fundusze celowe), które w ogóle nie są powiązane z budżetem, odstępstwo tolerowane

- istnienie państwowych osób prawnych (AMiRR, NFZ)

- istnienie środków specjalnych jednostek budżetowych - przychody przeznaczone na pewne koszty (np. stołówki szkolne); przychody muszą się równać kosztom

24.Krzywa Laffera (granice opodatkowania)

Krzywa ta obrazuje zależność między stopą opodatkowania dochodów a wpływami z tytułu podatków do budżetu państwa. Można przyjąć, że istnieją granice opodatkowania, przekroczenie których wywołuje nega­tywne następstwa przejawiające się w ograniczaniu działalności (aktywności) gospodarczej i zmniejszaniu się dochodów państwa. Przekroczenie granic opodatkowania oznacza, że ciężary podatkowe na­łożone na dany podmiot są tak duże, że zmuszony jest on ograniczyć działalność gospodarczą, a w krańcowych przypadkach nawet jej zaniechać. Sytuacja taka występuje z reguły przy podatkach progresywnych, przy których tempo przyrostu podatku jest wyższe niż tempo przyrostu dochodu.

Zbyt wysokiej i rosnącej stopie podatkowej towarzyszą niekorzystne zjawiska gospodarcze: spadek aktywności gospodarczej, ograniczanie produkcji, mniejsza skłonność do inwestowania, unikanie płacenia podatków, ukrywanie dochodów.

25.Jednostka budżetowa

To jednostka organizacyjna w sektorze finansów publicznych, która swoje wydatki pokrywa bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa lub budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Działa na podstawie statutu. Nie ma osobowości prawnej. Podstawą organizacyjną jest plan dochodów i wydatków. Np. biblioteka publiczna.

26.Zwolnienie podatkowe

Jest to definitywne wyłączenie określonej kategorii podmiotów (zwolnienie podmiotowe) lub przedmiotów (zwolnienie przedmiotowe) spod opodatkowania.

27.Ulga podatkowa

Jest to częściowe umniejszenie ciężaru podatkowego. Formy:

- zastosowanie niższej stawki podatkowej niż powszechnie stosowana

- przesunięcie terminu zapłaty podatku

- rozłożenie podatku na raty

28.Definicja legalna i doktrynalna podatku

Legalna - podatek jest publicznoprawnym, nieodpłatnym, przymusowym oraz bezzwrotnym świadczeniem pieniężnym na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej.

Doktrynalna - podatek to świadczenie: pieniężne, przymusowe, nieodpłatne, bezzwrotne, ogólne nakładane, wymierzane i pobierane przez państwo i inne związki prawa publicznego na podstawie generalnych norm prawnych.

29.Obowiązek podatkowy

Jest to nie skonkretyzowana powinność poniesienia przymusowego świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa wynikająca z ustawy podatkowej.

30.Fundusze parabudżetowe

31.Kryterium przedmiotowe przepływów finansowych

1)przepływy materialne - ruchowi pieniądza w jednym kierunku towarzyszy ruch rzeczy (dóbr i usług) w kierunku przeciwnym; są uruchamiane przy pomocy mechanizmy rynkowego; np. świadczenia pracy

2)transfery - ruchowi pieniądza w jednym kierunku nie towarzyszą żadne zjawiska realne; są uruchamiane mocą uprawnień władczych władzy publicznej; np. podatki, subsydia, transfery socjalne o charakterze rzeczowym (bezpłatne kształcenia wyższe) lub pieniężnym (stypendia naukowe). Cechy transferów: obligatoryjność, nieodpłatność, bezzwrotność.

3)przepływy rozrachunkowe - ruchowi pieniądza w jednym kierunku towarzyszy ruch usług pośrednictwa finansowego w kierunku przeciwnym. Są to:

a)przepływy bankowe - depozytowe i kredytowe

b)przepływy ubezpieczeniowe - przepływ pieniądza w jednym kierunku

c)przepływy kapitałowe - ruchowi pieniądza w jednym kierunku towarzyszą usługi pośrednictwa finansowego typu kapitałowego, które polegają na przekształcaniu oszczędności w inwestycje

32.Zasada jedności formalnej i materialnej

Jedność formalna - w danym państwie w danym czasie jest tylko jeden budżet, który jest funduszem, aktem prawnym i planem. Jeśli jest tylko jeden budżet to jest możliwa kontrola władzy ustawodawczej nad wykonawcza. Zasada nie jest przestrzegana gdyż istnieją parabudżety

Jedność materialna - zasada jednego funduszu środków. Wszystkie dochody publiczne wpływają na jeden rachunek i z tego rachunku finansowane są wydatki wg określonych preferencji i decyzji władzy publicznej. Wszystkie dochody przeznaczone są na pokrycie wszystkich wydatków. Niedopuszczalne jest łączenie określonych dochodów z określonymi wydatkami. Zasada nie jest przestrzegana, bo nie ma jedności formalnej, istnieją podatki celowe.

33.Zabezpieczenie społeczne

Jest to zespół urządzeń i instytucji zapewniających człowiekowi ochronę przed niedostatkiem, a więc gwarantujących mu poczucie bezpieczeństwa socjalnego przez zapewnienie świadczeń społecznych na pewnym minimalnym poziomie odpowiadającym jednak godności ludzkiej. Zgodnie z ideą zabezpieczenia społecznego każdy człowiek powinien mieć pewność, że gdy znajdzie się w niedostatku, otrzyma świadczenie społeczne w wysokości gwarantującej mu warunki do życia.

34.Budżetowanie bezpośrednie (brutto)

Wszystkie dochody i wydatki jednostek publicznych są dochodami i wydatkami budżetu. Umożliwia pokrywanie wydatków niezależnie od wysokości przychodów osiągniętych przez daną jednostkę organizacyjną. Władze publiczne mają możliwość kształtowania nie tylko rozmiarów, ale także struktury, standardu i technologii wytwarzania dóbr i usług publicznych. Konsekwencją budżetowania brutto jest brak elastyczności.

35.Podobieństwa i różnice funduszy pomocowych

36.Kierunki wydatków publicznych

a)finansowanie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju (inwestycje)

b)pokrycie deficytu czy strat podmiotów, także przedsiębiorstw państwowych (dotacje)

c) wytwarzanie dóbr publicznych i świadczenia usług publicznych

d)zapewnienie ładu, bezpieczeństwa i porządku wewnętrznego - wydatki na policję, wymiar sprawiedliwości, więziennictwo, ratownictwo

e)bezpieczeństwo i ład zewnętrzny - obrona narodowa, zbrojenia, sojusze militarne i obronne, dyplomacja

f)utrzymanie organów władzy (sejm, senat, prezydent i kancelaria) i administracji (rządowej i samorządowej)

g)wydatki nietypowe - rozchody publiczne: spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych i inne operacje finansowe

37.Elementy techniki podatkowej

1)podmiot podatku

a)podmiot czynny - organy władzy publicznej wyposażone we władztwo podatkowe

b)podmiot bierny - ten, na kogo nałożony jest obowiązek podatkowy. Obowiązek ten ma charakter dwoisty: składa się na niego konieczność ponoszenia ciężaru podatkowego i konieczność zapłaty podatku; ewentualnie także wykonywanie czynności proceduralnych związanych z zapłatą. W ramach podmiotu biernego wyróżnia się podatnika (osobę fiz. lub prawną, na której bezpośrednio ciąży świadczenie pieniężne), płatnika (ten, kto płaci podatek i wykonuje czynności proceduralne), inkasenta (pobiera podatek i wpłaca go na rachunek właściwego organu podatkowego)

2)przedmiot podatku - to rzeczy, zdarzenia i zjawiska, z którymi prawo wiąże obowiązek podatkowy, np. śmierć - podatek od spadków i darowizn

3)podstawa opodatkowania - wartościowo lub ilościowo wyrażony przedmiot podatku

4)stawka podatkowa - wyrażona procentowo lub kwotowo wysokość podatku, liczona od danej podstawy opodatkowania. Stosuje się: stawki kwotowe wyrażone w pieniądzu, informują, jaką kwotę stanowi podatek od danej podstawy; stawki procentowe (ułamkowe) wyrażone w procentach, informują, jaką część podstawy stawni należny podatek

5)taryfa podatkowa - zbiór stawek procentowych lub kwotowych lub procentowych i kwotowych

skala podatkowa - zbiór uporządkowanych (rosnąco lub malejąco) stawek procentowych znajdujących zastosowanie do podstawy opodatkowania. Rodzaje skal:

a)proporcjonalna - skala z jedną stawką, należność podatkowa wzrasta wprost proporcjonalnie do przyrostu podstawy podatkowej

b)progresywna - najczęstsza; zbiór stawek rosnących w miarę wzrostu podstawy opodatkowania. Powoduje to szybszy wzrost należności podatkowej niż podstawy opodatkowania

c)regresywna - wyjątek; wzrastającym podstawom odpowiadają zmniejszające się stawki podatkowe

d)degresywna połączenie skali progresywnej i proporcjonalnej

6)zwolnienia -definitywne wyłączenie określonej kategorii podmiotów lub przedmiotów spod opodatkowania

ulgi - częściowe umniejszenie ciężaru podatkowego. Formy:

- zastosowanie niższej stawki podatkowej niż powszechnie stosowana

- przesunięcie terminu zapłaty podatku

- rozłożenie podatku na raty

zwyżki - występuje wtedy, gdy podmiot nie ustalił podatku lub ustalił niewłaściwie i władza podatkowa ustala podatek w odpowiedniej wysokości z odsetkami za zwłokę; te odsetki to zwyżka

38.Odstąpienie od podatków



Wyszukiwarka