Zdarzenie prawne- fakt, z którym prawo wiąże skutek prawny. Podział na:
czynnośæ prawną- świadome celowe działanie zmierzające do wywołania prawnego stosunku (nawiazanie, zamiana, zakonczenie stosunku pr.)
RODZAJE CZYNNOŚCI PRAWNYCH
UMOWA-zgodne oświadczenie woli(konsens)- powoduje powst. stosunku praw.
JEDNOSTRONNA CZYNNOŚĆ PRAWNA- sporządzenie testamentu, wystawienie weksla, czeku, wypowiedzenie umowy, odstąpienie od umowy - decyduje o przekształceniu lub ustaniu stosunku prawn.
UCHWAŁY- decyzje podjęte w głosowaniu osób tworzących organ osoby prawnej i działających w tym charakterze
CZYNNOŚCI PRAWNE O REŻIMIE SPECJALNYM- np. zawarcie małżeństwa lub dokonanie adopcji. NIE SĄ TO UMOWY I WYMAGAJĄ WSPÓŁDZIAŁANIA ORGANÓW PAŃSTWA
SANCJE NORM PRYWATNOPRAWNYCH
Podmiot naraża się na sankcje, gdy narusza swe obowiązki
czy to dziłając niezgodnie z treścią zakazu (nakazu) płynącego z treści ustawy
czy to naruszjąc swe powinności określone w umowie
Rodzaje sankcji:
nieważnośæ bezwzględna- nieważnośc z mocy prawa; sąd uwzględnia ją z urzędu ; strony muszą zwrócić to ,co świadczyły
nieważnośæ względna (wzruszalnośæ)- nie powoduje sama przez się nieważności. Istnienie wadliwości uprawnia osobę do podważenia tej czynności prawnej .Gdy to zrobi czynnośæ staje się nieważna od początku. Wzruszenie następuje przez złożenie oświadczenia drugiej osobie, niekiedy sądu.
niezupełnośæ czynności prawnej- w sytuacjach ,gdy prawo wymaga zgody osoby trzeciej. Dotknięta nią czynnośæ prawna nie jest traktowana jako wywierająca definitywne skutki prawne.
względna bezskutecznośæ- czynn. prawna nie wywiera skutków pr. względem konkretnych osób, w ten spoób chronionych przez prawo
obowiązek naprawienia szkody
przymusowe wykonanie zobowiązania- zabranie czegoś z majątku dłużnika po postępowaniu sądowym i egzekucji. Jeśłi nie da się wykonaæ zobowiązania, to wtedy obow.napr. szk.
HIERARCHIA NORM PRAWNYCH
lex specialis derogat legi generali- szczegółowa uchyla ogólną
lex posterior derogat legi priori
lex posterior generalis non derogat legi priori speciali
lex superior derogat legi inferiori
brak jakiejś kwestii w regulacji szczegółowej sugeruje możliwośæ siegnięcia do kwestii ogólnej
ŹRÓDŁA PRAWA PRYWATNEGO
p. stanowione- legislacja
p. konstytucyjne- na wypadek sprzeczności aktu wyższego i niższego rzędu spory rozstrzyga TKONS.
p. miedzynarodowe( pakty człowieka też)- może pozostawaæ w sprzeczności z prawem wewnętrznym
p. zwyczajowe- utrwalona praktyka traktowana „tak jak obowiązujace prawo” przez organy stosujące prawo
zwyczaj- źródło prawa w znaczeniu funkcjonalnym
umowa indywidualna- kształtuje stosunki między zawierającymi je stronami
wzorzec umowy( lex contractus- prawo kontr.) - opracowany przez jedną ze stron jako gotowy wzór postanowieñ przyszłych zawieranych przez tę stronę umów.
PRAWO MIĘDZYCZASOWE-klauzula prawa intertemporalnego wskazuje jakie prawo ma byæ stosowane przy wejściu w życie nowej ustawy wobec stosunków, które powstały powstały i nadal trwają.
ZASADA BEZPOŚREDNIEGO DZIAŁANIA- RETROSPEKTYWNOŚCI LUB RETROAKTYWNOŚCI NIEPRAWID£OWEJ- od daty wprowadzenia nowej ustawy tylko tą się stosuje.
KODEKSY PRAWA PRYWATNEGO
kodeks rodzinny i opiekuñczy- reguluje stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami , rodzicami i dzieæmi
kodeks handlowy- reguluje zagadnienia tego, kto jest kupcem-rejestru handlowego; spółki jawnej, z o.o., akcyjnej
kodeks morski - kwestie żeglugi morskiej ,zagadnienia własności ,umów przewozu i innych usług związanych z żeglugą
ZDOLNOŚÆ PRAWNA OSOBY FIZYCZNEJ-zdolnośæ do posiadania praw i obowiazków o charakterze cywilnoprawnym. Ma je każdy człowiek .
Nasciturus- płód , przed urodzeniem ma podmiotowośæ warunkową , a więc połowiczną - o ile będzie żywy
ZDOLNOŚÆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSOBY FIZYCZNEJ-zdolnośæ nabywania praw i obowiazków w zakresie prawa cywilnego przez własne , świadome czyny.Posiadanie tej zdolności zależy od wieku oraz faktu ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częsciowego .
OSOBA PRAWNA-podmiot praw i obowiązków w prawie cywilnym. Twór sztuczny . Samodzielny podmiot mający własne ,wyodrębnione interesy ,własne prawa, majątek. Os. pr. same ponoszą odpowiedzialnośæ za swe działanie. Każda osoba prawna jest jednostką organizacyjną, ale nie odwrotnie. RODZAJE OSÓB PRAWNYCH:
ZRZESZENIA-zgrupowanie pewnej grupy osób fizycznych
ZAK£ADY- przesądzające jest zgrupowanie pewnego majątku.
Nadanie os. praw. ułatwia samodzielne funkcjonowanie tej osoby , ale samodzielności nie gwarantuje.Posiadanie os. pr. wyklucza możliwośæ oddziaływania na jednostkę przez legislatora czy administrację w zakresie uczestnictwa w obrocie cywilnoprawnym srodkami innymi, niż przewidziane wobec obywateli, a więc tylko ustawowymi.Osoby pr. jako jednostki organizacyjne -jednośæ elementów majątkowych i osobowych, a także zorganizowanie ich w strukturę.
ZDOLNOŚÆ PRAWNA OSÓB PRAWNYCH- nie ma w zakresie praw i obow. mających służyæ tylko człowiekowi ( prawa i obowiązki w zakresie spraw rodzinnych, wiążących się z małżeñ. czy rodzicielstwem.
ZDOLNOŚÆ DO CZYNNOŚCI PR. OSOBY PRAWNEJ- osoba działa przez swe organy (jednostki lub zespoły ludzi , powoołane do pełnienia funkcji organu danej osoby prawnej we właściwy sposób , wskazany przez ustawę i statut konkretnej osoby pr.. Te same Ÿródła regulują współdziałanie organów) Osoby będące organem nie działąją jako osoby fizyczne , lecz występują w roli organu osoby prawnej, dlatego muszą działaæ zgodnie z przewidzianymiprzez ustawę i statut trybem postępowania i w granicach kompetencji.
WYKROCZENIE PRZEZ ORGAN POZA GRANICE KOMPETENCJI- umowa ta nie wiąże osoby prawnej . Ta druga osoba na podst. art.39 ma prawo do zwrotu tego , co włożyła w transakcję i może żądaæ naprawienia szkody , że wdałą się w tą transakcję.
PZEDSTAWICIELSTWO
przedstawiciel- dokonuje czynnosæi ze skutkiem dla reprezentantowanego , działa na jego rzecz i w jego imieniu.
ZASTĘPCA POŚREDNI- działa we własnym imieniu,lecz na cudzy rachunek ( ajent, czynności giełdowe i bankowe, komisant)
NEGOTIORUM GESTOR- prowadzący cudze sprawy bez zlecenia. Działa jak pełnomocnik, we własnym imieniu i na cudzy rachunek, bez ważnego umocowania (jak to jest u pełnomocnika), zawsze w interesie tego, dla którego działa.
PRZEDSTAWICIELSTWO USTAWOWE- osoba mająca pełną zdolnośæ do czynności prawnych.
PE£NOMOCNICTWO- może mieæ nawet osoba mająca ograniczoną zdolnośæ do czynności pr.. Pełn. nie może dokonaæ czynności prawnych z samym sobą.
Rodzaje pełnomocnictw:
peł. ogólne- bez wskazania czynności jakich ma dokonaæ peł.- ale tylko czynności zwykłego zarządu majątkiem. Wymaga zwykłej formy pisemnej.
domniemane- osoba jest umocowana do czynności wykonywanych tam, gdzia się znajduje( sklep- klient nie upewnia się czy sprzedawca jest pełnomocnikiem)
reprezentacja wzajemna małżonków
prokura- musi byæ ujawniona w rejstrze handlowym prowadzonym przez sąd. Jest to rodzaj pełnomocnic. ogólnego , nie ogranicza się jednak do czynności zwykłego zarządu. Prokurentowi nie wolno zby przedsiębiorstwai nieruchomości
OCHRONA DÓBR OSOBISTYCH -zdrowie ,wolnośæ, cześæ , swoboda sumienia, nazwisko, pseudonim, wizerunek, tajamnica koresponedncji, nietykalnośæ mieszkania,twórczość naukowa, artystyczna , wynalazcza.
Dobra zostają pod ochroną pr. cywilnego, niezależnej od ochrony pr. karnego czy administr.Dobra os. są niezbywalne.
Ochrona wyraża się w:
roszczeniu o zaprzestanie naruszeñ tych dóbr
żądanie podjęcia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia
SANKCJE zasadniczo mają charakter niemajątkowy. WYJ¥TEK!!!
NAWI¥ZKA- orzekanie na rzecz PCK w razie umyślnego naruszenia dóbr osobistych
ZADOŚÆUCZYNIENIE przwidziane w art. 40 prawa prasowego na wypadek zawinionego wtargnięcia prpzez publikację w sferę prywatności jakiejś osoby.
PRZEDMIOTY PRAWA
RZECZY -przedmioty materialne wyodrębnione z przyrody w taki sposób, aby móc samodzielnie występowaæ w obrocie
NIERUCHOMOŚCI -częśc powierzchni ziemi stanowiąca przedmiot odrębny własnosæi , wraz ze wszystkim, co jest z nią trwale związane (budynki ,rośliny).Granice
poziom- okolicznośæ, że nieruchomośc należy do określonego właściciela
pion- możliwośc faktycznego oddziaływania właśc.
głąb- kopaliny należą do pañstwa
nieruchomośæ rolna- jest lub może byæ wykorzystywana do prowadzenia działalności wytwórczej w zkresie produkcji roslinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sądowniczej i rybnej.
PRAWA NA NIERUCHOMOŚCIACH
to, co jest trwale zwiazane z gruntem ,do gruntu przyrasta- superficies solo cedit,stając się własnością właściciela gruntu
tylko dla nieruchomości prowadzi się księgi wieczyste
niektóre ograniczone prawa rzeczowe można ustanowiæ tylko wobec nieruchomości( użytkowanie wieczyste, służebności ,hipoteka) a niektóre tylko wobec ruchomości- zastaw. Niektóre zobowiązania mogą dotyczyæ tylko nieruchomosci- DO¯YWOCIE
przenisienie własnosæi nieruchomości wymaga aktu notarialnego
przeniesienia nie można obwarowaæ ani warunkiem ani terminem
w prawie spadkowym czy egzekucyjnym prawo przewiduje różne skutki prawne dla nieruchomości i ruchomości.
Autor : Robert Rybicki - serdeczne dzięki !!!
Prawo ma charakter normatywny, zawiera normy, reguły postępowania (nakazy, zakazy lub przyzwolenia - ius cogens). Prawo cyw. - to sugestie pewnych zachowań stron transakcji (ius dispositivum). Zachowania te prowadzą do skutków prawnych.
Zadania prawa: zapewnienie bezpieczeństwa prawnego, stabilizacja i pewność stos. pr., umożliwienie osiągnięcia sprawiedliwości. Pogodzenie tych celów wymaga korzystania przez prawo z kompromisu.
Struktura prawa:
- prawo cywilne - równość pozycji stron stosunku praw.
- karne - posługuje się inst. kary
- administracyjne - adresat norm w pozycji podporządkowanej
Podział ze względu na przedmiot normowania:
- prawo bankowe, ubezpieczeniowe, gospodarcze, wodne, celne, procesowe
Hierarchia norm prawnych:
LEX SPECIALIS DEROGAT LEGI GENERALI - regulacja szczegółowa uchyla ogólną
LEX POSTERIOR DEROGAT LEGI PRIORI - regulacja późniejsza uchyla wcześniejszą
LEX POSTERIOR GENERALIS NON DEROGAT LEGI PRIORI - późniejsza generalna nie uchyla wcześniejszej szczegółowej
LEX SUPERIOR DEROGAT LEGI INFERIORI - akty ważniejsze uchylają akty niższego rzędu.
Brak jakiejś kwestii w regulacji szczegółowej sugeruje możliwość sięgnięcia do kwestii ogólnej
Prawo cywilne dzielimy na:
1.część ogólna - unormowania innych działów
2. prawo rzeczowe - skupia się na korzystaniu z mienia
3. prawa autorskie i wynalazcze
4. prawo zobowiązań - reguluje stosunki obrotu, wymiany, czyli jak dokonuje się transakcji
5. prawo handlowe - podobnie jak prawo zobow. ale w odniesieniu do czynności prawa handlowego dokonywanych przez kupców
6. prawo spadkowe
7. prawo rodzinne
Cechy prawa cywilnego
1 autonomia podmiotów - swoboda umów w PC, strony zawierające umowę są względem siebie autonomiczne
2 demokratyzm- równość stron
3 prawo rozsądnego kompromisu - muszą być wyważone proporcje pomiędzy najczęściej pozostającymi między sobą sprzeczności interesami stron.
4 samoobsługowy charakter PC- strony same decydują, o treści umów i wynikającym z tego skutku prawnym, o chęci korzystania z przysługujących im uprawnień; ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi)
5 uprawnienia - oznacza co wolno do czego ma się prawo; upraw. i obow. to prawo podmiotowe Upraw. jednego podmiotu towarzysza obowiązki innego
6 Różnorodność sankcji PC- działanie niezgodne z treścią płynącą z treści ustawy lub naruszenie powinności określonych w umowie:
- nieważność, bezskuteczność czynności prawnej (umowy)
- obowiązek naprawienia szkody
- przymus wykonania zobowiązania
- przymus rozwiązania, przekształcenia stos praw.
PODSTAWOWE POJĘCIA PC
1 zdarzenie prawne - fakt , z którym prawo wiąże skutek prawny - powstanie, zmiana lub zakończenie stosunku prawnego; zachowanie zmierzające do wywołania skutku prawnego zwłaszcza przez złożenie oświadczenia woli.
2 zobowiązanie - więź prawna łącząca stronę zobowiązana (np. dłużnik) i uprawniona (wierzyciel). Dłużnik zobowiązany jest do pewnego świadczenia, wierzycielowi służy wobec dłużnika roszczenie.
3 umowa - zgodne co do treści oświadczenie woli min. 2 stron zmierzające do nawiązania lub przekształcenia stosunku prawnego
- odstąpienie od umowy - złóż. oś. woli jednej strony celem likwidacji umowy i jej skutków z mocą, wsteczna - od momentu zawarcia umowy
- wypowiedzenie umowy - likwidacja skutków umowy [tylko jedna strona) bez skutków wstecznych - skutek tylko na przyszłość
- rozwiązanie umowy - za zgodą, stron ze skutkiem wstecznym bądź nie
- umowa wzajemna / zobowiązanie wzajemne - każda ze stron umowy jest jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem drugiej strony
4 zdolność prawna - możliwość posiadani praw i obowiązków cywilnoprawnych, możliwość bycia podmiotem PC
zdolność do czynności prawnych - możliwość nabywania praw i obowiązków cywilnoprawnych w drodze czynności prawnych.
5 odpowiedzialność majątkowa - majątek dłużnika stanowi gwarancję jego świadczenia
POJĘCIE ŹRÓDEŁ PRAWA:
1 Źródła przedmiotowe :
-przepisy - akty normatywne - musza być wydane przez odpowiedni organ i we właściwy sposób ogłoszone.
2 Źródła funkcjonalne:
- zasady współżycia społecznego - umowa sprzeczna z tymi zasadami będzie nieważna , zasady te określają treść i granice prawa własności, powodują powstawanie uprawnień; nie są przepisami prawa lecz normami o charakterze moralnym ,obyczajowym do których prawo odsyła.
- zwyczaje - KC odsyłając do nich manifestuje tolerancję i zachętę dla stron do układania swych stosunków zgodnie z indywidualnymi interesami lub wypraktykowanymi zwyczajami środowiskowymi
O tym, co znaczą te zwroty zadecydować może sąd.
- umowa indywidualna - kształtuje stosunki między zawierającymi ją, stronami
- wzorzec umowny (lex contractus) - opracowany przez jedną, ze stron jako gotowy wzór, formularz, zbiór postanowień przyszłych.. Przyśpiesza on i ułatwia zawarcie umowy, a z drugiej strony zawiera klauzulę dogodne dla autora wzorca, zastrzega dla niego dogodniejsze warunki umów.
- Orzecznictwo sadowe - to tylko stosowanie prawa a nie jego tworzenie, ma wpływ na rozpowszechnienie określonej przyjętej przez sad interpretacji prawa.
SYSTEM ŹRÓDEŁ PC
Kodeks cywilny - podstawowe źródło, 4 księgi:
1 ks. Część ogólna -dot. przedmiotów i podmiotów prawa , umów i ich ważności, znaczenia upływu czasu
2 ks. Prawa rzeczowe
3 ks. Zobowiązania
4 ks. Prawo spadkowe
Tylko w KC jest zawarta regulacja dotycząca prawa międzyczasowego (wskazuje jakie prawo ma być stosowane przy wejściu w życie nowej ustawy wobec stosunków już istniejących)
Inne kodeksy w obrębie PC:
kodeks rodzinny (1964), kodeks handlowy (1934), kodeks morski (1961 )
Pozakodeksowe przepisy PC: Prawo prywatne międzyn., Ustawa o księgach wieczystych i hipotece, przepisy o spółkach handl. ,prawo autorskie i wynalazcze, ustawy dotyczące osób pr.( o przedsiębiorstwach państw., pr. spółdzielcze, pr. bankowe, ustawa o NBP), ustawy kompleksowe dot. różnych działań gosp.(prawa : lokalowe, budowlane, wodne, przewozowe, itp.)
Akty wykonawcze PC - rozporządzenia.Warunki ważności rozp.:
1 muszą, trzymać się w granicach upoważnień udzielonych przez ustaw macierzystą 2 nie mogą zmieniać treści ustawy macierzystej
3 nie mogą samodzielnie nakładać obciążeń na obywatela
Obowiązywanie PC w przestrzeni
Na terytorium danego państwa, dot. obywateli i cudzoziemców (równouprawnionych z obywat. co do praw i obowiązków)
Obowiązywanie PC w czasie
Prawo wchodzi w życie w terminie i trybie określonych w przepisach końcowych. Zakończenie obowiązywania aktu następ. przez jego wyraźne uchylenie (derogacja) lub wydanie aktu późniejszego regulującego te same kwestie
LEX RETRO NON AGIT - prawo nie działa wstecz, choć sam ustawodawca może zdecydować się na retroaktywność prawa.
Wykładnia i jej metody:
- funkcjonalna - ustalanie znaczenia przepisu zgodnego z funkcja lub celem jaki chciał osiągnąć ustawodawca
- systemowa - ustalenie znaczenia przepisów ze względu na miejsce przepisu wewnątrz aktu normatywnego
- językowa - wykorzystywanie reguł znaczeniowych i stylistycznych języka prawnego i naturalnego
- logiczna - zastosowanie reguł logiki
- historyczna - za punkt wyjścia służą okoliczności historyczne powstawania przepisu i ówczesne warunki społ. , gosp. , polit.
Każda wykładnia obarczona jest zasada zgodności z konstytucja i wykładniami konstytucji.
IUS COGENS - treści użytkowania wieczystego, służebności , użytkowania , spółdzielczego prawa do lokalów, hipoteki, nie można w umowie ująć inaczej niż zrobił to w przepisach ustawodawca.
PODMIOTY PC
OSOBY FIZYCZNE - zdolność prawna os. fiz. - zdolność do posiadania tylko praw i obowiązków o char. cywilnoprawn. (każdy człowiek). Nabycie - z chwilą odłączenia od ciała matki. utrata- z chwila śmierci. Zdolność do czynności prawnej - możliwość nabywania praw i obowiązków w zakresie PC przez własne świadome czyny ; zależnie od wieku ; pełna- od 18 lat, ograniczona 13-18 lat i osób ubezwłasnowolnionych częściowo. Ubezwłasnowolnienie (urzędowe, sformalizowane w wyroku sądowym pozbawienie lub ograniczenie zdol. do czyn. pr.): całkowite - os. powyżej 13 lat- chore psychicznie , niedorozw. umysłowo, uzależnione; poniżej 13 lat wszystkie; częściowe - osoby pow. 131at - o mniejszej intensywności.
Dobra osobiste - pozostają pod ochrona PC niezależnie od ochrony przez prawo karne lub administracyjne. W przypadku naruszenia dóbr osobistych przysługują roszczenia o zaprzestanie naruszenia dóbr osobistych lub też żądanie podjęcia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Sankcje związane z naruszeniem dóbr osob. maja charakter niemajątkowy. Dobra os. są niezbywalne- ściśle związane z dana osoba.
OSOBY PRAWNE - sztuczne twory - samodzielny podmiot mający własne ,wyodrębnione interesy , własne prawa i obowiązki, majątek, ponoszące odpowiedzialność za swe działania.
Rodzaje:
- korporacyjne - zrzeszenia, stowarzyszenia, partie-zgrupowanie pewnej ilości osób fiz.
- fundacyjne- zakłady, przedsiębiorstwa, spółki -zgrupowanie kapitału.
Skarb państwa - os. pr. w zakresie praw i obow. dot. mienia państw. , które nie zostało przekazane os. prawnym.
zdolność prawna os. pr. - nie ma jej w zakresie praw i obowiązków mających służyć tylko człowiekowi. Identyczność zdolności prawnej osób fiz. i pr.: ponoszenie odp. przez os. pr. za szkody wyrządzone osobom trzecim i dobra osobiste os. pr. podlegają ochronie PC. Nabycie, wpis do rejestru, utrata - decyzje ustawodawcy, organu adm. , inicjatywa członków - założycieli lub samej osoby pr.
Zdolność do czynności prawnych os. pr.-os. pr. działa przez swe organy powołane i uwarunkowane przez ustawę i statut danej osoby pryw. Organ jest częścią składowa os. pr. (nie jest nią, przedstawiciel). Wykroczenie organu poza granice swych kompetencji powoduje nieskuteczność prawna danego działania.
Przedstawicielstwo. Osoby pr. i fiz. nie muszą, działać w obrocie osobiście, mogą, przez os. trzecią-przedstawiciela. Przedst. działa na rzecz i w imieniu reprezentowanego. Rodzaje:
1. przedstawiciel ustawowy - pełna zdol. do czyn. pr .(rodzice)
2. pełnomocnictwo - może mieć nawet osoba mająca ograniczona zdol. do czyn. pr .
a) ogólne - czynności zwykłego zarządu majątkiem - wymaga zwykłej formy pisemnej
b) domniemane - osoba jest umocowana do czynności wykonywanych tam gdzie się znajduje [sklep-sprzedawca]
c) reprezentacja wzajemna małżonków
d) prokura -musi być ujawniona w rejestrze handlowym prowadzonym przez sąd. Jest to rodzaj pełnomocnictwa ogólnego, ale nie ogranicza się jednak do czynności zwykłego zarządu. Prokurentowi nie wolno zbyć przedsiębiorstwa lub nieruchomości.
e) pełnomocnictwo w administracji - pełnomocnik skarbu państwa ,gminy , urzędu.
Powstawanie praw i obowiązków cywilnoprawnych
Różnorodność zdarzeń prawnych :
- zachowania ludzkie celowo zmierzające do wywołania skutku prawnego
- zachowania ludzkie nieświadomie wywołujące skutek prawny
- akty organów państw.
- zwykłe wydarzenia
Przekształcenie prawa dotyczy :
- podmiotów: cesja czyli przelew wierzytelności
- treści: aneksy do umów zmieniające w pewnym stopniu treść umów
UMOWA - zgodne oświadczenie woli[ konsens] przynajmniej dwóch stron; świadome i celowe działanie zmierzające do wywołania skutków prawnych. istnieje możliwość sądowej zmiany treść umowy w przypadku zaistnienia niezależnej od którejkolwiek ze stron zmiany stosunków zewnętrznych [ rebus sic stantibus]
Funcie umowy:
* służy grupom ludzi lub kapitału w zamierzonym celu
* służy zapewnieniu trwalszej współpracy, koordynowaniu działań
* zobowiązuje do konkretnego świadczenia
*służy zabezpieczeniu innych praw
*służy realizacji celów gospod.
Rodzaje umów:
- nazwane - ich elementy określone w KC lub pozakodeksowych źródłach
- nienazwane- nieokreślone przez ustawodawcę w przepisach; wynikają ze swobody umów
Granica swoboda umów są, prawa natury i przepisy prawa. Rdzeniem umowy jest oświadczenie woli - zachowanie świadczące wolę dokonania czynności pr. Umowa jest ważna dla adresata od chwili faktycznego zapoznania się z treścią umowy
Inne czynności prawne
* jednostronna czynność prawna - wystawienie weksla , czeku; testamentu
* uchwały - decyzje podjęte w głosowaniu
* czynn. pr. o reżimie specjalnym- małżeństwo , adopcja
Inne przesłanki wymagane przy składaniu oświadczeń: zgoda osoby trzeciej [brak , gdy wymaga tego prawo, powoduje bezskuteczność oświadczenia], zezwolenie administracji, wpis do księgi wieczystej.
Zawarcie umowy [ warunek: zgodne oświadczenie woli; przymus - gdy zawarto umowę przedwstępną] :
umowa adhezyjna - przez przystąpienie
- ofertowy tryb zawarcia umowy - złożenie oferty: gotowa propozycja zawarcia umowy; oferta wiąże tylko oferenta; oferta handlowa.
- rokowaniowy tryb zawarcia umowy : rokowania- stopniowe dochodzenie .do treści umowy; ogłoszenia, reklamy, cenniki.
Zawieranie umów z użyciem wzorca
Wzorzec kwalifikowany - autor był ustawowo zobowiązany do jego utworzenia, musi go tez doręczyć partnerowi by mógł się on również zapoznać z jego treścią
Wzorzec niekwalifikowany - wydanie nie ma umocowania w przepisach
Dodatkowe zastrzeżenia umowne:
+ warunek
+ termin
WADLIWOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH - niespełnienie przesłanek wymaganych przez ustawę wobec czynności prawnych
1) Nieważność bezwzględna - nieważność z mocy prawa
+ przekroczenie kompetencji
+ niezachowanie odpowiedniej formy
+ sprzeczność czynności z pr. oraz zas. wspolz. spol.
+ umowa o świadczenie niemożliwe
+ brak świadomości i swobody przy składaniu oświadczenia woli
2) Nieważność względna (wzruszalność) - sad uwzględnia tylko na wniosek uprawnionego
+ wadliwość oświadczenia woli - błąd (dot. czyn. pr., istotny)
+ podstęp
+ groźba
+ wyzysk
3) Bezskuteczność zawieszona - brak wymaganej zgody os. trzeciej na dokonanie czyn. pr.
4) Bezskuteczność względna
AKTY ADMINISTRACYJNE - powodują bezposr. skutki cyw.-praw.
UPŁYW CZASU - powoduje powstanie, zmianę, przekształcenie, ustanie stos. praw.
+ Zasiedzenie (3,10,20 lat)
+ Terminy zawite (prekluzyjne) określone przez ustawodawcę do dokonania pewnej czynności, uchybienie powoduje wygaśnięcie uprawnienia
+ Przedawnienie - upływ terminu NIE POWODUJE wygaśnięcia uprawnienia lecz NIEZASKARŻALNOSC roszczenia (dot. tylko roszczeń majątkowych)
WYRZĄDZENIE SZKODY JAKO ZD. PRAWNE
1 ) odp. ubezpieczeniowa
2) odp. kontraktowa - naprawienie szkody w miejsce wykonania zobowiązania
3) odp. deliktowa - wyrządzenie szkody rodzi nowy skutek prawny czyli nakaz naprawienia szkody
BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE - jeśli korzyść majątkowa nie ma uzasadnienia pr. istnej obow. zwrotu nienależnie uzyskanego wzbogacenia *szczególny wypadek - nienależne świadczenie
PRAWO PODMIOTOWE określa co komu jest wolno, do czego ma prawo. Treść pr. podm. określają, przepis. a obok nich umowy, zwycz., zas. współżycia spol. Pr. podm. wyznacza sferę wolności postępowania podm.
Pr. bezwzględne - ujęte jako uprawnienia do pewnego dobra (pr. autorskie).
Pr. względne - wynikające ze zobowiązań. Zachowanie zobowiązanego - świadczenie Wyst. przy realizacji pr. wzg. Pr. bezwzgl. nie zobowiązuje nikogo do świadczeń. Przy naruszeniu pr. bezwgl. po str. uprawnionego pojawia się ROSZCZENIE. Natomiast pr. podm. wzgl. zawsze związane jest z roszczeniem (kierowanym przeciw konkretnej os. zadaniem spełnienia świadczenia).
Pr. p. b. powst. tylko za zgoda przepisów. Katalog p. p. b. jest zamknięty. Natomiast z uwagi na fakt swobody umów trudno jest określić ilość pr.w.
Pr. bezwzgl. RZECZOWE:
- własność
- użytkowanie wieczyste
- ogr. pr. rzeczowe * użytkowanie * slużebn. grunt. * slużebn.osob.* spółdzielcze lokalu w spółdz. mieszk. * hipoteka
PR.SAMOISTNE I AKCESORYJNE
PR.SAMODZIELNE I ZWIAZANE - pr. zw. funkcjonuje tylko z pr., z którym jest zw.
PR.PRZENOSZALNE (dopuszczalność zmian podm. pr.) I NIEPRZENOSZALNE
NABYCIE I UTRATA PR.
1. Nabycie pierw. i pochodne - przy nabyciu pierw. syt. osoby, która nabywa pr. nie jest zw. z syt. pr. poprzednika.
- przy nabyciu pochodnym os. nabywająca nie może mięć większych praw niz. os. poprzednia
2. Nabycie translatywne i konstytutywne - wiąże się z faktem nabycia pr., które nie istniało poprzednio (nabycie konstytutywne) i z faktem nabycia pr., które istniało poprzednio (n. translatywne)
Najczęściej spotyka się w obrocie n. poch. N. poch. translatywne to wejście w sytuacje poprzednika (np. przejęcie długu). N. poch. konstytutywne ma miejsce, gdy rzecz obciąża się jakimś prawem (np. właściciel nadaje licencje)
Zas.> "Nikt nie może przenieść więcej praw niz. sam posiada"
"Nemo plus iuris transfere potest quam ipse habet"
Utrata pr.- gdy pr. wygasa albo przechodzi na inne osoby.
PRZEDMIOTY PR.: 1. Rzeczy (ruchomości i nieruchom.)
2. Pieniądz, dobra niematerialne
3. Majątek, mienie oraz przedsiębiorstw.
Zobow. odnoszące się
* do rzeczy - dzierżawa ,najem ,użyczenie
* świadczenie usług - umowa o dzieło, przewóz, spedycja, przechowanie, skład, komis
* kredyt - pożyczka, kred. bank., depozyt nieprawidłowy, rachun. bank.
Rzeczy są przedmiotami mater., mogą występować samodzielnie w obrocie.
Rzeczy:
* nieruchomości - związane z gruntem, ks. wiecz.
* ruchomości
Inny podział rzeczy:
* podzielne i niepodzielne * zużywalne i niezużywalne
* rzeczy w obrocie i poza obrotem
Przedmioty materialne nie będące rzeczami: ciecze, głazy, kopaliny, zwierzęta w stanie dzikim.
Przedmioty niemater.: energia, dobra o charakterze intelektual., dobra osobiste (cześć, prywatność), pr. podm. mogące być przedm. innych praw.
PIENIĄDZ - MIERNIK WARTOŚCI, ŚRODEK PŁATNICZY
PAPIERY WARTOŚCIOWE:
- imienne (przelew)
- na okaziciela
- na zlecenie (indos - zbycie w drodze pisemnego oświadczenia)
Rodzaje pap. wart.:
-wierzytelności pieniężne (czeki, weksle, obligacje)
- prawa czlonk. w spółce akc. - akcje
- prawa do rozporządzania rzeczami znajdującymi się u innych osób - papiery towarowe
MIENIE (zbiorcza nazwa pr. majątkowych wszystkich typów) I MAJĄTEK (ogol praw majątkowych danej osoby)
Surogacja - wejście w miejsce jednego skl. majątkowego innego s.m
WYKONYWANIE PRAW, UPRAWNIEŃ
Zasadniczo nie ma obowiązku wykonywania pr. majątkowych w sferze P.C. Nie ma także obow. OSOBISTEGO wykonywania pr. i obow.
Kolizja pr. - zasada pierwszeństwa
Dłużnik kontra wierzyciel
Zwłoka powoduje:
- obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody
- możliwość zerwania umowy przez stronę poszkodowana
- w przypadku rzeczy - istnieje obow. odszkodowania za niezwracanie rzeczy z powodu jej zguby lub zniszczenia
Zobowiązania o reżimie szczególnym: małżeństwa i adopcja
Przekształcenie stosunku
a) JEDNOSTRONNE:
+ potracenie
+ wykonanie zobowiązań przemiennych
+ odstąpienie od umowy - moc wsteczna ex tunc
+ wypowiedzenie umowy - na przyszłość ex nunc
b) DWUSTRONNE:
+ nowacja
+ ugoda
+ świadczenie w miejsce wykonania
+ rozwiązanie umowy ex tunc lub ex nunc
+ zwolnienie z długu
Przekształcenie przez sąd:
+ zmiana treści lub przedmiotu umowy z uwagi na nadzwyczajne okoliczności rebus sic stantibus
+ wyzysk powodujący wadliwość umowy
+ przekształcenie przez sad zobowiązań pieniężnych
+ określenie wysokości świadczenia przy rencie i alimentach przy zmianie okoliczności
Przekształcenie z mocy prawa:
+ niemożliwość świadczenia z przyczyn, za które nie ponosi się odpowiedzialności - wygaśnięcie zobow.
+ niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobow. z przyczyn, za które Dłużnik odpowiada naprawienie szkody
WIELOŚĆ PODMIOTÓW STOS.PRAW.:
+ współwłasność (łączna, rozłączna)
+ wielość podmiotów (podzielność świadczenia - na kilka osób)
+ zobowiązania solidarne (wierzycieli lub dłużników)
Zabezpieczenie realnego wykonania umowy:
a) zadatek
b) uprawnienie do zaspokojenia się na koszt zobowiązanego
c) samopomoc, jako: - samoobrona
- aktywne działanie na rzecz przymusowej realizacji zagrożonego prawa (prawo zatrzymania rzeczy)
d) odpowiedzialność: rękojmia (za wady rzeczy) i gwarancja (jakość)
}i rok } okr. z góry
Zabezpieczenia osobiste:
a) potracenie (zasada subsydiarności - wierzyciel zaspokaja się głownie u dłużnika głównego)
b) weksel
c) umowa gwarancyjna - w postaci umowy o świadczenie przez osobę trzecia
d) umowa ubezp. - zawsze odpłatne
e) przelew na zabezpieczenie
Zabezpieczenia rzeczowe:
a) przewłaszczenie w celu zabezpieczenia ( strony dokonują cesji wierzytelności na rzecz cesjonariusza)
b) zastaw
c) kaucja pieniężna
d) hipoteka
e) zastrzeżenie pr. własności
SKARGA PAULIANSKA - pozwala, poprzez uznanie pewnych rozporządzeń majątkowych dłużnika za bezskuteczne wobec wierzycieli, ocalić integralność jego majątku osobistego jako gwarancji wypłacalności
Ochrona posiadania - łączy się z posiadaniem rzeczy, jest uprawnieniem NIE PRAWEM
Posiadanie:
+ samoistne
+ niesamoistne
Roszczenie o ochronę posiadania musi być wytoczone przed upływem roku
> przywraca stan faktyczny
* ODNOSI SIĘ NAWET DO ZŁODZIEI