Ruchy synkretyczne:
Deima (kolonie Frnacuskie)
Założycielka: Maria Lalou- pustelnica- niedajka, która odmową seksu zabiła męża i jego brata ;) Głową sekty jest kobieta- „świeta dziewica” (widoczny synkretyzm), ale faktyczną władzę mają męscy apostołowie (charakterystyczne dla matrylinearyzmu kultur afrykańskich). Wszyscy mówią po francusku, a część nawet pisze
Unikalna wiara, ze dla białych i czarnych jest ten sam Bóg- deima to tylko doktryna murzynów. Takie chrześcijaństwo dla czarnych.
Ciekawostki z mitu stworzenia: Bóg jest czarny, wysyła Chrystusa na posyłki, miał dwie żony i wiele dzieci, Chrystus kradnie ziemie (to tłumaczy rozkład ludzkiego ciała po śmierci oraz fakt, że biali nakładają podatki na ziemię- Abidise ;) Mitu tłumaczy genealogię czarnych i białych, ale bez wartościowana- niechęć białych do czarnych spowodowana jest fetyszyzmem- stąd ratunek w deimie. Charakterytyczna dla kultur afrykańskich antropomorfizacja nie ominęła Boga.
Mit o władzy: czarny zjadł banany, wypił wino i poszedł rąbać drzewo, a biały nauczył się pisać- tłumaczy to rolę białych i czarnych w śwecie- murzyn ma się białego słuchać ;) Kościoły deima to szkoły by czarny mógł białemu dorównać- deima postuluje równouprawnienie, ale takie jaki występuje między bratem mądrzejszym a głupszym.
Mity ewangeliczne jako przejaw synkretyzmu- Mit o stworzeniu kościoła katolickiego, narodzinach Jezusa i misji deimy.
Doktryna deima jest tylko moralna- nie ma charkterytycznych dla kultury Afryki teorii naukowych.
Mit o Mace- przykład moralności (sama chęć zbicia jest grzechem) i racjonalności (magia zastapiona trucizną), ale i tradycji (Jezus rzuca przekleństwo na wieś)
Rytuały bardzo mocno związane z chrześcijaństwem, ale i cywilizacją białych (samloty i samochody na ściananch Kościoła), bark komunii, publiczna spowiedź, trzy nabożeństwa w tygodniu
Harryzm (kolonie francuskie)
Założycielem był William Wade Harris- czarny, ale wyszkolony przez szkołę metodystów katecheta i wagabunda. Jak i dermę nie cechował goantykolonializm.
Jak głosi legenda doznał objawienia w więzieniu (koło sześćdziesiątki)- Bóg nakazał mu iść i nauczać, w towarzystwie czterech młodych żon, ale za to Harris nie przyjmował darów
Zasady Harrisa:
Wiara w jednego boga i jego Testament
Święcenie niedziel
Niszczenie fetyszów
Zwalczanie złośliwej magii
Posłuszeństwo wobez wyższych od siebie (władza kolonialna)
Podstawowe zasady moralności chrześcijańskiej
Złagodzenie grzechów przez chrzest
Dopuszczał wielożeństwo, ale negował cudzołóstwo
Tolerancja dla innych kultów
Zbawienie po śmierci
Cieszył się popularnością (120-200 tys ochrzczonych prze niego ludzi), a podobiestwo z klasyczną doktryną ułatwiło krzewienie chrześcijaństwa misjom. Ale Francja go usunęła do Liberii dla świętego spokoju.
Wielu oszustów, czy choćby metodyści wykorzystywali autorytet Harrisa do swoich celów.
Dopiera druga wojna spowodowała ożywienie jego idei- neoharryzm. W okresie tym jedność sekty uległa rozbiciu (tyle sekt ile proroków), zaczęto też odchodzić od doktryny tak zbliżonej do protestanckiej, wzrasta stopień afrykanizacji.
Kimbangizm (kolonie belgijskie)- lud Bakongo
Założyciele Szymon Kimbangu (ur. 1880-1890), podobnie jak Lalou i Harris był protestantem. Kiedy nie udało mu sią zdać egzaminu na pastora doznał olśnienia i zaczął leczyc chorych.
Założenia:
Odrzucał wszelkie elementy tradycyjnej struktury społecznej Afryki - sympatia misjonarzy
Wyjątkiem jest magia dobrotliwa- praktykował
Chrzest jako selekcja- równomiernie zroszone czoło gwarantuje zbawienie
Nie należy słuchać władz- trzeba słuchać Boga.- Kimbangu zostaje uwięziony i resztę życia spędza w więzieniu.
1921- pierwsze publiczne wystąpienie. Szymon buduje kościół, a nie sektę. Dobiera sobie 12 apostołów. Szybko go zgarnięto za antykolonializm i ruch został rozwiązany.
Idee kimbangu przetrwały wśród jego uczniów (ruch kintwadi), ale odżyły w pełni i rozwinęły się, gdy pojawił się następny prorok.
Mpadyzm
Szymon Mpadi zajmuje miejsce uwięzionego Kimbangu, i tworzy nowy kościół- khakizm. Przypada to mniej wiecej na poczatek II wojny światowej
Kimbangu awansuje do roli Chrystusa czarnych- męczennika za wiarę, zbawiciela, mesjasza. Rozwija to tendencje antykolonialne nadająć teologiczne uzasadnienie. Odejście od chrześcijaństwa- pozorne, gdyż moralność pozostaje w ramach chrześcijaństwa, ale jest ono wzbogacone o rasizm (tylko czarny jest bliźnim). Odrzucał krzyż- to Kimbangu jest ich prorokiem i basta!
Wierzono, że przejęcie władzy przez Niemcy zmieni ich sytuację na lepszą- dadzą im dorobek cywilizacyjny Europejczyków (w tym białe kobiety) i czarnych misjonarzy- wyzwolenie od Europy, ale jednocześnie przejęcie kultury białych- wiara w przyjście czarnych Amerykan (Amerykanie to czarni, którzy wyblakli ;)- anty belgizm, ale nie antyeuropiezm
Wprowadził m.in. zakaz nagości
Belgowie zagrożeni mnogością ruchów antykolonialnych ogłosili w 1956 tolerancję dla wszystkich wyznań- khakizm szybko się rozpadł, a jego miejsce zajął neokinbangizm.
Neokinbangizm- odgrzewanie założeń Szymona Kimbangu. Ukonstytuowanie jego roli jako proroka- bóg zawsze wybiera człowieka z danej rasy by oświecić swój lud. Kimabngu nie jest jednak Chrystusem jak khakiźmie. Jest to „Kościół Jezusa Chrystusa w Afryce przez Proroka Szymona Kimbangu”. Doktryna jest mocno związana z protestantyzmem- odejście od tradycji kultury afrykańskiej. Kościół ten nie mieszał też w politykę. Dążył do równouprawnienia względem chrześcijaństwa.
Taka ewolucja kimbangizmu możliwa była dzięki tradycjom państwowym ludu Bakongo- 200 lat przed kolonializmem mieli prężnie działające państwo, które się rozpadła na wiele innych. Dlatego też religia była dla nich szansa na reintegrację.
Odejście od afrykańskich tradycji było możliwe ze względu na rozwój cywilizacyjny tego rejonu- między kingbangizmem a neokingbangizmem minęło 20 lat w trakcie, których Bakongo przesiąkli już mocno kulturą Europy.
Kościół Chrystusa w Afryce
Powstal wśród ludu Luo- grupy nie scentralizowanej, osiadłej wśród obcych sobie plemion Bantu- Kościół więc stałem się szansą na integrację.
Wśród Luo dochodziło wcześniej do kilku manifestacji neopoganizmów i synkretyzmów- m.in. klut Mumbo, kościół Nomiya (antykolonializm), ruch Mau-mau (antykolonializm)
Ostatecznie stanęło jednak kościele anglikańskim- nie obyło się bez kontrowersji, rozłamów itp. Jednym z przykładów kościołów anglikańskich jest ruch Ihmaela Noo, (oskarżany o promiskuityzm), kuhama (bliski tradycji europejskiej), czy kościół Bildach Kaggia
Ruchem czysto anglikańskim był ruch Jo Hera- Ludu Miłości. Szybko jednak został zakazany, gdyż cieszył się za dużą popularnością i ograniczał hierarchię Kościoła. & wspaniałych postanowiło kontynuować jednak tą tradycję i założyło Kościół Chrystusa w Afryce. Za ojca-dyrektora uznaje się Matthew Ajuoga
Założenia:
KCwA łączył w sobie doktrynę anglikańską z tradycyjną dla Afryki poligynią- ale całość ma wyglądać jednak swojsko
Dążyl do niezależności
Pzostały wszystki sakramenty, ale chrzest był dla dorosłych
Do zbawienia prowadzi wiara- grzesznicy też mogą liczyć na zbawienie
Kultura i społeczeństwo
Głównym skutkiem zderzenia się kultur europejskiej i afrykańskiej, był prawie całościowy rozkład tej drugiej.
Biali zaburzyli podstawę funkcjonowania ich kosmosu- władza należy do przodków, desakralizacja instytucji wodza
Wprowadzili elementy kapitalizmu
Utowarowienie gospodarki rolnej
Pieniądze- zaczął liczyć się interes jednostki a nie społeczności
Uwłasnościowienie ziemi- ergo jej desakralizacja, ziemia należy do przodków
tworzony przez Europejczyków rynek pracy doprowadził do rozbicia myślenia etnocentrycznego- w wielkich plantacjach pracowali Murzyni z różnych części kontynentu.
Rozbicie myślenia etnocentrycznego doprowadziło rozbicia religii plemiennych, na których opierała się tradycyjna kultura afrykańska- pojawiła się potrzeba wprowadzenia religii uniwersalistycznej. Religie, które zaczęły się pojawiać w Afryce to islam i chrześcijaństwo, w dwóch odmianach- protestantyzm (z którego powstały róźne ruchy synkretyczne) oraz katolicyzm (komunitaryzm)
Społeczną konsekwencją ruchów synkretycznych był rasizm i mesjanizm oraz związany z nimi antykolonializm. Im bardziej bezwzględny kolonizator, tym większe tendencje antykolonialne. Funkcje tych ruchów to:
Walka z kolonizatorami
Reintegracja Afrykan, których kultura została rozbita
Funkcja socjo-psychiczna- pomagały zrozumieć nową rzeczywistość, której nie były w stanie uporządkować dawne wierzenia (np. traktor). Nauka wogóla była poza zasięgiem murzynów, a swoje teorie poznawcze czerpali z religii, nie powiniem więc dziwić fakt, że skoro chcieli zrozumieć kulturę materialną europy to sięgnęli po jej religię. Chodziło o zlikwidowania dysonansu między doznawaniem świata a rozumieniem go.
Ubóstwo doktryny synkretycznej było warunkowane potrzebą integracji- tworzona minimalistyczne zasady żeby każdemu pasowały. Przede wszystkim wszystkie ruchy cechują dwa elementy:
Chrystus w różnej roli
Magia
Synkretyzm dokonał się nie tylko na płaszczyźnie teologicznej, ale również na płaszczyźnie socjologicznej- nowe ruchy religijne przejęły funkcje pełnione przez organizację plemienno-państwową.
Co ciekawe islam nie jest zsynkretyzowany- zawiera tylko pewne elementy religijne synkretyczne (ale nie socjologiczne), pewne aspekty są mniej lub bardziej rozwinięte, ale pozostały w formie niezmienionej. Głównie zawdzięcza to faktowi, że między Afryką a Islamem nie doszło do zderzenia kultur. Można więc mówić o pewnej dyfuzji, która przebiegała łagodnie i której owocem są lekkie przekształcenia, a nie konieczność rozkładu i synkretycznej reintegracji.
Zderzenie kultur jest bardzo wyraźne w sferze zachowań seksualnych, które matrycowały tradycyjne religie Afryki, a teraz matrycuje „czarne” chrześcijaństwo:
Wzór skromności chrześcijańskiej - rozmowy o seksie są tabu, seks sfera prywatną. Pozostaje w konflikcie z tradycją kultur afrykańskich, gdzie prokreacja była wartością naczelną, i istniały nawet instytucje treningu seksualnego. Brak wstyd seksualnego jest charakterystyczny dla czarnych chrześcijan, choć nie jest to już taka swoboda jak dawniej. Tym razem jednak problemy seksualne rozwiązywane są na łamach prasy.
Redakcja staje się instancją rozstrzygającą problemy seksualne młodych, tak kjak dawniej była nią starszyzna plemienna.
W listach wyraźnie widać schematy myślenia tradycyjnego i europejskiego (np. mąż zdradza, więc chcę go opuścić (monogamia eur), ale zgodnie z tradycją musiała bym zostawić mu dzieci (Afryka).
Przez listy przemawia przede wszystkim bezradność, nie bunt.
Najczęstszą motywacją dylematów nie jest chrześcijaństwo, ale przejęte z nim normy społeczne itp.
Najczęstsze problemy korespondentów:
Jednym z podstawowych problemów jest tabu seksualne nałożone na osoby spokrewnione- istnieje chociaż tradycyjna wiedza o systemie pokrewieństwa powoli zanika
Drugim problemem jest utrzymująca się norma posłuszeństwa starszyźnie- ludzie są rozdarci, nie wiedzą czy dalej muszą słuchać się starszych
Cena za zonę- element tradycyjny, który w zasadzie pozostał (niektórzy ustalają ceny czysto formalne, ale są w mniejszości)
Pamięć poligynii-wciąż znaduje wielu zwolenników nawet w kręgach mocno zeuropeizowanych (np. znachor i szesć żon)
Wiara w magię- jej przejawem jest przede wszystkim strach przed kimś kto magią grozi.
Najfajniejsza była dziewczyna, która nie chciała wyjść za swojego kochanka, ze względu na niekorzystne podtaki
Wniosek: tradycyjne schematy myślenia długo nie zostaną odrzucone- nawet czolowi afrykańscy politycy nawiązują do elementów kultury tradycyjnej (np. duchy, magia, taniec). Ale co się dziwic? Galię podpbito 2000 lat temu a ciagle widzoczne są tam preromańskie zwyczaje.