2. SZATA ROŚLINNA
2.1. Kraina Bałtycka
CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA
Kraina Bałtycka obejmuje północno-zachodnią część Polski - obszar gromadnego występowania buka zwyczajnego. Podzielona została na 24 mezoregiony przyrodniczo-leśne, zgrupowane w 8 dzielnic.
Według fizycznogeograficznej regionalizacji kraina I znajduje się na obszarze dwóch podprowincji Europy Zachodniej: Pobrzeży Południowobałtyckich (makroregiony: Pobrzeże Szczecińskie, Koszalińskie i Gdańskie) i Pojezierzy Południowobałtyckich (makroregiony: Pojezierze Zachodniopomorskie, Wschodniopomorskie, Południowopomorskie - część zachodnia i Chełmińsko-Dobrzyńskie - część północno-wschodnia, oraz północna część Doliny Dolnej Wisły). Wschodnie jej obszary położone są w obrębie Europy Wschodniej, w podprowincji Pobrzeży Wschodniobałtyckich (zachodnia część makroregionu Niziny Staropruskiej) oraz fragmentarycznie w podprowincji Pojezierzy Wschodniopomorskich - zachodnia część makroregionu Pojezierza Mazurskiego.
Kraina Bałtycka znajduje się w strefie przejściowej od klimatu atlantyckiego na zachodzie, do kontynentalnego na wschodzie jej obszaru. Zróżnicowanie klimatyczne wiąże się z szerokim zasięgiem terenu krainy w kierunku wschód - zachód (na ok. 450 km). Dodatkowy wpływ na układ elementów klimatycznych w poszczególnych dzielnicach przyrodniczo-leśnych krainy wywiera ukształtowanie i wysokości względne terenu.
Klimat krainy, kształtowany jest głównie pod wpływem morza. Charakteryzują go najłagodniejsze w kraju zimy, chłodne okresy letnie oraz stosunkowo wysokie opady atmosferyczne. Średnia roczna temperatura powietrza w krainie wynosi od 8.5oC - 9.2oC. W okresie zimowym i letnim średnie temperatury powietrza kształtują się między 1.3oC - 1.7oC (styczeń) i 18.2oC - 19.8oC (lipiec). Roczna suma opadów wynosi od 555 do 734 mm. Obszary o urozmaiconej rzeźbie terenu (np. dzielnica Pojezierza Drawsko - Kaszubskiego) charakteryzują niższe temperatury na wzniesieniach, oraz zwiększone opady na terenach położonych na zachód i północny zachód od wzniesień.
Teren krainy odznacza się stosunkowo dużym zróżnicowaniem wysokościowym, wznosząc się od poziomu depresji (Żuławy) do 329 m n.p.m., na najwyższych wzniesieniach Pojezierzy (Wieżyca). Północna część krainy - niziny nadmorskie (pobrzeża), ma charakter nizinny, pomimo dość urozmaiconego krajobrazu. Graniczy ona od południa z garbem pojeziernym o szerokości 40 - 90 km, odznaczającym się najwyższymi w północnej Polsce wysokościami bezwzględnymi, sąsiadującymi z głęboko wciętymi bruzdami rynien jeziornych. Następną strefą w kierunku południowym są wysoczyzny jeziorne, których tylko część zachodnia znalazła się na terenie krainy. Na obszarze krainy dominują krajobrazy młodoglacjalne, a na północy, w sąsiedztwie Bałtyku, krajobrazy nadmorskie.
Dominującymi utworami geologicznymi są osady fazy pomorskiej ostatniego na terenach Polski zlodowacenia północnopolskiego. Wśród nich przeważają gliny zwałowe piaszczyste, sąsiadujące często z piaskami i żwirami lodowcowymi. Miejscami wąskie strefy tworzą piaski, żwiry i głazy moren czołowych, a na wysoczyznach piaski i żwiry ozów lub iły, mułki, piaski i żwiry - kemów. Na przedpolu moren czołowych, a także w rynnach rzek występują piaski i żwiry wodnolodowcowe, często w formie sandrów. Utwory holoceńskie, występujące jako piaski i żwiry morskie lub rzeczne, albo piaski eoliczne; ograniczone są do wybrzeża morskiego oraz sąsiedztwa mniejszych lub większych rzek. W zagłębieniach bezodpływowych terenu, zarówno na wysoczyznach morenowych, jak i na sandrach oraz w dolinach rzecznych występują torfy, a w miejscach zanikłych jezior - torfy oraz mułki, piaski i kredy jeziorne.
Lasy rosną głównie na glebach bielicowych i rdzawych, wytworzonych z piasków i żwirów rzecznych lub piasków sandrowych. W związku z tym, przeważają w nich siedliska borów i borów mieszanych (ponad 55%). Żyźniejsze siedliska świeże, związane z glebami brunatnymi i płowymi pochodzenia lodowcowego, występują nierównomiernie; a ich większe powierzchnie znajdują się we wschodniej części krainy (w dzielnicy Elbląsko-Warmińskiej 49,2% lasów to siedliska Lśw). Siedliska wilgotne związane są zwykle z glebami glejobielicowymi, glejowymi a także czarnymi ziemiami i madami. W krainie udział tych siedlisk jest niewielki; zaledwie przekracza 5%. Podobnie niewielki jest udział, związanych z glebami organicznymi - torfowymi i murszowymi, siedlisk bagiennych - wynosi niecałe 5%.
Lesistość krainy wynosi 30,5% i jest wyższa od średniej lesistości w kraju. Główne gatunki drzew tworzących drzewostany to: sosna zwyczajna, buk zwyczajny, dąb szypułkowy i bezszypułkowy, olsza czarna i jesion wyniosły.
S o s n a z w y c z a j n a (So) zajmuje w krainie Bałtyckiej pierwsze miejsce w powierzchniowym udziale gatunków panujących - udział jej na obszarze Lasów Państwowych przekracza 68%*, z wyjątkiem Dzielnicy Elbląsko-Warmińskiej, gdzie wynosi 27,9%. Zróżnicowanie siedlisk, na których rośnie sosna jest szerokie, głównie jednak tworzy ona drzewostany na siedliskach oligotroficznych i mezotroficznych - od siedlisk suchych do bagiennych.
B u k z w y c z a j n y (Bk) znajduje się na tym terenie w granicach swojego zwartego zasięgu i odznacza się dużą dynamiką rozwojową. Charakterystyczne dla krainy Bałtyckiej jest gromadne występowanie drzewostanów bukowych, które po drzewostanach sosnowych mają największy udział w powierzchni lasów, wynosi on 9%. Najniższe występowanie Bk na terenie krainy jest w dzielnicy Pojezierza Wałecko-Myśliborskiego, gdzie suma opadów spada poniżej 550 mm. Gatunek ten zajmuje siedliska żyzne i bardzo żyzne, unika gleb nadmiernie wilgotnych, ciężkich i suchych.
D ą b s z y p u ł k o w y (Dbs) i d ą b b e z s z y p u ł k o w y (Dbb). Dęby obejmują swym zasięgiem cały obszar krainy. Nie wytrzymują one często konkurencji buka i są spychane na siedliska bardziej wilgotne lub usytuowane w dolnych częściach stoków. Dab jest gatunkiem panującym na 5,7% powierzchni leśnej. Najwięcej drzewostanów dębowych występuje w dzielnicy Elbląsko-Warmińskiej - ponad 17%.
Ś w i e r k p o s p o l i t y (Św) obejmuje w krainie II naturalnym zasięgiem (wg Szafera 1972) tylko dzielnice Elbląsko-Warmińską i Pojezierza Iławsko-Brodnickiego. Gatunek ten jednak został wprowadzony do lasów Pojezierza Drawsko-Kaszubskiego i szybko rozprzestrzenił się w kierunku zachodnim. Obecnie znajduje się na terenie niemal całej krainy, a jego powierzchniowy udział wynosi 4,6%. Odnawia się naturalnie, dobrze rozwija szczególnie na glebach wilgotniejszych.
O l s z a c z a r n a (Ol) ogranicza swoje występowanie do żyznych i bardzo żyznych siedlisk bagiennych. Jako gatunek domieszkowy wchodzi w skład drzewostanów LMb i Lw. Udział jej jako gatunku panującego jest kilkuprocentowy, jedynie w dzielnicy Elbląsko-Warmińskiej drzewostany olszowe zajmują 10% powierzchni leśnej.
J e s i o n (Js) wyniosły rośnie na siedliskach Lł. Jako gatunek domieszkowy wchodzi też w skład drzewostanów w Lw i OlJ. We wschodniej części krainy spotyka się go także na żyznych siedliskach Lśw.
Jako gatunki domieszkowe w drzewostanach krainy I występują: brzoza brodawkowata i omszona, grab zwyczajny, lipa drobnolistna, modrzew europejski, klon zwyczajny, wiąz szypułkowy i polny oraz osika, a na terenach pojezierza również jawor.
B r z o z a (brodawkowata - Brzb i omszona - Brzo) jako gatunek domieszkowy wchodzi w skład drzewostanów w całej amplitudzie zróżnicowania siedliskowego, przy czym brzoza
______________________________________________________
* - dane w całym opracowaniu dla Lasów Państwowych wg stanu na 1.01.2000 r
omszona jest typowa dla siedlisk wilgotnych i bagiennych. Często udział brzozy w drzewostanach jest dość wysoki - pełni ona wtedy rolę gatunku współpanującego. W krainie I udział powierzchniowy drzewostanów z panującą (współpanującą) brzozą 7,1%.
G r a b (Gb) spotykany jest częściej w południowej i południowo-wschodniej części krainy, gdzie konkurencja buka maleje. Tworzy zwykle drugie piętro w drzewostanach dębowych i sosnowych, głównie na siedlisku Lśw i LMśw.
L i p a d r o b n o l i s t n a (Lp) występuje w lasach całej krainy, jednak największe obszary zajmuje we wschodnich dzielnicach, gdzie zaznacza się spadek dynamiki rozwojowej buka. Wchodzi w skład drzewostanów na siedliskach Lśw i Lw.
M o d r z e w e u r o p e j s k i (Md) jest cennym gatunkiem domieszkowym drzewostanów na średnio żyznych siedliskach.
K l o n y i w i ą z y występują w pojedynczej domieszce w drzewostanach na żyznych siedliskach Lśw, Lw i Lł. Z północną granicą dzielnicy Pojezierza Drawsko-Kaszubskiego pokrywa się w przybliżeniu granica naturalnego zasięgu jaworu.
TYPY SIEDLISKOWE LASU
BORY
Bór suchy - Bs
Siedliska skrajnie ubogie i suche, z bardzo głębokim poziomem wody gruntowej. Drzewostan sosnowy ok. V bonitacji i złej jakości technicznej, runo z przewagą chrobotków. Procentowy udział tych siedlisk w lasach jest niewielki. Na terenie krainy Bałtyckiej bory suche występują głównie w dzielnicy Pasa Nadmorskiego.
Runo
Gatunki Bs:
Chrobotek leśny - Cladonia sylvatica
Chrobotek reniferowy - Cladonia rangiferina
Chrobotek wysmukły - Cladonia gracilis
Chrobotek widlasty - Cladonia furcata
Porost islandzki - Cetraria islandica
Rzęsiak pospolity - Ptilidium ciliare
Widłoząb miotlasty - Dicranum scoparium
Szczotlicha siwa - Corynephorus canescens
Macierzanka piaskowa - Thymus serpyllum
Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea
ponadto w Pasie Nadmorskim
Turzyca piaskowa - Carex arenaria
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Bażyna czarna - Empetrum nigrum
Gruszkówka (Gruszyczka) jednostronna - Orthilia secunda (Pyrola secunda)
Brodawkowiec czysty - Pseudoscleropodium purum (Scleropodium purum)
Gruszycznik (Gruszyczka) jednokwiatowy - Moneses uniflora (Pyrola uniflora)
Jastrzębiec baldaszkowaty - Hieracium umbellatum
ponadto na terenie krainy poza Pasem Nadmorskim
Kostrzewa owcza - Festuca ovina
Turzyca wrzosowiskowa - Carex ericetorum
Jastrzębiec kosmaczek - Hieracium pilosella
Trzcinnik piaskowy - Calamagrostis epigeios
Szczaw polny - Rumex acetosella
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne - So IV-V bon.
Gatunki dom. I p. - sporad. Brz
Podrost - brak
Podszyt - pjd.: jał., so, brz
Zespoły roślinne
- Empetro nigri-Pinetum cladonietosum, Empetro nigri-Pinetum piroletosum Wojt.1964 - nadmorski bór sosnowy (bażynowy), podzespół chrobotkowy i gruszyczkowy
Występuje w pasie nadmorskich wydm, w odległości do 5 km od morza, zajmuje głównie kopulaste grzbiety oraz łagodnie opadające stoki wydm. Charakterystyczną cechą jest zniekształcony pokrój sosen w drzewostanie i dominacja krzaczkowatych porostów w runie, a w podzespole gruszyczkowym (żyźniejszym) znaczny udział gatunków rodzaju Pyrola sp. W podszycie pojedynczo pojawia się także jarzębina i wierzba piaskowa. Nadmorskie bory suche stanowią pierwsze stadia sukcesji zbiorowisk leśnych na wydmach.
- Cladonio-Pinetum Juraszek 1927 - bór sosnowy suchy odm. suboceaniczna
Występuje na terenie krainy poza pasem nadmorskich wydm, zwykle w wierzchołkowej części wydm śródlądowych. Charakterystyczną cechą jest silnie rozwinięta warstwa krzaczkowatych porostów z dominacją gatunków z rodzaju Cladonia sp. Warstwa zielna słabo rozwinięta (10-30% pokrycia) złożona głównie z krzewinek i wąskolistnych traw o kępkowym występowaniu. Drzewostan sosnowy V bonitacji, niskiej jakości i o rozluźnionym zwarciu.
Bór świeży - Bśw
Siedliska ubogie, świeże, bez wyraźnego wpływu wody gruntowej lub pod słabym jej wpływem. Drzewostan sosnowy ok. III bonitacji, runo krzewinkowo-mszyste. Siedliska Bśw występują dość licznie na terenie krainy; zajmują 18,9% powierzchni leśnej. Najczęściej można je spotkać w Dzielnicy Pojezierza Wałecko-Myśliborskiego (ponad 30%), a najrzadziej (poniżej 1%) w Dzielnicy Elbląsko-Warmińskiej.
Runo
Gatunki różnicujące Bśw od Bs
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Kosmatka owłosiona - Luzula pilosa
Przetacznik lekarski - Veronica officinalis
Fiołek psi - Viola canina
Pomocnik baldaszkowy Chimaphila umbellata
ponadto w Pasie Nadmorskim
Listera sercowata - Listera cordata
Piórosz pierzasty - Ptilium crista-castrensis
Gatunki częste
Rokietnik pospolity - Pleurosium schreberi (Entodon Schreberi)
Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea
Bielistka siwa - Leucobryum glaucum
Pszeniec zwyczajny - Melampyrum pratense
Turzyca wrzosowiskowa - Carex ericetorum
Kostrzewa owcza - Festuca ovina
Widłoząb miotlasty - Dicranum scoparium
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Widłoząb falisty - Dicranum polysetum (D. undulatum)
oraz w części wschodniej krainy
Gorysz pagórkowy - Peucedanum oreoselinum
Wężymord niski - Scorzonera humilis
Nawłoć pospolita -Solidago virgaurea
w wariancie Bśw2 - Molinia caerulea (do 5%) oraz pjd. w drzewostanie Brzo.
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne - So ok. III bon.
Gatunki dom. I p. - Brz
Podrost - pjd. So
Podszyt - pjd. jał., jrz, krusz, os
Zespoły roślinne
- Leucobryo-Pinetum Mat. (1962) 1973 - subatlantycki bór sosnowy świeży, odmiana pomorsko-śląska.
Charakterystyczną cechą tego typu tasu jest zwarty drzewostan sosnowy i runo głównie krzewinkowe z dominacją borówek i domieszką wąskolistnych traw. Bardzo silnie rozwinięta jest warstwa mszysta, składającą się głównie z Pleurosium schreberi.
- Empetro nigri-Pinetum typicum Wojt.1964 - nadmorski bór sosnowy, podzespół typowy.
W dzielnicy Pasa Nadmorskiego, gdzie występuje na wąskim pasie wybrzeża, zajmuje piaszczyste stoki wydm nadmorskich. Odznacza się występowaniem ubogiego podszytu, w którym oprócz sosny, brzozy i jarzębiny występuje wierzba piaskowa.
- Peucedano-Pinetum typicum - Mat. (1962) 1973 kontynentalny bór sosnowy świeży, odmiana subborealna
We wschodniej części krainy - w dzielnicy Pojezierza Iławsko-Brodnickiego występuje bogatsza postać Bśw, nawiązująca do siedlisk Bśw Krainy Mazursko-Podlaskiej. Wyróżnia się zwartym drzewostanem sosnowym, bonitacji II oraz dość często występowaniem w nielicznych skupieniach świerka, tworzącego II piętro. Warstwa podszytu jest dość dobrze rozwinięta, a runo jest nieco bogatsze niż na pozostałym terenie krainy.
Bór wilgotny - Bw
Siedliska ubogie wilgotne, występują bardzo rzadko - ich udział w lasach krainy wynosi 0,3%. Zajmują płaskie obniżenia terenu, często występują na przejściach między borami świeżymi a olsami i borami bagiennymi.
Runo
Gatunki różnicujące Bw od Bśw
Trzęślica modra - Molinia caerulea (obficie)
Płonnik pospolity - Polytrichum commune
Torfowiec całolistny - Sphagnum capilifolium (S. acutifolium)
w dzielnicy Pasa Nadmorskiego także:
Wrzosiec bagienny - Erica tetralix
Woskownica europejska - Myrica gale
Sit bałtycki - Juncus balticus
Bażyna czarna - Empetrum nigrum
Turzyca pospolita - Carex nigra (C. fusca)
ponadto w wariancie Bw2:
Borówka bagienna - Vaccinium uliginosum - (pjd.)
Bagno zwyczajne - Ledum palustre - (pjd.)
Gatunki częste
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Rokiet pospolity - Pleurosium schreberi (Entodon Schreberi)
Wrzos pospolity - Calluna vulgaris
oraz inne gatunki występujące w Bśw
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne - So II-III bon.
Gatunki dom. Ip - Brz, Brzo
Podrost - brak
Podszyt - krusz. (głównie), jrz, pjd. jał., os
Zespoły roślinne
- Molinio caeruleae-Pinetum Mat. 1973 - bór sosnowy wilgotny, wariant typowy (Bw1) i wariant z bagnem zwyczajnym Ledum palustre (Bw2)
Zajmuje nisko położone, płaskie lub lekko wklęsłe obszary ubogich piasków, niejednokrotnie w strefie przejściowej miedzy borami świeżymi, a siedliskami bagiennymi borów lub lasów. Drzewostan sosnowy, często z domieszką brzozy brodawkowatej i omszonej, runo jednorodne przestrzennie o charakterze trawiasto-krzewinkowym, z dominacją Vaccinium myrtillus i Molinia coerulea. W dzielnicy Pojezierza Iławsko-Brodnickiego pojawia się często w II piętrze drzewostanu świerk.
- Empetro nigri-Pinetum ericetosum tetralicis Wojt.1964 - nadmorski bór sosnowy, podzespół wrzośćcowy.
Bór wilgotny, w wąskim pasie wybrzeża (Dzielnica Pasa Nadmorskiego), występuje w obniżeniach międzywydmowych i zagłębieniach terenu, gdzie poziom wody gruntowej jest zmienny w ciągu roku. Drzewostan w tym siedlisku wyróżnia się niższą bonitacją drzewostanu (III-IV) niż na pozostałym terenie krainy, a w podszycie oprócz kruszyny i jarzębiny występuje wierzba piaskowa.
Bór bagienny - Bb
W krainie Bałtyckiej Bb występuje w powiązaniu z atlantyckimi torfowiskami wysokimi. Siedliska te zajmują najczęściej niewielkie obszary wśród borów sosnowych tworząc strefę przejścia pomiędzy nieleśnym torfowiskiem wysokim, a borami wilgotnymi i borami świeżymi. Występują w bezodpływowych obniżeniach terenu, często na obrzeżach zarastających jezior. Drzewostan, o rozluźnionym zwarciu (50-80%), tworzy sosna bardzo niskiej bonitacji z niewielką domieszką brzozy omszonej. Warstwa krzewów słabo zwarta (5-10%). Runo o wybitnie torfowcowo-krzewinkowym aspekcie z dominacją Ledum palustre i Vaccinium uliginosum (pijanicy) oraz torfowców, tworzących kępową strukturę.
Runo
Gatunki różnicujące Bb od Bw
Żurawina błotna - Oxycoccus palustris (O. quadripetalus)
Modrzewnica zwyczajna - Andromeda polifolia
Wełnianka pochwowata - Eriophorum vaginatum
Torfowiec błotny - Sphagnum palustre
Torfowiec magellański - Sphagnum magellanicum (S. medium)
Torfowiec zakrzywiony - Sphagnum recurvum
Płonnik sztywny - Polytrichum strictum
Próchniczek bagienny - Aulacomnium palustre
Rosiczka okrągłolistna - Drosera rotundifolia
Gatunki częste
Borówka bagienna (pijanica) - Vaccinium uliginosum (obficie)
Bagno zwyczajne - Ledum palustre (obficie)
Płonnik pospolity - Polytrichum commune
Torfowiec całolistny - Sphagnum capilifolium (S. acutifolium)
Widłoząb falisty - Dicranum polysetum (D. undulatum)
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Bielistka siwa - Leucobryum glaucum
oraz w Dzielnicy Pasa Nadmorskiego
Wrzosiec bagienny - Erica tetralix
Woskownica europejska - Myrica gale
Malina moroszka - Rubus chamaemorus
Bażyna czarna - Empetrum nigrum
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip - So V bon. (w Bb1 - IV-V bon.)
Gatunki dom. Ip - Brzo
Podrost - brak
Podszyt - krusz., wierzby krzewiaste (wbsz., wbusz.)
Zespół roślinny
- Vaccinio uliginosi-Pinetum Kleist 1929 - bór sosnowy bagienny, odmiana nadmorska (Dzielnica Pasa Nadmorskiego) i odmiana śródlądowa pomorska
BORY MIESZANE
Bór mieszany świeży - BMśw
Najliczniej reprezentowany typ siedliska w krainie Bałtyckiej, gdzie zajmuje 34% powierzchni leśnej, przy czym w Dzielnicy Pojezierza Wałecko-Myśliborskiego ponad 44%. Występuje na glebach mineralnych, niezbyt żyznych, świeżych, z głębokim poziomem wody gruntowej. Siedliska BMśw tworzą często większe wspólne kompleksy z siedliskami Bśw.
Runo
Gatunki różnicujące BMśw od Bśw
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Płonnik strojny - Polytrichastrum formosum (Polytrichum attenuatum )
Poziomka pospolita - Fragaria vesca
ponadto w kwaśnych dąbrowach
Groszek skrzydlasty - Lathyrus montanus
Jastrzębiec sabaudzki - Hieracium sabaudum
Jastrzębiec gładki - Hieracium laevigatum
Kłosówka miękka - Holcus mollis
Konwalia majowa - Convallaria majalis
Turzyca pigułkowata - Carex pilulifera
Gatunki częste
gatunki występujące w Bśw, w tym obficie:
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Rokiet pospolity - Pleurosium schreberi (Entodon Schreberi)
Typy lasu
DĘBOWO-SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip - So I-II bon, Dbb III-IV bon.
Gatunki dom. Ip. - Brzb, Dbb, Os
Gatunki IIp. - Dbb
Podrost - So, Dbb
Podszyt - jał., jrz, krusz., trz.
Zespół roślinny
- Querco roboris-Pinetum typicum Mat. 1981- kontynentalny bór mieszany, podzespół typowy
W I krainie występuje znacznie rzadziej niż typ bukowo-dębowy. Spotykany jest głównie na wschodnich krańcach krainy. Odznacza się najczęściej drzewostanem dwupiętrowym, złożonym głównie z sosny i dębu bezszypułkowego. Warstwa krzewów jest dość dobrze rozwinięta, a roślinność runa odznacza się przewagą gatunków właściwych borom nad mezotroficznymi gatunkami lasów liściastych.
BUKOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip - Bk III-IV, Dbb III-IV bon
Gatunki dom. Ip. - So I-II bon., Brzb, wschodnia część krainy - Dbs,
Podrost: - Bk, Dbb
Podszyt - jrz, krusz., such., jał.
Zespół roślinny
- Fago-Quercetum typicum Tx. 1955 - pomorski las bukowo-dębowy (kwaśna dąbrowa), podzespół typowy
Na terenie krainy zajmuje siedliska piaszczysto-żwirowe, najczęściej na wzgórzach moreny czołowej, preferując zbocza o wystawie zachodniej i północno-zachodniej. Drzewostan tworzy głównie buk i dąb bezszypułkowy niskiej bonitacji. Runo ubogie florystycznie o charakterze krzewinkowo-trawiastym, z niewielkim udziałem mszaków. Ten typ lasu często porastają drzewostany sosnowe sztucznego pochodzenia; upodabnia się wtedy swoją fizjonomią i strukturą do borów sosnowych.
BRZOZOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Brz, Dbb III bon.
Gatunki dom. Ip. - So, Os
Podrost - Dbb
Podszyt - wiciokrzew pom., lesz, jrz, krusz., such., jał., such.
Zespół roślinny
- Betulo-Quercetum roboris Tx. 1937 - pomorski las brzozowo-dębowy, podzespół typowy
Spotykany bardzo rzadko. Występuje w nadmorskim pasie Pomorza na klifie zbudowanym z gliny morenowej i przykrytym warstwą piasku wydmowego. Gleba typu naspy. W podszycie i runie występuje często wiciokrzew (suchodrzew) pomorski - Lonicera periclymenum
Bór mieszany wilgotny - BMw
Najczęściej występujące siedliska wilgotne w krainie, pomimo niewielkiego udziału w lasach (2,3%). Jedynie w Dzielnicy Niziny Szczecińskiej udział ich przekracza 7%. Spotykane są w obniżeniach terenowych, często w sąsiedztwie siedlisk BMśw i Bw.
Runo
Gatunki różnicujące BMw od Bw
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Pięciornik kurze ziele - Potentilla erecta
Widłak jałowcowaty - Lycopodium annotinum
Turzyca pospolita - Carex nigra (C. fusca); (poza Dzielnicą Pasa Nadmorskiego)
Gatunki różnicujące BMw od BMśw
Trzęślica modra - Molinia coerulea (licznie)
Trzęślica trzcinowata - Molinia arundinaceae
Płonnik pospolity - Polytrichum commune
Torfowiec całolistny - Sphagnum capilifolium (S. acutifolium)
Nerecznica szerokolistna - Dryopteris dilatata (D. austriaca)
Gatunki częste - gatunki występujące w BMśw, w tym głównie:
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Typy lasu
DĘBOWO-SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip - So I-II bon, Dbs III bon.
Gatunki dom. Ip. - Brz, Os
Gatunki IIp. - Dbs, Os, Brzo
Podrost - Dbs
Podszyt - jrz, krusz., trz., lesz.
Zespoły roślinne
- Querco roboris-Pinetum molinietosum (W.Mat 1981) J.Mat. 1988 - kontynentalny bór mieszany podzespół trzęślicowy
Spotykany tylko we wschodniej części krainy - dzielnice I.7 i I.8. Drzewostan, najczęściej dwupiętrowy, sosnowo-dębowy z domieszką osiki i brzozy omszonej. Warstwa krzewów dość dobrze rozwinięta, runo z przewagą Molinia coerulea, Vaccinium myrtillus i Polytrichum commune.
BUKOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip - Bk III bon., Dbb, Dbs III bon.
Gatunki dom. Ip. - So, Brzo
Podrost - Dbs
Podszyt - jrz, krusz., such., jał.
Zespół roślinny
- Fago-Quercetum molinietosum Tx. 1955 - pomorski las bukowo-dębowy (kwaśna dąbrowa), podzespół z trzęślicą modrą
W stanie naturalnym drzewostan tworzy głównie buk i dąb szypułkowy. Często występuje domieszka sosny i brzozy omszonej. Runo ubogie florystycznie ma charakter krzewinkowo-trawiasty, z niewielkim udziałem mszaków.
BRZOZOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne I p. - Brzb, Brzo II bon., Dbs IV bon.,
Gatunki dom. I p. - (So), Os, Ol
Podrost - Db
Podszyt: wiciokrz. pom., krusz, jrz, jał., such.
Zespół roślinny:
- Betulo-Quercetum roboris molinietosum Tx.1937 - pomorski las brzozowo-dębowy, podzespół wilgotny
Występowanie jest ograniczone do wybrzeża obejmującego głównie zachodnią część dzielnicy Pasa Nadmorskiego oraz dzielnicę Niziny Szczecińskiej. Spotykany jest tylko w strefie bezpośrednio przylegającej do wybrzeża morskiego - w zasięgu wydm i klifów nadmorskich. Może występować na nisko położonych piaszczystych obniżeniach - na zapleczu nadbrzeżnych wydm, w obniżeniach międzywydmowych, na wybrzeżach klifowych, utworzonych z piasków na glinie oraz na niewysokich wyniesieniach piaszczystych w sąsiedztwie zatorfionych obniżeń. Drzewostan tworzy głównie brzoza i dąb szypułkowy, a dość silnie rozwinięty podszyt - kruszyna i jałowiec. Krzewy i pnie drzew oplata wiciokrzew pomorski (Lonicera periclymenym). Runo jest bujne choć ubogie florystycznie, często z dominacją Pteridium aquilinum oraz Vaccinium myrtillus i traw, przy niewielkim udziale mszaków.
Bór mieszany bagienny - BMb
Siedliska spotykane bardzo rzadko. Zajmują gleby wytworzone z torfów torfowisk przejściowych i wysokich.
Runo
Gatunki różnicujące BMb od Bb
Wełnianka wąskolistna - Eriophorum angustifolium
Turzyca siwa - Carex canescens
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Turzyca gwiazdkowata - Carex echinata
Turzyca siwa - Carex canescens
Gatunki różnicujące BMb od BMw
Torfowiec bagienny - Sphagnum palustre
Torfowiec zakrzywiony - Sphagnum recurvum
Bagno zwyczajne - Ledum palustre
Borówka bagienna - Vaccinium uliginosum
Gatunki częste
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Widłak jałowcowaty - Lycopodium annotinum
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Turzyca pospolita - Carex nigra (C. fusca)
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Rokietnik pospolity - Pleurozium schreberi (Entodon Schreberi)
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Płonnik pospolity - Polytrichum commune
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Typy lasu
SOSNOWO-BRZOZOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Brzo,
Gatunki dom. Ip. - So III-IV bon., Św (dzielnica I.8)
Podrost - Św, Brzo
Podszyt - krusz.
Zespół roślinny
- Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis Libbert 1933 - brzezina bagienna
Charakterystyczny tylko dla północnej części kraju. Występuje często na obrzeżach zatorfionego zagłębienia, w którym znajduje się Bb lub zajmuje tereny sąsiadujące z olsem. Drzewostan brzozowy z domieszką sosny pospolitej i świerka w granicach jego zasięgu. Runo z domieszką krzewinek i paproci z charakterystyczną domieszką Lycopodium annotinum.
LASY MIESZANE
Las mieszany świeży - LMśw
Siedliska średnio żyzne, świeże, z głębokim poziomem wody gruntowej. W krainie Bałtyckiej zajmują ok. 23% powierzchni leśnej. Najrzadziej spotykane w dzielnicy Niziny Szczecińskiej i Pojezierza Wałecko-Myśliborskiego (13-15%).
Runo
Gatunki różnicujące LMśw od BMśw
Gwiazdnica wielkokwiatowa - Stellaria holostea
Prosownica rozpierzchła - Milium effusum
Przylaszczka pospolita - Hepatica nobilis
Żurawiec fałdowany - Atrichum undulatum (Catharinea undulata)
Przytulia Schultesa - Galium Schultesii
Kupkówka Aschersona - Dactylis polygama (A. aschersoniana)
Perłówka zwisła - Melica nutans
Lilia złotogłów - Lilium martagon
Zawilec gajowy - Anemone nemorosa
Fiołek leśny - Viola reichenbachiana (V. sylvestris)
Turzyca palczasta - Carex digitata
Dąbrówka rozłogowa - Ajuga reptans
Sałatnik leśny - Mycelis muralis
Wiechlina gajowa - Poa nemoralis
ponadto w buczynach:
Kostrzewa leśna - Festuca altissima (F. sylvatica)
oraz w LMśw2:
Cienistka (Zachyłka) trójkątna - Gymnocarpium dryopteris (Phegopteris dryopteris)
Gatunki częste
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Jastrzębiec leśny - Hieracium murorum
Poziomka pospolita - Fragaria vesca
Trzcinnik leśny - Calamagrostis arundinacea
Konwalia majowa - Convallaria majalis
Typy lasu
SOSNOWO-DĘBOWY
DĘBOWO-SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Dbb III-IV bon., So I-II bon.
Gatunki dom. Ip. - Brzb, Dbb, Os
Gatunki IIp. - Dbb
Podrost - So, Dbb
Podszyt - . jał., jrz, krusz., trz. b., oraz pjd. lesz.
Zespoły roślinne
- Querco roboris-Pinetum coryletosum Mat. 1981 - kontynentalny bór mieszany, podzespół leszczynowy
Występuje dość rzadko na tym terenie. Odznacza się najczęściej drzewostanem dwupiętrowym, złożonym głownie z obu gatunków dębu i sosny, która może stanowić dominujacy składnik drzewostanu. Warstwa krzewów jest dość dobrze rozwinięta, a roślinność runa odznacza się występowaniem obok gatunków właściwych borom grupy gatunków mezotroficznych, częstych w lasach liściastych.
BUKOWY
Drzewostan:
Gatunki główne I p. - Bk III bon.
Podrost - brak
Podszyt - (jw, bk), such., p. alp. - pjd
Zespół roślinny:
- Luzulo pilosae-Fagetum W.Mat.&A.Mat.1973 - kwaśna buczyna niżowa, podzespoły: typicum i cladonietosum (LMśw1) oraz dryopteridetosum (LMśw2).
Związany zwykle z ciągami moren czołowych w granicach zasięgu buka. Na siedlisku LMśw2 w runie występuje paproć - Gymnocarpium dryopteris.
BUKOWO-GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan:
Gatunki główne - Dbs II bon., Lp
Gatunki dom. I p. - Bk, Dbb, Os, Brz, So, Św
Gatunki IIp. - Lp, Bk, Kl, Brz, Gb
Podrost - Bk, Kl
Podszyt - krusz., oraz pjd.: lesz., iwa, jrz
Zespół roślinny:
- Stellario holostae-Carpinetum deschampsietosum Oberd.1957 - grąd subatlantycki (wysoki), podzespół ze śmiałkiem pogiętym
Występuje zwykle w dolnej części wzniesień morenowych. Drzewostan dwupiętrowy z licznym podszytem. W runie oprócz gatunków lasów liściastych występuje stała domieszka gatunków borowych.
DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbb, Dbs II-III bon.
Gatunki dom. I p. - So, Brzb, Os, Lp
Podrost - Dbb, Dbs
Podszyt: lesz., trz. b., such., jrz, jrz m., jrz brek.
Zespół roślinny:
- Potentillo albae-Quercetum - Libb.1933 n.inv. Oberd.1957 em. Müller 1991 - świetlista dąbrowa, odmiana wielkopolska
Na terenie krainy występuje sporadycznie, m.in. w Dzielnicy Pojezierza Wałecko-Myśliborskiego, pojawia się na pagórkowatych terenach strefy moreny czołowej. Wyróżnia się bogactwem gatunkowym runa i wielogatunkowym podszytem. W runie występują m.in.: Potentilla alba, Campanula persicifolia, Ranunculus polyanthemos, Melittis melysophyllum, Astragalus glysyphyllos, Brachypodium pinnatum, Serratula tinctoria, Betonica officinalis. W podszycie miejscami może występować dąb omszony.
Las mieszany wilgotny - LMw
Siedliska dość żyzne, wilgotne. Występują często razem z siedliskami LMśw, zajmując lokalne, płaskie obniżenia, z płytkim poziomem wód gruntowych lub długotrwale stagnującymi wodami opadowymi. Można spotkać je także w strefie przejściowej między BMw i Lw.
Siedliska LMw w krainie Bałtyckiej są bardzo nieliczne. Największy udział mają w dzielnicy Pasa Nadmorskiego (3,8%), a najmniejszy w dzielnicy Pojezierza Wałecko-Myśliborskiego (0,4%).
Runo
Gatunki różnicujące LMw od LMśw i BMw
Śmiałek darniowy - Deschampsia caespitosa
Sit rozpierzchły - Juncus effusus
Sit skupiony - Juncus conglomeratus
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea (sporad.)
Turzyca zajęcza - Carex leporina
Gatunki częste
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Trzęślica modra - Molinia coerulea
Trzcinnik leśny - Calamagrostis arundinacea
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (spinulosa )
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Typy lasu
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan:
Gatunki główne Ip. - Dbs I-II bon., Lp, Kl
Gatunki dom. Ip. - Os, Brzo, So, Gb
Podrost - Db, Lp, Kl
Podszyt - lesz., jrz, szak., wiciokrzew, głóg, gb, trz., krusz., wawrz., p. alp.
Zespół roślinny:
- Stellario holostae-Carpinetum typicum Oberd.1957 - grąd subatlantycki, podzespół typowy
Spotykany zwykle razem z siedliskami Lśw.
SOSNOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Dbs III bon., So I-II bon.
Gatunki dom. Ip. - Brzo, Os
Gatunki IIp. - Dbs, Os Brzo
Podrost - Dbs
Podszyt - krusz., lesz., jrz, trz. b.,
Zespoły roślinne
- Querco roboris-Pinetum coryletosum Mat. 1981 - kontynentalny bór mieszany, podzespół leszczynowy
Występuje rzadko na tym terenie. Odznacza się najczęściej drzewostanem dwupiętrowym, sosnowo-dębowym, z domieszką osiki i brzozy omszonej. Warstwa krzewów jest dość dobrze rozwinięta, dość licznie pojawia się kruszyna i leszczyna. W runie występuje m.in. Molinia coerulea.
Las mieszany bagienny - LMb
Siedliska LMb należą do najrzadziej występujących - udział ich w lasach krainy kształtuje się na poziomie 0,5%. Spotykane bywają w sąsiedztwie borów bagiennych lub olsów. Występują zwykle w izolowanych zagłębieniach z dala od cieków wodnych, gdzie ruch wód gruntowych zaznacza się słabo i nie powstają powierzchniowe zalewy. Od olsu różni się występowaniem Sphagnum palustre, Sphagnum sqarrosum oraz gatunków borowych w runie.
Runo
Gatunki różnicujące LMb od BMb
Torfowiec nastroszony - Sphagnum squarrosum
Nerecznica błotna - Thelypteris palustris (Dryopteris thelypteris)
Siedmiopalecznik błotny - Comarum palustre
Drabik drzewkowaty - Climacium dendroides
Gorysz błotny - Peucedanum palustre
Czermień błotna - Calla palustris
Nerecznica grzebieniasta - Dryopteris cristata
Trzcinnik lancetowaty - Calamagrostis canescens
Długosz królewski - Osmunda regalis
Woskownica europejska - Myrica gale
Wąkrota zwyczajna - Hydrocotyle vulgaris
Kłosówka wełnista - Holcus lanatus
Skrzyp bagienny - Equisetum fluviatile (E. limosum)
Gatunki częste
Płonnik pospolity - Polytrichum commune
Torfowiec błotny - Sphagnum palustre
Totfowiec zakrzywiony - Sphagnum recurvum
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Trzęślica modra - Molinia coerulacea
- w wariancie mniej mokrym (LMb1) i na wyżej położonych kępach
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
oraz mchy i inne gatunki Bśw i BMśw
Typy lasu
BRZOZOWO-OLSZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Ol III bon., Brzo
Gatunki dom. Ip. - So
Podrost - Ol
Podszyt - wb usz., wb sz., wiciokrz. pom., jrz, krusz.
Zespół roślinny
- Sphagno squarrosi-Alnetum Sol.Górn. (1975) 1987 - ols torfowcowy odmiana suboceaniczna
LASY
Las świeży - Lśw
Udział siedlisk Lśw w poszczególnych regionach krainy Bałtyckiej jest zróżnicowany. Średnio zajmują one 13,4% powierzchni leśnej, lecz w dzielnicy Pojezierza Wałecko-Myśliborskiego zaledwie 4,3%, a w dzielnicy Elbląsko-Warmińskiej aż 49,9%.
Runo
Gatunki różnicujące Lśw od LMśw
Gajowiec żółty - Galeobdolon luteum
Groszek wiosenny - Lathyrus vernus
Turzyca leśna - Carex sylvatica
Żankiel zwyczajny - Sanicula europaea
Marzanka wonna - Galium odoratum (Asperula odorata)
Czerniec gronkowy - Actaea spicata
Miodunka ćma - Pulmonaria obscura
Złoć żółta - Gagea lutea
Żywiec cebulkowy - Dentaria bulbifera
ponadto w lasach bukowych:
Perłówka jednokwiatowa - Melica uniflora
Kostrzewa leśna - Festuca altissima (F. sylvatica)
oraz w Lśw2:
Podagrycznik pospolity - Aegopodium podagraria
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Kokorycz pełna - Corydalis solida
Kokorycz pusta - Corydalis cava
Czyściec leśny - Stachys sylvatica
Czworolist pospolity - Paris quadrifolia
Gatunki częste
Zawilec gajowy - Anemone nemorosa
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Prosownica rozpierzchła - Milium effusum
Przylaszczka pospolita - Hepatica nobilis
Dąbrówka rozłogowa - Ajuga reptans
Perłówka zwisła - Melica nuntans
Gwiazdnica wielkokwiatowa - Stellaria holostea
Fiołek leśny - Viola reichenbachiana (V. sylvestris)
oraz inne gatunki LMśw
Typy lasu
BUKOWY
Drzewostan:
Gatunki główne Ip - Bk I-II bon.
Gatunki dom. Ip. - Jw, pjd. Dbs, Gb, Kl, Lp
oraz Md, Dbb na siedliskach uboższych
Podrost - Bk, Dbs, Kl, Lp
Podszyt - jrz, lesz.
Zespół roślinny:
- Galio odorati-Fagetum Rűbel 1930 ex Sougnez et Thill 1959 em. Dierschke 1989 (=Melico-Fagetum Lohm. In Seibert 1954 p.p.) - żyzna buczyna niżowa; podzespoły: deschampsietosum, festucetosum sylvaticae (Lśw1) oraz corydaletosum (Lśw2).
W typowej postaci występuje na obszarze gromadnego występowania buka, o wyraźnie oceanicznych cechach klimatu. Związany jest zwykle z krajobrazem młodoglacjalnym; zajmuje wzniesienia moren dennych i czołowych, unika zarówno den dolinnych jak i rozległych płaskich równin. Poziom wód gruntowych jest zwykle poza zasięgiem korzeni drzew.
BUKOWO-GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan:
Gatunki główne Ip. - Dbs I-II bon., Dbb, Lp, Kl
Gatunki domieszkowe Ip. - Bk, Gb
Gatunki II p. - Gb, oraz Lp, Kl, Jb, Gr., Iwa
Podrost - Db, Lp, Kl
Podszyt - lesz., jrz, szak., wiciokrzew, głogi, trzm., krusz., der.św., wawrz.
Zespół roślinny:
- Stellario holostae-Carpinetum betuli Oberd.1957 - grąd subatlantycki, podzespół typowy (Lśw1) oraz podzespól typowy wariant ze Stachys sylvatica (Lśw2)
Zajmuje często płaskie obniżenia u podnóży wzniesień morenowych, pozostawiając bardziej strome stoki buczynom.
Las wilgotny - Lw
Siedliska Lw zajmują w krainie 0,7% powierzchni leśnej. W dzielnicy Pojezierza Drawsko-Kaszubskiego jest ich najmniej - 0,2% i niewiele więcej w pozostałych dzielnicach. Jedynie w dzielnicy Elbląsko-Warmińskiej udział tych siedlisk wynosi 4,3%. Związane są one z dość płytkim poziomem lustra wód gruntowych lub z dość silnym wpływem okresowo stagnujących wód opadowych.
Runo
Gatunki różnicujące Lw od LMw
Niecierpek pospolity - Impatiens noli-tangere
Jaskier kosmaty - Ranunculus lanuginosus
Czyściec leśny - Stachys sylvatica
Czartawa pospolita - Circaea lutetiana
Turzyca rzadkokłosa - Carex remota
Kuklik pospolity - Geum urbanum
Gwiazdnica gajowa - Stellaria nemorum
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea
Łuskiewnik różowy - Lathrea squamaria
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Czworolist pospolity - Paris quadrifolia
oraz geofity wiosenne
Zawilec żółty - Anemone ranunculoides
Ziarnopłon wiosenny - Ficaria verna (Ranunculus ficaria)
Czosnek niedźwiedzi - Allium ursinum
Kokorycz pusta - Corydalis cava
Gatunki częste
Podagrycznik pospolity - Aegopodium podagraria
Gajowiec żółty - Galeobdolon luteum
Marzanka wonna - Galium odoratum (Asperula odorata)
Miodunka ćma - Pulmonaria obscura
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica
oraz inne gatunki Lśw
Typy lasu
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan:
Gatunki główne I p. - Dbs I-II bon.
Gatunki dom. I p. - Lp, Jw, Gb, Os, Bst, Ol
Gatunki IIp. i III p. - Gb, Lp, Js, Kl
Gatunki dom. IIp. i IIIp. - Jb, Gr, Iwa
Podrost - gatunki wystepujące w drzewostanie
Podszyt - lesz., krusz., trz., jrz, czm
Zespół roślinny:
- Stellario holostae-Carpinetum ficarietosum Oberd.1957 - grąd subatlantycki podzespół z Ficaria verna oraz podzespół typowy wariant ze Stachys sylvatica
Ogranicza swoje występowanie do Krainy I i obszarów młodoglacjalnych. Spotykany w sąsiedztwie siedlisk Lśw i Lł. Drzewostan jest wielowarstwowy i wielogatunkowy.
Ols - Ol
Siedliska olsów zajmują w krainie Bałtyckiej 3,4% powierzchni leśnej, przy czym największe ich areały występują w dzielnicy Niziny Szczecińskiej (6,6%), a najmniejsze w dzielnicy Pojezierza Drawsko-Kaszubskiego (1,3%). Siedliska te związane są z reguły z zagłębieniami i obniżeniami terenu, zabagnionymi dolinami ciekow i mis jeziornych. Występują z dala od bezpośredniego wpływu cieków wodnych, w miejscach, gdzie poziom wód gruntowych przez dłuższy czas (ok. 200 dni w roku) pozostaje ponad powierzchnią gleby. W tych warunkach tworzy się kępkowo-dolinkowa struktura lasu, z gatunkami szuwarowymi w dolinkach i gatunkami borów mieszanych na kępkach.
Runo
Gatunki różnicujące Ol od LMb
Turzyca błotna - Carex acutiformis
Kosaciec żółty - Iris pseudoacorus
Szczaw lancetowaty - Rumex hydrolapathum
Porzeczka czarna - Ribes nigrum
Tarczyca pospolita - Scutellaria galericulata
Wiązówka błotna - Filipendula ulmaria
Knieć błotna - Caltha palustris
Karbieniec pospolity - Lycopus europaeus
Gatunki różnicujące Ol od Lw
Fiołek błotny - Viola palustris
Turzyca ciborowata - Carex pseudocyperus
Turzyca brzegowa - Carex riparia
Nerecznica błotna - Thelypteris palustris (Dryopteris thelypteris)
Czyściec błotny - Stachys palustris
Marek szerokolistny - Sium latifolium
Przytulia błotna - Galium palustre
Turzyca długokłosa - Carex elongata
Gatunki częste
Psianka słodkogórz - Solanum dulcamara
Niezapominajka błotna - Myosotis palustris
Gorysz błotny - Peucedanum palustre
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Niecierpek pospolity - Impatiens noli-tangere
ponadto na kępkach:
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Typy lasu
OLSZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Ol II-III bon.
Gatunki dom. Ip. - Brzo, Brzb, Js
Podrost - Ol
Podszyt - krusz., jrz, porz., czm
Zespół roślinny
- Ribeso nigri-Alnetum Sol.-Górn. (1975) 1987 - ols porzeczkowy odm. środkowoeuropejska
LASY ŁĘGOWE
Las łęgowy - Lł
Siedliska związane najczęściej z tarasami rzecznymi większych rzek, ale także spotykane są w dolinach mniejszych rzek i cieków. Warunkiem istnienia tych siedlisk są periodyczne lub epizodyczne, krótkotrwałe zalewy powierzchniowe lub spływ po stokach nadmiaru wód opadowych i roztopowych.
Runo
Gatunki różnicujące Lł od OlJ
Przytulia czepna - Galium aparine
Czosnaczek pospolity - Alliaria petiolata (A. officinalis)
Jasnota plamista - Lamium maculatum
Jeżyna popielica - Rubus caesius
Nawłoć późna - Solidago serotina
Szczaw gajowy - Rumex sanguineus
Świerząbek korzenny - Chaerophyllum aromaticum
Gatunki różnicujące Lł od Lw
w/wym gatunki oraz
Bluszczyk kurdybanek - Glechoma hederacea
Perz psi - Agropyron caninum
Gatunki częste
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea (obficie)
Czyściec leśny - Stachys sylvatica (obficie)
Śledziennica skrętolistna - Chrysosplenium alternifolium (obficie)
Czosnek niedźwiedzi - Allium ursinum (obficie)
Turzyca rzadkokłosa - Carex remota
Czartawa pospolita - Circaea lutetiana
Podagrycznik pospolity - Aegopodium podagraria
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica
Merzyk fałdowany - Plagiomnium undulatum
Kuklik pospolity - Geum urbanum
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Gajowiec żółty - Galeobodlon luteum
Miodunka ćma - Pulmonaria obscura
Niecierpek pospolity - Impagtiens noli-tangere
Bodziszek cuchnący - Geranium Roberianum
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Świerząbek gajowy - Chaerophyllum temulum
oraz inne gatunki Lw i Lśw, szczególnie geofity wiosenne:
Zawilec żółty - Anemone ranunculoides
Ziarnopłon wiosenny - Ficaria verna (Ranunculus ficaria)
Piżmaczek wiosenny - Adoxa moschatellina
Złoć mała - Gagea minima
Złoć żółta - Gagea lutea
Kokorycz pusta - Corydalis cava
Kokorycz pełna - Corydalis solida
Typy lasu
JESIONOWO-WIĄZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Js I bon., Wzp, Dbs I-II bon.
Gatunki dom. Ip. - Ol, Bst, Wzs
Gatunki II p. -Tpb, Gb, Lp, Kl
Gatunki IIIp. - Czm, Klp, Jb, Czr
Podrost - Js, Dbs, Tpb
Podszyt - czm, bez c., trz., der. św., p. cz.
Zespół roślinny
- Ficario-Ulmetum minoris Knapp 1942 em. J.Mat. 1976 - łęg jesionowo-wiązowy, podzespoły: typowy i ze śledziennicą
Związany jest przede wszystkim z tarasami zalewowymi dużych i mniejszych rzek, znajdującymi się w strefie epizodycznych zalewów, powodujących osadzanie drobnoziarnistych osadów mineralnych i powstawanie gleb typu mad rzecznych. Siedliska są bardzo żyzne, z liczną i bogatą w gatunki roślinnością runa. Drzewostan wielowarstwowy. Gatunki drzewostanu, w tym dąb, jesion i wiąz osiągają bardzo wysoką bonitację. W przypadku gdy siedliska te przez dłuższy czas znajdują się w strefie bezzalewowej (np. na skrzydłach dolin lub poza wałem przeciwpowodziowym) ulegają przekształceniu w tzw. grąd połęgowy, zaliczany do Lw.
WIERZBOWO-TOPOLOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Tpb, Tpc, Tpsz, Wbb
Gatunki dom. Ip. - Wbb, Wbkr, Wzs, Wzp, Db, Ol
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - czm, bez c., trz., der. św., p. cz.
Zespły roślinne
- Salicetum albo-fragilis Tx. 1955 - nadrzeczny łęg wierzbowy
- Populetum albae Br.-Bl. 1931 - nadrzeczny łęg topolowy
W dolinach dużych i średnich rzek, na młodych piaszczystych aluwiach rzecznych występują łęgi wierzbowe, natomiast na starszych aluwiach - łęgi topolowe. Siedliska te związane są ze strefą częstych, co najmniej corocznych, zalewów i glebami typu słabo wykształconych mad rzecznych - mady inicjalne i właściwe. W łęgach wierzbowo-topolowych w runie dość licznie występuje Phalaris arundinacea, Calystegia sepium i Humulus lupulus.
Ols jesionowy - OlJ
Udział siedlisk OlJ w krainie Bałtyckiej wynosi 0,6% i kształtuje się dość równomiernie we wszystkich dzielnicach: od 0,2% w dzielnicy Pojezierza Drawsko-Kaszubskiego do 1,2% w dzielnicy Elbląsko-Warmińskiej.
Runo
Gatunki różnicujące OlJ od Lł
Knieć błotna - Caltha palustris
Karbieniec pospolity - Lycopus europaeus
Psianka słodkogórz - Solanum dulcamara
Rzeżucha gorzka - Cardamine amara
Pępawa błotna - Crepis paludosa
Kozłek lekarski - Valeriana officinalis
Gatunki różnicujące OlJ od Ol
Przytulia błotna - Galium palustre
Ostrożeń warzywny - Cirsium oleraceum
Kuklik zwisły - Geum rivale
Czartawa drobna - Circaea alpina
Czartawa pośrednia - Circaea intermedia
Turzyca rzadkokłosa - Carex remota
Perz psi - Agropyron caninum
Gatunki częste
Śledziennica skrętolistna - Chrysosplenium alternifolium (obficie)
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea (obficie)
Czyściec leśny - Stachys sylvatica (obficie)
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica (obficie)
Kuklik pospolity - Geum urbanum
Jaskier rozłogowy - Ranunculus repens
Bluszczyk kurdybanek - Glechoma hederacea
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Mozga trzcinowata - Phalaris arundinacea
Niecierpek pospolity - Impagtiens noli-tangere
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Czartawa pospolita - Circaea lutetiana
Chmiel zwyczajny - Humulus lupulus
Podagrycznik pospolity - Aegopodium podagraria
Wiązówka błotna - Filipendula ulmaria
Tojeść rozesłana - Lysimachia nummularia
Gajowiec żółty - Galeobodlon luteum
Bodziszek cuchnący - Geranium Robertianum
Typy lasu
JESIONOWO-OLSZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Ol I bon.
Gatunki dom. Ip. - Js II bon., Kl, Wz
Podrost - Js, Wz, Dbs
Podszyt - czm. , lesz., trz., jrz., krusz.
Zespoły roślinne
- Fraxino-Alnetum W.Mat.1952 - łęg jesionowo-olszowy
Zajmuje tereny o powolnym przepływie wód - płaskie dna dolin wolno płynących mniejszych rzek i strumieni oraz brzeżne partie dolin większych rzek. Występuje także w miejscach wysięku i dopływu wód z wyżej położonych terenów, na tarasach przyjeziornych, przy źródliskach oraz na obrzeżach dolin. Drzewostan olszowy z domieszką jesionu i innych gatunków liściastych.
- Carici remotae-Fraxinetum Koch 1926 - podgórski łęg jesionowy (forma niżowa)
W dolinach szybko płynących strumieni oraz przy źródliskach na obszarach rozmieszczenia lasów bukowych w północno-zachodniej części kraju, występuje łęg zbliżony charakterem do łęgów górskich. Drzewostan jesionowy z udziałem olszy czarnej, jaworu, rzadziej buka. Warstwa krzewów umiarkowanie rozwinięta i niezbyt bogata warstwa runa.
- Stellario nemorum-Alnetum glutinosae Lohm.1953 - łęg olszowy gwiazdnicowy
Występuje na obszarach młodoglacjalnych północnej Polski, w postaci wąskiego pasa wzdłuż szybko płynących niewielkich cieków. Drzewostan tworzy olsza, z niewielką domieszką jesionu i wiązu górskiego. Warstwa krzewów jest słabo rozwinięta, natomiast wyróżnia się bujne runo ziołoroślowe.
72